POS Poradnik

CENTRUM ZIELONYCH TECHNOLOGII
Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego
w ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL
PRZYDOMOWE
OCZYSZCZALNIE
CIEKW
P
Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL
PRZYDOMOWE
OCZYSZCZALNIE
CIEKW
P O
BIAYSTOK 2008
Poradnik Przydomowe oczyszczalnie ciekw powsta w ramach projektu Centrum Zielonych

Technologii w zwizku z opracowywaniem moduowego programu szkolenia zawodowego z zakresu wykonywania przydomowych oczyszczalni ciekw,
Wyraone tu pogldy s wycznie pogldami autorw publikacji i w adnym przypadku nie mog
by utosamiane z oficjalnym stanowiskiem Unii Europejskiej
Zesp redakcyjny:
Norbert Brzostowski (rozdziay 1, 6, 7, podrozdzia 3.1)
Micha Hawryyszyn (rozdziay 4, 5)
Daniel Karbowski (rozdziay 4, 5)
Stanisaw Paniczko (rozdzia 2, podrozdzia 3.2)
Konsultacja merytoryczna:
dr in. Lech Magrel
Redakcja techniczna i jzykowa:
Norbert Brzostowski, Piotr Galicki
Zdjcia:
Piotr Galicki,
Micha Hawryyszyn, Daniel Karbowski (zdjcia nr 18, 38)
Rysunki:
Agnieszka Brzostowska
Wydawca:
B I A Y S T O K
2 0 0 8
Projekt ten zosta zrealizowany przy udziale rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Inicjatywy Wsplnotowej EQUAL
P R Z Y D O M OW E O C Z Y S Z C Z A L N I E C I E K W
Spis treci
1.0 Wprowadzenie.................................................................................................................. 9
2.0 Budowa i zasada dziaania przydomowych oczyszczalni.................................................... 11
2.1. Oczyszczalnie z drenaem rozsczajcym.........................................................................13

Osadnik gnilny................................................................................................................. 14.
Drena rozsczajcy..........................................................................................................17
Wentylacja........................................................................................................................18
Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnym.................................................................................19
Przepompownie.................................................................................................................19
2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym.................................................................................. 21

2.3. Oczyszczalnie gruntowo-rolinne......................................................................................23
2.4. Oczyszczalnie ze zoem biologicznym............................................................................27
2.5. Oczyszczalnie z osadem czynnym...................................................................................29
3.0 Analiza moliwoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni........................... 31
3.1. Analiza aspektw prawnych.............................................................................................. 31

Prawo lokalne................................................................................................................... 31.
Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlane............................................................32
Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnego.......................................33
Lokalizacja oczyszczalni...................................................................................................34
Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wody........................................................36
3.2. Wymagania techniczne.....................................................................................................37

Ilo staych uytkownikw..............................................................................................37.
Charakter obiektu.............................................................................................................40
Poziom wd gruntowych..................................................................................................40
Powierzchnia dziaki......................................................................................................... 41
rdo zaopatrzenia w wod pitn....................................................................................43
Rodzaj gruntu...................................................................................................................43
Gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku..................................................44
Zastosowanie i dobr przepompowni................................................................................44
4.0 Monta na przykadzie oczyszczalni gruntowo-rolinnej....................................................45

4.1. Rozplanowanie miejsc posadowienia elementw instalacji.................................................46
4.2. Monta osadnika gnilnego................................................................................................46
4.3. Monta przepompowni.....................................................................................................48
4.4. Wykonanie filtra gruntowo - rolinnego.............................................................................50

Wykonanie poczenia midzy drenaem rozsczajcym a osadnikiem..............................58
4.5. Wykonanie odprowadzenia ciekw..................................................................................59

5.0. Eksploatacja i konserwacja instalacji.................................................................................. 61
5.1. Badanie szczelnoci i rozruch oczyszczalni....................................................................... 61

Badanie szczelnoci.......................................................................................................... 61
Rozruch oczyszczalni....................................................................................................... 61
5.2. Naprawa i konserwacja lokalnych oczyszczalni...................................................................62

Przyczyny usterek.............................................................................................................62
Najczstsze usterki...........................................................................................................63
Konsekwencje le dobranej przepustowoci oczyszczalni...................................................66
Konserwacja urzdze......................................................................................................66
6.0. Efektywno ekonomiczna................................................................................................69

7.0. Moliwoci dofinansowania..............................................................................................77
7.1. rodki z przeznaczeniem wycznie na oczyszczalnie.......................................................77

Dotacje............................................................................................................................77
Kredyty i poyczki preferencyjne.......................................................................................79
7.2. Indywidualna oczyszczalnia jako element wikszego projektu............................................79

Dotacje............................................................................................................................79
Kredyty i poyczki preferencyjne.......................................................................................80
Literatura..................................................................................................................................82
Spis rysunkw i zdj...............................................................................................................84
Spis tabel.................................................................................................................................85
Szanowni Pastwo!
Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW, w ramach Programu Inicjatywy Wsplnotowej
EQUAL dla Polski 2004 2006, wspfinansowanego ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego, zrealizowaa projekt Centrum Zielonych Technologii.
Projekt by realizowany na Podlasiu przy wsppracy z Wojewdzkim Urzdem Pracy w Biaymstoku, Instytutem Zrwnowaonego Rozwoju sp. z o. o., Wysz Szko Agrobiznesu w omy,
EKOTON s.c., Bio-Wat sp. z o. o., Biurem Inicjatyw Rozwojowych i Forum Inicjatyw Rozwojowych.
Dotyczy on zagadnie zwizanych z rozwojem przedsibiorczoci, przeciwdziaaniem bezrobociu
oraz tworzeniem nowych miejsc pracy w oparciu o zasad zrwnowaonego rozwoju, bazujcego
na bogatych zasobach naturalnych wojewdztwa podlaskiego.
Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW, oprcz administracji caego projektu Centrum Zielonych
Technologii, odpowiadaa za realizacj jednego z jego tematw, a mianowicie tematu: Opracowanie i wdroenie modelowego szkolenia z zakresu wykonywania przydomowych oczyszczalni
ciekw, jako sposb na utrzymanie i tworzenie nowych miejsc pracy.
W trakcie trwania naszego projektu stu Beneficjentw Ostatecznych uczestniczyo w 14 cyklach
warsztatw teoretycznych i praktycznych oraz w 3 wyjazdach studyjnych, dotyczcych przydomowych oczyszczalni ciekw. Zorganizowanie warsztatw byo moliwe dziki wsppracy z wjtami
gmin: Wysokie Mazowieckie, Wyszki, Suwaki, Turo Kocielna, Zawady, Orla oraz z burmistrzami
Lipska i Choroszczy.
Dziki cennym uwagom Beneficjentw Ostatecznych, zawartym w ankietach ewaluacji warsztatw
i wypowiadanym w trakcie wielu dyskusji, udao nam si opracowa niniejszy Poradnik, w ktrym
zagadnienia, dotyczce przydomowych oczyszczalni ciekw, zostay ujte w aspektach: technolo-
gicznym, eksploatacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

Poradnik jest publikacj o charakterze informacyjnym i dydaktycznym, adresowan do szerokiego
grona odbiorcw, w tym do: przedstawicieli Maych i rednich Przedsibiorstw (MP), samorzdw
oraz rolnikw. Wraz z opracowanym w ramach projektu Moduowym Programem Szkolenia Zawodowego stanowi znakomity materia szkoleniowy, ktry moe by wykorzystywany przez instytucje
szkoleniowe, rednie szkoy techniczne oraz techniczne i rolnicze uczelnie wysze.
Uwaamy, e olbrzymie zapotrzebowanie na budow przydomowych oczyszczalni ciekw na
terenach wiejskich przyczyni si do wzrostu zapotrzebowania na usugi zwizane z budow
i eksploatacj tych oczyszczalni, stwarzajc doskonae warunki dla rozwoju firm instalujcych tego
typu urzdzenia. Chcielibymy aby dziki wykorzystaniu niniejszego opracowania pracownicy MP
zdobyli nowe i podnieli posiadane kwalifikacje zawodowe. Uwaamy, e pozwoli to na rozszerzenie profilu dziaalnoci tych przedsibiorstw i wzrostu zatrudnienia w ich sektorze.
Mamy rwnie nadziej, e przekazywane Pastwu materiay wpyn na wzrost wiadomoci ekologicznej wykorzystujcych je osb i tym samym przyczyni si do poprawy funkcjonowania gospodarki wodno ciekowej i czystoci wd w naszym kraju.
Piotr Galicki, Monika Kurzawa
Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW
Projekt Centrum Zielonych Technologii
1. Wprowadzenie
Kady obiekt mieszkalny lub uytecznoci publicznej musi mie rozwizany problem
odprowadzenia ciekw. W wikszych skupiskach ludnoci, gdzie funkcjonuje rozwinita infrastruktura, cieki z wewntrznych instalacji pyn do zbiorowej kanalizacji miejskiej lub gminnej.
Odmienne rozwizania stosuje si w przypadku zabudowy rozproszonej: maego osiedla na peryferiach miasta, zabudowy zagrodowej, kolonijnej, leniczwek, pensjonatw i hoteli pooonych
w odosobnieniu. Jeeli nie ma moliwoci doprowadzenia kanalizacji sanitarnej, istniej do wyboru
dwa rozwizania: gromadzenie ciekw w szczelnych zbiornikach, tzw. szambach lub oczyszczanie
ich we wasnym zakresie. Poniewa szamba maj okrelon pojemno, ich uytkowanie wie si
z duymi kosztami wielokrotnego wywoenia nieczystoci. Budowa przydomowej (przyzagrodowej) oczyszczalni ciekw, czyli oczyszczalni obsugujcej do 50 mieszkacw (tj. o przepustowoci do okoo 5 m3 cieku na dob), pociga rwnie znaczne koszty, lecz jej eksploatacja jest
o wiele tasza.
Istnieje kilka rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw i wiele szczegowych rozwiza.
Moemy wyrni pi gwnych rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw:
z drenaem rozsczajcym,
z filtrem piaskowym,
z filtrem gruntowo rolinnym,
ze zoem biologicznym,
z komor osadu czynnego.
Charakterystyka oraz zasada dziaania rnych rodzajw oczyszczalni ciekw zostaa przedstawiona w rozdziale drugim.
Wybr rodzaju oczyszczalni zaley nie tylko od zasobnoci portfela i decyzji inwestora, ale te
od pewnych ogranicze prawnych i technicznych zwizanych z jej budow. Budujc indywidualn
oczyszczalni ciekw naley zachowa odpowiednie odlegoci od m.in. budynkw mieszkalnych,
studni, granic dziaki i drzew. Kada instalacja musi by dobrana w sposb indywidualny. Jest to
moliwe, poniewa istniej rne warianty poszczeglnych rodzajw oczyszczalni. Projekt musi
uwzgldnia wiele aspektw, m.in. liczb mieszkacw, a tym samym ilo dostarczanych ciekw,
charakter obiektu, moliwoci gruntowo-przestrzenne. Analiza moliwoci doboru oczyszczalni zawarta jest w rozdziale trzecim.
Monta naley zleci dowiadczonej firmie instalatorskiej, ktra zapewni staranne wykonanie oczyszczalni i waciwy jej rozruch. Etapy budowy oczyszczalni przedstawione s w rozdziale czwartym.
Producenci maych oczyszczalni zadbali o prostot ich obsugi i rzadkie, nie czciej ni raz na
p roku przegldy. Niezbdne zabiegi zwizane z rozpoczciem pracy oczyszczalni oraz obsug
i ewentualnymi problemami w jej funkcjonowaniu opisane s w rozdziale pitym.
Naley pamita o tym, e oczyszczalnia jest inwestycj trwa, majc przynie korzy ekologiczn i ekonomiczn w duszym okresie. Jest to zwizane z tym, e koszt budowy szamba jest
niszy, ni koszt montau oczyszczalni, ale koszty eksploatacji szamba s znacznie wysze, ni
koszty eksploatacji indywidualnej oczyszczalni. W zwizku z tym istnieje taki okres czasu, po ktrym inwestycja si zwrci. Na rysunku 1 przedstawiono wykres zalenoci sumy kosztw zakupu
(montau) i eksploatacji obydwu, w/w rozwiza. atwo dostrzec, i na krtki okres czasu (do 3 lat)
szambo opaca si bardziej, w przypadku duszych okresw analizy, oczyszczalnia jest zdecydowanie bardziej efektywna finansowo. Okres zwrotu budowy oczyszczalni (w naszym przykadzie s to
3 lata) w porwnaniu do szamba, jest uzaleniony od rodzaju zastosowanych rozwiza i waha si
od 2 do 5 lat. Istotne jest rwnie, czy na budow oczyszczalni otrzymamy preferencyjny kredyt lub
najlepiej dotacj z funduszy unijnych.
Rysunek 1. Ideowy schemat analizy opacalnoci przydomowych oczyszczalni
25
Koszt [tys. z]
20
15
10
5
0
10
Lata eksploatacji
Szambo
Oczyszczalnia
Wicej na temat sposobw wyliczania efektywnoci ekonomicznej mona dowiedzie si w rozdziale szstym. Moliwoci dofinansowania oczyszczalni zaprezentowano w rozdziale sidmym.
10
2. Budowa i zasada dziaania

przydomowych oczyszczalni

Procesy zachodzce w kadej oczyszczalni mona podzieli na dwa gwne etapy: bez-
tlenowe i z udziaem tlenu. Rysunek 2 prezentuje oba etapy oczyszczania ciekw i zestawienie
rnych rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw wraz z moliwymi odbiornikami.
Wstpne podczyszczanie polega na mechanicznym oddzieleniu zanieczyszcze poprzez procesy
opadania i wypywania, a take procesy zwizane z fermentacj osadu, w ktrym dominuj bakterie oraz inne mikroorganizmy beztlenowe. Procesy te zachodz w pierwszym zbiorniku kadej
oczyszczalni tj. osadniku gnilnym. Podczyszczone, odpywajce do dalszych elementw instalacji,
cieki nazywane s szar wod.
cieki zawierajce due iloci tuszczw wymagaj ich oddzielenia ze wzgldu na zabezpieczenie
kolejnych elementw instalacji. Separacja tuszczw istotnie poprawia skuteczno i wydajno
caego ukadu. Jest to szczeglnie wane w przypadku, gdy osadnik jest oddalony kilka metrw
od budynku. Istnieje wwczas niebezpieczestwo wychadzania ciekw i osadzania si tuszczu
wewntrz rur kanalizacyjnych, co prowadzi do zmniejszenia wydajnoci oczyszczalni. Proces oddzielania tuszczu zachodzi w specjalnych urzdzeniach, tzw. separatorach.
Drugi etap oczyszczania ciekw zwizany jest z doczyszczaniem tlenowym. W tym przypadku
decydujc rol odgrywaj mikroorganizmy tlenowe, dziki ktrym zachodz kolejne procesy biochemiczne.
Procesy te mog by dodatkowo intensyfikowane poprzez zastosowanie urzdze napowietrzajcych.
Etap ten moe przebiega w kompaktowych urzdzeniach, np.: z wykorzystaniem zoa biologicznego lub w formie drenau.
11
Oczyszczone w ten sposb cieki s wprowadzane do odbiornika. Moe nim by woda pynca
lub stojca, bd grunt; wwczas odbywa si to za porednictwem studni chonnej lub drenau
rozsczajcego. Wybr odbiornika jest uzaleniony od rodzaju zastosowanej oczyszczalni oraz
warunkw gruntowo przestrzennych.
W zalenoci od istniejcych warunkw na danym terenie, np.: poziomu wd gruntowych, rodzaju
gruntu, wielkoci dziaki, moliwe jest zastosowanie rnych rodzajw przydomowych oczyszczalni ciekw.
Rysunek 2. Rodzaje przydomowych oczyszczalni ciekw
12
2.1. Oczyszczalnie z drenaem rozsczajcym

Drenaowa oczyszczalnia ciekw jest najprostszym rodzajem oczyszczalni. Schemat ideowy
prezentuje rysunek 3. cieki odpywajce z budynku (1) trafiaj do osadnika gnilnego (2). W
szczeglnych przypadkach przed osadnikiem znajduje si separator tuszczw. Po wstpnym podczyszczeniu cieki s rwnomiernie rozprowadzane do poszczeglnych nitek drenaowych (4) za
pomoc studzienki rozdzielajcej (3). Nastpnie cieki s rozsczane do gruntu (4), gdzie nastpuje doczyszczanie tlenowe. Wszystkie dreny mog czy si rur zbierajc i studzienk zbierajc,
ktrej zadaniem jest napowietrzanie wszystkich drenw (5). Mog istnie take rozwizania,w
ktrych kada nitka drenaowa posiada wasn studzienk napowietrzajc.
Rysunek 3. Schemat budowy oczyszczalni drenaowej ze studzienk zbierajc
Opis: 1 - dopyw ciekw, 2 - osadnik gnilny, 3 - studzienka rozprowadzajca, 4 - nitki drenaowe,

5 - studzienka zbierajca.
Elementy oczyszczalni drenaowej:
dopyw ciekw,
separator tuszczw (fakultatywnie),
osadnik gnilny (jedno lub kilku komorowy),
rura PCV o rednicy zazwyczaj 100 -110 mm czca osadnik ze studzienk rozdzielcz,
studzienka rozdzielcza,
rury drenaowe,
napowietrzanie (wentylacja wysoka i wentylacja niska - studzienka zbiorcza).
13
Rysunek 4. Oczyszczalnia drenaowa
Budow oczyszczalni drenaowej przedstawia rysunek 4. Podane s na nim najistotniejsze minimalne i maksymalne wielkoci zwizane z elementami oczyszczalni.
Dopyw ciekw stanowi wyprowadzona z budynku rura kanalizacji wewntrznej. W przypadku ryzyka zwizanego z wystpieniem niskich temperatur zaleca si dodatkowo zabezpieczy
rur przez docieplenie (np.: poprzez wykonanie obsypki ulem, bd innym materiaem o dobrych waciwociach izolacyjnych). Najczciej do domw jednorodzinnych stosuje si rury PCV
o rednicy 100 -160 mm.
Osadnik gnilny
cieki z budynku trafiaj do osadnika gnilnego. Jest to zamknity, szczelny zbiornik, w ktrym zachodz wstpne procesy oczyszczania ciekw. Najczciej stosuje si osadniki z tworzyw sztucznych (gwnie z polietylenu o wysokiej gstoci), ze wzgldu na du trwao, odporno na
korozj i atwo montau.
Niekiedy stosowane s take zbiorniki poliestrowo - szklane (tzw. wkno szklane), ktre s bardziej podatne na uszkodzenia mechaniczne ze wzgldu na mniejsz plastyczno surowca,
z ktrego s wykonane.
Osadniki mog by take wykonane z betonu. Na rynku s dostpne jako prefabrykaty (jako jeden
element s dostarczane na miejsce budowy) lub pprefabrykaty, ktre wymagaj czenia dwch
lub wicej elementw.
Osadniki mog by zoone z jednej lub wielu komr. Do montau przydomowych oczyszczalni
najczciej stosuje si zbiorniki o budowie jedno-, dwu-, oraz trzykomorowej.
Najwaniejsze elementy budowy osadnika przedstawia rysunek 5. cieki doprowadzane s do zbiornika przez krciec dolotowy.
14
Rysunek 5. Budowa osadnika gnilnego, jednokomorowego
W osadnikach gnilnych stosowane s kosze filtracyjne, w skrcie s one nazywane filtrami. S one
wypenione ksztatkami polietylenowymi i zapobiegaj przedostawaniu si czci staych cieku do
pozostaych elementw oczyszczalni.
Krciec wylotowy suy do odprowadzenia podczyszczonych ciekw do dalszej czci instalacji
oczyszczalni. Pokrywa zapewnia moliwo dostania si do osadnika w celu kontroli jego pracy.
W osadniku gnilnym, cieki powinny by przetrzymywane 2-3 doby. Krtszy okres przetrzymywania nie zapewnia waciwego poziomu wstpnego podczyszczenia, a zbyt dugie przetrzymywanie
powoduje niekorzystny rozwj procesw gnilnych.
Schemat procesw przebiegajcych w osadniku gnilnym przedstawia rysunek 6.
Rysunek 6. Procesy podczyszczania w osadniku gnilnym
Opis procesw zachodzcych z osadniku: 1 - flotacja (unoszenie si) zanieczyszcze, 2 - sedymentacja (opadanie) osadu, 3 osad, 4 - dno osadnika, 5 - kosz filtracyjny, 6 - napyw ciekw do
filtra, 7 - wylot podczyszczonych ciekw i napyw powietrza, 8 - kouch fermentacyjny, 9 - wylot
gazw fermentacyjnych.
15
Kolejnym elementem czyszczalni drenaowej jest studzienka rozdzielcza. Jej zadaniem jest rwnomierne rozprowadzenie dopywajcych ciekw do poszczeglnych nitek drenau. Rysunek 7
obrazuje budow studzienki rozdzielczej.
Rysunek 7. Przykady studzienki rozprowadzajcej
a)
b)
a) schemat studzienki w ksztacie prostopadocianu, b) zdjcie studzienki w ksztacie walca

Studzienki rozdzielcze maj zazwyczaj ksztat prostopadocianu lub walca z maksymalnie siedmioma otworami o rednicy 110 mm. Do jednego z nich instaluje si rur doprowadzajc ciek,
stanowic poczenie midzy osadnikiem, a studzienk rozdzielcz. Do szeciu pozostaych
otworw podcza si rury drenaowe.
Ilo wykorzystywanych otworw jest zalena od iloci nitek drenaowych, ktre bd montowane,
a to z kolei zaley m. in. od warunkw terenowych: wielkoci, ksztatu dziaki, tego czy i w jakiej
odlegoci wystpuj inne obiekty i urzdzenia infrastrukturalne.
Studzienki od gry s zabezpieczane pokrywami betonowymi, bd, co jest czciej stosowane,
pokrywami wykonywanymi z tego samego materiau, co sama studzienka, tj. z polietylenu.
W przypadku, gdy istnieje konieczno gbszego uoenia drenau moemy zastosowa odpowiednie nadbudowy. Maj one wysoko 25 - 50 cm. Naley pamita, aby studzienki byy dostpne z powierzchni terenu na wypadek ewentualnych napraw lub zabiegw konserwacyjnych.
16
Drena rozsczajcy
Jest to ukad rwnolegle poczonych ze sob rur, ktre maj za zadanie rwnomierne rozprowadzenie podczyszczonych ciekw na powierzchni zwanej poletkiem filtracyjnym.
Rysunek 8. Przekrj przez drena rozsczajcy
Jako drena rozsczajcy najczciej stosowane s rury PCV o rednicy 100 - 110 mm, z otworami
w formie naci bd nawiercanych otworw.
Przy planowaniu gbokoci wykopw pod drena, podstawowym wymogiem jest zachowanie
minimalnej odlegoci drenau od maksymalnego rocznego poziomu wd gruntowych 150 cm.
Wykopy na poszczeglne rury maj zwykle szeroko ok. 50 cm. Wielko t moemy zmniejszy
do 30 - 40 cm.
Grna cz rury drenaowej powinna by zabezpieczona geowknin. Jest to specjalny materia
z tworzywa sztucznego (mata o gruboci ok. 0,3 - 0,5 mm), ktra zabezpiecza drena przed zamulaniem i zarastaniem ukadu, co jest szczeglnie wane w przypadku ulewnych deszczy.
Warstwa filtracyjna, pod drenaem, powinna by wykonana ze wiru (optymalnie pukanego)
o uziarnieniu 16 - 32 mm, alternatywnie mona zastosowa drobny tucze, tzw. drogowy. Odpowiednie uziarnienie filtra jest niezbdne, aby zapewni waciwy dostp tlenu i zminimalizowa
ryzyko kolmatacji (zarastania, zamulania warstwy filtracyjnej).
Prawidowe wyprowadzenie drenau rozsczajcego ze studzienki rozdzielajcej polega na podczeniu kadej nitki drenau do jednego wyjcia w studzience.
Rysunek 9 prezentuje prawidowy (kolor zielony) i nieprawidowy (kolor czerwony) sposb podczenia.
17
Rysunek 9. Schemat podczenia drenau do studzienki rozdzielajcej
Podczas ukadania rur drenaowych zalecane jest zachowanie odpowiednich spadkw. Maj one
zapewni prawidow prac caego systemu drenaowego, czyli rwnomierne rozprowadzenie ciekw po caym poletku filtracyjnym. Spadki rur powinny wynosi od 0,0% do 3,0%.
Zalecane minimalne odlegoci midzy poszczeglnymi nitkami drenau wynosz od 1,5 do 2 m,
za maksymalne ich zagbienie w gruncie wynosi 1,0 - 1,30 m. Zaley ono zarwno od gbokoci
wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z domu (instalacja wewntrzna), jak rwnie od strefy klimatycznej i rodzaju gruntu.
Wielkoci powysze s determinowane dwoma gwnymi czynnikami:
a) kosztami wykonania (wykopw, kruszywa, robocizny),
b) czynnikami biologicznymi - w zwizku z tym, i na warstwie filtracyjnej pod drenem, rozwijaj
si mikroorganizmy tlenowe, zdecydowanie nie jest wskazane zbyt gbokie posadowienie drenw;
im gbiej, tym ilo niezbdnego dla mikroorganizmw tlenu jest mniejsza.
Maksymalna dugo jednej nitki drenau wynosi 20 - 25 m. Przy wikszych odlegociach istnieje
due prawdopodobiestwo, i ukad drenacyjny nie bdzie pracowa prawidowo, poniewa do
kocowych odcinkw cieki nie bd dopyway. Zalecana dugo minimalna: 6 - 8 m.
Obszar, na ktrym uoony jest drena mona uytkowa w sposb ograniczony. Nie moe by
on poddawany obcieniom mechanicznym zwizanym z przemieszczaniem si pojazdw. Bezwzgldnie zabronione jest nasadzanie rolin (szczeglnie o rozwinitych systemach korzeniowych),
ze wzgldu na moliwo zmniejszenia wiata kanau, a niekiedy wrcz zatkania rur drenaowych.
Najczciej jest on poronity traw.
Wentylacja
Kolejnym, bardzo wanym warunkiem, koniecznym dla prawidowego doczyszczania ciekw
w gruncie jest zapewnienie przewietrzania zoa filtracyjnego (warstwa kruszywa pod drenami).
W tym celu stosuje si tak zwan wentylacj wysok oraz wentylacj nisk. Wentylacja wysoka to rura PCV o rednicy 110 mm, ktra powinna by wyprowadzona min. 50 cm ponad kalenic
dachu.
Wentylacj nisk stanowi studzienka zbierajca (rysunek 10) wraz z dodatkowym kominkiem napowietrzajcym, wyprowadzonym 50 cm ponad powierzchni terenu, zabezpieczonym daszkiem,
ktry chroni przed czynnikami atmosferycznymi i gryzoniami. Innym rozwizaniem jest zastosowanie do kadej nitki drenaowej osobnego kominka napowietrzajcego.
18
Rysunek 10. Schemat studzienki zbierajcej.
Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnym

W przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych, stosuje si nasyp z piasku w celu uzyskania
wymaganej odlegoci 1,5 m od drenau do poziomu lustra wd. W przypadku tego rozwizania
drena rozsczajcy ukada si w zbudowanym nasypie. Dodatkowym elementem oczyszczalni
bdzie przepompownia toczca cieki na nasyp.
Przepompownie
Przepompownie stosowane s w celu przetoczenia ciekw na wyszy poziom. W przypadku
przydomowych oczyszczalni ciekw wymagane s dla gboko pooonego wyjcia rury kanalizacyjnej z budynku oraz przy zastosowaniu kopca filtracyjnego.
Innym przypadkiem, w ktrym moe okaza si konieczne zastosowanie przepompowni w celu
przetoczenia oczyszczonego cieku do odbiornika s oczyszczalnie biologiczno-mechaniczne,
bd oczyszczalnie ze zoem biologicznym, w ktrych zastosowano dolny odpyw oczyszczonych ciekw.
Przepompownia jest to szczelny zbiornik (najczciej z tworzywa sztucznego, cho niekiedy wykorzystywane s zbiorniki lub krgi betonowe), w ktrym umieszczona jest pompa pywakowa (czyli
pompa, do ktrej przymocowany jest czujnik poziomu cieczy nazywany pywakiem), ktra okresowo (po napyniciu okrelonej porcji ciekw) wcza si i przetacza cieki do kolejnych elementw
systemu zwizanego z oczyszczaniem ciekw.
Dobr pompy nie jest spraw atw i musi uwzgldnia szereg aspektw zwizanych z warunkami
organizacyjno-technicznymi na dziace oraz parametrami samego urzdzenia. Jeli pompa ma suy
19
tylko podniesieniu ju podczyszczonych w osadniku ciekw na wyszy poziom moemy zastosowa pomp przystosowan do toczenia tzw. wody brudnej (pompy do brudnej wody). Tego
typu pomp moemy rwnie zastosowa do przetoczenia podczyszczonych ciekw na zoe
biologiczne, bd do odbiornika ktrym moe by np.: studnia chonna.
W przypadku koniecznoci toczenia ciekw surowych (np.: do osadnika), niezbdne s specjalnie
przystosowane urzdzenia (pompy do ciekw surowych), ktre mog posiada tzw. rozdrabniacze
(wirniki, zaopatrzone w ostre noe, ktre s montowane od dou pompy, czyli tam gdzie cieki
s zasysane).
Gwne zalety oczyszczalni z drenaem rozsczajcym:

prosta konstrukcja,
niskie koszty zakupu urzdze,
nie wymaga specjalistycznej wiedzy ani nadzoru (praktycznie bezobsugowa),
dua odporno na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,
niskie koszty eksploatacji; ewentualnym kosztem moe by zakup specjalnych biopreparatw
wspomagajcych procesy oczyszczania w szczeglnych okolicznociach,
duga ywotno urzdze,
niska awaryjno, o ile przestrzegane s zalecenia producenta co do prawidowej eksploatacji
oraz okresowych przegldw najwaniejszych elementw,
Gwne wady oczyszczalni z drenaem rozsczajcym:
stosunkowo dua powierzchnia dziaki niezbdna do jej instalacji,
brak kontroli sprawnoci oczyszczalni (efektw oczyszczania) ze wzgldu na to, i dreny s
uoone w ziemi, bardzo trudny jest pobr prbek do badania efektywnoci oczyszczania, jak
rwnie jakakolwiek regulacja zachodzcych procesw,
istnieje powane ryzyko zwizane ze zmianami fizyko-biologicznymi, ktre mog mie miejsce
niezalenie od czowieka,
sumienne i bezsprzecznie wymagane stosowanie biopreparatw w celu utrzymania odpowiedniej jakoci flory bakteryjnej,
moliwo przewymiarowania podczas projektowania.
20
2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym

Oczyszczalnie z filtrem piaskowym stosowane s w przypadku gruntu zbyt przepuszczalnego
lub gruntu nieprzepuszczalnego. Pierwszym elementem takiego rozwizania jest osadnik gnilny,
w ktrym nastpuje I faza oczyszczania. Nastpnie cieki przepywaj grawitacyjnie, bd s przetaczane przez przepompownie na filtr piaskowy.
Na filtrze piaskowym cieki s rwnomiernie rozprowadzane poprzez drena rozsczajcy. Nastpuje tu II etap oczyszczania biologiczny. Na wirze, ktry stanowi gwne wypenienie filtra,
rozwijaj si bakterie tlenowe i beztlenowe oraz inne mikroorganizmy, ktre s odpowiedzialne
za proces doczyszczania. Przefiltrowane cieki s odprowadzane przez dreny zbierajce do studni
zbiorczej, a stamtd do odbiornika.
Elementy skadowe przykadowej oczyszczalni tego typu:
osadnik gnilny,
drena rozsczajcy,
warstwa filtracyjna,
drena zbierajcy,
folia uszczelniajca (ewentualnie grunt zagszczony o dobrych waciwociach izolacyjnych,
np.: glina),
studzienka zbiorcza (w razie koniecznoci przetoczenia oczyszczonych ciekw stosuje si
pomp pywakow),
odprowadzenie oczyszczonych ciekw (warianty: studnia chonna, drena rozsczajcy,
zbiornik wodny).
Zasad funkcjonowania i budow oczyszczalni przedstawia rysunek 11. W przykadzie zastosowano
odprowadzenie oczyszczonych ciekw przez studni chonn.
Rysunek 11. Oczyszczalnia z filtrem piaskowym
21
Pierwsze elementy oczyszczalni: osadnik i studzienka rozdzielcza s analogiczne, jak w przypadku

innych rodzajw oczyszczalni. Podobnie drena rozsczajcy stanowi rury PCV o rednicy 100
-110 mm.
Faza doczyszczania ciekw przebiega w filtrze piaskowym. Stanowi go warstwa filtracyjna uszczelniona w sposb naturalny gruntem trudno przepuszczalnym lub foli o gr. min. 0,5 mm, chocia
w praktyce zaleca si stosowanie folii grubszej - tj. 0,8 - 1 mm, ze wzgldu na ewentualne uszkodzenia podczas montau.
Wypenieniem filtra piaskowego jest najczciej wir lub piasek. Grubo tej warstwy to 0,8 -1 m.
Cakowit jej powierzchni okrela si na podstawie iloci drenw. Doczyszczone cieki dostaj si
poprzez drena zbierajcy do studzienki zbiorczej.
Mog one by wykorzystywane do celw gospodarczych (np.: do mycia samochodu, podlewania
trawnikw itp.). Naley pamita, e wody tego typu nie mog by uywane do podlewania upraw
warzywnych. Zwizane jest to z tym, i w wodach tego typu mog znajdowa si formy przetrwalnikowe mikroorganizmw chorobotwrczych.
W innym przypadku cieki trafiaj do odbiornika. Zalenie od lokalnych warunkw gruntowo
wodnych, wielkoci dziaki, preferencji inwestora, mona je odprowadzi do studni chonnej,
drenau rozsczajcego lub wd powierzchniowych.
Zastosowanie studni chonnej jest moliwe, o ile poziom wd gruntowych nie jest wyszy, ni
1 m od jej dna. Studni chonn stanowi mog np.: krgi betonowe z otworami (o rednicy 20 - 30 mm)
wykonanymi na poziomie waciwej warstwy filtracyjnej, zaleca si wykonanie obsypki wok krgw
z materiau o waciwociach filtracyjnych (gruby wir, kruszywo).
Drena rozsczajcy do gruntu mona stosowa, o ile poziom wd gruntowych nie jest wyszy,
ni 1,5 m od dna drenu i s to grunty dobrze przepuszczalne. Dugo nitek drenaowych jest
o 50-60% krtsza, ni drenau stosowanego jako metoda doczyszczania ciekw. Dla 4 -5 osobowej rodziny, na gruntach gdzie zastosowano osadnik o pojemnoci 2 m3 wystarczy ok. 10 -14 m
drenau odprowadzajcego oczyszczone cieki.
Kolejny moliwy odbiornik oczyszczonych ciekw to wody powierzchniowe, przy czym odprowadzane cieki nie mog pogorszy stanu czystoci wd, co wynika z obowizujcych aktw
prawnych (Prawo Wodne). W tym wypadku istnieje konieczno posiadania pozwolenia wodnoprawnego i okresowej kontroli stopnia oczyszczania ciekw.
W przypadku, gdy stosowny odbiornik wodny znajduje si na dziace inwestora i jest w caoci
jego wasnoci, obostrzenia wynikajce ze wspomnianego powyej aktu prawnego nie obowizuj. Stopie oczyszczania ciekw w filtrze piaskowym jest nieco wyszy, ni w przypadku drenau
rozsczajcego. Tego typu rozwizanie gwarantuje znaczn redukcj BZT51 oraz zawiesin. Znacznie
gorsze efekty uzyskuje si, jeeli chodzi o zwizki azotu. Take redukcja fosforu, ktra w pocztkowej fazie oczyszczania nastpuje bardzo efektywnie, z biegiem czasu maleje.
1 BZT (biochemiczne zapotrzebowanie na tlen) - jest jednym ze wskanikw zanieczyszczenia ciekw substancjami organicznymi. BZT okrela
ilo tlenu zuywanego przez mikroorganizmy do utlenienia w okrelonym czasie substancji organicznych (i niektrych substancji nieorganicznych)
zawartych w ciekach.
22
Gwne zalety oczyszczalni z filtrem piaskowym:

prosta konstrukcja,
niskie koszty zakupu oczyszczalni,
dua odporno zwizana z nierwnomiernoci w dopywie ciekw,
niskie koszty eksploatacji (ewentualnie, o ile wystpuje przepompownia - koszty energii elektrycznej zwizanej z prac pompy pywakowej),
moliwo gospodarczego wykorzystania ciekw oczyszczonych (np.:: do podlewania trawnika, mycia samochodu, itp.).
Gwne wady oczyszczalni z filtrem piaskowym:
stosunkowo dua powierzchnia niezbdna do jej instalacji (podobna jak w przypadku drenau
rozsczajcego),
wysze koszty i wikszy nakad pracy zwizany z wykonaniem filtra piaskowego, wynikajcy
gwnie z faktu, i filtry najczciej s wykonywane jako napowierzchniowe, m. in. ze wzgldu na konieczno zachowania podstawowego warunku jakim jest 1,5 m od dna drenw do
powierzchni zwierciada wd gruntownych; w zwizku z tym integralnym elementem takiego rozwizania czsto bywa take przepompownia. Istotnym kosztem jest take zakup folii
uszczelniajcej.
konieczno wykonania zabezpieczenia przed uszkodzeniem filtra piaskowego przez czynniki
atmosferyczne np.:: poprzez palikowanie obrzey filtra lub czynniki mechaniczne (zwierzta
gospodarcze, itp.) poprzez wykonanie ogrodzenia.
2.3. Oczyszczalnie gruntowo-rolinne

Oczyszczalnie gruntowo - rolinne s obiektami, ktre mona okreli jako sztuczne ekosystemy
bagienne. cieki oczyszczane s poprzez zachodzce procesy biochemiczne oraz filtracj.
Za wysok efektywno oczyszczania ciekw odpowiada m.in. zoony kompleks, w ktrym istotn rol odgrywaj roliny, zastosowane podoe mineralne i organiczne oraz dua rnorodno
gatunkowa mikroorganizmw.
Podzia oczyszczalni gruntowo - rolinnych:
a) oczyszczalnie z przepywem podpowierzchniowym:
z przepywem poziomym,
z przepywem pionowym
b) oczyszczalnie z przepywem powierzchniowym:
z wynurzonymi makrofitami,
z pywajcymi makrofitami,
z makrofitami zakorzenionymi o pywajcych liciach,
z makrofitami tworzcymi pywajce maty,
z zanurzonymi makrofitami,
c) oczyszczalnie z przepywem kombinowanym.
23
W Polsce najczciej stosowane s oczyszczalnie z przepywem podpowierzchniowym, rnice

si midzy sob gwnie rozwizaniami zwizanymi ze skadem poszczeglnych warstw w filtrze
gruntowo - rolinnym oraz skadem gatunkowym nasad rolinnych.
Elementy oczyszczalni gruntowo-rolinnej:
osadnik gnilny,
przepompownia (o ile jest taka konieczno),
filtr gruntowo rolinny,
drena rozsczajcy i zbierajcy,
zbiornik wodny).
Rysunek 12. Oczyszczalnia gruntowo-rolinna
Pierwszy etap oczyszczania przebiega analogicznie, jak w przypadku innych oczyszczalni. Ze zbiornika gnilnego cieki trafiaj do studzienki rozdzielczej. Jeeli jest taka konieczno cieki s do niej
przepompowywane mechanicznie.
Ze studzienki cieki przedostaj si za pomoc drenau rozsczajcego do filtra gruntowo-rolinnego. Jego forma moe by rna, w zalenoci od warunkw lokalnych. Przykadow budow
obrazuje rysunek 13. Filtr od spodu powinien by uszczelniony foli o zalecanej gruboci 1 mm.
Filtr gruntowo-rolinny posiada kilka warstw, np.:
warstw doln o gruboci okoo 20 cm, wykonan ze wiru pukanego o granulacji 2 16 mm,
w szczeglnych przypadkach 2 32 mm,
warstw rodkow o gruboci ok. 50 cm, o skadzie: piasek lub wir drobny o granulacji do
2 mm; jeli grunt rodzimy (czyli ziemia z wykopu) charakteryzuje si dobr przepuszczalnoci moe zosta ona wykorzystana do wykonania tej warstwy,
warstw grn o gruboci 20 25 cm, wykonan z piasku i dobrze przepuszczalnej ziemi
z dodatkiem skadnikw organicznych, np.: wirw, somy lub kory w stosunku 4:1 lub 3:1
(stosunek ziemi do skadnikw organicznych).
24
Rysunek 13. Przekrj przez filtr gruntowo-rolinny z podpowierzchniowym pionowym przepywem ciekw
Na filtrze gruntowo-rolinnym zdecydowanie zaleca si stosowanie rolin charakterystycznych

dla ekosystemw bagiennych, np.:
Trzcina pospolita (Phragnites communis),
Paka wodna (Typha sp.),
Sit (Juncus sp.),
Turzyca (Carex sp.),
Manna mielec (Glyceria maxima),
Kosaciec ty (Iris pseudocorus),
Wierzby krzewiaste (Salix cinerea, Salix peuntandra).
Moliwe jest rwnie stosowanie innych gatunkw bytujcych w odmiennych ekosystemach,
niemniej roliny powinny charakteryzowa si:
intensywnym przyrostem w cigu roku,
atwoci adaptacji w danym rodowisku i warunkach klimatycznych,
odpornoci na szkodniki,
rozwinitym systemem korzeniowym.
Po doczyszczeniu w filtrze cieki s zbierane przez drena. S to zazwyczaj rury PCV (o rednicy
100 bd 110 mm) z naciciami, bd rury tzw. melioracyjne, albo gitkie, suce do odwadniania
terenw. W rzadkich przypadkach profiluje si dno filtra tak, aby woda samoczynnie spywaa do
okrelonego miejsca, z ktrego dalej jest odprowadzana do odbiornika.
Oczyszczone cieki mog trafi do wody pyncej, stojcej lub do gruntu za porednictwem studni
chonnej lub drenau rozsczajcego.
25
Gwne zalety oczyszczalni rolinno-gruntowych:

prosta konstrukcja,
bardzo wysoka sprawno (redukcja zanieczyszcze),
moliwo wykorzystania (zagospodarowania) filtra jako elementu dekoracyjnego na dziace,
moliwo wykorzystania lokalnej rolinnoci bagiennej,
dua odporno na nierwnomierno, a nawet okresowy brak w dopywie ciekw,
moliwo wykorzystania istniejcego szamba (o ile jest ono szczelne),
moliwo wykorzystania gospodarczego oczyszczonych ciekw.
Gwne wady oczyszczalni rolinno-gruntowych:
stosunkowo dua powierzchnia niezbdna do wykonania filtra,
wysoki koszt zakupu folii, pompy, wypenienia filtra,
konieczno zakupu rolin do nasadze na filtrze.
26
2.4. Oczyszczalnie ze zoem biologicznym

Zoa biologiczne s to urzdzenia, w ktrych do oczyszczania ciekw wykorzystuje si naturalne,
tlenowe procesy rozkadu biochemicznego zanieczyszcze przebiegajce na specjalnym wypenieniu.
osadnik gnilny,
zoe biologiczne,
zbiornik wodny).
Rysunek 14. Budowa oczyszczalni ze zoem biologicznym
Pierwszym elementem tego systemu jest osadnik gnilny, w ktrym cieki przetrzymywane s 2-3
doby i nastpuje ich wstpne podczyszczenie.
Nastpnie, grawitacyjnie, cieki s doprowadzane do drugiego zbiornika ze zoem biologicznym.
Istniej dwa rodzaje z: zraszane i obrotowe.
Zoa zraszane mog pracowa jako urzdzenia do usuwania zanieczyszcze organicznych lub do
usuwania azotu amonowego (zoa nitryfikujce). W zoach tych zachodzi rwnie proces czciowej denitryfikacji w niedotlenionych czciach wypenienia zoa. Budow zoa przedstawia
rysunek 15.
Rysunek 15. Zoe zraszane
27
Zasadniczym elementem zoa jest specjalne wypenienie, wykonane najczciej z tworzywa sztucznego, na powierzchni ktrego rozwija si bona biologiczna (zesp mikroorganizmw skadajcy si
gwnie z bakterii biorcych zasadniczy udzia w oczyszczaniu ciekw).
cieki powinny by rwnomiernie rozprowadzane (najczciej dzieje si to poprzez zastosowanie
rury z naciciami, bd tarczy rozbryzgowej). cieki od gry przesczaj si powoli przez zoe.
Bakterie oraz inne mikroorganizmy, ktre rozwijaj si na rnych warstwach (gbokociach) zoa,
rozkadaj przesczajce si cieki.
Drugi rodzaj zoa biologicznego, to zoe zanurzane zwane te tarczowym lub obrotowym.
Zoa zanurzane polecane s szczeglnie dla obiektw, gdzie wystpuj due nierwnomiernoci
zrzutu ciekw a cieki zawieraj du ilo zawiesin.
Po doczyszczeniu na zou, oczyszczone cieki mog by odprowadzane do rodowiska. Podobnie
jak w przypadku oczyszczalni z filtrem piaskowym i filtrem gruntowo-rolinnym, moe to by
wyprowadzenie do gruntu lub wody.
Najwaniejsze zalety zoa biologicznego w stosunku do innych rozwiza, to:
dua odporno na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,
wysoka odporno na zmienne temperatury zewntrzne (zarwno wysokie jak i niskie) - co
jest zwizane m.in. z dobr konstrukcj (izolacj) zbiornika i du stabilnoci zachodzcych
procesw biologicznych w zou,
wysoka redukcja zanieczyszcze (powyej 95%),
brak koniecznoci posiadania fachowej wiedzy i sprawowania nadzoru nad zastosowanym
systemem (okresowe przegldy raz, dwa razy w roku, moe dokona osoba, ktra zapozna si
uwanie z instrukcj obsugi i eksploatacji),
duga ywotno urzdze (poniewa s wykonane najczciej z tworzyw sztucznych
o wzmocnionej konstrukcji),
niskie koszty eksploatacji; ewentualnym kosztem moe by zakup specjalnych biopreparatw
wspomagajcych procesy oczyszczania w szczeglnych okolicznociach,
niewielka powierzchnia potrzebna do zamontowania zoa biologicznego (uwzgldniajc osadnik, zbiornik ze zoem oraz rur czc obydwa zbiorniki ok. 1,5 - 2 m), potrzebujemy ok.
8 m2 (przy zaoeniu staej liczby mieszkacw - 5 osb lub osadnika o pojemnoci 2 m3).
Zachowujc powysze zaoenia, oczyszczalnia drenaowa zajaby ok. 72 - 80 m2.
Gwn wad oczyszczalni ze zoem biologicznym jest konieczno czyszczenia/przepukiwania
wypenienia zoa, bd wymiany czci mechanicznych potencjalnie najbardziej naraonych na
zuycie.
28
2.5. Oczyszczalnie z osadem czynnym

Osad czynny s to skupiska mikroorganizmw tlenowych, dziki ktrym przebiegaj procesy
oczyszczania.
Przy pierwszym uruchomieniu inicjuje si powstanie mikroorganizmw (kaczkw osadu) poprzez
zastosowanie specjalnych biopreparatw.
osadnik gnilny,
komora osadu czynnego
osadnik wtrny
zbiornik wodny).
Rysunek 16. Oczyszczalnia z osadem czynnym
Budowa tego rodzaju oczyszczalni jest zbliona do oczyszczalni ze zoem biologicznym.

W pierwszej fazie nastpuje podczyszczenie ciekw w osadniku gnilnym. Nastpnie cieki przepywaj do drugiego zbiornika. Skada si on z dwch komr: komory osadu czynnego i osadnika
wtrnego. W nim nastpuje drugi etap doczyszczania ciekw.
W odrnieniu od wczeniej opisywanych rozwiza mikroorganizmy odpowiedzialne za rozkad
zanieczyszcze zawartych w ciekach, nie osiadaj na adnym podou, lecz unosz si swobodnie w zbiorniku zwanym komor reakcji - jest to inna nazwa komory osadu czynnego.
Dla zapewnienia prawidowego funkcjonowania tego typu rozwiza niezbdny jest stay dopyw
tlenu. W tym celu w zbiorniku, w ktrym zaszczepione zostay kaczki osadu, montuje si na dnie
29
specjalne membrany, przez ktre pompa napowietrzajca dostarcza tlen. Takie rozwizanie oprcz
napowietrzenia samych ciekw, powoduje stae unoszenie si kaczkw osadu. Zapewnia to bardzo
wysok redukcj zanieczyszcze zawartych w ciekach.
Nastpnie cieki przepywaj do drugiej komory - osadnika wtrnego, w ktrym oddziela si pozostay osad. W prawidowo funkcjonujcej oczyszczalni powierzchnia i ilo kaczkw osadu czynnego wzrasta, dlatego jego nadmiar jest zawracany pompk recyrkulacyjn do osadnika wstpnego,
z ktrego z kolei okresowo jest usuwany.
Osad powinien zosta poddany odpowiednim procesom unieszkodliwiania i przerbki. Oczyszczone cieki mog by bezporednio odprowadzane do wd lub gleby poprzez drena bd studni
chonn.
Oczyszczalnie z osadem czynnym charakteryzuj si wysok sprawnoci w zakresie redukcji
rozpuszczonych substancji organicznych, nieopadalnych zawiesin i czstek koloidalnych. W znacznym stopniu zmniejszana jest te zawarto w ciekach wirusw, bakterii i innych organizmw
ywych.
Gorsze efekty uzyskuje si, jeeli chodzi o usuwanie rozpuszczonych substancji nieorganicznych
(zwizki azotu i fosforu).
Mimo tego, i oczyszczalnia z osadem czynnym charakteryzuje si wysok sprawnoci, to jej
istotn wad jest dua wraliwo na nierwnomiernoci dopywu ciekw i ich skad, a take na
okresowe braki prdu (przerwy w pracy pomp i dmuchaw napowietrzajcych).
Gwne zalety oczyszczalni z osadem czynnym:
wysoka redukcja zanieczyszcze zawartych w ciekach (w znacznym stopniu zachodzi take
unieszkodliwienie wirusw, bakterii, oraz innych mikroorganizmw),
maa powierzchnia niezbdna do jej montau,
duga ywotno urzdze,
bardzo dobre napowietrzenie ciekw (przez co uzyskujemy wysz redukcj zanieczyszcze),
rwnomierne i stabilne oczyszczanie ciekw ,
moliwo gospodarczego wykorzystania ciekw oczyszczonych
Gwne wady oczyszczalni z osadem czynnym:
wysze koszty zwizane z eksploatacj, zwizane z poborem energii elektrycznej, ewentualnym
zakupem preparatw wspomagajcych procesy oczyszczania oraz z prac pompy przepompowujcej osad,
dua wraliwo na nierwnomiernoci w dopywie ciekw,
dua wraliwo na okresowy brak energii elektrycznej,
konieczno przeszkolenia potencjalnego uytkownika co do prawidowej eksploatacji oczyszczalni (np.: co do koniecznoci unikania stosowania niektrych preparatw chemicznych
mogcych szczeglnie negatywnie oddziaywa na mikroorganizmy stanowice osad czynny,
wyczania pomp napowietrzajcych, itp. ),
potencjalnie wiksza awaryjno elementw mechanicznych.
30
3. Analiza moliwoci montau i eksploatacji

przydomowych oczyszczalni
3.1. Analiza aspektw prawnych
Analiza prawnych moliwoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni zwizana jest
z uregulowaniami wyznaczanymi przez prawo lokalne, wielkoci oczyszczalni (przepustowoci),
minimalnymi wymaganymi odlegociami elementw instalacji od budynkw i innych obiektw
infrastruktury, wymaganym poziomem oczyszczania ciekw, aspektami zwizanymi z odprowadzaniem oczyszczonych ciekw do gruntu i jakoci planowanych rozwiza technicznych.
Prawo lokalne
Przed podjciem decyzji naley upewni si czy rozpatrywana dziaka nie znajduje si na obszarze,
na ktrym prawo lokalne wyklucza budow przydomowych oczyszczalni. Powysze informacje
zawarte s w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, dostpnym w urzdzie gminy.
Jeli zajdzie taka sytuacja z pewnoci nie mona bdzie wybudowa oczyszczalni. Zakaz budowy przydomowych oczyszczalni moe by zwizany z dwoma powodami: lokalizacj dziaki
w pobliu lub bezporednio na terenach cennych przyrodniczo lub chronionych oraz koncepcji
skanalizowania, jak posiada gmina. Pierwszy powd dotyczy aspektw ochrony rodowiska zwizanych z utrudnion kontrol jakoci zrzucanych ciekw, co moe mie znaczenie np.: w pobliu
ciekw wodnych na obszarach cennych przyrodniczo. Drugi jest zwizany z tym, e gmina dy
do zbilansowania ekonomicznego sieci wodno-kanalizacyjnej. Jeli dua grupa wacicieli wybuduje
oczyszczalnie przydomowe na terenach planowanych inwestycji sanitarnych, zbilansowanie moe
by utrudnione.
31
Jeli na terenie gminy nie zosta uchwalony plan zagospodarowania przestrzennego to zgodnie
z art. 59 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, potrzebna jest decyzja o warunkach zabudowy. Decyzj tak wydaje wjt, burmistrz albo prezydent miasta.
Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlane

Podstawowym dokumentem umoliwiajcym rozpoczcie budowy oczyszczalni stanowi pozwolenie na budow. Zgodnie z Ustaw Prawo Budowlane z dn. 7 lipca 1994 r (Dz. U. Nr 89, poz.
414 z pn. zm) pozwolenia na budow nie wymaga budowa indywidualnych przydomowych
oczyszczalni ciekw o wydajnoci do 7,50 m3 na dob.
W takim wypadku zgod na rozpoczcie budowy przydomowej oczyszczalni ciekw wydaje
Starostwo Powiatowe. Celem uzyskania takiej zgody naley zoy w starostwie zamiar budowy
oczyszczalni w postaci zgoszenia budowlanego, ktre ma charakter wniosku (art. 30 ust. 1 pkt 1
ustawy prawo budowlane).
Do zgoszenia naley doczy:
decyzj o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,
potwierdzenie prawa do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane (dokument stwierdzajcy posiadanie tytuu prawnego do nieruchomoci),
zgoszenie w ktrym naley okreli: rodzaj, zakres i sposb wykonywania robt oraz termin ich rozpoczcia, opis przyjtego rozwizania oczyszczalni ciekw wraz z parametrami
technicznymi, odpowiednie szkice lub rysunki, a take pozwolenia wymagane odrbnymi
przepisami.
W szczeglnych przypadkach mog by take wymagane:
mapa geodezyjna z naniesionym rozwizaniem,
projekty techniczne urzdze,
certyfikaty urzdze przedstawione przez firmy,
dokumenty dowodzce jakoci oczyszczania ciekw,
pozwolenie wodno-prawne (jeli jest wymagane).
Urzd ma 30 dni od daty dorczenia zgoszenia na rozpatrzenie wniosku. Wniosek mona uzna
za rozpatrzony pozytywnie, jeeli we wspomnianym terminie organ nie wniesie w drodze decyzji
sprzeciwu.
Jeli zosta zoony wniosek niekompletny, organ poinformuje nas w terminie 30 dni o koniecznoci
uzupeniania dokumentw.
Decyzja odmowna moe wiza si z faktem naruszenia ustale miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w przypadku, gdy inwestycja wymaga pozwolenia na budow oraz
w sytuacji, gdy inwestor nie uzupeni brakujcych dokumentw, mimo wezwania.
Do prac budowlanych mona przystpi w cigu 2 lat od podanego w zgoszeniu terminu rozpoczcia budowy.
32
Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnego

Sposb odprowadzania ciekw (do wody lub gruntu) oraz ich ilo, pochodzenie a take miejsce
zrzutu (dziaka inwestora lub inna) podlega unormowaniu. Podstawowym aktem prawnym, ktry
ma tutaj zastosowanie jest Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo wodne (Dz.U. 2001.Nr 115, poz 1229
z pn. zm.).
Kluczowym jest pojcie korzystania z wd, wyrnia si trzy ich rodzaje: powszechne, zwyke
i szczeglne. Dla potrzeb analizy problematyki przydomowych oczyszczalni ciekw istotne s dwa
ostatnie.
Zwyke korzystanie z wd ma miejsce wwczas, gdy waciciel gruntu, dla zaspokojenia potrzeb
wasnych i gospodarstwa domowego oraz indywidualnego gospodarstwa rolnego, korzysta z wody
stanowicej jego wasno oraz z wody podziemnej znajdujcej si w jego gruncie (do 5 m3/dob
i nie wicej jak 0,5 m3/godz.).
Przez szczeglne korzystanie z wd rozumiemy takie, ktre wykracza poza zwyke. Moe zatem
by zwizane z poborem wd powierzchniowych i podziemnych oraz co jest w naszym przypadku
istotne, wprowadzaniem ciekw do wd lub ziemi.
Szczeglne korzystanie z wd wymaga uzyskania decyzji administracyjnej - pozwolenia wodnoprawnego.
Pozwolenie wodno-prawne na wprowadzanie ciekw nie bdzie zatem konieczne w sytuacji,
gdy inwestor zamierza odprowadza cieki w iloci mniejszej ni 5m3 na dob na terenie swojej
dziaki, co jest najczciej spotykane w przypadku jednorodzinnej zabudowy. Jednake sama eksploatacja oczyszczalni wymaga zgoszenia, co najmniej 30 dni przed rozpoczciem uytkowania,
w starostwie powiatowym (zgodnie z art. 152 ustawy Prawo ochrony rodowiska). Jeeli organ
w cigu 30 dni od zoenia zgoszenia nie wniesie sprzeciwu, mona rozpocz eksploatacj
oczyszczalni.
W sytuacji, gdy planowana ilo ciekw przekroczy 5 m3 na dob konieczne bdzie uzyskanie
pozwolenia wodno-prawnego niezalenie od tego, czy zrzut ciekw nastpi na dziace inwestora
czy poza ni.
W sytuacji, gdy odprowadzamy cieki do gruntu lub do wd niestanowicych naszej wasnoci
musimy uzyska pozwolenie wodno-prawne niezalenie od iloci wprowadzanych ciekw.
Pozwolenie wodno-prawne wydaje starostwo powiatowe. W celu uzyskania pozwolenia naley
zoy:
stosowny wniosek,
decyzj o warunkach zabudowy lub wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, jeeli plan ten zosta sporzdzony,
opis planowanej dziaalnoci,
operat wodno-prawny.
Operat wodnoprawny stanowi dokumentacj techniczn, ktra musi zawiera szczegowe aspekty
zwizane z planowan instalacj. Rol operatu wodno-prawnego moe spenia projekt inwestycji,
jednake musi on zawiera wszystkie elementy wymagane od operatu wodnoprawnego.
Pozwolenie wydawane jest na 10 lat.
33
Lokalizacja oczyszczalni
Instalacja przydomowej oczyszczalni ciekw wymaga zachowania waciwych odlegoci od innych obiektw infrastruktury, zarwno na terenie waciciela, jak i dziakach ssiednich.
Kwestie powysze reguluje Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w
sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U.
2002 nr 75 poz. 690 z pn. zm.).
Studnia z wod pitn
Odlego studni dostarczajcej wod przeznaczon do spoycia przez ludzi i niewymagajcej
ustanowienia strefy ochronnej reguluje 31 Rozporzdzenia; powinna ona wynosi, co najmniej:
do granicy dziaki 5 m,
do zbiornikw gromadzenia nieczystoci (osadnika gnilnego) 15 m,
do najbliszego przewodu rozsczajcego kanalizacji indywidualnej 30 m.
Dopuszcza si usytuowanie studni w odlegoci mniejszej ni 5 m od granicy dziaki, a take
studni wsplnej na granicy dwch dziaek, pod warunkiem zachowania na obydwu dziakach pozostaych odlegoci.
Osadnik gnilny
Odlego pokryw i wylotw wentylacji ze zbiornikw bezodpywowych o pojemnoci do 10 m3
reguluje 36 i 37 Rozporzdzenia.
W zabudowie jednorodzinnej, zagrodowej i rekreacji indywidualnej odlego powinna wynosi,
co najmniej:
do pomieszcze przeznaczonych na pobyt ludzi - 5 m,
od granicy dziaki ssiedniej, drogi (ulicy) lub cigu pieszego - 2 m (moliwe jest take usytuowanie osadnika przy samej granicy dziaek, jeeli ssiaduj z podobnymi urzdzeniami na
dziace ssiedniej, pod warunkiem zachowania pozostaych odlegoci).
W przypadku gdy szczelne osadniki podziemne, stanowice cz przydomowej oczyszczalni ciekw gospodarczo-bytowych, suce do wstpnego ich oczyszczania, posiadaj wyprowadzenia
odpowietrzenia przez instalacj kanalizacyjn co najmniej 0,6 m powyej grnej krawdzi okien
i drzwi zewntrznych, mog by sytuowane w bezporednim ssiedztwie budynkw jednorodzinnych. Jeli warunek nie jest speniony, odlego musi wynosi minimum 5 m.
W zabudowie innej ni jednorodzinna, zagrodowa i rekreacji indywidualnej, jeli pojemno osadnika nie przekracza 10m3, odlego jego usytuowania powinna wynosi, co najmniej:
15 m do pomieszcze przeznaczonych na pobyt ludzi,
7,5 m od granicy dziaki ssiedniej, drogi, ulicy, cigu pieszego.
Dla obiektw o pojemnoci osadnika wikszej ni 10m3, a mniejszej ni 50m3, odlego ta powinna wynosi, co najmniej:
30 m od okien i drzwi zewntrznych,
7,5 m od granicy dziaki ssiedniej,
10 m od drogi, ulicy, cigu pieszego.
34
Separator tuszczu
Odlego apaczy olejw mineralnych i tuszczu, neutralizatorw ciekw i innych podobnych
zbiornikw od okien otwieralnych i drzwi zewntrznych do pomieszcze przeznaczonych na pobyt
ludzi, powinna wynosi, co najmniej 5 m, jeeli przepisy odrbne nie stanowi inaczej.
Drena
W przypadku drenau rozsczajcego wymagane jest zachowanie 30 m odlegoci od studni
z wod pitn oraz:
2 m od granicy dziaki,
1,5 m od poziomu wd gruntowych,
1,5 m od rurocigw z gazem, wod,
0,8 m od kabli elektrycznych,
3 m od drzew i krzeww.
Planujc drena naley take pamita o nienormowanej w przepisach, ale zalecanej strefie buforowej 2-3 m od drenau. Skadowanie materiaw lub praca sprztu mechanicznego moe uszkodzi
drena.
Rysunek 17. Wymagane prawem minimalne odlegoci elementw oczyszczalni od obiektw infrastruktury w zabudowie
jednorodzinnej
* w przypadku wyprowadzenia odpowietrzenia przez instalacj kanalizacyjn, co najmniej 0,6 m

powyej grnej krawdzi okien i drzwi zewntrznych, osadnik mona usytuowa w bezporednim
ssiedztwie budynkw;
** moliwe jest take usytuowanie osadnika przy samej granicy dziaek, jeeli ssiaduj z podobnymi urzdzeniami na dziace ssiedniej, pod warunkiem zachowania pozostaych odlegoci.
35
Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wody

Odprowadzanie ciekw do gruntu lub wody normuje Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia
24 lipca 2006 r. w sprawie warunkw, jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub
do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.
W przypadku wprowadzenia ciekw do gruntu miejsce ich wprowadzenia musi by oddzielone
warstw gruntu o gruboci 1,5 m od najwyszego poziomu wd podziemnych oraz BZT5 ciekw
dopywajcych musi by redukowane co najmniej o 20%, a zawarto zawiesin oglnych co najmniej o 50%.
W przypadku wprowadzenia ciekw do urzdze wodnych dno urzdzenia musi znajdowa si
1,5 m nad najwyszym poziomem wd podziemnych, a cieki musz odpowiada wymaganiom
dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999 (tabela 1).
Tabela 1. Wymagania dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999
36
Wskanik
BZT
ChZT1
Zawiesina
Azot
Fosfor
Maks. zawarto [mg/dm3]
25
125
35
15
% redukcji
70-90
75
90
3.2. Wymagania techniczne

Przed przystpieniem do wyboru rodzaju oczyszczalni i elementw oraz urzdze towarzyszcych,
konieczne jest przeprowadzenie analizy moliwoci technicznych montau i eksploatacji. Do najwaniejszych czynnikw, ktre naley uwzgldni przed wyborem rodzaju oczyszczalni nale:
aktualna i przysza ilo staych uytkownikw,
charakter obiektu,
poziom wd gruntowych,
powierzchnia dziaki,
rdo zaopatrzenia w wod pitn,
rodzaj gruntu,
gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku,
inne.
Ilo staych uytkownikw

W celu standaryzacji wylicze iloci odprowadzanych ciekw wprowadzono pojcie liczby rwnowanej mieszkacw (RLM).
Wskanik RLM (rwnowana liczba mieszkacw) oznacza adunek substancji organicznych biologicznie rozkadalnych, wyraony jako wskanik piciodobowego biochemicznego zapotrzebowania
na tlen w iloci 60 g tlenu na dob (art. 43 ust.2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne).
Wielko zanieczyszcze ciekw mona take przedstawi ich iloci, dlatego bardzo czsto
RLM okrela si ilo ciekw, odprowadzan przez jednego mieszkaca, ktry na stale przebywa
w danym obiekcie, w cigu jednej doby. Przyjmuje si wielko 150 dm3 na dob odpowiadajcy
1 RLM.
Jest to parametr, ktrym do czsto i chtnie posuguj si producenci oczyszczalni ze wzgldu
na jego prost konstrukcj. W przypadku oczyszczalni przydomowych, montowanych przy gospodarstwach domowych, jest to w uproszczeniu liczba mieszkacw, jak moe obsuy dana
oczyszczalnia. W przypadku obiektw innych ni mieszkalne istniej specjalne przeliczniki zwizane z iloci zuywanej wody przez uytkownikw infrastruktury - Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z 14 stycznia 2002 r. w sprawie okrelenia przecitnych norm zuycia wody (Dz.U.2002
NR 8.poz.70).
Uwzgldniajc ilo staych uytkownikw okrelamy zarwno wymagan objto osadnika, jak
i wydajno pozostaych elementw zwizanych z oczyszczalni.
37
Dobr osadnika
Doboru osadnika dokonuje si w celu uzyskania wymaganego prawem stopnia oczyszczenia ciekw. W wikszoci przypadkw czas przetrzymywania ciekw w osadniku, niezbdny do ich
podczyszczenia, wynosi 2-3 dni.
Czas przetrzymania ciekw w osadniku zaley od jego objtoci i iloci wytwarzanych ciekw.
Celem samodzielnego doboru waciwej pojemnoci osadnika gnilnego mona posuy si nastpujcym wzorem:
V = RLM x L x T
gdzie:
V -minimalna objto dobieranego osadnika [dm3] bd [m3];
L ilo odprowadzanych ciekw przez 1 mieszkaca [dm3] bd [m3] - najczciej przyjmuje si
130-150 dm3/osob/ dob;
T - zakadany czas przetrzymania ciekw w osadniku [doba] - najczciej przyjmuje si warto 3.
Celem zwikszenia skutecznoci oczyszczania zaleca si stosowanie osadnikw dwu (ewentualnie
trzy komorowych). Bowiem im dusza droga przepyww ciekw, tym wyszy stopie redukcji
zanieczyszcze. W pierwszym zbiorniku zachodz gwnie procesy sedymentacji (czciowe opadanie ciszych frakcji na dno zbiornika) i fermentacji beztlenowej.
Podobny efekt moemy uzyska czc szeregowo dwa lub wicej osadnikw o mniejszej objtoci.
W przypadku maych obiektw, swoja rol speniaj osadniki jednokomorowe, o ile s prawidowo
dobrane i zaopatrzone w kosz filtracyjny, ktry spenia rol filtra zabezpieczajcego kolejne elementy
systemu oczyszczania ciekw.
Stosowane kosze filtracyjne, w skrcie nazywane filtrami - wypenione s specjalnymi ksztatkami
polietylenowymi, ktre maj za zadanie zabezpieczenie kolejnych elementw oczyszczalni, bd
tak jak w przypadku najprostszych rozwiza (oczyszczalnie drenacyjne), zabezpieczenie warstwy
filtracyjnej przed zatkaniem przez grubsze frakcje zanieczyszcze pywajce w ciekach.
Kosze filtracyjne powinny by okresowo (przynajmniej 2-3 razy w roku) poddane kontroli,
a w razie koniecznoci przepukane pod biec wod, pod cinieniem. Wynika to z tego, i
ksztatki stanowice wypenienie kosza mog by zanieczyszczone grubszymi frakcjami zanieczyszcze, ktre na nich osiady.
Kolejn istotna kwesti zwizan z doborem osadnikw jest objto czynna.
Objto czynna jest to ilo ciekw, jak jest w stanie pomieci osadnik o deklarowanej pojemnoci, uwzgldniajc przy tym objto, jak zajmie powstajcy osad wraz z kouchem.
Objto czynna stanowi 2/3 objtoci cakowitej. Pozostaa wielko (1/3 objtoci) to tak zwana
objto powietrzna, ktra stanowi swoist rezerw na wypadek waha zwizanach, np.: ze zmian objtoci ciekw i powstajce osady.
Przy doborze osadnikw i porwnywaniu kosztw zakupu naley zwraca uwag, jakie wielkoci
s podawane przez producentw. Nadal wielu podaje objto cakowit, a nie czynn, naley
zatem odpowiednio uwzgldni i zweryfikowa wielkoci.
Przykadowe objtoci osadnikw, ktre s dostpne na polskim rynku: 1,0 m3; 2,0 m3; 2,3 m3;
2,5m3, 3,0 m3, 4,0 m3; 4,50 m3; 5,0 m3; 7,0 m3.
38
Dugo drenau
Od iloci wytwarzanych ciekw w cigu doby zaley take dugo drenau, ktrym nastpuje
przesczanie podczyszczonych ciekw do gruntu. Od tej dugoci zaley szybko przesczania
i stopie oczyszczania.
W wytycznych do projektowania i zaleceniach producentw oczyszczalni, podaje si rne wartoci odnonie dugoci drenau, najczciej w przeliczeniu na liczb uytkownikw. Wspomniane
wielkoci wahaj si od 8 - 16 m drenw /osob (traktowan jako tzw. stay mieszkaniec - RLM).
Wartoci te w znacznej mierze s zalene od: poziomu wd gruntowych, rodzaju gruntu (jego
przepuszczalnoci) i strefy klimatycznej. W praktyce, przyjmuje si wartoci urednione, jest to
zazwyczaj 12-14 m /osob.
Oglne zasady przy doborze i montau osadnikw
Uwzgldniajc scharakteryzowane w rozdziale aspekty zwizane z doborem osadnikw, mona
sformuowa nastpujce praktyczne zalecenia:
przy montau 2 osadnikw o rnych objtociach, wikszy osadnik naley montowa, jako
pierwszy, stanowi on bowiem rodzaj buforu, ktry chroni przed wahaniami przepywu i zapewnia stabilno jeeli chodzi o skad i temperatur ciekw; w drugim zbiorniku zachodz
dalsze procesy oczyszczania,
osadniki naley czy ze sob tylko szeregowo;
osadniki naley montowa moliwie jak najbliej domu, przy odlegociach powyej 10 m istnieje ryzyko wychadzania ciekw i odkadania si na ciankach rur kanalizacyjnych tuszczu,
efektem, czego mog by nieprzyjemne zapachy, zmniejszenie przekroju rury, zmniejszenie
sprawnoci, oraz oglnej efektywnoci oczyszczania (szczeglnie na zoach biologicznych,
filtrach piaskowych, filtrach gruntowo - rolinnych);
naley zwraca uwag jakimi wielkociami operuj producenci: pojemno czynna czy cakowita;
szczeglnie w przypadku osadnikw o maych pojemnociach (np.: osadnik o objtoci 2-3 m3
naley zwraca uwag czy w cenie urzdze uwzgldniono kosze filtracyjne jako wyposaenie
podstawowe i zdecydowanie niezbdne;
naley zwraca uwag na odpowiedni konstrukcje krcw wlotowych i wylotowych w osadnikach: konstrukcja wlotu powinna zabezpiecza powstawanie turbulencji cieczy znajdujcej
si w zbiorniku, a z kolei rura wylotowa nie moe znajdowa si zbyt wysoko, aby lejsze
frakcje nie utrudniay odpywu podczyszczonych ciekw.
Przykad
Zakadamy analiz na potrzeby picioosobowej rodziny, liczba wytwarzanych ciekw wynosi
130 dm3 (litrw) na mieszkaca na dob, czas przetrzymywania ciekw 3 doby, dugo drenau
12m/ osob.
Pojemno osadnika
V= 5 x 130 x 3 = 1950, warto zaokrglamy, wynik = 2 000 l = 2 m3.
W zwizku z tym, i zaoono 3 dobowe przetrzymanie ciekw, czyli stosunkowo dugo, wyliczo-
39
n warto mona potraktowa jako objto cakowit osadnika. W przypadku oblicze dla 2 db
przetrzymywania naley wyliczon wielko powikszy o objto powietrzn (ok. 30%) i na tej
podstawie dokona doboru osadnika.
Dugo drenw
D = 5 x 12 m = 60 m.
Charakter obiektu
Charakter obiektu, jego przeznaczenie, standard wyposaenia, kultura uytkowania, jak rwnie
wiadomo tego, jakie urzdzenie, o jakich wymaganiach, posiada uytkownik, ma istotny wpyw,
nie tylko na skad fizyko-chemiczny ciekw, ich ilo i zwizan z tym nierwnomierno, ale
take na rodzaj i konstrukcj caego systemu zwizanego z przydomow oczyszczalni.
W analizie wstpnej musimy uwzgldni aspekt nierozerwalnie zwizanym z charakterem obiektu
tj. ilo odprowadzanych tuszczw. Celem zabezpieczenia kolejnych elementw ukadu zwizanego z przydomow oczyszczalni ciekw, stosuje si urzdzenia nazywane separatorami tuszczu.
Separator tuszczu jest to szczelny zbiornik (najczciej wykonany z tworzywa sztucznego), ktry
suy do oddzielenia tuszczw i innych czstek staych, od gwnej objtoci dopywajcych ciekw. Wydzielenie (separacja) tuszczw istotnie poprawia skuteczno i wydajno caego ukadu
zwizanego z oczyszczaniem ciekw.
Separator tuszczu jest szczeglnie zalecany, gdy osadnik jest oddalony powyej 10 m od obiektu,
z ktrego dopywaj surowe cieki. Wynika to z ryzyka wychadzania ciekw i odkadania si na
ciankach rur tuszczu, co powoduje spadek oglnej efektywnoci oczyszczania.
Naley jednake zaznaczy, i zawarto tuszczw w ciekach z typowego gospodarstwa domowego jest na tyle niewielka, e brak separatora nie wpywa znaczco na prac osadnika.
Urzdzenie to powinno mie zastosowanie szczeglnie w obiektach typu: may zakad zbiorowego
ywienia (np.: gospodarstwo agroturystyczne z posikami dla turystw), motel, hotel, itp., czyli tam,
gdzie stosunkowo systematycznie przygotowywane s wiksze iloci posikw.
Poziom wd gruntowych
Poziom wd gruntowych ma istotne znaczenie dla posadowienia instalacji ze wzgldu na wymagan prawem 1,50 m odlego dna rur drenaowych do poziomu zwierciada wd gruntowych. Jest
to odlego zapewniajca biologiczne procesy doczyszczania ciekw.
W przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych (dla oczyszczalni drenaowych) mona zastosowa rozwizanie polegajce na budowie kopca piaskowego w celu zapewnienia odlegoci minimum 1,5m od poziomu wd gruntowych. Wwczas koniecznym jest zastosowanie przepompowni
ciekw na odcinku osadnik - filtr.
Wysoko wd gruntowych ma take wpyw na rozwizanie, jakie mona zastosowa, jeeli
chodzi o gruntowo-rolinne oczyszczalnie ciekw. W przypadku, gdy poziom wody gruntowej
jest niszy ni 150cm od filtra gruntowo-rolinnego mona stosowa filtr cakowicie zagbiony
w gruncie, a cieki z filtra odprowadza grawitacyjnie. Gdy poziom wd jest wysoki zaleca si stosowa filtr czciowo zagbiony w gruncie, bd posadowiony cakowicie na powierzchni gruntu.
W zwizku z tym koniecznym staje si zastosowanie przepompowni ciekw.
40
Powierzchnia dziaki
Powierzchnia dziaki poprzez ograniczenia wynikajce z przepisw prawa moe istotnie wpywa
na wybr rodzaju i wielkoci instalacji. Istniej prawne oraz wynikajce z zalece producentw
oczyszczalni, ograniczenia lokalizacji rnych jej elementw na dziace. Wymagane odlegoci
wynosz:
3 m odlegoci drenau od drzew,
30 m od studni do poletka, na ktrym uoone s dreny,
15 m od osadnika gnilnego do ujcia wody (studni),
1,5 m od rurocigw gazowych i wodocigowych,
0,8 m od kabli energetycznych,
0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
Dodatkowe ograniczenie stanowi minimalne odlegoci midzy poszczeglnymi nitkami drenau,
ktre wynosz od 1,5 do 2 m. Maksymalna dugo jednej nitki drenau wynosi 20 - 25 m. Przy
wikszych odlegociach istnieje due prawdopodobiestwo, e ukad drenacyjny nie bdzie pracowa prawidowo, poniewa na kocowych odcinkach cieki nie bd dopyway. Drug nie mniej
istotn kwesti jest to, i istotnie pogarszaj si warunki tlenowe ze wzgldu na gorsze napowietrzenie systemu drenaowego. Zalecana dugo minimalna wynosi 6 - 8 m.
Drena wymaga rwnie odpowiedniej dugoci w przeliczeniu na uytkownika (rednio 12-14 m/
osob). Oznacza to, i w przypadku duej liczby mieszkacw istnieje konieczno albo zwikszania nitek drenau, albo ich wyduania, co przy maej dziace, uwzgldniajc odlegoci midzy
nitkami oraz ich minimaln dugo moe stanowi problem.
Podobnie w przypadku najpopularniejszych oczyszczalni gruntowo-rolinnych, powierzchnia filtra
gruntowo-rolinnego jest przede wszystkim zalena od liczby osb w gospodarstwie domowym.
W literaturze mona spotka bardzo du rozpito odnonie powierzchni, jak naley przyj na
jednego staego mieszkaca. Padaj wartoci od 2 do 10 m2 na osob. Wartoci te zale midzy
innymi od: budowy filtra (wypenienia, granulacji frakcji stanowicych wypenienie warstw filtracyjnych), rodzaju i udziau procentowego czci organicznej w filtrze gruntowo rolinnym, sposobu
przepywu ciekw przez warstw filtracyjn filtra (poziomy, pionowy, mieszany). rednio sugeruje
si przyjcie wartoci 4 - 5 m2 poletka filtracyjnego na uytkownika.
Zaleca si profilowanie poletka filtracyjnego w ksztacie prostokta o bokach w proporcjach 2:1 lub
3:1. Oczywicie moliwe s take inne rozwizania zalene najczciej od uwarunkowa terenu,
preferencji i wymaga inwestora oraz wiedzy i dowiadczenia wykonawcy.
W przypadku maych dziaek naley rozway zastosowanie zblokowanych oczyszczalni mechaniczno biologicznych, czyli z osadem czynnym, bd ze zoem biologicznym. Ze wzgldu na
swoje mae rozmiary wymagan powierzchni mona ograniczy do ok. 8-10 m2.
Tabela 2 zawiera wskazwki do uproszczonej analizy doboru oczyszczalni przydomowej.
Przykad
Przeanalizujmy hipotetyczn sytuacj dokonujemy oceny moliwoci instalacji oczyszczalni przy
nastpujcych zaoeniach: staa liczba mieszkacw 5 osb, zrzut ciekw przez 1 mieszkaca
41
na dob 130 litrw, powierzchnia dziaki 25 m2, posadowienie osadnika - 2 m od domu, gboko
wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z domu - 30 cm, warunki terenowe i poziom wd gruntowych
umoliwia grawitacyjne odprowadzenie oczyszczonych ciekw, odlego midzy osadnikiem gnilnym a:
a) studzienk rozdzielcz dla drenau rozsczajcego - 1,5 m,
b) zbiornikiem ze zoem biologicznym - 1,5 m,
Powysze zaoenia umoliwiaj budow oczyszczalni ze zoem biologicznym na dziace o pow.
25m2. Dla porwnania, zachowujc powysze zaoenia oraz dodatkowo przyjmujc wymagan
odlego midzy drenami -1,5 m, dla oczyszczalni drenaowej potrzebowalibymy ok 72 -80 m2.
Tabela 2. Uproszczona metoda wstpnego doboru przydomowej oczyszczalni ciekw
Hipotetyczna sytuacja na dziace
dua dziaka 1, niski poziom wd gruntowych 2, grunt

dobrze przepuszczalny (piaszczysty, gliniasto -piaszczysty), cieki odprowadzane do gruntu.
Proponowane rozwizanie
Oczyszczalnie drenaowe,
Oczyszczalnie z filtrem piaskowym,
Oczyszczalnie ze zoem biologicznym,
Oczyszczalnie z osadem czynnym,
Oczyszczalnie gruntowo rolinne,
dua dziaka, wysoki poziom wd gruntowych.

Oczyszczalnie drenaowe (drena uoony w nasypie
nazywanym niekiedy kopcem filtracyjnym),
dua dziaka, niski poziom wd gruntowych, grunt

sabo przepuszczalny lub zbyt dobrze przepuszczalny,
cieki odprowadzane do gruntu.
Oczyszczalnie drenaowe 3,
Oczyszczalnie ze zoem biolog,
dua dziaka, niski poziom wd gruntowych, grunt

sabo przepuszczalny lub zbyt dobrze przepuszczalny,
cieki odprowadzane do wd, powierzchniowych (rzeki,
rowu melioracyjnego).

Oczyszczalnie ze zoem biolog.
maa dziaka wysoki poziom wd gruntowych

Oczyszczalnie osadem czynnym,
maa dziaka, cieki odprowadzane do gruntu lub do

wd powierzchniowych (rzeki, rowu melioracyjnego)

1 czyli taka, na ktrej zmieci si ukad drenw (dla oczyszczalni o okrelonej wydajnoci) i zostan zachowane wymagane prawem odlegoci;
2 czyli 1,5 m poniej projektowanego ukadu drenw; 3 - w przypadku gruntw sabo przepuszczalnych oczyszczalni tego typu nie zaleca si
stosowa. Dla gruntw zbyt dobrze przepuszczalnych (np.: piaskowowirowe) moe sta si koniecznym wymiana gruntu i zastosowanie gleby
o gorszej przepuszczalnoci (swego rodzaju zagszczenie) celem zwikszenia czasu przepywu przez warstw filtracyjn, aby mogy nastpi w peni, procesy biologicznego rozkadu zanieczyszcze. Rozwizania tego typu nazywane s oczyszczalniami drenaowymi z warstw wspomagajc.
42
rdo zaopatrzenia w wod pitn

Przy wyborze potencjalnych rozwiza musimy pamita o uwzgldnieniu w analizie ujcia wody
pitnej (studni). Wymagane odlegoci, wynikajce z obowizujcych aktw prawnych s nastpujce: 30,0 m od studni do pocztku (najbliszego punktu), w ktrym rozpoczyna si ukad drenaowy; 15,0 m od studni do szczelnego zbiornika speniajcego funkcj osadnika gnilnego.
Powysze odlegoci obowizuj nie tylko dla studni lecych na naszej dziace, ale take
na dziakach ssiednich.
Jeli rdem zaopatrzenia w wod jest wodocig powysze wymogi nie obowizuj.
Rodzaj gruntu
Rodzaj gruntu ma decydujce znaczenie, w kwestii czy gleba moe zosta wykorzystana jako drugi
element oczyszczania ciekw - doczyszczanie tlenowe, co ma miejsce gwnie w oczyszczalniach
drenaowych, bd wykorzystana jako odbiornik ciekw oczyszczonych.
Do tego celu nadaj si tylko gleby przepuszczalne (gwnie piaski i grunty mieszane, w ktrych dominuj gleby piaszczyste). Grunty o takiej charakterystyce zapewniaj odpowiednio dugi przepyw,
niezbdny w procesie oczyszczania ciekw. W przypadku gleb bardzo dobrze przepuszczalnych,
cieki nie zd si oczyci, jako rozwizanie mona zastosowa dodatkow, wspomagajc
warstw filtracyjn. W przypadku gruntu bardzo dobrze przepuszczalnego i nieprzepuszczalnego
mona zastosowa filtr piaskowy, czyli usun grunt rodzimy i w powstaym wykopie zbudowa
filtr piaskowy.
Z powyszego wynika, e wiedza o rodzaju gruntu jest niezwykle istotna. Mona j pozyska
na dwa sposoby:
wykonujc wiercenia geologiczne, dziki czemu uzyskamy bardzo dokadne dane, ktrych interpretacji wykonuje specjalista geolog;
wykonujc test perkolacyjny, jest to metoda uproszczona, suca okreleniu rodzajw gruntu,
ktr mona wykona samodzielnie.
Test polega na wykonaniu wykopu o gbokoci 0,5 1,0m, w nim otworu o wymiarach 30cm
x 30cm i gbokoci 15cm, wbi w otwr miernik pionowy, otwr nawily przez wlanie 10-15
litrw wody, poczeka a woda wsiknie, wla do otworu 12,5l wody, obserwowa poziom wody
i notowa czas po kadych 10mm spadku (w minutach). Okreli rodzaj gruntu:
prdko wsikania wynosi do ok. 15s/10mm klasa przepuszczalnoci A (grunt za bardzo
przepuszczalny - wiry, pospki);
prdko wsikania wynosi od ok. 15s do 90s/10mm klasa przepuszczalnoci B (grunt dobrze
przepuszczalny - piaski grube i rednie);
prdko wsikania wynosi od ok. 1,5 minuty do 14 minut/10mm klasa przepuszczalnoci
C (grunt rednio przepuszczalny - piaski drobne i lessy);
prdko wsikania wynosi od ok. 14 minut do godziny/10mm klasa przepuszczalnoci
D (grunt do trudno przepuszczalny - piaski pylaste i gliniaste);
prdko wsikania wynosi powyej godziny klasa przepuszczalnoci E (grunt trudno przepuszczalny - gliny, iy).
43
Gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku

Gboko wyprowadzenia instalacji wewntrznej ma bezporedni wpyw nie tylko na gboko
posadowienia osadnika, ale rwnie na pozostae elementy zwizane z przydomow oczyszczalni
ciekw.
Jeeli rura kanalizacyjna jest wyprowadzona z domu na maej gbokoci, moliwe staje si zastosowanie cakowicie grawitacyjnego spywu ciekw. Jest to moliwe przy zachowaniu odpowiednich
spadkw rur od domu przez osadnik, a po drugi etap oczyszczania tlenowego, czyli drena, zoe
biologiczne, osad czynny, filtr gruntowo-rolinny. W innych przypadkach np.: domy podpiwniczone,
w ktrych znajduj si kuchnie, azienki, konieczne jest zastosowanie przepompowni.
W nowo budowanych domach wysoko wyprowadzenia rury wynosi zazwyczaj od 0 do 40cm.
Zalene jest to m. in. od tego czy budynek jest podpiwniczony i czy w piwnicy znajduje si azienka oraz to, czy w planie zagospodarowania przewidziano kanalizacj zbiorcz.
Przy montau instalacji naley stosowa spadki zalecane przez producenta urzdze. Oglne wymagania s nastpujce: spadek od domu do osadnika - od 3 do 5%, od osadnika do studzienki
rozdzielczej - od 2 do 3%, spadek na drenach - od 0 do 3 %.
Zastosowanie i dobr przepompowni

Przepompownie stosowane s w sytuacji, gdy nie mona zastosowa spywu grawitacyjnego.
Oglny dobr pomp nastpuje po uwzgldnieniu kilku podstawowych czynnikw: przepustowoci
(iloci przepywajcych ciekw) i wysokoci podnoszenia - maksymalnej wysokoci, na ktr
pompa moe podnie przepywajce cieki oraz jakoci ciekw (pompy do ciekw surowych
lub wody brudnej).
Zdecydowana wikszo producentw przepompowni proponuje okrelone modele uwzgldniajc specyfik ciekw. Pompy s zasilane prdem (zazwyczaj jednofazowym - 230 V), moemy
je zatem podczy do zwykego gniazdka elektrycznego. S one zaopatrzone w kabel zasilajcy,
zazwyczaj o dugoci ok. 10 m, co naley uwzgldni przy okrelaniu lokalizacji przepompowni.
44
4. Monta na przykadzie oczyszczalni

gruntowo-rolinnej

Do prezentacji montau przydomowych oczyszczalni ciekw wybrano oczyszczalni
gruntowo-rolinn ze wzgldu na do wysoki stopie zoonoci tej instalacji. Charakterystyka

montau oczyszczalni zawiera opis osadzania wielu elementw i urzdze wykorzystywanych take przy budowie innych typw oczyszczalni: osadnika gnilnego, przepompowni ciekw, drenau
rozsczajcego, studni chonnej, sadzawki.
Wybudowanie oczyszczalni gruntowo-rolinnej polega na rozplanowaniu miejsc posadowienia
elementw instalacji, montau osadnika gnilnego, montau przepompowni, wykonaniu filtra gruntowo-rolinnego i odprowadzenia ciekw.
45
4.1. Rozplanowanie miejsc posadowienia elementw instalacji

Rozplanowanie miejsc posadowienia polega na zapoznaniu si z warunkami terenowymi i wymaganiami inwestora w konfrontacji z wymogami prawnymi i zaleceniami producentw. Na tej podstawie
powstaje plan umiejscowienia urzdze. Celem takiego postpowania jest osignicie optymalnego
rozwizania. Wyznaczone miejsca naley przenie na plan zagospodarowania terenu i doczy
do zgoszenia budowlanego. Miejsce, gdzie planowane jest posadowienie poszczeglnych elementw oczyszczalni, naley oznaczy i usun ewentualne przeszkody mogce powodowa przysze
problemy z montaem. Powinno wyznaczy si miejsca skadowania materiaw niezbdnych do
budowy przydomowej oczyszczalni ciekw (wir budowlany, piasek, kamie, wir pukany frakcjonowany, ziemia organiczna, soma, trociny), z zachowaniem drg dojazdowych do miejsca
montau i miejsca skadowania materiaw.
Najistotniejsze jest oznaczenie miejsca posadowienia poszczeglnych elementw palikowanie.
Do tej czynnoci niezbdne s: przymiar tamowy, przymiar skadany (metrwka), dalmierz, paliki,
tama ostrzegawcza, mot.
Dokonujemy dokadnego zmierzenia i zaznaczenia obrysu wykopu pod osadnik gnilny, miejsca
wykopw liniowych pod rury czce skadowe elementy oczyszczalni, miejsca posadowienia
przepompowni, miejsca wykonania filtra gruntowo-rolinnego, miejsca posadowienia studzienki
zbiorczej/ kontrolnej. Rozmieszczenie powyszych elementw musi by zgodne z wczeniej wykonanym i zatwierdzonym projektem.
4.2. Monta osadnika gnilnego

Po wytyczeniu miejsca posadowienia osadnika naley wykona wykop pod urzdzenie. Wykop szerokoprzestrzenny pod osadnik mona wykona rcznie lub mechanicznie (koparka, koparko-adowarka), w wyznaczonych wczeniej miejscach, korzystajc z wymiarw okrelonych
w projekcie.
Naley pamita o dokonaniu wykopw wikszych ni rozmiary samego osadnika. W kolejnych
etapach montau osadnika moe niezbdna by obecno instalatora w wykopie.
Naley rcznie wyrwna i wypoziomowa dno wykopu. Czsto stosowanym rozwizaniem w celu
wypoziomowania dna wykopu jest zastosowanie obsypki piaskowo-cementowej o gruboci 20 cm.
Przy realizacji wykopw naley zwrci uwag na zabezpieczenie cian przed osuwaniem si gruntu, zwaszcza w przypadku gruntu piaszczystego.
Osadzenia zbiornika w wykopie naley dokona rcznie bd mechanicznie. Druga metoda osadzania zbiornika polega najczciej na zamocowaniu go tamami do yki koparki i regulowaniu
precyzyjnego pooenia rcznie.
Po osadzeniu zbiornika naley dokona obsypania zbiornika gruntem rodzimym lub mieszank
z piasku i cementu.
W przypadku wysokiego poziomu wd gruntowych i posadowienia osadnika z tworzyw sztucz-
46
nych, wskazane jest wykonanie dodatkowego mocowania nazywanego kotwieniem. W zwizku

z tym, e w przypadku wysokich wd gruntowych gleba jest czasami bardzo niestabilna, stosuje si
specjalne betonowe pyty, do ktrych przymocowuje si osadniki. Kotwienie osadnika odbywa si
za pomoc pasw wykonanych z tworzywa sztucznego o duej odpornoci na niekorzystne czynniki (gwnie temperatura i wilgo), do specjalnych hakw zamontowanych w pycie. Istot zabiegu
jest zabezpieczenie zbiornika przed wyparciem z gruntu na powierzchni. Zagroenie takie ma
miejsce w momencie wypompowywania osadw z osadnika gnilnego, gdy uytkownik zapomina
o jego docieniu poprzez dolanie zwykej wody z kranu do minimum 2/3 pojemnoci cakowitej,
a najlepiej do jego penej objtoci.
Osadniki naley montowa moliwie jak najbliej domu, przy odlegociach powyej 10 m istnieje
ryzyko wychadzania ciekw i odkadania si na ciankach rur kanalizacyjnych tuszczu. Efektem
tego mog by nieprzyjemne zapachy, zmniejszenie przekroju rury, zmniejszenie sprawnoci, oraz
oglnej efektywnoci oczyszczania (szczeglnie na zoach biologicznych, filtrach piaskowych,
filtrach gruntowo-rolinnych).
Kolejnym elementem zwizanym z osadzeniem zbiornika jest podczenie rur kanalizacyjn
z tworzywa sztucznego do istniejcej instalacji kanalizacji wewntrznej.
Do prawidowo zamontowanego zbiornika podcza si kanalizacj wewntrzn rur kanalizacyjn
o tej samej rednicy. rednica rury wlotowej do zbiornika moe rni si od rednicy rur kanalizacji
wewntrznej. Najczciej stosowanymi rednicami rur wlotowych s: 110 mm i 160 mm.
Jeeli istniej rnice rednic przekroju obu rur stosuje si redukcje. Najczciej stosuje si redukcje
160 mm>110 mm, 110 mm>50 mm.
Jeli rura kanalizacyjna jest wyprowadzona z domu na maej gbokoci mona zastosowa grawitacyjny spyw ciekw, w innych przypadkach np.: domy podpiwniczone, w ktrych znajduj si
kuchnie, azienki, koniecznym staje monta przepompowni.
Przy montau instalacji naley stosowa spadki zalecane przez producenta urzdze. Zalecenia
oglne w przypadku poczenia osadnika z kanalizacj wewntrzn to spadek na poziomie 2-5%
w zalenoci od rednicy rury.
Osadzony, czciowo obsypany zbiornik poczony z kanalizacj prezentuje zdjcie 18.
Zdjcie 18. Monta osadnika gnilnego
47
4.3. Monta przepompowni

Monta przepompowni polega na wykonaniu nastpujcych czynnoci: wytyczenie miejsca posadowienia, wykonanie wykopu rcznie lub mechanicznie, wyrwnanie i wypoziomowanie dna
wykopu na 20 cm obsypce piaskowo-cementowej, osadzenie zbiornika w wykopie, obsypanie
zbiornika gruntem rodzimym lub mieszank z piasku i cementu, podczenie przepompowni
z osadnikiem gnilnym, monta pompy i innych akcesoriw.
Przepompownia poczona jest z osadnikiem gnilnym rur kanalizacyjn, moe by stosowana
za lub przed osadnikiem lub w dwch tych miejscach jednoczenie.
Monta przepompowni przeprowadza si zgodnie z instrukcj producenta. Zdjcie 19 obrazuje
wykop wykonany pod przepompowni, zdjcie 20 ilustruje poziomowanie dna wykopu, zdjcie 21
prezentuje przepompowni osadzon w wykopie z wyprowadzonymi rurami kanalizacyjnymi.
Zdjcie 19. Wykop pod przepompowni
48
Zdjcie 20. Poziomowanie dna wykopu pod przepompowni
Zdjcie 21. Przepompownia
49
4.4. Wykonanie filtra gruntowo - rolinnego

Filtry gruntowo-rolinne stosuje si jako urzdzenia II lub III stopnia oczyszczania ciekw. Mog
one by stosowane jako samodzielne urzdzenia do biologicznego oczyszczania ciekw bytowogospodarczych lub o wasnociach do nich zblionych, bd te jako obiekty awaryjne lub uzupeniajce przy rolniczym wykorzystaniu ciekw.
Po wykonaniu wykopu (zdjcie 22) naley przystpi do uformowania szkieletu filtra, a pniej do
waciwych faz realizacji filtra gruntowo-rolinnego.
Zdjcie 22. Wykop pod filtr gruntowo-rolinny
Prace zaczyna si od uoenia dolnych warstw, poczwszy od wykonania podsypki piaskowej

pod foli (zdjcie. 23) lub pooenia specjalnej geowkniny. Oba sposoby maj na celu ochron
folii przed przerwaniem i odizolowaniem jej od gruntu rodzimego. Czynno t mona pomin
w przypadku, gdy grunt rodzimy pozbawiony jest elementw mogcych uszkodzi foli.
50
Zdjcie 23. Wykonanie pierwszej warstwy filtra piasku po foli.
Nastpnym etapem jest pooenie w wykopie folii gruboci 0,5 1 mm, w zalenoci od rodzaju
gruntu. Zdjcie 24 przedstawia ten etap prac, natomiast zdjcie 25 kocowy efekt.
Zdjcie 24. Rozcieanie drugiej warstwy filtra - folii
51
Zdjcie 25. Wykonana druga warstwa filtra folia.
Kolejnym etapem jest wykonanie drenau zbierajcego. Zdjcie 26 pokazuje zamontowany drena.
Wykonuje si go z rury drenarskiej w oplocie (tworzywo sztuczne, wkno kokosowe). Oplot stanowi warstw ochronn przed zamulaniem rur. Drena zbierajcy ma za zadanie odprowadzenie
oczyszczonych ciekw do odbiornika lub do dalszych etapw oczyszczania.
Zdjcie 26. Drena zbierajcy
52
Drena zbierajcy wykonuje si przez poczenie kocw rury drenaowej trjnikiem o takim samym lub zblionym przekroju i podczenie wentylacji do drenau.
Wentylacja ma za zadanie natlenienie dennej warstwy zoa. Skada si z rury kanalizacyjnej
z tworzywa sztucznego, zakoczonej wywiewk, poczonej z drenaem zbierajcym dwoma trjnikami.
Kolejnym etapem jest wykonanie szczelnego przejcia rury odprowadzajcej oczyszczony ciek
przez foli (uszczelka in situ, beton), ze spadkiem nie mniej ni 1%. Zdjcie 27 przedstawia wykonanie przejcia.
Zdjcie 27. Wyprowadzenie drenau zbierajcego przez foli
Kolejne etapy zwizane s z usypywaniem warstwy rodkowej filtra i polegaj na:

obsypaniu drenau zbierajcego kruszywem o frakcji 2-32 mm (zdj. 28), grubo warstwy
okoo 20 cm,
usypaniu warstwy gruboci ok. 50 cm piasku lub wiru 0,05-2 mm (zdj. 29),
usypaniu warstwy trocin i/ lub kory okoo 10 cm i przekopanie jej z warstw piasku (zdj. 30),
uoeniu warstwy somy okoo 10 cm (zdj. 31),
przykryciu warstwy somy ziemi yzn okoo 10 cm (zdj. 32).
Usypywanie kolejnych warstw filtra moe zachodzi rcznie lub mechanicznie lub w systemie
mieszanym. Usypywanie mechaniczne polega na wypenianiu wntrza filtra za pomoc maszyn
budowlanych (adowarka, koparko-adowarka, koparka). Rczne wypenianie filtra nastpuje za pomoc wiader, taczek, kast.
Kolejne warstwy powinny by poziomowane wewntrz filtra rcznie, z uwagi na moliwo mechanicznego uszkodzenia folii przez maszyn budowlan.
Powierzchnia filtra powinna by rwna, umoliwi to rwnomierne obcienie zoa przez ciek.
53
Zdjcie 28. Obsypanie drenau zbierajcego kruszywem
Zdjcie 29. Usypanie warstwy piasku lub wiru
54
Zdjcie 30. Usypanie warstwy trocin
Zdjcie 31. Usypanie warstwy somy
55
Zdjcie 32. Usypanie warstwy ziemi yznej
Na tak spreparowanym zou ukadamy drena rozsczajcy. Sposb instalacji rur drenaowych
obrazuje zdjcie 33.
Drena rozsczajcy jest to ukad cigw drenowych wprowadzajcy mechanicznie oczyszczone
cieki do zoa, w celu dalszego ich biologicznego oczyszczania.
Rury drenaowe naley ukada ze spadkiem od 0,1 do 0,5%
Zdjcie 33. Ukadanie drenau rozsczajacego
56
Drena rozsczajcy umieszczamy w obsypce ze wiru uytego do warstwy dennej filtra (zdj. 34).
Ewentualnie obkadamy kamieniami w celu odizolowania rur od warstwy yznej ziemi, w ktrej
nasadzamy nastpnie rolinno bagienn (zdj. 35) w iloci minimum 4 sztuki na 1 m2.
Zdjcie 34. Drena rozsczajcy w obsypce wirowej
Zdjcie 35. Nasada rolin
57
Wykonanie poczenia midzy drenaem rozsczajcym a osadnikiem

W przypadku zastosowania przepompowni pomidzy osadnikiem i drenaem naley ukada rur
czc drena z przepompowni ze spadkiem zwrotnym (do pompy), w celu niedopuszczenia
do zatrzymania i ewentualnego zamarznicia cieku w rurze. Do poczenia stosuje si elastyczne
wodocigowe rury PE.
W przypadku braku przepompowni poczenie drenau rozsczajcego ze zbiornikiem, wykonuje
si rur kanalizacyjn z zachowaniem spadku od zbiornika do drenau. Sposb poczenia ukazuj
zdjcia 36 i 37.
Zdjcie 36. Poczenie osadnika z drenaem rozsczajcym
Zdjcie 37. Poczenie osadnika z drenaem rozsczajcym
58
4.5. Wykonanie odprowadzenia ciekw

Oczyszczone cieki mog zosta odprowadzone do gruntu za pomoc drenau rozsczajcego lub
studni chonnej oraz do wody stojcej - oczka wodnego ze stref rozsczajc.
Wanym elementem oczyszczalni jest studzienka kontrolna czca drena zbierajcy z pozostaymi czciami ukadu odprowadzajcegoi ciek z filtra gruntowo-rolinnego.
Studzienka kontrolna wyposaona jest w elastyczn rur PCV umoliwiajc kontrolowanie napenienia filtra gruntowo-rolinnego dopywajcymi ciekami. Przetrzymywanie ciekw na zou ma
wspomc procesy oczyszczania ciekw i pozwoli rolinom na peniejsze wykorzystanie zwizkw zawartych w ciekach.
Drena rozsczajcy stanowi ukad podziemnych cigw drenowych wprowadzajcy mechanicznie
oczyszczone cieki do gruntu, w celu dalszego ich biologicznego oczyszczania. Zdjcie 38 pokazuje
wykonane wykopy pod poszczeglne nitki drenaowe.
Zdjcie 38. Wykopy pod drena rozsczajcy
Studnie chonne s pionow odmian drenau. Studnia chonna zbudowana przewanie z segmentw (elbetowe, rozszczelnione krgi) ma za zadanie odprowadzenie oczyszczonego cieku
w grunt. W skad studni chonnej wchodz: elbetowe krgi bez dna i z nawierconymi otworami,
przez ktre przepywa woda; wypalana specjalnie cega; obsypki z frakcjonowanego wiru lub
amanego kamienia o rnych wielkociach, usypanego odpowiednio w kolejnoci od najgrubszych
frakcji przy cianach studni do najmniejszej przy gruncie. Sposb montau studni chonnej pokazuje zdjcie 39.
59
Zdjcie 39. Monta studni chonnej
Oczko wodne jest jednym z odbiornikw oczyszczonych ciekw zazwyczaj w przypadku oczyszczalni gruntowo-rolinnej. Spenia podwjne zadanie jako odbiornik oczyszczonych ciekw oraz
jako ostatni etap ich oczyszczania. Nastpuje w
nim zjawisko denitryfikacji (redukcja azotanw
i azotynw do azotu czsteczkowego), usuwanie zwizkw fosforu, bakterii chorobotwrczych
i zwizkw organicznych.
Oczko wodne wykonuje si tu za filtrem gruntoworolinnym i studzienk kontroln w formie otworu
w ziemi o gbokoci ok. 1,5m. Prace przygotowujce oczko wodne przedstawia zdjcie 40.
Wykonujemy
poczenie
studzienki
kontrolnej
z oczkiem rur kanalizacyjn o rednicy 110mm.

Wykop pod oczko wodne wykadamy foli o gruboci ok. 0,5 mm, pamitajc o pozostawieniu
przepuszczalnej przestrzeni w celu rozsczenia
nadmiaru wody. Przestrze ta nazywana jest stref
rozsczajc.
Zdjcie 40. Wykonywanie oczka wodnego
Najczciej stref rozsczajc obsypuje si wirem frakcjonowanym w celu polepszenia wchaniania wody przez grunt. Oczko wodne mona obsadzi rolinami bagiennymi i wodnymi (tatarak,
paka wodna, rzsa wodna oczeret itp.) Wspomog one procesy oczyszczania.
60
5. Eksploatacja i konserwacja instalacji

5.1. Badanie szczelnoci i rozruch oczyszczalni
Badanie szczelnoci
Badanie szczelnoci przeprowadza si na bieco po poczeniu rur i przed ich zasypaniem. Polega
na puszczeniu wody do kanalizacji wewntrznej i obserwacji pocze rur czcych kanalizacj
wewntrzn z osadnikiem lub oczyszczalni kompaktow. Przyczyn ewentualnej nieszczelnoci
moe by podwinita uszczelka w rurze lub pknicie.
Badanie szczelnoci pocze zbiega si razem z zasypywaniem zbiornika, gdy jednym z wymogw montau oczyszczalni kompaktowej lub osadnika jest jego napenianie przy zasypywaniu.
Badanie szczelnoci jest uatwione, gdy dugo rur czcych kanalizacj wewntrzn z osadnikiem
jest niewielka. W przypadku dugich przewodw kanalizacyjnych sposb wykonania prby szczelnoci oraz jej parametry okrela Polska Norma PN EN 1610.
Rozruch oczyszczalni
Wszystkie elementy instalacji musz pracowa prawidowo, aby w wymaganym stopniu oczyszcza cieki. Waciwie przebiegajce procesy oczyszczania gwarantuje obecno odpowiednich
mikroorganizmw, dla ktrych zwizki zawarte w ciekach stanowi poywk. Naturalne procesy
powstawania odpowiedniej jakociowo i ilociowo flory bakteryjnej mog by dugotrwale, dlatego
te bardzo wane na pocztku funkcjonowania oczyszczalni, jest wprowadzenie aktywatora biologicznego. Biopreparat moe mie posta proszku, pynu lub tabletek.
Wystpuj dwa podstawowe rodzaje aktywatorw. Jednym z nich jest aktywator do osadnikw
61
gnilnych wspomagajcy procesy beztlenowe. Wprowadza si go do ciekw surowych dawkujc

do urzdze sanitarnych. Drugi typ bioaktywatora wspomaga procesy tlenowe, dawkuje si go do
komr napowietrzania oczyszczalni biologiczno-mechanicznych z osadem czynnym). Ilo bioaktywatora zalena jest od wielkoci oczyszczalni, skadu ciekw, rodzaju aktywatora. Szczegowy
sposb uycia preparatu opisany jest w instrukcji zastosowania, ktra powinna by doczona do
aktywatora.
W przypadku oczyszczalni gruntowo-rolinnej, rozruch oczyszczalni trwa 2 3 lata. Aby oczyszczalnia zacza prawidowo funkcjonowa na caej powierzchni czynnej filtra powinna by rolinno, jak rwnie prawidowo rozwinita flora bakteryjna wewntrz filtra. Tworzy si ona samoistnie lub te poprzez bioaktywator zawarty w biopreparacie.
Uywanie biopreparatw podczas eksploatacji oczyszczalni wspomaga procesy oczyszczania,
znacznie redukuje powstawanie osadu i koucha w osadniku gnilnym. W zwizku z tym instalacja
dziaa sprawniej, zmniejsza si czstotliwo wywozu osadw. Dodatkowym efektem stosowania
biopreparatw jest likwidacja brzydkich zapachw.
Zastosowanie biopreparatw w okresie eksploatacji zmniejsza ryzyko zatorowania przepywu w rurach,
poprawia prac osadnika gnilnego, podnosi jego wydajno i co za tym idzie parametry podczyszczonych ciekw wypywajcych z osadnika. W handlu dostpne s rodki czystoci niewykazujce
negatywnego dziaania na flor bakteryjn oczyszczalni. Stosowanie biopreparatw w poczeniu
z nieagresywnymi rodkami czystoci prowadzi do wyduenia bezawaryjnej pracy oczyszczalni.
Ponadto osiga si dodatkowy efekt ekologiczny w postaci wyszego poziomu oczyszczania.
5.2. Naprawa i konserwacja lokalnych oczyszczalni

Konserwacja oczyszczalni polega na realizowaniu zalece serwisowych producenta lub wykonawcy.
Szczegowe czynnoci, jakie naley wykona znajduj si w instrukcji uytkowania doczanej do
kadej oczyszczalni.
Naprawie lub wymianie podlegaj wadliwe lub wadliwie dziaajce elementy systemu oczyszczania.
Przyczyny usterek
Bdy podczas projektowania
Czstym i bardzo kosztownym bdem jest le dobrany sposb utylizacji ciekw, najczciej ma
to zwizek ze le rozpoznanymi warunkami gruntowymi. Typowym przykadem jest zastosowanie
oczyszczalni drenaowej na nieprzepuszczalnym gruncie lub w terenie podmokym. Popenienie
takiego bdu w zasadzie zawsze wie si z wymian urzdze na rozwizania innego typu.
Bdy podczas montau
Zazwyczaj maj swoj genez w tak zwanych oszczdnociach na zastosowanych materiaach oraz
w niedbalstwie. Najczciej s to: niewaciwe spadki na rurach; nieszczelnie wykonane poczenia (podwinite uszczelki lub ich brak); uszkodzenia powstae bezporednio podczas montau;
brak lub ze wykonanie obsypki piaskowo-cementowej osadnika gnilnego i innych kluczowych
elementw oczyszczalni. W przypadku oczyszczalni (gruntowo-rolinnych) powanym bdem
62
jest uszkodzenie folii w konstrukcji filtra.

Zaniedbania podczas eksploatacji
Najczstsze zaniedbania to niestosowanie biopreparatw i nieoprnianie osadnikw zgodnie
z zaleceniami i wytycznymi producenta.
Zdarzenia losowe takie jak powodzie, tpnicia gruntu oraz wady fabryczne urzdze.
Najczstsze usterki
Rozszczelnienie kluczowych elementw instalacji
Najczstszymi przyczynami rozszczelnienia s wady fabryczne urzdze lub niepoprawny monta.
W zalenoci od charakteru i rozmiarw rozszczelnienia naley element naprawi lub wymieni.
Istotne jest by znale i usun przyczyn usterki.
W przypadku stwierdzenia rozszczelnienia osadnika gnilnego naley zlokalizowa nieszczelno,
okreli przyczyn awarii, oceni na podstawie zalece producenta moliwo naprawy ewentualnie dokona wymiany urzdzenia na nowe.
Wymiana osadnika polega na: demontau wadliwego osadnika i zastpienia go nowym w peni
sprawnym. W tym celu naley:
wykluczy moliwo z korzystania z kanalizacji na czas prac,
odczy dopyw i odpyw z urzdzenia,
rozkopa teren wok urzdzenia na tyle by mc je wydoby,
oprni osadnik przy uyciu wozu asenizacyjnego,
wydoby osadnik z wykopu,
przygotowa wykop do ponownego posadowienia urzdzenia,
posadowi osadnik wg instrukcji montau producenta,
podczy dopyw i odpyw,
dokona sprawdzenia szczelnoci urzdzenia i poprawnoci wykonania prac.
Naprawa osadnika polega na przywrceniu jego pierwotnych wartoci uytkowych
W celu usunicia nieszczelnoci naley wykona wszystkie czynnoci jak przy wymianie osadnika
z tym, e zamiast wymiany na nowy dokonujemy naprawy urzdzenia. Czasami da si pomin
konieczno wydobywania osadnika dzieje si to w przypadku, kiedy rozszczelnienie nastpio w
wierzchniej i atwo dostpnej czci osadnika.
Rozszczelnienie rur
Najczstsz przyczyn rozszczelnienia jest zbyt duy nacisk gruntu spowodowany na przykad
najazdem samochodu. Rzadziej zdarzaj si rozszczelnienia rur spowodowane osiadaniem gruntu.
Rozszczelnienia powodowane przez osiadajcy grunt zazwyczaj tworz si w miejscu cze rur i
urzdze.
W przypadku stwierdzenia rozszczelnienia rury lub ksztatki systemowej naley taki element zdemontowa i wymieni na w peni sprawny. Jeli nieszczelno powstaa za spraw uszczelki wystarczy wymieni wadliw uszczelk
63
W celu demontau elementu instalacji naley:

wykluczy moliwo korzystania z kanalizacji na czas prac,
za pomoc narzdzi tncych np.: piy wyci uszkodzony element,
w razie potrzeby doci na wymiar now rur lub wymieni wadliw ksztatk na now,
poczy elementy,
dokona sprawdzenia instalacji w miejscu naprawy przy swobodnym przepywie wody.
Nadmierna kolmatacja gruntu
Zamulanie prowadzi do zmniejszenia przepuszczalnoci hydraulicznej gleby, jest zjawiskiem naturalnym. W przypadku filtrw gruntowo-rolinnych objawia si stagnacj ciekw na powierzchni
filtra, w przypadku drenau, stagnacj ciekw w rurach drenaowych. Kolmatacja gruntu najczciej jest wynikiem kumulowania si substancji organicznych tworzc trudno przepuszczaln
warstw. W celu ograniczenia tego zjawiska, oprcz oczyszczania mechanicznego ciekw z
zawiesin, stosuje si profilaktycznie i doranie rnego rodzaju biopreparaty. Mikroorganizmy
znajdujce si w biopreparatach w wyniku swojej dziaalnoci rozkadaj substancje bdce przyczyn kolmatacji. Dziki temu zjawisku pory w gruncie pozostaj drone. W ostatecznoci stosuje
si mechaniczne usunicie warstwy kolmatacyjnej. Warstwa kolmatacyjna zazwyczaj tworzy si
w powierzchniowej czci filtra gruntowo-rolinnego. Miszo warstwy kolmatacyjnej wynosi
kilka cm. Problem zbyt duej kolmatacji gruntu dotyczy gwnie oczyszczalni drenaowych i
rolinnych.
W przypadku stwierdzenia nadmiernej kolmatacji gruntu naley usun lub zmniejszy warstw
kolmatacyjn. Nie ma dobrych sposobw na napraw tej usterki, zazwyczaj jeli dojdzie do nadmiernej kolmatacji gruntu naley usun warstw mechanicznie. Wie si to z przebudow drenau lub filtra.
W przypadku drenaowych systemw oczyszczania naley:
rozkopa drena i usun wypenienie,
odnale i usun stref kolmatacji,
dokona ponownego uoenia drenau rozsczajcego.
Zazwyczaj materiay pochodzce ze zdemontowanego drenau nie nadaj si do ponownego uycia. Innym sposobem jest ponowne uoenie cigw drenarskich w nieco innym pooeniu, zalet
tego sposobu jest pominicie prac zwizanych z demontaem pierwotnego systemu cigw drenowych.
W przypadku kolmatacji gruntu w filtrze naley:
odnale warstw kolmatacyjn,
zdemontowa infrastruktur znajdujc si na powierzchni filtra,
wykopa roliny,
zdj grunt warstwowo,
usun warstw kolmatacyjn,
usypa od nowa uprzednio zdjte warstwy filtra,
dokona obsady rolin,
ponownie uoy drena rozsczajcy na powierzchni filtra.
Do odbudowy filtra wykorzysta pierwotne elementy pamitajc o koniecznoci uzupenienia
64
ewentualnych ubytkw. Cz zdjtego gruntu mona wykorzysta do usypywania filtra, a pozosta zgni i zanieczyszczon jego cz naley utylizowa. Utylizacj mona przeprowadza
we wasnym zakresie przez kompostowanie, podobnie jak osady lub przez wyspecjalizowan firm.
Wykopane roliny nadaj si w caoci do ponownego uycia.
Zanim podejmiemy decyzj o usuniciu warstwy kolmatacyjnej w sposb mechaniczny moemy
sprbowa usun j za pomoc rodkw chemicznych (woda utleniona) lub biopreparatw.
Metoda stosowania biopreparatw podana jest w doczanych do nich instrukcjach. Biopreparaty
naley stosowa jako rodki profilaktyczne i uzupeniajce. Przemawia za tym fakt, e nie s
w stanie, w caoci rozoy zrnicowanej materii organicznej tworzcej warstw kolmatacyjn.
Zatorowanie przepywu w ukadzie
Istnieje moliwo zatrzymania przepywu ciekw w ukadzie przez znajdujce si w nich czci
stae. Zatory powstaj te poprzez wytrcanie si osadw i tuszczy na ciankach rur kanalizacyjnych. W szczeglnych warunkach mog powstawa zatory lodowe. W celu wykluczenia powstawania zatorw lodowych naley ociepli rury kanalizacyjne.
W zalenoci od potrzeby i moliwoci naley taki zator usun mechanicznie lub chemicznie za
pomoc specjalistycznych preparatw i narzdzi (spirali, wierte do udraniania, urzdze cinieniowych wody wtaczanej do instalacji pod duym cinieniem itp.). W przypadku znacznego
zaronicia rur i znacznego zmniejszenia wiata przepywu mona wymieni instalacj.
Kolejnym krokiem jest sprawdzenie efektu naszych prac, w tym celu obserwujemy przepyw wody
w rurach. Jeli woda bdzie przepywa swobodnie i rwnomiernie w kadej czci instalacji to
oznacza, e zator zosta usunity.
Obumarcie osadu czynnego
Zjawisko najczciej nastpuje na skutek braku napowietrzania osadu. Dzieje si to zazwyczaj podczas przerwy w dostawie energii elektrycznej. Rzadziej na skutek drastycznej zmiany skadu ciekw
zrzutu substancji toksycznych dla mikroorganizmw. Obumary osad naley ponownie zaszczepi
uywajc odpowiedniego biopreparatu lub za pomoc osadu z innej, dobrze dziaajcej oczyszczalni.
W tym celu naley do naczynia (najczciej wystarczy 10-20 litrw) pobra osad z komory napowietrzania w iloci 2/3 naczynia, a pozosta cz objtoci powinno zajmowa powietrze. Pobrany
osad naley jak najszybciej wla do komory napowietrzania aktywowanej oczyszczalni. Ponownej
aktywacji wymagaj oczyszczalnie, z ktrych za spraw jednorazowego chwilowego zrzutu wikszego ni maksymalnie przewidziany osad czynny zostanie wypukany z komory napowietrzania.
Brzydkie zapachy
Wydobywanie si brzydkich zapachw z oczyszczalni wiadczy zazwyczaj o usterce, najczstsz
przyczyn brzydkich zapachw jest niewaciwe wykonanie, zaprojektowanie drenay rozsczajcych w oczyszczalniach drenaowych (niewaciwe, zazwyczaj zbyt due spadki), zamarznicie
powierzchni filtra w oczyszczalniach gruntowo-rolinnych i stagnacja ciekw na jego powierzchni,
niewaciwie zachodzce procesy w komorze napowietrzania lub z osadnika wtrnego w przypadku osadu czynnego, niewaciwie przebiegajce procesy na zou w przypadku oczyszczalni
ze zoem biologicznym
65
Zuycie elementw
Zuycie elementw mechanicznych takich jak dyfuzory, dmuchawy powietrza, sterowniki czasowe,
pompy, bezpieczniki, filtry powietrza, zawory oraz elementy gumowe (uszczelki, przewody membrany) ulegaj naturalnemu zuyciu Przybliony czas, po ktrym element jest zuyty (ywotno elementu), zazwyczaj podany jest w instrukcji obsugi. Zuyty element naley wymieni lub zregenerowa.
Konsekwencje le dobranej przepustowoci oczyszczalni

Podczas etapu projektowania i doboru urzdze do indywidualnego obiektu bierze si pod uwag
nierwnomierno w dostawie iloci i jakoci ciekw. Ma to swoje podoe w zmiennej liczbie
uytkownikw (mieszkacw) w czasie. W oczyszczalniach istnieje swego rodzaju bufor pozwalajcy na okresowe zwikszenie liczby uytkownikw bez negatywnego wpywu na jako
oczyszczania. Inn spraw jest dobr urzdze najlepiej w taki sposb, by obecna wielko zrzutu
(liczba obecnych mieszkacw), nie stanowia maksymalnej wartoci granicznej przepustowoci
oczyszczalni. Przykadowo dla rodziny 5 osobowej majc do wyboru kompaktowe oczyszczalnie
zalecane dla rodziny 1-5 osobowej i 5-8 osobowej wybra t drug.
Oczywicie istniej rozwizania mniej lub bardziej odporne na nierwnomierne iloci dopywajcych ciekw. Projekt urzdze powinien uwzgldnia konieczno rozbudowy i dawa tak
moliwo na przyszo.
Typowe objawy mogce wystpi w oczyszczalni le dobranej pod wzgldem przepustowoci to:
zbyt szybko narastajcy osad w osadniku gnilnym,
niewydolno hydrauliczna oczyszczalni (ciek szybciej napywa do ukadu ni z niego wypywa),
niedostatecznie oczyszczony ciek na wylocie z osadnika gnilnego (zbyt krtki okres przetrzymania ciekw w osadniku),
szybciej postpujcy proces kolmatacji gruntu,
stagnacja cieku na powierzchni filtra lub w rurach drenaowych (z kominkw napowietrzajcych czu brzydkie zapachy),
niewystarczajcy stopie oczyszczania ciekw.
Konserwacja urzdze
Konserwacja urzdze polega na okresowym sprawdzaniu stanu urzdze i wykonywaniu czynnoci serwisowych. Stan urzdze sprawdzamy wizualnie, jeli nie spostrzeemy niczego niepokojcego moemy na tym poprzesta. Za powd do zaniepokojenia moemy uzna kade odstpstwo
od dotychczasowego sposobu i efektu pracy urzdzenia, a w szczeglnoci:
brak napowietrzania w komorze napowietrzania,
brak recyrkulacji osadw,
nieprzyjemny zapach z drenau lub komory napowietrzania,
niepoprawna barwa i zapach oczyszczonych ciekw,
dugotrwaa stagnacja ciekw na powierzchni filtra gruntowo-rolinnego,
zaleganie ciekw w rurach,
nietypowa praca pompy w przepompowni (zbyt duga, gona lub zbyt czste wczanie
urzdzenia).
66
W razie zauwaenia jakiejkolwiek z wyej wymienionych nieprawidowoci naley dociec jej przyczyny i niezwocznie usun przyczyn i usterk. Przy naprawie i regulacji urzdze naley stosowa si do doczanych instrukcji obsugi.
Przy konserwacji urzdze naley postpowa zgonie z wytycznymi podanymi przez producenta
lub wykonawc.
Do czynnoci serwisowych, opisanych w ksice obsugi, zazwyczaj nale:
okresowe oprnianie osadnika gnilnego i wtrnego z nagromadzonych czci staych tj. osadw i koucha (zazwyczaj czynno t naley wykona gdy poziom osadw na dnie zbiornika osignie maksymalnie 1/3 objtoci osadnika gnilnego wedug producentw nastpuje to
rednio raz na 1-3 lat); w przypadku osadnika wtrnego osad naley usuwa raz na 3-12 miesicy; czynno t moemy wykona samodzielnie pod warunkiem, e posiadamy moliwo
utylizacji osadw; w innym przypadku naley zleci to przedsibiorstwu asenizacyjnemu;
czyszczenie filtrw (wykona w razie koniecznoci lub rednio co 3-6 miesicy, czynno
ta jest bardzo prosta moemy wykona j we wasnym zakresie);
przepukiwanie instalacji wewntrz oczyszczalni (wykona w razie koniecznoci lub rednio
co 3-6 miesicy, czynno ta jest bardzo prosta moemy wykona j we wasnym zakresie);
serwisowanie elementw uzbrojenia oczyszczalni: dmuchawy powietrza w razie potrzeby
lub rednio raz na 3 miesice naley czyci lub wymieni filtr powietrza, pompy w przepompowni w razie koniecznoci lub rednio co 3 miesice naley pomp przepuka czyst
wod;
okresowe oraz dorane dawkowanie biopreparatw. Biopreparaty stosuj si w celu zintensyfikowania i ukierunkowania procesu oczyszczania. Sposb dawkowania preparatw oraz ich
dokadne przeznaczenie podany jest w instrukcji uycia. Biopreparaty do stosowania profilaktycznego najczciej dawkuje si co 2 5 tygodni w iloci zalenej od objtoci osadnika
gnilnego. Preparaty do zastosowa doranych stosujemy w razie potrzeby (udronienie drenau, usunicie warstwy kolmatacyjnej, oczyszczenie rur kanalizacyjnych z osadu itp.) wedug
instrukcji uycia. Biopreparaty moemy stosowa samodzielnie.
W przypadku oczyszczalni gruntowo-rolinnych, charakterystyczn czynnoci konserwacyjn jest
zabezpieczenie filtra przed przemarzaniem, dbanie o obsad rolinn (usuwanie chwastw, uzupenianie ubytkw rolin), okresowa regulacja poziomu napenienia filtra. Do zabezpieczenia filtra
mona uy sprasowan w formie kostek som zb. Na powierzchni filtra ukadamy erdzie,
a na nich kostki somy, tak zabezpieczony filtr jest odporny na przemarzanie. erdzie maj na celu
odizolowanie somy od podoa.
67
68
6. Efektywno ekonomiczna
Podejmowanie decyzji o instalacji przydomowej oczyszczalni wymaga rozwaenia sze-
regu czynnikw: rodowiskowych, technicznych, prawnych i ekonomicznych. Analiza opacalnoci

takiej inwestycji realizowana jest zawsze w alternatywie do sytuacji aktualnej lub innego planowanego dziaania. Do najczciej spotykanych alternatyw przy podejmowaniu decyzji o wykonaniu
przydomowej oczyszczalni jest podczenie domu do miejskiej lub gminnej sieci kanalizacyjnej
i zakup lub utrzymanie zbiornika bezodpywowego (szamba).
Analiza opacalnoci ma na celu oszacowanie korzyci w przypadku podjcia okrelonej decyzji inwestycyjnej. W naszych rozwaaniach przez inwestycj (projekt inwestycyjny) bdziemy rozumieli
zakup i instalacj przydomowej oczyszczalni ciekw.
W procesie realizacji inwestycji wyrnia si kilka kluczowych elementw:
okrelenie celu dugofalowego (co chcemy osign w dugim okresie czasu),
identyfikacja moliwoci inwestycyjnych (jakie s dostpne rodzaje przydomowych oczyszczalni),
ocena efektywnoci przedsiwzi inwestycyjnych (ktre z moliwych rozwiza jest najkorzystniejsze w naszej sytuacji),
podjcie decyzji inwestycyjnej,
kontrola efektw przedsiwzicia.
Najistotniejszym elementem w procesie realizacji inwestycji jest proces oceny efektywnoci
przedsiwzi inwestycyjnych. Pierwszym etapem procesu jest przygotowanie danych o kosztach instalacji, kosztach montau, eksploatacji w tym: napraw i konserwacji. Kolejnym etapem
jest wybr waciwej, najbardziej odpowiadajcej naszej sytuacji metody oceny efektywnoci
69
i sporzdzenie oceny opacalnoci. W ostatnim etapie dokonujemy kontroli osignitych wynikw

i porwnania alternatywnych przedsiwzi.
W przypadku oceny opacalnoci montau i eksploatacji przydomowych oczyszczalni odpowiednie
s metody proste ze wzgldu na nisk warto inwestycji, prostot rachunkw i szybko wykonania oraz niski koszt analizy.
Metody oceny inwestycji s wykorzystywane gwnie przez przedsibiorstwa w celu wyboru najkorzystniejszych wariantw realizacji przedsiwzi modernizacyjnych lub rozwojowych. W zwizku
z tym charakterystyka metod oceny efektywnoci inwestycji jest bogata w pojcia ekonomiczne,
takie jak zysk netto, zysk brutto, kredyt, amortyzacja. W przypadku analizy efektywnoci inwestycji
dla osb prywatnych zastosowanie kategorii ekonomicznych w wielu przypadkach nie jest uzasadnione, a same metody ulegaj zmianie i istotnym uproszczeniom. Niemniej jednak istotne jest
poznanie gwnych poj stosowanych w analizie opacalnoci:
Amortyzacja - proces utraty wartoci majtku trwaego, wywoany jego zuyciem fizycznym powstaym wskutek eksploatacji oraz ekonomicznym (moralnym) - bdcym wynikiem postpu
technicznego, zwizanego z moliwoci uzyskania na rynku np.: maszyn, urzdze bardziej wydajnych, taszych w eksploatacji, pozwalajcych uzyska produkty lepszej jakoci. Przykadowo,
oczyszczalnie ciekw trac na wartoci rocznie 10% (ulegaj amortyzacji wg stawki 10%).
Nakady inwestycyjne rodki finansowe wydatkowane na zakup maszyn i urzdze, licencji
i innych skadnikw majtku poniesione jednorazowo w okresie realizacji (budowy inwestycji). S
to, zatem, rodki finansowe przeznaczone na zakup i monta oczyszczalni ciekw.
Koszty operacyjne wydatki biece zwizane z funkcjonowaniem inwestycji, ponoszone
w kadym okresie eksploatacji. S to rodki wydatkowane np.: na kontrol dziaania instalacji, wymian filtrw, koszty energii dla przepompowni, wymian i konserwacj innych elementw oczyszczalni. Do tej kategorii kosztw zaliczamy take odsetki od kredytw lub poyczek, w przypadku,
gdy oczyszczalnia bya finansowana z takich rde.
Kredyt lub poyczka jest sposobem finansowania inwestycji, w ktrym rdem kapitau jest
bank lub inna instytucja finansowa. Wrd najwaniejszych poj zwizanych z kredytem/poyczk wyrniamy: okres spaty kredytu, oprocentowanie, odsetki i rata kredytowa.
Okres spaty okrela czas, w ktrym musimy zwrci warto kredytu/poyczki wraz z odsetkami
(korzyci, jak otrzymuje bank za udostpnienie nam rodkw finansowych). Oprocentowanie informuje nas o wielkoci odsetek, ktre musimy spaci w kadym okresie, od wartoci niespaconego
kredytu. Rata kredytowa stanowi cz kredytu, ktr spacamy w kolejnych okresach czasowych.
70
Przykad 1. Rozliczenie kredytu

Inwestor wzi kredyt w wysokoci 5.000 z w kwietniu 2007 roku z przeznaczeniem na przydomow oczyszczalni ciekw. Oprocentowanie wynosi 10% w skali roku. Okres spaty kredytu ustalono
na 5 miesicy poczwszy od maja 2007. Wysoko spat rat kredytowych i odsetek prezentuje
tabela 3. Warto odsetek w analizowanym okresie wyniosa 1500,00 z.
Tabela 3. Rozliczenie przykadowego kredytu
Maj
Czerwiec
Lipiec
Sierpie
Wrzesie
SUMA
Kredyt do spaty na
pocztku
5000,00
4000,00
3000,00
2000,00
1000,00
Rata
1000,00
1000,00
1000,00
1000,00
1000,00
5000,00
Odsetki
500,00
400,00
300,00
200,00
100,00
1500,00
Pozostao do spaty na
koniec
4000,00
3000,00
2000,00
1000,00
0,00
Metody oceny opacalnoci inwestycji

Wrd prostych metod oceny opacalnoci wyrniamy metod okresu zwrotu oraz obliczenia
zysku skumulowanego.
Okres zwrotu nakadw
Jest to czas niezbdny do odzyskania nakadw na realizacj przedsiwzicia z osiganych nadwyek finansowych (zysk + amortyzacja). Jest to, zatem okres, po jakim zwrci si dana inwestycja.
Istot metody jest ustalenie wydatku inwestycyjnego oraz korzyci pyncych z instalacji oczyszczalni i kosztw eksploatacji. Analiza bdzie przebiegaa nieco inaczej dla osb prywatnych, ni
dla firm.
Przed przystpieniem do analizy metod okresu zwrotu konieczne jest ustalenie kilku aspektw:
Kto jest inwestorem: osoba prywatna czy firma? Od tego zaley, czy w analizie bdziemy uwzgldnia amortyzacj jako koszt.
Jakie s moliwe warianty rozwiza?
Czy finansujemy oczyszczalni ze rodkw wasnych, czy zewntrznych? Ten aspekt decyduje, czy
musimy dodatkowo uwzgldnia takie elementy jak odsetki od kredytu lub dotacje.
Analiz opacalnoci przydomowej oczyszczalni naley rozwaa w odniesieniu do alternatywnych
rozwiza: moliwoci podczenia do zbiorczej kanalizacji sanitarnej, montau zbiornika bezodpywowego lub pozostawieniu istniejcego zbiornika bezodpywowego.
Pierwszy wariant nie zawsze jest moliwy do realizacji, poniewa najczciej to wadze gminy
kierujc si analiz efektywnoci caej sieci wodno-kanalizacyjnej, decyduj o budowie zbiorczej
71
sieci sanitarnej. W przypadku, gdy istnieje taka moliwo rozwaamy koszt przyczenia i koszty
odbioru ciekw.
Kolejne warianty dotycz sytuacji, gdy na posesji nie istnieje aden sposb odprowadzenia/oczyszczania ciekw lub funkcjonuje zbiornik bezodpywowy (szambo). W tych przypadkach rozwaamy koszty oprniania szamba i ewentualnie koszty jego zakupu.
Po ustaleniu powyszych elementw moemy przej do pozyskania niezbdnych danych i poczynienia zaoe, ktre bd podstaw wylicze.
Przykad 2. Inwestycja finansowana ze rodkw wasnych
W przykadzie rozwaymy dom z picioma mieszkacami, posiadajcy zbiornik bezodpywowy o
poj. 8 m3. Jego waciciel zamierza zamontowa oczyszczalni przydomow z filtrem piaskowym
o koszcie inwestycji 8,56 tys. z.
rednie zuycie wody wynosi 100 litrw/mieszkaca (l/Mk) w cigu doby.
Obliczamy roczne zuycie wody (ilo ciekw):
100 l*5 Mk*365 dni= 182 500 l = 182,5 m3/rok.
Obliczamy liczb odbiorw na rok = 182,5 m3/8 m3 = 22,8 = ok. 23.
Przyjmujemy koszt odbioru 1m3 = 10,8 z.
Cakowity roczny koszt odbioru = 8m3*10,8 z*23 = 1987 z
Czas waciciela powicony na 1 odbir = 2 h, koszt alternatywny 13 z/h, cakowity
koszt alternatywny = 2 h*13 z/h*23 =598 z
Koszt roczny eksploatacji ok. 2600 z
Wynik oznacza, i roczne koszty eksploatacyjne szamba wynosz ok. 2600 z. W dalszej analizie
bdziemy je traktowa jako korzyci z inwestycji uzyskiwane w kadym roku funkcjonowania
oczyszczalni ciekw. Wyniki zebrane w tabeli 4 pozwalaj zsumowa kumulowan przez 7 kolejnych lat nadwyk.
Tabela 4. Analiza opacalnoci inwestycji
Rok eksploatacji
Korzyci
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
Koszty
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
Nadwyka finansowa
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
Skumulowana
nadwyka
2112,00
4224,00
6336,00
8448,00
10560,00
12672,00
14784,00
72
Wyjanienia wymaga pojcie kosztu alternatywnego jest to koszt zwizany z czasem powiconym przez waciciela posesji na organizacj oprniania szamba. Jego wielko wynika z indywidualnego oszacowania.
Koszt planowanej oczyszczalni z filtrem piaskowym o wydajnoci dla minimum 5 osb wynosi
8,56 tys. z (czyli 8 tys. z netto + 7% VAT).
Koszty eksploatacji: roczny koszt przegldw 122z, koszt preparatw - 122 z, wywz osadw:
244 z /2 lata, inne 122 z/rok. rednie koszty eksploatacyjne wynosz 488 z rocznie (czyli 400 z
netto + 22% VAT).
Z atwoci dostrzeemy, i warto 8,56 tys., z stanowica rwnowarto naszej inwestycji zwrci si pomidzy czwartym i pitym rokiem eksploatacji. Ustalenie algebraiczne okresu zwrotu
w miesicach umoliwia wzr:
OZ = t1 + (I Ns1)/ (Ns2 Ns1), gdzie:
OZ okres zwrotu, I warto inwestycji, Ns1 i Ns2 warto nadwyki skumulowanej odpowiednio w okresie przed przekroczeniem wartoci inwestycji i w okresie po przekroczeniu tej wartoci, t1 okres, po ktrym nadwyka skumulowana przekroczya warto inwestycji. W naszym
przykadzie:
Tabela 5. Wyliczenie odsetek i rat kredytu
Rok eksploatacji
Kredyt do spaty
5000,00
3750,00
2500,00
1250,00
Rata
1250,00
1250,00
1250,00
1250,00
Odsetki
500,00
375,00
250,00
125,00
Pozostao do spaty
3750,00
2500,00
1250,00
0,00
OZ = 4 + (8560 8448)/(10560 8448) = 4, 05 lat, czyli ok. 4 lat i 1/2 miesica.
Tabela 6. Analiza opacalnoci w przypadku skorzystania z kredytu
1.
Rok eksploatacji
Maj
Czerwiec
Lipiec
Sierpie
Wrzesie
2.
Korzyci
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
3.
Koszty
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
4.
Odsetki
500,00
375,00
250,00
125,00
0,00
5.
Nadwyka finansowa
(2-3-4)
1612,00
1737,00
1862,00
1987,00
2112,00
6.
Skumulowana nadwyka
1612,00
3349,00
5211,00
7198,00
9310,00
Oznacza to, e inwestycja zwraca si po wyliczonym okresie czasu.
73
Przykad 3. Inwestycja wspfinansowana kredytem

Jeli inwestycja bdzie finansowana take kredytem, musimy uwzgldni w analizie odsetki od
kredytu. W analizowanym przykadzie zamy, e inwestor pobra 5.000 z kredytu na 4 lata, przy
oprocentowaniu 10% rocznie i spacie od pierwszego roku. Wysoko odsetek oraz rat zebrana
zostaa w tabeli 5.
Odsetki od kredytu pomniejszaj nasz coroczn nadwyk, co uwzgldnia tabela 6.
Przy uwzgldnieniu odsetek okres zwrotu wzronie do wartoci OZ = 4,65 lat = 4 lata i 8 miesicy.
Kredyt wydua, zatem okres zwrotu o okoo 7,5 miesica.
Przykad 4. Inwestycja wspfinansowana dotacj
Jeli przyjmiemy, e moliwe bdzie dofinansowanie naszej oczyszczalni ze rodkw bezzwrotnej pomocy, np.: dotacji z funduszy strukturalnych, wwczas okres zwrotu inwestycji skraca si
w proporcji udziau dotacji w cakowitych kosztach budowy.
Zamy, i w naszym przypadku (z przykadu 2) warto dotacji wyniesie 50% inwestycji, czyli
4280 z. Wwczas nasz wkad wynosi rwnie 4280z, zatem:
OZ = 2 + (4280 4224)/(6336-4224) = 2,03 roku = ok. 2 lat.
Tabela 7. Analiza opacalnoci inwestycji dla firmy
Rok eksploatacji
1.
Korzyci
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2.
Korzyci eksploatacyjne
400,00
400,00
400,00
400,00
400,00
3.
Amortyzacja (10% inwest.)
800,00
800,00
800,00
800,00
800,00
4.
Dochd (1-2-3)
1400,00
1400,00
1400,00
1400,00
1400,00
5.
Podatek dochodowy (19%, poz. 4)
266,00
266,00
266,00
266,00
266,00
6.
Zysk (4-5)
1134,00
1134,00
1134,00
1134,00
1134,00
7.
Nadwyka finansowa (3+6)
1934,00
1934,00
1934,00
1934,00
1934,00
8.
Skumulowana nadwyka
1934,00
3868,00
5802,00
7736,00
9670,00
74
Przykad 5. Inwestorem jest firma

Jeli inwestorem bdzie osoba prowadzca dziaalno gospodarcz w analizie musimy uwzgldni
amortyzacj, podatek dochodowy od korzyci generowanych przez inwestycj oraz rozliczenia
podatku VAT.
Warto inwestycji i koszty eksploatacyjne na poziomie odpowiednio 8000 i 400 z rocznie netto
(bez VAT-u). Wwczas tabela analityczna przybierze posta jak poniej (tabela 7).
OZ = 4,13 lat = 4 lata i 1,5 miesica.
Zysk skumulowany
Do oceny opacalnoci przydomowej oczyszczalni mona take zastosowa rnic skumulowanej wartoci nadwyki finansowej w zadanym czasie i wartoci inwestycji. Wariant ten obrazuje
tabela 8. Odwoajmy si do przykadu 2: skumulowana nadwyka finansowa w 10 roku eksploatacji
wyniesie 21.114,00 z, warto inwestycji wynosi 8560,00 z, zatem po dziesiciu latach eksploatacji
zysk zwizany z dziaaniem oczyszczalni wyniesie 12.554,00 z. Oczywicie naley pamita,
e w analizie nie uwzgldnilimy kosztw zwizanych z odtworzeniem inwestycji. Moe si, bowiem zdarzy tak, i po kilku latach eksploatacji oczyszczalni, konieczna bdzie wymiana czci
instalacji.
Tabela 8. Analiza opacalnoci inwestycji zysk skumulowany
Rok eksploatacji
10
Korzyci
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
2600,00
Koszty
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
488,00
489,00
490,00
491,00
Nadwyka
finansowa
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2112,00
2111,00
2110,00
2109,00
Skumulowana
nadwyka
2112,00
4224,00
6336,00
8448,00
10560,00
12672,00
14784,00
16895,00
19005,00
21114,00
Inwestycja
8560,00
Skumulowana
nadwyka
21114,00
Zysk w cigu
10 lat
12554,00
75
7. Moliwoci dofinansowania
7.1. rodki z przeznaczeniem wycznie na oczyszczalnie
Budowa przydomowych oczyszczalni ciekw jest dziaaniem proekologicznym i ekonomicznie
efektywnym. W zwizku z tym istniej moliwoci dofinansowania realizacji takiej inwestycji z kilku rde. Najkorzystniejsze s dotacje uzyskane z gminy lub funduszy unijnych, mniej atrakcyjne
kredyty i poyczki preferencyjne.
Dotacje
Dotacje mona pozyska z Gminnego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej lub
funduszy strukturalnych UE. Dofinansowanie z GFOiGW jest uzalenione od posiadanych rodkw jednostki oraz od realizowanych przez ni programw. Naley jednak pamita, i rodki GFOiGW s przeznaczane gwnie na rozwizanie istotnych problemw w gminie, w zwizku z tym
dofinansowanie dla pojedynczej oczyszczalni moe by bardzo trudne. Inaczej jest w sytuacji, gdy
gmina realizuje specjalne programy budowy przydomowych oczyszczalni ciekw. Ma to miejsce
na obszarach, gdzie zabudowa jest w znacznym stopniu rozproszona i budowa sieci kanalizacyjnej nie jest opacalna ekonomicznie, a problem odprowadzania ciekw musi by rozwizany.
Jest to do czsty przypadek, poniewa w wikszoci gmin s obszary w zabudowie kolonijnej
lub wsie odlege od istniejcej sieci kanalizacyjnej. W takich przypadkach urzdy gmin pozyskuj
zewntrzne dofinansowanie z funduszy unijnych na programy wspierajce rozwizanie problemw
gospodarki ciekowej, w ramach ktrych buduje si oczyszczalnie, np.: w 20, 50, 100 lub wikszej
liczbie gospodarstw.
77
Niezalenie od tego, czy dotacje pochodz bezporednio z budetu gminy, czy z funduszy unijnych i s tylko dystrybuowane przez gmin, naley speni szereg wymaga okrelonych w specjalnych regulaminach, bd wytycznych. Otrzymanie dofinansowania z pienidzy publicznych
jest skrupulatnie kontrolowane, dlatego te naley speni wszystkie okrelone prawem wymagania,
wrd nich mog pojawi si:
na etapie aplikowania o dotacj: stosowny wniosek o dotacj wg formularza dostpnego
w gminie, zoenie owiadczenia o prawie do dysponowania nieruchomoci na cele budowlane, ewentualne zgody wspwacicieli, zawiadczenie o zameldowaniu na pobyt stay na terenie
gminy, wymg posiadania projektu, operatu wodno-prawnego (jeli jest konieczny), zawiadczenie potwierdzajce brak sprzeciwu wobec planowanych robt budowlanych lub kopi zgoszenia
o zamiarze przystpienia do wykonania robt budowlanych, pozwolenie na budow;
na etapie otrzymania dotacji: protok odbioru lub zgoszenie o oddaniu oczyszczalni do uytku, kopie rachunkw i faktur, aprobaty techniczne i deklaracje zgodnoci z normami.
Przed podjciem decyzji o pozyskiwaniu dotacji naley uzyska wiedz na temat:
zakresu kosztw kwalifikowanych, czyli jakie koszty dotacja moe pokry; czasami, bowiem
jest tak, e dotacje s przeznaczane tylko na budow okrelonego typu oczyszczalni, albo tylko np.:
na likwidacj szamba, czsto dotacja obejmuje take koszt przygotowania niezbdnych projektw
i innych dokumentw;
poziomu dofinansowania, ktry moe by bardzo rny od 20 do 80% kosztw;
terminw skadania wnioskw; czasami programy s dziaaniami jednorazowymi i niezoenie
wniosku w wymaganym czasie uniemoliwia nam skorzystanie z tej formy dofinansowania; niejednokrotnie jednak programy maj charakter cykliczny i wwczas mona stara si o rodki take
w pniejszym czasie;
przepyww pieninych; w wikszoci przypadkw dotacja ma form refinansowania,
co oznacza, e musimy pokry cao inwestycji z wasnych rodkw i dopiero potem, na podstawie rachunkw, odzyskamy cz zapaconej wykonawcom kwoty;
organizacji programu; czsto w przypadku programw realizowanych ze rodkw funduszy
strukturalnych gmina zajmuje si take aspektami prawno-formalnymi zwizanymi z budow
oczyszczalni, odpada nam wwczas caa procedura zwizana z pozyskaniem stosownych projektw, pozwole i innych dokumentw.
Naley jednak pamita o najczstszej procedurze przy pozyskiwaniu dotacji: najpierw skadamy
wniosek o dotacj, gmina podejmuje decyzj o jej przyznaniu, na co uzyskujemy stosowne potwierdzenie, czsto w postaci umowy o dotacj, nastpnie realizujemy budow oczyszczalni i na
podstawie wniosku o patno otrzymujemy zwrot czci nakadw.
Czasami mona spotka si z sytuacj, w ktrej gmina da przekazania oczyszczalni na wasno
i jednoczenie nakada obowizek utrzymania instalacji we waciwym stanie technicznym, umoliwiajcym sprawn eksploatacj.
Czasami realizowane s take programy popularyzatorskie, pilotaowe lub edukacyjne w zakresie
ochrony rodowiska. Uczestnicy takich programw mog otrzyma materiay i monta oczyszczalni
zupenie bezpatnie.
W nowym okresie programowania funduszy unijnych rodki przeznaczone na rozwizanie proble-
78
mw gospodarki ciekowej skierowano gwnie na projekty due, ktrych zakres obejmuje wikszy
obszar, np.: wie, kilka wsi, gmina. W zwizku z tym o dofinansowanie musz wystpowa gminy
lub organizacje pozarzdowe i dystrybuowa dotacje dla wacicieli domw i gospodarstw. Istotnie
ograniczono ilo rodkw, o ktre mona stara si bezporednio (bez porednictwa gminy lub
innych organizacji). Dla beneficjenta pomocy nie stanowi to adnej rnicy, nawet jest to korzystne
ze wzgldu na pomoc, jak mona uzyska w gminie przy wypenianiu stosownych formularzy.
Kredyty i poyczki preferencyjne

Preferencyjnych kredytw na przydomowe oczyszczalnie ciekw udziela Bank Ochrony rodowiska wypeniajc swoje cele statutowe, a take we wsppracy z Narodowym Funduszem Ochrony
rodowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewdzkimi Funduszami Ochrony rodowiska i Gospodarki
Wodnej oraz producentami oczyszczalni.
We wsppracy z podlaskim WFOiGW w Biaymstoku BO udziela kredytw na inwestycje zwizane z budow przydomowych oczyszczalni ciekw. Kredyty przeznaczone s dla osb prawnych
oraz osb fizycznych, take prowadzcych dziaalno gospodarcz. Kwota kredytu wynosi do
50 tys. z - dla osb fizycznych i do 100.000 z dla osb prawnych iosb fizycznych prowadzcych
dziaalno gospodarcz. Okres kredytowania: do 36 miesicy, oprocentowanie: 0,4 stopy redyskonta weksli NBP, lecz nie mniej ni 4% rocznie.
Aktualnie BO oferuje take kredyty na zakup lub monta urzdze iwyrobw sucych ochronie
rodowiska. Maksymalny okres kredytowania wynosi 5 lat, oprocentowanie jest zmienne i ustalane
okresowo przez zarzd banku. Wprzypadku istniejcej wsppracy pomidzy bankiem asprzedawc bd producentem, ktry pokrywa cz odsetek, oprocentowanie wynosi od 1% rocznie.
7.1. Indywidualna oczyszczalnia jako element wikszego projektu

Dotacje
W latach 2007-2013 zaplanowano szereg dziaa zwizanych z dystrybucj dotacji skierowanych na
dywersyfikacj dziaalnoci gospodarczej i rozwj przedsibiorczoci. W szczeglnie korzystnej sytuacji s osoby zamieszkujce obszary wiejskie, w tym rolnicy. Wiele rodkw zostao przeznaczonych
na rozwj agroturystyki i innych dziaalnoci pozarolniczych. Stanowi to szans pozyskania dotacji
na budow, przebudow i adaptacj budynkw, zakup sprztu i wyposaenia niezbdnego dla prowadzenia pozarolniczej dziaalnoci gospodarczej na terenach wiejskich. Jest istotne, i w ramach
takich inwestycji mona zrealizowa take budow przydomowej oczyszczalni ciekw, jako jednego
z elementw wikszego projektu. Dotyczy to zarwno firm, ktre zamierzaj dopiero powsta, jak
i tych ju istniejcych.
Wrd podstawowych rde pozyskania rodkw mona wymieni Regionalny Program Operacyjny
Wojewdztwa Podlaskiego na lata 2007-2013 (RPO WP) oraz Program Operacyjny Rozwj Obszarw Wiejskich 2007-2013 (PROW).
W ramach RPO WP planowana jest realizacja celw zwizanych z podniesieniem konkurencyjnoci
i innowacyjnosci gospodarki wojewdztwa podlaskiego m.in. poprzez dotacje na inwestycje dla istniejcych i nowopowstaych mikro, maych i rednich przedsibiorstw (priorytet - wzrost innowacyj-
79
noci i wspieranie przedsibiorczoci w regionie, dziaanie: wsparcie inwestycyjne przedsibiorstw).

Dofinansowanie wynosi do 70% kosztw kwalifikowanych dla mikro i maych przedsibiorstw,
minimalny budet projektu wynosi 30 tys. z dla mikro i 100 tys. z dla maych i rednich przedsibiorstw. Maksymalna warto wydatkw kwalifikowanych jest nieograniczona, przy czym maksymalna warto wsparcia dla mikroprzedsibiorstwa wynosi 500 tys. z, dla maych i rednich
firm 4 mln zotych. Jako element projektu mona wczy inwestycje, ktrych skutkiem bdzie
zmniejszenie emisji zanieczyszcze do rodowiska. Oczyszczalnie przydomowe mieszcz si
w tej kategorii projektw.
W przypadku brany turystycznej analogiczne dziaanie - wsparcie inwestycyjne przedsibiorstw
z brany turystycznej mieci si w priorytecie trzecim - rozwj turystyki i kultury. Wielkoci projektw i dofinansowania s identyczne z wyej wymienionymi.
W ramach priorytetu 3 PROW: Jako ycia na obszarach wiejskich i zrnicowanie gospodarki
wiejskiej, planowane s m.in. dziaania w zakresie: rnicowanie w kierunku dziaalnoci nierolniczej oraz tworzenie i rozwj mikroprzedsibiorstw na terenach wiejskich.
W ramach dziaania pierwszego, pomocy udziela si z tytuu podjcia lub rozwoju dziaalnoci w zakresie wielu obszarw, w tym: drobnej wytwrczoci, rzemiosa lub rkodziea; robt
i usug budowlanych oraz instalacyjnych, usug turystycznych oraz zwizanych ze sportem, rekreacj
i wypoczynkiem innych. Dofinansowanie moe wynie do 100 tys. z, nie wicej ni 50% kosztw
kwalifikowanych.
Kredyty i poyczki preferencyjne

Mniej atrakcyjnym rdem dofinansowania inwestycji ni dotacja, niemniej jednak istotnie korzystniejszym od komercyjnych, mog by preferencyjne kredyty i poyczki z przeznaczeniem na
rozwj pozarolniczej dziaalnoci.
Wrd instytucji, ktre przyjd nam z pomoc s: Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej
(EWRWP), Fundusz Mikro (FM), Fundacja Wspomagania Wsi (FWW).
EFRWP oferuje mikrokredyty i kredyty na przedsiwzicia inwestycyjne na terenach wiejskich
w zakresie agroturystyki.
Mikrokredyty mog by udzielane na sfinansowanie wszelkich nakadw zwizanych z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejcych pozarolniczych przedsiwzi gospodarczych
w dziedzinie produkcji, handlu lub usug, ktre s realizowane na wsi i w miastach do 20 tys.
mieszkacw. Wysoko mikrokredytw wynosi do 20 tys. z, udzielane s na okres do 24 miesicy,
wliczajc w to okres karencji w spacie kwoty nieprzekraczajcy 3 miesicy. Oprocentowanie wynosi
1,28 stopy redyskonta weksli NBP, jednak nie moe by nisze ni 4% rocznie.
Kredyty na przedsiwzicia inwestycyjne na terenach wiejskich w zakresie agroturystyki mog by udzielane na sfinansowanie nakadw inwestycyjnych zwizanych z uruchomieniem nowych lub rozwojem istniejcych przedsiwzi gospodarczych w zakresie agroturystyki na
wsi lub w miastach do 20 tys. mieszkacw, obejmujcych zakup, budow, rozbudow, modernizacj, adaptacj oraz pierwsze wyposaenie inwestycyjne obiektw.
Kredyty mog by udzielane w dwch plafonach, w zalenoci od wysokoci kwoty kredytu:
w plafonie A - do 50.000 z; kredytowaniem moe by objte do 100 % wartoci kosztorysowej
zadania inwestycyjnego brutto,
80
w plafonie B - do 300.000 z; nie wicej ni do 80% wartoci kosztorysowej zadania inwestycyjnego brutto, za w przypadku realizacji przedsiwzi/inwestycji objtych dofinansowaniem ze rodkw UE - do 100 % wartoci kosztorysowej brutto przedsiwzicia/inwestycji.
Kredyty mog by udzielane na okres do 5 lat, wliczajc w to okres karencji w spacie kwoty kredytu
nieprzekraczajcy 1 roku.
Oprocentowanie kredytw pacone przez kredytobiorc jest zmienne i wynosi w stosunku rocznym: w plafonie A - 0,8 stopy redyskonta weksli NBP, jednak nie mniej ni 4% rocznie, w plafonie
B - oprocentowanie jest rwne 1,28 stopy redyskonta weksli NBP, jednak nie moe by nisze, ni
4% rocznie.
Fundusz Mikro oferuje kilka instrumentw wsparcia, w tym: BiznesPoyczka i BiznesPoyczka
bez porczyciela, BiznesPoyczka Wiarygodny Partner.
BiznesPoyczka jest produktem adresowanym do osb prowadzcych dziaalno gospodarcz.
Dla klientw, ktrzy zamierzaj po raz pierwszy skorzysta z oferty Funduszu, wielko poyczki wynosi od tysica do 200 tys. z. Dla staych klientw Fundusz Mikro oferuje poyczki do 150 tys. z.
Maksymalny okres, na jaki poyczka moe zosta zacignita, to 36 miesicy. Przy niszych kwotach poyczek okres spaty jest odpowiednio krtszy.
BiznesPoyczka bez porczyciela jest produktem, ktry adresowany jest do wszystkich osb prowadzcych dziaalno gospodarcz zainteresowanych poyczk bez koniecznoci porczenia.
Warto poyczki wynosi od tysica do 20 tys. z, maksymalny okres spaty wynosi 24 miesice.
BiznesPoyczka Wiarygodny Parnter jest produktem kierowanym do nowych klientw, nie wymaga
adnego zabezpieczenia oraz formalnoci. Warto poyczki wynosi od tysica do 10 tys. z, maksymalny okres spaty wynosi 36 miesicy.
FWW realizuje program Mikropoyczki, ktry ma na celu przeciwdziaanie bezrobociu na terenach wiejskich i w maych miastach do 20 000 mieszkacw w wojewdztwie podlaskim. Mikropoyczki s przeznaczane na rozpoczcie lub rozwj dziaalnoci gospodarczej, a w szczeglnoci
na utworzenie nowego miejsca pracy.
Maksymalna wysoko poyczki nie moe przekroczy kwoty 10 tys. z, poyczka jest udzielana
na okres do 24 miesicy, okres karencji w spacie poyczki nie moe by duszy ni 2 miesice,
oprocentowanie poyczki wynosi 0%, poyczki mog by spacone w terminach wczeniejszych,
ni terminy ustalone umow.
Informacji na temat dofinansowania naley szuka w urzdach gmin, urzdzie marszakowskim,
Narodowym Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, Wojewdzkich Funduszach
Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, orodkach doradztwa rolniczego i innych organizacji
wymienionych w treci poradnika. Wstpne informacje mona uzyska na stronach internetowych:
www.mrr.gov.pl
www.bosbank.pl
www.efrwp.com.pl
www.fww.org.pl
www.funduszestrukturalne.gov.pl
www.minrol.gov.pl
www.arimr.gov.pl
www.wrotapodlasia.pl
81
Literatura:
1.
Baran A., Procedury w ochronie rodowiska, Wyd. PB, Biaystok 2005.
2.
Baejewski R.: Kanalizacja wsi. Polskie Zrzeszenie Inynierw i Technikw Sanitarnych Oddzia Wielkopolski, Pozna
2003.
3.
Baejewski R.: Przegld indywidualnych systemw oczyszczania ciekw stosowanych w kraju i na wiecie. Oglnopolskie Seminarium Szkoleniowe, Pozna 1994.
4.
Baejewski R.: Projektowanie, budowa i eksploatacja przydomowych oczyszczalni ciekw. PZITS, Pozna 2003.
5.
Ciechanowicz McLean J., Z Bukowski., Prawo ochrony rodowiska, komentarz, LexisNexis, 2008.
6.
Cielowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Cz 1. WSiP, Warszawa 1998.
7.
Fischer M., Stier E., Podrczny poradnik eksploatacji oczyszczalni ciekw, Wyd. Seidel-Przywecki 1999, I wydanie polskie.
8.
Gajkowska-Stefaska L., Guberski S., Gutowski W., Mamak Z., Szperliski Z.: Laboratoryjne badania wody, ciekw
i osadw ciekowych. Cz I. Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej. Warszawa 1997.
9.
Gilewicz A., BHP przy robotach budowlano montaowych, ZZDZ Warszawa 1989.
10.
Heidrich Z., Sikorski M., Tabernacki J.: Wiejskie oczyszczalnie ciekw. Arkady, Wyd. I, Warszawa 1984.
11.
Heidrich Z., Stako G, Leksykon przydomowych oczyszczalni ciekw, Wyd. Seidel-Przywecki Sp. z o.o.
12.
Heidrich Z.: Przydomowe oczyszczalnie ciekw poradnik. Centralny Orodek Informacji Budownictwa P.P., Warszawa
1998.
13.
Heidrich Z.: Projektowanie przydomowych oczyszczalni ciekw. Rynek instalacyjny nr 11, 2004. 2027.
14.
Heidrich Z.: Wodocigi i kanalizacja. Cz 2: Kanalizacja. WSiP, Warszawa 1999.
15.
Heidrich Z.: Zasady projektowania przydomowych oczyszczalni ciekw. Gaz, woda i technika sanitarna nr 6, 2004.
209214.
16.
Heidrich Z., Tichoczuk P.: Wstpne zasady projektowania przydomowych oczyszczalni ciekw. PZITS, Warszawa
Pozna 1995.
17.
Krlikowski A.J.: Gospodarka wodno-ciekowa na obszarach niezurbanizowanych, BBiWE, Biaystok 1994.
18.
Lipkowska K., Faron-Lewandowska E.: Pracownia chemiczna. Analiza wody i ciekw. Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998.
19.
omotowski J., Szpindor A.: Nowoczesne systemy oczyszczania ciekw. Arkady, Warszawa 1999.
20. Mooniewicz W., Sdziowski T., Bonikowski T.: Mae oczyszczalnie ciekw. Projektowanie i wykonawstwo. Wyd. Arkady,
Warszawa 1979.
21.
Oczyszczalnie hydrobotaniczne. Materiay II Midzynarodowej Konferencji Naukowo-Technicznej. Red. R. BaSejewski,

M. Kraska. Pozna, 23 Wrzenia 1996.
22. Osmulska-Mrz B.: Lokalne systemy oczyszczania ciekw. Poradnik. Wydawnictwa Instytutu Ochrony rodowiska,
Warszawa 1995.
23. Pastusiak R., Ocena efektywnoci inwestycji, Wyd. CEDEWU, Warszawa 2003.
24. Praca zbiorowa: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurocigw z tworzyw sztucznych. PKTSGGiK, Warszawa
1996.
25. Przydomowe oczyszczalnie ciekw, przegld konstrukcji, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2002.
26. Rosen P., Przydomowe oczyszczalnie ciekw, COIB 2002.
27. Ryska J.: Przydomowe oczyszczalnie ciekw Poradnik. Log InMedia 2006.
28. Wojciechowski L.: Materiay budowlane w budownictwie indywidualnym. Arkady, Warszawa 1998
82
29. Wojewoda K.: Magazynowanie, skadowanie i transportowanie materiaw budowlanych. Zeszyt 3. Podrcznik dla
ucznia. REA, Warszawa 1999
30. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku prawo budowlane (Dz. U. Nr 106, poz. 1126 z pn. zm.).
31.
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z pn. zm).
32. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2001 Nr 115 poz. 1229).
33. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy - Prawo geologiczne i grnicze (Dz.U. 2001 Nr 110 poz. 1190).
34. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628).
35. Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002r w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny
odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 15 czerwca 2002).
36. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 24lipca2006r. w sprawie warunkw, jakie naley speni przy wprowadzaniu ciekw do wd lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczeglnie szkodliwych dla rodowiska wodnego.
83
Spis rysunkw i zdj
Rys. 1. Ideowy schemat analizy opacalnoci przydomowych oczyszczalni........................................................................... 10

Rys. 2. Rodzaje przydomowych oczyszczalni ciekw......................................................................................................... 12
Rys. 3. Schemat budowy oczyszczalni drenaowej ze studzienk zbierajc..........................................................................13
Rys. 4. Oczyszczalnia drenaowa....................................................................................................................................... 14
Rys. 5. Budowa osadnika gnilnego, jednokomorowego.........................................................................................................15
Rys. 6. Procesy podczyszczania w osadniku gnilnym...........................................................................................................15
Rys. 7. Przykady studzienki rozprowadzajcej.....................................................................................................................16
Rys. 8. Przekrj przez drena rozsczajcy...........................................................................................................................17
Rys. 9. Schemat podczenia drenau do studzienki rozdzielajcej........................................................................................18
Rys. 10. Schemat studzienki zbierajcej.................................................................................................................................19
Rys. 11. Oczyszczalnia z filtrem piaskowym......................................................................................................................... 21
Rys. 12. Oczyszczalnia gruntowo-rolinna...........................................................................................................................24
Rys. 13. Przekrj przez filtr gruntowo-rolinny z podpowierzchniowym pionowym przepywem ciekw................................25
Rys. 14. Budowa oczyszczalni ze zoem biologicznym.......................................................................................................27
Rys. 15. Zoe zraszane.......................................................................................................................................................27
Rys. 16. Oczyszczalnia z osadem czynnym.........................................................................................................................29
Rys. 17. Wymagane prawem minimalne odlegoci elementw oczyszczalni od obiektw infrastruktury w zabud. jednorodzinnej.....35
Zdjcie 18. Monta osadnika gnilnego..................................................................................................................................47
Zdjcie 19. Wykop pod przepompowni..............................................................................................................................48
Zdjcie 20. Poziomowanie dna wykopu pod przepompowni..............................................................................................49
Zdjcie 21. Przepompownia.................................................................................................................................................49
Zdjcie 22. Wykop pod filtr gruntowo-rolinny...................................................................................................................50
Zdjcie 23. Wykonanie pierwszej warstwy filtra piasku po foli........................................................................................ 51
Zdjcie 24. Rozcieanie drugiej warstwy filtra - folii............................................................................................................ 51
Zdjcie 25. Wykonana druga warstwa filtra folia..............................................................................................................52
Zdjcie 26. Drena zbierajcy.............................................................................................................................................52
Zdjcie 27. Wyprowadzenie drenau zbierajcego przez foli..............................................................................................53
Zdjcie 28. Obsypanie drenau zbierajcego kruszywem.....................................................................................................54
Zdjcie 29. Usypanie warstwy piasku lub wiru..................................................................................................................54
Zdjcie 30. Usypanie warstwy trocin...................................................................................................................................55
Zdjcie 31. Usypanie warstwy somy...................................................................................................................................55
Zdjcie 32. Usypanie warstwy ziemi yznej........................................................................................................................56
Zdjcie 33. Ukadanie drenau rozsczajacego.....................................................................................................................56
Zdjcie 34. Drena rozsczajcy w obsypce wirowej.........................................................................................................57
Zdjcie 35. Nasada rolin...................................................................................................................................................57
Zdjcie 36. Poczenie osadnika z drenaem rozsczajcym................................................................................................58
Zdjcie 37. Poczenie osadnika z drenaem rozsczajcym................................................................................................58
Zdjcie 38. Wykopy pod drena rozsczajcy.....................................................................................................................59
Zdjcie 39. Monta studni chonnej.....................................................................................................................................60
Zdjcie 40. Wykonywanie oczka wodnego..........................................................................................................................60
84
Spis tabel
Tabela 1. Wymagania dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999.........................................................................................36

Tabela 2. Uproszczona metoda wstpnego doboru przydomowej oczyszczalni ciekw.......................................................42
Tabela 3. Rozliczenie przykadowego kredytu....................................................................................................................... 71
Tabela 4. Analiza opacalnoci inwestycji............................................................................................................................72
Tabela 5. Wyliczenie odsetek i rat kredytu...........................................................................................................................73
Tabela 6. Analiza opacalnoci w przypadku skorzystania z kredytu.....................................................................................73
Tabela 7. Analiza opacalnoci inwestycji dla firmy..............................................................................................................74
Tabela 8. Analiza opacalnoci inwestycji zysk skumulowany............................................................................................75
85
Notatki
W Poradniku znalazy si podstawowe wiadomoci niezbdne do budowy i prowadzenia eksploatacji przydomowej oczyszczalni ciekw. Zawarte w Poradniku informacje bd przydatne nie tylko eksploatatorom przydomowych oczyszczalni ciekw, ale take wadzy samorzdowej na szczeblu gminy i powiatu, ktra w wielu
przypadkach poprzez swoje decyzje administracyjne wpywa na ksztatowanie i opini na temat przydomowych
oczyszczalni ciekw wrd ogu spoeczestwa. Ponadto mog korzysta z niego studenci uczelni technicznych i rolniczych ksztaccych na kierunkach Inynieria rodowiska i Ochrona rodowiska, a take kadra
techniczna i projektanci przydomowych oczyszczalni ciekw. Jest to pozycja niezbdna do wykorzystania w
programie szkolenia zawodowego z zakresu wykonywania przydomowych oczyszczalni ciekw.
Poradnik wypenia istniejc luk na polskim rynku wydawniczym, bo poza ksikami, w ktrych s zawarte
lakoniczne informacje na temat przydomowych oczyszczalni ciekw nie ma wydania zwartego omawiajcego
te zagadnienia.
Recenzent - dr in. Lech Magrel
Adres siedziby:
ul. Lipowa 16 m 47, 15 - 427 Biaystok
Adres siedziby:
REGON
052240531
NIP
542-287-05-13
ul. Lipowa 16 m 47, 15 - 427 Biaystok
Adres
biura(EQUAL):
(EQUAL):
Adres biura
ul.
Legionowa
28
lok.607,
607,
- 281
Biaystok
ul. Legionowa 28 lok.
1515
- 281
Biaystok
tel.
+4885
85749
749999960,
60,
749
99 62
tel. +48
749
9999
61, 61,
749749
99 62
fax:
+4885
85749
74999996060
fax: +48
email:
biuro@pspnarew.org.pl
email: biuro@pspnarew.org.pl
www.zielonetechnologie.pl
www.pspnarew.org.pl

POS Poradnik

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

POS Poradnik

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CENTRUM ZIELONYCH TECHNOLOGII

Poradnik Przydomowe oczyszczalnie ciekw powsta w ramach projektu Centrum Zielonych

Osadnik gnilny................................................................................................................. 14.

Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnym.................................................................................19

2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym.................................................................................. 21

Prawo lokalne................................................................................................................... 31.

Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlane............................................................32

Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnego.......................................33

Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wody........................................................36

3.2. Wymagania techniczne.....................................................................................................37

Ilo staych uytkownikw..............................................................................................37.

rdo zaopatrzenia w wod pitn....................................................................................43

Gboko wyprowadzenia rury kanalizacyjnej z budynku..................................................44

Zastosowanie i dobr przepompowni................................................................................44

4.0 Monta na przykadzie oczyszczalni gruntowo-rolinnej....................................................45

Wykonanie poczenia midzy drenaem rozsczajcym a osadnikiem..............................58

4.5. Wykonanie odprowadzenia ciekw..................................................................................59

5.2. Naprawa i konserwacja lokalnych oczyszczalni...................................................................62

Konsekwencje le dobranej przepustowoci oczyszczalni...................................................66

6.0. Efektywno ekonomiczna................................................................................................69

Kredyty i poyczki preferencyjne.......................................................................................79

7.2. Indywidualna oczyszczalnia jako element wikszego projektu............................................79

Kredyty i poyczki preferencyjne.......................................................................................80

Podlaska Stacja Przyrodnicza NAREW, w ramach Programu Inicjatywy Wsplnotowej

gicznym, eksploatacyjnym, ekonomicznym i prawnym.

Rysunek 1. Ideowy schemat analizy opacalnoci przydomowych oczyszczalni

2. Budowa i zasada dziaania

2.1. Oczyszczalnie z drenaem rozsczajcym

Opis: 1 - dopyw ciekw, 2 - osadnik gnilny, 3 - studzienka rozprowadzajca, 4 - nitki drenaowe,

Rysunek 4. Oczyszczalnia drenaowa

Rysunek 5. Budowa osadnika gnilnego, jednokomorowego

Rysunek 6. Procesy podczyszczania w osadniku gnilnym

Rysunek 7. Przykady studzienki rozprowadzajcej

a) schemat studzienki w ksztacie prostopadocianu, b) zdjcie studzienki w ksztacie walca

Rysunek 8. Przekrj przez drena rozsczajcy

Rysunek 9. Schemat podczenia drenau do studzienki rozdzielajcej

Rysunek 10. Schemat studzienki zbierajcej.

Oczyszczalnia z kopcem filtracyjnym

Gwne zalety oczyszczalni z drenaem rozsczajcym:

2.2. Oczyszczalnie z filtrem piaskowym

Rysunek 11. Oczyszczalnia z filtrem piaskowym

Pierwsze elementy oczyszczalni: osadnik i studzienka rozdzielcza s analogiczne, jak w przypadku

Gwne zalety oczyszczalni z filtrem piaskowym:

2.3. Oczyszczalnie gruntowo-rolinne

W Polsce najczciej stosowane s oczyszczalnie z przepywem podpowierzchniowym, rnice

Rysunek 12. Oczyszczalnia gruntowo-rolinna

Na filtrze gruntowo-rolinnym zdecydowanie zaleca si stosowanie rolin charakterystycznych

Gwne zalety oczyszczalni rolinno-gruntowych:

2.4. Oczyszczalnie ze zoem biologicznym

2.5. Oczyszczalnie z osadem czynnym

Rysunek 16. Oczyszczalnia z osadem czynnym

Budowa tego rodzaju oczyszczalni jest zbliona do oczyszczalni ze zoem biologicznym.

3. Analiza moliwoci montau i eksploatacji

Pozwolenie na budow lub zgoszenie budowlane

Problem odprowadzenia ciekw i pozwolenia wodno-prawnego

* w przypadku wyprowadzenia odpowietrzenia przez instalacj kanalizacyjn, co najmniej 0,6 m

Parametry ciekw odprowadzanych do gleby i wody

Tabela 1. Wymagania dla oczyszczalni o RLM od 2000 do 9999

Maks. zawarto [mg/dm3]

3.2. Wymagania techniczne

Ilo staych uytkownikw

Tabela 2. Uproszczona metoda wstpnego doboru przydomowej oczyszczalni ciekw

Hipotetyczna sytuacja na dziace

dua dziaka 1, niski poziom wd gruntowych 2, grunt