Materiay szkoleniowe

Wybrane zagadnienia
z problematyki spalania
Warszawa 2005

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

Autor: mgr in. Jan Bylicki

wspautor: in. Jacek Parys

Zawarto opracowania
1.Wstp
2.Paliwa
2.1.Wartoci opaowe najczciej spotykanych paliw
2.2.Dolna i grna granica wybuchowoci
3.Spalanie paliw
3.1.Wykres Oswalda
3.2.Wspczynnik nadmiaru powietrza
4.Analiza spalin
4.1.Pomiar sadzy w spalinach
4.2.Pomiary ste gazw w spalinach
5. Dysze olejowe
5.1.Zuycie dyszy
5.2.Zabrudzenie dyszy
5.3.Dobr dyszy
5.4.Dobr dyszy z katalogu
5.5.Obliczeniowy dobr dyszy
6.Uwagi praktyczne
6.1.Bezpieczestwo
7.Kondensacja
8.Tabele pomocnicze
8.1.Tabela pomocnicza do przelicze ste
8.2.Tabela temperatur zaponu wybranych paliw ciekych
8.3.Dopuszczalne wielkoci ste gazw w spalinach wg rnych normatyww
8.4.Tabela zamiennoci dysz rnych producentw
8.5.Granice wybuchowoci poszczeglnych gazw
9.Literatura

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

1.WSTP
Opracowanie to zawiera kilka wybranych zagadnie dotyczcych problematyki spalania
istotnych w praktyce serwisanta lub obsugi kotowni grzewczych na paliwa gazowe i cieke.
Nie wyczerpuje ono rwnie problematyki w zakresie poruszonych zagadnie ze wzgldu na
ograniczon objto opracowania.

2.PALIWA
2.1.WARTOCI OPAOWE NAJCZCIEJ SPOTYKANYCH
PALIW
2.1.1.Zestawienie porwnawcze rnych paliw:
W. OPAOWA

BENZYNA

NAFTA

OLEJ OP. GAZ GZ50

kWh/kg lub kWh/m3

12,3

12

11,9

MJ/kg lub MJ/m3

44,2

43,2

42,8

GAZ GZ41

GAZ GZ30

DREWNO

WGIEL

8,6

7,5

5,6

4,1

8,7

31

27

20

14,8

31,4

GSTO BENZYNY D=0,73 [kg/m3]

GSTO NAFTY
D=0,81 [kg/m3]
GSTO OLEJU OP. D=0,84 [kg/m3]
2.1.2.Zestawienie wartoci opaowej rnych gazw:

Nazwa gazu

Warto opalowa [MJ/nm3 ]

Wodr

10,78

Metan

35,89

Tlenek wgla

12,64

Propan

93,11

i-Butan

123,33

n-Butan

123,86

Gaz ziemny (GZ 25-50)

Gaz pynny

16,0 - 33,0
44,80 - 45,64

Gaz miejski (zachodni)

17,59

Gaz ziemny (zachodni)

31,77 - 37,26

Gaz gnilny
Gaz miejski (krajowy)

22,99
15,92 - 17,59

Gaz olejowy

42,0 - 50,3

Gaz generatorowy

5,46 - 15,92

Gaz koksowniczy

16,76 - 18,86

Gaz wielkopiecowy
Gaz wodny

WWW.wolf-polska.pl

ok. 4,2
8,4

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

2.2.DOLNA I GRNA GRANICA WYBUCHOWOCI

Specyficzn cech gazw palnych, oprcz moliwoci palenia si mieszaniny gazu z
powietrzem, jest prawdopodobiestwo wybuchu takiej mieszaniny. Dla celw praktycznych,
w wyniku pomiarw, zosta ustalony zakres procentowy ste objtociowych gazu i
powietrza, w ktrym mieszanina ta jest palna a nadto moe wybuchn. Granice tego zakresu
okrelone zostay jako: Dolna granica wybuchowoci - DGW, Grna granica
wybuchowoci - GGW. Wyraone s one steniem procentowym objtociowym skadnika
palnego w mieszaninie lub w gramach skadnika na 1m3 mieszaniny.
Mieszanina wybuchowa to taka mieszanina gazw palnych, par cieczy, pyw lub wkien z
powietrzem albo innymi utleniaczami, w ktrej jest dostateczna ilo skadnikw palnych
(powyej dolnej granicy wybuchowoci) i ktra pod wpywem energii cieplnej (np. iskra,
pomie, nagrzana powierzchnia, uk, itd.) ulega gwatownemu spaleniu poczonemu ze
wzrostem cinienia.
Przyjmuje si, i mieszanina gazu jest niebezpieczna wybuchowo, gdy stenie gazu w
powietrzu osignie 50 % dolnej granicy wybuchowoci (DGW). Warto stenia w
wysokoci 50 % jest wielkoci umown. W krajach zachodnich wielko (DGW) oznaczana
jest symbolem LEL (low explosive limit), natomiast (GGW) oznaczana jest symbolem UEL
(upper explosive limit).
Granice wybuchowoci wyznaczane s dowiadczalnie.
W rozwaaniach posugiwa si bdziemy steniami objtociowymi.
W efekcie, rozpatrujc mieszanin gazu z powietrzem w zakresie wszystkich moliwych
ste, otrzymamy trzy zakresy:
a - poniej dolnej granicy wybuchowoci
b - pomidzy doln i grn granic
wybuchowoci
c - powyej grnej granicy wybuchowoci.
Powysze zakresy przedstawiono na rysunku.
Mieszanina a - (poniej Vd(obj.) ) zwana jest
rwnie mieszanin ubog. Posiada ona may udzia
gazu a nadmiar tlenu (wyszy od stenia
stechiometrycznego). Jest ona niepalna a wic nie
wybuchowa. Mieszanina b - (Vd(obj.) Vg(obj.) ) potocznie zwana jest mieszanin wybuchow
(paln). W zakresie tych ste spalanie moe wystpowa z rnymi prdkociami, od
spalania do wybuchu. W zakresie ste pomidzy (Vd(obj.) i Vg(obj.) ) znajduje si punkt
stechiometryczny - jest to punkt, w ktrym stenia skadnikw mieszaniny palnej
odpowiadaj teoretycznemu rwnaniu procesu cakowitego spalania.
Mieszanina c- powyej Vg(obj.) - jest to mieszanina bogata tzn. jest tu duy udzia gazu
natomiast may udzia tlenu (niszy od udziau stechiometrycznego). Paliwo bdzie si spala,
ale nie wybuchnie a nadto mog powstawa czstki nie spalone cakowicie (np. tlenek wgla
przy spalaniu metanu).
Granice wybuchowoci mona znale w szeregu poradnikw lub specjalistycznych pism.
Podawane s one dla temperatury pocztkowej 20C i cinienia atmosferycznego.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

OLEJOWY NADMUCHOWY PALNIK NC4 H

Rys.: palnik olejowy jednostopniowy Cuenod
A1 Skrzynka sterownicza i bezpieczestwa
B3 Detektor pomienia
M1 Silnik wentylatora i pompy
T1 Transformator zaponowy
pL Krciec pomiaru cinienia powietrza
Y
Podziaka (odczyt Y)
Y1 Elektrozawr
3
ruba regulacyjna wymiaru Y
5
ruby mocujace pyt gwn palnika
7
Uchwyt do podwieszania pyty
8
Korpus palnika
9
Wtyk 7 biegunowy
102 Pompa olejowa z elektrozaworem
103B Pokrto regulacyjne klapy powietrza
105 Przewody gitkie
113 Komora powietrzna

GAZOWY NADMUCHOWY PALNIK NC4 GX

Rys.: palnik gazowy jednostopniowy Cuenod
A1 Skrzynka sterownicza
B1
Mostek jonizacyjny
F6
Presostat powietrza
GP
Zalepka do pracy na propanie
M1
Silnik wentylatora
pL
Krciec pomiaru cinienia powietrza
T1
Transformator zaponowy
3
Konierz podczeniowy gazu
5
Cztery ruby mocujce pyt palnika
6
Tabliczka znamionowa
7
Ukad podwieszania pyty palnika
8
Korpus
9
Wtyczka siedmiobiegunowa palnika
15
Pokrto regulacji pooenia deflektora
103B Pokrto sterowania klapa p;owietrza
113 Komora powietrzna

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

3. SPALANIE PALIW
Spalanie cakowite i zupene
Pomimo prawie identycznego potocznego znaczenia tych poj, w technice spalania maj one
zupenie inne znaczenie. Zasada procesu spalania polega na utlenianiu palnych elementw
paliwa.
Spalanie cakowite oznacza, i w spalinach nie ma ju skadnikw palnych. W wyniku
spalenia cakowitego otrzymamy wic odpowiednio: dwutlenek wgla (CO2) i wod
(H2O).
Natomiast spalanie zupenie oznacza bdzie, i wszystkie skadniki spalin s utlenione
(spalone) do postaci ostatecznej a niezupene okrela takie spalanie gdy elementy paliwa
nie spaliy si do postaci ostatecznej.
Spalanie zupene na przykadzie wgla C + O2= CO2

[1]

Spalanie niezupene

[2]

2C + O2= 2CO

W praktyce w spalinach wystpuj jednoczenie oba te skadniki np.

3C + 2O2 = 2CO2 + CO

[3]

Prawidowym jest spalanie cakowite i zupene co oznacza, i wszystkie palne skadniki

paliwa ulegy spaleniu do postaci ostatecznej i w spalinach nie ma ju palnych czstek.
Przebieg spalania wg zalenoci [3] nie jest spalaniem zupenym, gdy w spalinach wystpuje
jeszcze palny skadnik (CO).
CO2max%
18,6-19,2
WGIEL BRUNAT NY
8,7-19,5
DREWNO
19,5-20,0
MAZUT
15,5
OLEJ LEKKI
15,3-15,4
GAZ ZIEMNY
9,5-12,5
PALIWO
WGIEL KAMIENNY

W tabeli powyej podano przecitne wartoci maksymalnej zawartoci dwutlenku wgla dla
typowych paliw.
3.1.Wykres Ostwalda
Pomidzy skadnikami spalin wystpuje podstawowa zaleno:
100
100
100
79
* [CO 2]
* [O 2] [
] * [CO ] 100
CO 2 max
21
CO 2 max 21

[4]

wielkoci wstawiamy w [%]; dla przykadu:

olej opaowy lekki CO2max 15,31 %, i pomierzylimy np. CO2 - 10,5%, CO - 0%
std otrzymujemy zawarto procentow tlenu
(100/15,31)*10,5 + 4,76* [O2] + [6,54 - 3,76]*0 = 100

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

4,76* [O2] = 100 6,54*10,5 std dalej [O2] = 6,58 %

Warto CO2max okrelona jest dowiadczalne dla przecitnego skadu oleju opaowego
lekkiego . Warto t jak i dla innych paliw znale moemy w poradnikach. W tym
opracowaniu wybrane wartoci zamieszczono w tabeli na pocztku tego rozdziau.
Ta zaleno suszna jest zarwno dla paliw gazowych jak i olejw lekkich. Na jej podstawie
moemy sporzdzi wykres Ostwalda, wielce przydatny w praktyce inynierskiej. Oprcz
zasygnalizowanego wykresu Ostwalda funkcjonuje te wykres zwany Kwadratem Buntego.
Tutaj omwimy jedynie wykres Oswalda, ktry zdaniem autora jest prostszy i
praktyczniejszy. Do sporzdzenia wykresu naley posuy si opisan wyej zalenoci [4].
Ale konstruowanie samego wykresu mona znacznie uproci. I tak:
W ukadzie wsprzdnych prostoktnych na osi poziomej (x) odoymy procentow
zawarto tlenu w spalinach. Natomiast na podziace pionowej oznaczymy procentow
zawarto dwutlenku wgla w spalinach.
Na osi pionowej zaznaczymy teraz punkt odpowiadajcy maksymalnej zawartoci dwutlenku
wgla dla naszego paliwa (15,31 % - olej opaowy). A wic odpowiada on sytuacji, gdy
paliwo spalio si cakowicie i zupenie, w spalinach nie ma nadmiaru powietrza. Natomiast
na osi poziomej zaznaczymy maksymaln zawarto procentow tlenu w wolnym
powietrzu.(20,9%=21%). Odpowiada to stanowi, gdy w spalinach nie ma dwutlenku wgla.

WYKRES OSTWALDA DLA OLEJU OPAOWEGO

(CO2max=15.31%)

[CO2] %

15,31

0,00
0

21
[O2] [%]

Po poczeniu oznaczonych punktw prost otrzymamy poszukiwany wykres Ostwalda dla

naszego paliwa.
Wykonane czynnoci odpowiadaj wstawianiu do rwnania [4] odpowiednio [O2]=0% a
nastpnie [CO2]=0% przy zaoeniu spalania zupenego tj. [CO]=0%.
W oparciu o to rwnanie moemy nanie na wykres proste odpowiadajce innej zawartoci
procentowej [CO]. Bd one rwnolege do prostej odpowiadajcej [CO]=0%.
Jak wida utworzenie wykresu nie jest zadaniem zbyt skomplikowanym. W technice
palnikowej znaczenie praktyczne ma tylko niewielki zakres z caego zakresu ujtego na
wykresie.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

Analogicznie tworzymy wykresy dla innych paliw; wykres dla gazu ziemnego zamieszczamy
poniej.

WYKRES OSTWALDA DLA GAZU GZ50

(CO2max=11,7 %)

[CO2] (%)

11,70

0,00
0

21
[O2] (%)

Praktyczne wykresy Ostwalda zaczono do opracowania na kocu.

Posugiwanie si tymi wykresami pozwala okreli jako spalania a wic jako
regulacji. Majc tak skonstruowany wykres Ostwalda i jeeli naniesiemy na punkt
odpowiadajcy naszym wynikom otrzymanym z analizatora P(O2%, CO2%) to po jego
lokalizacji wzgldem prostej moemy okreli przebieg (jako) procesu spalania.
I tak: jeeli nasz punkt pomiarowy znajdzie si dokadnie na prostej to odpowiada
zawartoci tlenku wgla [CO]=0%. Mamy wskazwk, i spalanie przebiega jako
cakowite i zupene a wic prawidowo. Pozostaje jedynie okreli wspczynnik nadmiaru
powietrza. I im jest on bliszy jednoci tym przebieg spalania jest jakociowo lepszy a
sprawno spalania (a zatem sprawno urzdzenia) wysza.
Jeeli punkt ten znajdzie si w polu ponad prost - naley ten pomiar wykluczy. Jest on
nieprawidowy, gdy realnie stan taki nie moe wystpi.
Gdy za nasz punkt znajdzie si w polu poniej prostej, wiadczy to bdzie o tym, i
spalanie jest niezupene i w spalinach znajduje si oprcz dwutlenku wgla [CO2] take
tlenek wgla [CO].
Jeeli przy konstruowaniu naszego wykresu nanielimy inne proste, odpowiadajce
kolejnym wartociom zawartoci tlenku wgla, to lokalizacja naszego punktu pozwoli take
na okrelenie zawartoci procentowej (p.p.m.) tlenku wglu. Zwykle analizatory posiadaj
sondy tlenku wgla (dokonuje si pomiaru zawartoci tlenku wgla) a take wyliczaj
wspczynnik nadmiaru powietrza [- lambda].
Specjalne suwaki dostarczane przez producentw palnikw s niedoceniane przez
serwisantw a zwykle posiadaj omawiany wykres, ale w formie tabelarycznej (moe tylko
mniej precyzyjny). Ale nawet w tej zgrubnej formie zawartej w suwaku, pozwalaj one na
ocen jakoci procesu spalania dysponujc danymi pomiarowymi. Poniej zamieszczono
kopi przykadowego suwaka (dwie strony) z zaznaczonymi miejscami, w ktrych moemy
znale dane dotyczce spalania (jak na wykresie Ostwalda).

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

Uwaga !
Prawidowe zakresy nastaw regulacyjnych ksztatuj si nastpujco :
GAZ GZ50
[CO2] od 9,2% do 10,5 optymalnie 9,4 % do 9,6%
OLEJ LEKKI EL [CO2] od 12,3 % do 13,5 % optymalnie 12,5% do 12,8 %

3.2.Wspczynnik nadmiaru powietrza

W celu bezpiecznego spalania, przy wahaniach skadu paliwa czy te zmianach wydajnoci
wentylatora palnika, stosujemy nadmiar powietrza. Okrelamy go stosunkiem faktycznie
dostarczonej do spalania iloci (objtoci) powietrza do iloci powietrza niezbdnego,
wynikajcego z reakcji chemicznych.
Majc pomiary zawartoci gazw [O2] i [CO] w spalinach moemy wyliczy wspczynnik

21
21 [ O2 ] 0.5 *[CO]

[5]
nadmiaru powietrza wg powyszej zalenoci. Przykad: [O2] = 5% i [CO]=0% std =1,31.

Optymalne ksztatuje si na poziomie 1,16

do 1,30

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

Zawory gazowe w kotach wiszcych

Rys. A

Rys. B

4
7

2
5

8
3
6

Rys.A zawr gazowy modulacyjny

z transformatorem zaponowym
(kocio wiszcy Wolf)

Rys. B zawr gazowy modulacyjny bez

transformatora zaponowego
(kocio wiszcy Wolf)

Opis rysunkw:
1. kontrola cinienia wyjciowego
2. odpowietrzenie po stronie wyjcia
3. ruba regulacyjna zerowa do regulacji punktu wyjcia modulacji (nieregulowalana)
4. transformator zaponowy elektrody zaponowej
5. lepy otwr
6. kontrola cinienia wejciowego
7. elektromagnetyczny zawr gazowy wstpny (pilot)
8. elektromagnetyczny zawr gazowy gwny (gwny)

4.ANALIZA SPALIN
Podstaw regulacji procesw spalania jest analiza spalin. Do tego celu su rnego typu
analizatory. W spalinach znajduje si szereg produktw spalania, ktrych ilo moemy
pomierzy. Dla nas interesujcymi z punktu widzenia celu (uzyskania spalania bezpiecznego i
ekonomicznego z maksymaln sprawnoci) s dwutlenek wgla CO2, tlenek wgla CO, tlen
O2, NOX, oraz sadza. Analiza spalin polega na ustaleniu zawartoci wymienionych produktw
spalania w spalinach. Za wyjtkiem sadzy wyniki pomiarw podawane s jako procent
objtociowy danego produktu spalania w spalinach. Np. CO2 10 %. Pomiar sadzy
wykonuje si poprzez porwnanie prbki z wzorcem zaczernienia (skala 1-10 zwana rwnie
skal Bacharacha).

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

10

Przykadowy analizator spalin firmy MRU [26]

Na powyszej ilustracji przedstawiono popularny analizator spalin firmy MRU.

Kwadraciki z symbolami oznaczaj odpowiednio:
Pomiar stenia tlenu (02)
Pomiar stenia tlenku wgla ( CO)
Pomiar stenia dwutlenku wgla (CO2)
Pomiar cigu kominowego (Kaminzug)
Pomiar strat i sprawnoci
Pomiar wspczynnika nadmiaru powietrza (lambda) oznaczany niekiedy ()
Zcze szeregowe komputerowe (RS 232)
Podczenie drukarki (IR)
Najczciej spotykane zakresy pomiarowe:
tlen 0-21 %, dwutlenek wgla 0-20%, tlenek wgla 0-10 000 ppm, NOX 0-4000ppm.
Aktualne wymogi ochrony rodowiska czowieka stwarzaj konieczno pomiaru zawartoci
tlenkw azotu (NOX). Naley podkreli, i specjalista regulujcy proces spalania w kotle ma
niewielki wpyw na ten ostatni parametr, gdy zawarto tlenkw azotu uzaleniona jest w
praktyce od temperatury pomienia w powizaniu z konstrukcj komory spalania kota.

4.1.Pomiar sadzy w spalinach

Pomiary sadzy w spalinach wykonujemy znormalizowan pompk. Przebieg takiego pomiaru
polega na:
umieszczeniu krka prbnego w pompce do zacigania spalin
woeniu kocwki (sondy) do przewodu spalinowego w o
strumienia spalin
10-cio krotnemu zacigniciu spalin pompk
wyjciu krka prbki (bibua)
porwnaniu zaczernienia krka prbnego z wzorcem.
Prawidowym wynikiem jest zaczernienie krka prbki w stopniu 0,
co najwyej 1.
Przy spalaniu paliw gazowych zwykle sadza nie wystpuje, jednak w
przypadku szczeglnie niedobranych proporcji midzy paliwem a
powietrzem moe wystpi.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

11

W przypadku paliw ciekych (jak oleje) wystpowanie sadzy jest zjawiskiem czstym i
wymaga zwrcenia na to szczeglnej uwagi.
Jako zasad naley przyj, i przed wykonaniem analizy spalin przy pomocy analizatora
naley dokona pomiaru sadzy. Dopiero po wstpnym uregulowaniu palnika do poziomu
sadzy (0) lub maksymalnie (1) a wic dopuszczalnego mona zacz wykonywa analiz
spalin przy pomocy analizatora. Rozpoczcie pomiaru analizatorem, gdy w spalinach
wystpuje sadza, moe doprowadzi do zniszczenia urzdzenia.
Uwaga
Aby pomiar da wyniki adekwatne do stanu
rzeczywistego sonda powinna znale si w rodku
(o) przewodu spalinowego. Przed punktem pomiaru
powinien znajdowa si prosty odcinek przewodu
dugoci co najmniej L= 2*d (gdzie d to rednica
przewodu). Np.: gdy przewd ma rednic d=200 mm,
to prosty odcinek przed punktem pomiaru powinien
wynosi L=2*200 = 400 mm.
Naley take pamita o wymianie pakiecikw
filtrujcych w gowicy pompki.

Lokalizacja otworu pomiarowego

na przykadzie kota gazowego Wolf [15]

4.2.Pomiary stenia gazw CO2, O2, NOX w

spalinach
Do analizy spalin su rnego typu analizatory. Tasze i prostsze dokonuj pomiaru
procentowego stenia dwutlenku wgla (CO2) i tlenku wgla (CO), natomiast stenie tlenu
jest wyliczane w oparciu o te pomiary. Rwnie czsto analizatory dokonuj pomiaru tlenu i
tlenku wgla i wyliczaj dwutlenek wgla. Nieco bardziej skomplikowane a zatem drosze
urzdzenia dokonuj pomiarw wszystkich wymienionych skadnikw spalin oraz dodatkowo
mierz NOX.
Wyniki pomiarw wyprowadzane s na ekran analizatora a take mog by drukowane.
Drosze analizatory posiadaj port IR (podczerwie) pozwalajcy na przesanie danych do
drukarki i uzyskanie wydruku.
Pomiary analizatorem naley wykonywa z zachowaniem poniszych zasad:
przed dokonaniem pomiaru waciwego naley przepuka powietrzem i
skalibrowa na roboczo pomiar tlenu; dokonuje si tego wczajc analizator na
wieym powietrzu i pozwalajc mu co najmniej minut pracowa mierzc tlen;
jeeli wynik bdzie na poziomie 20,9 %, to z duym prawdopodobiestwem
pomiar bdzie prawidowy. Jeeli z jaki przyczyn wynik odbiega od tej wielkoci
naley na roboczo skorygowa wielko objtociowego procentu tlenu do
wysokoci 20,9 %. Wielkoci pozostaych parametrw na wieym powietrzu
powinny wynosi: CO2 0 % oraz CO - 0 ppm.
pomiar naley wykonywa umieszczajc sond analizatora w osi strumienia
spalin; punkt pomiarowy powinien by zlokalizowany z zachowaniem zasad
opisanych przy pomiarze sadzy (L= 2*d).
pomiar powinien by wykonywany co najmniej trzykrotnie a wynik ostateczny
powinien by redni tych trzech pomiarw.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

12

po zakoczeniu pomiarw naley wyj sond, nie wycza analizatora, pozwoli

mu pracowa jeszcze ok. minuty, aby schodzi czujniki i przewody.
po schodzeniu naley analizator zaczy ponownie na wieym powietrzu, aby
wypuka resztki gazw i zregenerowa czujniki tlenu, dwutlenku wgla i tlenkw
azotu.

Czsto w trakcie regulowania palnika dochodzi do przekroczenia

zakresu pomiarowego tlenku wgla (potocznie strucia sondy tlenku
wgla). Objawia si to gwatownym wzrostem wysokoci tlenku wgla
pokazywanej na wywietlaczu, przekraczajcej dopuszczalny zakres. W
takim przypadku naley bezzwocznie wynie analizator na wiee
powietrze i nastawiajc na pomiar tlenku wgla pozwoli mu pracowa
do czasu a wywietlana wielko CO powrci do 0 ppm. Niekiedy moe
to potrwa godzin a nawet duej. Jeeli ta operacja nie przyniesie
rezultatw pozostaje wymieni czujnik tlenku wgla. Po zakoczeniu
pomiarw naley wyla skropliny ze zbiorniczka filtra analizatora.
Wanym jest, aby analizator zasilany by z dobrej i nie rozadowanej
baterii (w przypadku zasilania elektrycznego z baterii).
Co najmniej raz w roku lub tak jak to przewiduje instrukcja analizatora naley laboratoryjnie
skalibrowa urzdzenie. Dotyczy to zarwno wymienionych gazw jak i pomiarw
temperatury i cigu kominowego (podcinienia).

5.DYSZE OLEJOWE

Niewielki i niedoceniany element palnika kota olejowego dysza - jest tym najwaniejszym
elementem decydujcym o efektach ekonomicznych caego procesu grzewczego.
Decyduje on bowiem o przebiegu caego procesu spalania.
Gwnym zadaniem dyszy jest rozpylenie paliwa w wymaganej iloci waciwej dla mocy
kota. Celem rozpylenia paliwa jest zoptymalizowanie procesu spalania w czasie i przestrzeni
oraz uzyskanie spalania cakowitego i zupenego.(Patrz poprzednie rozdziay o spalaniu)
Poprzez rozpylenie uzyskujemy:
1.zamian czciow paliwa w par
2.zwikszenie cakowitej powierzchni cieczy (suma powierzchni wszystkich kropelek) a

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

13

wic zwikszenie powierzchni reakcji

3.odpowiednie zmieszanie paliwa z powietrzem biorcym udzia w spalaniu
4.odpowiedni ksztat strumienia paliwa i rozkad kropelek w przestrzeni komory
spalania
5.skierowanie strumienia paliwa w obszar cyrkulacji spalin, co podtrzymuje proces
spalania a w niektrych typach palnikw, przy nieco zmienionej konstrukcji, suy do
obnienia wartoci emisji tlenkw azotu (NOx).
Nie trzeba nikogo przekonywa, i tylko spalanie zupene i cakowite pozwala uzyska
maksymaln sprawno palnika a take obniy emisj szkodliwych skadnikw w spalinach.
W zalenoci od konstrukcji dyszy uzyskiwany jest inny kt rozpylenia strumienia paliwa jak
rwnie inny jego ksztat. Produkowane aktualnie dysze maj kty rozpylenia: 30, 45, 60,
70, 80 , 90 i 100 stopni. Kt ten ma istotny zwizek z budow i wielkoci komory spalania a
zatem powizany jest z kotem. Producent kota okrela zatem kt rozpylenia dyszy.
Na fot. przedstawiono konstrukcj dyszy, dla celw poznawczych rozoon na elementy.
Skada si ona z:
1.korpusu dyszy (gwki)
2.kryza z kalibrowanym otworem i wybraniem stokowym,
ktrego zadaniem jest stworzenie przestrzeni zawirowywania
3.elementu walcowego z zakoczeniem w formie zblionej
do stoka citego, z wycitymi (3-4) rowkami paliwowymi;
rowki te frezowane s skonie do hipotetycznej tworzcej
stoka
4.wkrtki (tulejki) blokujcej z otworami paliwowymi
5.filtra
Zasada dziaania dyszy
Cinienie bdce podstaw przepywu przez dysz wytwarzane jest przez pomp paliwa.
Po przefiltrowaniu paliwo pynie przez element nr 4 i wypywa poprzez otwory do komory
paliwowej, gdzie przepywajc wok elementu nr 3 znacznie zwiksza prdko. Nastpnie,
poprzez rowki, dostaje si do komory zawirowania. Skonie ustawione rowki nadaj
drobinkom paliwa ruch wirowy. W tej przestrzeni prdko czsteczek jeszcze si powiksza
i ujednolica. Kolejnym etapem podry paliwa jest otwr kryzy, po opuszczeniu ktrego, w
postaci mikroeksplozji, rozpada si ono na czstki wielkoci 5 mikrometrw. Dalej pozostaje
ju tylko spalanie. Gwnymi produktami spalania s CO2 (dwutlenek wgla), CO (tlenek
wgla), SO2 (dwutlenek siarki) oraz tlenki azotu okrelone zbiorczo NOx.
5.1.Zuycie dyszy
W wyniku dugotrwaego przepywu oleju opaowego przez otworek dyszy ulega on
powolnemu rozkalibrowaniu. Rozkalibrowanie powoduje zwikszenie zuycia oleju. Jest to
rwnie niezwykle wana przyczyna, dla ktrej dysza powinna by bezwzgldnie
wymieniona po sezonie pracy. May problemem jest, gdy zmiana wymiarw tego otworka
nastpi symetrycznie po caym obwodzie. Najczciej jednak ubytki materiau s
niesymetryczne, agiew pomienia ulega deformacji i zmienia zarwno ksztat jak i kierunek.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

14

Dla przypomnienia: otworki dyszy s rzdu dziesitych czci milimetra np.0,35 - 0,6 mm dla
dyszy od 0,5 do 3,0 GPH. Prdko przepywu oleju prze taki otworek ksztatuje si na
poziomie kilkudziesiciu m/s.
Przyczyn skrzywienia pomienia mog by rwnie nieprawidowo wykonywane prace
konserwacyjne np. wymiana dyszy, w wyniku ktrej skrzywienia ulegnie przewd
doprowadzajcy olej do dyszy przez co dysza nie znajduje si w osi tarczy spitrzajcej.
Najczciej dochodzi do tego przy wymianie dyszy za
pomoc dwch kluczy (nr 16 i 19) trzymanych w obu
rkach. Prawidowo przeprowadzona wymiana dyszy zarwno odkrcanie jak i wkrcanie naley wykonywa
dwoma kluczami, lecz przy pomocy jednej rki a cilej
doni.
Osadzanie si zanieczyszcze na gwce dyszy lub na
tarczy spitrzajcej moe by rwnie przyczyn zmiany
ksztatu i kierunku agwi. Od wielkoci dyszy, jej
prawidowego dziaania, cinienia oleju, kta rozpylenia paliwa a take cinienia w komorze
spalania kota zaley wielko agwi pomienia.
5.2.Zabrudzenie dyszy
Oprcz rozkalibrowania otworka kryzy dyszy najczstsz przyczyn jej nieprawidowej pracy
jest prozaiczne zabrudzenie. Oprcz filtra dyszy czy te gwki osady mog znajdowa si na
elementach wewntrznych dyszy, co bdzie przyczyn nieprawidowego podawania i
rozpylania oleju. Moe to doprowadzi do wycieku oleju opaowego z dyszy zarwno po
zatrzymaniu jak i przy rozruchu palnika.
Strata cinienia wynika z zabrudzenia drg wewntrznych dyszy moe by przyczyn
spalania duych kropli oleju (zbyt may stopie rozpylenia) objawiajcego si powstawaniem
gwiazdek w pomieniu. Identyczny efekt powstanie w przypadku silnego zabrudzenia filtra
pompy paliwowej lub spadku cinienia w wyniku jej uszkodzenia.
Takimi przyczynami spadku cinienia oleju podawanego przez pomp olejow mog
by:
- uszkodzone zawory regulacyjne cinienia
- prozaiczne zuycie elementw pompy
- uszkodzenie zaworu zwrotnego
- zmiany prdkoci obrotowej pompy
- uszkodzenia zaworw elektromagnetycznych.
Rwnie zwikszona gsto oleju opaowego (inny olej lub jego niska temperatura)
mog powodowa podobne zjawiska.

5.3.Dobr dyszy
Oszczdnoci paliwa tak istotne dla uytkownika zaczynaj si od prawidowego doboru
dyszy odpowiedniej do wymogw kota.
Dobr dyszy wymaga uwzgldnienia wielu aspektw takich jak:
- wydatek dyszy (wynika z mocy kota)
- kt rozpylenia i zwizane z tym rednica i zasig agwi (wynika z konstrukcji
komory spalania)
- przekrj strumienia rozpylanego paliwa

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

15

- gsto i lepko paliwa

- cinienie przed dysz.
Ograniczymy si tutaj do prawidowego okrelenia wydatku dyszy.
Podkreli naley, e do doboru dyszy naley bra moc kota a nie jego obcienie
cieplne. Wzicie do oblicze tej drugiej wielkoci i dobranie dla niej wydajnoci dyszy
powoduje dobranie zbyt duej dyszy i w efekcie przegrzanie kota, do jego uszkodzenia
wcznie.
W praktyce posugujemy si dalej wydajnoci okrelon w GPH (Usgph).
Rozszyfrowujc - jest to wydajno, amerykaski galon na godzin, co odpowiada 3,785
3
dm /h. Standardowe warunki katalogowe okrelajce wydajno dyszy odnosz si do
3.
cinienia 100 p.s.i. =7,03 bara, lepkoci 4,4 cST oraz gstoci wynoszcej 0,83 kg/dcm .
Niektre rda podaj nieco inne parametry zaokrglajc cinienie do 7 bar oraz okrelajc
3
gsto wzorcowego oleju na 0,82 kg/dm i lepko na 3,4 cSt.. Nowe warunki wzorcowe,
przy ktrych okrelone s wydajnoci dysz wg CEN i norma EN zostay ustalone nastpujco:
2
Lepko - 3,4 cST (mm /s)
3
Gsto - 0.84 kg/dm
Cinienie rozpylania - 1000 kPa (10 bar).
Zgodnie z przywoanymi przepisami dysze posiadaj podwjne oznaczenie - wg starych
standardw jak i wg EN. Pene oznaczenie dyszy zawiera wic bdzie przykadowo:
nazw producenta - wydajno np. 4,24 kg/h (przy =10 bar) - wydajno wg starych
oznacze, odpowiednio 0,96 GPH (przy p= 7,0 bar) oraz kt rozpylania i typ strumienia np.
60 H.
Dla celw przelicze przydatne jest kilka zalenoci :
Q2=Q1*
(P2/P1) [6]
P2=P1*(Q2/Q1 )
[7]
Gdzie P1 - cinienie odniesienia wynoszce 7,03 bar
P2 - cinienie rozpylania w bar
Q1 - wydajno dyszy przy cinieniu P1
Q2 - wydajno dyszy przy cinieniu P2
Przeliczenia wg przytoczonych zalenoci pozwalaj okreli wydajno dyszy dla
dowolnych warunkw. Moliwe jest wic uzyskiwanie rnej wydajnoci przy niezmienionej
dyszy. To stwierdzenie tylko czciowo jest suszne. Rachunkowo, i owszem, wszystko
bdzie si zgadza, natomiast w rzeczywistoci sprawa wyglda nieco inaczej. Zmiana
cinienia spowoduje oczywicie zmian wydajnoci, ale take zmian kta rozpylenia.
Wobec powyszego korekta wydajnoci dyszy poprzez zmian cinienia jest praktycznie
moliwa tylko w bardzo niewielkim zakresie i moe by stosowana wyjtkowo.
Szereg wydajnoci dysz pozwala dobiera dysze dosy precyzyjnie do wymaga urzdze.
5.4. Dobr dyszy z katalogu
Typowe wydajnoci dysz [gph]:
0.4 - 0,5 - 0,6 - 0,65 - 0,75 1 - 1,1 - 1,25 - 1,35 - 1,5 - 1,65 - 1,75
a nastpnie:
od 1,75 do 3,5 [gph] co 0,25 [gph]
od 3,5 do 12 [gph] co 0,5 [gph], itd.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

16

Wielko dyszy dobieramy zgodnie z przytoczonymi wyliczeniami. Jednak, jak to zwykle

bywa, trafiamy z zapotrzebowaniem pomidzy dwiema wielkociami. Dlatego te wydajno
rzeczywistej dyszy naley skorygowa poprzez zmian cinienia. Naley dy do tego, aby
wymagana korekta tego cinienia bya jak najmniejsza.
Dla przykadu:
Moc kota Nk=100 kW nk=90% Hu=11.86 kWh/kg p2=14 bar
po wykonaniu oblicze otrzymalimy: md=2,078 [gph] - patrz algorytm
dobieramy dysz 2,25 [gph] a wiec rnica wielkoci wynosi 2,078- 2,25= 0,172 [gph]
wobec tego korygujemy cinienie aby osign potrzebn wydajno:
2
2
px=p2*(md/md) =(2.078/2,25) *14=11,94 bar
porwnujc teraz stosunek cinie
(p2/px)=1,173 a wic 17,3 % co jest stosunkowo du rnic i moe wpywa na
prawidowo rozpylenia.
Sprbujmy wic dobra dysz mniejsz np. 2,0 [gph]:
po wykonaniu oblicze otrzymamy skorygowane cinienie px=15,11 bar
(px/p2)= 1,079 a wic 7,9% - ten dobr jest korzystniejszy bowiem jest znacznie mniejsza
rnica wartoci .
W tym drugim wypadku zamienilimy licznik z mianownikiem ze wzgldu, i cinienie px
jest wiksze wic aby otrzyma porwnywalny wynik naleao zamieni miejscami
wielkoci.
Naley doda, i wszelkie korekty cinienia dyszy powinny by rwnolege do kontroli
parametrw CO2, O2, CO.
Jeeli palnik ma urzdzenia do wstpnego podgrzewu oleju, to dodatkowa strata
przepywu powoduje, i wydajno dyszy zmniejszy si o ok 10%.
Faktyczn wydajno dyszy moemy ustali poprzez pomiar jej wydajnoci tzw.
litraowanie.
5.5.Obliczeniowy dobr dyszy
5.5.1.Zapotrzebowanie oleju opaowego lekkiego dla kota
m

Nk
[ kg / s] lub[ kg / h]
Hu * n

[8]

gdzie m -zapotrzebowanie oleju opaowego [kg/s, lub [kg/h]

Nk- moc kota [kW], Hu- warto opaowa paliwa Hu=11.86 kWh/kg lub Hu=42 800 kJ/kg,
n - sprawno kota.

5.5.2 Wydatek dyszy

md=m /(f1*f2) [gph] (galon amerykaski na godzin) [9]
gdzie:
md - wydatek dyszy w galonach na godzin
f1 - wspczynnik przeliczeniowy dla (nad)cinienia rzeczywistego roboczego

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

17

f2 - wspczynnik przeliczeniowy jednostek (kg/h-gph)

f1

(p2/p1)=0,378 *

(p2) [10]

p1- cinienie odniesienia (wzorcowe) [bar], p2- cinienie rzeczywiste-robocze [bar]

p1=7.03 bar (100psi)
std

[11]

(p1)=0,37796=0,378

f2=*3,785=0,84*3,785=3,18 kg/h
3

stad f2=3,18 kg/h

[12]

gdzie =0,84kg/dm - gsto oleju opaowego wzorcowego.

Po wstawieniu do zalenoci [9] otrzymujemy:
md=0,83*m/
(p2) [gph] [13] m[kg/h] i p[bar].
Wielko wydatku obliczona z tej zalenoci jest podstaw doboru odpowiedniej dyszy z
katalogu producenta.
W wietle nowych norm europejskich (EN) cinieniem wzorcowym jest aktualnie p1=10 bar,
wydatek dyszy podawany jest w [kg/h] i wwczas wspczynnik f2=1 a wspczynnik
f1=0,316*

(p2) bowiem p1=10 bar i zaleno nr [4] upraszcza si:

md=3,16*m /
(p2) [kg/h] [9]
gdzie m i p2 jak wyej.
Mimo nowych norm i ustale komitetu CEN, stale funkcjonuje oznaczenie wydatku
dyszy w gph lub obydwa oznaczenia jednoczenie.

6.UWAGI PRAKTYCZNE
6.1.Bezpieczestwo
Tlenek wgla, niezalenie od tego e jest palny i w odpowiednich steniach wybuchowy,
to jest zabjczy dla czowieka. Przyjmuje si norm 60 ppm w spalinach jako najwysze
dopuszczalne stenie tlenku wgla w spalinach. W zamknitych ukadach spalania
(palniki wentylatorowe) praktycznie niewielka jest moliwo wydostania si tego gazu z
CZAS YCIA - W MINUTACH
W ATMOSFERZE DWUTLENKU WGLA

Czas minut

250
200
150
100
50
0
0,04

0,06

0,08

0,1

0,12

% obj.zawartoci CO
Czas ycia w min.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

18

ukadu spalinowego (ale jednak jest). Moe to nastpi np. poprzez nieszczelnoci
czopucha.
W ukadach z palnikami atmosferycznymi moliwo wydostania si tlenku wgla do
pomieszczenia jest dua. Moe to nastpi z wielu przyczyn a moliwo t zwiksza
zabrudzenie kota powodujce wzrost stenia tlenku wgla w spalinach.
Aby uzmysowi sobie rozmiar niebezpieczestwa zamieszczono tabel okrelajc czas
ycia w minutach w zalenoci od stenia tlenku wgla w powietrzu.

Przykad: Przy steniu 0,1% czas ycia nie przekracza 100 minut - moe
warto si zastanowi !
Inne: Propan zawarty w gazie pynnym, oprcz wybuchowoci, ma wasnoci
narkotyczne i rwnie moe szkodliwie oddziaywa na organizm ludzki.

7.KONDENSACJA
W technice kotowej w ostatnich latach znalaza zastosowanie technika kondensacyjna.
Polega ona na wykorzystaniu ciepa zawartego w gazach znajdujcych si w spalinach.
A cilej w parze zawartej w spalinach. Para ta pochodzi z dwch rde:
wilgoci zawartej w powietrzu pobranym do spalania
wody, ktra powstaa w wyniku reakcji chemicznych spalania.

Bd! Nie mona tworzy obiektw przez edycj kodw pl.

Wykorzystanie ciepa w spalinach polega na schodzeniu spalin z jednoczesnym skropleniem
pary wodnej w nich zawartej. Skraplajc par wodn odbieramy jednoczenie ciepo
skraplania rwne liczbowo ciepu parowania. Aby to zjawisko mogo nastpi para wodna
powinna by skroplona do temperatury skraplania zwanej temperatur rosy.
Bd! Nie mona tworzy obiektw przez edycj kodw pl.
Temperatura ta jest rna dla rnych paliw i zalena od skadu chemicznego paliwa (w tym
od zawartoci dwutlenku wgla). Wynosi ona dla gazu GZ-50 - 53C, a dla oleju EL - 47C.
W zalenoci od skadu chemicznego wartoci te mog si nieco rnic od podanych.
Obniajc temperatur spalin poniej temperatury rosy i dochadzajc jeszcze spaliny
uzyskujemy znaczn ilo ciepa. Teoretycznie moe to by a 11% wicej ale
praktycznie wielko ta ksztatuje si na poziomie 4 9 %. Wobec tego uzyskujemy
dodatkow ilo ciepa ponad 100 %. Paradoks polega gwnie na tym, i pierwotnie przyjto
za 100% ilo ciepa bez uwzgldniania ciepa kondensacji a teraz poprzedniej definicji nikt
nie zmieni.

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

19

Hi/ Hs
111%

111%

100%

100%

Koty kondensacyjne

Koty kondensacyjne 105 - 108%

10,4 kWh/m3

Hs = ciepo spalania (kondensacja)

Hi = Warto opaowa
Ciepo jawne

Hi = warto opaowa

Koty niksotemp. 93 - 95%

Koty niskotemp.

Hs = ciepo spalania
Ciepo jawne + Ciepo utajone

10,4 kWh/m3 + 1,1 kWh/m3

11,5 kWh/m3

1m Gaz Ziemny = 1,7 ltr. Wody

1l Wody = 0,63 kWh Ciepa
1,7l x 0,63 kWh/l = 1,07 kWh Ciepo Kondensacji

Sprawno przy kondensacji dla gazu ziemnego GZ 50

115

Sprawno teoretyczna urzdzenia[%]

110

105
3,0

2,5

1,8

1,3

1,0

Wsp. Nadm. Pow.

100

95

90
20

30

40

50

60

70

80

90

Temp. spalin [C]

Gasbrennwerttherme CGB

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

20

Wspczynnik nadmiaru powietrza dla GZ 50 w zalenoci od CO2

CO2 max G20 = 11,73%

CO2 max

CO2 zmierzone

4,0
3,5
3,0
Luftzahl [ ]

2,5
2,0
1,5
1,3

1,0
0,5
0,0
0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

CO2 [% ]

8%

9%

10%

11%

12%

13%

Warto fabryczna
9% 0,5%

Gasbrennwerttherme CGB

Zaleno kondensacji od tz i tp dla GZ 50

100

Temperatury c.o. 75/60C

Temperatura zasilania [C]

90
80

Zakres I:
tz/tp-Temperatura < temp. punktu rosy
Kondensacja

70
60

Zakres II:
tp-Temperatura < temp. punktu rosy
Pocztek kondensacji

Taupunkttemperatur Erdgas

50

Zakres III:
tz/tp-Temperatura > temp. punktu rosy
Brak kondensacji

40

30

II

III

20
20

15

10

-5

-10

-15

Temperatura zewntrzna [C]

Temperatura zasilania c.o. (tz) 75C
Temperatura powrotu c.o. (tp) 60C

Gasbrennwerttherme CGB

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

21

Zaleno kondensacji od tz i tp dla GZ 50

100
100 Temperatury
Sprawno rednoirocznaw %

80
70
60

Temp. Punktu rosy dla GZ 50

50

c.o. 75/60C

90
80
70
60
50
40
30

40

30

II

20

III

10
0

20
20

15

10

5
0
-5
-10
Temperatura zewntrzna [C]

-15

Temperatura zasilania c.o. (tz) 75C

Temperatura powrotu c.o. (tp) 60C

Gasbrennwerttherme CGB

Temperatury punktu rosy

65

60

Temperatura punktu rosy [C]

Temperatura zasilania c.o. [C]

90

GZ 50/ GZ 41,5

Temperatura punktu rosy

spalin dla rnych
paliw i rnych
wsp. nadm
powietrza

55
Propan

Butan

50

Olej opaowy lekki

45

40

35
1,0

1,1

1,2

1,3

1,4

1,5

1,6 Wsp. nadmiaru powietrza []

Gasbrennwerttherme CGB

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

22

Energia zawarta w spalinach

Ciepo
spalania
Hs
kWh/m

Warto
opaowa
Hi
kWh/m

Hs/Hi

Hs-Hi
kWh/m

Ilo
kondesatu
kg/m 2)

GZ 41,5

9,78

8,83

1,11

0,95

1,53

GZ 50

11,46

10,35

1,11

1,11

1,63

Propan

28,02

25,80

1,09

2,22

3,37

Butan

37,19

34,35

1,08

2,84

4,29

Olej opaowy1)

10,68

10,08

1,06

0,60

0,88

1) Dla oleju opaowego lekkiego energia uzyskana z jednego litra oleju

2) Warto teoretyczna

Gasbrennwerttherme CGB

Analiza oparta na wykresie Oswalda, z dodatkowym naniesieniem zalenoci punktu rosy

paliw, prowadzi do nastpujcych wnioskw praktycznych.
Prawidowe s nastawy zapewniajce w spalinach wielkoci dwutlenku wgla podane
uprzednio tj.:
GAZ GZ50 TR=53C [CO2] od 9,2% do 10,5% optymalnie 9,4% do 9,6%
OLEJ LEKKI EL TR=47C [CO2] od 12,3% do 13,5% optymalnie 12,5% do 12,8%.
Zapewniaj one przebieg spalania bez kondensacji pary wodnej w spalinach - wane dla
kotw standardowych, tzw. niskotemperaturowych.
Obnienie zawartoci dwutlenku wgla poniej podanych tj. 9,2% dla gazu i 12,3% dla
oleju lekkiego bdzie powodowao kondensacj - niekorzystn dla kotw
standardowych a oczekiwan dla kotw kondensacyjnych.
Bd! Nie mona tworzy obiektw przez edycj kodw pl.

8.TABELE POMOCNICZE
8.1.Tabela pomocnicza do przelicze ste
1ppm

CO

NOx

1,08 mg/kWh

1mg/m3 =

0,86mg/kWh

1mg/kWh=
1mg/kWh=
1ppm =

0,93 ppm
1,16 mg/m3
1,76 mg/kWh

1mg/m3 =

0,86mg/kWh

1mg/kWh=
1mg/kWh=

0,57 ppm
1,16 mg/m3

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

23

8.2.Tabela temperatur zaponu wybranych paliw ciekych

Waciwoci
oleju

Oleje uniwersalne mineralne

Smoy

b.lekkie

lekkie

rednie

cikie

0,86-0,89

0,87-0.89

0,90-0,94

0,95-0,97

1,0-1,1

Temp.zaponu [C]

>55

>65

>80

65-240

65-110

Warto opaowa {MJ/kg]

43,3

42,8

41,5

48

38,5

Gsto [kg/dm3]

8.3.Dopuszczalne wielkoci ste gazw w spalinach wg rnych normatyww

NOx
NORMATYW

RAL UZ 46 Palniki Unit do 120kW-olej

RAL UZ9 Olejowe rozp. 120 kW (10kg/h)
RAL UZ40 koty 1i 2 funkc. gazowe
RAL UZ 39 koty gazowe atmosf. do 120kW
RAL UZ 41 Koty gaz.wentyl. dla zest. do 120kW
RAL UZ 61 Koty gaz.kondensacyjne. do 120kW
RAL UZ 80 Palniki gazowe z wentylatorem do 120kW

CO

mg/kWh ppm(0%O2) mg/m3(3%O2) mg/kWh ppm(0%O2) mg/m3(3%O2)

110
120
60
80
70
65
70

63
69
34
46
40
37
40

110
120
60
80
70
65
70

60
60
60
60
60
60
60

56
56
56
56
56
47
56

60
60
60
60
60
60
60

Wartoci zawarte w nawiasach (0% O2) i (3% O2) oznaczaj poziom odniesienia. Przyjmuje
si odpowiednie poziomy odniesienia w celu umoliwienia porwnania wynikw.

a.Przeliczenie zawartoci NOx [ppm] i CO [ppm] na wartoci wzgldem innego poziomu

odniesienia - inny poziom zawartoci tlenu ( np. 0 % lub 3%, itd.)
Ax Azm *

21 [O2 przel ]
21 [Ozm. ]

Ax - wielko emisji (zawarto NO lub CO) po przeliczeniu na okrelony poziom

odniesienia tlenu [ppm]
Azm- pomierzona w spalinach zawarto danego zwizku [NO, CO] [ppm]
O2przel- poziom odniesienia tlenu - zawarto tlenu [%]
Ozm- pomierzona w spalinach zawarto tlenu [%]
3

b.Przeliczenie NOx [ppm] na NOx [mg/m ] przy 3% O2

NOx NO zm *

37.008
21 [Ozm. ]

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

24

CO COzm *

22.5
21 [Ozm. ]

gdzie:
NOzm- pomierzona w spalinach zawarto NOx [ppm]
3

NOx - przeliczona zawarto w spalinach NOx [mg/m przy 3% O2]

COzm- pomierzona w spalinach zawarto CO [ppm]
3

CO - przeliczona zawarto w spalinach CO [mg/m przy 3% O2]

Ozm- pomierzona w spalinach zawarto tlenu [%].

8.4.Tabela zamiennoci dysz rnych producentw

KSZTAT PRZEKROJU
STRUMIENIA

PRODUCENT

DYSZY

DELAVAN

MONARCH

DANFOSS

STEINEN

HAGO

A
B
W
E

Pl
AR
NS i PLP
R

H
S
B

H i PH
Q
SS
S

H i SS
ES
P

OLEJU

Rurowy(Pusty)
Peny zwyky
Cz.wydrony
Peny specjalny

8.5.Granice wybuchowoci poszczeglnych gazw

Nazwa gazu

DGW [%]

GGW [%]

Wodr

4,0

75,0

Metan

4,9

15,4

Tlenek wgla

12,5

75,0

Propan

2,1

9,5

Acetylen

2,3

82,0

i-Butan

1,8

8,44

n-Butan

1,5

8,5

Gaz ziemny

5,0

15,0

Gaz miejski

12,0

36,0

Etylowy alkohol

3,1

20,0

DGW - dolna granica

wybuchowoci [%]
GGW - grna granica
wybuchowoci [%]

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

25

8.6.Temperatury punktu rosy

Gaz GZ 50
Tr = 53 C
Olej opaowy Tr = 47 C

9.LITERATURA
[1] Rozp.Min.Infrastruktury W sprawie warunkw jakim powinny odpowiada budynki
i ich usytuowanie ... D.U.75/2002r. z dnia 15.06.2002r wraz z pniejszymi zmianami
[2] PN-C-04753 ; 2002 - Gaz ziemny - Jako gazu dostarczanego odbiorcom sieci
rozdzielczej
[3] J.Bylicki, G.Lechman - Palniki kotw grzewczych cz.I - XIV Instal nr 3/2002 4/2004
[4] J.Jarosiski - Techniki czystego spalania WNT Warszawa 1996 r
[5] A.Kowalewicz - Podstawy procesw spalania WNT Warszawa 2000 r.
[6] M.Ryng - Bezpieczestwo techniczne w przemyle poradnik WNT Warszawa 1985 r.
[7] R.Zajda - Instalacje gazowe /Na paliwa gazowe/Warunki techniczne z komentarzem...
COBO-Profil Warszawa czerwiec 2003 r.
[8] M.Zdanowski Zapobieganie poarom i wybchom -IWZZ Warszawa 1983
[9] R.Getka Zapobieganie wybuchom,poarom i zatruciom ..-.CRZZ Szczecin 1985
[10] A.Pilc,J.Zaborowska - Ochrona Ppo w przemyle chemicznym nr 1,2,3/1971
[11] S.Gliski Urzdzenia elektryczne w obszarach zagroonych wybuchem-WNT
Warszawa 1972
[12] Jenbacher - Energetyczne wykorzystanie gazw specjalnych
[13] R.Zajda,Z.Gebhard - Instalacje gazowe oraz lokalne sieci - Warszawa 1985
[14] T.R.Fodemski - Pomiary Cieplne cz.I i II - Wyd.WNT 2001
[15]Wolf: Katalogi i materiay techniczne,wydawnictwa
[16] Cuenod: Katalogi i materiay techniczne, wydawnictwa
[17] Weishaupt: Katalogi i materiay techniczne
[18] Koerting: Instrukcje robocze do projektowania Hannower wyd. 8/1998
[19] Riello: Poradnik Projektowania
[21] Oilon: Katalogi i materiay techniczne
[20] Dungs: Katalogi i materiay techniczne
[22] Kromschroder: Katalogi i materiay techniczne
[23] Suntec: Katalogi i materiay techniczne
[24] Danfoss: Katalogi i materiay techniczne
[25] Oventrop: Katalogi i materiay techniczne,wydawnictwa
[26] MRU: Katalogi i materiay techniczne
[27] Herrman: Pomoce techniczne

WWW.wolf-polska.pl

tel: (22) 516-20-60, fax: (22) 516-20-61

Strona

26