Professional Documents
Culture Documents
techniki symulacji
Powtrka
Obliczanie rezystancji:
Zad. 1.1 Odbiornik o rezystancji Ro=100 podczono do zasilacza 12VDC przewodem
miedzianym. Odlego zasilacza od zaciskw odbiornika to 5m. Oblicz strat mocy i
spadek napicia na przewodach (Up) i na odbiorniku jeli ich rednica wynosia:
a)
d=0,5mm
b)
d=0,1mm.
Wycignij wnioski.
- rezystywno materiay
l dugo przewodu
S pole przekroju poprzecznego (S=(d2)/4)
Powtrka
Obliczanie rezystancji:
Zad. 1.1 Odbiornik o rezystancji Ro=100 podczono do zasilacza 12VDC przewodem
miedzianym. Odlego zasilacza od zaciskw odbiornika to 5m. Oblicz strat mocy i
spadek napicia na przewodach (Up) i na odbiorniku jeli ich rednica wynosia:
a)
d=0,5mm
b)
d=0,1mm.
Wycignij wnioski.
R 1,72 10 8
25
3,14 0, 510
4
a)
R 1,72 10 8
b)
25
3 2
12 0,9
Up
0.1V
100,9
2
Pp U p / R 0,01 / 0,9 0.01W
3 2
3,14 0,110
4
10
1,72 10 8 3,140, 25106 0.9
12 100
11.9V
100,9
2
Podb U odb / R 141,6 / 100 1,4W
U odb
10
1,72 10 8 3,140,01106 22
4
12 22
Up
2,2V
122
2
Pp U p / R 4,84 / 22 0.22W
12 100
9.8V
122
2
Podb U odb / R 96,04 / 100 0,96W
U odb
Powtrka
Obliczanie rezystancji:
Zad. 1.1 Odbiornik o rezystancji Ro=100 podczono do zasilacza 12VDC przewodem
miedzianym. Odlego zasilacza od zaciskw odbiornika to 5m. Oblicz strat mocy i
spadek napicia na przewodach (Up) i na odbiorniku jeli ich rednica wynosia:
a)
d=0,5mm
b)
d=0,1mm.
Wycignij wnioski.
a)
b)
12 0,9
Up
0.1V
100
,
9
2
Pp U p / R 0,01 / 0,9 0.01W
12 100
11.9V
100,9
2
Podb U odb / R 141,6 / 100 1,4W
12 22
Up
2,2V
122
2
Pp U p / R 4,84 / 22 0.22W
12 100
9.8V
122
2
Podb U odb / R 96,04 / 100 0,96W
U odb
U odb
Wnioski: rezystancja zaley od materiau, dugoci oraz kwadratu ich rednicy przewodu.
Oznacza to, e zwikszajc rednic przewodu otrzymamy znaczne rnice. W przypadku a)
wpyw przewodw by pomijalny, w przypadku b) bardzo znaczcy.
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
Powtrka
S powierzchnia okadki
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.2 Po powrocie z wakacji w U.S. chcesz skorzysta z zakupionej tam
golarki/suszarki. Zaprojektuj prosty dzielnik napicia, ktry zamieni polskie 230V na
napicie typowe dla USA. Napicie sieciowe w Stanach wynosi 110V i 60Hz.
Jakie inne urzdzenie pozwolioby obniy napicie, jakie s zalety obu rozwiza?
Czy mona przeksztaci czstotliwo zasilania?
Rozwizaniem s wszystkie kombinacje rezystorw speniajce proporcje:
R1=(120/230)*x
R2=(110/230)*x
Gdzie x teoretycznie jest dowoln wartoci.
Naley zwrci uwag na olbrzymie straty mocy wydzielanej na R1 (ktry
pracuje jak grzaka), z tego powodu lepszym rozwizaniem jest zastosowanie
transformatora. Inn kwesti jest impedancja odbiornika. Zauwamy, e jest on
rwnolegle doczony do R2, naley to uwzgldni, lub zbada impedancje
odbiornika i doczy tylko R1 tak aby proporcja R1/Zo bya odpowiednia.
Zmiana czstotliwoci zasilania wymagaaby wyprostowania przebiegu napicia
(prostownika) i ponownego uformowania go w sinusoid o zadanej
czstotliwoci (falownika). W praktyce znacznie taniej wyszoby kupi now
golark/suszark.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.3 Wykonana w ramach projektu pytka PCB wymaga zamontowania
diody LED sygnalizacyjnej. Wybierz kolor diody i podcz j do zaciskw
ukadu, tak, aby nie ulega spaleniu. Za prd znamionowy przyjmij 20mA,
napicie na zaciskach to 5V. Poniej przedstawiano schematyczn
charakterystyk prodowo-napiciow diody.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.3 Wykonana w ramach projektu pytka PCB wymaga zamontowania
diody LED sygnalizacyjnej. Wybierz kolor diody i podcz j do zaciskw
ukadu, tak, aby nie ulega spaleniu. Za prd znamionowy przyjmij 20mA,
napicie na zaciskach to 5V. Poniej przedstawiano schematyczn
charakterystyk prodowo-napiciow diody.
R=(Uz-UF)/IF
Np. dla diody biaej:
R=(5-3,6)/20mA=70
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.4 oblicz prdy pynce w przedstawionym poniej
obwodzie. Oblicze dokonaj korzystajc bezporednio z
praw Kirchhoffa i Ohma
I3+I4=I5
V2-R3*I3-R5*I5=0
V3-R4*I4-R3*I3=0
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.5 Koncepcja dziaania mostkw pomiarowych. Korzystajc z
praw Kirchhoffa i Ohma prosz obliczy wskazania amperomierza. W
jaki sposb mona wykorzysta ten obwd do wyznaczania rezystancji
rezystor.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.5 Koncepcja dziaania mostkw pomiarowych. Korzystajc z
praw Kirchhoffa i Ohma prosz obliczy wskazania amperomierza. W
jaki sposb mostek moe posuy do wyznaczania rezystancji?
Kiedy Iw=0?
Gdy : R2R3=R1R2
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Oglna zasada dla mostkw czteroramiennych: w
stanie rwnowagi (gdy prd nie pynie przez miernik)
impedancje Z1Z4=Z2Z3
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.6 Wyznacz impedancj zastpcz, czstotliwo rezonansow
obwodu i prd pyncy w rezonansie. Jaki prd popynie w obwodzie
jeeli rdo napicia przemiennego zastpimy rdem napicia
staego.
1. Jeeli jest taka moliwo to
wyliczamy rezystancj, pojemno
i impedancj zastpcz
Lz=[(L1+L2)||L3]||L4
Lz
L1 L2 L3
L1 L2 L3 L4
L1 L2 L3
L1 L2 L3 L4
Cz=[(C1+C2)||C3]||C4
C1 C2
Cz
C3 C4
C1 C2
Rz=[(R1+R2)||R3]||R4
Rz
R1 R2 R3
R1 R2 R3 R4
R1 R2 R3
R1 R2 R3 R4
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.6 Wyznacz impedancj zastpcz, czstotliwo rezonansow
obwodu i prd pyncy w rezonansie. Jaki prd popynie w obwodzie
jeeli rdo napicia przemiennego zastpimy rdem napicia
staego.
2. Obliczmy reaktancje
Lz=[(L1+L2)||L3]||L4
X L j 2fLZ
Cz=[(C1+C2)||C3]||C4
XC j
1
2fCZ
Rz=[(R1+R2)||R3]||R4
RZ
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.6 Wyznacz impedancj zastpcz, czstotliwo rezonansow
obwodu i prd pyncy w rezonansie. Jaki prd popynie w obwodzie
jeeli rdo napicia przemiennego zastpimy rdem napicia
staego.
3. Obliczmy impedancje
X L j 2fLZ
1
XC j
2fCZ
XC
XL
Z
X X L XC
RZ
Z R X Z e
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.6 Wyznacz impedancj zastpcz, czstotliwo rezonansow
obwodu i prd pyncy w rezonansie. Jaki prd popynie w obwodzie
jeeli rdo napicia przemiennego zastpimy rdem napicia
staego.
4. Obliczmy czstotliwo
rezonansow
X L X /C 0
1
2f r LZ
2f r CZ
1
2f r LZ //* f r : 2LZ
2f r CZ
1
2
f
r //
2
2 LZ CZ
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
1
fr
2 LZ CZ
Wzr Thomsona
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.6 Wyznacz impedancj zastpcz, czstotliwo rezonansow
obwodu i prd pyncy w rezonansie. Jaki prd popynie w obwodzie
jeeli rdo napicia przemiennego zastpimy rdem napicia
staego.
5. Obliczmy prd rezonansowy
I r V 1 / RZ Poniewa XL-XC=0
6. Gdy zastpimy rdo napicia przemiennego, rdem napicia staego,
to: indukcyjnoci zachowuj si jak zwyky przewd (zwarcie), za
pojemnoci jak przerwa w obwodzie. Z powodu kondensatorw w
obwodzie nie popynie aden prd.
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Prd I3 pynie rwnie przez cewk L3, napicie na indukcyjnoci wyprzedza prd o 90
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Poniewa R2 jest rwnolegy do R3 i L3 {zapisujemy R2||(L3+R3) } to napicie UR2 musi by rwne sumie
geometrycznej spadkw napicie na L3 i R3
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Prd pyncy przez R2 jest zgodny w fazie z spadkiem napicia na R2, za jego warto wynika z pierwszego prawa
Kirchhoffa.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Napicie UC1 jest opnione wzgldem IC o 90 dodajemy je geometrycznie do UR2 dziki czemu moemy wyznaczy E
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.7 Prosz wyznaczy wykres wskazowy prdw i napi
poniszego obwodu.
Zgodnie z drugim prawem Kirchhoffa E musi by rwna sumie spadkw napi na C1 i R2, kt pomidzy I1 i E wyznacza
faz pocztkow.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
A
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
A
V1
UAB
B
UR1
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
A
IC1
Ic1,R1
IR3
V1
UAB
UR1
Prd pyncy przez rezystor powinien by zgodny w fazie z napiciem, za przez kondensator wyprzedza napicie w
fazie o 90. Prd w gazi jest rwny sumie geometrycznej dwch wczeniejszych.
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
IC1
Ic1,R1
IR3
IR2
V1
UAB
B
IL1
IL1,R2
UR1
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
A
IC1
Ic1,R1
IR3
IR2
IR1
V1
UAB
UR1
B
IL1
IL1,R2
Prd cakowity pyncy w obwodzie jest rwny sumie geometrycznej prdw w pyncych w gaziach
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.8 Prosz obliczy prdy w obwodzie, narysowa wykres
wskazowy poniszego prdw i napi. Dane: R1=R2=R3=10,
XL=XC=20, V 1 200 2 sin t
A
R2 jX L R3 jX C
I R1 V 1 / R1
R
2
jX
R
3
jX
L
C
R 2 R3 jX C R 2 jX L R3 jX C jX L
5,72
I R1 V 1 / R1
R 2 jX L R3 jX C
Powtrka
Prawa Kirchhoffa i Ohma:
Zad. 1.9 Stosujc prawa Kirchhoffa wyznaczy prdy w obwodzie
przedstawionym na rysunku. Wartoci elementw s nastpujce:
R1= 2W, R2 = 2W, R3 = 3W, R4 = 4W, e = 10V, iz1 = 2A, iz2 = 5A.
Powtrka
Gwiazda-Trjkt:
Zad. 1.10 Okreli rezystancj zastpcz obwodu przedstawionego na
rysunku, widzian z zaciskw 1-2. Wartoci rezystancji s nastpujce:
R1=2, R2=4, R3=3, R4=2, R5=4, R6=5, R7=5, R8=10 Ohm.
Wprowadzenie
Analizujc przebiegi czasowe procesw zachodzcych w
obwodach elektrycznych naley wyrni dwa stany:
Wprowadzenie
W teorii sterowania posugujemy si prostszymi definicjami:
stan ustalony, to stan w ktrym nie zachodz adne zmiany
w sygnale wyjciowym.
stan nieustalony, to stan w ktrym zachodz zmiany w
sygnale wyjciowym.
Wprowadzenie
Przykad I:
Wprowadzenie
Przykad II:
Owietlenie
Energia pobierana chwil po wczeniu owietlenia jest znacznie wiksza ni w stanie
ustalonym. W przypadku zwykej arwki stan nieustalony jest powodowany gwnie
koniecznoci rozgrzania wolframu. Zgadnij w ktrym momencie arwka bdzie si zwykle
przepala? Parametry wybranych arwek przedstawia ponisza tabela:
I
U
rdo: Osram
Rz - rezystancja w temperaturze pokojowej (zmierzona)
Rg - rezytancja przy temperaturze roboczej dla napicia nominalnego obliczona z wzoru Rg=(U*U)/P
U - napicie nminalne (230V)
Iu = warto maksymalna prdu jaka moe popyn w obwodzie arwki w momencie wczenia jej na
zimno w szczycie napicia: Iu=U*1.41/Rz
Ig - warto skuteczna prdu arwki przy napiciu nominalnym (230V)
Rg/Rz - zakres zmiany rezystancji przy zmianie temperatury arnika od temperatury otoczenia (20C) do
temperatury pracy (ok.2300C) wnoszc z zakresu zmian rezystancji arwki ).
Wprowadzenie
Przykadowe konsekwencje wystpowania wymienionych
stanw nieustalonych:
Konieczno zrnicowania sposobw doboru zabezpiecze np.: wycznikw nadprdowych
(zabezpieczenie przewodw), lub wkadek topikowych (zabezpieczenie odbiornikw).
Wprowadzenie
Przykadowe konsekwencje wystpowania wymienionych
stanw nieustalonych:
Stosowanie specjalnych metod rozruchu silnika
rozruch bezporedni, polegajcy na zasileniu silnika penym napiciem znamionowym,
mona stosowa tylko przy silnikach maych. W innych przypadkach sztucznie zania si
prd rozruchowy.
Metody:
rozruch bezporedni
rozruch za pomoc autotransformatora
rozruch za pomoc przecznika gwiazda
rozruch za pomoc rezystancji wczonej w obwd stojana
rozruch za pomoc rozrusznika
Wprowadzenie
Przykadowe konsekwencje wystpowania wymienionych
stanw nieustalonych:
Stosowanie specjalnych metod rozruchu silnika
rozruch bezporedni, polegajcy na zasileniu silnika penym napiciem znamionowym,
mona stosowa tylko przy silnikach maych. W innych przypadkach sztucznie zania si
prd rozruchowy.
Metody:
rozruch bezporedni
rozruch za pomoc autotransformatora
rozruch za pomoc przecznika gwiazda-trjkt
rozruch za pomoc rezystancji wczonej w obwd stojana
rozruch za pomoc rozrusznika
Wprowadzenie
Prawa Komutacji
Analogicznie do podanych przykadw jest w przypadku obwodw elektrycznych. W tym
przypadku powodem wystpowania stanw nieustalonych s kondensatory i cewki, energia
gromadzona przez te elementy w polu elektrycznym i magnetycznym.
Rozpatrujemy zachowanie si prdw i napi w obwodach elektrycznych w czasie przeczania.
Jeli w obwodzie wystpuj kondensatory lub cewki, to energia w nich zgromadzona moe si
zmieni w wyniku przeczenia, a zmiana ta musi si odby w skoczonym czasie (faktycznie,
stan przejciowy trwa w nieskoczono jednak po okoo 3 do 5 jego wpyw staje si
pomijalny). Pamitajmy jednak, e:
1. Prd na indukcyjnoci nie zmienia si skokowo.
2. Napicie na pojemnoci nie zmienia si skokowo.
Prawa Komutacji
Zatem:
Prawa Komutacji
Zatem:
Prawa Komutacji
Zatem:
Przykady
Zad. 2.1 Obliczenia krok po kroku
Z praw Ohma;
rwnanie niejednorodne:
R ip L
di p
dt
Rwnanie jednorodne:
poniewa i(t) = ip + iu, to
R ip L
dip
dt
Rozwizujemy
rwnanie,
przeksztacamy tak, aby
skorzysta z wzoru:
R
dx
ln
i
t A2
ln
x
A
p
1
x
L
di p
R
ln i p t A3
L
R i p // : L
L
dt
di p R i p
R
// dt : i p ln i p t A3
L
dt
L
R
t A3
dip
R
ip e L
dt //
R
ip
L
t
i p e L e A3
R
dip
R
t
dt
ip e L A
ip L
R
t
R
ip A e L
ln i p A1 dt
L
3. Stan ustalony
iu = E/R
4. Rozwizanie
i(t) = ip + iu
i(t) = Ae R/Lt + E/R
i(0) = Ae R/L0 + E/R
i(0) = 0
A + E/R = 0
A = E/R
i(t)= E/R e R/Lt + E/R
i p (t)= Ae t/
= L/R
Przykady
Przyjmuje si, e stan ukadu ustala si po trzech
do piciu staych czasowych
jeeli I0 - pocztkowy prd cewki.
Naley zwrci uwag na sposb zaznaczenia staej czasowej
oraz na fakt, e napicie na cewce moe ulec skokowej zmianie.
Przykady
Zad. 2.2 Niezerowy stan pocztkowy
Rwnanie jednorodne:
Ri + L di/dt = 0
Rozwizanie bdzie
miao posta:
i p (t)= Ae t/
Wic z:
L
2. Stan nieustalony
Z II Prawa Kirchhoffa :
uR + uL = 0
3. Stan ustalony
iu = 0
4. Rozwizanie
i(t) = ip + iu
di p
dt
di p
dt
dip
i(0) = Ae R/L0 + 0
dx
x ln x A
R i p // : L
R ip
i(t) = Ae R/Lt + 0
// dt : i p
L
R
dt
ip
L
dip
R
i p L dt
R
ln i p A1 dt
L
R
ln i p A1 t A2
L
i(0) = E/R
R
t A3
L
R
ln i p t A3
L
R
ln i p
ip e
A = E/R
i(t)= E/R e R/Lt
t A3
L
ip e
ip e
R
t
L
R
t
L
e A3
A
ip A e
R
t
L
= L/R
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0)
i wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
ucu=E
3. Napisz rwnanie rniczkowe jednorodne obwodu
i C
R C
duCp
dt
duCp
dt
uCp 0
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
ucu=E
3. Napisz
rwnania
rniczkowe
obwodu
niejednorodne/jednorodne
R C
duCp
dt
uCp 0
4. Przeksztacenia
R C
duCp
dt
uCp
=>
duCp
dt
uCp
R C
=>
duCp
uCp
dt
R C
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
ucu=E
3. Napisz rwnania rniczkowe jednorodne obwodu
duCp
R C
dt
uCp 0
4. Przeksztacenia.
duCp
uCp
dt
R C
5. Cakowanie i logarytmowanie
ln uCp
A3
R C
=>
uCp A e
1
t
RC
dx
ln x A
x
Poniewa :
uCp A e
wic:
R C
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
ucu=E
3. Napisz rwnania rniczkowe jednorodne obwodu
duCp
R C
dt
uCp 0
4. Przeksztacenia.
duCp
uCp
dt
R C
5. Cakowanie i logarytmowanie
ln uCp
A3
R C
=>
uCp A e
1
t
RC
Poniewa :
uCp A e
wic:
R C
0 /
E A 1 E A E wic: A=-E
u(t)=uCp+uCu=-Ee-t/+E
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
Przykady
1. Narysuj obwd w stanie ustalonym przed przeczeniem (t < 0) i
wyznacz warunki pocztkowe; prdy i(0)/napicia u(0).
uc(0)=0
2. Narysuj obwd w stanie ustalonym po przeczeniu (t ) i
wyznacz cz ustalon rozwizania; prdy iu /napicia uu.
ucu=E
3. Napisz rwnania rniczkowe jednorodne obwodu
duCp
R C
dt
uCp 0
4. Przeksztacenia.
duCp
uCp
dt
R C
5. Cakowanie i logarytmowanie
ln uCp
A3
R C
=>
uCp A e
1
t
RC
Poniewa :
uCp A e
wic:
R C
Przykady
uCp = -Ee-t/
Staa czasowa rwna podstycznej
OB, charakteryzuje prdko
zmniejszania
si
skadowej
uC uCu uCp A et /
przejciowej uCp. Staa czasowa t
jest to czas, po upywie ktrego
przy czym sta czasow rozpatrywanego
napicie uCp osignoby warto
obwodu jest = -1/s = RC
rwn zeru, gdyby prdko jego
Staa adowania kondensatora wynosi
zmniejszania bya staa i rwna
zatem: = RC, mona liczy, e
prdkoci w chwili t=0
kondensator jest naadowany po 35
Pawe Frankowski: pfrank@zut.edu.pl
Przykady
Zad. 2.3 Stany nieustalone w obwodach prdu przemiennego
1. Warunki pocztkowe iL(0)=0
R i (t ) L
2. Po ustaleniu:
iu
zatem:
3. Rwnanie rniczkowe
R ip L
dip
dt
U max
R L
2
4. Przeksztacenia
dip
ip
di(t )
U max sin(t )
dt
sin(t )
gdzie:
arctg
L
R
5. Cakowanie i logarytmowanie
R
dt
L
i p (t ) A e
R
t
L
6. Staa cakowania
i p A e st A e
A
R
t
L
U max
R L
2
iu
sin(t )
U max
R 2 L
sin(t )
i 0 i 0 i 0 0 i p iu A e
i(t ) iu i p
R
0
L
U max
R 2 L
sin(t )
R
t
sin(t ) 1 e L
2
R 2 L
U max
Przykady
Zad. 2.4 Prosz obliczy i wykreli prd pyncy w obwodzie po przeczeniu.
3. Rwnanie rniczkowe
di
R1 R2 i p L p 0
dt
6. Staa cakowania
ip A e
A e
R1 R2
t
L
R2 E
A
R1 R1 R2
iu
E
R1 R2
4. Przeksztacenia
dip
ip
R1 R2
dt
L
5. Cak. i log.
ip A e
E
i0 i 0 i 0
i p iu A e
R1
E
i (t )
R1 R2
R2 R1 LR2 t
1 e
R
1
R1 R2
0
L
R1 R2
t
L
E
R1 R2
Przykady
Zad.2.5 W chwili 0 przeczono U1, co i w jaki sposb stanie si z energi
zgromadzon w polu cewki, ile jest tej energii?
dip
dt
4. Przeksztacenia
dip
ip
6. Staa cakowania
st
ip A e A e
R2
t
L
R2
dt
L
5. Cak. i log.
ip A e
R2
t
L
2 0
E
i0 i 0 i 0
i p iu A e L 0
R1 R2
iu 0
2t
E
i (t )
e L
R1 R2
E
A
R1 R2
Energia zgromadzona w polu cewki zamieniona zostanie na prd przejciowy, ktry bdzie stopniowo
zamienia si w ciepo rezystora. Poniewa prd pynie przez rezystor: W=i2R zatem:
2
t
R
2
2 2
U
1
2
R2 e dt i (0) R2 e L dt L i (0) 2
W i p R2 dt
2
R1 R2
0
0
0
2
Przykady
Zad. 2.6 W ukadzie okresowo adowano i rozadowywano kondensator (przez rezystor). Wiemy,
e czas by wystarczajcy aby naadowa kondensator, czy by rwnie wystarczajcy, aby go
rozadowa?
duCp
dt
4. Przeksztacenia
duCp
uCp 0
uCp
5. Cak i log.
dt
R C
ip A e
A e
1
t
RC
6. Staa cakowania
ip A e
1
t
RC
AE
iu 0
i0 i 0 i 0 E i p iu A e
i (t ) E e
1
t
RC
1
0
RC
RC
Staa adowania i rozadowywania jest taka sama, wic kondensator zdy si rozadowa
Przykady
Zad. 2.7 Po jakim czasie od zaczenia naaduje si kondensator, jeeli R1=1k, a kondensator
1nF?
Co zrobi aby przyspieszy ten czas 5x?
=RC=10310-9 zatem naley przyj, e kondensator naaduje si w (35)1s, aby skrci ten
czas piciokrotnie naley zmniejszy piciokrotnie iloczyn RC. Zwykle realizuje si to zmniejszajc
warto rezystancji.
Przykady
Zad.2.8 W ukadzie okresowo adowano i rozadowywano kondensator (przez rezystor). Wiemy,
e czas by wystarczajcy aby naadowa kondensator, czy by rwnie wystarczajcy, aby go
rozadowa?
duCp
dt
4. Przeksztacenia
duCp
uCp 0
uCp
5. Cak i log.
dt
R C
ip A e
A e
1
t
RC
6. Staa cakowania
ip A e
1
t
RC
AE
iu 0
i0 i 0 i 0 E i p iu A e
i (t ) E e
1
t
RC
1
0
RC
RC
Staa adowania i rozadowywania jest taka sama, wic kondensator zdy si rozadowa
Przykady
Zad. 2.9 Prosz obliczy prdy w ukadzie rozgazionym, w stanie nieustalonym.
uC(0)= E ,
uCu = ER2/(R1+R2) ,
Z P. Kirchhoffa wiemy, e: R1i1+uC=E, R1i1+R2i2=E,
i1=i2+i3
uCp = Ae-t/
Przykady
1. Warunki pocztkowe iL(0)=0, uC(0)=0
2. Po ustaleniu uC=E, wic i=0
3. Rwnania rniczkowe
Przykady
4. Rwnanie charakterystyczne
5. Pierwiastki rwnania
W tym przypadku:
uC(0)=0
=> E+A+B=0
std
BE
s1
s2 s1
za A E
s1
s2 s1
Przykady
Przypadki rozwiza zalene od rezystancji
adowanie aperiodyczne
oba pierwiastki s
rzeczywiste i ujemne.
Przypadek graniczny
pierwiastki rwnania
charakterystycznego s sobie
rwne i tworz jeden pierwiastek
podwjny, rzeczywisty i ujemny.
adowanie periodyczne
Powtrka
Zad. 2.10 Jeszcze raz krok po kroku
1. Warunki pocztkowe uc(0)=E
2. Po ustaleniu: uCu= 0
1. Stany nieustalone pojawiaj si tylko tam gdzie jest magazynowana energia, czy to w polu elektrycznym
(kondensator), czy magnetycznym (cewka).
2. Po zamkniciu przecznika cay prd pynie przez ga w ktrej opr jest zerowy. Jedynym rdem energii w drugiej
gazi pozostaje naadowany kondensator ale energia ta stopniowo jest wytracana na rezystorze (grzanie).
duCp
Wiemy, e prd adowania wynosi: i p C
dt
duCp
uCp 0
Z P. Ohma : R2ip+uR2p=0
zatem: R2 C
dt
z pkt. 3 do takiej formy, aby wykorzysta wzr:
4. Przeksztacenia Przeksztacamy rwnanie
duCp
uCp
duCp
1
duCp
duCp
=>
=>
uCp =>
R C
uCp 0 => R C
dt
R C
u dt
R C
dt
dt
Z II P. Kirchhoffa : ucp+uR2p=0
Cp
duCp
1
ln uCp
5. Cakowanie i logarytmowanie u R C dt =>
1
1
1 Cp
t A3
RC
=>
=>
ln uCp A1
t A2
ln uCp
t A3
uCp e
z def. ln:
R C
R C
uCp e
1
t
RC
=>
uCp A e
1
t
RC
6. Staa cakowania
Z praw komutacji
uC 0 uC 0 uC 0 E
uC t 0 uC 0 E A e 0
0
=>
dx
x ln x A
duCp
1
dt
uCp
R C
1
A1
dt =>
R C 1
=>
Poniewa: uCp A e
Wiemy, e: uC
AE
zatem:
t uCp uCu A e
1
t
R2 C
uC t uCp uCu E e
1
t
R2 C
zatem:
uCp e
RC
e A3
=>
R C
uC t 0 A e
1
0
R2 C
=>
Powtrka
Jeszcze raz krok po kroku
uC t uCp uCu E e
1
t
R2 C
R C
7. Inne obliczenia
uC t 100 e
1
t
1020106
uC t u R 2 (t ) 0
100 e
106
t
200
100 e 510 t
3
uR 2 (t ) uC t 100 e510 t
3
=>
3
u R 2 (t )
100 e 510 t
i(t )
5 e 510 t
R
R
3
5 5 R C 5 20 50 10 6 5000 10 6 s 5ms
Wprowadzenie
Opis
Metoda operatorowa analizy stanw nieustalonych polega na algebraizacji rwna
rniczkowo-cakowych opisujcych ukad za pomoc przeksztacenia Laplacea.
Metoda ta stanowi nijako drog na okoo, jednak pozwala oblicza relatywnie atwo do
zoone obwody bez gmatwania si w trudne rwnania rniczkowo-cakowe i dziki
temu szybciej uzyskiwa wyniki.
Wprowadzenie
Transformata Laplacea definicja i podstawowe zaoenia
1.
2.
3.
Wprowadzenie
Transformata Laplacea najwaniejsze wasnoci
Dlaczego transformata Laplacea jest fajna?
Dlaczego akurat taka caka?
PONIEWA MA FAJNE WACIWOCI!
Co ja tu robi?
Mona wycza stae przed transformat i trans. odwrotn!
La f ( x) a L f ( x)
L1a f ( x) a L1 f ( x)
Jak kada transformata cakowa jest transformat liniow, tzn.:
L f ( x) g x L f ( x) Lg ( x)
L1 f ( x) g x L1 f ( x) L1 g ( x)
L f ( x)' ' sL f ( x) s f 0 f ' 0
L f ( x)' ' ' sL f ( x) s f 0 s f ' 0 f ' ' 0
L f ( x)' sL f ( x) f 0
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad. 3.1 Prosz obliczy z definicji transformat z x1(t)
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad. 3.2 Prosz obliczy z definicji transformat z x2(t)
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad.2 Prosz obliczy z definicji transformat z x2(t)
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad.2 Prosz obliczy z definicji transformat z x2(t)
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad. 3.3 Prosz obliczy z definicji transformat z x(t)
Wprowadzenie
Transformata Laplacea przykady
Zad. 3.4 Prosz obliczy z definicji transformat z f(t)
Wprowadzenie
Transformata odwrotna
Wprowadzenie
Tablice transformat (wybrane wzory)
Tab.1
Wprowadzenie
Tablice transformat (najczciej uywane wzory)
Wprowadzenie
Algorytmy obliczania stanw nieustalonych
Metoda klasyczna
Wymuszenie(t)
np..: U(t)
Obwd
elektryczny
Metoda operatorowa
Algorytm I
Operatorowy schemat
zastpczy obwodu
Rwnania
operatorowe
Rwnania
rniczkowo-cakowe
Odpowied
czasowa
np.: i(t), u(t)
Odpowied
operatorowa
np.: U(s), I(s)
Transformata
odwrotna
Metoda klasyczna
Wymuszenie(t)
np..: U(t)
Metoda operatorowa
Algorytm II
Obwd
elektryczny
Rwnania
rniczkowo-cakowe
Odpowied
czasowa
np.: i(t), u(t)
Transformata
Laplacea
Odpowied
operatorowa
np.: U(s), I(s)
Transformata
odwrotna
Wprowadzenie
Opis metody
1. P
rzedstawiajc schemat obwodu w dziedzinie
transformat stosuje si modele operatorowe
elementw obwodu (patrz. algorytm I):
a) opis rezystora w dziedzinie czasu i
dziedzinie transformat jest taki sam
Wprowadzenie
Opis metody
2. W
analizie stanw nieustalonych metod operatorow suszne s wszystkie twierdzenia
dotyczce analizy obwodw metod symboliczn np.: zasada poczenia szeregowego i
rwnolegego elementw obwodu, przeksztacenia gwiazda-trjkt i trjkt-gwiazda,
zasada superpozycji, metoda prdw oczkowych i metoda potencjaw wzowych,
twierdzenia Thevenina i twierdzenie Nortona.
3. oryginay funkcji operatorowych mona wyznaczy kilkoma sposobami:
b) uywajc tablic transformat i ich oryginaw: metoda stosowana dla prostych
przykadw, w ktrych transformaty przedstawiane s w postaci wystpujcej w
tablicy transformat i ich oryginaw,
c) metod residuw: stosowana w przypadkach, gdy transformata ma posta uamka
(funkcji wymiernej), ktrego licznik i mianownik s wielomianami zmiennej
zespolonej s,
d) na podstawie wzorw Heavisidea: metoda stosowana, gdy funkcja operatorowa ma
bieguny jednokrotne i mona j rozoy na uamki proste
Przykady
Przykadowy, szczegowy algorytm rozwizywania zada
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
Okrelenie wartoci prdu / napicia
2. Okrelenie postaci operatorowej funkcji wymuszajcych
3. Sporzdzenie schematu zastpczego (operatorowego), uwzgldniajc warunki
pocztkowe
4. Wybrana metod dokonujemy analizy
operatorow poszukiwanych wartoci
obwodu
wyznaczamy
posta
Przykady
Zad. 3.6 Elementarne przykady
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
2. Transformata wymuszenia
tab.1 (2)
3. Schemat zastpczy
4. Rwnanie operatorowe
tab.1 (5)
La f ( x) a L f ( x)
5. Obliczanie oryginau
Powtrka
Ten sam obwd metod klasyczn
1. Warunki pocztkowe uc(0)=0
2. Po ustaleniu: uCu= E
duCp
Wiemy, e prd adowania wynosi: i p C
dt
duCp
Z P. Ohma : R2ip+uR2p=0
uCp 0
zatem: R2 C
dx
dt
ln x A
dt
=>
dt
dt
dt
R C
uCp dt
R C
uCp
R C
du
1
1
5. Cakowanie i logarytmowanie u Cp R C dt =>
ln uCp A1
dt =>
R C
Cp
1
1
1
=>
ln uCp A1
t A2
1
t A3
=>
ln uCp
t A3
t
RC
=>
=>
R C
u
e
R
C
z
def.
ln:
Cp
R
C
u
e
e A3
t
1
1
Cp
t
=>
R C
uCp e RC A
uCp A e RC
Poniewa: uCp A e
Z II P. Kirchhoffa : ucp+uR2p=0
6. Staa cakowania
Z praw komutacji
uC 0 uC 0 uC 0 E
uC t 0 uC 0 0 A e E
0
=>
Wiemy, e:uC
A E
7. Pozostae obliczenia:
1
1
C
R
u R t E E e
E E e C
zatem:
t uCp uCu A e
1
t
R2 C
uC t uCp uCu E e
iR t
E e
R
1
t
RC
E
1
t
R2 C
iR t
zatem: u
t 0 A e
1
t
1002103
10 e
100
0,1 e 5
1
0
R2 C
=>
Przykady
Zad. 3.7 Elementarne przykady
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
2. Transformata wymuszenia
R=10; L=0,1H;
u(t)=157sin(314t+120)V 3. Schemat zastpczy
4. Rwnanie operatorowe
5. Obliczanie oryginau
tab.1 (5)
Przykady
Zad. 3.8 Elementarne przykady
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
2. Transformata wymuszenia
3. Schemat zastpczy
4. Rwnanie operatorowe
Przykady
Elementarne przykady
3. Schemat zastpczy
4. Rwnanie operatorowe
tab.1 (5)
5. Obliczanie oryginau
tab.1 (9)
Przykady
Zad. 3.10 Obliczanie i /u w dziedzinie operatorowej
p
;
j 45
z (t ) jL 2 R 4 2e
Transformata wymuszenia
uCu j iLu ;
arctg
E
E (s) ;
s
Skadowa ustalona
10e j 45
iLu
;
24 j j
L
R
56,31;
10e j 45
iLu
2,77 e j11,31; iLu 2,77 2 sin 4t 11,31;
j 56, 31
3,6e
Schemat operatorowy
Skadowa przejciowa
iLp (0 ) iL (0) iLu (0 ) 0 (0,76) 0,76;
uCp (0 ) 3,84;
u
0
Cp
Li p 0
0,76 s 3,84
s
I p (s)
2
4
s 2s 4
s2
s
Przykady
Obliczanie i /u w dziedzinie operatorowej
p
Skadowa przejciowa
iLp (0 ) iL (0) iLu (0 ) 0 (0,76) 0,76;
uCp (0 ) 3,84;
uCp 0
Li p 0
0,76 s 3,84
s
I p (s)
2
4
s 2s 4
s2
s
I p (s)
0,76 s 3,84
2
s 2s 4
0,76( s 1) 4,6
s 1
1
3
3
0,76
2
( s 1)
s 1
4,6
3
3 s 12
Wprowadzenie
Transformata Laplacea najwaniejsze wasnoci
Dlaczego transformata Laplacea jest fajna?
Dlaczego akurat taka caka?
PONIEWA MA FAJNE WACIWOCI!
Co ja tu robi?
1. Mona wycza stae przed transformat i trans. odwrotn!
La f ( x) a L f ( x)
L1a f ( x) a L1 f ( x)
2. Jak kada transformata cakowa jest transformat liniow, tzn.:
L f ( x) g x L f ( x) Lg ( x)
L1 f ( x) g x L1 f ( x) L1 g ( x)
L f ( x)' ' sL f ( x) s f 0 f ' 0
L f ( x)' ' ' sL f ( x) s f 0 s f ' 0 f ' ' 0
L f ( x)' sL f ( x) f 0
Wprowadzenie
Transformata Laplacea - Obliczenia
1. Co trzeba umie:
- Wyprowadza rwnania rniczkowe obwodw, lub zapisywa schematy operatorowo i z
nich wyprowadza rwnania operatorowe.
- Wasnoci transformaty Laplacea.
- Oblicza rwnania rniczkowe.
Najwysza potga s to 1, wic w liczniku
czynnikw mamy (s0), czyli stae: A, B i C
- Robi rozkad na uamki proste (jak w cakach wymiernych).
1
A
B
C
2
- Czyta (tabelk)
/ s 3 s 1
2
2
2. Przykad
y(0) 0
y y ' x e3 x
y y' x e3 x / L[...]
L y' y L x e3 x
L y' L y L x e3 x
1
L y ' L y
s 32
w.1
wz.6
1
sL y f 0 L y
s 32
w.3
s 3 s 1 s 3 s 3 s 1
2
1 A s 3 s 1 Bs 1 Cs 3
1
L y s 1 f 0
/ : s 1
2
1 A s 2 s 3s 3 Bs B C s 2 6s 9
s 3
1
1 As 2 4 As 3 A Bs B Cs2 6Cs 9C
L y 0
/ L1[...]
2
s 3 s 1
Porwnujemy zaczynajc od najwyszej potgi,
1
y L1
2
s 3 s 1
0 AC
y L1 4 2 2 4
s 3 s 3 s 1
0 4 A B 6C
1 3 A B 9C
C
1
4
1
2
1
4
Wprowadzenie
Transformata Laplacea - Obliczenia
2. Przykad
1
y L1
2
s 3 s 1
1
A
B
C
1
L1
2
2
s 3 s 1
s 3 s 3 s 1
1
1
1
1
1
1
1 2 1 4
1
1
4
2
4
4
yL
L
L
L
2
2
3
s
1
s
3
s
3
s
Z wasnoci 1:
1 1 1 1 1 1 1 1 1
L
L
L
4 s 3 2 s 32 4 s 1
1
1
1
y e3 x xe 3 x e x
4
2
4
Przykady
Zad.3.11 Rozkad na uamki proste
Dane warunki pocztkowe
Transformata wymuszenia
Schemat operatorowy
E
2R
E
E (s) ;
s
iL (0)
s s
2
L
3Ls 2 R E / 4 LR A B / s s R
I(s) mona rozoy 3Ls 2R E / R 1 / 4L 3Ls 2R E / 4LR A B
2
Rs
Rs
R
s s R
2L
4 Ls 2 Rs
1 / 4L
s0 s
na czynniki:
s2
s2
2L
2L
2L
2L
3
E
E
R
3
ELs
2
ER
R
s
As A
Bs
As A
Bs
3Ls 2 R E / 4 LR As A R Bs
4R
2L
2L
4 LR 4 LR
2L
2L
E
R 2L
A
/
2L
2L R
3E
A B
4R
E
A
R
3E E
B
4R R
1 / 4L
s2
Rs
2L
3Ls 2R E / R E / R E / 4R
3E 4 E
B
4R 4R
B
4R
4 Ls 2 2 Rs
R
2L
Wprowadzenie
Metoda residuw
Dotychczasowe przykady byy obliczane przy pomocy jednej z najczciej stosowanych metod,
metody tablicowej. W praktyce istnieje znacznie wicej moliwoci obliczenia transformaty
odwrotnej. Jedn z najczciej spotykanych jest metoda residuw. Niezalenie od dobranej
metody zakada si , e transformata Laplacea zadana jest w postaci wymiernej, czyli ilorazu
dwch wielomianw zmiennej zespolonej s o wspczynnikach rzeczywistych.
Dodatkowo przyjmiemy, e stopie licznika jest mniejszy ni stopie mianownika. Jeli warunek
powyszy byby niespeniony, naley podzieli licznik przez mianownik tak, aby wymusi
spenienie tego warunku
Wprowadzenie
Metoda residuw
Jeeli funkcja F(s) jest ilorazem dwch wielomianw L(s) i M(s), przy czym stopie wielomianu
mianownika jest wyszy ni stopie wielomianu licznika to orygina funkcji okrelony jest
nastpujcym wzorem
Wprowadzenie
Metoda residuw
Przykad:
Poniewa:
Wprowadzenie
Metoda residuw
Szczeglnie proste zalenoci otrzymuje si dla bieguna jednokrotnego. W takim przypadku l=1 i
wzr na residuum ulega znacznemu uproszczeniu
Przykady
Zad. 4.1 Metoda residuw przy biegunach zespolonych
Ustalenie warunkw pocztkowych
u (t )
10e j 45
10e j 45
iL
;
j 45
z (t ) jL 2 R 4 2e
R=2; L=1H; C=1/4F
u(t)=102sin(4t+45)V
Skadowa ustalona
Transformata wymuszenia
10e j 45
iLu
;
24 j j
uCu j iLu ;
Schemat operatorowy
10e j 45
j11, 31
iLu
2
,
77
e
;
j 56, 31
3,6e
uCu e90 2,77e j11,31 2,77e j101,31;
Skadowa przejciowa
iLp (0 ) iL (0) iLu (0 ) 0 (0,76) 0,76;
uCp (0 ) 3,84;
uCp 0
Li p 0
0,76 s 3,84
s
I p (s)
2
4
s 2s 4
s2
s
Przykady
Zad. 4.2 Metoda residuw w obwodzie RLC
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
iL (0) 0;
3. Schemat zastpczy
uC (0) 0;
2. Transformata wymuszenia E ;
s
4. Rwnanie operatorowe
E
s
E
2
R
R
1
L
I (s)
; s1, 2
1
R
1
2L
2 L LC
sL R
s2 s
sC
L
LC
5. Obliczanie oryginau
Przypadek aperiodyczny R 2
L
C
E
10
L
I (s)
R
1
s 10 s 30
s2 s
L
LC
10
10
i(t ) lim s 10
e st lim s 30
e st
s 10
s 10 s 30 s30
s 10 s 30
10
10
i(t ) lim
e st lim
e st
s 10 s 30
s 30 s 10
2
s1, 2
40
1
40
20 400 300 20 10
3
2 1
2 1 1 3, (3) 10
i (t )
10
10
e 10t
e 30t
10 30
30 10
Przykady
Metoda residuw w obwodzie RLC
Przypadek aperiodyczny R 2
L
C
L
C
Przebieg prdu
Przy spenieniu tego warunku oba bieguny s rzeczywiste i rwne sobie. Charakter zmian prdu w obwodzie w stanie przejciowym
jest rwnie aperiodyczny, podobnie jak w przypadku pierwszym, ale czas dochodzenia do wartoci ustalonych (z okrelona
tolerancj) jest najkrtszy z moliwych. Mona stosowa wzr na residuum dla pierwiastka podwjnego lub metod tablicow.
Przykady
Metoda residuw w obwodzie RLC
Przypadek periodyczny
R2
L
C
Przykady
Metoda residuw w obwodzie RLC
Wprowadzenie
Wzr Heavisidea
Jeeli funkcja ma wycznie bieguny proste i nie posiada bieguna w zerze wwczas bardzo
dobrym pomysem jest zastosowanie wzoru Heavisidea:
Wprowadzenie
Wzr Heavisidea
Jeeli funkcja ma wycznie bieguny proste i posiada bieguny w zerze wwczas:
Przykady
Zad. 5.1 Obliczanie wedug algorytmu II
1. Ustalenie warunkw pocztkowych
Przyjmijmy napicie na kondensatorze: uc(0 -)=u0
2. Rwnanie rniczkowe
e(t ) uR uC
i C
duC
dt
R C
duC
uC e(t )
dt
3. Transformata rwnania
4. Obliczanie oryginau
s0=0; s1=-1/RC
L(0)=U;
V(0)=1
L(s)=U-U0; V(s)=RC
U U U 0 RC
uC (t )
e
1
1
1
uC (t ) U (U U 0 )e
1
RC
U (U U 0 )e
1
1
U RC 0 U 0 U RC (1 / RC )U 0 RC
RC
1
uC (t )
e
U U (U U 0 )e
RC 0 1
RC (1 / RC )
(U U 0 )e RC
i (t )
R
R
Przykady
Zad. 5.2 Wzr Heavisidea
W obwodzie jak na rysunku w chwili t=0 zaczono przecznik, przed zaczeniem panowa stan zerowy ,
oblicz prdy w obwodzie w stanie nieustalonym
4. Rwnanie operatorowe
5. Obliczanie oryginau
Bieguny wynosz: s1 R1 R2 , s0 0
R1 R2 C
E
;
s
Przykady
Wzr Heavisidea
W obwodzie jak na rysunku w chwili t=0 zaczono przecznik, przed zaczeniem panowa stan zerowy,
oblicz prdy w obwodzie w stanie nieustalonym
5. Obliczanie oryginau
Bieguny wynosz: s1 R1 R2 , s2 0
R1 R2 C
L(0)=E;
M(0)=R1+R2
M(s)=R1R2C
R R2
R1 R2
L( s1 ) E R2Cs1 1 E R2C
1 E 1
1
R
R
C
R
1 2
1
R R
R R
R
E 1 2 1 E 1 2 1 E 2
R1
R1
R1
R1
R1
L(0)=E; V(0)=R1+R2
L(s)=E; M(s)=R1R2C
Przykady
Zad. 5.3 Wzr Heavisidea
Warunki pocztkowe zerowe, E=15V, R1=1, R2=2, L2=1H, L3=0,5H, schemat jak poniej, obliczy i1(t)
poniewa:
E
;
s
Przykady
Zad. 5.4 Wzr Heavisidea
E=40V, R1=30, R2=10, L=1H, C=1mF, uC(0-)=10V, schemat jak poniej, obliczy prdy w gaziach
E
;
s
4. Rwnanie operatorowe
3. Schemat zastpczy
5. Obliczanie oryginau
uC (0) 10
Przykady
Zad. 5.5 Twierdzenie Thevenina i wzr Heavisidea
E=120V, R1=20, R2=80 , R3=120, C=15F, uC(0-)=40V, schemat jak poniej,
obliczy napicia na kondensatorze metod Thevenina
uC (0) 40
1. Schemat zastpczy
3. Transformata wymuszenia: U 0 ( s)
4. Rwnanie operatorowe
R
R1 R2
20 80
16
R1 R2 20 80
Z ( s ) R R3
1
1
15 s 10 6 2040 s 10 6
16 120
136
sC
15 s 10 6
15 s 15 s
15 s
I 3 (s)
U C ( s)
56
;
s
U 0 ( s)
56 15 s
840
6
Z ( s ) s (2040 s 10 ) 2040 s 10 6
1
40 10 6
840
40
56 10 6
40
I3
6
6
sC
s 15 s 2040 s 10
s s 2040 s 10
s
Przykady
Twierdzenie Thevenina i wzr Heavisidea
E=120V, R1=20, R2=80 , R3=120, C=15F, uC(0-)=40V, schemat jak poniej,
obliczy napicia na kondensatorze metod Thevenina
5. Obliczanie oryginau
56 10 6
40
U C (s)
6
s 2040 s 10
s
s=-106/2040-490
L(0)=56106;
M(0)=106
L(s)=56106;
M(s)=2040
uC (t )
56 10 6
56 10 6
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania stanu stosowane s gownie w automatyce, jednak mona je wykorzysta rwnie do
obliczania stanw nieustalonych.
Stanem ukadu nazywa si najmniej liczny zbir wielkoci jaki trzeba okreli w chwili t=t0, aby
mona byo przewidzie jednoznaczne zachowanie si ukadu w kadej nastpnej chwili, dla
kadego sygnau wymuszajcego nalecego do danego zbioru sygnaw wymuszajcych, przy
zaoeniu, e wszystkie elementy zbioru wymusze s znane. Wielkoci te s nazywane
zmiennymi lub wsprzdnymi stanu. Wektor bdcy zbiorem n zmiennych stanu nazywamy
wektorem stanu.
Czwrniki
Wprowadzenie
Pojcia
W opisie obwodw elektrycznych bardzo czsto interesuje nas jedynie odpowied dotyczca
zachowania gazi/obwodu w zalenoci od sygnau wymuszajcego przyoonego na wejciu
obwodu. W takim przypadku wygodnie jest sprowadzi opis obwodu do zalenoci
wystpujcych midzy prdami i napiciami na zaciskach uwaanych za wejcie i wyjcie,
wprowadzajc pojcie czwrnika. Podejcie takie jest bardzo popularne w automatyce i pozwala
unikn analizy bardziej zoonych obwodw.
Wprowadzenie
Pojcia
Czwrnik moe by scharakteryzowany za pomoc dwch rwna liniowych wicych ze sob
dwa wielkoci prdowe i dwie napiciowe dotyczce bramy wejciowej i wyjciowej:
I1 , I2 , U1 oraz U2 . W zalenoci od wyboru zmiennych mona wyrni 6 podstawowych postaci
rwna czwrnika. S to rwnania:
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania admitancyjne: Jeeli za zmienne niezalene przyjmie si napicia obu bram U1 oraz U2
czwrnik przyjmie opis admitancyjny, ktry mona wyrazi w postaci :
co mona rwnie zapisa jako:
Macierz Y jest nazywana macierz admitancyjn, a parametry tej macierzy maj interpretacj
admitancji operatorowych.
Gdzie U2=0 oznacza, e admitancja bya mierzona
przy zwartych zaciskach 2-2. Analogicznie U1=0.
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania impedancyjne: Jeeli za zmienne niezalene przyjmie si napicia obu bram I1 oraz I2
czwrnik przyjmie opis admitancyjny, ktry mona wyrazi w postaci :
co mona rwnie zapisa jako:
Macierz Z jest nazywana macierz impedancyjn a parametry tej macierzy maj interpretacj
impedancji operatorowych.
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania hybrydowe: Przy opisie hybrydowym za zmienne niezalene wybiera si prd
wejciowy i napicie wyjciowe czwrnika. Rwnanie hybrydowe przyjmuje si w postaci :
co mona rwnie zapisa jako:
w ktrej H jest macierz hybrydow. Jak wida z opisu hybrydowego parametr h11 ma
interpretacj impedancji a h22 admitancji. Parametry h12 i h21 s bezwymiarowe i wyraaj
stosunek odpowiednio dwu napi i dwu prdw w obwodzie.
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania hybrydowe odwrotne: Przy opisie hybrydowym odwrotnym zmienne niezalene
wybiera si prd wtrny i napicie pierwotne czwrnika. Rwnanie hybrydowe odwrotne
przyjmuje si w postaci :
co mona rwnie zapisa jako:
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania acuchowe: Rwnanie acuchowe czwrnika ualenia prd i napicie na wejciu
czwrnika od prdu i napicia na jego wyjciu
Wprowadzenie
Pojcia
Rwnania acuchowe odwrotne: Rwnanie acuchowe odwrotne czwrnika ualenia prd i
napicie na wyjciu czwrnika od prdu i napicia na jego wejciu
Ostatni rodzaj opisu czwrnikowego (rwnanie acuchowe odwrotne) jest rzadko stosowany.
Macierz B wystpujca w tym opisie nazywana jest macierz acuchow odwrotn.
Wprowadzenie
Pojcia
Kady z przedstawionych typw macierzy jednoznacznie opisuje czwrnik. Wybr ktrego z
nich jest uwarunkowany struktur obwodu, sposobem poczenia czwrnikw, atwoci
wyznaczenia parametrw, itp. Przejcie z jednego opisu do drugiego polega na przegrupowaniu
zmiennych i wyznaczeniu odpowiednich relacji midzy tymi zmiennymi.
Dua liczba stosowanych opisw macierzowych czwrnika wynika rwnie z faktu, e dla
niektrych czwrnikw pewne opisy mog nie istnie. Najbardziej uniwersalne pod
tym wzgldem s opisy hybrydowe wykorzystujce macierz H lub G, ktre mona otrzyma
dla wikszoci obwodw elektrycznych.
Przykady
Sposb obliczania
Zad. 7.1 Wyznacz rwnania acuchowe czwrnika odwrcone , gdzie: R1=10, R2=20 ,
E=30V
I2=0: zaciski 2 i 2 zostaj rozwarte,
wwczas napicie U2=UR2
U2=0: aciski 2 i 2 zostaj zwarte, wwczas
R2 jest zmostkowane
a11 A
U1
U2
I 2 0
a21 C
I1
U2
I 2 0
a12 B
U1
I2
a22 C
E
30
30
1,5
E R2
30 20 600
R1 R2 20 10
30
U2
30
1
1
R R2 20 10
1
0,05
E R2
30 20 600 20
R1 R2 20 10
30
U 2 0
I1
I2
U 2 0
U1
30
10
U1
30
R1
10
U1
30
R1
10 1
U1
30
R1
10
Przykady
Czy parametry czwrnika zawsze zale od przyoonego napicia?
Zad. 7.2 Wyznacz rwnania acuchowe czwrnika T , gdzie:
Przykady
Czy parametry czwrnika zawsze zale od przyoonego napicia?
Wyznacz rwnania acuchowe czwrnika T .
Przykady
Czy parametry czwrnika zawsze zale od przyoonego napicia?
Wyznacz rwnania acuchowe czwrnika T .
Wprowadzenie
Impedancja wejciowa czwrnika i wielkoci falowe
Stosunek napicia na wejciu do prdu na wejciu nazywamy impedancj wejciow czwrnika.
W zalenoci od stanu pracy moemy wyznaczy impedancj wejciow w stanie jaowym i w stanie
zwarcia
Uwzgldniajc rwnania acuchowe i zakadajc, e U2=ZodbI2 otrzymamy impedancj wejciow w
stanie obcienia
Z we
A Z0 B
C Z0 D
Przykady
Impedancja wejciowa czwrnika
Zad. 7.3 Dany jest czwrnik typu T . Reaktancje na gazi podunej (Z1 i Z2) wynosz po: -j10,
a na poprzecznej Z0=j10. Wyznaczy parametry acuchowe i dobra impedancje obcienia
tak aby bya rwna wejciowej.
Przykady
Impedancja wejciowa czwrnika
Zad. 7.3 Dany jest czwrnik typu T . Reaktancje na gazi podunej (Z1 i Z2) wynosz po: -j10,
a na poprzecznej Z0=j10. Wyznaczy parametry acuchowe i dobra impedancje obcienia
tak aby bya rwna wejciowej.
A Z0 B
z polecenia wynika, e:
Impedancja wejciowa jest rwna: Z we
C Z0 D
A Z0 B
Z C gdzie ZC to impedancja falowa
wic: Z 0
C Z0 D
Z we Z 0 Z C
W brew pozorom czsto dy si do sytuacji kiedy impedancja caego ukadu jest rwna
impedancji odbiornika, patrz. np. zad. 1.2
Przykad
Odwracalno macierzy
Zad.7.4 Dany jest ukad skadajcy si z dzielnika napicia, a dokadniej dwch rezystorw:
R1=1 i R2=2, oraz rda napicia E=30V. Oblicz macierze impedancji i admitancji. Sprawd
jaki jest zwizek pomidzy macierzami Z i Y. Wartoci poszczeglnych prdw i napi oblicz
analitycznie.