Ochrona przyrody

1. Rnorodno biologiczna (biornorodno) rozmaito wszystkich organizmw wystpujcych na Ziemi .

Poziomy rnorodnoci biologicznej :
Rnorodno genetyczna (wewntrzgatunkowa) zmienno przedstawicieli jednego gatunku dziki
wstpowaniu w populacji wielu alleli danego gatunku.
Rnorodno gatunkowa (midzygatunkowa) bogactwo gatunkw organizmw na Ziemi .
Rnorodno ekosystemowa zrnicowanie siedlisk wraz z wystpujcymi w nich organizmami .
Najwiksz grup z pord opisanych gatunkw stanowi zwierzta, a wrd nich owady
Najwiksz rnorodnoci biologiczn cechuj si obszary tropikalne
Biornorodno maleje stopniowo w kierunku od rwnika do biegunw.
Przyczyny warunkujce biornorodno biologiczna:
Zmiennoci warunkw rodowiska
Dopyw energii sonecznej
Niewielkie zmiany warunkw rodowiska na maych obszarach np. naturalne poary
Warto rnorodnoci biologicznej :
duchowa
kulturowa
ekonomiczna
substancje biologicznie czynne substancje chemiczne, wykazujce aktywno biologiczn, mog wpywa na
komrki i tkanki organizmu .
2. Zagroenia rnorodnoci biologicznej .
Czynniki wspczesnego wymierania gatunkw:
Tempo
Zakres dotyczy wszystkich grup organizmw i ekosystemw jednoczenie
Przyczyna dziaalno czowieka
Przyczyny wspczesnego wymierania gatunkw :
Niszczenie siedlisk i ekosystemw spowodowane jest przeksztacaniem naturalnych ekosystemw w obszary
rolnicze, przemysowe i zurbanizowane
Wprowadzenie do ekosystemw gatunkw, ktre wczeniej w nich nie wystpoway
Bezporednia eksploatacja zasobw przyrody owiectwo, rybowstwo, kolekcjonerstwo
Konkurencja czowieka z innymi gatunkami
Fragmentacja ekosystemw wycinanie lasw lub budowa drg
Im intensywniejsze jest rolnicze wykorzystanie danego terenu, tym mniejsza jest jego biornorodno.
Gatunki obce gatunki wprowadzone na nowe tereny
Gatunki inwazyjne gatunki obce, ktre stanowi zagroenie dla rodzimych organizmw , zmieniaj charakter ich
siedlisk , przyczyniaj si do strat gospodarczych .
Gatunki zwornikowe gatunki kluczowe dla funkcjonowania ekosystemu .
Efekt kaskadowy - s to zakcenia w acuchu pokarmowym oraz zalenociach midzygatunkowych na skutek
wyginicia gatunkw zwornikowych , co prowadzi co wyginicia kolejnych gatunkw.
Wtrne wymieranie - zjawisko, gdzie wymieranie jednego gatunku pociga za sob wymarcie gatunkw z nim
powizanych.
Czerwona ksiga gatunkw zagroonych zawiera dokadny opis poszczeglnych gatunkw oraz mapy ich
rozmieszczenia , stopie zagroenia gatunkw, rzadko ich wystpowania oraz stosowane i proponowane sposoby
ochrony .
3. Motywy i koncepcje ochrony przyrody :
Ochrona przyrody dziaania zmierzajce do zachowania, waciwego wykorzystania oraz odnawiania zasobw
przyrody i jej skadnikw
Motywy ochrony przyrody:
Egzystencjalne przekonanie, e dziki organizmom czowiek otrzymuje niezbdne do ycia zasoby tj. tlen,
wod, ywno itp. oraz powody zdrowotne ,gdy organizmy stanowi rdo penowartociowego poywienia i
substancji leczniczych .
Ekonomiczne konieczno naprawy negatywnych skutkw dziaalnoci czowieka ,
Etyczne wynikaj z przekona, e czowiek ponosi moraln odpowiedzialno za ochron innych gatunkw i
biosfery jako caoci . S to gwnie przekonania religijne i nurty filozoficzne
Estetyczne

 Strategiczne
Patriotyczne przyroda jako dobro narodowe
Naukowe
Spoeczno etniczne
Koncepcje ochrony przyrody :
Hipoteza Gai ochrona przyrody powinna zmierza do maksymalnego ograniczenia wpywu czowieka na
procesy przyrodnicze , aby nie zaburzy istniejcej rwnowagi
Hipoteza Medei w odniesieniu do ochrony przyrody czowiek powinien przyj postaw aktywn.
4. Sposoby ochrony przyrody :
Ze wzgldu na zakres objtych ochron elementw przyrody:
Ochrona indywidualna obejmuje pojedyncze osobniki danego gatunku, obiekty przyrody nieoywionej i mae
fragmenty ekosystemw cenne dla zachowania rnorodnoci biologicznej .
Ochrona gatunkowa podlegaj wszystkie osobniki danego gatunku , niezalenie od miejsc, w ktrym
przebywaj. Zazwyczaj obejmuje si ni gatunki wymierajce lub gatunki wystpujce w nielicznych miejscach .
Ochrona obszarowa zachowanie naturalnych procesw przyrodniczych takich jak sukcesja ekologiczna czy
ewolucja biologiczna.
Sukcesja ekologiczna uporzdkowany proces zmian biocenozy zachodzcy etapami, w wyniku ktrego nastpuj
ilociowe i jakociowe zmiany gatunkw.
Ze wzgldu na stopie ingerencji czowieka w ekosystemie :
Bierne sposoby ochrony nazywane konserwatorskimi, maj na celu zachowanie obszarw cennych przyrodniczo
w niezmienionym stanie .
Ochrona czynna (aktywnej) polegaj na stosowaniu zabiegw zmierzajcych do zachowania lub przywrcenia
podanego stanu liczebnoci konkretnych gatunkw zamieszkujcych dany ekosystem czy caego ekosystemu
Ze wzgldu na moliwo gospodarczego wykorzystania przyrody :
Ochrona cisa niedozwolona jest jakakolwiek ingerencja czowieka w ekosystem, chroni si zachodzce na nich
procesy przyrodnicze i wystpujce gatunki oraz ich siedliska .
Ochrona czciowa dopuszczalnie niektre formy ingerencji czowieka w przyrod (np. gospodark len,
turystyk )
Ze wzgldu na miejsce dziaania ochrony :
Ochrona in situ w miejscu przeprowadzana w naturalnym miejscu wystpowania objtych ochron gatunkw
i elementw przyrody nieoywionej .
Ochrona ex situ poza miejscem poza miejscem naturalnego wystpowania gatunku , jej celem jest
rozmnoenie osobnikw lub zachowanie puli genowej gatunku.
Skamieniaoci szcztki oraz lady dziaalnoci organizmw zachowane w osadach skorupy ziemskiej .
Restytucja odbudowa okrelonego gatunku, ktrego populacja zostaa wyniszczona na skutek zmian rodowiska
lub dziaalnoci czowieka. Przykadem w Europie jest odbudowa populacji ubra.
Reintrodukcja wprowadzenie odzyskanych gatunkw na obszary ich naturalnego wystpowania, na ktrych
wczeniej wyginy lub zostay wytpione. Proces ten mona przeprowadzi po uprzedniej poprawie warunkw
siedliskowych gatunku.
Cele ochrony przyrody :
Utrzymanie procesw ekologicznych i stabilnoci ekosystemw
Zachowanie rnorodnoci biologicznej organizmw na wszystkich poziomach
Zapewnienie cigoci istnienia gatunkw i ekosystemw
Przywrcenie do stanu waciwego zasobw i skadnikw przyrody
Ksztatowanie przyjaznych przyrodzie postaw spoecznych
5. Ochrona przyrody w Polsce :
Koncepcja ochrony przyrody:
Ochron przyrody zapewnia si poprzez okrelone formy ochrony przyrody ustalone na podstawie wczeniejszych
bada naukowych. Zalicza si rwnie dziaania majce na celu ksztatowanie waciwych postaw czowieka wobec
przyrody.
Formy ochrony obszarowej :
Park narodowy najwaniejsza forma ochrony przyrody w Polsce, obejmuje teren o powierzchni nie mniej ni
1000 ha, ktrego przyroda jest zachowana w stanie niezmienionym lub mao zmienionym przez czowieka.
Ochronie podlega caa przyroda oraz walory krajobrazowe. W Polsce istniej 23 parki narodowe.

 Rezerwat przyrody teren zachowany w stanie naturalnym lub mao zmieniony przez czowieka, szczeglnie
cenny ze wzgldw przyrodniczych, naukowych, kulturowych lub krajobrazowych. Tworzone w celu ochrony
ekosystemw, siedlisk zagroonych wyginiciem gatunkw oraz tworw i skadnikw przyrody nieoywionej.
Park krajobrazowy obszar chroniony ze wzgldu na walory przyrodnicze, historyczne, kulturowe i
krajobrazowe. Ma znaczenie rekreacyjne i edukacyjne oraz dobrze rozwinit infrastruktur turystyczn.
Obszar chronionego krajobrazu teren wyrniajcy si krajobrazowo, zawiera zrnicowane ekosystemy.
Obszar sieci Natura 2000 forma ochrony wyznaczona na podstawie przepisw Unii Europejskiej .
Zadania wynikajce z ochrony czynnej :

Restytucja i reintrodukcja

Przenoszenie osobnikw zagroonych wyginiciem w miejsca, gdzie nie wystpuje zagroenie

Zmiana siedlisk by zapewni optymalne warunki dla danej populacji

Zakadanie sztucznych gniazd, glinianych konstrukcji czy zimowych kryjwek

Wzbogacenie siedlisk w roliny bdce poywieniem dla gatunkw zagroonych

Formy ochrony indywidualnej:
Pomnik przyrody szczeglnie cenne, pojedyncze twory przyrody oywionej lub nieoywionej lub ich skupiska.
Np. drzewa, gazy narzutowe, groty, jaskinie
Stanowisko dokumentacyjne niewielki obszar wany dla bada naukowych. Dziaania ochronne obejmuj
przyrod oywion oraz nieoywion.
Uytek ekologiczny pozostao ekosystemu o niewielkiej powierzchni, niemajca duego znaczenia
gospodarczego, ale wana dla zachowania rnorodnoci biologicznej. S to: zadrzewienia rdpolne, rdpolne
oczka wodne, bagna, ki, wydmy.
Zesp przyrodniczo- krajobrazowy fragmenty krajobrazu naturalnego zasugujce na ochron ze wzgldu na
szczeglne walory przyrodnicze, kulturowe i estetyczne.
6. Midzynarodowe formy ochrony przyrody:
Idea zrwnowaonego rozwoju (ekorozwoju) ochrona ywej przyrody powinna by w peni zgodna z rozwojem
wiata ukierunkowanym na zaspokajanie potrzeb czowieka.
Inicjatorami witowej ochrony przyrody byy:
IUCN
WWF wiatowy fundusz na rzecz przyrody
UNEP Program wiatowy Organizacji Narodw Zjednoczonych
Agenda 21 zalecenia dotyczce zasad zrwnowaonego rozwoju promowanie rozwoju gospodarczego i
spoecznego spoeczestw przy jednoczesnym dbaniu o przyrod.
Filary zrwnowaonego rozwoju :
Wzrost gospodarzy
Ochrona rodowiska
Odpowiedzialno spoeczna
Midzynarodowe inicjatywy w zakresie ochrony przyrody :
Rzdowe w ich wyniku zawierane s porozumienia i konwencje o zasigu wiatowym lub mniejszym (np.
europejskim)
Pozarzdowe dziaania na rzecz ochrony przyrody podejmowane przez organizacje pozarzdowe lub niezalene
stowarzyszenia.
Inicjatywy rzdowe najwaniejsze umowy o zasigu wiatowym :
Konwencja ramsarska- ochrona obszarw wodno-botnych majcych znaczenie midzynarodowe, zwaszcza jako
rodowisko ycia ptakw wodnych
Konwencja CITES kontrola handlu i obrotu gatunkami zagroonymi wyginiciem m.in. przez konieczno
posiadania zezwolenia na wywz osobnikw, ich czci lub wytworzonych z nich produktw za granic .
Konwencja boska ochrona dzikich zwierzt migrujcych. Na mocy tej uchway tworzone s listy gatunkw
chronionych oraz zawieranie porozumie dotyczcych ochrony konkretnych gatunkw .
Midzynarodowe obszary chronione :
cisy rezerwat przyrody Ia - cel: naukowy
Obszar dzikiej przyrody Ib cel: ochrona naturalnych ekosystemw
Park narodowy II cel: ochrona ekosystemw i rekreacja
Pomnik przyrody III cel: ochrona cennych obiektw przyrody
Obszar ochrony siedliskowej i gatunkowej IV cel: ochrona czynna siedlisk i gatunkw
Obszar chronionego krajobrazu V cel: ochrona krajobrazu i rekreacja

 Obszar chroniony o uytkowanych zasobach VI cel: zrwnowaone uytkowanie ekosystemw

Rezerwaty biosfery w Polsce 10 :
Biaowieski Rezerwat Biosfery fragment Puszczy Biaowieskiej
Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska
Rezerwat Biosfery Jezioro uknajno
Sowiski Rezerwat Biosfery
Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie
Rezerwat Biosfery Babia Gra
Tatrzaski Rezerwat Biosfery
Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie
Karkonoski Rezerwat Biosfery
Midzynarodowy Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie
Sieci ekologiczne poczenie korytarzami ekologicznymi obszary cenne przyrodniczo.
Europejska Sie Ekologiczna Natura 2000 zachowanie zagroonych wyginiciem siedlisk przyrodniczych ,
gatunkw, a take charakterystycznych dla Europy ekosystemw. Tworz j dwa typy obszarw:
Obszary specjalnej ochrony ptakw ochrona dziko wystpujcych gatunkw ptakw, szczeglnie wdrownych
Specjalne obszary ochrony siedlisk ochrona zanikajcych siedlisk, siedlisk gatunkw chronionych .
Organizacje pozarzdowe inicjatywa spoeczna :
Midzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobw (IUCN) prowadzenie bada naukowych do
opracowania prawa z zakresu ochrony przyrody . Aktualizuj czerwon list obszarw chronionych oraz gatunkw
zagroonych na wiecie .
wiatowy Fundusz na rzecz Przyrody (WWF) podejmowanie inicjatyw na rzecz ochrony rodowiska, gatunkw
zagroonych wyginiciem , prowadzenie dziaa edukacyjnych, promowanie przyjaznych rodowisku rozwiza
prawnych
Greenpeace organizowanie kampanii edukacyjnych, pokojowych protestw i happeningw majcych na celu
zmian wiadomoci ekologicznej spoeczestw .