POLITECHNIKA WARSZAWSKA

WYDZIA MECHANICZNY ENERGETYKI I LOTNICTWA

PODSTAWY DRGA
I AEROELASTYCZNOCI

Dr in. Franciszek Dul

F.A. Dul 2014

WPROWADZENIE

F.A. Dul 2014

KILKA PRZYKADW
DRGA ...

Katastrofa mostu Tacoma

Rezonans naziemny migowca

F.A. Dul 2014

Flatter szybowca

Drgania i aeroelastyczno... o czym to jest?

Przedmiot ten stanowi poczenie dwch przedmiotw
wykadanych zazwyczaj oddzielnie
Drgania obejmuj szeroki zakres zagadnie:

oglne aspekty drga ukadw fizycznych,

... a w szczeglnoci - drgania konstrukcji lotniczych,
dynamik maszyn,
przeciwdziaanie skutkom drga,
stateczno drga i wiele innych...

Aeroelastyczno lotnicza zajmuje si badaniem drga

konstrukcji odksztacalnych w opywie i obejmuje:
drgania konstrukcji lotniczych,
mechanik pynw (aerodynamik nieustalon),
zagadnienia aeroelastyczne dla samolotw, migowcw i rakiet.

Aeroelastyczno dotyczy nie tylko lotnictwa:

aeroelastyczno budowli,
hydroaeroelastyczno maszyn przepywowych.

F.A. Dul 2014

Drgania i aeroelastyczno... co to jest?

S to przedmioty wykadane na wszystkich szanujcych si
wydziaach lotniczych (MIT,Stanford, Berkeley, Princeton, MEiL)
cz najwaniejsze dziay mechaniki (!):
dynamik,
wytrzymao materiaw,
mechanik pynw (na dodatek nieustalon!)

S bardzo zaawansowane matematycznie:

rwnania rniczkowe czstkowe i zwyczajne,

teoria statecznoci,
teoria zmiennej zespolonej,
zagadnienia wasne,
teoria potencjau i rwnania cakowe,
metody numeryczne...

Maj zastosowania w praktyce (projektowanie, przepisy lotnicze!)

...a poza tym s naprawd fascynujce!
F.A. Dul 2014

Drgania i aeroelastyczno...
Czego ma nauczy?
Przede wszystkim - ma da oglne pojcie o drganiach oraz
zjawiskach aeroelastycznych...

aby student MEL-u nie nazywa wszystkich drga rezonansem,

aby nie myla, e kady ruch periodyczny to s drgania,
aby nie myli czstoci z czstotliwoci,
aby nie myla, e gdy skrzydo si ugina, to jest to zawsze flatter
aby mia chocia oglne pojcie o rnych mechanizmach drga,
aby umia wyznaczy podstawowe cechy drga, np. czsto,
aby zna podstawowe zjawiska aeroelastyczne,
aby wiedzia, dlaczego s one niebezpieczne i jak im zapobiega,
aby wiedzia, co to s prby rezonansowe i po co si je
przeprowadza,
aby wiedzia, co to s wartoci wasne i wektory wasne,
i w kocu - aby nieobce byy mu najwaniejsze metody
matematyczne suce do analizy drga.
F.A. Dul 2014

Drgania i aeroelastyczno
1 Wprowadzenie
2 Drgania
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5

Plan przedmiotu

Drgania ukadw o jednym stopniu swobody.

Drgania parametryczne, samowzbudne i losowe.
Drgania ukadw o wielu stopniach swobody.
Drgania ukadw cigych (belki, pyty i powoki).
Drgania konstrukcji lotniczych.

3 Aerodynamika nieustalona
3.1 Obcienia nieustalone. Wspczynniki flatterowe.
3.2 Metody panelowe.
3.3 Reakcje na podmuch.

4 Aeroelastyczno
4.1 Zjawiska aeroelastyczne statyczne (dywergencja i rewers).
4.2 Zjawiska aeroelastyczne dynamiczne (flatter).
4.3 Zoone zagadnienia aeroelastyczne
(buzz, buffeting, flatter wirowy, flatter panelowy).
4.3 Aeroelastyczno migowcw.
4.4 Symulacyjna analiza aeroelastyczna.
4.5 Aeroelastyczno w przepisach lotniczych.
4.6 Aeroelastyczno w praktyce inynierskiej.

F.A. Dul 2014

Drgania i zjawiska aeroelastyczne

A

Statyczne
zjawiska
aeroelastyczne

Dynamiczne
zjawiska aeroelastyczne

Rewers
Dywergencja
Skuteczno
sterw

Flatter
Buzz

Mechanika
lotu

Buffeting
Flatter oderwania
Flatter panelowy

E
Rezonans naziemny

Flatter wirowy
Drgania mechaniczne

A siy aerodynamiczne

E siy sprystoci

I siy bezwadnoci

Trjkt Collara
F.A. Dul 2014

Literatura
[Osiski]

Osiski, J.; Teoria drga, PWN, Warszawa, 1978.

[ArPieSz]

Arczewski, K., Pietrucha, J. Szuster, J.T.; Drgania ukadw

fizycznych, Oficyna Wydawnicza PW, Warszawa, 2008.

[Awrej]

Awrejcewicz, J.; Drgania deterministyczne ukaw dyskretnych,

WNT, Warszawa, 1996.

[Leyko]

Leyko, J.; Mechanika oglna, t.2, PWN, Warszawa, 2004.

[GutSw]

Gutowski, R., wietlicki, W.A.; Dynamika i drgania ukadw

mechanicznych, PWN, Warszawa, 1986.

[Kaliski]

Kaliski, S. (red.); Drgania i fale, PWN, Warszawa, 1986.

[CoulJef]

Coulson, C.A., Jeffrey, A.; Fale. Modele matematyczne, WNT,

Warszawa, 1982.

[Hartog]

Den Hartog, J.P.; Mechanical vibrations, McGraw-Hill, NY, 1956.

(Republished, Dover Publ., 2001)

[Meir]

Meirovitch, L.; Fundamentals of vibrations, McGraw-Hill, NY, 1986.

F.A. Dul 2014

Literatura
[BAH]

Bisplinghof, R.L., Ashley, H., Halfman, R.L.; Aeroelasticity, AddisonWesley, Cambridge, Mass. 1955. ( Bible of Aeroelasticians )

[BA]

Bisplinghof, R.L., Ashley, H.; Principles of Aeroelasticity, John Wiley,

New York, 1962.

[Dowell]

Dowell, E.H., Curtiss, H.C., Scanlan, R.H., Sisto, F.; A modern course
in aeroelasticity, Sijthof & Noordhoff, Alpen aan den Rijn, 2004.

[Balak]

Balakrishnan, A.V.; Aeroelasticity, Springer, New York, 2012.

[WriCo]

Wright, J.R., Cooper, J.E.; Introduction to aircraft aeroelasticity and

loads, Wiley, 2007

[Hodges]

Hodges, D.H., Pierce, G.A.; Introduction to structural dynamics and

aeroelasticity, Cambridge, NY, 2012

[ScRo]

Scanlan, R.H., Rosenbaum R.; Drgania i flatter samolotw, PWN,

Warszawa, 1964.

[Pietrucha] Pietrucha, J.P.; Flatter - wstp do teorii aerosprystoci, NIT, 1(8),

2005
F.A. Dul 2014

Drgania i aeroelastyczno
Warunki zaliczenia
1. Obecno na minimum omiu zajciach.
2. Rozwizanie zadania domowego.

F.A. Dul 2014

DRGANIA
CZYM S DRGANIA ?

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Brak jest jednoznacznej definicji - drgania, jakie s, kady widzi...
Definicja opisowa (wg J. Osiskiego Teoria drga)

Drgania s to oscylacje wielkoci fizycznej wok pewnej

wartoci redniej (ktra moe zmienia si w czasie)
x(t)
t

Drgania regularne (okresowe, harmoniczne)

x(t)

t
Drgania nieregularne (nieokresowe, chaotyczne)
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady drga:

ruch wahada,
drgania skrzyde, opat wirnikw i migie,
ruch niektrych czci maszyn,
koysanie si budowli,
fale morskie,
dwik (drgania powietrza),
prd i napicie w obwodzie rezonansowym,
fale elektromagnetyczne,
drgania cieplne atomw w sieci krystalicznej,
pulsacja pewnych typw gwiazd,
... i wiele innych.
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Ale... uwaga!
Nie kade zjawisko oscylacyjne mona uwaa za drgania!
Przykady zjawisk oscylacyjnych nie bdcych drganiami:

ukady z okresowym wyzwalaniem,

ruch toka w silniku spalinowym,
ruch piki tenisowej,
ruch autobusw pomidzy kracowymi przystankami,
zmiana temperatury powietrza w cigu doby,
zmiana temperatury ciaa w cigu doby,
wahania kursw giedowych...

Kiedy wic zjawisko oscylacyjne mona uzna za drgania?

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Mechanizm fizyczny drga - okresowa zmiana formy energii

Energia kinetyczna

Ek = 1/2 mv2

Energia potencjalna

Ep = mgh

Energia kinetyczna

Energia potencjalna

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Mechanizm fizyczny drga - okresowa zmiana formy energii

v = 0, h = hmax
Ek= 0, Ep= E

v = 0 , h = hmax
Ek= 0, Ep= E
h

v = vmax , h = 0
Ek= E, Ep= 0

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Jakie wasnoci fizyczne odpowiadaj za wystpienie drga?
zdolno magazynowania energii,
bezwadno
Wyjanienie roli obu wasnoci
Magazynowanie energii (np. nacignicie spryny, wychylenie
wahada) jest niezbdne do wywoania ruchu.
Bezwadno jest niezbdna do podtrzymania ruchu.
Gdyby nie byo bezwadnoci, sia sprystoci spowodowaa by
przemieszczenie obiektu do pooenia neutralnego (w ktrym sia
sprystoci znika).
Bezwadno powoduje jednak to, e ruch obiektu w pooeniu
neutralnym nie ustaje - obiekt porusza si dalej mimo i sia
sprystoci znika.
W efekcie ruch trwa do momentu, gdy narastajca sia sprysta
zatrzyma obiekt.
Stan ukadu jest taki, jak na pocztku i cay cykl si powtarza.
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady:
Zjawisko
Wahado
Masa na sprynie
Drgajca belka
Dwik
Fale morskie
Obwd rezonansowy
Drgania sieci krysztau

Bezwadno
masa wahada
masa
masa belki
gsto powietrza
masa wody
indukcyjno
masa atomw

Magazynowanie energii
pooenie (grawitacja)
sztywno spryny
sprysto belki
ciliwo powietrza
spitrzenie wody
pojemno elektryczna
siy elektrostatyczne

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady si bezwadnoci i si sprystych
1. Masa na sprynie
k

FS

FB

FS = kx
FB = m&x&

x(t)

2. Wahado matematyczne

l
FB
FS

FB = ml&&

FS = mgl sin

F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady si bezwadnoci i si sprystych
3. Wahado skrtne

,
GJ
l

MS =

MS

M B = I red ( I M , , l ) &&

MB

IM

GJ

4. Belka zginana

, EI l

FS

x(t)

FS =

3EI
x
3
l

FB = mred ( M , , l ) &x&
FB
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady si bezwadnoci i si sprystych
5. Dwik

FS = 2 p
p,

1 2 p
FB = 2 2
c t

6. Fale morskie
g

z
h(x)
FB

FS

2h
FS = g 2
x
2h
FB = 2
t
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady si bezwadnoci i si sprystych
7. Obwd rezonansowy

&&
U L = LQ

i
L

UL

UC

UC =

1
Q
C

( FB )

( FS )

U
8. Fale elektromagnetyczne
A

2 A
FS
x 2
c

1 2 A
FB 2 2
c t
F.A. Dul 2014

Czym s drgania?
Przykady si bezwadnoci i si sprystych
9. Drgania atomw w krysztale
j =n

FS = ijAB u Bj
j =1

ui
FS

FB = mi u&&iA

FB

10. Atomy i czstki elementarne

z

FS 2

H2
x

2
FB ih 2
t
F.A. Dul 2014