Strona 1

Znaczenie handlu zagranicznego (import i eksport) w relacji do dochodu narodowego

PKB jest to suma Konsumpcji (C), inwestycji (I), wydatkw agend rzdowych (G), oraz tzw. eksportu netto
NX (eksport (X) import (M)).
Jaki jest udzia eksportu w PKB?
Niemcy: dzis 33 %, 1990 = 8%
Anglia: dzis 29 %, 1990 = 10 %
USA: dzis 10%, 1990 = 5%
Swiat: dzis 20%, 1990 = 8 %
Jakie wnioski mona wycign?
1) Udzia eksportu w PKB znacznie wzrs w cigu ostatnich lat. Nawet jeeli przy wemiemy rok 1950 za
rok bardzo nietypowy, z tego powodu, e jest on zaledwie 5 lat po wojnie, to nawet w odniesieniu do
roku 1973 udzia ten wzrs o okoo 50%.
2) udzia handlu zagranicznego rni si w odniesieniu do poszczeglnych krajw.
Mona z powyszego wykresu wysnu jeszcze jedn prawidowo, e IM KRAJ JEST MNIEJSZY

TYM ZAANGAOWANIE TEGO KRAJU W WYMIAN MIDZYNARODOW JEST

WIKSZE. Wynika to z tego, e kraj may nie moe samodzielnie zaspokoi wszystkich swoich potrzeb.
Co to znaczy kraj mniejszy? Mniejszy, ale nie koniecznie obszarowo. Naley pamita, e z ekonomicznego
punktu widzenia kraj duy to nie zawsze kraj o duym obszarze, chodzi tu o liczb surowcw naturalnych,
ktre kraj posiada np. Rosja jest duym pastwem, ale miliony biedakw nie stanowi adnego rynku zbytu.
Nastpna prawidowo, ktra si nasuwa jest taka, e IM KRAJ JEST BARDZIEJ ROZWINITY,
TYM WIKSZE JEGO ZAANGAOWANIE W WYMIAN MIDZYNARODOW.

Powstaje teraz pytanie, dlaczego handel zagraniczny odgrywa tak du role w gospodarce?
Byo sporo prb udzielenia odpowiedzi na to pytanie. Kiedy bya taka szkoa menkantywistw
rozwinita przede wszystkim w Anglii do XVI w., ktra uwaaa, e bogactwo kraju jest zwizane przede
wszystkim z nadwyk w bilansie handlowym. Handel zagraniczny wg tej szkoy by wtedy korzystny, gdy
dany kraj uzyskiwa nadwyk w obrotach handlowych. Dlaczego tak byo? Ot zgodnie ta szkoa
tumaczya, to w ten sposb, e jeeli dany kraj wicej towarw wywozi ni przywozi to napywaj
szlachetne kruszce do tego kraju (zoto, srebro). W zwizku z tym mentkantywici zalecali tak wanie
polityk promocji eksportu, ale przede wszystkim eksportu dbr przetworzonych, gdy doszli do wniosku, e
to najbardziej si opaca. Doktryna ta funkcjonowaa dosy dugo. Po okoo 200 latach zaczto si
zastanawia, czy rzeczywicie tak jest i stwierdzono, e w nie zawsze nadwyka eksportu nad importem jest
korzystna dla kraju. W XIX w. wytworzya si taka szkoa, ktra stwierdza istnienie rnic w kosztach
(korzyciach) absolutnych i komparatywnych.

ROZWAANIE W WARUNKACH GOSPODARKI WOLNOKONKURENCYJNE:

Cechy gospodarki wolnokonkurencyjnej:
nie ma korzyci ze skali produkcji (tzn. nie zachodzi zaleno, e im wicej danego dobra produkujemy,
tym jednostkowy koszt produkcji jest niszy)
dobra s homogeniczne (identyczne)
nie ma barier wejcia wyjcia z rynku
istnieje pena mobilno czynnikw produkcji wewntrz karju

RNICA W KOSZTACH ABSOLUTNYCH:

dobro bdzie produkowane w kraju A w tedy, gdy koszty produkcji w kraju A bd mniejsze ni
koszty produkcji w kraju B.
np. Polska produkuje buty taniej ni Niemcy, oznacza to e zgodnie z zasad kosztw absolutnych Polska
bdzie eksportowa buty do Niemiec.
Co si bdzie dziao jeeli mamy dwa kraje A i B produkujce n dbr i jeeli w produkcji wszystkich tych
dbr koszty produkcji w kraju A s nisze od kosztw produkcji w kraju B.
1

Strona 2

KRAJ A
1
2
.
n

kp <kp

KRAJ B
1
2
.
n

zgodnie z zasad kosztw absolutnych nie ma podstaw do handlu, bo jeeli kraj A wytwarza wszystkie dobra
taniej to jakie mog by podstawy do handlu.
A co by byo jeeli w kraju A koszty produkcji dbr od 1 do 3 s nisze ni w kraju B, a koszty produkcji
dbr od 4 do 6 s wysze ni w kraju B.

KRAJ A
1
2
3
4
5
6

KRAJ B
1
2
3
4
5
6

kpA<kpB
kpA>kpB

w takiej sytuacji mona powiedzie tak. Tu gdzie koszty produkcji dbr w kraju A s nisze ni w kraju B to
kraj A jest importerem tych dbr, a tu gdzie koszty wytworzenia dbr s wiksze w kraju A ni w kraju B to
kraj A jest eksporterem tych dbr.

Co oznacza wyprodukowa taniej dane dobro?

Co decyduje o cenie danego dobra? Czy wydajno pracy? Zawsze istotny jest nakad pracy. Jeeli
w kraju A dla wyprodukowania jakiego dobra potrzeba 10 godzin a w kraju B dla wyprodukowania
tego samego dobra potrzeba 20 godzin, to przy zaoeniu, e wszystkie inne czynniki, ktre mog
wypywa na cen dobra s stae, powiemy e to dobro jest dwukrotnie tasze w kraju A ni w kraju
B. Czyli tutaj mamy pewnego rodzaju uproszczenie, ktre pokazuje pewn zasad, ktra jest nie do
podwaenia w ramach pewnych zaoe, tzn. im nakady pracy s mniejsze tym dany kraj jest
bardziej wydajny. Co si bdzie dziao, jeeli wprowadzimy now zmienna, a mianowicie stawk
pracy. Powiedzmy, e w kraju A koszt pracy wynosi $25 za godzin, a w kraju B wynosi $10 za
godzin.
Kraj A
10 godzin
$25

Kraj B
20 godzin
$10

oznacza to, e produkcja bdzie bardziej opacalna w kraju B (gdy koszt produkcji wynosi $0,5 za godzin,
a w kraju A 2,5$ za godzin), lub inaczej produkcja jednostki wyrobu kosztuje w kraju B $200, a w kraju A
$250. Oznacza to, e takie dobro bdzie produkowane w kraju B.
Inaczej mwic powstaje pytanie, czy moe istnie taka sytuacja, e mamy dwa kraje A i B i np. kraj A
produkuje wszystkie towary taniej ni kraj B to czy handel midzy tymi krajami bdzie korzystny? Zamy,
e mamy dwa towary np. ywno i odzie i kraj A produkuje obydwa dobra taniej, czy handel midzy tymi
krajami bdzie moliwy? Zgodnie z zasad kosztw absolutnych odpowied brzmi NIE. Natomiast w
rzeczywistoci wystpuj takie sytuacje, ze jeden kraj produkuje wszystkie dobra taniej, a mimo to prowadzi
wymian midzynarodow. Mwi o tym zasada kosztw komparatywnych.

RNICA W KOSZTACH KOMPARATYWNYCH

nPAi
nPBi
nP. nakad pracy

nPAk
nPBk
A, B kraje
i, k kraj
dobra
jeeli
A bdzie produkowa wszystkie dobra taniej ni kraj B to zgodnie z zasad kosztw
absolutnych nie ma podstaw do handlu. Natomiast jeeli wemiemy pod uwag koszty
komparatywne, to nawet jeeli kraj A bdzie produkowa wszystkie dobra taniej ni kraj B to
2

Strona 3

istniej podstawy do handlu, jeeli przewaga w kraju A jest rna (jest zrnicowana w produkcji
wszystkich dbr).
np. jest taka sytuacja, e kraj A i B produkuj po 5 artykuw i wszystkie s taniej produkowane w kraju A,
to zgodnie z zasad kosztw komparatywnych jest podstawa do handlu jeeli np. w produkcji dobra A
przewaga kraju A jest piciokrotna, w produkcji dobra B czterokrotna, w produkcji dobra C trzykrotna itd.

Na czym bd polegay korzyci tego kraju?

przykad Paula Sammelsona laureata nagrody Nobla z ekonomii:

powiedzmy sobie, e istnieje jakie mae miasteczko w Polsce na Podlasiu, gdzie jest jeden notariusz. Ten
notariusz jest bardzo dobry w swojej profesji, istnieje zapotrzebowanie na jego usugi, on sobie sono za to
liczy, ale jednoczenie jest pasjonatem komputera, stenografii, wszystkiego tego, co wchodzi w zakres
nowoczesnych usug sekretarskich. Inaczej mwic jest te najlepszym sekretarzem w miecie. Teraz
powstaje pytanie, czy to oznacza, e take notariusz powinien w zwizku z tym peni obie funkcje? Czy
powinien wiadczy usugi prawne i by jednoczenie sekretarzem dla samego siebie? Teoretycznie, jeli
chodzi o koszty absolutne to TAK, bo przecie on nie znajdzie lepszej sekretarki to on jest najlepsz
sekretark w miecie. Jeeli wemiemy pod uwag koszty komparatywne to odpowied brzmi NIE.
Notariusz powinien tylko powici si pracy prawniczej, a sekretarsk zleci najlepszej, jak tylko zdoa
znale sekretarce. Powinien tak postpi, gdy pojawia si tu problem ograniczonoci zasobw. W tym
przypadku czas jest zasobem ograniczonym. Jeeli sam by pracowa przez 5 godz. jako notariusz, a nastpne
5 godzin jako sekretarka zarobiby duo mniej, ni pracujc 8 godzin jako notariusz i nawet 2 godziny
powicajc poprawianiu pracy sekretarki. Pojawia si tu pojcie specjalizacji. Notariusz powinien obra
specjalizacj, z ktrej osignie korzyci komparatywne.
czas pracy
notariusza
A = 10

5
5

B =10
czas pracy sekretarki

Notariusz moe pracowa w cigu dnia przez 10 godzin. Jeeli znajdzie si w punkcie A, bdzie to oznaczao
e rezygnuje z usug sekretarskich i powica si tylko pracy prawnika. Gdyby znalazby si w punkcie B,
oznaczao by to, e musiaby zrezygnowa z pracy notariusza, na rzecz pracy jako sekretarz. Zamy, e
notariusz dzieli by czas na poow (5 godzin pracowa jako sekretarska i 5 godzin jako notariusz). Jeeli
dodamy do tego stawk godzinow. Powiedzmy sobie e moe on zapaci sekretarce stawk godzinow
rwn 1/10 tego co sam wemie pracujc jako notariusz. Nawizujc do powyszego zaoenia kada
godzina pracy ktr powica na prowadzenie sekretariatu oznacza dla niego 10-krotn strat. Bo
powiedzmy sobie jeli on zapaci za godzin sekretarce 30 z, a sam bierze za godzin pracy jako notariusz
300 z to w tym momencie jest to dla niego czysta strata. Jeeli natomiast rozumuje prawidowo to powinien
zatrudni sekretark, a samemu cay czas powici na usugi prawnicze, bo w tedy na pewno zwikszy swj
dochd.
Przykad:
(koszt wytworzenia jednostki dobra w danym kraju)

USA

Europa

ywno

20

10

odzie

ywno w Europie jest produkowana dwa

razy taniej ni w USA
odzie w USA jest produkowana taniej w
USA ni w Europie
3

Strona 4

stosunki wymienne ksztatuj si w ten sposb, e w USA za 20 jedn. ywnoci otrzymuje si 6 jedn.
odziey, a w Europie za 10 jedn. ywnoci otrzymuje si 8 jedn. odziey.
Gdyby USA zrezygnowao z produkcji odziey
to mogoby wyprodukowa 20 jedn. ywnoci
i odwrotnie, gdyby zrezygnowao z produkcji
ywnoci mogoby wyprodukowa 6 jedn.
odziey

Gdyby Europa zrezygnowaa z produkcji odziey

mogaby wyprodukowa 10 jedn. ywnoci i
odwrotnie, gdyby zrezygnowaa z produkcji
ywnoci mogaby wyprodukowa 8 jedn. odziey

W warunkach autarkii (kiedy gospodarka jest zamknita na wymian) USA produkuje 10 jedn. ywnoci, i 3
jedn. odziey (USA znajduje si w punkcie A na krzywej ogranicze budetowych) i ten punkt jest punktem
produkcji ktra rwna si konsumpcji, to znaczy, e w warunkach autarkii USA moe produkowa 10 jedn.
ywnoci i 3 jedn. odziey.

20
PUNKT PRODUKCJI
A=P=K
10

PUNKT KONSUMPCJI
ZYSK

12

W USA ywno jest dwukrotnie tasza ni w Europie, a wic za 20 jedn. ywnoci Amerykanin otrzyma w
Europie 16 jedn. odziey (przy zaoeniu, e dobra s homogeniczne).
ywno
odzie

USA
20

Europa
10
8
16
12

+6

+4

zamy, e otwieramy gospodark na wymian. USA w zamian za 20 jedn. ywnoci otrzymuje 16 jedn.
odziey. W tej sytuacji Ameryka zarabia na wymianie 10 jedn. odziey, a Europa nic nie zarabia. Zamy,
e ten interes trwa, Amerykanie robi kas, a w pewnym momencie kto z Europy wpada na pomys, e
zamiast 16 jedn. odziey da 12 jedn. odziey. Z tego wynika, e Ameryka zarabia na wymianie 6 jedn.
odziey, a Europa 4 jedn. odziey.
Taki stosunek wymienny daje Terms of Traade.
Jeeli nasz stosunek wymienny 20:12 utrzyma si na takim poziomie krzywa moliwoci produkcyjnych
przeniesie si w prawo od rodka ukadu wsprzdnych.
USA moe wyprodukowa 20 jedn. ywnoci, a jaki bdzie punkt konsumpcji? Zamy sobie, e USA
produkuje 20 jedn. ywnoci. Konsumuje 10 jedn. a pozostae 10 jedn. ywnoci eksportuje do Europy
otrzymujc za nie 6 jedn. odziey. Jaki jest zysk netto na wymianie cay ten prostokt, gdy przed
podjciem wymiany w USA konsumowano 10 jedn. ywnoci i 3 jedn. odziey. Po podjciu wymiany USA
rezygnuje z produkcji odziey, zwikszajc produkcj ywnoci do 20 jedn. nadal konsumuje 10 jedn. a
nadwyk eksportuje do Europy wymieniajc na ubrania za 10 jedn. ywnoci otrzymuje 6 jedn. ubra i to
4

Strona 5

jest ZYSK NETTO w postaci zwikszonej produkcji ywnoci. Czyli po podjciu wymiany USA zachowuje
si tak jakby wzrosy ich zasoby czynnikw wytwrczych, chocia te zasoby si nie zmieniy.
--------------------------------------------

Kiedy z warunkw autarkii przechodzimy do wymiany midzynarodowej powstaje problem z

mobilnoci czynnikw produkcji specjalizacja zawsze wymaga mobilnoci czynnikw
produkcji. Mona powiedzie, e kraj osignie tym wiksze korzyci z wymiany midzynarodowej
im bdzie wiksza mobilno czynnikw produkcji w tym kraju. Kady kraj musi si dostosowywa do
trendw gospodarki wiatowej-t penej dynamiki, a dostosowa si do niej jest tym atwiej im wiksza
mobilno czynnikw produkcji w danym kraju wystpuje.
Wrmy do naszego przykadu. Europa obiera specjalizacj i produkuje ubrania, rezygnujc z produkcji
odziey. Oznacza to, e czynniki produkcji (ziemia, praca, kapita, przedsibiorca) musz przej z produkcji
ywnoci do produkcji odziey. Jeeli to przejcie bdzie bezbolesne to w takiej sytuacji nikt nie traci (jeeli
zaoymy e ta mobilno jest doskonaa, to nikt nie traci, dlatego e zatrudnieni przy produkcji ywnoci od
razu znajd zatrudnienie przy produkcji odziey, a produkcja odziey jest bardziej dochodowa, przynosi
wikszy zysk przypomnijmy stosunki wymienne w Europie przedstawiay si: 10:8, a teraz kiedy
gospodarka zostaa otwarta na wymian przedstawiaj si w stosunku 20:12, czyli 10:6. Czy tak moe by?
Oczywicie, e NIE nie ma takiego kraju w ktrym ta mobilno bya pena. Zawsze istniej jakie bariery:
m.in. bariery prawne skomplikowana procedura przeksztacenia rodzaju prowadzonej dziaalnoci, bariery
finansowe trudny dostp do taniego kapitau, etc.

Co si bdzie dziao, jeeli ta mobilno nie bdzie pena?

Jeeli ta mobilno czynnikw produkcji nie bdzie doskonaa (nie bdzie pena), to czy mona co
powiedzie na temat podziau dochodw, np. przechodzimy ze stanu autarkii do stanu wolnego handlu i
pracownicy pracujcy przy produkcji ywnoci nie mog przej szybko do produkcji odziey. Moemy tutaj
wyrni dwie sytuacje:

BRAK MOBILNOCI:
e pracownicy zatrudnieni przy produkcji ywnoci nie mog w ogle przej z rnych
powodw do produkcji odziey. Jaki bdzie wniosek? Jeeli nie bdzie adnej mobilnoci
czynnikw produkcji to nie bdzie wymiany midzynarodowej, bo nie bdzie specjalizacji.
NIEWIELKA MOBILNO:
prowadzi do zrnicowania dochodw, bo zacznie nastpowa pewne przesunicie z produkcji
ywnoci do produkcji odziey i wtedy dojdzie do podziau dochodw- podzia dochodw si
zmieni i bdzie wyglda nastpujco: robotnicy pracujcy przy produkcji ywnoci bd
zarabia coraz mniej, a zatrudnieni przy produkcji odziey coraz wicej, dlatego e ci, ktrzy s
zatrudnieni przy produkcji ywnoci bd pracowa w upadajcych gaziach.

TWIERDZENIE STOLPERA SHAMELSONA 1941

przy przejciu ze stanu autarkii do stanu wolnego handlu spada wynagrodzenie czynnikw
produkcji zatrudnionych w gaziach konkurujcych z importem i wzrasta wynagrodzenie czynnikw
produkcji zatrudnionych w gaziach zwizanych z eksportem

PROBLEM PODZIAU KORZYCI MIDZY KRAJAMI:

USA
Europa
ywno
20
10
odzie
6
8

10
3

10
- Terms of Trade (warunki wymiany)
6
10
10
6
8

Strona 6

Korzyci dla Europy

Korzyci dla USA
Nasze warunki wymienne ustalone zostay na poziomie 10 jedn. ywnoci za 6 jednostek odziey.
Obserwujemy tutaj zysk dla Europy w postaci 2 jedn. odziey, gdy w warunkach autarkii Europa
wymieniaa ywno na odzie w stosunku 10:8, a teraz wymienia w stosunku 10:6, oraz obserwujemy
ogromny zysk dla USA w postaci 3 jedn. odziey, gdy w warunkach autarkii USA wymieniao ywno na
odzie w stosunku 10:3 (lub jak kto woli 20:6). Ten stosunek wymienny ywnoci za odzie w Stanach
Zjednoczonych i Europie jest to nic innego jak Terms of Trade (TOT) warunki wymiany. Oznaczaj
one ile importu moemy uzyska za swj eksport.

PRAWO WZAJEMNEGO POPYTU

na wymianie midzynarodowej wicej bdzie korzysta ten kraj, ktry bdzie zgasza wzgldnie
mniejsze zapotrzebowanie na dobra partnera.
Wrmy jeszcze raz do naszego przykadu, troch go modyfikujc. Zamy, e mamy tak sytuacj, e w
USA nic si nie zmienia, natomiast w Europie nawizuje si wojna. W USA wydajno pracy wzrosa 10ciokrotnie. Oznacza, to e w cigu tej samej jednostki czasu USA wytwarza 200 jedn. ywnoci i 60 jedn.
odziey.
ywno
odzie

USA
200
60

Europa
10
8

20-ciakrotnie wiksza
7,5-krotnie wiksza

Produkcja ywnoci w USA bdzie 20stokrotnie tasza ni w Europie, natomiast odzie jest tasza
7,5krtonie. Obydwa artykuy s tasze w USA ni w Europie, ale to nie zmienia naszego rozumowania, gdy
rnice w kosztach komparatywnych s rne. Dla USA bdzie korzystne zrezygnowanie z produkcji
odziey i wyspecjalizowanie si w produkcji ywnoci. Pomimo tego, e USA ma przewag nad Europ
zarwno w produkcji odziey jak i ywnoci specjalizacja bdzie korzystna, gdy USA ma wiksz
przewag w produkcji ywnoci, ni w produkcji odziey. W zwizku z tym USA powinny si specjalizowa
w produkcji ywnoci. USA rezygnujc z produkcji odziey bdzie mogo przesun czynniki wytwrcze
dotd wykorzystywane do produkcji ubra na produkcj ywnoci. Oznacza to e i tak poprawi swj
dobrobyt, kiedy zrezygnuje z produkcji artykuu na ktrym ma mniejsz przewag.

Natomiast jeeli byaby taka sytuacja:

USA
Europa
ywno
24
32
odzie
6
8

przewaga
0,75
0,75

relacje wewntrzne w obu krajach s takie same, wic zgodnie z zasad kosztw komparatywnych nie ma
sensu prowadzi wymiany midzynarodowej.
W nawizaniu do zasady korzyci komparatywnych jako podstawowej zasadzie wyjaniajcej korzyci z
handlu zagranicznego, mona powiedzie, e korzyci z handlu zagranicznego polegaj na specjalizacji.
Podstaw specjalizacji mog by rnice w kosztach komparatywnych. Oznacza to, e nawet gdy jeden kraj
produkuje wszystkie dobra taniej to i tak bdzie mu si opacao specjalizowa w produkcji tylko niektrych
artykuw; zrezygnowa z produkcji innych jeeli przewaga tego kraju nad innymi krajami nie jest
jednakowa we wszystkich dziedzinach. Najatwiej problem ten mona przedstawi za pomoc krzywej
moliwoci produkcyjnych, albo krzywej kosztu normatywnego (s to te same krzywe, tylko ich
interpretacja jest inna). Jeeli krzywa moliwoci produkcyjnych dwch krajw jest rnie nachylona, to od
razu wida, e s rnice w korzyciach komparatywnych.

Rnice w korzyciach komparatywnych mog by spowodowane trzema grupami:

1) rnice w technologii:
np.: technologia jako problem wydajnoci pracy. Moe to by wydaj no czynnikw produkcji. Rnica moe

polega na tym, e kraje A i B maj t sam technologi, ale jeden z nich lepiej j wykorzystuje. Jest to
problem wykorzystania technologii.

2) Problem zasobw teoria Heckshera Ohlina

ktra mwi, e rnice w korzyciach komparatywnych s spowodowane rnicami w
wyposaeniu w czynniki produkcji. Teoria ta nie kadzie nacisku na problem wydajnoci, ale
6

Strona 7

mwi o tym, e jeeli kraj ma due zasoby pracy to powinien si specjalizowa w produkcji
dbr pracochonnych. Jeeli kraj ma due zasoby kapitau to powinien si specjalizowa w
produkcji dbr kapitaowych, przy uwzgldnieniu zasady korzyci komparatywnych, czyli
zmiennych. Inaczej mwic teoria Heckshera Ohlina mwi o tym, e kraj powinien si
specjalizowa w produkcji takiego dobra, do produkcji ktrego uywa si intensywnie czynniki
produkcji bdce w danym kraju w bezwzgldnej obfitoci.
Powiedzmy, e mamy dwa kraje A i B i dwa towary: kraj A ma wicej pracy i kapitau od kraju
B. Jeeli kraj A ma wicej pracy i kapitau od kraju B, a dobro jest dobrem pracochonnym, a
dobro dobrem kapitaochonnym. Czy to oznacza, e kraj A ma si specjalizowa w produkcji
dobra i . Oczywicie, e nie. To nie ma znaczenia e kraj A ma wicej pracy i kapitau.
Pytanie jest czego ma wzgldnie wicej, czy pracy, czy kapitau? Jeeli kraj A ma wzgldnie
wicej pracy ni kapitau, to powinien si specjalizowa w produkcji dobra , a jeeli ma
wzgldnie wicej kapitau ni pracy to powinien si specjalizowa w produkcji dobra . Inaczej
mwic tu wystpuje ta sama zasada, co przy podstawowym modelu korzyci komparatywnych.
Jeden kraj moe mie wicej i pracy i kapitau, ale powstaje pytanie czego wzgldnie ma
wicej?
Teoria Heckshera Ohlina tumaczy nam istnienie korzyci komparatywnych przy rnym
wyposaeniu kraju w czynniki produkcji. Jest to wyjanienie strumieni handlu krajw, ktre si
rni pomidzy sob.
3) Grupa teorii dotyczcych wolnej konkurencji
W rzeczywistoci co takiego jak wolna konkurencja nie istnieje. Wolny rynek, wolna
konkurencja jest ujciem modelowym. W wiecie, ktry nas otacza istniej warunki konkurencji
niedoskonaej oligopolistycznej. Powstaje pytanie czy w takich warunkach korzyci
komparatywne odgrywaj tak sam rol, jak w warunkach wolnej konkurencji? odpowied jest
negatywna. Jedn z cech wolnej konkurencji jest to, e nie ma tam korzyci ze skali produkcji.
Jeeli wemiemy pod uwag wiat konkurencji niedoskonaej, ktry nas otacza, korzyci ze
skali produkcji odgrywaj bardzo du rol. Okazuje si w tedy, e kraj, ktry ma przewag
komparatywn moe nie wej na rynek.

Mamy dwa kraje A i B. Jeeli mamy korzyci ze skali produkcji to koszty przecitne malej. Krzywa kosztw
przecitnych jest krzyw opadajc. Jeeli kraj A jest droszy tzn. nie ma przewagi komparatywn ej. Kraj B ma

przewag komparatywn. Jeli jednak kraj A wszed pierwszy na rynek i rozwin produkcj mg
osign korzyci ze skali produkcji. Tym samym kraj B, ktry ma przewag komparatywn, ale si
spni moe ju nie mc wej na rynek.

Konkurencja niedoskonaa: wystpuje problem kosztw wejcia na rynek . Jest to problem

pierwszestwa i jest to czsto czysty przypadek. W warunkach konkurencji niedoskonaej, kiedy potnymi
siami konkurowania jest nie tylko cena, ale przede wszystkim marka wyrobuu, reklama kraj B bdzie miaa
du przewag nad krajem A. Wchodzc wczeniej na rynek bdzie przyzwyczaja konsumentw do swoich
wyrobw, znaku firmowego. Wchodzc pierwszy na rynek buduje swoj sie sklepw, dystrybucji i osiga
7

Strona 8

zyski, ktre moe przeznaczy na reklam. I w tym momencie jeeli kraj B wchodzi na rynek musi to
wszystko przezwyciy.

KORZYCI KOMPARATYWNE MOG BY OKRELONE PRZEZ:

wydajno pracy
zasoby
skal produkcji
zmian kursu walut
postp techniczny
emigracj ludnoci i kapitau

inaczej mwic prawie przez wszystko

KOMPARATYWNE KORZYSCI PRZEZ NAKAD PRACY:
wzgldna stawka pac i specjalizacja oznacza, e konkurencyjno towarw nie tylko okrela nakad pracy
czyli wydajno, ale take i stawk pacy

towar
jabka
banany
kawior
daktyle
gruszki

nakad pracy w
kraju
1
5
3
6
12

nakad pracy
zagranic
40
10
12
12
9

wzgldna przewaga
wydajnoci w kraju
10
8
4
2
0,75

Zamy, e stawka pacy w kraju jest 6 razy wysza ni za granic, tzn. e przecitny poziom pacy w kraju
jest 6-ciokrotnie wyszy w kraju ni za granic. Jakie towary bd produkowane w kraju, a jakie za granic?
Jabka, banany bd produkowane w kraju, a kawior, daktyle i gruszki za granic.
Zamy, e w kraju dla producentw bananw podniesiono stawk pac, ktra jest 11-stokrotnie wysza od
zagranicznej. To spowoduje, e banany bd produkowane za granic.
---------------------------------------------------------

Mamy tak sytuacj mamy dwie firmy A i B. Kada z tych firm produkuje po 5 artykuw i
wszystkie artykuy produkuje taniej firma A. Kiedy specjalizacja nie bdzie opacalna? Ot
zgodnie z teori korzyci komparatywnych specjalizacja bdzie opacalna tylko w tedy, gdy firma A
bdzie miaa jednakow przewag nad firm B w produkcji wszystkich piciu artykuw.
A
1

B
1

wszdzie
nakady
2
2
pracy w
3
3
firmie A s
4
4
dwukrotni
5
5
< x2
e mniejsze
od
nakadw
pracy w
firmie B
Teraz zamy, e w firmie A jest menader, ktry zna ycie i teori i on powie tak mam przewag w
produkcji piciu dbr (jednakow dwukrotn nad firm B), ale czy mimo wszystko, jeli si zaczn
specjalizowa, to czy odnios jakie korzyci? W tedy, jak mwi znany ekonomista firmie A nawet opaca si
rzuci monet i w ten sposb wybra dobra do specjalizacji.
Zamy, e firma A rezygnuje z produkcji dbr 4 i 5, a pozostaje przy produkcji dbr 1, 2 i 3
A
8

Strona 9
1
2
specjalizacja
3
4
rezygnacja z
5
produkcji
Jakie korzyci moe odnie firma A na specjalizacji korzyci ze skali produkcji, tzn. e firma A przesunie
zaoszczdzone rodki (nakady kapitaowe i ludzkie) na produkcji artykuw db 1, 2, 3 i w ten sposb osignie
korzyci ze skali produkcji.

Problem korzyci komparatywnych polega na:

wrmy do przykadu wymiany midzy USA, a Europ, gdzie produkowane s: odzie i ywno, a stosunki
wymienne midzy USA, a Europ s 20/6 i 10/8
ywno

USA
20

Europa
10

odzie

wwczas s podstawy do specjalizacji, gdy krzywe moliwo produkcyjnych nie s rwnolege (20/6 i
10/8). Natomiast jeeli zaoymy, e np.: wydajno pracy w produkcji odziey w USA ronie, natomiast
wszystkie inne czynniki pozostaj bez zmian (= const.), wwczas krzywa transformacji dla USA zacznie
przesuwa si w prawo os rodka ukadu wsprzdnych, po osi rzdnych (tzn. po osi odziey), a dojdzie do
pkt. 16 jedn. Wwczas krzywe moliwoci produkcyjnych bd rwnolege i wwczas zgodnie z zasad
kosztw komparatywnych nie ma podstaw do handlu i nie ma podstaw do specjalizacji.
ywno
20

10

6 8

16

odzie

Teraz powiemy e Stany Zjednoczone utraciy przewag komparatywn w produkcji ywnoci

(dlatego, e wydajno pracy w obu tych przypadkach jest taka sama).
KADA SPEJALIZACJA JEST LEPSZA NI JEJ BARAK
Nawet w tedy, gdy wszystko robi lepiej i taniej, to jeli bd si specjalizowa to i tak zwiksz swj
dochd.

Czy specjalizacja, ktra doprowadza do redukcji produkowanych dbr do jednego jest najlepsza?
Odpowied brzmi i TAK i NIE. Im robimy dla odmiany mniej artykuw tym nasza elastyczno si
zmniejsza, bo uzaleniamy si coraz bardziej od jednego rynku, od jednego segmentu rynku i co si np.:
stanie jeeli ten segment rynku upadnie, to jestemy w sytuacji bez wyjcia. Dobrze wic jest produkowa
kilka artykuw, po to e gdyby rynek jednego z dbr ktre produkujemy si zaama to mamy zawsze jak
drog wyjcia, gdy produkujemy jeszcze inne dobro. Mona wic powiedzie, e produkcja wicej ni
jednego dobra zwiksza nasze bezpieczestwo, natomiast korzyci pynce ze specjalizacji dziaaj silniej
ni potrzeba bezpieczestwa. Natomiast z punktu widzenia kraju jest rzecz niedopuszczaln, eby si kraj
specjalizowaa w produkcji jednego artykuu. Bya taka znana teza, znany ekonomista amerykaski
stwierdzi na pocztku lat 20, e kraj odnosi najwiksze korzyci, kiedy si specjalizuje w jak najmniejszej
iloci produkowanych dbr i e granic bezpieczestwa w specjalizacji s potrzeby importowe, tzn. e jeeli
kraj przy produkcji jednego artykuu pokryje te potrzeby importowe to jest w najlepszej sytuacji. Oczywicie
okazao si, e ten mechanizm zosta przecignity do absurdu (najwiksze korzyci z eksportw bananw
odnosz Dominikana i Portarika, ale jeeli jedynym dobrem ktry produkuj te Pastwa bdzie banan, to co
si stanie, jeli rynek bananw upadnie?). Mamy wic tutaj dwie przeciwstawne tendencje zrnicowanie
9

Strona 10

zwiksza nasze bezpieczestwa, a specjalizacja zwiksza nasze korzyci i jak pokazuje praktyka
podnoszenie specjalizacji jest silniejsze (w tym sensie, e przewaa nad potrzebami bezpieczestwa), kraje
lub firmy, ktre poszy zbyt daleko w stron bezpieczestwa maj gorsz sytuacj. Specjalizacja zaley od
brany w ktrej si dziaa.
Korzyci ze skali produkcji.

Mamy dwie firmy A i B. Krzywa kosztu przecitnego firmy A ksztatuje si na poziomie kpA, a
krzywa kosztu przecitnego firmy B ksztatuje si na poziomie kpB. Oznacza to, e firma B
produkuje dobro taniej ni firma A. Zamy, e firma A wchodzi na rynek pierwsza i
zaczyna osiga korzyci ze skali produkcji. W takiej sytuacji firma, ktra pierwsza wesza na
rynek i zacza osiga korzyci ze skali produkcji ma niejako naturaln przewag nad
konkurentem. Ten sposb rozumowania wyjania nam bardzo dobrze niektre elementy ze struktury
rynku, na ktry wchodzimy. Wejcie na rynek jest bardzo kosztowne, szczeglnie w takiej sytuacji,
kiedy na rynku istnieje system oligopolistyczny (s zasiedziae firmy) to wejcie na ten rynek jest
bardzo trudne, bo te firmy osigaj due korzyci ze skali produkcji i w tym momencie jeeli chcemy
wej na ten rynek to musimy od razu niejako przeama cen.

JEELI WYSTPUJ KORZYCI ZE SKALI PRODUKCJI, TO NIEJAKO NATURALN

PRZEWAG UZYSKUJ TE FIRMY, KTRE JU DZIAAJ NA RYNKU.
Jaka moe by metoda obejcia tego problemu?

pomoc pastwa, tzn. pastwo stwarza takie warunki, e uatwia firmie wejcie na rynek
firma B powinna zrobi inny produkt, ale taki sam okazuje si, e duo atwiej jest wej na rynek
oferujc produkt konkurencyjny

Ten model pokazuje nam bardzo dobrze wysokie koszty wejcia na rynek.
Jeeli wystpuj korzyci ze skali produkcji, a firma dziaa racjonalnie, to stara si w jak najsilniej
zdywersyfikowa swj produkt (wyrni od innych produktw), a pniej stara si wmwi klientom, e
jest to produkt jedyny, np.: coca-cola ma patent na koncentrat, patent na znak towarowy i patent na butelk.

Jak sytuacja wyglda w rzeczywistoci?

W rzeczywistoci mamy zrnicowany rynek, tzn. istniej segmenty rynku, na ktrych wystpuj wyrane
korzyci ze skali produkcji (czyli tam przewag konkurencyjn uzyskuj ci, ktrzy na tym rynku s), ale
istnieje rwnie ten segment rynku, gdzie czysta zasada korzyci komparatywnych nie obowizuje.
Zasada korzyci komparatywnych obowizuje w tedy, gdy s produkowane/wymieniane dobra, ktrych:
koszty kracowe s mniejsze
trudno jest ustali znak firmowy
zasada ta dotyczy produktw rnych
np. Japonia eksportuje do Australii rnego rodzaju urzdzenia, a importuje surowce. Inaczej mwic,
handel Australii z Japoni jest to handel artykuami rnymi. Z tego wyranie wida, e Japonia ma wyran
10

Strona 11

przewag komparatywn w produkcji artykuw przemysowych; natomiast Australia ma przewag

komparatywn nad Japonia w produkcji surowcw.
Popatrzmy teraz np.: na handel Niemiec z Wochami. S pewne segmenty rynku, oparte na teorii korzyci
komparatywnych np. spageti eksportowane z Woch, czy piwo z Niemiec (to s artykuy rne), natomiast
wikszo handlu midzy Wochami, a Niemcami to handel artykuami podobnymi (wdliny, wino) i tu nie
wystpuj korzyci ze skali produkcji. Wiele takich sytuacji na caym wiecie. Czyli jeeli patrzymy na
wspczesny wiat, to moemy powiedzie tak: pewna cz handlu okrelona jest przez korzyci
komparatywne, czyli przez rnice midzy krajami, natomiast znaczna cz handlu (szczeglnie midzy
krajami wysoko rozwinitymi gospodarczo) nie jest oparta o rnice midzy krajami, bo te kraje s do siebie
bardzo podobne. Tutaj mona wic wrcz powiedzie w ten sposb: IM KRAJE S WYEJ

ROZWINITE GOSPODARCZO, TYM UDZIA TEJ DRUGIEJ KATEGORII W

HANDLU JEST WIKSZY (czyli handlu artykuami podobnymi) JEST TO TAK ZWANY
HANDEL WEWNTRZGAZIOWY, np. USA jeli chodzi o aparatur elektryczn tyle samo tej
aparatury eksportuje, co importuje; jeeli chodzi o artykuy chemiczne to tak samo tyle samo ich eksportuje
co importuje.

RDA SPECJALIZACJI

BADANIA I ROZWJ
B+R
nabyte korzyci
komparatywne

KAPITA
PRACA WYKWALIFIKOWANA

naturalne korzyci
komparatywne

PRACA NIEWYKWALIFIKOWANA
ZASOBY NATURALNE

Podstaw specjalizacji krajw sabo rozwinitych gospodarczo s zasoby naturalne, a im wyej wspinamy
si po drabinie specjalizacji, tym wyszy poziom rozwoju gospodarczego danego kraju.
W miar wspinania si po tej drabinie intensywno kapitaowa drastycznie ronie (gdy im praca jest
bardziej wykwalifikowana, tym wymaga ona wikszych nakadw kapitaowych).
Ukad korzyci komparatywnych w kadym kraju ulega cigym zmianom. Na ten ukad mog wpywa
nastpujce elementy:
odkrycia geograficzne
postp techniczny
polityka pastwa (ca, podatki)
migracje
koszty transportu (np. Tunezja jest doskonaym krajem do uprawiania turystyki, ale problemem
jest transport, gdy jedyny transport to transport lotniczy, ktry jest bardzo drogi)

Jakie bd skutki przepywu siy roboczej, czy kapitau z kraju do kraju?

Przypadek I ruch siy roboczej (ruch pracy)
Jeeli nastpuje migracja z kraju A do kraju B, to kiedy taka migracja bdzie miaa miejsce?
11

Strona 12

Migracja ta bdzie miaa miejsce w tedy, gdy pace w Kraju B bd wiksze od pac w kraju A. Migracja ta
spowoduje, e pace w kraju A zaczn rosn, natomiast place w kraju B bd male. Taka sytuacja bdzie
korzystna dla pracownikw pracujcych w kraju A. Pracownicy w kraju A bd zyskiwa, a pracownicy w
kraju B bd traci. Natomiast z dysponentami kapitau bdzie odwrotnie. Dysponenci kapitau w kraju A
bd traci, a dysponenci kapitau w kraju B bd traci, natomiast skutki dla B mog by znacznie wiksze
ni mogoby si wydawa, bo kiedy pace w B bd wysze ni w A, a no w tedy kiedy kraj B bdzie
bardziej rozwinity od kraju A.
Gospodarka wiatowa
Kraj A
paca

Kraj B
<
migracja

paca ronie

paca
paca maleje

Jeeli dochodzi do migracji robotnikw z kraju A do B, to sytuacja kraju B si poprawia. Migracja robotnikw z kraju A
do B bdzie obniaa koszty pracy w kraju B i bdzie si zwiksza konkurencyjno kraju B na rynkach wiatowych i
bdzie zmniejsza konkurencyjno kraju A. Poniewa kraj A jest sabiej rozwinity od kraju B, to powinien si
specjalizowa w produkcji dbr pacochonnych, a wic praca w kraju A powinna by tasza ni w kraju B, ale migracja
siy roboczej z A do B powoduje, e praca jest drosza.

Bardzo wana jest struktura migracji. Zamy, e kraj A jest na tyle biedny, e nie moe zatrudni caej siy
roboczej. Jeeli nie moe zatrudni caej siy roboczej to w kraju A jest bezrobocie. Jeeli bezrobotni
emigruj do B, to kraj A moe na migracji skorzysta, bo jeeli bezrobotni z A emigruj do B, to pace w A
zaczn rosn, jeeli nastpi pewien wzrost pacy w A, to jednoczenie wystpi w tym kraju tendencja do
zmian technik produkcji (powiedzielimy sobie, e kraj A jest krajem biednym to powinien si specjalizowa
w rzeczach pracochonnych, natomiast migracja spowoduje wzrost pac w A, a wzrost pac w A bdzie czyni
techniki kapitaochonne bardziej atrakcyjne). Powstaje pytanie tylko skd wzi kapita, ale to nie jest
problem, gdy we wspczesnych warunkach istniej olbrzymie mobilnoci kapitau i ten kapita
najprawdopodobniej uda si zdoby, pod warunkiem, e kraj A jest atrakcyjny dla inwestycji kapitaowych.
Jaka sytuacja bdzie szczeglnie niekorzystna dla kraju A? Jeeli z kraju A nie bd emigrowa bezrobotni,
tylko ludzie aktywni zawodowo (tu szczeglnie chodzi o ludzi o pewnych kwalifikacjach specjalistw).
Bdzie to dla kraju A szczeglnie niekorzystne, dlatego, e jeeli bd emigrowa ludzie wykwalifikowani,
to nawet ten przypyw kapitau nic nie da, bo jeeli bd emigrowa specjalici, to kraj A na pewno nie
bdzie atrakcyjny dla kapitau obcego.
Prawie zawsze na ruchu pracy korzysta ten kraj, ktry prac przyjmuje, ni kraj ktry prac eksportuje (z
jednym zastrzeeniem kraje najbiedniejsze, gdzie jest nadmiar ludzi, jest due bezrobocie), natomiast jeeli
chodzi o kraj o normalnym tempie rozwoju gospodarczego to napyw siy roboczej jest korzystny np. lata
80 w USA tzw. Baby bum.

Przykad II ruch kapitau krtkookresowego

Kapita krtkookresowy

Kraj A

kapita krtkookresowy

Kraj B

r%
wzrost r%

<

r%
spadek r%

Kiedy nastpi przepyw kapitau krtkoterminowego z A do B? W tedy, gdy stopa procentowa w kraju B bdzie wysza
od stopy procentowej w kraju A. Doprowadzi to do tego, e stopa procentowa w kraju A bdzie rosa, a stopa
procentowa w kraju B bdzie spada. Jednoczenie bdzie to miao swoje konsekwencje jeeli chodzi o kursy walut,
12

Strona 13
tzn. e napyw kapitau z kraju A do kraju B bdzie prowadzi do aprecjacji waluty w kraju B (wzrostu waluty kraju B)
w stosunku do kraju A. Kraj A staje si bardziej atrakcyjny dla kapitau rentierskiego (bo wysza stopa procentowa daje
wysz stop zwrotu), natomiast kraj B staje si bardziej atrakcyjny dla kapitau produkcyjnego (poniewa spadek
stopy procentowej prowadzi do obnienia kosztw prowadzenia dziaalnoci gospodarczej).

Przykad III przepyw kapitau dugoterminowego

Natomiast co si stanie, jeeli wemiemy pod uwag kapita dugoterminowy?
Kapita dugoterminowy

Kraj A

kapita dugoterminowy

Kraj B

stopa zysku
wzrost stopy
zysku

<

stopa zysku
spadek stopy
zysku

Jeeli stopa zysku w kraju B jest wiksza od stopy zysku w kraju A to w tym momencie nastpi przepyw kapitau z
kraju A do kraju B. Wedug twierdzenia Davida Ricardo: nic dla pomylnoci kraju nie jest tak korzystne jak wysoki
poziom zysku, oczywicie w dugim okresie czasu. Skutkiem przepywu kapitau dugoterminowego z kraju A do kraju
B jest spadek stopy zysku w kraju B. Napyw kapitau z A do B moe doprowadzi do zwikszenia przewagi kraju B
nad krajem A, bo napyw kapitau do B bdzie zwiksza moliwoci rozwojowe tego kraju.
Z przepywem kapitau sprawa nie jest taka prosta jak w przypadku przepywu pracy. Mona powiedzie tak, e
wszystkie wysoko rozwinite gospodarczo kraje obecne byy przez dugi okres czasu importerem kapitau, tzn. e kraj
ma okres w ktrym gwnie jest importerem kapitau, nastpnie kraj ten staje si eksporterem kapitau. Z przepywem
kapitau zaczyna si dzia to samo co z handlem wewntrzgaziowym. Stany Zjednoczone s zarwno najwikszym
eksporterem jaki i importerem kapitau.

------------------------------------------------------------

Co ksztatuje specjalizacj na arenie midzynarodowej?

Specjalizacj na arenie midzynarodowej ksztatuje mobilno czynnikw produkcji. Powiedzielimy sobie,
e jeeli chodzi o mobilno czynnikw produkcji wewntrz kraju jest spraw bardzo wan, bo z tego
wypyw w znacznym stopniu na podzia dochodw. Jeeli kraj wchodzi do wymiany midzynarodowej i ma
problemy z przystosowaniem si to nastpuje inny, nowy podzia dochodw wewntrz tego kraju. Kraj jako
cao zawsze zyska (w dugim okresie czasu), ale nie oznacza to, e wszyscy na wymianie
midzynarodowej zyskaj.

TEORIA CYKLU YCIA PRODUKTU

Teoria cyklu ycia produktu odnosi si do rzeczywistoci lat 50-tych i 60-tych. Powyszy wykres pokazuje
przemieszczanie si specjalizacji wraz ze zmian fazy cyklu ycia.
Zacznijmy analiz od krzywej dla Stanw Zjednoczonych. W pierwszej fazie na rynku amerykaskim jaka
firma rozpoczyna wprowadzanie nowego produktu na rynek (przeprowadza badania rynku, nastpnie
wprowadza nowy produkt i wykorzystuje intensywn reklam, aby zachci klientw do nabycia towaru).
Wychodzimy od rynku amerykaskiego, gdy jest to rynek przodujcy, najbardziej zaawansowany. Jeeli ten
nowy produkt zyska zainteresowanie nabywcw w pierwszej fazie nastpuje wzrost produkcji na du skal
i wzrost eksportu tego towaru.
Druga i trzecia faza to kres rozwoju tego produktu w USA na du skal. Produkcja ta idzie na rynek
wewntrzny, oraz na eksport do innych krajw przemysowych.
Mniej wicej w fazie czwartej nastpuje okres schykowy, tzn. produkt ten traci wyranie cechy wartoci i w
USA ju zaczynaj myle nad wprowadzeniem na rynek nowego produktu. Mniej wicej w fazie czwartej
lub pitej byoby powtrzenie etapu pierwszego dla nowego produktu.

13

Strona 14

Jeeli w fazie IV lub V USA wprowadza ju nowy produkt, to produkcj poprzedniego produktu USA
przenosi do innych krajw przemysowych i inne kraje przemysowe przejmuj produkcj tego produktu
zarwno na rynek wewntrzny, jak i na eksport. Eksportuj ten produkt zarwno do USA, jak i do innych
krajw i tutaj powtarzaj cykl amerykaski.
W fazie VI lub VII nastpuje wygaszanie produkcji tego produktu i w kolejnej fazie inne kraje przemysowe
przejyby produkt, ktry by wprowadzony na rynek amerykaski w fazie IV lub V.
Kraje rozwijajce si rozpoczynaj import nowego produktu dopiero w fazie III lub IV (czyli w tedy, gdy w
USA produkt ten ma si ju ku schykowi, a inne kraje przemysowe rozpoczynaj produkcj i zarazem
eksport tego produktu) i importuj ten produkt w fazie III, IV i V, a od fazy VI rozpoczynaj przejmowa
produkcj nowego produktu od innych krajw przemysowych i wwczas one staj si eksporterem tego
produktu.

Przepywy kapitaowe:

kapita krtkoterminowy: to kapita inwestowany w rnego rodzaju papiery wartociowe, a

transakcje kupna sprzeday mog zachodzi nawet w cigu jednego dnia

kapita dugoterminowy: jest to kapita przeznaczony na inwestycje bezporednie

W wczesnym wiecie wystpuje tendencja do zamiany dugi w postaci kredytu bankowego na dug w
postaci dunych papierw wartociowych np.: jest przedsibiorstwo, ktre zacigno w banku jaki kredyt
dugoterminowy. Jedn z metod poprawienia sytuacji przedsibiorstwa jest zamiana kredytu bankowego na
kredyt np.: w postaci emisji akcji. Przedsibiorstwo emituje akcje, sprzedaje je i spaca kredyt, tu oczywicie
ronie kapita wasny przedsibiorstwa. Ewentualnie przedsibiorstwo moe zamieni ten dug w postaci
kredytu bankowego na obligacje.
Inwestycje porfelowe
obligacje

akcje mniejszociowe

Motyw:
zysk, bezpieczestwo

Inwestycje bezporednie
greenfield (buduj firm od podstaw)
wykup (buy out)
akcje wekslowe
Motyw:
kierowanie firm (wpyw na jej dziaanie)

Istnieje pewna firma A, ktrej akcje s w obrocie publicznym. Powiemy, e

inna firma B dokonaa

inwestycji portfelowej w tedy, gdy kupi pewien procent akcji firmy A (akcje mniejszociowe), ale kupi
je dlatego, e sytuacja firmy B wymaga dywersyfikacji portfela akcyjnego. Firma B kupuje te akcje dlatego,
e z giedy wynika, e inwestycje w akcje tego przedsibiorstwa s pewne i istnieje due
prawdopodobiestwo, e firma B zyska na tej transakcji.
Powiemy, e firma B dokona inwestycji bezporedniej, gdy zakupu te akcje po to, aby przej kontrol nad
firm A, lub po to by moga wpywa na decyzje podejmowane w firmie A. W inwestycji bezporedniej s
dwa istotne elementy:
z inwestycjami bezporednimi mamy do czynienia w tedy, gdy firma, ktra chce dokona tej inwestycji
ma zamiar wpywa na dziaanie innej firmy
czsto jest tak, e firma, ktra dokonuje inwestycji bezporedniej chce mie pakiet wikszociowy

Skutki przepyww kapitaowych:

Eksport kapitau moe przynosi wielorakie skutki i trudno to oceni jednoznacznie. Konsekwencj eksportu
kapitau krtkoterminowego mog by zmiany stopy procentowej, zmiany stp nakadw, waluta kraju,
ktry przyjmuje kapita ulega aprecjacji, np.: kiedy kapita przypywa do Polski to kurs zotwki bdzie
wzrasta.

Jakie s negatywne skutki napywu kapitau do kraju?

14

Strona 15

Negatywne skutki napywu kapitau do kraju mog by rne i mog zalee od wielu czynnikw, np.: od
struktury kraju. Moe by np.: taka sytuacja, e te inwestycje zagraniczne przypywajc do kraju zwikszaj
bezrobocie (inwestor zagraniczny w pierwszej kolejnoci restrukturyzuje zakad, wic pierwsz jego decyzj
jest zmniejszenie zatrudnienia np.: z 500 osb do 300). Po drugie inwestycje zagraniczne mog stwarza
konkurencj dla przedsibiorcw krajowych (np.: supermarkety zwikszaj bezrobocie). Napyw kapitau
dziaa proinflacyjnie.

Ms=Mk+Mz
poda pienidza ogem

poda pienidza krajowego

(aktywa krajowe netto, krajowa
poda kredytowa)

poda pienidza zagranicznego

(nadwyka bilansu patniczego,
napyw kapitau netto)

Napyw kapitau z zagranicy zwiksza poda pienidza w kraju.

Ms0

Ms1

r1
r2

MD
Ms, MD

oznacza to, e funkcja poday przesunie si w prawo do poziomu MS1 i w ten sposb otrzymamy nowy
parametr zrwnowaonego rynku (now stop procentow r2<r1). Oznacza to, ze mamy dostp do taniego
pienidza, a za tym id wiksze kredyty bankowe, co oznacza wikszy popyt. W skutek zwikszonego
popytu (zgodnie z prawem popytu) ceny na dobra i usugi wzrosn, a to sprzyja nakrcaniu inflacji.
Napyw kapitau zagranicznego w krtkim okresie czasu pogarsza bilans handlowy, dlatego e ten napyw
kapitau kreuje pewien popyt, ktry w jakim procencie przenosi si na wzrost importu (np.: inwestor
zagraniczny otwiera now fabryk, rozpoczyna produkcj i wikszo czci importuje). W dugim okresie
czasu sytuacja moe ulec zmianie to zaley od strategii firmy.
Napyw kapitau zagranicznego moe mie rwnie swoje pozytywne skutki. Midzy innymi napyw
kapitau przyczynia si do rozwoju gospodarczego. Kapitaowcy wchodzc do kraju: daj now technologi,
po drugie daj zwizki z rynkiem wiatowym.

EURORYNKI
Eurorynek to rynek kapitau midzynarodowego, ktry najoglniej mona okreli jako rynek
eksterytorialny (np.: rynek euroobligacji).
Za euroobligacj mona uzna tak obligacj, ktra jest redominowana w dolarach a jest
emitowana we Frankfurcie. Czyli najoglniej rzecz biorc euroobliagacja jest to kada obligacja,
ktra jest emitowana w innym nominale, ni waluta kraju, w ktrym obligacja zostaa
wyemitowana.

15

Strona 16

Ten rynek ma obecnie olbrzymi zasig jest to olbrzymi rynek, bardzo pynny, a jednoczenie szybko
rozwijajcy si. Oczywicie ten rynek jest nie tylko rynkiem obligacyjnym, ale rwnie rynkiem kredytw
bankowych np.: przedsibiorstwo w Polsce moe zacign kredyt dolarowy we Frankfurcie. Rynek ten
zacz si rozwija w kocu lat pidziesitych, a najwiksz dynamik odnotowano w kocu lat
siedemdziesitych. Konsekwencj powstania eurorynku jest pena utrata kontroli pastwa nad polityk
pienin.

DIAGRAM PORTERA
SZANSE

INGERENCJA PASTWA

STRATEGIA FIRMY
CZYNNIKI PRODUKCJI

CECHY POPYTU
BRANE POKREWNE I
WSPIERAJCE

Mamy tak sytuacj, e powstaje jaka szansa. Jakie musz by spenione warunki, aby t szans mona byo
wykorzysta?
1)
2)
3)

strategia firmy: firma musi opracowa jak strategi np.: poszukiwanie pewnej specjalizacji
musz istnie czynniki produkcji: kapita, praca, ziemia, przedsibiorca
brane pokrewne i wspierajce: (bo adna z firm nie jest jednostk zamknit ) np.: problem

odpowiedniego zaplecza finansowego, tzn. ta strategia firmy musi by finansowana z jaki rodkw
4) cechy popytu: (II prawo ekonomiczne wg Lubbe mwi kto z kim zadaje takim si staje). Jeeli
dziaamy na rynku o wypaczonej strukturze popytu, dostosowalimy si do tego rynku to eby zacz
eksportowa na nowy rynek musimy wszystko zacz od pocztku
5) rola pastwa: pastwo moe wpywa na bardzo wiele elementw np.: na jako czynnikw produkcji
S pewne hipotezy, ktre mwi, e istniej pewne zalenoci midzy poziomem dochodw, a struktur
popytu. Wraz ze wzrostem gospodarczym danego kraju struktura popytu w tym kraju si zmienia i to mona
przedstawi na poniszym wykresie:
to znaczy, e w miar wzrostu dochodw, struktura popytu bdzie si zmienia, bdzie wikszy nacisk na

artykuy, ktre mona okreli jako artykuy wyszego rzdu, np.: jak samochody amerykaskie w latach 90tych wchodziy na rynek Polski, to ten sam samochd w Polsce by sprzedawany pod inna nazw, gdy
Polacy bardzo chtnie kupowali samochody amerykaskie, ale nie byli zainteresowani takimi
16

Strona 17

udogodnieniami jak klimatyzacja, czy ABS. Wraz ze wzrostem dochodw sytuacja si zmienia. Obecnie
rynek si nasyci, jest coraz wicej ludzi, ktrych sta na zakup takiego samochodu, wic rosn rwnie
wymagania konsumenta.
Zamy, e mamy kraj A i B i zamy, e kraj A jest krajem bogatym, a kraj B krajem biednym o
odpowiedni niszym poziomie dochodw. Oznacza to, e struktura popytu w kraju A jest zupenie inna ni
struktura popytu w kraju B. W tym momencie moliwoci handlu midzy tymi krajami nie s zbyt due (one
bd zawsze istniay, bo np. kraj B moe produkowa specjalne towary dla kraju A produkcja
proeksportowa; wic moe by tak, e struktura popytu w kraju B bdzie ustawiona specjalnie pod kraj A i
odwrotnie, ale moliwoci handlu midzy tymi krajami bd niewielkie. Kiedy te moliwoci handlu bd
rosy? Jeeli kraj B bdzie si rozwija i wzronie poziom dochodw w kraju B. W takiej sytuacji moliwoci
specjalizacyjne mniejszym kosztem rosn. Kraje o zblionym dochodzie zaczynaj produkowa produkty
bardziej zblione do siebie i w tym momencie moliwoci korzystnego handlu rosn, dlatego e kraj B ju w
tym momencie nie musi rnicowa swoich produktw (handel wewntrzgaziowy jest najszybciej
rozwijajcym si).
--------------------------------------------------------------

Wymiana midzynarodowa przynosi wiele korzyci, ale rwnie stawia pewne wyzwania. Problem
korzyci komparatywnych jest spraw bardzo wan, ale najwikszym plusem wymiany
midzynarodowej jest to, e firma zaczyna dziaa globalnie na konkurencyjnym rynku. Z tego
wynika, e ma wiksze moliwoci, bo ma dostp do globalnego rynku, kapitau, technologii, itp., i
jednoczenie jest poddana krytyce tego rynku.
Zamy, e mamy dwie firmy A i B. Jedna z nich pracuje wycznie na rynek lokalny (jest zwizana z
rynkiem lokalnym), natomiast druga firma stara si wyj z tego lokalnego rynku i jej si to udaje. Oznacza
to, e firma B wychodzi z tego rynku lokalnego i to nie tylko od strony sprzeday, ale ona zaczyna mie
moliwoci skorzystania tego rynku globalnego. To jest problem przewagi firm transnarodowych, gdzie
firma transnarodowa nie tylko sprzedaje na rynku globalnym, ale jednoczenie moe korzysta z zasobw
tego rynku.

Wracamy teraz do drabiny specjalizacji:

Specjalizacje moe okreli praktycznie rzecz biorc wszystko. Czasami ta specjalizacja bdzie okrelana
przez czynniki zewntrzne, ktre bd nietrwae np.: ochrona pastwa. Tutaj tak jak hipotez Portera nam
mwi, jeeli ta firma wyrosa na ochronie przez pastwo w wikszoci wypadkw, w ktrych ta ochrona
pastwa si koczy firma pada. Ona jest tak jak sztucznie podkarmiony kwiatek.
Na drabinie specjalizacji mamy korzyci nabyte (np.: zasoby naturalne) i korzyci wypracowane (np.:
badania i rozwj). Te przewagi komparatywne wypracowane kojarz si z m.in. z korzyciami ze skali
produkcji. Te korzyci wypracowane prowadz do handlu, ktry si okrela jako handel wewntrz gaziowy.

BADANIA I ROZWJ
B+R
nabyte korzyci
komparatywne

KAPITA

przewaa handel
wewntrzgaziowy
(artykuami podobnymi)

PRACA WYKWALIFIKOWANA
naturalne korzyci

PRACA NIEWYKWALIFIKOWANA

przewaa handel
17

Strona 18

midzygaziowy
(artykuami rnymi)

komparatywne
ZASOBY NATURALNE
Specjalizacja wewntrz gaziowa okrelana jest przez:
korzyci ze skali produkcji
mod (zmiany mody)
gusty
zmiany w dochodach

Jeeli popatrzymy na wspczesn wymian midzynarodow to zauwaamy, e im kraje s wyej rozwinite

gospodarczo, tym wikszy udzia w handlu tych krajw ma handel wewntrz gaziowy. Na niskim poziomie rozwoju
gospodarczego korzyci z handlu polegaj przede wszystkim na tym (s to korzyci oczywicie korzyci
komparatywne), ale rnice w zasobach odgrywaj wielk rol, tzn. np.: Wielka Brytania kiedy wywozia wgiel do
Kanady, a przywozia zboe. Potem Wielka Brytania si uprzemysowia wic zacza wysya maszyny do Kanady, a
przywozia drewno i zboe i to jest handle midzy gaziowy, czyli artykuami rnymi. Natomiast w miar rozwoju
gospodarczego nastpuje gwatowny przyrost handlu, ale ten przyrost koncentruje si przede wszystkim w obrbie
artykuw przemysowych i tutaj wchodzimy w zakres wewntrz gaziowy, czyli artykuami bardzo podobnymi.
Podstawowa korzy komparatywna bardzo adnie wyjania nam handel midzy Wielk Brytani, a Kanad, natomiast
nie wyjania nam handlu midzy Niemcami, a Francj; Niemcami, a Belgi; Niemcami, a Holandi. Jeeli popatrzymy
na struktur wymiany midzy tymi krajami, to okazuje si, e tam jest handel artykuami bardzo podobnymi
(samochody, opony, maszyny) i to jest handel wewntrz gaziowy.
Handel wewntrz gaziowy jest dobr miar jeli chcemy oceni jaka jest sia rzeczywistych zwizkw midzy
krajami wysoko rozwinitymi gospodarczo. Jeeli chodzi o Polsk to udzia tego handlu wewntrz gaziowego
wynosi par procent. Oznacza to, e struktura gospodarki polskiej w tym okresie bya zupenie inna, ni struktura ni
struktura gospodarki europejskiej. W zalenoci od tego, jak miar agregacji przyjmiemy, to obecnie moemy doj
nawet do trzydziestu kilku procent.

MIDZYNARODOWA POLITYKA HANDLOWA

Ograniczenie importu moe by spowodowane rnymi czynnikami. Najwaniejszym jednak czynnikiem,
jest takie przekonanie jak np.: w Japonii, e jako artykuw produkowanych poza Japoni jest duo gorsza.
Istnieje caa masa narzdzi, ktre maj na celu poprawienie sytuacji producenta krajowego.
Jeeli mwimy o midzynarodowej polityce handlowej, to mona dokona nastpujcego podziau:

MIDZYNARODOWA POLITYKA HANDLOWA

RODKI OGRANICZAJCE
(REGULUJCE) IMPORT
-

CA
ORANICZENIA PARA TARYFOWE
OGRANICZENIA POZA TARYFOWE
VERy

OGRANICZENIA WSPIERAJCE
EKSPORT

SUBWENCJE
- bezporednie
- porednie

OGRANICZENIA POZA TARYFOWE: to takie rodki, ktre nie s cami, ale dziaaj jak ca i np.:
VERy nale do tej kategorii. VERy s to dobrowolne ograniczenia eksportu. One s oczywicie dobrowolne
tylko z nazwy, bo jest to taka sytuacja, e kraj dostaje propozycj nie do odrzucenia, np.: mamy VERy w
ukadzie USA Japonia. Stany Zjednoczone rozpoczynaj dyskusje handlowe z rzdem Japonii i mwi tak:
jeeli nie wprowadzicie dobrowolnych ogranicze eksportu (np.: jeeli nie zmniejszycie eksportu o 30%), to
my wam narzucimy co 50%. Do ogranicze poza taryfowych naley rwnie caa masa przepisw, ktre s
18

Strona 19

szkodliwe dla eksportera (np.: problem eksportu Polskich produktw mlecznych do UE, z powodu zej
jakoci tych wyrobw). S to wszelkiego rodzaju normy sanitarno epidemiologiczne, normy techniczne,
standardy, oraz postpowanie antydumpinowe.

OGRANICZENIA PARA TARYFOWE: rwnie nie s cami, ale rwnie dziaaj jak ca. Na
przykad to s rnego rodzaju podatki, ograniczenia ilociowe (kwoty, kontyngenty).
We wspczesnym wiecie znaczenie ce jest niewielkie. Wysoko ce jest minimalna jest to na og kilka
procent. Natomiast bardzo due znaczenie maj teraz ograniczenia para taryfowe. Punkt cikoci przesun
si wanie w tamtym kierunku. Znaczenie ce maleje gwnie dlatego, e po II wojnie wiatowej w 1947 r.
powstaa taka organizacja, ktra nazywa si GATT (General Agreement on Tariffs and Trade)
Ukad Obronny w Sprawie Ce i Handlu. Ukad ten by oparty na takiej filozofii, ktra zakadaa
uatwienie negocjacji w sprawie obnienia stawek celnych. Rund negocjacyjnych odbyo si wiele i ostatnia
runda, ktra rozpocza si w latach 90-tych trwaa bardzo dugo i w skutek czego w roku 1994 powstaje
WTO (World Trade Organization) wiatowa Organizacja Handlu. wiatowa Organizacja
Handlu (WTO) jest szerszym pojciem od GATTu, w tym sensie, e GATT by ukadem obrotu towarowego,
natomiast WTO zajmuje si oglnym obrotem midzynarodowym (nie tylko towarw, ale usug i myli
intelektualnej). Polska jest czonkiem WTO. Przynaleno do kadej organizacji oznacza przyjcie na siebie
rnych obowizkw. Kolejne rundy negocjacyjne GATTu doprowadziy do znacznego obnienia stawek
celnych i obecnie ca nie maj wikszego znaczenia.

Podzia ce:
Ca mog by importowe i eksportowe. Decydujce znaczenie maj ca importowe. Co eksportowe
nakadamy w tedy, gdy nam zaley na tym, aby jakie dobro byo sprzedawane u nas w kraju. Kiedy moe
nam na tym zalee? Eksport zmniejsza poda dbr na rynku krajowym. Zmniejszenie poday prowadzi do
wzrostu cen, wic pastwo moe nakada ca eksportowe aby chroni rynek wewntrzny przed wzrostem
cen.
W zalenoci od sposobu naliczania ca, wyrniamy ca:

AD WALORE:
podstaw naliczania ca jest warto celna. Trzeba pamita, e warto celna najczciej nie
pokrywa si z wartoci fakturow. Warto celna towaru od ktrej naliczane jest co nie
pokrywa si z wartoci fakturow, po to, aby zmniejszy prawdopodobiestwo oszustwa.
CO SPECYFICZNE:
jest to co naliczane od ilo np.: kady samochd importowany do Polski bdzie obciany
cem w wysokoci 500 EURO.
CO KOMBINOWANE:
to takie co, ktre kombinuje co ad walore z cem specyficznym. Co kombinowane jest
stosunkowo rzadko stosowane, ale ma ono swoje zalety, np.: zmiany cen towarw stosunkowo
silniej wpywaj na obcienie cem AD WALORE, ni cem kombinowanym. Powiedzmy
sobie, e mamy spadek cen towarw, a co mamy ustalone AD WALORE wwczas obcienie
cem spada, a w przypadku ca specyficznego ronie, bo np.: pacimy 500 EURO za kady
samochd importowany do Polski. Zamy e cena samochodu wynosi: 5000 EURO, wwczas
obcienie cem wynosi 10%, kiedy cena samochodu spadnie do 2500 EURO, wwczas
obcienie cem wyniesie 20%. eby uchroni wpywy budetowe przed jakimi wahaniami cen
wprowadza si czasami ca kombinowane.
TARYFA CELNA
Taryfa celna moe by:
jednokolumnowa
dwukolumnowa
wielokolumnowa
19

Strona 20

Podzia taryfy na kolumny wynika z tego, e rne kraje maj rny status prawny (umowny), tzn. e ten
sam towar jeeli np.: przychodzi do Polski z kraju A moe by obciony wyszym cem, jeeli by ten sam
towar przyszed do Polski z kraju B.

Przykadowa tabela taryfowa czterokolumnowa

I
kolumna podstawowa

II
kraje z KNU

20%

10%

III
kraje stowarzyszone
(stawki preferencyjne)
8%

IV
kraje z GSP
6%

GSP oglny system preferencji

KLAUZULA NAJWYSZEGO UPRZYWILEJOWANIA (KNU)

caa dziaalno GATTu oparta bya na KNU, to znaczy wszystkie kraje wchodzce do GATTu udzielay
sobie nawzajem klauzuli najwyszego uprzywilejowania. To byo obowizkowe wchodzisz do GATTu, to
oznacza, e wszystkim krajom czonkowskim dajesz KNU i wszystkie kraje czonkowskie daj tobie KNU.

Klauzula najwyszego uprzywilejowania (KNU) oznacza zobowizanie kraju, ktry t klauzul

przyzna do traktowania importu z kraju, ktry klauzul otrzyma tak jak kraju najbardziej
uprzywilejowanego
Przykad:

Mamy tak sytuacj, e kraj X ustala stawk celn ad walore dla piciu pastw. Kraj X
przykadowo wstpuje do GATTu. Okazuje si, e czonkami GATTu s kraje A i C, oznacza to, e
stawki kraju A i C automatycznie schodz do poziomu kraju E (dlatego, e kraj E jest najbardziej
uprzywilejowany). Natomiast stawki krajw B i D jeli nie s czonkami GATTu pozostaj bez
zmian (na poprzednim poziomie).
% AD WALORE
C
B
A
D
E

10%
6%

Oczywicie jest tak, e jeeli kraj E uzyska kolejne obniki stawek celnych, to te kraje, ktre maj KNU automatycznie
te dostaj te obniki.

KLAUZULA NARODOWA (KN)

oznacza zobowizanie do traktowania partnera i wyrobw partnera tak jak producenta wasnego
(krajowego)
Jeeli wejdziemy do Unii Europejskiej bdzie to oznaczao, e producent i eksporter polski bdzie musia
by traktowany w Niemczech tak jak producent niemiecki, ale z drugiej strony eksporter niemiecki bdzie
20

Strona 21

musia by traktowany w Polsce tak jak producent polski (dotyczy to wszelkich form dziaalnoci
gospodarczej np.: zakadania przedsibiorstwa, likwidacji przedsibiorstwa, pacenia podatkw, etc.)

Co retorsyjne (od retory) polega na tym, e sami nakadamy co w odpowiedzi na to, e nasz partner
naoy co na nasze towary (np.: rolnicy polscy doprowadzili do tego, e zostanie naoone co na jakie
artykuy, to w tedy zgodnie z postanowieniami WTO bdziemy mogli naoy co na pewne produkty
niekoniecznie na te same)
--------------------------------------------------------------------

Jak dziaa co?

BRAK PRODUCKJI KRAJOWEJ

Dla uproszczenia w pierwszym wariancie przyjmijmy, i importowany towar nie moe by zastpiony
produkcj krajow. Ekonomiczne skutki wprowadzenia (lub podwyszenia) ca zale w tym przypadku
wycznie od wysokoci ca i elastycznoci popytu krajowego na importowany towar. Wyraaj si one w
mniejszej lub wikszej obnice popytu na ten towar.
Jeeli ec (elastyczno cenowa popytu) jest rwna jednoci, to o obnice krajowego popytu na importowany
towar decyduje wycznie wysoko ca.
Cena towaru
w kraju A

F3

F2
F1

ec=1

ilo towaru X

Wprowadzenie ca w wysokoci AA (tj. podwyszenie ceny krajowej o 20%) spowoduje obnik krajowego
popytu na towar X o CC, przy czym CC=AA. Dalszy wzrost ca o AA (tj. o kolejne 30%) zwikszy
spadek krajowego popytu o CC, przy czym CC=AA. Innymi sowy, wzrost ceny krajowej towaru X z
0A do 0A spowoduje przy cenowej elastycznoci popytu na towar X w kraju A rwnej jednoci identyczny
ze wzrostem cen spadek popytu krajowego na ten towar.
Inaczej zmieni si sytuacja, gdy elastyczno cenowa popytu na importowany towar bdzie wiksza lub
mniejsza od jednoci.
W przypadku elastycznoci popytu wikszej od jednoci (ec>1) efektem wzrostu ceny krajowej
importowanego towaru X o AA (do 0A) bdzie spadek popytu krajowego na ten towar o CC2, przy czym
CC2>CC.
W przypadku elastycznoci popytu mniejszej od jednoci (ec<1) efektem wzrostu ceny krajowej
importowanego towaru X o AA (do 0A) bdzie spadek popytu krajowego na ten towar o CC1, przy czym
CC1<AA oraz CC1<CC.
Oznacza to, i w prowadzeniu polityki celnej potrzebna jest znajomo elastycznoci popytu krajowego na
importowany towar. Zalenie bowiem od wielkoci tej elastycznoci identyczne co moe zrodzi kracowo
rne skutki na rynku krajowym.

21

Strona 22

Analiza dotyczca kraju maego

p

p
X

III
II

pw

IV

B
d

pw cena wiatowa
0A produkcja krajowa
0B konsumpcja krajowa
z tego wynika, e AB to s rozmiary importu bez ca
Analiza przeprowadzana jest dla maego kraju (czyli takiego, ktry nie ma wpywu na cen wiatow, tzn.
taki, ktry zwikszajc, bd zmniejszajc rozmiary importu bd eksportu nie wpywa w sposb
odczuwalny na cen wiatow).
Przy cenie wiatowej pw popyt ma rozmiary A. Rozmiar poday w tym kraju prze te cenie wynosi B. Bez
ca bdzie wic importowane AB jednostek dbr.
Wprowadzamy co w wysokoci X, tzn. e ceny przesun si do poziomu p (p=p+x, czyli nowa cena
powstaje przez dodanie do starej ceny ca). Co podnosi cen na rynku, bo jeeli co jest podatkiem
paconym na granicy, to musi to podnie cen na rynku krajowym. Jeeli co podnosi cen wewntrzn
towaru to popyt na towar maleje do C, natomiast ronie poda do D, poniewa wysza cena zachca do
produkcji (jest to analiza krtkookresowa, ktra nie przewiduje zmian w czynnikach produkcji). Wzrost ceny
powoduje wzrost poday i skutkiem tego mamy ukad:
DC import po wprowadzeniu ca
Jeeli cena wewntrzna ronie to producent krajowy bdzie na tym zyskiwa, bo otrzyma wysz cen za
swoje produkty, natomiast import dbr ulega zmniejszaniu. Na wprowadzeniu ca na pewno skorzysta
importer krajowy, a jego zysk na rysunku opisany jest przez pola: I i II. Na wprowadzeniu ca korzysta
rwnie pastwo, a jego zysk opisany jest na rysunku za pomoc pola III. Wprowadzenie ca powoduje, e
traci konsument, a jego strat opisuje pole IV.
Wykres ten wykazuje, e co dziaa bardzo silnie redystrybucyjnie, tzn. zmienia zasady podziau dochodu.
Na cle traci konsument, zyskuje producent krajowy i pastwo. Co jest bardzo niekorzystne, poniewa dziaa
na niekorzy konsumenta
Powstaje pytanie, czy faktycznie konsumpcja jest celem jedynym i ostatecznym dziaalnoci gospodarczej?
Nawet jeli odpowied jest pozytywna, e tak to nam wcale nie rozwizuje sprawy, bo to jest analiza
krtkookresowa. Co si bdzie dziao, gdy co naoymy na towary luksusowe? W takim przypadku
produkcja tych dbr w kraju ronie, ale jednoczenie spada konsumpcja to wcale nie jest le i spada import
z zagranicy to bardzo dobrze, poniewa pienidze, ktre pastwo uzyska z ca moe przeznaczy na
ekologi, policj, czy szkolnictwo.
Kada bariera przy wymianie midzynarodowej wprowadza silny efekt redystrybucyjny, tzn. komu zabiera,
komu daje. Skutki redystrybucji mog by bardzo rnorodne. Z punktu widzenia ekonomii dobrobytu,
ktrej jedynym wyznacznikiem skutecznoci gospodarczej jest wzrost konsumpcji wprowadzenie ce bdzie
zawsze niekorzystne.

Analiza dotyczca kraju duego

p

s
22

Strona 23

p
X

III
II

pw

IV

A
incydencja ce

B
d

Mamy cen wiatowa pw. Jeeli duy kraj wprowadzi co X, to cena wzronie, a rozmiary importu spadn.
W normalnej sytuacji straciby konsument, a zyskali producenci krajowi i pastwo, ale kiedy kraj jest duy
to wcale nie musi tak by, dlatego, e moe si okaza, e durzy kraj jest bardzo atrakcyjnym rynkiem dla
importera, np.: moe si okaza, e importer nie znajdzie substytucyjnego rynku. Eksporter wie, e jeeli nic
nie zrobi to rozmiary jego importu spadn, w skutek czego importer moe podj dziaania zwane
indydencj ce, tzn. moe przej co na siebie, w ten sposb obniajc cen na danym rynku.

p
X

III
II

pw
p

IV

B
d

Kp

pw

Q1

Q0

ilo Q

Skutek ten, byby szczeglnie widoczny, gdybymy przyjli, e np.: elastyczno cenowa popytu na rynku
jest wysoka, tzn. przyjmiemy, e ten duy kraj dziaa bardzo silnie na zmiany cen. Mamy popyt, jest to
jedyny rynek dla eksportera. Wysoka elastyczno popytu na import jest spowodowana, tym e bardzo atwo
moe wej na ten rynek innych przedsibiorca. Teraz importer spotyka si z cem w takim przypadku
rozmiary jego importu si znacznie zmniejsz. Mona przyj, e mamy tak relacj: producent krajowy
23

Strona 24

tylko czyha na to aby mg wej na rynek. Importer odnosi z handlu do duego kraju korzyci ze skali
produkcji. Importer ma nastpujc krzyw kosztu przecitnego i w punkcie Q0 s dla niego rozmiary
produkcji bez ca. Jeeli kraj do ktrego importer wysya towar wprowadzi co, to rozmiary importu do tego
kraju spadn do pkt. Q1. Przy stosunkowo elastycznym popycie i wysoko elastycznej poday krajowej
sprzeda importera znacznie spadnie i zejdzie do pozycji Q1, a to oznacza strat dla importera. Importer
odnosi korzyci ze skali produkcji tylko dla tego, e importuje do duego kraju, spadek importu moe
spowodowa, e importer zacznie odnosi niekorzyci ze skali produkcji i moe si realnym sta si
zagroenie wypadnicia nawet z rynku wasnego kraju. Dzieje si tak dlatego, e importer odnosi korzyci ze
skali produkcji tylko dlatego, e importuje do duego kraju, co sprawia, e jego skala produkcji wynosi 0Q.
Przy produkcji 0Q osiga cen p=pw. Przy tej produkcji bez konkurencyjnoci utrzymuje si w ramach
rynku wiatowego. Jeeli kraj do ktrego importuje naoy co na importera cena tego towaru na rynku
wewntrznym wzronie i rozmiary importu spadn. Jeeli rozmiary importu spadn, to produkcja przesunie
si do poziomu 0Q1, co bdzie oznaczao wzrost kosztw przecitnych i w ten sposb importer przestanie
by w ogle konkurencyjny dlatego, e jego poziom kosztw przecitnych bdzie tak wysoki, e
prawdopodobnie bdzie musia wypa z rynku wiatowego. Co w tedy importer moe zrobi? Importer
moe zastosowa, tzw. incydencj ce.
W takiej sytuacji importer obniy cen wyjciow z ceny wiatowej (pw) przyjmujc na siebie ciar ca.
Teraz co bdzie liczone nie od pw, tylko od ceny p. W tym momencie sytuacja si radykalnie zmienia,
gdy w tym przypadku straty eksportera mog by duo mniejsze.

W ktrym przypadku zmienia si terms of trade i czy w ogle si zmienia?

Terms of trade: to indeks cen towarw eksportowych do cen towarw importowych.
W pierwszym przypadku terms of trade si nie zmienia. Terms of trade liczy si w walucie obcej. W zwizku
z tym, gdzie mamy zmiany T of T? W pierwszym przypadku cena zagraniczna si nie zmienia. Zmienia si
cena wewntrzna, ale to nie to samo, to nie jest terms of trade. May kraj nie majc wpywu na ceny
wiatowe nie ma wpywu na terms of trade. May kraj jest biorc cenowym i biorc terms of trade.
Natomiast duy kraj moe (nie musi) doprowadzi do zmiany terms of trade, jeeli wymusi na partnerze
incydencj ce. W drugim przypadku terms of trade kraju duego si poprawi, dlatego e importer obniy
cen
----------------------------------------------------------------------------

OGRANICZENIA ILOCIOWE:
Przez pojcie ogranicze ilociowych (nazywanych te kontyngentami) rozumie si okrelenie
przez pastwo wolumenu importu lub eksportu, ktry nie moe by przekroczony w skali roku (lub
w innym okresie). W przypadku gdy kontyngent ilociowy jest ustalony na poziomie zerowym,
mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu. Kracowo odmiennym rozwizaniem jest
ustalenie kontyngentu na poziomie wyszym od rzeczywistego przywozu lub wywozu: w tym
przypadku chodzi o kontrol obrotw przez pastwo. w przewaajcej liczbie przypadkw jednak
ograniczenia ilociowe s ustalane w przedziale midzy tymi dwoma rozwizaniami kracowymi.
Do podstawowych przyczyn ilociowego ograniczenia przywozu naley zaliczy: ochron
produkcji krajowej, potrzeb skierowania popytu z towarw importowanych na krajowe,
przeciwdziaanie deficytowi bilansu handlowego, wzgldy sanitarne lub wzgldy bezpieczestwa.
Rzadziej s stosowane ograniczenia ilociowe w eksporcie. W tym przypadku do gwnych
przyczyn zalicza si potrzeb przeciwdziaania eksportowi towarw deficytowych na rynku
krajowym, wzgldy bezpieczestwa (niedopuszczenia do eksportu np.: broni do kraju
nieprzyjaznego), konieczno zastosowania retorsji wobec kraju, ktry postpuje nie fair wobec
eksportera.
Kontyngentowanie handlu zagranicznego powoduje dwojakie skutki. Po pierwsze, zmniejsza poda
towarw importowanych na rynku krajowym lub towarw eksportowanych na rynkach
zagranicznych. Po drugie, prowadzi na og do wzrostu cen, zwaszcza wtedy, gdy popyt na towary
24

Strona 25

podlegajce ograniczeniom jest mao elastyczny, w tym aspekcie ograniczenia pozataryfowe s

podobne do parataryfowych.
P
s
ograniczenie importu
E

POM
a
PW

b
A

D
d

QA

QB

QC

QD

M
Wyjciowa sytuacja jest nastpujca: Przy cenie wiatowej PW (worl price) poda na produktw
krajowych wynosi QA, natomiast popyt QD. Rnica pomidzy poda, a popytem to import
oznaczony M.
Rzd wprowadza ograniczenie importu w postaci ogranicze ilociowych przedstawia go odcinek
EF . W zwizku z wprowadzeniem ogranicze importu firmy zagraniczne mog sprowadzi do
kraju jedynie tak ilo dbr, ktr przedstawia odcinek Q B QC . Oznacza, to e pozosta cz
niedoboru musz zaspokoi dobra krajowe. W wyniku wprowadzenia ogranicze ilociowych cena
na rynku wewntrznym (krajowym) zwiksza si do poziomu POM. Przy cenie POM popyt zmniejsza
si do poziomu QC, ktry nadal jest wikszy od poziomu poday QA. Oznacza to, e producentom
krajowym opaca si produkowa wicej, gdy mog to sprzeda po wyszej cenie, a wic poda
wzrasta do poziomu QB.
W wyniku wprowadzenia ogranicze ilociowych mona wyodrbni nastpujce nadwyki:
1) nadwyka producenta przedstawia go obszar +a
2) strata konsumenta - -a-b-c-d
3) nadwyka rzdu rzd nic nie zarabia na wprowadzeniu ogranicze ilociowych, gdy
wprowadza jedynie ograniczenie na ilo, ustala maksymaln liczb towarw, ktra moe
przekroczy granice pastwa, nie nakada na towary adnego ca, a wic towar przekraczajcy
granic nie jest obciony adnymi opatami.
Dlaczego pastwo stosuje ograniczenia ilociowe?
Pastwo stosuje ograniczenia ilociowe, gdy w ten sposb moe dokadnie chroni rynek
wewntrzny. Pastwo, wprowadzajc ilociowe ograniczenia importu, dokadnie reguluje jaka ilo
danego produktu moe przekroczy granic pastwa. Kiedy rzd wprowadza co, nie moe
dokadnie przewidzie o jak wielko zmniejszy si import towarw, gdy to zaley od wielu
czynnikw. Wprowadzenie ca w konsekwencji polega na podwyszeniu ceny wewntrznej, wic
nie moemy dokadnie zareagowa w jakim stopniu rynek zareaguje na wzrost ceny, gdy to zaley
od wspczynnika elastycznoci cenowej popytu na dane dobro. Natomiast ograniczenia ilociowe
sztywno reguluj jaka ilo danego dobra moe by sprowadzona do kraju.

SUBSYDIA EKSPORTOWE:
25

Strona 26

Przez pojcie subsydiw eksportowych naley rozumie wiadczenia ze strony pastwa na rzecz
przedsibiorstw produkcyjnych i sprzedajcych swoje towary za granic. Wyraaj si one w formie
rnicy midzy wysz cen krajow towaru a jego nisz cen na rynku zagranicznym. W zakres
tych subsydiw wchodz m.in. premie, ulgi i uatwienia udzielane przez pastwo eksporterom w
celu obnienia kosztw eksportu. Innymi sowy, subsydiowanie umoliwia eksporterom obnienie
cen na rynku zagranicznym bez zmniejszenia ich zyskw (w celu zwikszenia zdolnoci
konkurencyjnej i wolumenu wywoonych towarw).
Subsydia s stosowane z kilku powodw. Po pierwsze, w celu wyeksportowania nadwyek
towarowych niemoliwych do sprzeday na rynku wewntrznym, a przez to grocych
ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp. Po drugie, w celu peniejszego
wykorzystania moliwoci produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia. Po trzecie, w celu
przeciwdziaania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwj eksportu).
Stosowanie subsydiw wie si take z pewnymi ujemnymi skutkami ubocznymi. Przede
wszystkim nasilaj one inflacj w kraju eksportujcym. Jednoczenie ograniczaj zainteresowanie
producentw i eksporterw obnik kosztw produkcji, postpem technicznym, podnoszeniem
jakoci produkcji. Ponadto subsydia zmieniaj proporcje podziau produktu krajowego brutto
midzy rne grupy spoeczne.
Subsydia eksportowe stosowane s np.: w Unii Europejskiej. Pastwa wchodzce w skad UE
prowadz wspln polityk roln. Subsydia eksportowe polegaj na tym, e rzd skupuje od
rolnikw towary po wyszych cenach od ceny wiatowej, a nadwyki popytu nad poda eksportuje
do innych krajw i sprzedaje je po cenie wiatowej, ktra jest duo nisza od ceny UE. Wynika z
tego e rzd dopaca dwa razy, po pierwsze dopaca do ceny zakupu towarw od rolnikw,
nastpnie dopaca do eksportu, gdy sprzedaje towar po niszej cenie.
P
PUE

s
subsydia
eksportowe

PW
d
Q
1)
2)
3)
4)
5)

konsumenci na rynku wewntrznym trac, gdy musz opaca wspln polityk roln,
producenci krajowi zyskuj, gdy otrzymuj za swoje towary cen wysz ni cena wiatowa,
producenci wiatowi trac, gdy jest inne pastwo, ktre eksportuje po niszych cenach,
konsumenci wiatowi zyskuj, gdy mog kupi dobra po taszych cenach,
rzd UE rwnie traci, gdy dopaca do subsydiw i dopaca do taniego eksportu. Strat rzdu
UE charakteryzuje cay ten kwadrat pomnoony przez dwa.

EFEKTYWNA STOPA PROTEKCJI

Co naoone na dany produkt oddziauje na inne produkty. Efektywna stopa protekcji (ESP)
uwzgldnia fakt, e nominalna stawka ca nie musi by rwna stopie rzeczywistej ochrony
krajowego przemysu produkujcego dane dobro, uywa oclone komponenty.

26

Strona 27

VA'VA
ESP
100%
VA

VA (added value) warto dodana

VA warto dodana po cle
VA warto dodana przed cem

VA=PF-PK
cena dobra
finalnego

cena komponentw

DOBROWOLNE OGRANICZENIA EKSPORTU VERy

W odrnieniu od kontyngentw i licencji wprowadzanych przez kraje importujce, dobrowolne
ograniczenia eksportu (voluntary export restraint VER) s wprowadzane z formalnego punktu
widzenia przez kraj zmniejszajcy swj wywz. Dzieje si to oczywicie na danie importera.
Eksporter godzi si na takie wyjcie w celu uniknicia ostrzejszych restrykcji importowych. Z
punktu widzenia importera dobrowolne ograniczenie eksportu jest czsto wygodniejszym
rozwizaniem ni wprowadzenie ograniczenia ilociowego. Wikszo krajw bowiem naley do
wiatowej Organizacji Handlu (dawniej GATT), ktra zakazuje stosowania kontyngentw
ilociowych (poza cile okrelonymi przypadkami).

STREFA WOLNEGO HANDLU (free trade area):

Unia celna polega na tym, e kraje wchodzce w skad unii celnej znosz ca na towary
sprowadzane z pastw wchodzcych w skad unii celnej.
Np.: mamy trzy pastwa A, B i C. Wysoko ca na dobro x dla poszczeglnych pastw jest
nastpujca:
A dla B 10%
A dla C 5%
B dla A 10%

B dla C 15%
B dla C 15%
C dla B 15%
A

B
C

Zamy, e kraje A i B tworz uni celn. Oznacza, to e obydwa kraje znosz ca na wszystkie
dobra sprowadzane z tych pastw. Kraj B natomiast nadal utrzymuje co w wysokoci 15% na
dobro x importowane z kraju C, a kraj A w wysokoci 5%. Aby zapobiec eksportowi dobra x z kraju
C przez kraj A do kraju B wprowadza si tzw. wiadectwa certyfikacji, co oznacza, e nawet jeeli
dobro x zostanie przewiezione z Kraju C przez Kraj A do Kraju B, to zostanie obcione w chwili
przekroczenia granicy kraju A z krajem B cem w wysokoci 15%.
27

Strona 28

UNIA CELNA:
Unia celna oznacza wspln zewntrzn polityk celn w stosunku do pastw trzecich.
Kraj A i B uzgadniaj midzy sob, e bd stosoway tak sam polityk celn w stosunku do kraju
C.
LIBERALIZACJA HADNLU (znosimy ca)
P

PW+T
a
b

PW
d
A

C D

Wnioski ze zniesienia ca:

1) wzrost importu z BC do AD
odcinek AB oznacza spadek produkcji krajowej
odcinek CD oznacza spadek konsumpcji krajowej
2) nadwyka konsumenta: +a+b+c+d
3) nadwyka producenta: -a
4) wpywy do budetu: -c
netto: +b+d (wzrost dobrobytu)

WPROWADZENIE UNII CELNEJ (liberalizacja ca tylko dla pastw

wchodzcych do unii celnej)
PZTC cena z zewntrzn taryf celn
PUC cena wewntrz unii celnej
PW+T cena wiatowa z cem
PW cena wiatowa
P
s
PW+T
PZTC
a

PUC
e
PW

j
d
28

Strona 29

F
Q

Zaoenie:
znosimy co dla pastw z obszaru unii celnej, co oznacza, e dla pastw wchodzcych w skad unii
celnej cena wynosi PW, natomiast dla pastw z poza unii celnej cena jest na poziomie: PUC, gdy
wszystkie pastwa wchodzce w skad unii celnej stosuj t sam polityk celn dla pastw z
zewntrz.
Wnioski:
1) CD efekt przesunicia handlu (zastpujemy import z pastw trzecich na korzy pastw z
unii celnej),
2) BC = efekt kreacji handlu, ktry polega na tym, e rezygnujemy z droszych dbr krajowych
na korzy taszych z obszaru unii celnej
3) DE efekt ekspansji handlu, zwikszamy nasz konsumpcj dbr importowanych z obszaru
unii celnej wskutek spadku cen
nadwyka konumenta: +a+b+c+d
nadwyka producenta: -a
nadwyka rzdu: -c-h
netto: +b+d-h
------------------------------------------------------------------------------

$10 000

$5000
eksport

co

np.: Kraj A to Japonia, a Kraj B to USA

Japonia jest maym krajem i bardzo zatoczonym. Natomiast USA jest bardzo duym krajem.
W Japonii byo tak, e ministerstwo przemysu i handlu w Japonii nie chciao si zgodzi na wspieranie
przemysu samochodowego w Japonii w latach 60-tych. Zamy, e w Japonii wprowadzono co, ale
Japonia jest niewielkim krajem w zwizku z tym chonno rynku wewntrznego nie jest specjalnie dua.
Zamy, e koszt produkcji samochodw w Japonii wynosi $5000, natomiast na skutek wprowadzenia ca
nastpi wzrost cen wewntrznych i w Japonii cena samochodu wynosi $10 000. Producenci Japoscy w ten
sposb otrzymuj 100% mar zysku. Jak to mona wykorzysta? Zamy, e eksportujemy do USA.
USA s duym rynkiem zbytu. Tutaj rzeczywicie mona zrealizowa korzyci ze skali produkcji. Cay ten

model ma sens o tyle, o ile dany kraj jest na tyle duy, e wprowadzenie ce pozwoli na
wykorzystanie korzyci ze skali produkcji. Zaczynamy eksport i sprzedajemy samochody w USA po
$5000, czyli po kosztach, a biorc pod uwag koszty transportu, jak rwnie stworzenie infrastruktury dla
obsugi tych samochodw: stacje obsugi, reklam itd. sprzedajemy tutaj na tym rynku ze strat. Strat t
pokrywamy korzyciami z rynku Japoskiego. Jest to przykad tzw. monopolu rnicujcego. Polega on na
tym, e uzyskujemy du mar na rynku wewntrznym, z ktrej opuszczamy cz, eby mc finansowa
eksport, czyli sprzedajemy po cenie wysokiej na rynku wewntrznym, ale nasz rynek wewntrzny jest zbyt
mao pojemny, eby zrealizowa korzyci ze skali produkcji, wic musimy eksportowa. Eksportowi
29

Strona 30

pomagamy poprzez subwencje eksportowe. Jeeli rzeczywicie jest tak, e caa nasza operacja zakoczy si
sukcesem i zaczniemy sprzedawa samochody na rynek amerykaski to tutaj dopiero moemy zrealizowa
korzyci ze skali produkcji.

Jeeli wystpuj korzyci ze skali produkcji, to tylko eksport umoliwia na korzystanie z tych
korzyci.

Etapy integracji:
1) Strefa wolnego handlu
(EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, NAFTA Strefa Wolnego Handlu
Ameryki Pnocnej USA Kanada Mexiko).
Pastwa tworzc stref wolnego handlu eliminuj bariery wewntrzne natomiast na zewntrz wszystkie pastwa
utrzymuj swoj poprzedni (wasn) taryf celn.

2) Unia celna (Benelux Belgia, Holandia, Luksemburg; EWG 1957, UE)

Jeli pastwa tworzce uni celn to nastpuje eliminacja barier wewntrznych, ale
jednoczenie wszystkie pastwa utrzymuj wspln taryf celn na zewntrz unii celnej.
3) Wsplny rynek = unia celna + cztery swobody:

swoboda transferu,
swobodny przepyw towarw i usug,
swobodny przepyw ludzi,
swobodny przepyw kapitau

4) Unia gospodarcza :
Unia gospodarcza = wsplny rynek + pewne elementy wsplnych polityk np.: polityka
konkurencji
5) Unia gospodarcza i walutowa:
Taki stan unii gospodarczej i walutowej zosta przewidziany w 1992 r. traktatem z Mastric,
ktry ustala nie tylko elementy wsplnej polityki bezpieczestwa, polityki zagranicznej, daleko
posunitych koordynacji niektrych polityk harmonizacji itd., ale jednoczenie ustala EURO
czyli do 1999 miaa powsta unia walutowa.
Wsplny obszar walutowy wystpuje, gdy:
albo gdy wszystkie kursy walut krajowych s sztywne,
albo gdy mamy jedn wspln walut

Teoria unii celnej

1200z

20% ca
B + 20% ca

1100z
1000z

B
C

C +20% ca

30

Strona 31

Mamy trzy kraje, ktre produkuj towary po cenie 1000, 1100 i 1200 zotych. Jeeli wystpuje co 20% to
kraj A handluje tylko z krajem C, dlatego e kraj C oferuje cen 1000z + 20% ca, co daje 1200z. W
przypadku kraju B cena byaby wysza, gdy 1100z + 20% ca daje kwot 1320zl.
Zamy, e kraj A tworzy uni celn z krajem B. Oznacza to, e nie ma ce na towary z kraju B. Cena na
rynku wewntrznym bdzie wynosi 1100z, a towary kraju C nadal obcione s 20% stawk celn, co
oznacza utrzymanie ceny na poziomie 1200z.

W przykadzie tym obserwujemy trzy efekty:

Korzyci z integracji:
1) powstanie wikszego rynku zbytu, czyli wystpuj korzyci ze skali produkcji i wolnego handlu,
2) nacisk konkurencji (co chroni niesprawnych, nieefektywnych). Usunicie ca oznacza, e sprawni

ekonomici maj wiksze szanse. Ronie konkurencja, co oznacza, e dla bardziej efektywnych ronie
rynek zbytu (pole do dziaania si poszerza) i w zwizku z tym nastpuje alokacja rodkw.
Nieefektywni bankrutuj w zwizku z tym rodki produkcji przepywaj do producentw bardziej
efektywnych.
---------------------------------------------------

Bilans patniczy kadego kraju skada si z trzech czci:

Bilans obrotw biecych

(BOB)

Bilans handlowy:
Bilans usug
Bilans procentw i
dewidend
Bilans transferw
Obroty
niespecyfikowane

Bilans obrotw
kapitaowych (BOK)

Bilans obrotw
dugoterminowych
Bilans obrotw
krtkoterminowych

Bilans transakcji
oficjalnych

zmiany pienidzy i rezerw

dewizowych banku
centralnego

Bilans patniczy

W wikszoci analiz przyjmowano w latach 70-tych, e bilans patniczy kraju jest okrelany przede
wszystkim przez zmiany w bilansie obrotw biecych, ktre bd rzutowa na bilans obrotw
kapitaowych. Wspczenie wielu ekonomistw zwraca uwag, e znacznie czciej bilans
patniczy jest okrelany przez zmian bilansu obrotw kapitaowych z powodu wzrostu liberalizacji
i rynku kapitaowego, ktre s globalne tzn. s czci globalnego rynku finansowo kapitaowego.

O = PKB K Rz.
O = K I + Rz. + BP K Rz.
31

Strona 32

O = I + BP
BP = O I
Jeeli chcemy by bilans patniczy by w rwnowadze to oszczdnoci krajowe musz si rwna
inwestycjom. Co si bdzie dziaa jak inwestycje bd wiksze od oszczdnoci krajowych.
Powstaje pytanie jak inwestycje mog by wiksze od oszczdnoci krajowych. Inwestycje bd
wiksze od oszczdnoci krajowych jeeli nastpi napyw kapitau zagranicznego, czyli korzystanie
z oszczdnoci zagranicznych. Ten napyw moe mie form bezporedniego transferu kapitau do
kraju, bd te kredytowania przez zagranic importu.

O = OP + ORz
ORz = Pod. Rz.
OP = PKB Pod. K
OP = K + I + Rz. + BP Pod. K
OP = I + Rz. + BP Pod.
OP = I + BP (Pod. Rz.)
ORz
OP = I + BP ORz
BP = OP I - ORz
BP = OP + ORz - I
Aby utrzyma rwnowag bilansu patniczego, przy ujemnych oszczdnociach rzdowych musimy
albo zwikszy oszczdnoci prywatne (co nie jest atwe i nie dzieje si z dnia na dzie), albo
zmniejszy inwestycje, albo zwikszy oszczdnoci rzdowe w postaci zwikszonych
podatkw.

Bliniacze deficyty:
32

Strona 33

(saldo bilansu patniczego i budetu pastwa)

Zaleno tzw. bliniaczych deficytw jest czciowo kwestionowana i o tyle susznie, e nie ma
takiej elaznej zalenoci, ale pewna zaleno istnieje. Nie naley tych zalenoci lekceway. Na
pewno jest tak, e jeeli mamy ujemny bilans patniczy to zwikszenie deficytu budetowego w 90
przypadkach na 100 doprowadzi do pogorszenia sytuacji w bilansie patniczym. Nie jest to
zaleno na zasadzie funkcyjnej jeden za jeden. To s tosamoci definicyjne, czyli nie mona
powiedzie, e istnieje tu bardzo cisa zaleno jeden za jeden, ale w 90% przypadkw mona
powiedzie, e jeeli mamy deficyt bilansu patniczego i deficyt budetowy to zwikszenie deficytu
budetowego pogorszy nam bilans patniczy i to w sposb znaczcy. Tu mog istnie siy
przeciwdziaajce np.: gdy jednoczenie zmniejszymy inwestycje, lub wzrosn oszczdnoci
prywatne, ale ruchy w ramach tych wielkoci s zawsze znaczce i bd na stan bilansu patniczego
bardzo silnie wpywa.

Midzynarodowy rynek walutowy FOREX

Midzynarodowy rynek walutowy: to rynek midzybankowy, na ktrym to banki kupuj i
sprzedaj waluty obce.
eksport
Kuwejt

USA
zapata w USD
Kuwejt zgasza popyt na USD

Kuwejt kupuje samoloty od USA za 30 mln. USD. W takim razie Kuwejt za dinary kuwejckie
kupuje 30 mln. USD.
EKSPORT STWARZA POPYT NA WALUT EKSPORTERA
Kuwejt zgaszajc popyt na USD spowoduje zachwianie rwnowagi na rynku walutowym.
Najlepsza sytuacja bdzie w tedy, gdy Kuwejt kupi dolary w Rosji (Rosja prowadzi rozliczenia w
dolarach) i wwczas rynek walutowy bdzie w stanie rwnowagi.
kurs waluty
Nadwyka poday nad popytem

poda
3

Kurs rwnowagi

1
Nadwyka popytu nad

poda

popyt

W danej sytuacji rynkowej mamy stan rwnowagi, ktry wyznacza nam cen waluty na poziomie 2
z/DM. Zamy, e kurs waluty wzrs z 2 z/DM do 3 z/DM wwczas pojawi nam si
33

Strona 34

nadwyka poday nad popytem, i odwrotnie, kiedy kurs marki niemieckiej spadnie do poziomu
1z/DM bdzie to oznaczao sytuacj, w ktrej wystpi nadwyka popytu nad poda.
Istnieje caa masa kursw walut. Z punktu widzenia systemu ustalania kursw walutowych mona
powiedzie, e mamy kursy walut: sztywny, stay i cay szereg kursw porednich.
kurs waluty
poda
3
deprecjacja
2

Poda marki jest sztywna. Po deprecjacji marki, poda marki wzrosa nieznacznie, a wic
deprecjacja bya nieskuteczna.
kurs waluty
poda
3
deprecjacja
2

Poda marki jest elastyczna. Po deprecjacji marki, poda marki wzrosa znacznie, a wic
deprecjacja bya skuteczna.
W danej sytuacji rynkowej mamy stan rwnowagi, ktry wyznacza nam cen waluty na poziomie 2
z/DM. Zamy, e kurs waluty wzrs z 2 z/DM do 3 z/DM wwczas pojawi nam si
nadwyka poday nad popytem, i odwrotnie, kiedy kurs marki niemieckiej spadnie do poziomu
1z/DM bdzie to oznaczao sytuacj, w ktrej wystpi nadwyka popytu nad poda.
Istnieje caa masa kursw walut. Z punktu widzenia systemu ustalania kursw walutowych mona
powiedzie, e mamy kursy walut: sztywny, stay i cay szereg kursw porednich.
1) Kursy kasowe spot
2) Kursy terminowe
forward
futers
3) Kursy sztywne:
waluta zota
europejski EMU monetarny system EURO
34

Strona 35

4) Kursy stae Bretton Woods (1974 1971)

5) Kursy zmienne (pynne)
cakowicie pynne
pynne z interwencj pastwa
EURO w systemie euro kraj ktry wchodzi do systemu euro, kurs waluty danego kraju jest
cakowicie sztywny. Pastwo wchodzce do systemu euro nie moe zmieni kursu waluty.
W Polsce mamy kurs pynny czyli system walutowy, polegajcy na tym, e kurs waluty jest
ustalany w stosunku do koszyka walut od stycznia s to EURO i dolar, w proporcjach 55:45. Kurs
zotwki jest dostosowany do tego koszyka. Nasza waluta poda w lad za zmianami tego
koszyka. Dalej jak podamy w kierunku kursw bardziej pynnych zmieniajcych si, to mamy
kursy z ingerencj pastwa. Jest to system wa w Europie Zachodniej, kiedy by tzw. kurs
centralny, ktry mg si waha o 2,5 w gr i w d.
interwencja pastwa
+ 2,5

- 2,5

Po przekroczeniu tej granicy pastwo byo zobowizane do ingerencji, aby utrzyma kurs waluty w
ramach takiego toru.
Kurs waluty oczekiwany:
kursy kasowe spot
kursy terminowe
- forward
- futers
Kursw sztywnych dotycz takie pojcia jak: dewaluacja i rewaluacja.
Kursw pynnych dotycz takie pojcia jak: deprecjacja i aprecjacja.
To s te same zjawiska, tyle e dotycz si innej sytuacji, innego systemu reimu kursowego.
DEWALUACJA (rewaluacja): jest aktem jednorazowym. Jest to decyzja wkadu monetarnego
zmniejszania, czy obniania wartoci pienidza krajowego wzgldem pienidza zagranicznego.
Taka decyzja moe mie miejsce w systemie kursw sztywnych bd staych.
DEPRECJACJA (aprecjacja): jest to co stopniowego, co wymuszonego przez rynek. Polega na
obnieniu siy nabywczej pienidza czy obnieniu kursu waluty danego kraju, ale ma to charakter
stopniowy, nie jest aktem jednorazowym. W zwizku z tym mona powiedzie, e w systemie kursw
pynnych, ppynnych itp. bdziemy mwili o deprecjacji czy aprecjacji
Jak dziaa dewaluacja?
35

Strona 36

Wany jest sam fakt skutkw zmiany kursw walut. Bardzo due znaczenie mam rwnie to, e
naley analizowa cae zagadnienie niejako z dwch stron: od strony zmiany w walucie krajowej i
walucie zagranicznej. Sprawa jest skomplikowana od strony mylenia nie liczenia liczenie jest
banalne. Jest problem umiejtnoci podejcia do tego zagadnienia.
Jeeli mamy kurs 2z za 1DM to powiedzmy, e mamy towar, ktry kosztuje za granic 1000DM.
Jeeli ten towary wyeksportujemy to dostaniemy z naszego banku 2000z. Inaczej mwic jeeli
zaoymy, e dany towar kosztuje w kraju 1900z, to w takiej sytuacji zyskujemy na transakcji
100z na jednostk i caa transakcja jest opacalna.
2z za 1DM
Polska
1900z
2000z
+ 100z

Niemcy
1000DM

Zamy teraz, e w Polsce mamy 20% inflacj. W Niemczech inflacja wynosi 0%. Wtedy po roku
cena krajowa towaru wynosi 2280z. Jeeli mamy nadal kurs marki: 2z za 1DM, to dany towar
kosztuje 1000DM w Niemczech. Sprzedajc towar za 1000DM przy kursie 2zl za 1DM otrzymuje
2000z i ponosz strat w wysokoci 280z.
2z za 1DM
Polska
2280z
2000z
- 280z

Niemcy
1000DM

Inaczej mwic, jeeli ceny wewntrzne w kraju rosn szybciej ni za granic to nasza mara zysku
na transakcji si zmniejsza.
Zamy, e mamy tak sam sytuacj, tylko poniewa opacalno naszego eksportu spada,
pastwo przeprowadza dewaluacj waluty i zamiast 2 z za 1DM mamy po 20% dewaluacji 2,20z
za 1DM.
2z za 1DM
po 20% dewaluacji
2,40z za 1 DM
Polska
1900z
2400z
+ 500z

Niemcy
1000DM

Ten przykad pokazuje, e dewaluacja moe przywrci opacalno transakcji eksportera.

Powysza transakcja staa si bardzo opacalna dla eksportera. W takiej sytuacji eksporter moe
obniy cen zagraniczn, np.: do 900DM.
2z za 1DM
po 20% dewaluacji
2,40z za 1 DM
Polska

Niemcy
36

Strona 37

1900z
2160z
+ 260z

900DM

W takiej sytuacji eksporter uzyskuje zysk na transakcji w wysokoci 260z. Eksporter moe obniy
cen krajow, gdy liczy na zwikszenie sprzeday na rynku zagranicznym.
Obnienie ceny zagranicznej przez eksportera bdzie korzystne w tedy, gdy elastyczno cenowa
popytu na import jest wysoka, pod warunkiem e eksporter ma moliwoci produkcyjne
zwikszenia produkcji.

-------------------------------------------

Realny kurs walutowy

wielko nominalna to ta, ktra jest na rynku
wielko realna, to wielko nominalna pomniejszona o spadek wartoci pienidza
np.: Jeeli bierzemy pod uwag Niemcy i Polsk. W Niemczech inflacja wynosi 0%, a w Polsce
15%, nastpia deprecjacja zotwki w stosunku do marki o 11% (warto zotwki w relacji do
marki spada o 11% w cigu roku) w tym przypadku zotwka do marki ulega realnej aprecjacji
o 4%.
Moemy t sytuacj rozpatrywa z dwch stron: ze strony eksportera i ze strony importera. Eksporter bdzie
zadowolony z deprecjacji, gdy ceny na rynku zagranicznym wzrosn, natomiast importer bdzie
niezadowolony.

BILANS PATNICZY

Bilans patniczy: to zestawienie obrotw danego kraju za granic. Moe by sporzdzany na bazie
miesicznej, procznej lub rocznej, ale ujcie rocznej jest najlepsze.
Nie ma czego takiego jak dodatni czy ujemny bilans patniczy bilans zawsze musi wyj na 0, ale
potocznie mwimy o ujemnym lub dodatnim bilansie patniczym.

Bilans patniczy skada si z kilku czci:

Bilans obrotw biecych

(BOB)

Bilans handlowy:
Bilans usug
Bilans procentw i
dywidend
Bilans transferw
Obroty
niespecyfikowane

Bilans obrotw
kapitaowych (BOK)

Bilans obrotw
dugoterminowych
Bilans obrotw
krtkoterminowych

Bilans transakcji
oficjalnych (BTO)

zmiany pienidzy i rezerw

dewizowych banku
centralnego

Bilans patniczy

37

Strona 38

Bdy i opuszczenia (BOP)

Bilans transakcji oficjalnych jest miar deficytu bd nadwyki bilansu patniczego, tzn. jest to zmiana
poziomu rezerw walutowych oficjalnego sektora walutowego, czyli w praktyce banku centralnego.

Zaleno jest nastpujca:

BoB+BoK+BTO=0
BOB+BOK=-BTO
Najlepsz, sprawdzaln i bardzo istotn ekonomicznie miara deficytu bd nadwyki bilansu patniczego jest
zmiana stanu rezerw Banku Centralnego. Jeeli Narodowy Bank Polski poda, e w 1979 r. stan rezerw
dewizowych Banku Centralnego na koniec roku wynis 25mld USD, to w tym momencie patrzymy na rok
poprzedni, a rezerwy Banku Centralnego w roku 1978 wynosiy 19mld USD oznacza to, e bilans by
dodatni i wynis 6mld USD, poniewa zwikszyy si rezerwy oficjalne Banku Centralnego. Ten wzrost
rezerw Banku Centralnego mg i w parze np.: z ujemnym saldem bilansu handlowego minus 12mld
USD. Rnica jest tak dua z nastpujcego powodu: mog by dodatnie pozostae pozycje bilansu obrotw
biecych np.: planujemy bilans handlowy ujemny, a dodatni bilans usug.
Bilans patniczy tak jak dochd narodowy jest to zestawienie transakcji dokonywanych za granic ale tych
transakcji, ktre da si zaiwidencjonowa. S dwie paszczyzny ewidencji:
1) ewidencja na podstawie dokumentw odprawy granicznej tzw. dokumentw SAD jest z metod,
gdy nie uwzgldnia wszystkich transakcji np.: handlu przygranicznego,
2) ewidencja na podstawie patniczej.
Najczciej jest tak, e obroty na bazie patniczej s wiksze od obrotw liczonych na bazie handlowej (na
bazie dokumentw SAD).

Bilans patniczy to zestawienie zobowiza i nalenoci.

Zapisy w bilansie patniczym dokonujemy w nastpujcy sposb:
Dt

Ct

import dbr i usug

przekazy dla zagranicy np.: robotnicy

eksport dbr i usug

przekazy otrzymywane z zagranicy,
napyw kapitau z zagranicy, tzn. e mamy

rosyjscy zatrudnieni w Polsce wysyaj

swoje dochody do Rosji

dodatni przepyw dochodw, np.:

zagranica kupuje nasze obligacje

eksport kapitau za granic jest

okrelany jako ujemny przepyw

dochodw. Jest to powikszenie
kapitaw zagranicznych
zakup obligacji zagranicznych (eksport
kapitau)
Debet zapisuje zawsze to co jest otrzymywane, a credit to co jest wydawane, ale w bilansie patniczym to si
nie zawsze zgadza.
Niektrzy mwi, e nadwyka w bilansie obrotw biecych jest okrelana jako inwestycje zagraniczne
netto, tzn. tak jak bymy inwestowali za granic, mamy nadwyk w bilansie obrotw biecych w caoci,
oznacza to sytuacje, jak bymy przekazali cz naszego dochodu za granic.
Jeeli mamy nadwyk w bilansie obrotw biecych to mamy saldo dodatnie we wszystkich pozycjach tego
bilansu w tedy bilans obrotw biecych jako cao bdzie dodatni. Z punktu widzenia transferu dochodw
oznacza to sytuacj, jak bymy cz naszego dochodu przelali za granic, poniewa w pewnym sensie my
kredytujemy zagranic.
Jeli mamy np.: ujemny bilans handlowy, to oznacza, e wicej importujemy ni eksportujemy, a wicej
importowa ni eksportowa moemy wtedy gdy zagranica nas kredytuje. Importujemy wicej dbr ni
eksportujemy usug, itd. Z punktu widzenia biecej konsumpcji lepsza jest sytuacja, kiedy mamy ujemny
38

Strona 39

bilans obrotw biecych. Jeeli bilans obrotw biecych mamy dodatni to znaczy, e to my kredytujemy
zagranic w krtkim okresie czasu.

Co to znaczy, e bilans patniczy jest dodatni lub ujemny?

Bilans patniczy jest dodatni w tedy jeeli zwikszaj si rezerwy dewizowe banku centralnego, natomiast
jest ujemny w tedy gdy te rezerwy si zmniejszaj. Nawet jeeli import jest duo wikszy od eksportu to
bilans patniczy moe by dodatni, gdy zaley to gwnie od przepywu kapitau.

Czy dodatni lub ujemny bilans patniczy to dobrze czy le?

Jest to pytanie bardzo oglne, a odpowied zaley od okolicznoci. Jeeli mamy dodatni bilans patniczy tzn.
e mamy due rezerwy banku centralnego, a czy to dobrze, czy zwikszy to nam poda pienidza w kraju
TAK.
Ms=Mkrajowego+Mzagranicznego
Nadwyka w bilansie patniczym doprowadzi do wzrostu poday pienidza w kraju, ten wzrost moe by
sterylizowany w prawdzie przez bank centralny, ale przy szybkim tempie wzrostu gospodarczego i inflacji
dodatnie saldo bilansu patniczego nie jest korzystne.
Przy presji inflacyjnej i inflacji nie jest wskazana nadwyka w bilansie patniczym i deprecjacja waluty
Nadwyka w bilansie patniczym zwiksza popyt w kraju, gdy na og czona jest ze wzrostem eksportu i
wzrostem napywu kapitau w kraju.
Rwnanie bilansu patniczego
()

()

()
Re a ln y

BoB f ( PKB, PKB *, KW

Bilans Obrotw Biecych (BoB) jest uzaleniony od PKB danego kraju i tj. zaleno ujemna, od PKB
zagranicy (PKB*) i to jest zaleno dodatnia i mona powiedzie, e jest rwnie uzaleniony od realnego
kursu walutowego (KWrealny), z tym, e ten kurs waluty to tzw. wspczynnik R. Wspczynnik R jest to
relacja cen krajowych do cen zagranicznych i jest to zaleno ujemna, tzn. jeeli ceny krajowe rosn
szybciej ni ceny zagraniczne, to bilans obrotw biecych bdzie si pogarsza. Jeeli tutaj natomiast mamy
kurs waluty to pogorszenie si kursu waluty z naszego punktu widzenia jest raczej korzystne.
() ()

BoK f ( r , r *, KW oczekiwany )
Bilans obrotw kapitaowych (BoK) jest funkcj krajowej stopy procentowej (r) i jest to zaleno dodatnia,
zagranicznej stopy procentowej (r*) i jest to zaleno ujemna i od kursu waluty (ale od oczekiwanego kursu
waluty expected).
Oczekiwany kurs walutowy: to nie jest to samo co farword i futures. Kurs oczekiwany tj. taki kurs, ktry ja
jako dysponent kapitau sdz e bdzie. To moje przypuszczenie jest oparte na tym jak si ksztatuj kursy
terminowe, np.: kurs terminowy szeciomiesiczny wykazuje na deprecjacj danej waluty, a ja myl, e
chyba tak dua deprecjacja nie bdzie i w zalenoci od tego co sdz tak postpuj.
Techniki chaningowe
podpisujemy kontrakt w ktrym stwierdzamy, e za trzy miesice zapacimy 1 mln. DM za towar, ktry
kupujemy. Co zrobi eby nie straci? Oczywicie moemy kupi natychmiast
1 mln. DM po kursie SPOT i woy je na lokat, albo moemy kupi papiery wartociowe deminowane w
markach. Takie zabezpieczenie nie jest zabezpieczeniem 100%, bo jeeli kurs marki w cigu tych trzech
miesicy spadnie, to moe si okaza, e nawet odsetki z lokaty nie pokryj naszych strat. Moemy rwnie
skorzysta z kursu forward lub futer ale i to zabezpieczenie nie gwarantuje nam 100% pewnoci, gdy
decydujc si na okrelony kurs forward lub futures moe si zdarzy, e rynek zareaguje inaczej i kurs
marki bdzie niszy ni kurs futers (forward). 100% zabezpieczenia daj natomiast techniki chaningowe
np. transakcje opcyjne. Kupuj opcj coll na kupno marki na 3 msc. Jeeli kurs DM bdzie wynosi 2,11
realizuje opcj, a jeeli kurs marki bdzie np.: wynosi 2,0 to nie realizuj opcji. Ta transakcja zabezpiecza
nas cakowicie przed wahaniami kursw walutowych, natomiast jej wad jest to, e jest transakcj drog.
UJCIE ABSORPCYJNE BILANSU PATNICZEGO
39

Strona 40

PKB=K+I+Rz+(E-Imp)
A (absorpcja)

BoB

PKB=A+BoB => BoB=PKB-A

Jednoczenie mamy drugje ujcie zwizane z pienidzem. Jeeli mamy monetarne ujcie to bilans
patniczy jest w rwnowadze, jeeli popyt na pienidz (MD) rwna si poday pienidza (MS) w kraju.
BILANS PATNICZY JEST W RWNOWADZE MD=MS
Co si bdzie dziao, jeeli poda pienidza (M S) bdzie nie rwna w stosunku do popytu. Mawiano, e
nastpi dodrukowanie pienidza. Bdzie inflacja. Jeeli mamy w peni wymienialn walut to w pierwszej
kolejnoci kurs powinien spa. Wyobramy sobie, e dodrukowane s pienidze. Zwikszamy tendencj do
wydawania pienidzy (gdy nasze dochody rosn). Jeeli wicej wydajemy, ci ktrzy sprzedaj widz, e
istnieje silny popyt na ich towary, ale jednoczenie bdzie presja inflacyjna. Jeli jest inflacja w kraju, to
import przy staym kursie waluty ronie popyt na import. Skutek tego jest taki, e jeli mamy nadwyk
poday pienidza nad popytem na pienidz, to ta nadwyka wycieka zagranic. Jeeli ta nadwyka nie moe
znale dobrego zastosowania w kraju, to wycieknie zagranic. W ten sposb niejako od strony wycieku i
presji inflacyjnej w kraju wystpi tendencja do tego, e bilans bdzie si zmienia w kierunku ujemnym. To
samo dotyczy zmiany kursw walut od strony monetarnej, np.: zmiany kursw waluty zotwki do marki
bd uzalenione przede wszystkim od zmian relacji popytu na pienidz, poday pienidza w Polsce, do
popytu na pienidz i poday pienidza w Niemczech

zmiany _ KW zl / DM

M D Polski
S
MD Polski
M Niemiec
M S Niemiec

Portret siy nabywczej

Teoria ta mwi, e zmiany kursw walut zotwki do DM rwnaj si zmianom cen w Polsce do zmian cen
w Niemczech

zmiany_cen_w_ Polsce
zmiana_ KW
zmiany_cen_w_ Niemczech
zl / DM

Zmiany cen w Polsce bd zaleay od relacji popytu na pienidz do poday pienidza. Jeeli poda
pienidza bdzie za dua do popytu to wystpi presja inflacyjna i w tym momencie od razu przenosi si to na
wymian kursw walut. Mamy niejako dwie strony zagadnienia jak mwimy o bilansie

Model Swona
KW

deprecjacja

BoB+
Inflacja
zwikszam absorpcj
B.
przeprowadzamy

rwnowaga zewntrzna
(BoB)
aprecjacj

40

Strona 41

BoB+
Bezrobocie
Deflacj

aprecjacja

BoBInflacja
Nadmierne zatrudnienie
przeprowadzamy
dewaluacj (deprecjacj)
zmniejszamy
A

BoBabsorpcj
Deflacja
Bezrobocie

Absorpcja
Kurs waluty w modelu Swona odgrywa wan rol.
Jeeli jestemy w pkt. A (inflacja i ujemny bilans patniczy), a chcemy utrzyma rwnowag, to musimy
zmniejszy absorpcj i przeprowadzi dewaluacj. Jeeli zmniejszamy absorpcj to jednoczenie spada
inflacja. Absorpcj moemy zmniejszy poprzez zmian wydatkw rzdowych, problem podatkw, stopy
procentowej, poday pienidza, czyli narzdzia polityki fiskalnej i monetarnej majce na celu zmniejszenie
rozmiarw wydatkw czy absorpcji, deficyt budetowy.
Jeeli jestemy w pkt. B naley przeprowadzi rewaluacj i zwikszy absorpcj.
Punkt rwnowagi: jest to taka kombinacja wydatkw i kursu walutowego przy ktrej mamy rwnowag
bilansu patniczego (BoB) i jednoczenie stan zbliony do penego zatrudnienia.
Narzdzia absorpcji:
Absorpcja jest uzaleniona przede wszystkim od polityki fiskalnej i monetarnej pastwa. .
wzrost stopy procentowej malej inwestycje, popyt konsumpcyjny i jednoczenie maleje poda
pienidza kredytowego,
obnienie stopy procentowej: zwikszenie poday pienidza kredytowego, wiksze inwestycje,
zakupy, zwikszony popyt konsumpcyjny i inwestycyjny
polityka fiskalna: jeeli zwikszamy deficyt budetowy to absorpcja ronie, automatycznie
ronie popyt. Bardzo czsto za wzrostem popytu budetowego moe i tendencja do wzrostu
poday pienidza.

41