Professional Documents
Culture Documents
o
Kolokwium
materiaach
I
R0, 2
F0, 2
S0
MPa
Rm
Fm
MPa
S0
A
20%
l
100%
l0
S
100%
S0
Pomiar udarnoci polega na zmierzeniu pracy jak naley wykona przy zamaniu
prbki materiau. W celu zlokalizowania pknicia na przekroju prbki, wykonuje si
karb sigajcy do 20% gruboci prbki. Wyniki prby udarnoci poddaje si po
przeliczeniu pracy na jednostk powierzchni amanego materiau [J/cm 2]. Dla
standardowych prbek poddaje si tylko prac w dulach. Bardzo cigliwe materiay
metalowe charakteryzuj si udarnociami 300 J/cm 2. Kruche stale maj 10 J/cm 2,
tego samego rzdu udarnoci maj szko i porcelana. Udarno zmniejsza si w
niskim temperaturach i dla wielu stali temperatury przejcia do niskich udarnoci
wynosz -10 do -20oC. Jest to powodem licznych awarii urzdze na mrozie.
Zachowanie si materiaw w ujemnych temperaturach jest wanym kryterium ich
stosowania. Najczciej stosuje si dwa rodzaje prbek, ktre rni si ksztatem
karbu (agodniejsza prba Mesnagera karb z rowkiem o gbokoci 2mm i promieniu
dna 1mm, prba Charpy gboko 2mm, ksztat klina o nachyleniu cianek 45 o i
promieniu wierzchoka 0.25mm), wartoci uzyskane w tych prbach nie s
porwnywalne.
9. Twardo - opr jaki stawia materia podczas wnikania w niego innego materiau.
Skala Mohra skala od 1 do 10, gdzie 1 to materia najbardziej mikki, a 10 to
najbardziej twardy.
Wyrniamy 3 metody pomiaru twardoci:
1. Metoda Brinella polega na wciskaniu w mierzony materia kulki i pniejszym
pomiarze rednicy odcisku. Twardo Brinella oznaczamy symbolem HB (zakres od
3 do 600). Im mniejszy docisk tym wiksza twardo. Metoda suy do badania
metali rednio twardych i mikkich. Wzr:
HB
0,102 P
0.012 2 P
A
D[ D ( D 2 d 2 )1 / 2 ]
gdzie:
A powierzchnia odcisku [mm2]
d rednica odcisku [mm]
P wartoc siy wciskajcej kulk [N]
b) Metoda Vickersa polega na wciskaniu w metal diamentowego ostrosupa o
podstawie kwadratu i kcie midzy przeciwlegymi cianami rwnym 136 o.
HV
0,189 F
d2
gdzie:
F sia [N]
d rednia arytmetyczna z pomiarw dwch przektnych odcisku [mm]
c) Metoda Rockwella
wciskanie w metal diamentowego stoka o kcie
wierzchokowym 120o i promieniu zaokrglenia 0,2 mm. Twardo Rockwella
oznacza si symbolem HRC. Metoda jest atwa w uyciu i szybka, gdy stosuje si
przy niej specjalne przyrzdy, ktre same odczytuj gboko wgniecenia i
okrelaj twardo. Ponadto nie jest to metoda niszczca i pozostawia na
badanym przedmiocie tylko niewielk skaz. Wykorzystywana do twardych
materiaw.
Prawa Hoo'ka
prawo mechaniki okrelajce zaleno odksztacenia od naprenia. Gosi ono, e
odksztacenie ciaa pod wpywem dziaajcej na nie siy jest proporcjonalne do tej
siy. Wspczynnik midzy si a odksztaceniem jest czsto nazywany
wspczynnikiem (moduem) sprystoci.
Mwi e; stosunek naprenia do wizanego z nim odksztacenia jest wielkoci
sta dla danego materiau
l
l
gdzie:
przyrost dugoci, stosunek dugoci do dugoci pierwotnej
l wyduenie
l dugo pocztkowa
Prawo Hookea przy wydueniach okrela si wzorem:
l
E
l
czyli
gdzie:
naprenie
wzgldny przyrost dugoci
E modu sprystoci
3.
b)
Punktowe
wakansy
atomy
wolne
midzywzowe
wzly
atomy
sieci
zlokalizowane
krystalicznej
lukach
nici
(pozycje wzowe)
( pozycje midzywzowe)
2. Liniowe dyslokacyjne
a) dyslokacja krawdzi - polega na zmianie jednej z paszczyzn rwnolegych w
obrbie krysztau, jej miejsce zajmuje czciowa pplaszczyzna
krystalicznej
na
waciowci
2.
a) krzywe chodzenia
b) wykres
Dwa metale speniajce warunki Hume-Rothery'ego po skrzepniciu utworz roztwory
stae w caym zakresie ste (zachodzi wolne studzenie i wyrwnanie st
wszystkich substancji). Krzepn one w zakresie temperatury likwidus do solidus.
Linia
LIKWIDUS
(pocztek
krzepnicia)
oddziela
ciecz
od
mieszaniny
cieczy+krysztaw skrzepnitego stopu. Linia SOLIDUS (koniec krzepnicia) oddziela
obszar dwufazowy ciecz+krysztay stopu od cakowicie skrzepnitego stopu. W
temperaturze > solidus mieszanina ciecz+krysztay jest gsta i trudn ni wypenia
formy o cienkich ciankach. Cieky stop I stygnie do likwidus, z cieczy wydzielaj si
pierwsze krysztay staego stopu o skadzie 1, skad cieczy przesuwa si wzdu
linii likwidus w stron wyszych zawartoci substancji B. Z pozostaej cieczy
wydzielaj si krysztay . Krzepnicie koczy si w momencie, gdy caa ciecz zmieni
si w krysztay. Nastpuje wzajemna wymiana atomw A i B w wzach sieci w
wyniku
dyfuzji,
atomy
A
lokuj
si
w
B.
Cel: umocnienie i utwardzenie skadowych metali, roztwory stae s cigliwe wic
daj si odksztaca i formowa na zimno, odporno korozyjna, moliwo
skrawania, kucia i walcowania.
a)
b) wykres
krzywe
chodzenia
Skadniki ukadu nie rozpuszczaj si w stanie staym, nie tworz faz porednich, nie
s polimorficzne. STOP 1 zaczyna krzepn w T LIKWIDUS, wydzielajc krysztay
metalu A. Skad chemiczny cieczy zmienia si w sposb cigy i przy okrelonej
temperaturze i skadzie tworzy si EUTEKTYKA (mieszanina 2 lub wicej faz, powstaa
ze stanu ciekego w staej T i o staym skadzie chemicznym) o skadzie A+B. Stop 1
w T otoczenia skada si z krysztaw metalu A i mieszaniny eutektycznej A+B. STOP
2 w pewnej T wydziela krysztay A i B tworzc eutektyk A+B. STOP 3 w T otoczenia
skda si z krysztaw metalu B o eutektyki B+A. Stopy eutektyczne s twarde i
trudne do skrawania, maj dobre waciwoci odlewnicze, niska T krzepnicia,
rzadkopynno zalewanego stopu.
X.
Mechanizmy
umocnienia
Mechanizmy
umocnienia
roztworw
staych
spowodowane
pierwiastkw rozpuszczonych w sieci rozpuszczalnika nastepuja przez:
obecnoci
atmosfery
wymaga
wikszego
naprenia
stycznego.