KONSTRUKCJE STALOWE

W EUROPIE
Jednokondygnacyjne
konstrukcje stalowe
Cz 2: Projekt koncepcyjny

Jednokondygnacyjne
konstrukcje stalowe
Cz 2: Projekt koncepcyjny

2 - ii

Cz 2: Projekt koncepcyjny

PRZEDMOWA
Niniejsza publikacja stanowi drug cz przewodnika projektanta zatytuowanego
Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe.
Przewodnik Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe skada si z nastpujcych 11 czci:
Cz 1:
Cz 2:
Cz 3:
Cz 4:
Cz 5:
Cz 6:
Cz 7:
Cz 8:
Cz 9:
Cz 10:
Cz 11:

Poradnik architekta
Projekt koncepcyjny
Oddziaywania
Projekt wykonawczy ram portalowych
Projekt wykonawczy kratownic
Projekt wykonawczy supw zoonych
Inynieria poarowa
Przegrody zewntrzne budynku
Wprowadzenie do oprogramowania komputerowego
Wzorcowa specyfikacja konstrukcji
Poczenia zginane

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe to jeden z dwch przewodnikw projektanta.

Drugi przewodnik nosi tytu Wielokondygnacyjne konstrukcje stalowe.
Obydwa przewodniki projektanta powstay w ramach europejskiego projektu Wspieranie
rozwoju rynku ksztatownikw na potrzeby hal przemysowych i niskich budynkw
(SECHALO) RFS2-CT-2008-0030.
Przewodniki projektanta zostay opracowane pod kierownictwem firm ArcelorMittal,
Peiner Trger oraz Corus. Tre techniczna zostaa przygotowana przez orodki
badawcze CTICM oraz SCI wsppracujce w ramach joint venture Steel Alliance.

2 - iii

Cz 2: Projekt koncepcyjny

2 - iv

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Spis treci
Nr strony
PRZEDMOWA

iii

STRESZCZENIE

vi

WPROWADZENIE
1.1 Hierarchia decyzji projektowych
1.2 Projekt architektoniczny
1.3 Wybr typu budynku
1.4 Wymagania projektowe
1.5 Zrwnowaony rozwj

1
1
2
7
10
13

ANALIZA PRZYPADKW DOTYCZCA BUDYNKW

JEDNOKONDYGNACYJNYCH
2.1 Hala produkcyjna, Express Park, Wielka Brytania
2.2 Supermarket, Esch, Luksemburg
2.3 Stacja obsugi przy autostradzie, Winchester, Wielka Brytania
2.4 Hangar konsorcjum Airbus Industrie, Tuluza, Francja
2.5 Hala przemysowa, Krimpen aan den Ijssel, Holandia
2.6 Centrum dystrybucyjne i biuro, Barendrecht, Holandia

15
15
16
17
18
19
20

PROJEKT KONCEPCYJNY RAM PORTALOWYCH

3.1 Rama portalowa z dachem dwuspadowym
3.2 Stateczno ramy
3.3 Stateczno elementw konstrukcyjnych
3.4 Projekt wstpny
3.5 Poczenia
3.6 Inne typy ram portalowych

21
22
24
25
27
29
31

PROJEKT KONCEPCYJNY KONSTRUKCJI KRATOWNICOWYCH

4.1 Wprowadzenie
4.2 Elementy kratownicy
4.3 Stateczno ramy
4.4 Projekt wstpny
4.5 Kratownice ze sztywn ram
4.6 Poczenia

37
37
39
41
42
43
44

KONSTRUKCJE Z BELEK SWOBODNIE PODPARTYCH

45

SUPY ZOONE

46

OKADZINY
7.1 Pojedynczy arkusz blachy trapezowej
7.2 System poszycia podwjnego
7.3 Pokrycie czone na rbek stojcy
7.4 Panele kompozytowe lub warstwowe
7.5 Projektowanie cian z uwagi na warunki poarowe

48
48
48
50
50
51

PROJEKT WSTPNY RAM PORTALOWYCH

8.1 Wprowadzenie
8.2 Szacunkowe okrelanie wymiarw elementw

52
52
52

LITERATURA

55

2-v

Cz 2: Projekt koncepcyjny

STRESZCZENIE
W niniejszej publikacji podano niezbdne informacje pomocne w wyborze i zastosowaniu
konstrukcji stalowych na etapie projektu koncepcyjnego nowoczesnych budynkw
jednokondygnacyjnych. Gwnym przedmiotem zainteresowania s budynki przemysowe,
ale te same informacje mona rwnie wykorzysta w innych sektorach, np.
w odniesieniu do budynkw handlowych, usugowych i rekreacyjnych. Informacje
zostay przedstawione w postaci strategii projektowej, anatomii projektu budynku oraz
systemw konstrukcyjnych istotnych z punktu widzenia budynkw jednokondygnacyjnych.
Inne czci przewodnika zawieraj informacje na temat obcie, projektu koncepcyjnego
ram portalowych, projektu koncepcyjnego kratownic oraz okadzin.

2 - vi

Cz 2: Projekt koncepcyjny

WPROWADZENIE
W budynkach jednokondygnacyjnych stosowane s rnego rodzaju konstrukcje
stalowe i okadziny metalowe. Pozwala to tworzy due, otwarte przestrzenie,
ktre s praktyczne, atwe w utrzymaniu i mog by dostosowane
od zmieniajcych si potrzeb. Budynki jednokondygnacyjne stanowi gwny
rynek zbytu stali. Jednak skala zastosowania stali w tego typu obiektach jest
inna w kadym z krajw europejskich.
Budynki jednokondygnacyjne to zwykle due obiekty zamknite, moe jednak
zaj potrzeba wydzielenia w nich przestrzeni dla innych zastosowa, takich
jak biura, przeadunek i transport, suwnice itd. Z tego wzgldu przy ich
projektowaniu naley wzi pod uwag wiele czynnikw.
Poniewa coraz wiksz rol odgrywaj kwestie rozwiza architektonicznych
oraz wpywu na wygld otoczenia, w projektowanie nowoczesnych budynkw
jednokondygnacyjnych angauje si wielu znanych architektw.
W niniejszym rozdziale omwione zostan powszechnie stosowane typy
projektowanych budynkw jednokondygnacyjnych oraz zakres ich zastosowania.
Dopuszcza si wystpowanie lokalnych rnic w zalenoci od przyjtej
praktyki, przepisw i moliwoci acucha dostaw.

1.1

Hierarchia decyzji projektowych

Opracowanie rozwizania projektowego dla budynku jednokondygnacyjnego,
takiego jak duy obiekt zamknity lub zakad przemysowy, w wikszym
stopniu ni w przypadku innego typu obiektw, np. budynkw handlowych lub
mieszkalnych, zaley od jego przeznaczenia i przyszych wymaga odnonie
przestrzeni. Chocia budynki tego typu peni gwnie funkcje uytkowe,
projektuje si je czsto z naciskiem na stron architektoniczn, zgodnie
z wymogami planowania przestrzennego i wizerunkiem klienta.
Na etapie projektu koncepcyjnego budynkw przemysowych i duych obiektw
zamknitych, w zalenoci od formy i przeznaczenia budynku naley wzi
pod uwag nastpujce oglne wymagania projektowe:
wykorzystanie przestrzeni, na przykad specjalne wymagania dotyczce
obchodzenia si z materiaami i czciami w zakadzie produkcyjnym;
elastyczno aktualnego i przyszego wykorzystania przestrzeni;
szybko budowy;
oddziaywanie na rodowisko, w tym wymagania dotyczce instalacji
i sprawno termiczna;
estetyka i wpyw na wygld otoczenia;
izolacja akustyczna, szczeglnie w zakadach produkcyjnych;
dostp i bezpieczestwo;
czynniki zwizane ze zrwnowaonym rozwojem;
wymagania dotyczce projektowanego okresu uytkowania i konserwacji,
cznie z kwesti zakoczenia eksploatacji.
2-1

Cz 2: Projekt koncepcyjny

W celu opracowania projektu koncepcyjnego naley rozway te czynniki

w oparciu o dany typ budynku jednokondygnacyjnego. Na przykad wymagania
odnoszce si do centrum dystrybucji bd rne od tych stawianych zakadowi
produkcyjnemu. Przegld rnych kwestii projektowych dotyczcych powszechnie
stosowanych typw budynkw oraz ich znaczenie przedstawiono w tabeli 1.1.

Projektowany okres uytkowania,

konserwacja i ponowne
wykorzystanie

Izolacja akustyczna

Estetyka i wpyw na wygld

otoczenia

Oddziaywanie na rodowisko

Standaryzacja elementw

Dostp i bezpieczestwo

Szybko budowy

Typ budynku
jednokondygnacyjnego

Elastyczno zastosowa

Istotne czynniki projektowe w odniesieniu do budynkw

jednokondygnacyjnych

Wymagania przestrzenne

Tabela 1.1

Magazyn wysokiego
skadowania
Zakad produkcyjny
Centrum dystrybucji
Hipermarket
Magazyn/chodnia
Biuro i zakad
produkcji lekkiej
Zakad przetwarzania
Centrum rekreacji
Hala sportowa
Hala wystawowa
Hangar samolotowy
Legenda:

1.2

Brak oznaczenia = niewane

= wane

= bardzo wane

Projekt architektoniczny
Nowoczesne budynki jednokondygnacyjne wykonane przy zastosowaniu stali
s zarwno funkcjonalne, jak i atrakcyjne pod wzgldem architektonicznym.
Poniej przedstawiono rnego rodzaju przykady wraz z krtkim opisem koncepcji
projektowej. Moliwe jest zastosowanie rnych rozwiza konstrukcyjnych,
ktre przedstawiono w rozdziaach 2 i 3.

1.2.1

Forma budynku
Podstawowy ukad konstrukcyjny budynku jednokondygnacyjnego moe
nalee do jednego z kilku rnych typw oglnych, jak pokazano na rysunku 1.1.
Rysunek przedstawia koncepcyjny przekrj poprzeczny kadego typu budynku,
z uwagami dotyczcymi koncepcji konstrukcji, typowych si i momentw
wynikajcych z obcie grawitacyjnych.

2-2

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Belka
swobodnie
podparta

Rama
portalowa

Kratownica

Kratownica
portalowa

Rysunek 1.1 Koncepcje konstrukcyjne

Poniej opisano podstawowe koncepcje projektowe kadego typu konstrukcji:

Prosta belka dachowa podparta na supach

Stosuje si zwykle ograniczon rozpito do okoo 20 m. Belka dachowa

moe by wstpnie wygita. Na dachu i wszystkich elewacjach wymagane jest
zastosowanie ste, aby zapewni stateczno w paszczynie i stateczno
wzdun.
Rama portalowa

Rama portalowa to rama sztywna z poczeniami odpornymi na zginanie

w celu zapewnienia statecznoci w paszczynie. Rama portalowa moe by
jednonawowa lub wielonawowa, jak pokazano na rysunku 1.2. Elementami
konstrukcyjnymi s na og zwyke ksztatowniki walcowane, przy czym
nono rygla jest podwyszona miejscowo dziki zastosowaniu wzmocnie
wzw (skosw). W wielu przypadkach podstawy ramy s poczone przegubowo.
Stateczno wzdun gwarantuje kombinacja stenia dachowego zastosowanego
w jednej lub obu przsach kocowych i stenia pionowego na elewacjach.
Jeeli na elewacjach nie mona zastosowa stenia pionowego (np. ze wzgldu
na drzwi przemysowe), stateczno zapewnia czsto sztywna rama umieszczona
wewntrz elewacji.

2-3

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Kratownice

Konstrukcje kratownicowe wyposaone s zwykle w stenia dachowe

i stenia pionowe na kadej elewacji w celu zapewnienia statecznoci w obu
kierunkach ortogonalnych, jak pokazano na rysunku 1.4. Kratownice mog
mie rne ksztaty, tworzc dachy zewntrzne o niewielkim lub duym spadku.
Konstrukcja kratownicowa moe by rwnie zaprojektowana jako konstrukcja
sztywna w paszczynie, chocia w celu zapewnienia statecznoci ramy
czciej stosuje si stenia.
Inne formy konstrukcji

Supy zoone (dwie belki proste poczone tak, aby tworzyy sup zoony)
stosuje si czsto do przenoszenia duych obcie, takich jak dwignice.
Takie supy mona stosowa w konstrukcjach portalowych, ale zwykle stosuje
si je ze sztywnymi podstawami i steniami dla zapewnienia statecznoci
w paszczynie.
Mona zastosowa zewntrzne lub podwieszane konstrukcje wsporcze, jak
pokazano na Figure 1.6, lecz takie rozwizania nie s zbyt popularne.

Rysunek 1.2 Wielonawowa konstrukcja ramy portalowej

2-4

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Rysunek 1.3 Zastosowanie ukowych belek aurowych w ramie portalowej

Rysunek 1.4 Kratownice dachowe i supy zoone

2-5

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Rysunek 1.5 ukowe belki aurowe zastosowane w centrum rekreacji

Rysunek 1.6 Konstrukcja zewntrzna podpierajca budynek

jednokondygnacyjny

2-6

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1.3

Wybr typu budynku

Zastosowanie ram portalowych uwaa si za bardzo ekonomiczny sposb
wykonania konstrukcji jednokondygnacyjnego obiektu zamknitego. Ich
efektywno zaley od metody badawczej oraz zaoe dotyczcych utwierdze
elementw konstrukcyjnych, jak pokazano w tabeli 1.2. Zaoenia dotyczce
statecznoci elementw mog by rne w zalenoci od kraju.
Tabela 1.2

Efektywny projekt ramy portalowej

Najbardziej efektywny

Najmniej efektywny

Analiza przy uyciu programu do obliczania

wasnoci sprystych i plastycznych

Analiza sprysta

Okadzina, ktra ma utwierdza pas patwi

i szyny boczne

Nieutwierdzone patwie i szyny boczne

Patwie i szyny boczne stosowane do

utwierdzenia obu pasw konstrukcji stalowej
z elementw walcowanych na gorco

Nieutwierdzony pas wewntrzny konstrukcji

stalowej z elementw walcowanych na gorco

Wykorzystana nominalna sztywno

podstawy

Nieuwzgldniona nominalna sztywno

podstawy

Argumenty przemawiajce za wyborem konstrukcji z belek swobodnie

podpartych, ram portalowych lub kratownic podano w tabeli 1.3.
Tabela 1.3

Porwnanie podstawowych form konstrukcyjnych stosowanych

w budynkach jednokondygnacyjnych

Belka swobodnie podparta

Rama portalowa

Kratownica

Dua rozpito

Moliwe bardzo due

rozpitoci

Projekt zapewniajcy
stateczno wzgldem
wyboczenia w paszczynie

Moliwo przenoszenia
duych obcie

Istnieje moliwo
dostosowania rozmiarw
i skosw elementw
konstrukcyjnych w celu
zwikszenia efektywnoci

Nieznaczne ugicie

Stosunkowo niewielka
rozpito

Wymagane oprogramowanie
do efektywnego projektowania

Na og bardziej
kosztowna produkcja

Stenie potrzebne dla

zapewnienia statecznoci
wzgldem wyboczenia
w paszczynie

Ograniczenie do stosunkowo
maych obcie pionowych
i niewielkich dwignic w celu
uniknicia zbytnich ugi

Na og stosuje si stenie
dla zapewnienia statecznoci
wzgldem wyboczenia
w paszczynie

Zalety
Prosty projekt

Wady

Brak oszczdnoci ze
wzgldu na cigo

2-7

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1.3.1

Typy okadzin
Poniej opisano gwne typy pokry dachowych i okadzin ciennych
stosowanych w budynkach jednokondygnacyjnych.
Pokrycie dachowe

Wielowarstwowe lub dwuwarstwowe pokrycie dachowe rozpostarte pomidzy

drugorzdnymi elementami konstrukcji, takimi jak patwie.
Panele kompozytowe (zwane take panelami warstwowymi) rozpostarte
pomidzy patwiami.
Wysoka blacha profilowana rozpostarta pomidzy gwnymi ramami
i podtrzymujca izolacj, z zewntrznym pokryciem metalowym lub
wodoszczeln membran.
ciany

Arkusze blachy uoone pionowo i wsparte na szynach bocznych.

Arkusze blachy lub konstrukcyjne kasety wzdune rozpostarte poziomo
pomidzy supami.
Panele kompozytowe lub warstwowe rozpostarte poziomo pomidzy supami,
bez koniecznoci stosowania szyn bocznych.
Metalowe panele kasetonowe wsparte na szynach bocznych.
Na jednej elewacji mona zastosowa kilka rnych rodzajw okadzin w celu
uzyskania podanego efektu wizualnego. Przykady zilustrowano na rysunku 1.7,
1.8 oraz 1.9. Czsto jako cian cokoow poniej poziomu okien stosuje si mur
ceglany, aby zapewni odporno na urazy mechaniczne, jak pokazano na
rysunku 1.8.

Rysunek 1.7 Arkusze blachy rozoone poziomo

2-8

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Rysunek 1.8 Due okna i zastosowanie paneli kompozytowych z ceglan

cian cokoow

Rysunek 1.9 Poziome panele kompozytowe i okna wstgowe

2-9

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1.4

Wymagania projektowe
Poniej przedstawiono wymagania projektowe w odniesieniu do budynkw
jednoprzsowych.

1.4.1

Oddziaywania
Oddziaywania stae

Oddziaywania stae to ciar wasny konstrukcji, drugorzdnej konstrukcji

stalowej oraz okadziny. Mona je wyliczy w oparciu o norm EN 1991-1-1.
Typowy ciar materiaw stosowanych w pokryciach dachowych podano
w tabeli 1.4.
Jeli dach przenosi jedynie normalne obcienia uytkowe (tj. bez podwieszanych
urzdze i tym podobnych), na powierzchni dachu w rzucie poziomym ciar
wasny ramy stalowej wynosi zwykle od 0,2 do 0,4 kN/m2.
Tabela 1.4

Typowe ciary materiaw dachowych

Ciar (kN/m2)

Materia
Stalowe pokrycie dachowe (pojedyncze)

0,07 0,12

Aluminiowe pokrycie dachowe (pojedyncze)

0,04

Izolacja (pyty, na 25 mm gruboci)

0,07

Izolacja (wkno szklane, na 100 mm gruboci)

0,01

Kasety wzdune (0,4 mm 0,7 mm gruboci)

0,04 0,07

Panele kompozytowe (40 mm 100 mm gruboci)

0,1 0,15

Patwie stalowe (rozmieszczone na powierzchni dachu)

0,03

Blacha stalowa

0,2

Trzy warstwy papy pokryte drobnym kruszywem

0,29

Pytka upkowa

0,4 0,5

Dachwki (ceramiczne lub cementowe)

0,6 0,8

Dachwki (ceramiczne zakadkowe)

0,5 0,8

Drewniane aty dachowe

0,1

Oddziaywania zmienne

Oddziaywania zmienne naley okreli zgodnie z nastpujcymi czciami

Eurokodw:
EN 1991-1-1 w przypadku obcie uytkowych dachu,
EN 1991-1-3 w przypadku obcienia niegiem,
EN 1991-1-4 w przypadku oddziaywa wiatru.
Zgodnie z zaleceniem normy EN 1991-1-1 w przypadku dachw dostpnych
jedynie w celu konserwacji i naprawy (kategoria H) obcienie powinno by
rozoone rwnomiernie i wynosi 0,4 kN/m2. Zalecana jest rwnie warto
obcienia skupionego rwna 1,0 kN, ale ma ono wpyw jedynie na projekt
pokrycia, a nie na gwne elementy konstrukcyjne.
Norma EN 1991-1-3 zawiera kilka przykadw moliwych przypadkw
obcie niegiem, cznie ze niegiem rozoonym rwnomiernie i niegiem
naniesionym, ktry wystpuje zwykle w koszach dachu, za attykami itd.
Istnieje rwnie moliwo wystpienia wyjtkowych obcie niegiem.
2 - 10

Cz 2: Projekt koncepcyjny
Warto obcienia niegiem zaley od lokalizacji budynku i wysokoci nad
poziomem morza.
Do okrelania oddziaywa wiatru, ktre zale od wysokoci, odlegoci od
morza i otaczajcego terenu, stosuje si norm EN 1991-1-4.
Sposb okrelania obcie opisano szczegowo w osobnym rozdziale
niniejszego przewodnika.
Obcienia zwizane z instalacjami mog si znacznie rni w zalenoci od
przeznaczenia budynku. Typowe obcienie instalacjami mierzone w rzucie
poziomym moe wynosi pomidzy 0,1 a 0,25 kN/m2 i zaley od przeznaczenia
budynku. Jeli uwzgldnione maj by obcienia urzdzeniami obiegu powietrza
lub innym wikszym sprztem, naley dokadnie obliczy obcienie instalacjami.
1.4.2

Wpyw temperatury
W teorii ramy stalowe rozszerzaj si i kurcz pod wpywem temperatury.
Czsto zmiana temperatury samej konstrukcji stalowej jest o wiele mniejsza
ni jakakolwiek zmiana temperatury zewntrznej, poniewa konstrukcja jest
osonita. Przyjmuje si na og, e zakres ruchu przy zastosowaniu rub
w lunych otworach wystarcza, aby zniwelowa efekty zmian pooenia
wynikajcych z temperatury.
Zaleca si unikanie w miar moliwoci zczy kompensacyjnych, poniewa s
one kosztowne i trudne do uszczegowienia w celu utrzymania odpornej
na zmiany pogodowe przegrody zewntrznej. Zamiast stosowa zcza
kompensacyjne, ram mona przeanalizowa pod ktem wpywu zmiany
temperatury na konstrukcj. Oddziaywania temperatury mona okreli na
podstawie normy EN 1991-1-5, a kombinacje oddziaywa mona zweryfikowa
zgodnie z norm EN 1990. W wikszoci przypadkw elementy konstrukcyjne
zostan uznane za odpowiednie.
Powszechna praktyka w przypadku budynkw przemysowych w Europie
Pnocnej (przy braku oblicze) pokazuje, e nie ma potrzeby stosowania
zczy kompensacyjnych, jeli dugo budynku nie przekracza 150 m.
W cieplejszych warunkach klimatycznych przyjtym sposobem postpowania
jest ograniczenie dugoci do ok. 80 m. Chocia zasady dobrej praktyki
sugeruj umieszczanie stenia pionowego w poowie dugoci konstrukcji, tak
aby umoliwi swobodne rozprenie na obu jej kracach, to rozwizanie nie
zawsze jest moliwe lub podane. Wiele konwencjonalnych budynkw
przemysowych ma stenia na kadym kracu lub w odstpach wzdu caej
konstrukcji bez stosowania zczy kompensacyjnych i takie rozwizanie
sprawdza si znakomicie.

2 - 11

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1.4.3

Izolacyjno termiczna i szczelno powietrzna

Izolacyjno termiczna jednokondygnacyjnych budynkw i obiektw zamknitych
jest szczeglnie istotna ze wzgldu na ich du powierzchni. Pojcie
izolacyjnoci termicznej obejmuje take zapobieganie zbytniej utracie ciepa
w wyniku przenikania powietrza, czyli tzw. szczelno powietrzn.
Istnieje silna zaleno pomidzy typami okadzin a izolacyjnoci termiczn
budynku. Nowoczesne systemy okadzin stalowych, jak np. panele kompozytowe,
mog osiga wartoci wspczynnika U nisze ni 0,2 W/(m2K).
Oceny szczelnoci powietrznej dokonuje si na podstawie bada w penej skali
przeprowadzanych po zakoczeniu budowy, podczas ktrych wntrze obiektu
poddane jest prbie cinieniowej przy rnicy cinie wewntrz i na zewntrz
budynku wynoszcej 50 Pa (warto ta moe si rni w zalenoci od kraju).
Dokonuje si pomiaru objtoci powietrza utraconego, a zmierzona warto
powinna by mniejsza od okrelonego limitu zwykle jest to 10 m3/m2/godzin.

1.4.4

Ognioodporno
Wymagania dotyczce ognioodpornoci zale od wielu czynnikw, takich jak
zawarto materiaw palnych w budynkw, efektywne sposoby ewakuacji
i wskanik zagszczenia (np. w miejscach publicznych). Budynki jednokondygnacyjne s zwykle dobrze przygotowane do ewakuacji a wikszo
obiektw zamknitych projektowana jest z uwzgldnieniem okresw
ognioodpornoci wynoszcych 30 minut lub mniej. Wyjtkiem mog by
przestrzenie biurowe przy takich budynkach.
W przepisach krajowych nacisk kadziony jest zwykle na ograniczenie
rozprzestrzeniania si ognia na przylegajce obiekty, a nie na wasnoci
konkretnego budynku, zwaszcza gdy jest to obiekt przemysowy. Czynnikiem
decydujcym jest czsto odlego od ssiedniej granicy. Jeli takie przepisy
maj zastosowanie, wybieranym zwykle rozwizaniem jest zapewnienie
odpornoci na zniszczenie elewacji ssiadujcej z granic. W tym celu stosuje
si zazwyczaj okadzin ognioodporn i zapewnia si stateczno gwnej
konstrukcji nonej chronic konstrukcj stalow danej elewacji i projektujc
j tak, aby bya odporna na siy przyoone przez czci konstrukcji, ktre
ulegy zniszczeniu.
W przypadku wielu typw budynkw, jak np. sale wystawowe, mona
korzystajc z inynierii poarowej przeprowadzi analiz w celu wykazania,
e zastosowane rodki zaradcze skutecznie zmniejszaj temperatur poaru do
takiego poziomu, przy ktrym konstrukcja jest w stanie wytrzyma obcienia
przyoone w sytuacji poaru bez dodatkowej ochrony przeciwpoarowej.

2 - 12

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1.5

Zrwnowaony rozwj
Konstrukcja budowana zgodnie z zasadami zrwnowaonego rozwoju musi
uwzgldnia trzy aspekty:

Kryteria rodowiskowe

Kryteria ekonomiczne

Kryteria spoeczne

Konstrukcje stalowe speniaj trzy wymienione kryteria.

Kryteria rodowiskowe

Stal naley do materiaw, ktre s najczciej odzyskiwane i ponownie

przetwarzane. Okoo 84% stali przetwarza si ponownie bez utraty wytrzymaoci
ani jakoci, a 10% powtrnie si wykorzystuje. Przeduenie czasu eksploatacji
budynku jest zwykle bardziej korzystne ni jego rozbirka. Konstrukcja
stalowa uatwia to zadanie dziki duym przestrzeniom bez supw, ktre
zapewniaj elastyczno podczas zmian w sposobie uytkowania obiektu.
Postp w produkcji surowcw oznacza mniejsze zuycie wody i energii w procesie
produkcji, a take pozwala na znaczn redukcj haasu i zanieczyszcze oraz
ograniczenie emisji CO2.
Kryteria ekonomiczne

W przypadku konstrukcji stalowej rne elementy konstrukcyjne cz si,

tworzc zintegrowany projekt. Materiay s produkowane, wytwarzane z czci
i konstruowane w wydajnych procesach produkcyjnych. Wykorzystanie
materiau jest wysoce zoptymalizowane, a odpady praktycznie wyeliminowane.
Konstrukcje tego typu s wykorzystywane we wszystkich obszarach wspczesnego
ycia, w tym w logistyce, usugach, handlu oraz produkcji, tworzc infrastruktur,
od ktrej zalene jest spoeczestwo. Konstrukcje stalowe charakteryzuj si
niskimi kosztami inwestycyjnymi, optymalnymi kosztami operacyjnymi
i wyjtkow elastycznoci uytkowania budynku, a take wysok jakoci,
funkcjonalnoci, estetyk i krtkim czasem budowy.
Kryteria spoeczne

Wysoki odsetek elementw budynkw stalowych produkowanych poza

miejscem budowy oznacza, e warunki pracy s bezpieczniejsze i kontrolowane,
a obszar pracy jest chroniony przed zjawiskami atmosferycznymi. Stae miejsce
przebywania pracownikw przyczynia si do rozwoju spoecznoci, ycia
rodzinnego i kwalifikacji. Stal nie uwalnia adnych szkodliwych substancji do
otoczenia, a budynki stalowe s solidnym, bezpiecznym rozwizaniem.

2 - 13

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Konstrukcje jednokondygnacyjne

Projektowanie budynkw niskich jest coraz bardziej zalene od doktryny

zrwnowaonego rozwoju, okrelonej przez takie kryteria jak:
Efektywne wykorzystywanie materiaw i odpowiedzialne zaopatrywanie
si w materiay
Eliminacja odpadw w procesach produkcyjnych i budowlanych
Efektywno energetyczna eksploatowanego budynku, cznie z popraw
szczelnoci
rodki majce na celu zmniejszenie zuycia wody
Poprawa komfortu wewntrz budynku
Oglne kryteria zarzdzania i planowania, takie jak: powizanie z transportem
publicznym, estetyka oraz zachowanie wartoci ekologicznych
Budynki wykonane w konstrukcji stalowej mona tak zaprojektowa, aby speniay
wszystkie powysze kryteria. Niektre uznane zalety stali z perspektywy
zrwnowaonego rozwoju to:
Konstrukcje stalowe s solidne i mog by dugo eksploatowane.
Konstrukcje stalowe, ktrych szczegy zostay prawidowo ustalone i ktre
s waciwie konserwowane mog by wykorzystywane bez koca
10% ksztatownikw ze stali konstrukcyjnej trafia do ponownego uytku[1]
Okoo 95% ksztatownikw ze stali konstrukcyjnej podlega ponownemu
przetworzeniu
Produkty stalowe, w szczeglnoci komponenty moduowe lub ramy
stalowe, mog potencjalnie zosta zdemontowane i ponownie wykorzystane
Konstrukcje stalowe s lekkie i wymagaj mniejszych fundamentw ni
inne materiay
Stal jest efektywnie wytwarzana w przemysowych, kontrolowanych
procesach
Wszystkie odpady s ponownie przetwarzane. Brak odpadw na miejscu
budowy
Wykonanie budynku w konstrukcji stalowej maksymalnie zwiksza
moliwo i atwo jego rozbudowy oraz zmiany sposobu jego wykorzystania
Przegrody zewntrzne budynku mog charakteryzowa si wysokim
stopniem izolacji termicznej
Prefabrykowane systemy konstrukcyjne s szybko montowane i s o wiele
bezpieczniejsze w trakcie realizacji procesw budowlanych
W krajach europejskich istniej rne rodki oceny zgodnoci z zasadami
zrwnowaonego rozwoju[2].

2 - 14

Cz 2: Projekt koncepcyjny

ANALIZA PRZYPADKW DOTYCZCA

BUDYNKW JEDNOKONDYGNACYJNYCH
W poniszej analizie przypadkw opisano wykorzystanie stali w budynkach
jednokondygnacyjnych, takich jak salony wystawowe, zakady produkcyjne,
supermarkety i podobne obiekty.

2.1

Hala produkcyjna, Express Park, Wielka Brytania

Rysunek 2.1 Rama portalowa w trakcie montau

Rama portalowa pokazana na rysunku 2.1 jest czci nowego zakadu

produkcyjnego firmy Homeseeker Homes wytwarzajcej przenone domy do
montau na specjalnych osiedlach mieszkaniowych. Projekt skada si z hali
produkcyjnej o dugoci 150 m, przylegego obiektu biurowego i osobnego
budynku magazynu materiaw.
Hal produkcyjn tworzy dwuspadowa rama portalowa o rozpitoci 35 m
i wysokoci 9 m do spodniej czci skosu. Hala produkcyjna musi pomieci
cztery suwnice bramowe, kada o dopuszczalnym obcieniu roboczym 5 t.
Dwie suwnice mog by uywane razem i wwczas naley dokadnie obliczy
siy powstae przy takim obcieniu. Wzrost obcienia wzdunego od suwnic
jest przejmowany przez stenie elewacji, ktre zapewnia take stateczno
wzdun. W hali produkcyjnej nie ma zczy kompensacyjnych stenie
zaprojektowano tak, by wytrzymywao obcienia wynikajce z rozszerzalnoci
cieplnej.
Dla lepszej kontroli ugicia bocznego na wysokoci szyn suwnicy, ramy,
w odlegociach co 6 m, s nieco sztywniejsze ni odpowiadajce im konstrukcje
bez suwnic. Wysoko supw wynosi 762 mm, a rygli 533 mm.

2 - 15

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Aby zmniejszy ugicie rnicowe pomidzy ram kocow a ram przedostatni,

na szczytach budynku stosuje si ramy portalowe zamiast stanych ram
szczytowych zoonych ze supw i swobodnie podpartych rygli.
Zakad znajduje si stosunkowo blisko granicy dziaki budowlanej, co oznacza,
e elewacje graniczne musiay zosta zaprojektowane z uwzgldnieniem
specjalnych czynnikw. Przeanalizowano przypadek obcienia w warunkach
poaru, a podstawy supw zaprojektowano w taki sposb, aby wytrzymay
moment wywracajcy pochodzcy od silnie znieksztaconych rygli. Rwnie
okadzina na elewacjach granicznych zostaa dobrana tak, aby zapobiec
rozprzestrzenianiu si ognia.
Przewidziana w projekcie konstrukcja stalowa o wadze 380 t zostaa wykonana
w cigu 6 tygodni.

2.2

Supermarket, Esch, Luksemburg

Rysunek 2.2 Supermarket w miecie Esch w Luksemburgu zastosowanie

ukowych belek aurowych

2 - 16

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Aby wykona nieosonit konstrukcj stalow w supermarkecie w Esch

w Luksemburgu, zastosowano ukowe belki aurowe o rozpitoci 20 m, jak
pokazano na rysunku 2.2. Belki wykonano z ksztatownikw HEB 450, ktre
zostay przycite i ponownie zespawane, aby uzyska belki z otworami
o rednicy 400 mm. ukowe ramy aurowe umieszczono w odlegociach
7,5 m, przy czym wysoko supw wynosi take 7,5 m, co pokazano na
rysunku 2.3. Konstrukcj zaprojektowano zgodnie z zasadami inynierii
poarowej, aby uzyska ognioodporno 90 minut bez dodatkowej ochrony
przeciwpoarowej.

Rysunek 2.3 Konstrukcja ramy portalowej z ukowych belek aurowych

2.3

Stacja obsugi przy autostradzie, Winchester,

Wielka Brytania
Belki aurowe s atrakcyjnym rozwizaniem w przypadku budynkw
uytecznoci publicznej o duej rozpitoci, takich jak restauracja na stacji
obsugi przy autostradzie w Winchester w Wielkiej Brytanii pokazana na
rysunku 2.4. W konstrukcji belki aurowe o podwjnej krzywinie i wysokoci
600 mm rozcigaj si na 18 m, przechodzc przez aurowe belki gwne
o wysokoci 1,2 m i rozpitoci 20 m umieszczone pomidzy supami
z dwuteownikw szerokostopowych. Dodatkowo belki te umoliwiaj
rozmieszczenie instalacji technicznej nad obszarem kuchennym.

2 - 17

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Rysunek 2.4 Belki aurowe o podwjnej krzywinie i belki gwne

2.4

Hangar konsorcjum Airbus Industrie, Tuluza, Francja

Hala produkcyjna konsorcjum Airbus w Tuluzie ma powierzchni 200 000 m2,
jej wysoko wynosi 45 m, a rozpito 117 m. Skada si ona z wizarw
kratowych o wysokoci 8 m, zbudowanych z dwuteownikw szerokostopowych.
Przekroje supw zoonych zapewniaj stateczno konstrukcji dachu. Budynek
w trakcie montau pokazano na rysunku 2.5. Drzwi przesuwne zapewniaj
otwr o wymiarach 117 m 32 m na szczycie budynku. Zamontowano dwie
rwnolege dwignice jezdne, kada o rozpitoci 50 m i udwigu 20 ton.

Rysunek 2.5 Widok hangaru konsorcjum Airbus Industrie w trakcie montau

2 - 18

Cz 2: Projekt koncepcyjny

2.5

Hala przemysowa, Krimpen aan den Ijssel,

Holandia
Omawiana hala produkcyjna ma 85 m dugoci, 40 szerokoci i 24 m
wysokoci. Na szczycie budynku znajduj si drzwi o penej wysokoci, jak
pokazano na rysunku 2.6. Konstrukcja dachu skada si z kratownicy skonej.
Ze wzgldu na brak stenia w cianach szczytowych, konstrukcj zaprojektowano
w taki sposb, aby stateczno zapewniay supy oraz stenia paskie w dachu
i cianach bocznych.

Rysunek 2.6 Monta drzwi w budynku firmy Hollandia w miecie

Krimpen aan den Ijssel

2 - 19

Cz 2: Projekt koncepcyjny

2.6

Centrum dystrybucyjne i biuro, Barendrecht,

Holandia
Omawiane centrum dystrybucyjne jednej z wiodcych sieci supermarketw
w Holandii ma powierzchni 26 000 m2 i skada si z tradycyjnej konstrukcji
stalowej obejmujcej powierzchni dystrybucyjn oraz z powierzchni biurowej
o wysokoci dwch kondygnacji, zawieszonej nad drog dojazdow, jak
pokazano na rysunku 2.7. Wspomniany budynek biurowy o dugoci 42 m
obejmuje wspornik o dugoci 12 m, ktry opiera si na wewntrznej
konstrukcji stalowej wysokiej na dwie kondygnacje i wyposaonej w stenie
ukone. Konstrukcja skada si z belek z dwuteownikw szerokostopowych
oraz supw ze steniem rurowym.
Zarwno magazyn, jak i budynki biurowe wyposaono w instalacj
tryskaczow w celu zmniejszenia ryzyka poaru, a konstrukcj stalow pokryto
przeciwogniow powok ochronn, aby moga pozosta nieosonita wewntrz
budynku. Temperatura wewntrz magazynu wynosi 2C, a konstrukcja stalowa
obiektu biurowego jest izolowana termicznie od czci magazynowej.

Rysunek 2.7 Centrum dystrybucyjne, Barendrecht, Holandia konstrukcja

biura z wspornikiem stonym

2 - 20

Cz 2: Projekt koncepcyjny

PROJEKT KONCEPCYJNY RAM

PORTALOWYCH
Stalowe ramy portalowe s powszechnie stosowane, poniewa cz efektywno
konstrukcyjn z funkcjonalnoci formy. Korzystajc z tej samej koncepcji
konstrukcyjnej, mona zaprojektowa rne konfiguracje ram portalowych, jak
pokazano na rysunku 3.1.

1
2
3
4
5
6

Dwuspadowa rama portalowa

ukowa rama portalowa (belka aurowa)
Rama portalowa z biurami wewntrz
Rama portalowa z dwignicom
Dwuprzsowa rama portalowa
Rama portalowa z biurami na zewntrz

Rysunek 3.1 Rne typy ram portalowych

2 - 21

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.1

Rama portalowa z dachem dwuspadowym

Jednoprzsowa symetryczna rama portalowa (jak pokazano na rysunku 3.2)
ma zwykle nastpujce cechy:
Jej rozpito mieci si w zakresie od 15 m do 50 m (najbardziej
efektywna jest rozpito pomidzy 25 m a 35 m).
Wysoko naroa (od podstawy do linii rodkowej rygla) wynosi od 5 m do
10 m (zwykle przyjmuje si 7,5 m). Wysoko naroa zaley od okrelonej
wysokoci pomidzy grn powierzchni stropu a spodni czci skosu.
Spadek dachu mieci si w zakresie od 5 do 10 (zwykle przyjmuje si 6).
Rozstaw ram wynosi od 5 m do 8 m (wikszy rozstaw stosuje si przy
ramach portalowych o wikszej rozpitoci).
Jako elementy konstrukcyjne stosuje si raczej dwuteowniki ni dwuteowniki
szerokostopowe, poniewa musz one przenosi due momenty zginajce
i zapewni sztywno w paszczynie.
Zwykle stosuje si ksztatowniki S235 lub S275. W zwizku z tym, e
ugicia mog by krytyczne, stal o podwyszonej wytrzymaoci nie ma
zwykle zastosowania.
W ryglach stosuje si skosy przy narou, aby zwikszy nono rygli przy
zginaniu i uatwi poczenie rubowe ze supem.
Przy wierzchoku stosuje si niewielkie skosy, aby uatwi zastosowanie
poczenia rubowego.
3
1

1
2
3
4
5

2
6
5

7
6
7

Naroe
Spadek dachu
Wierzchoek
Rygiel
Skos
w poczeniu
naronym
Skos wierzchoka
Sup

Rysunek 3.2 Jednoprzsowa symetryczna rama portalowa

Skos w poczeniu naronym wycina si zwykle z ksztatownika walcowanego

o tym samym lub nieznacznie wikszym rozmiarze co rygiel, a nastpnie czy
metod spawania do spodniej czci rygla. Dugo skosu w poczeniu
naronym wynosi zwykle 10% rozpitoci. Oznacza to, e moment zginajcy
przy przeginaniu na ostrym kracu skosu jest w przyblieniu rwny
maksymalnemu momentowi zginajcemu przy ugiciu bliej wierzchoka, jak
pokazano na rysunku 3.3.

2 - 22

Cz 2: Projekt koncepcyjny

h
3

1
2
3

Moment na ostrym kracu skosu

Maksymalny moment uginajcy
Dugo skosu

Rysunek 3.3 Moment zginajcy rygla i dugo skosu

Ramy kocowe ramy portalowej nazywa si zwykle ramami szczytowymi.

Ramy szczytowe mog by takie same jak ramy wewntrzne, chocia
przenosz lejsze obcienia. Jeli planowana jest rozbudowa obiektu, jako
ram szczytowych uywa si ram portalowych, aby zredukowa wpyw prac
konstrukcyjnych. Typow ram szczytow pokazano na rysunku 3.4.
1
4

1
2
3
4
5

Rygiel
Sup
Drzwi dla personelu
Drzwi rolowane
ciana cokoowa (mur ceglany)

Rysunek 3.4 Typowe szczegy ramy szczytowej budynku o konstrukcji

portalowej

2 - 23

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Ramy szczytowe mog by rwnie wykonane ze supw i krtkich rygli

podpartych swobodnie pomidzy supami, jak pokazano na rysunku 3.5. W tym
przypadku wymagane jest stenie szczytowe widoczne na rysunku.

Rysunek 3.5 Rama szczytowa (nie jako rama portalowa)

3.2

Stateczno ramy
Cigo ramy zapewnia jej stateczno w paszczynie. Stateczno wzdun
gwarantuje stenie pionowe w elewacjach. Stenie pionowe moe by
zastosowane na obu szczytach budynku lub tylko w jednej nawie. Kada rama
jest poczona na poziomie naroa ze steniem pionowym przy pomocy
elementu walcowanego na gorco. Typowy ukad ste pokazano na rysunku 3.6.

2
2
1
1
2
3

Stenie pionowe na szczycie

Stenie pionowe na cianach
Stenie dachowe

Rysunek 3.6 Typowe stenia w ramie portalowej

Supy szczytowe sigaj od podstawy do rygla, gdzie reakcja przenoszona jest

przez stenie umieszczone w paszczynie dachu z powrotem na poziom
naroa i przez stenie pionowe do fundamentw.

2 - 24

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Jeli nie mona zastosowa stenia ukonego w elewacjach, stateczno

wzdun moe zapewni sztywna rama na elewacji, jak pokazano na rysunku 3.7.

1
2

1
2

Rozprka naroy
Sztywna rama

Rysunek 3.7 Sztywna rama jako alternatywa dla stenia pionowego

3.3

Stateczno elementw konstrukcyjnych

Stateczno elementw konstrukcyjnych naley sprawdzi, stosujc wyraenia
6.61 i 6.62 z normy EN 1993-1-1. Aby projekt by efektywny ekonomicznie,
naley rozway zastosowanie utwierdze rygla i supa. Patwie i szyny boczne
mog suy do utwierdzenia pasa, z ktrym s poczone. Jednak gdy nie
zastosuje si specjalnych rodkw, patwie i szyny boczne nie zapewniaj
utwierdzenia pasa wewntrznego. Utwierdzenie pasa wewntrznego zwykle
uzyskuje si przy pomocy ste z patwi i szyn bocznych, jak pokazano na
rysunku 3.8. Stenie wykonuje si zazwyczaj z cienkich paskw metalowych
zaprojektowanych w taki sposb, aby dziaay na rozciganie, lub te
z ktownikw zaprojektowanych na ciskanie, w przypadku gdy stenie
moliwe jest tylko z jednej strony.
Jeli stenie pokazane na rysunku 3.8 nie jest dopuszczalne zgodnie z przepisami
krajowymi, utwierdzenie mona wykona przy pomocy systemu elementw
walcowanych na gorco.
Ta forma stenia jest wymagana wszdzie tam, gdzie pas wewntrzny
poddawany jest ciskaniu. Taka sytuacja ma miejsce:
po wewntrznej stronie supa i wewntrznej stronie rygla w rejonie skosu,
przy kombinacji obcie grawitacyjnych;
w okolicach wierzchoka rygla, przy kombinacji z wiatrem wznoszcym.
2 - 25

Cz 2: Projekt koncepcyjny

1
2

Utwierdzenie pasa
wewntrznego
Patew lub szyna boczna

Rysunek 3.8 Typowe stenie pasa wewntrznego

Ukad utwierdze pasa wewntrznego jest zwykle podobny do ukadu

pokazanego na rysunku 3.9. W niektrych przypadkach utwierdzenie wntrza
pasa supa moe by niemoliwe. W takiej sytuacji konieczne moe okaza si
zastosowanie supa o wikszym przekroju, ktry zapewni stateczno
pomidzy spodni stron skosu i podstaw.

1
1

Utwierdzenie pasa wewntrznego rygla i supa

Rysunek 3.9 Oglny ukad utwierdze pasa wewntrznego

We wszystkich przypadkach poczenie lica wewntrznego supa i spodniej

strony skosu, jak pokazano na rysunku 3.10, musi by utwierdzone. Utwierdzenie
moe mie ksztat pokazany na rysunku 3.8 lub moe by wykonane
z ksztatownika walcowanego na gorco przeznaczonego do tego celu.

1
1

Pooenie utwierdzenia

Rysunek 3.10 Utwierdzenia w poczeniu skos/sup

2 - 26

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.4

Projekt wstpny

3.4.1

Ramy gwne
Chocia w celu wykonania efektywnej analizy i projektu ramy portalowej
wykorzystuje si oprogramowanie tworzone na zamwienie, projekt wstpny
jest prosty. W wikszoci przypadkw zasadne oszacowanie maksymalnych
momentw zginajcych mona uzyska, rozpatrujc jedynie obcienia
pionowe. Kombinacje oddziaywa, wraz z oddziaywaniami wiatru, musz
by sprawdzone w projekcie kocowym, ale mog te mie znaczenie w projekcie
wstpnym, jeli oddziaywania wiatru s uciliwe (np. na obszarze nadmorskim
lub gdy rama portalowa jest wysoka).
Tabele wymiarw pocztkowych uwzgldniajce jedynie obcienie pionowe
podano w rozdziale 8.
Rozwizaniem alternatywnym do korzystania z wymiarw podanych
w czci 8 jest obliczenie momentu zginajcego w naroach i w wierzchoku
w oparciu o analiz spryst.
W/ m

ME

MA
IR

WL
32

IR

h
IC

IC

Rysunek 3.11 Szczegy ramy portalowej poczonej przegubowo z podstaw

2 - 27

Cz 2: Projekt koncepcyjny

W przypadku ramy poczonej przegubowo z podstaw, rysunek 3.11, moment

zginajcy w naroach ME oraz w wierzchoku MA mona obliczy
w nastpujcy sposb:
ME =

wL2 (3 + 5m )
wL2
i MA =
+ m ME
16 N
8

gdzie:
N = B + mC
C = 1 + 2m
B = 2(k + 1) + m
m=1+

= f h
k=

IR h
IC s

Na potrzeby projektu wstpnego mona przyj, e IC = 1,5 IR

Uwzgldniajc momenty zginajce w ramie, rygiel naley dobra tak, aby
warto momentu przy zginaniu przekraczaa zarwno moment na ostrym
kracu skosu, jak i maksymalny moment uginajcy (o wartoci nieznacznie
wikszej ni moment przy wierzchoku).
3.4.2

Supy szczytowe
Supy szczytowe projektuje si zwykle jako swobodnie podparte od podstawy
do rygla. Gwnym obcieniem s oddziaywania wiatru. Wpyw na obcienie
supa szczytowego ma take cinienie wewntrzne lub sia ssca. Krytycznym
przypadkiem obliczeniowym jest czsto wystpowanie cinienia wewntrz
i siy sscej na zewntrz budynku, gdy pas wewntrzny supka ciany
szczytowej jest nieutwierdzony. Jeli przepisy krajowe na to zezwalaj, pas
wewntrzny moe by utwierdzony przez szyn blachy okadzinowej, aby
zwikszy nono przy wyboczeniu.

3.4.3

Stenie
Na etapie projektu wstpnego wygodnie jest wyliczy cakowite obcienie
wzdune konstrukcji. T si cinajc naley przyj jako skadnik poziomy
obcienia przenoszonego przez stenie pionowe. Najbardziej obcionym
steniem dachowym jest element znajdujcy si najbliej naroa. Wzduny
element naroa przenosi obcienie ze stenia dachowego na stenie
pionowe. Elementami stajcymi mog by ksztatowniki zamknite,
ktowniki lub paska blacha stalowa. Przyjmuje si, e paska blacha stalowa
jest odporna jedynie siy rozcigajce.

2 - 28

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.5

Poczenia

3.5.1

Poczenie narone
Typowe poczenie narone pokazano na rysunku 3.12. Niemal we wszystkich
przypadkach wymagane jest umieszczenie w supie ciskanego elementu
usztywniajcego (w dolnej czci skosu jak wida na rysunku). Inne
elementy usztywniajce mog by wymagane w celu zwikszenia nonoci
przy zginaniu pasa supa (w ssiedztwie rub napinajcych), a take zwikszenia
nonoci przy cinaniu pyty rodnikowej supa. Skos wykonywany jest zwykle
z belki o rozmiarze podobnym do rozmiaru rygla (lub wikszym) bd
z odpowiadajcej jej blachy. Zwykle mona stosowa ruby M24 8.8 oraz
blach doczoow S275 o gruboci 25 mm.

1
2

Skos
ciskany element usztywniajcy

Rysunek 3.12 Typowe poczenie narone

3.5.2

Poczenie wierzchokowe
Typowe poczenie wierzchokowe pokazano na rysunku 3.13. Poczenie
wierzchokowe suy przede wszystkim do zwikszenia wysokoci elementu,
tak aby powstao odpowiednie poczenie rubowe. Skos wierzchoka wykonuje
si zazwyczaj z tego samego elementu, z ktrego zrobiony jest rygiel, lub
z odpowiadajcej mu blachy. Zwykle mona stosowa ruby M24 8.8 oraz
blach doczoow S275 o gruboci 25 mm.

Rysunek 3.13 Typowe poczenie wierzchokowe

2 - 29

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.5.3

Podstawy
Typow podstaw poczon przegubowo pokazano na rysunku 3.14. Blacha
doczoowa ma zwykle grubo co najmniej tak jak pas supa. Wikszo
instytucji przyjmuje, e nawet przy czterech rubach mocujcych, jak pokazano
na rysunku 3.14, podstawa jest wci poczona przegubowo. Rozwizaniem
alternatywnym jest zastosowanie tylko dwch rub mocujcych na osi supa,
jednak moe to utrudni monta konstrukcji stalowej.
Supy umieszcza si zwykle na kilku stalowych przekadkach, aby konstrukcja
stalowa znajdowaa si na odpowiednim poziomie, a szczelin pomidzy
fundamentami a konstrukcj wypenia si zapraw cementow. Due podstawy
naley wyposay w otwr wentylacyjny, aby uatwi cakowit cementacj.
ruby mocujce s zwykle wbudowane w fundamenty. Pozostawia si jednak
pewn swobod ruchu poprzecznego (rury lub stoki), tak aby mona byo
precyzyjnie wyrwna konstrukcj stalow. Otwory w blasze podstawy s
zwykle o 6 mm wiksze ni rednica ruby, aby uatwi wyrwnanie poprzeczne.

1
2
3
4
5

2
3
~

Rysunek 3.14 Szczeg typowej podstawy ramy portalowej

2 - 30

ruby mocujce
Blacha podstawy
Zaprawa
Rura (lub stoek)
Pyta kotwica

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.5.4

Poczenia stenia
Siy dziaajce w steniu ramy portalowej s zwykle niewielkie. Typowe
poczenia pokazano na rysunku 3.15. Jeli jest to moliwe, blachy wzowe
powinny by podparte na dwch krawdziach.

Rysunek 3.15 Typowe poczenie stenia

3.6

Inne typy ram portalowych

Cechy charakterystyczne konwencjonalnej ramy portalowej opisano w punktach
od 3.1 do 3.5. Podstawow koncepcj konstrukcyjn mona modyfikowa na
wiele sposobw w celu uzyskania najbardziej opacalnego rozwizania, jak
pokazano poniej.

3.6.1

Rama portalowa ze stropem midzykondygnacyjnym

Antresola

Rysunek 3.16 Rama portalowa z wewntrznym stropem

midzykondygnacyjnym

2 - 31

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Powierzchni biurow w konstrukcji z ram portalow uzyskuje si czsto przez

zastosowanie stropu midzykondygnacyjnego (jak pokazano na rysunku 3.17).
Strop midzykondygnacyjny moe mie pen szeroko konstrukcji lub jej
cz. Moe by zaprojektowany taki sposb, aby zapewnia stateczno ramy.
Strop wewntrzny przestrzeni biurowej wymaga czsto ochrony przeciwpoarowej.

Rysunek 3.17 Rama portalowa ze stropem porednim

3.6.2

Rama portalowa z zewntrzn antresol

Antresola

Rysunek 3.18 Rama portalowa z zewntrzn antresol

Biura mog si znajdowa po zewntrznej stronie ramy portalowej, w wyniku

czego powstaje asymetryczna konstrukcja portalowa (jak pokazano na
rysunku 3.18). Gwn zalet takiego ukadu jest to, e przestrze biurowa nie
jest ograniczona przez due supy i skosy. Stateczno tej dodatkowej
konstrukcji zaley na og od statecznoci ramy portalowej (elementy
konstrukcyjne s czsto poczone nominalnie przegubowo z ram gwn),
a elementy mog by stosunkowo lekkie.

2 - 32

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.6.3

Rama portalowa z suwnic

Rysunek 3.19 Rama portalowa z suwnic ze wspornikami supowymi

W przypadku suwnic o stosunkowo niewielkim udwigu (do okoo 20 ton) do

podparcia belki i szyny suwnicy mona wykorzysta ramy portalowe, jak
pokazano na rysunku 3.19. Przesunicie ramy w kierunku zewntrznym
(rozchodzenie si ramy) na poziomie szyny suwnicy moe mie istotne znaczenie.
Aby zapobiec tego typu rozchodzeniu, konieczne moe by zastosowanie
poziomego cigu lub utwierdzonych podstaw supw.
W przypadku duych suwnic odpowiednia bdzie konstrukcja z wizarem
dachowym (patrz rozdzia 4), przy ktrej rozchodzenie si supw jest
ograniczone do minimum. Przy duych obcieniach naley stosowa supy
zoone, jak opisano w rozdziale 6. Projekt wykonawczy zawiera omwienie
zarwno projektu kratownic[3], jak i supw zoonych[4].
3.6.4

Rama portalowa ze cigiem

2

1
2

cig
Wieszaki (wymagane przy duych rozpitociach)

Rysunek 3.20 Rama portalowa ze cigiem

W przypadku ramy portalowej ze cigiem, jak pokazano na rysunku 3.20,

rozchodzenie si naroa i momenty zginajce w ramie s znacznie zmniejszone.
W ryglach zaczn dziaa due siy ciskajce, co zmniejsza stateczno
elementw konstrukcyjnych. Do projektowania portali ze cigiem wymagane
jest oprogramowanie do oblicze drugiego rzdu.

2 - 33

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.6.5

Mansardowe lub ukowe ramy portalowe

Rysunek 3.21 Mansardowa rama portalowa

Mansardowa rama portalowa skada si z szeregu rygli i skosw, jak pokazano

na rysunku 3.21, ktre tworz ram pseudoukow. Poczenia pomidzy
elementami mog by rwnie wyposaone w niewielkie skosy uatwiajce
zastosowanie pocze rubowych.
Ramy portalowe z rygli ukowych pokazane na rysunku 3.22 s czsto
stosowanym rozwizaniem architektonicznym. Rygiel mona wygi do uzyskania
okrelonego promienia, stosujc zginanie na zimno. W przypadku rozpitoci
wikszych ni okoo 18 m, ze wzgldu na ograniczenia dotyczce transportu,
moe by konieczne zastosowanie stykw w ryglu.

2 - 34

Cz 2: Projekt koncepcyjny
Rozwizaniem alternatywnym jest wykonanie zewntrznego dachu ukowego
przez zrnicowanie dugoci wspornikw patwi podpartych na ryglu
zoonym z szeregu elementw prostych, jak pokazano na rysunku 3.23.

Rysunek 3.22 Belki ukowe zastosowane w ramie portalowej

Rysunek 3.23 Pozornie ukowa rama portalowa

2 - 35

Cz 2: Projekt koncepcyjny

3.6.6

Wielonawowa rama portalowa

Wielonawowe ramy portalowe mona projektowa, stosujc supy porednie,
jak pokazano na rysunku 3.24. Gdy wymagane jest ograniczenie liczby supw
wewntrznych, mona usun co drugi sup wewntrzny lub pozostawi tylko
jeden sup wewntrzny w co trzeciej ramie. W miejscu, w ktrym usunito sup
wewntrzny, projektuje si wysok belk (zwan czsto belk koszow)
czc pozostae supy. Cigo rygli uzyskuje si, stosujc poczenie
skosowe z belk koszow, jak pokazano na rysunku 3.25.

Rysunek 3.24 Wielonawowa rama portalowa

1
2

Belka koszowa
Rygiel

Rysunek 3.25 Poczenie z belk koszow

2 - 36

Cz 2: Projekt koncepcyjny

PROJEKT KONCEPCYJNY KONSTRUKCJI

KRATOWNICOWYCH

4.1

Wprowadzenie
Istnieje wiele form kratownic. Niektre z typw kratownic stosowanych
powszechnie w budynkach jednokondygnacyjnych pokazano na rysunku 4.1.
Kratownice stosuje si w przypadku duych rozpitoci, a szczeglnie wtedy,
gdy konstrukcja dachu musi przenosi due obcienia, wwczas ugicie
pionowe mona kontrolowa, stosujce rne wymiary elementw
konstrukcyjnych.
W przypadku budynkw przemysowych stosuje si zwykle kratownice typu
W, typu N oraz kratownice dwuspadowe. Przy mniejszych rozpitociach
wykorzystywane s kratownice typu fink. Porwnujc kratownice typu W
i typu N:

kratownica typu W ma wicej wolnej przestrzeni pomidzy elementami

wewntrznymi,
elementy wewntrzne kratownicy typu W mog by wiksze, poniewa
dugi element ukony musi przenosi obcienia ciskajce elementy
ciskane w kratownicy typu N s krtkie.

2 - 37

Cz 2: Projekt koncepcyjny

5
1
2
3
4
5

Kratownica typu W
Kratownica typu N
Kratownica dwuspadowa
Kratownica typu fink
Kratownica ukowa

Rysunek 4.1 Rne formy wizarw kratowych stosowane

w budynkach przemysowych

2 - 38

Cz 2: Projekt koncepcyjny

4.2

Elementy kratownicy
Jeeli nie ma szczeglnych wymaga architektonicznych, proste poczenie
pomidzy pasami a elementami wewntrznymi wykonuje si przy pomocy
elementw kratownicy. Powszechnie stosowanymi kombinacjami, jak pokazano
na rysunku 4.2, s:

Teowniki stosowane jako pasy kratownicy z ktownikami stosowanymi

jako elementy usztywniajce. Ktowniki mog by przyspawane lub
przykrcone za pomoc rub do trzonu teownika.
Podwjne ktowniki jako pasy kratownicy i pojedyncze (lub podwjne)
ktowniki jako elementy wewntrzne. Poczenia wykonuje si przy uyciu
blachy wzowej przyspawanej pomidzy ktownikami tworzcymi pasy
kratownicy.
Ksztatowniki walcowane stosowane jako pasy kratownicy ze rodnikiem
w paszczynie kratownicy. Elementami wewntrznymi s zwykle ktowniki
poczone przez blach wzow przyspawan do pasa kratownicy.
Ksztatowniki walcowane stosowane jako pasy kratownicy, lecz ze rodnikiem
prostopadym do paszczyzny kratownicy. Poczenia z elementami pasa
kratownicy mog by wykonane przy uyciu blach wzowych przyspawanych
do rodnika, chocia ten typ pocze wymaga dokadnego uszczegowienia.
Prost i skuteczn alternatyw jest wybr pasw kratownicy o tej samej
wysokoci cakowitej i poczenie elementw wewntrznych do zewntrznej
strony obu pasw zwykle za pomoc spawania.
W przypadku kratownic przenoszcych due obcienia jako elementw
wewntrznych mona uy walcowanych dwuteownikw lub dwuteownikw
szerokostopowych bd ceownikw. W przypadku tak duych kratownic
bardzo istotne jest, aby poczenia byy jak najbardziej wydajne, zatem
wybr zarwno prtw, jak i elementw wewntrznych powinien by
podyktowany tym wanie wzgldem.
Projekt wykonawczy kratownic omwiono w dokumencie Jednokondygnacyjne
konstrukcje stalowe. Cz 5: Projekt wykonawczy kratownic3.

2 - 39

Cz 2: Projekt koncepcyjny

2
1

1
2
3
4

Teownik
Ktowniki
Blacha wzowa
Pas kratownicy zbudowany z podwjnego ktownika

Rysunek 4.2 Typowe elementy kratownicy

2 - 40

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Kratownic wykonan z ksztatownikw walcowanych pokazano na rysunku 4.3.

Rysunek 4.3 Kratownica wykonana z ksztatownikw walcowanych

4.3

Stateczno ramy
W wikszoci przypadkw stateczno ramy zapewniaj stenia w obu
kierunkach ortogonalnych, przy czym kratownica jest po prostu poczona
przegubowo ze supami podpierajcymi. Przy wykonywaniu poczenia
przegubowego jeden z elementw pasa kratownicy staje si zbdny, jak
pokazano na rysunku 4.4, w zwizku z czym mona pozwoli na to, aby jego
poczenie ze supem zostao przesunite w kierunku osi pasa kratownicy.

Element zbdny

Rysunek 4.4 Element zbdny w kratownicy swobodnie podpartej

Stateczno wzdun zapewnia zwykle stenie pionowe.

2 - 41

Cz 2: Projekt koncepcyjny

4.4

Projekt wstpny
Na etapie projektu wstpnego zaleca si nastpujc procedur:
1. Ustali obcienie kratownicy. Patrz punkt 1.4.1. Na etapie projektu wstpnego
wystarczy przeliczy wszystkie obcienia, cznie z ciarem wasnym, na
obcienia skupione przyoone w wzach i przyj, e caa kratownica
jest poczona przegubowo. To zaoenie stosuje si na og rwnie do
projektu kocowego. Ewentualnie mona przyj, e obcienia dachowe
przyoone s w miejscu patwi, a pasy kratownicy s cige ponad
elementami wewntrznymi poczonymi przegubowo, jednak ze wzgldu
na dokadno rozwizanie to rzadko znajduje zastosowanie.
2. Okreli wysoko kratownicy i rozmieszczenie elementw wewntrznych.
Typowa rozpito: wspczynnik wysokoci wynosi w przyblieniu 20
zarwno w przypadku kratownic typu W, jak i typu N. Elementy wewntrzne
maj najwiksz wydajno pomidzy 40 a 50.
3. Okreli siy dziaajce w pasach kratownicy i elementach wewntrznych,
przyjmujc, e caa kratownica jest poczona przegubowo. Mona to
zrobi przy uyciu oprogramowania lub rcznie, stosujc proste metody
obliczania si w poczeniach bd korzystajc z momentw w okolicy
przegubu, jak pokazano na rysunku 4.5.
VL x

p
d

VL
d

VL x

p
d

VL

Obliczanie si w poczeniach

p1
C

VL
Wykorzystanie momentw w okolicy wza D do okrelenia siy CB

Rysunek 4.5 Obliczanie si w kratownicy z poczeniami przegubowymi

2 - 42

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Bardzo prostym podejciem jest obliczenie maksymalnego momentu

zginajcego w kratownicy przyjmujc, e zachowuje si ona jak belka,
a nastpnie podzielenie tego momentu przez odlego pomidzy pasami
kratownicy, tak aby wyznaczy si osiow dziaajc w pasie kratownicy.
4. Wybra ciskany element pasa kratownicy. Nono na wyboczenie okrela
si na podstawie odlegoci pomidzy punktami wzowymi przy wyboczeniu
w paszczynie. Wyboczenie z paszczyzny zaley od odlegoci pomidzy
utwierdzeniami ograniczajcymi takie wyboczenie zwykle patwiami
dachowymi lub innymi elementami.
5. Wybra rozcigany element pasa kratownicy. Krytycznym przypadkiem
obliczeniowym moe by unoszenie, gdy dolny pas kratownicy poddany
jest ciskaniu. Wyboczenie z paszczyzny moe czsto by krytyczne.
Na og stosuje si specjalny system ste na poziomie dolnego pasa
kratownicy, aby zapewni utwierdzenie w kombinacji zakadajcej odwrcenie
kierunku obcienia. To dodatkowe stenie nie jest stosowane w kadym
wle kratownicy, lecz tylko tam, gdzie jest to wymagane, aby wyrwna
nono przy rozciganiu z nonoci przy ciskaniu.
6. Wybra elementy wewntrzne, dbajc przy tym, aby poczenia nie byy
skomplikowane.
7. Sprawdzi ugicia kratownicy.

4.5

Kratownice ze sztywn ram

Konstrukcje opisane w punktach 4.1 i 4.4 s stateczne w kadym kierunku
ortogonalnym dziki steniom. Ramy mog by stateczne rwnie w paszczynie
przez zapewnienie cigoci kratownicy ze supami. Oba pasy kratownicy s
przytwierdzone do supw (tj. brak pocze przesuwnych). Poczenia wewntrz
kratownicy oraz ze supami mog by poczeniami przegubowymi. Rama jest
wwczas podobna do ramy portalowej. W przypadku tego typu ramy analiz
przeprowadza si zwykle przy uyciu oprogramowania. Naley zwrci
szczegln uwag na projekt supw, poniewa dugo wyboczeniowa
w paszczynie jest zwykle znacznie wiksza ni rzeczywista dugo elementu.

2 - 43

Cz 2: Projekt koncepcyjny

4.6

Poczenia
Kratownice s poczone z elementami pasa przy uyciu rub lub metod
spawania, bezporednio do pasa lub przez blachy wzowe, jak pokazano na
rysunku 4.6.
3

Rysunek 4.6 Poczenia kratownic

Kratownice s na og prefabrykowane w zakadzie produkcyjnym, natomiast

wykonanie stykw moe by wymagane na placu budowy. Na miejscu budowy
wymagane jest nie tylko wykonanie stykw w pasach kratownic, ale rwnie
poczenia w miejscu styku elementu wewntrznego. Styki mog by
przedstawione z nakadkami lub jako poczenia typu blacha doczoowa, jak
pokazano na rysunku 4.7.

Rysunek 4.7 Szczegy styku

Zastosowanie zwykych rub (niespranych) w lunych otworach moe

spowodowa nieznaczne przesunicie w poczeniu. Jeli tego rodzaju przesunicie
wystpuje w wielu poczeniach, ugicie kratownicy moe by wiksze ni
wynika to z oblicze. Jeli ugicie jest czynnikiem krytycznym, naley
zastosowa ruby sprajce lub poczenia spawane.

2 - 44

Cz 2: Projekt koncepcyjny

KONSTRUKCJE Z BELEK SWOBODNIE

PODPARTYCH
W przypadku niewielkich rozpitoci (do okoo 20 m) mona zastosowa
konstrukcj zoon z belek swobodnie podpartych i supw, jak pokazano na
rysunku 5.1. Belka dachowa to pojedynczy ksztatownik walcowany, poczony
ze supami przy pomocy pocze nominalnie przegubowych. Belka dachowa
moe by prosta, wstpnie wygita, perforowana lub ukowa. Dach moe by
paski lub, czciej, o niewielkim spadku w celu uatwienia odpywu wody.
Aby zapobiec powstawaniu zastoisk wody na dachu, naley zastosowa spadek
dachu lub belk wstpnie wygit.

Rysunek 5.1 Konstrukcja z belek swobodnie podpartych i supw

Stateczno ramy tego typu konstrukcji w kadym kierunku ortogonalnym

zapewniaj stenia. Belk zaprojektowano jako swobodnie podpart, a supy
jako rozprki proste, z momentem nominalnym przyoonym przez poczenie
belki. Powszechnie przyjmuje si, e sia cinajca z belki przyoona jest
w odlegoci 100 mm od lica supa.

2 - 45

Cz 2: Projekt koncepcyjny

SUPY ZOONE
Supy przenoszce due obcienia lub supy w wysokich budynkach
przemysowych mog by zbudowane z ksztatownikw zoonych. Supy
zoone czsto skadaj si z ksztatownikw HE lub UPE, w ktrych przewizki
(paskowniki) lub kratowanie (zazwyczaj ktowniki) s przyspawane
w poprzek pasw, jak pokazano na rysunku 6.1.
Supy zoone nie s stosowane w ramach portalowych, ale czsto znajduj
zastosowanie w budynkach poddanych obcieniom od cikich dwignic.
Konstrukcj dachu mog tworzy rygle dwuspadowe, jednak czciej stosuje
si kratownice, jak pokazano na rysunku 1.4.

Rysunek 6.1 Przekroje poprzeczne supw zoonych

W celu zapewnienia podparcia dachu ponad poziomem suwnicy, pojedynczy

element moe wystawa na dugoci kilku metrw. Ten typ supa zwany jest
czsto bagnetowym (bayonet). Wystajcy element moe by kontynuacj
jednego z dwch ksztatownikw gwnych elementu zoonego lub te osobnym
ksztatownikiem umieszczonym centralnie w stosunku do ksztatownika
zoonego. Przykady supw zoonych pokazano na rysunku 6.2. Budynki,
w ktrych stosuje si supy zoone stale przenosz due obcienia i czsto
poddane s obcieniom ruchomym zwizanym z prac suwnic. Tego typu
budynki s wyposaone w du ilo ste w dwch kierunkach ortogonalnych.

2 - 46

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Projekt wykonawczy slupw zoonych omwiono w dokumencie

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 6: Projekt wykonawczy
supw zoonych4 niniejszego przewodnika.

Sup kratowany

Sup z przewizkami

Sup z belk
podsuwnicow

Rysunek 6.2 Przykady supw zoonych w budynkach jednokondygnacyjnych

2 - 47

Cz 2: Projekt koncepcyjny

OKADZINY
Istnieje wiele oglnych rodzajw okadzin, ktre mona stosowa w budynkach
jednokondygnacyjnych w zalenoci od ich przeznaczenia. Nale one do
czterech obszernych kategorii, ktre opisano w poniszych punktach.

7.1

Pojedynczy arkusz blachy trapezowej

Poszycie w postaci pojedynczych arkuszy blachy profilowanej jest szeroko
stosowane w konstrukcjach rolniczych i przemysowych nie wymagajcych
izolacji termicznej. Mona je zwykle stosowa na dachach o spadku wynoszcym
zaledwie 4, pod warunkiem, e zastosuje si zakady i szczeliwa zalecane przez
producentw w przypadku niewielkich spadkw. Arkusze blachy mocowane s
bezporednio do patwi i szyn bocznych, jak pokazano na rysunku 7.1,
i zapewniaj odpowiednie utwierdzenie. W niektrych przypadkach izolacja
zawieszona jest bezporednio pod arkuszami poszycia.

Rysunek 7.1 Pojedynczy arkusz blachy trapezowej

7.2

System poszycia podwjnego

W dachowych systemach poszycia podwjnego lub wielowarstwowego stosuje
si zwykle stalow kaset wzdun mocowan do patwi, nastpnie system
elementw dystansowych (plastikowa tuleja i element dystansowy lub szyna
i wspornik dystansowy), izolacj i poszycie zewntrzne z blachy profilowanej.
Poniewa poczenie pomidzy poszyciem zewntrznym a wewntrznym moe
nie by wystarczajco sztywne, naley wybra odpowiedni kaset wzdun
i mocowania, ktre same zapewni wymagany poziom utwierdzenia patwi.
Tego typu konstrukcj z plastikowymi tulejami przedstawiono na rysunku 7.2.
Wraz ze wzrostem wysokoci izolacji zaczto skania si ku rozwizaniom
wykorzystujcym szyny i wsporniki, ktre zapewniaj wiksze utwierdzenie
boczne patwi. System ten przedstawiono na rysunku 7.3.

2 - 48

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Przy odpowiednim uszczelnieniu pocze kasety wzdune mona zastosowa

jako elementy tworzce szczeln powietrznie barier. Innym rozwizaniem jest
wykorzystanie nieprzepuszczalnej membrany umieszczonej na kasecie wzdunej.
1

3
4

1
2
3
4
5

Pokrycie zewntrzne
Element dystansowy typu Z
Izolacja
Kaseta wzduna (arkusz wewntrzny)
Plastikowa tuleja

Rysunek 7.2 Konstrukcja podwjna z plastikow tulej i elementami

dystansowymi typu Z

2
3
4

1
2
3
4
5

Pokrycie zewntrzne
Izolacja
Szyna
Kaseta wzduna (arkusz wewntrzny)
Wspornik

Rysunek 7.3 Konstrukcja podwjna z szyn i wspornikami dystansowymi

2 - 49

Cz 2: Projekt koncepcyjny

7.3

Pokrycie czone na rbek stojcy

Pokrycie czone na rbek stojcy jest wyposaone w kryte elementy zczne
i moe by mocowane na dugociach do 30 m. Zalet tego rozwizania jest
brak otworw w pokryciu, przez ktre mogaby przedostawa si woda, a take
szybki monta pokrycia dachowego. Mocowania maj ksztat zaciskw, ktre
przytrzymuj pokrycie, pozwalajc mu jednoczenie przesuwa si w kierunku
poziomym (patrz rysunek 7.4). Wad tego systemu jest zmniejszenie utwierdzenia
patwi w porwnaniu z konwencjonalnym systemem mocowania. Niemniej
prawidowo umocowana kaseta wzduna powinna zapewni odpowiednie
utwierdzenie.
1

1
2
3

Pokrycie zewntrzne
Izolacja
Zacisk w poczeniu na rbek stojcy

Rysunek 7.4 Panele czone na rbek stojcy z kasetami wzdunymi

7.4

Panele kompozytowe lub warstwowe

Panele kompozytowe lub warstwowe uzyskuje si umieszczajc warstw izolacji
piankowej pomidzy zewntrzn a wewntrzn warstw pokrycia. Panele
kompozytowe maj dobre waciwoci przesklepiajce dziki zoonemu
oddziaywaniu rdzenia z blachami stalowymi. Dostpne s system czenia na
rbek stojcy (patrz rysunku 7.4) i system czenia bezporedniego. Zapewniaj
one due zrnicowanie poziomw utwierdze patwi. Dodatkowe informacje
mona uzyska u producentw.

2 - 50

Cz 2: Projekt koncepcyjny

7.5

Projektowanie cian z uwagi na warunki poarowe

Zgodnie z wymaganiami wikszoci krajowych przepisw budowlanych ciana
konstrukcji znajdujca si w pobliu granicy dziaki budowlanej musi by
zaprojektowana w taki sposb, aby zapobiega rozprzestrzenianiu si ognia na
ssiedni nieruchomo. Badania ogniowe wykazay, e mona w tym celu
stosowa wiele typw paneli, pod warunkiem, e pozostan one przytwierdzone
do konstrukcji. Dodatkowe wskazwki mona uzyska u producentw.
Niektrzy producenci wykonuj otwory szczelinowe w poczeniach szyn
bocznych, uwzgldniajc w ten sposb rozszerzalno ciepln. Aby si upewni,
e takie dziaanie prowadzce do niwelacji utwierdzenia w warunkach
normalnych nie ma negatywnego wpywu na stateczno supa, na otwory
szczelinowe nakadane s podkadki z materiau, ktry topi si w wysokiej
temperaturze. Dziki temu szyna boczna moe przesuwa si wzgldem supa
jedynie w warunkach poaru. Szczegy dotyczce tego typu systemu
przedstawiono na rysunku 7.5.
1

1
2
3

Szyna boczna
Otwr szczelinowy uwzgldniajcy rozszerzalno ciepln
cznik

Rysunek 7.5 Szczegy typowej ciany ogniowej z uwzgldnieniem

otworw szczelinowych kompensujcych rozszerzalno
ciepln w warunkach poaru

2 - 51

Cz 2: Projekt koncepcyjny

PROJEKT WSTPNY RAM PORTALOWYCH

8.1

Wprowadzenie
Na etapie projektu wstpnego mona zastosowa nastpujce metody
okrelenia wymiarw supw i rygli jednoprzsowych ram portalowych.
Dalsze obliczenia szczegowe bd wymagane na etapie projektu kocowego.
Naley pamita, e metoda ta nie uwzgldnia:

wymaga dotyczcych oglnej statecznoci,

ugi w stanie granicznym uytkowalnoci.

8.2

Szacunkowe okrelanie wymiarw elementw

Wskazwki dotyczce ram portalowych odnosz si do zakresu rozpitoci
pomidzy 15 a 40 m i zostay przedstawione w tabeli 8.1. Do opracowania
poniszej tabeli przyjto nastpujce zaoenia:

Spadek dachu wynosi 6.

Gatunek stali to S235. Jeli projekt zaley od warunkw uytkowalnoci,
zastosowanie mniejszych ksztatownikw ze stali wyszego gatunku moe
nie by zalecane. Kiedy ugicia nie s problemem, na przykad przy
konstrukcjach cakowicie oboonych okadzin metalow, mona zastosowa
wysze gatunki stali.
Obcienie rygla to cakowite obliczeniowe oddziaywania stae (cznie
z ciarem wasnym) oraz obliczeniowe oddziaywania zmienne, a jego
zakres wynosi od 8 do 16 kN/m.
Ramy rozmieszczono w odlegoci od 5 do 7,5 m.
Dugo skosu to 10% rozpitoci ramy.
Sup uznany jest za utwierdzony, gdy na jego dugoci zapewnione s
utwierdzenia ograniczajce skrcanie (supy te s zatem lejsze ni
odpowiadajce im supy nieutwierdzone).
Sup uznaje si za nieutwierdzony, gdy nie mona utwierdzi jego pasa
wewntrznego.
Wymiary elementw konstrukcyjnych podane w tabelach s odpowiednie do
szybkiego projektu wstpnego. Jednak gdy okrelono rygorystyczne wartoci
graniczne ugicia, moe by konieczne zwikszenie wymiarw elementw
konstrukcyjnych.
W kadym przypadku naley wykona peny projekt i sprawdzi elementy
zgodnie z norm EN 1993-1-1.

2 - 52

Wymiary elementw jednoprzsowej ramy portalowej z dachem o spadku 6

2 - 53

Obcienie
rygla
(kN/m)

Wysoko
naroa
(m)

Rozpito ramy (m)

15

20

25

30

35

40

Rygiel

8
8
8

6
8
10

IPE 240
IPE 240
IPE 240

IPE 330
IPE 330
IPE 330

IPE 360
IPE 360
IPE 360

IPE 400
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 450
IPE 450
IPE 450

Utwierdzony
sup

8
8
8

6
8
10

IPE 300
IPE 300
IPE 300

IPE 360
IPE 360
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

IPE 550
IPE 600
IPE 600

IPE 600
IPE 600
IPE 750 137

Nieutwierdzony sup

8
8
8

6
8
10

IPE 360
IPE 450
IPE 450

IPE 450
IPE 550
IPE 550

IPE 550
IPE 600
IPE 600

IPE 550
IPE 600
IPE 750 137

IPE 0 600
IPE 750 137
IPE 750 173

IPE 750 137

IPE 750 173
HE 800

Rygiel

10
10
10

6
8
10

IPE 270
IPE 270
IPE 270

IPE 330
IPE 330
IPE 360

IPE 400
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 0 450
IPE 0 450
IPE 0 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

Utwierdzony
sup

10
10
10

6
8
10

IPE 360
IPE 360
IPE 360

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 450
IPE 550
IPE 550

IPE 550
IPE 550
IPE 600

IPE 600
IPE 600
IPE 600

IPE 750 137

IPE 750 137
IPE 750 173

Nieutwierdzony sup

10
10
10

6
8
10

IPE 400
IPE 450
IPE 450

IPE 450
IPE 550
IPE 600

IPE 550
IPE 600
IPE 750 137

IPE 600
IPE 750 137
IPE 750 173

IPE 750 137

IPE 750 173
HE 800

IPE 750 137

HE 800
HE 800

Rygiel

12
12
12

6
8
10

IPE 270
IPE 270
IPE 270

IPE 360
IPE 360
IPE 60

IPE 400
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

IPE 550
IPE 550
IPE 600

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Tabela 8.1

Jednoprzsowa rama portalowa z dachem o spadku 6

2 - 54

Obcienie
rygla
(kN/m)

Wysoko
naroa
(m)

Rozpito ramy (m)

15

20

25

30

35

40

Utwierdzony
sup

12
12
12

6
8
10

IPE 360
IPE 360
IPE 360

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

IPE 600
IPE 600
IPE 600

IPE 750 137

IPE 750 137
IPE 750 137

IPE 750 173

IPE 750 173
IPE 750 173

Nieutwierdzony sup

12
12
12

6
8
10

IPE 450
IPE 450
IPE 550

IPE 550
IPE 600
IPE 600

IPE 600
IPE 600
IPE 750 173

IPE 600
IPE 750 173
HE 800

IPE 750 137

HE 800
HE 800

IPE 750 173

HE 800
HE 900

Rygiel

14
14
14

6
8
10

IPE 330
IPE 330
IPE 330

IPE 400
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

IPE 600
IPE 600
IPE 600

Utwierdzony
sup

14
14
14

6
8
10

IPE 360
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 600

IPE 600
IPE 600
IPE 750 137

IPE 750 173

IPE 750 173
IPE 750 173

IPE 750 173

HE 800
HE 800

Nieutwierdzony
sup

14
14
14

6
8
10

IPE 450
IPE 550
IPE 550

IPE 550
IPE 600
IPE 750 137

IPE 600
IPE 750 137
IPE 750 173

IPE 750 137

IPE 750 173
HE 800

IPE 750 173

HE 800
HE 800

HE 800
HE 800
HE 900

Rygiel

16
16
16

6
8
10

IPE 330
IPE 330
IPE 330

IPE 400
IPE 400
IPE 400

IPE 450
IPE 450
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 50

IPE 550
IPE 600
IPE 600

IPE 600
IPE 600
IPE 600

Utwierdzony
sup

16
16
16

6
8
10

IPE 400
IPE 400
IPE 450

IPE 550
IPE 550
IPE 550

IPE 600
IPE 600
IPE 600

IPE 750 137

IPE 750 137
IPE 750 137

IPE 750 173

IPE 750 173
HE 800

HE 800
HE 800
HE 800

Nieutwierdzony sup

16
16
16

6
8
10

IPE 450
IPE 550
IPE 600

IPE 550
IPE 600
IPE 750 137

IPE 600
IPE 750 173
HE 800

IPE 750 137

HE 800
HE 800

IPE 750 173

HE 800
HE 900

HE 800
HE 900
HE 900

Cz 2: Projekt koncepcyjny

Tabela 8.1 (Cig dalszy)

Cz 2: Projekt koncepcyjny

LITERATURA
1

SANSOM, M. i MEIJER, J.
Life-cycle assessment (LCA) for steel construction
Komisja Europejska, 2002

Stosuje si szereg metod oceny. Na przykad:

BREEAM w Wielkiej Brytanii
HQE we Francji
DNGB w Niemczech
BREEAM-NL, Greencalc+ oraz BPR Gebouw w Holandii
Valideo w Belgii
Casa Clima w Trydencie-Grnej Adydze we Woszech (w kadym regionie
wykorzystuje si wasn metod)

LEED, stosowana w rnych krajach

Konstrukcje stalowe w Europie

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 5: Projekt kratownic

Konstrukcje stalowe w Europie

Jednokondygnacyjne konstrukcje stalowe. Cz 6: Projekt supw zoonych

2 - 55