You are on page 1of 3

Organizacje midzynarodowe

Pojcie organizacji midzynarodowej


Organizacja midzynarodowa to pewna zinstytucjonalizowana (tzn. posiadajca stae organy)
forma midzynarodowej wielostronnej wsppracy pastw lub osb fizycznych bd prawnych
pochodzcych z rnych krajw, ktra zostaa powoana dla realizacji celw okrelonych w jej statucie.


Zalkw pierwszych organizacji midzynarodowych badacze doszukuj si w formach wsppracy
midzy greckimi poleis, jakimi byy amfiktionie (zwizki o charakterze polityczno-religijnym, ktrych
celem bya ochrona miejsc kultu) i symmachie (systemy sojuszy). Jednak pierwsze nowoytne
organizacje midzynarodowe zaczy powstawa w poowie XIX wieku w wyniku rozwoju kontaktw i
wsppracy midzynarodowej. W zakres ich kompetencji wchodziy takie zagadnienia, jak m.in. regulacje
dotyczce poczty czy telegrafu, ujednolicenie miar i wag, publikacja taryf celnych. Pierwszymi
organizacjami tego typu byy Midzynarodowy Zwizek Telegraficzny (utworzony w 1856 r.),
Powszechny Zwizek Pocztowy (1874 r.) czy Midzynarodowe Biuro Miar i Wag (1875 r.).


Po II wojnie wiatowej da si zauway wyrany wzrost liczby organizacji midzynarodowych, zarwno
powszechnych, jak i regionalnych. Ta instytucjonalizacja ycia midzynarodowego ma zwizek przede
wszystkim z postpujcym wzrostem wspzalenoci midzy jego uczestnikami i potrzeb ujcia
wzajemnych stosunkw w pewne formalne ramy. Obecnie organizacje midzynarodowe, zwaszcza te o
charakterze midzyrzdowym, s drugimi po pastwach najwaniejszymi uczestnikami stosunkw
midzynarodowych.
Organizacje midzyrzdowe i pozarzdowe
Najbardziej podstawowym kryterium podziau organizacji jest charakter ich uczestnikw, ktry
pozwala na rozrnienie dwch typw organizacji: midzyrzdowych (ang. Governmental Organisation,
GO) i pozarzdowych (ang. Non-Governmental Organisation, NGO).


Czonkami organizacji midzyrzdowych s pastwa (co najmniej trzy). Nazwa tego typu organizacji
wywodzi si z faktu, e w tego typu formach wsppracy pastwa reprezentowane s przez rzdy lub ich
przedstawicieli. Podstaw funkcjonowania organizacji midzyrzdowych s najczciej wielostronne
umowy midzynarodowe, majce charakter statutu, ktre okrelaj cele i zadania organizacji oraz
powouj organy o okrelonych kompetencjach, dla ich realizacji. Naley jednak wspomnie o tym, e
istniej organizacje, ktre powstay w sposb funkcjonalny, tzn. nie na podstawie umowy
midzynarodowej - wyksztaciy si w toku wsppracy midzy pastwami. Do tej grupy podmiotw
naley np. Organizacja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (OBWE), ktra powstaa w 1995 roku w
wyniku przeksztacenia si Konferencji Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE) w organizacj
midzynarodow.


Organizacje midzyrzdowe cechuje pewna specyficzna struktura instytucjonalna. Kada z nich ma
bowiem co najmniej jeden organ, bdcy zebraniem przedstawicieli wszystkich pastw czonkowskich
(np. Zgromadzenie Oglne ONZ, Konferencja Oglna Midzynarodowej Organizacji Pracy, Zgromadzenie
Parlamentarne Rady Europy), ktry zbiera si stosunkowo rzadko (najczciej raz w roku). Oprcz tego
funkcjonuje jeszcze organ o charakterze rady lub komitetu, ktry obraduje czciej (kilka razy w roku).
W organizacjach zrzeszajcych wiksz liczb czonkw organ ten skada si z ograniczonej liczby
przedstawicieli pastw czonkowskich (np. Rada Bezpieczestwa ONZ); w mniej licznych organizacjach
reprezentowane s wszystkie pastwa czonkowskie (np. Komitet Ministrw Rady Europy). Ponadto
istniej organy o charakterze administracyjnym, zoone z funkcjonariuszy midzynarodowych, ktrych
zadaniem jest obsuga prac organizacji (np. Sekretariat ONZ).

http://www.wos.net.pl

Kreator PDF

Utworzono 24 March, 2015, 10:16


Organizacje midzyrzdowe maj podmiotowo prawnomidzynarodow, tzn. mog posiada i
bezporednio zaciga prawa i obowizki w prawie midzynarodowym. Wyraa si to przede wszystkim
w moliwoci zawierania umw midzynarodowych, utrzymywaniu stosunkw dyplomatycznych czy
uczestnictwie w konferencjach midzynarodowych.


Organizacje midzyrzdowe peni w stosunkach midzynarodowych funkcje o charakterze:

- regulacyjnym  stanowienie norm prawnych, moralnych, politycznych;
- kontrolnym  kontrola zgodnoci dziaa pastw czonkowskich z ustalonymi normami;
- operacyjnym  wiadczenie usug pastwom czonkowskim lub innym podmiotom (np. prowadzenie
bada, przygotowywanie raportw).

Organizacje pozarzdowe maj nieco odmienny charakter. Podstawow rnic stanowi fakt, e
czonkami tego typu instytucji s osoby fizyczne lub prawne pochodzce z rnych krajw. Ponadto
dziaalno tego typu struktur regulowana jest nie przez prawo midzynarodowe, a przez prawo
pastwa, w ktrym taka organizacja zostaa zarejestrowana. Naley te podkreli, e organizacje
pozarzdowe nie maj podmiotowoci prawnomidzynarodowej.


Wrd organizacji pozarzdowych liczn grup stanowi organizacje o celach pacyfistycznych i
humanitarnych (np. Midzynarodowy Komitet Czerwonego Krzya, Amnesty International). Wiele
organizacji realizuje te zadania o charakterze spoeczno-kulturalnym (np. Midzynarodowy Zwizek
Studentw). Organizacje pozarzdowe odgrywaj coraz wiksz rol w stosunkach midzynarodowych,
gwnie poprzez ksztatowanie opinii publicznej. Niektre z nich stanowi potn grup nacisku na
rzdy poszczeglnych pastw, torujc drog nowym ideom i koncepcjom. Wpywaj one na rozwj
ustawodawstwa wewntrzkrajowego i prawa midzynarodowego (gwnie w zakresie praw czowieka),
dziaaj na rzecz wsppracy naukowej, kulturalnej oraz pokoju.
Organizacje uniwersalne i regionalne
Wane miejsce w typologii organizacji midzynarodowych zajmuje kryterium geograficzne,
ktre pozwala na wyrnienie dwch typw organizacji: uniwersalnych i regionalnych.


Midzynarodowe organizacje o charakterze uniwersalnym obejmuj terytorialnym zasigiem swego
dziaania pastwa z rnych regionw wiata. Najlepszym przykadem tego typu organizacji jest ONZ,
ktra zrzesza niemal wszystkie pastwa z caego wiata.

Zasig dziaania organizacji o charakterze terytorialnym ogranicza si do wybranego regionu.
Przykadem tego typu organizacji jest Unia Afrykaska, dziaajca na kontynencie afrykaskim,
Organizacja Pastwa Amerykaskich w Ameryce aciskiej czy Rada Europy.
Organizacje o kompetencjach oglnych i wyspecjalizowane
Podziau organizacji midzynarodowych dokonywa mona rwnie ze wzgldu na charakter ich
kompetencji.


http://www.wos.net.pl

Kreator PDF

Utworzono 24 March, 2015, 10:16

Organizacje o kompetencjach oglnych (wszechstronnych) zajmuj si rnymi sferami ycia


midzynarodowego. Stanowi one stosunkowo nieliczn grup organizacji midzynarodowych. Tego typu
instytucjami jest bez wtpienia ONZ, Unia Afrykaska czy Liga Pastw Arabskich. Z pewnymi
zastrzeeniami mona do nich zaliczy take Rad Europy (z zakresu kompetencji ktrej wyczono
kwestie zwizane z bezpieczestwem) oraz Uni Europejsk (z zakresu jej kompetencji wyczono
kwestie, w ktrych wyczne kompetencje maj pastwa czonkowskie).


Organizacje wyspecjalizowane (funkcjonalne) w przeciwiestwie do organizacji o oglnym zakresie
kompetencji, peni swoje funkcje w okrelonym obszarze ycia spoecznego i midzynarodowego. Ze
wzgldu na dziedziny, jakimi si zajmuj, mona w tej grupie wyrni:

- organizacje gospodarcze, np. wiatowa Organizacja Handlu (WTO);
- organizacje polityczno-wojskowe, np. NATO;
- organizacje o charakterze socjalnym, np. Midzynarodowa Organizacja Pracy;
- organizacje dziaajce w sferze kultury, np. UNESCO;
- organizacje techniczne, np. Organizacja Midzynarodowego Lotnictwa Cywilnego.

http://www.wos.net.pl

Kreator PDF

Utworzono 24 March, 2015, 10:16

You might also like