You are on page 1of 7

Biuletyn Instytutu Zachodniego

Na pnocy Niemiec nadal zwycia SPD.


Komentarz do wynikw wyborw krajowych
w Hamburgu (15 lutego) i Bremie (10 maja)
Tegoroczny kalendarz wyborczy w Niemczech obejmuje
jedynie wybory w dwch pnocnoniemieckich krajach federacji

Hamburgu

Bremie.

Oba

kraje

nale

do

grona

najmniejszych i maj typowo miejski charakter, a stosowane w


nich od 2011 r. zmodyfikowane ordynacje dajce wyborcom
wiksz moliwo gosowania na konkretnych kandydatw
kosztem list partyjnych rni si znacznie od prawa
wyborczego stosowanego w wyborach do Bundestagu i w
pozostaych krajach federacji. Zarwno w Hamburgu, jak i w
Bremie w ostatnich wyborach krajowych (w 2011 r.) wyrane

Nr 184/2015
210515
INSTYTUT ZACHODNI
im. Zygmunta
Wojciechowskiego
Pozna

zwycistwo odniosa SPD. Take podczas wyborw do


Bundestagu (22 wrzenia 2013 r.) Hamburg i Brema byy
jedynymi krajami federacji, gdzie socjaldemokratom udao si
pokona CDU. Niemniej Hamburg i Brem dziel znaczne
rnice w sferze spoeczno-gospodarczej. Hamburg naley do
najzamoniejszych krajw federacji, z najwysz si nabywcz
przypadajc na jednego mieszkaca. Brema jest krajem z

Autor:
Piotr Kubiak
Redakcja:
Marta Gtz
Radosaw Grodzki
Krzysztof Malinowski
Korekta:
Hanna Ranek

najwysz przecitn stop bezrobocia w Niemczech (11,1% w


kwietniu 2015 r.) i najwyszym zadueniem przypadajcym na
jednego mieszkaca (ponad 30 tys. euro). Analizujc wyniki
wyborw w Hamburgu i Bremie naley zwrci uwag na fakt,
i w tak specyficznych krajach federacji znaczco odbiegaj
one od rzeczywistego poparcia dla poszczeglnych partii na
poziomie

federacji,

jednake

pozwalaj

zachodzce na niemieckiej scenie politycznej.

ledzi

zmiany

W wymiarze lokalnym istotne bdzie zwaszcza spojrzenie na weryfikacj przez


wyborcw partii rzdzcych (SPD w Hamburgu, koalicja SPD-Zieloni w Bremie), a
szerzej w kontekcie oglnoniemieckim na poparcie dla partii wielkiej koalicji.
W

wyborach

krajowych

Hamburgu

poczwszy

od

schyku

lat

pidziesitych zaznaczya si przewaga SPD nad CDU. Gboki kryzys SPD w latach
2003-2009 znalaz odzwierciedlenie take w wynikach wyborw krajowych w
Hamburgu z 2004 i 2008 r., kiedy wyrane zwycistwo odniosa CDU. Po wyborach w
2008 r. powoano do ycia senat (rzd) zoony z koalicji CDU-Zieloni. Ta
eksperymentalna koalicja rozpada si po dwch latach, co doprowadzio do rozpisania
przedterminowych wyborw (luty 2011 r.), zakoczonych zdecydowanym zwycistwem
SPD, ktra zdobya 62 spord 121 mandatw w Zgromadzeniu Obywatelskim
(Brgerschaft) i samodzielnie obja rzdy w Hamburgu. Na czele senatu (rzdu)
stan Olaf Scholz. Wybory z 20 lutego 2011 r. odbyy si wedug znowelizowanej
ordynacji wyborczej, ktra z drobnymi poprawkami obowizywaa take podczas
wyborw przeprowadzonych 15 lutego 2015 r. Odtd kady wyborca mia do
dyspozycji 10 gosw: pi na kandydatw w danym okrgu wyborczym (mog
pochodzi z rnych partii) oraz pi na kandydatw z list partyjnych (gosy na jednej
licie). Wybieranych miao by nadal 121 posw, z czego 71 pochodzio z 17 okrgw
wyborczych (z kadego w zalenoci od wielkoci pochodzio od 3 do 5 posw),
natomiast 50 miejsc byo obsadzanych z list partyjnych, dla ktrych nadal
obowizywaa 5-procentowa klauzula zaporowa, a przy przeliczaniu gosw na
mandaty zastosowano metod Sainte-Lagu. Przed wyborami w 2015 r. obniono
cenzus wieku dla gosujcych do 16 lat, a kadencja Zgromadzenia Obywatelskiego
zostaa wyduona z czterech do piciu lat.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 2

Tabela 1. Zestawienie wynikw wyborw do Zgromadzenia Obywatelskiego


Hamburga z 2011 i 2015 r.
Partia

Wybory z 2011 r.
% gosw

mandaty

Rnica

Wybory z 2015 r.
% gosw

mandaty

poparcia (w
p.p.)

CDU

21,9

28

15,9

20

-6,0

SPD

48,4

62

45,6

58

-2,8

FDP

6,7

7,4

0,7

11,2

14

12,3

15

1,1

Die Linke

6,4

8,5

11

2,1

AfD

6,1

6,1

Partia Piratw

2,1

1,6

-0,5

Pozostae

3,3

2,6

-0,7

Zieloni

cznie:

121

121

rdo: Opracowanie wasne na podstawie wynikw wyborw.

Wyniki wyborw z 15 lutego 2015 r. potwierdziy siln pozycj SPD w


Hamburgu. Socjaldemokraci uzyskali 45,6% gosw, lecz ponieli niewielkie straty (2,8 p.p.), co skutkowao utrat wikszoci w Zgromadzeniu Obywatelskim (odtd SPD
bdzie miaa 58 spord 121 mandatw). Oznaczao to konieczno wszczcia
rozmw koalicyjnych w celu powoania koalicji majcej wikszo w parlamencie
krajowym. Na drugim miejscu znalaza si CDU, ktr poparo jedynie 15,9%
wyborcw (-6,0p.p.). Tak kiepski wynik chadecji by osobist klsk jej lidera i
kandydata na burmistrza Dietricha Wersicha, ale take efektem nieudolnej kampanii
wyborczej, w ktrej chadecja staraa si pozycjonowa pomidzy SPD z jednej a AfD z
drugiej strony. W mediach szeroko komentowano dramatyczny spadek poparcia dla
CDU w ostatnim dziesicioleciu: od 47% poparcia w 2004 r. pod kierunkiem Ole von
Beusta do 16% w 2015 r. pod wodz D. Wersicha. Analiza przepywu elektoratu
pokazaa, e w stosunku do wyborw z 2011 r. hamburska CDU poniosa najwiksze
straty na rzecz FDP oraz SPD i AfD, a take stracia zaufanie wrd czci
najstarszych wyborcw (powyej 60 lat), dotychczas bdcych opok partii. Niewielki
wzrost poparcia w Hamburgu odnotowaa za to partia Zielonych, na ktr gosowao
12,3% wyborcw (wzrost o 1,1 p.p.). Take Die Linke wzmocnia tutaj swoj pozycj,
uzyskujc 8,5% poparcia (+2,1 p.p.) i 15 mandatw. Istotny sukces odniosa FDP,
ktr poparo 7,4% wyborcw (wzrost o 0,7 p.p.). FDP miaa od lat sab pozycj w

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 3

Hamburgu, gdzie od drugiej poowy lat siedemdziesitych poparcie dla liberaw


wahao si od 2,6% w 1982 r. do 6,7% w 2011 r. W Hamburgu FDP udao si
przeama seri poraek wyborczych z ostatnich lat i wreszcie zwikszy poparcie w
porwnaniu do wczeniejszych wyborw. Wrd liderw partii (Christian Lindner,
Wolfgang Kubicki i Katja Suding, liderka FDP w Hamburgu) dao si zauway wielkie
zadowolenie, ale take ostrono i nadziej na odzyskanie utraconych pozycji.
Przewodniczcy partii C. Lindner komentujc wyniki wyborw, podkreli: Jestemy na
waciwej drodze. Kierunek na odnow partii si zgadza. To jest dobry sygna. W
Hamburgu liberaom udao si przej cz elektoratu CDU, za po wyborach
pojawiy si nawet deklaracje (W. Kubicki) wstpnej gotowoci do zawarcia koalicji z
SPD w razie niepowodzenia rozmw koalicyjnych pomidzy socjaldemokratami a
parti Zielonych. W awach Zgromadzenia Obywatelskiego znaleli si take
przedstawiciele debiutujcej w hamburskich wyborach Alternatywy dla Niemiec. Na
list AfD gosowao 6,1% wyborcw, co pozwolio nowej partii na uzyskanie 9 miejsc w
hamburskim Zgromadzeniu Obywatelskim. Wynik ten naley uzna za sukces, gdy
AfD po raz pierwszy udao si dosta do parlamentu krajowego w zachodniej czci
Niemiec, a przede wszystkim po raz kolejny potwierdzi pozycj partii jako liczcego
si gracza na niemieckiej scenie politycznej. Wyniki wyborw z 15 lutego 2015 r.
potwierdziy prymat SPD w Hamburgu i to w rkach socjaldemokratw bya inicjatywa
przy powoaniu koalicji rzdowej. Wstpn gotowo do rozmw z SPD wyrazili
Zieloni, a take FDP, a nawet CDU. Socjaldemokraci podjli rozmowy z parti
Zielonych, ktre na pocztku kwietnia zakoczyy si sukcesem. 15 kwietnia 2015 r.
hamburskie Zgromadzenie Obywatelskie 75 gosami za przy 44 przeciw i jednym
wstrzymujcym si ponownie wybrao Olafa Scholza (SPD) na stanowisko pierwszego
burmistrza Hamburga, a nowy senat zoony z przedstawicieli SPD i partii Zielonych
uzyska poparcie 73 posw.
Brema

jest

najmniejszym

krajem

federacji

zarwno

pod

wzgldem

powierzchni, jak i liczby ludnoci. Brema deleguje trzech przedstawicieli do


Bundesratu. Kraj skada si z dwch miast lecych u ujcia Wezery do Morza
Pnocnego Bremy i Bremerhaven. Od zakoczenia II wojny wiatowej Brema jest
bastionem SPD, ktra kadorazowo zwyciaa tutaj, poczwszy od wyborw
krajowych w 1946 r. Tylko raz w 1995 r. CDU udao si niemal zrwna z
socjaldemokratami (SPD 33,4% poparcia, CDU 32,6%), a w pozostaych wypadkach
przewaga SPD bya wyrana. Nie inaczej byo podczas poprzednich wyborw w maju
2011 r., kiedy zwyciya SPD, uzyskujc 38,6% poparcia. Na drugim miejscu znaleli
si Zieloni (22,5% gosw), a dopiero na trzecim CDU (20,4%). Po wyborach powoano

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 4

koalicj SPD-Zieloni, na ktrej czele stan Jens Bhrnsen (SPD). Od 2011 r. wybory
w Bremie odbywaj si wedug zmodyfikowanej ordynacji wyborczej. Obszar kraju
zosta podzielony na dwa odrbne okrgi wyborcze: Brema i Bremerhaven. cznie
wybieranych jest 83 deputowanych z obu okrgw (68 z Bremy, 15 z Bremerhaven).
Czynne prawo wyborcze, poczwszy od wyborw z 2011 r., zostao obnione do 16
lat. Kady wyborca ma prawo odda do piciu gosw, ktre moe dowolnie podzieli
pomidzy kandydatw w okrgu wyborczym bd na licie partyjnej. Owa dowolno w
oddawaniu gosw powoduje, e w Bremie podaje si urednione wyniki, jakie uzyskali
kandydaci partii umieszczeni na listach w okrgach wyborczych, jak i na krajowych
listach partyjnych. 5-procentowa klauzula zaporowa obowizuje odrbnie dla Bremy i
Bremerhaven.

Tabela 2. Zestawienie wynikw wyborw do Zgromadzenia Obywatelskiego


Bremy z 2011 i 2015 r.*
Partia

Wybory z 2011 r.
% gosw

mandaty

Wybory z 2015 r.
% gosw

mandaty

Rnica
poparcia (w
p.p.)

CDU

20,4

20

22,4

20

2,0

SPD

38,6

36

32,8

30

-5,8

FDP

2,4

6,6

4,2

22,5

21

15,1

14

-7,4

5,6

9,5

3,9

5,5

5,5

Partia Piratw

1,9

1,5

0,4

BiW

3,7

3,2

-0,5

Pozostae

4,9

3,4

-1,5

Zieloni
Die Linke
AfD

cznie:

83

83

* Dla wyborw z 10 maja 2015 r. podano wstpne wyniki opublikowane przez krajowego
kierownika wyborczego:
http://wahlen.bremen.de/sixcms/media.php/13/PM%202015_05_13%20LWL%20Vorl%E4ufiges
%20Ergebnis.pdf
rdo: Opracowanie wasne na podstawie wynikw wyborw.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 5

Wyniki wyborw z 10 maja nie przyniosy wikszych niespodzianek. Wedug


ogoszonych przez krajowego kierownika wyborczego wstpnych wynikw wyborw
(oficjalne wyniki zostan ogoszone 22 maja) w gosowaniu wzio udzia 244 312
wyborcw (z czego 97% oddao gosy wane), co stanowio 50,1% uprawnionych do
gosowania. Pado cznie 1167 tys. gosw, z czego na kandydatw w okrgach
wyborczych nieco ponad 530 tys., a na listy partyjne niespena 637 tys. W wyborach
ponownie zwyciya rzdzca SPD, uzyskujc 32,8% poparcia. Wynik ten by jednak
sporym rozczarowaniem, gdy socjaldemokraci ponieli znaczne straty (-5,8 p.p.) w
porwnaniu do wyborw z 2011 r. Rwnie koalicjanci z partii Zielonych odnotowali
wyrany spadek poparcia, uzyskujc 15,1% gosw (-7,4 p.p.). Wyniki wyborw byy
zatem sygnaem ostrzegawczym dla koalicji SPD-Zieloni, ktrej rzd nie potrafi
zaradzi trudnej sytuacji gospodarczej Bremy. Tymczasem partie opozycyjne
odnotoway wzrost poparcia. CDU uzyskaa 22,4% gosw (wzrost o 2,0 p.p.), dziki
czemu zdystansowaa parti Zielonych. Sw pozycj umocnia take Die Linke, ktr
poparo 9,5% wyborcw (+3,9 p.p.). Spory sukces odniosa FDP, na ktr gosowao
6,6% wyborcw w kraju Brema (+4,2 p.p.), dziki czemu liberaowie po czterech latach
przerwy powrcili do aw bremeskiego Zgromadzenia Obywatelskiego. Rwnie
debiutujca w wyborach AfD odnotowaa zadowalajcy wynik, uzyskujc 5,5%
poparcia i cztery mandaty. Tym sposobem przedstawiciele modej partii znaleli si w
kolejnym (pitym, a drugim w tzw. starych krajach federacji) parlamencie krajowym. W
Zgromadzeniu Obywatelskim Bremy ponownie zasidzie jeden przedstawiciel
prawicowego ugrupowania BiW (Brger im Wut), wybrany z okrgu wyborczego
Bremerhaven. Pomimo utraty czci poparcia koalicja SPD-Zieloni zachowa wikszo
w bremeskim Zgromadzeniu Narodowym (44 spord 83 mandatw) i pozostanie u
wadzy przez kolejn kadencj.
Wybory w Hamburgu i Bremie koncentroway si przede wszystkim wok
problemw lokalnych. W Hamburgu ocena pracy senatu O. Scholza przez wyborcw
wypada nie najgorzej. Rzdzca SPD odnotowaa wprawdzie niewielkie straty i
utracia wikszo w Zgromadzeniu Obywatelskim, lecz nadal utrzymaa status
najsilniejszej partii w Hamburgu i otrzymaa od wyborcw mandat na kolejne pi lat
rzdw (w koalicji z Zielonymi). To wane, gdy w Hamburgu zachowanie wyborcw
bywa trudne do przewidzenia, a najwiksze partie w kolejnych wyborach potrafiy
zyskiwa lub traci nawet od kilkunastu do ponad dwudziestu punktw procentowych
(np. wzrost poparcia CDU o 21 p.p. w 2004 r., utrata 20,5 p.p. w 2011 r.). W Bremie
partie rzdzcej koalicji SPD-Zieloni poniosy znaczne straty, lecz SPD utrzymaa tutaj
status najsilniejszej partii. Rzdzce w Bremie partie czerwono-zielonej koalicji z

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 6

wielkim trudem utrzymay wikszo w Zgromadzeniu Obywatelskim (44 na 83


mandaty, wobec 59 na 83 mandaty w poprzedniej kadencji). Wzrost poparcia w Bremie
i Hamburgu odnotoway partie bdce w poprzedniej kadencji w opozycji lub poza
parlamentem (Die Linke, FDP, AfD, CDU w Bremie, a w Hamburgu Zieloni). Z tego
schematu wyama si jednak katastrofalny wynik CDU w Hamburgu. Jak zostao
wczeniej wspomniane, wyniki wyborw w tak specyficznych krajach federacji, jak
Hamburg i Brema jedynie w ograniczonym stopniu odzwierciedlaj poparcie dla partii
politycznych na poziomie caych Niemiec. Niemniej patrzc z perspektywy rzdzcej w
RFN wielkiej koalicji CDU/CSU-SPD, wyniki ostatnich wyborw krajowych mog budzi
pewne zaniepokojenie, gdy nie wypady one po myli zarwno SPD, jak i CDU.
Zauwaalny jest za to wzrost poparcia dla partii rednich. Patrzc z perspektywy
obecnego ukadu si na niemieckiej scenie politycznej (ukad 4+2, gdzie cztery partie
CDU/CSU, SPD, Die Linke i Zieloni s reprezentowane w Bundestagu, a dwie
pozostae FDP i AfD po wyborach do Bundestagu z 22 wrzenia 2013 r. znalazy
si tu poniej progu wyborczego) i ostatnich wynikw AfD i FDP, otwarte pozostaje
pytanie, czy obie partie zdoaj umocni si na tyle, aby w kolejnych wyborach do
Bundestagu (w 2017 r.) przekroczy granice progu wyborczego i zdoby miejsca w
Bundestagu XIX kadencji. Gdyby to si udao, wtedy niemiecki system partyjny
ewoluowaby w kierunku systemu zoonego z szeciu partii, co mogoby otworzy
furtk do nowych rozwiza na poziomie koalicyjnym. Niemniej na razie zbliamy si
do poowy XVIII kadencji Bundestagu, a wicej o zmianach poparcia dla
poszczeglnych partii dowiemy si w 2016 r., kiedy w piciu krajach federacji
przeprowadzone zostan wybory do parlamentw krajowych. Ostatnie wyniki
sondaowe (Politbarometer z kwietnia 2015 r.) pokazuj, e partie wielkiej koalicji
ciesz si poparciem porwnywalnym (41% CDU/CSU, 26% SPD) do wynikw, jakie
uzyskay w wyborach z 22 wrzenia 2013 r.

Tezy zawarte w tekcie wyraaj jedynie opinie autora.

Piotr Kubiak - historyk, adiunkt w Instytucie Zachodnim, zainteresowania badawcze:


dzieje Niemiec w XIX i XX w., ewolucja niemieckiego systemu partyjnego.

Biuletyn Instytutu Zachodniego www.iz.poznan.pl 7

You might also like