W. J. Dziak - Korea, Pokój Czy Wojna

Waldemar Jan Dziak
Waldemar Jan Dziak

^ ^ ^ ^ ^ ^
KOREA
pokj czy wojna?
Ksinica Pomorska
wiat Ksiki
Projekt oktadki
Cecylia Staniszewska, Ewa ukasik
SPIS TRECI
Zdjcia
z archiwum Autora
Redaktor prowadzcy
Tomasz Jendryczko
Redakcja
Barbara Warycha
Redakcja techniczna
Katarzyna Krawczyk
Korekta
Agata Boldok
Jacek Ring
Copyright by Waldemar Jan Dziak

wiat Ksiki
Warszawa 2003
WSTP
ROZDZIA I
Zarys historii Korei do 1945 roku
ROZDZIA II
Zanim wybucha wojna
/. Sowiecka okupacja 2. Ho Man Sik i sowieckie wadze wojskowe
3. Kim Ir Sen wraca do Phenianu 4. Wyeliminowanie Ho Man Sika
5. Komunici koreascy i sowieckie wadze okupacyjne 6. Umoc
nienie wadzy Kim Ir Sena i sowietyzacja Pnocy
Druk i oprawa
Biaostockie Zakady Graficzne S.A.
ISBN 83-7311-765-2
Nr 3907
11
21
ROZDZIA ffl
Wojna koreaska
1. U rde wojny 2. Chiny wobec amerykaskiej interwencji w Korei
3. Konsekwencje wojny 4. Wpyw wojny na sytuacj polityczn
w Korei Pnocnej
Skad i amanie
FELBERG
ROZDZIA IV
Zarys przebiegu dialogu zjednoczeniowego
1. Stan oboplnej wrogoci, 1953-1961 2. Eksport rewolucji na Po
udnie i zaostrzenie konfrontacji, 1962-1971 3. Pierwsze prby dialo
gu, 1972-1982 4. Midzy dialogiem a konfrontacj, 1983-1991
5. W poszukiwaniu nowych szans dialogu, 1992-1999
79
141
ROZDZIA V
Perspektywy zjednoczenia Korei. Szanse i zagroenia
177
/. Uwarunkowania midzynarodowe 2. Bariery i hamulce zjednoczenia
ZAKOCZENIE
217
tttjci!/!2/^
KOREA: POKJ CZY WOJNA?
ANEKSY
K i m I r Sen
Publikacje Kim Ir Sena
K i m Dzong U
Wybrane publikacje Kim Dzong Ila
Republika Korei w liczbach
Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna w liczbach
Porwnanie sil zbrojnych Korei Poudniowej
i Korei Pnocnej (2000 rok)
221
232
247
. . . .
Przestrzeganie praw czowieka w Korei Pnocnej

.
Systematyczne naruszanie praw czowieka Kult jednostki Wodza
Pogarda dla ludzkiego ycia Grupy rozkoszy Obozy dla winiw
politycznych Publiczne egzekucje Sytuacja ludzi upoledzonych
Uciekinierzy z pnocy Wnioski kocowe
Wybrana bibliografia
WSTP
251
255
256
271
Walka z midzynarodowym terroryzmem prowadzona przez admini

stracj republikask prezydenta George'a W. Busha w sposb najzupe
niej naturalny zwrcia uwag wiata na Kore Pnocn - pastwo,
ktre dla jednych jest, jajem na ziemi", ojczyzn wzorowego socjali
zmu" i krajem powszechnej szczliwoci", a dla drugich krlestwem
strachu i ez", uzbrojon po zby paranoj" i pastwem zatrzanitych
drzwi".
Korea Pnocna od wielu lat figuruje na amerykaskiej licie pastw
chuligaskich" wspierajcych terroryzm, ale dopiero gone ordzie
George'a W. Busha o stanie pastwa, z lutego 2002 roku, usytuowao
ten azjatycki kraj w gronie najbardziej niebezpiecznych i awanturni
czych pastw wiata. Zaliczenie Koreaskiej Republiki Ludowo-Demo
kratycznej, obok Iranu i Iraku, do pastw osi za", podobnie jak ujaw
nione zalecenia Pentagonu zmierzajce do przystosowania ameryka
skiego arsenau nuklearnego do ewentualnego przeprowadzenia ograni
czonych, prewencyjnych atakw na cele w pastwach osi za", w tym
w KRL-D, byo wydarzeniem o dalekosinych konsekwencjach nie
tylko dla dialogu Korea Pnocna-Korea Poudniowa, ale take, a moe
przede wszystkim, dla realnych perspektyw unifikacji podzielonego
pwyspu. Pnocna Korea jest podwjnym zem" - mwi sekretarz
stanu Colin Powell, Phenian to ewidentne zagroenie dla wiata" dodaje doradca ds. bezpieczestwa Condoleezza Rice. Reim Kim
Dzong Ila jest rwnie szalony jak poprzedni", Oni s li" - mwi Bush.
7
Z nimi trzeba co zrobi, ich trzeba powstrzyma" - to najczstszy ton

komentarzy prasy amerykaskiej.
Fakt, e Korea Pnocna zbroi si ostentacyjnie, wyranie ponad"
potrzeby wasnego bezpieczestwa, i nadal szykuje si do wojny z Po
udniem, nie jest niczym nowym ani odkrywczym. Tak byo prawie
zawsze, dwadziecia lat temu, dziesi i pi.
Administracja demokratyczna wierzya jednak, e na skutek katastro
falnej sytuacji wewntrznej i sprzyjajcego klimatu midzynarodowego
nawet tak obskurny reim da si jako uagodzi, a moe nawet wycho
wa. Tymczasem Phenian, przekonany o swej bezkarnoci i korzysta
jc z poyczonego czasu", uprawia bezlitosn gr na krawdzi wojny,
uwaajc, e wanie ta opcja i polityczny wybr najpeniej gwarantuj
stabilno rzdzcej elity i nienaruszalno wewntrznego adu politycz
nego.
Nowa jako polityczna nastpia w momencie, gdy kolejna admini
stracja amerykaska zdaa sobie spraw, e Phenian mimo licznych zacht
kierowanych do niego przez spoeczno midzynarodow nie zamie
rza ani reformowa swojej zbankrutowanej gospodarki, ani poluzowa
sztywnego gorsetu urzdowej ideologii, ani tym bardziej promowa cho
by najmniejsze otwarcie na wiat.
Korea Pnocna nie chce otwarcia, nie chce adnych reform, nawet
robionych na mod chisk w ramach systemu, bo nawet i te pokracz
nie wdraane" s wystarczajco grone. Przywdcy KRL-D, ktrzy s
klasycznymi zakadnikami systemu, maj wiadomo, e w warunkach
stworzonego przez nich systemu kada powaniejsza reforma struktural
na musi ten system wadzy obali. Mechanizm bowiem zosta tak
skonstruowany, e jakikolwiek wyom w dotychczasowej praktyce rz
dzenia stanie si automatycznie zarzewiem powolnej erozji i zacztkiem
rozkadu.
Systemu pnocnokoreaskiego reformowa si nie da, bo reformo
wanie oznaczaoby zburzenie, zburzy za system to znaczy przyzna
si do klski, odej w polityczny niebyt, a by moe odpowiedzie oso
bicie za zbrodnie i mier milionw ludzi. Co wic pozostaje? Politycz
ne lawirowanie, markowanie dialogu z Poudniem (przypieszanie, spo
walnianie, zawieszanie, odkadanie), symulowanie otwarcia na wiat,
dezinformacja zmierzajca do ukrycia rzeczywistych celw wasnej
polityki. Przede wszystkim jednak kontynuowanie starej, wyprbowanej
8
Wstp
od lat polityki groby i szantau wobec najbliszych ssiadw i caej

spoecznoci midzynarodowej.
Phenian nie obrusza si, wprost przeciwnie, sam kreowa wizerunek
pastwa i jego liderw jako zdesperowanych szalecw, przywdcw
"nieobliczalnych, fanatycznych i zdecydowanych na wszystko. Takich,
jacy w chwili zagroenia lub saboci nie zawahaj si przed wysadze
niem wiata w powietrze.
Czy opis ten oddaje prawdziwy nastrj i stan ducha pnocnokoreaskich liderw? Nie znamy odpowiedzi na to pytanie, ale to, co ju wie
my, jest wystarczajco przeraajce. Wedug raportu Centralnej Agencji
Wywiadowczej ze stycznia 2002 roku Korea Pnocna ju jest w posia
daniu rakiety dalekiego zasigu, ktra moe dosign terytorium Sta
nw Zjednoczonych, jest te gwnym dostawc dla Iraku i Iranu poci
skw balistycznych, ktre mog przenosi gowice nuklearne lub za
awansowan bro chemiczn i biologiczn. Korea Pnocna ju obecnie
jest trzeci potg wiata pod wzgldem potencjau broni chemicznej,
a w razie potrzeby moe produkowa 40 ton tej broni rocznie. Ma te
pit co do wielkoci armi wiata.
Od przeszo dwudziestu lat Phenian pracuje nad skonstruowaniem
wasnej broni nuklearnej i dla wikszoci ekspertw pytanie nie brzmi,
czy KRL-D posiada bro jdrow, lecz: ile adunkw tej broni posiada.
Sytuacja jest o tyle grona, e KRL-D nadal odmawia podpisania mi
dzynarodowego ukadu nuklearnego, ktry zezwoliby na inspekcj
kilkunastu reaktorw i miejsc skadowania odpadw radioaktywnych
oraz na kontrol plutonu przez Midzynarodow Agencj Energii Ato
mowej.
Analitycy azjatyckiej sceny politycznej przecigaj si w domysach
i komentarzach, prbuj odgadn rzeczywiste motywy i intencje Wa
szyngtonu wobec Phenianu. Nie brak opinii, e polityka ta jest mao
finezyjna, wewntrznie sprzeczna, zbyt prostolinijna czy wprost kow
bojska. Trudno jednak nie zauway, e by moe taka wanie polityka
okae si nadzwyczaj skuteczna. Twarde stanowisko nowej administracji
pozbawia bowiem Phenian wielu dotychczas uywanych instrumentw
nacisku i uderza go we wszystkie moliwe czue punkty. Ameryka nie
ma po prostu innego wyjcia i musi poszukiwa nowej formuy odstra
szania, ktra byaby skuteczna wobec nowych rodzajw zagroe jej
bezpieczestwa. A tu celem najwaniejszym jest odcicie terrorystom
9
dostpu do broni masowego raenia, ktrej ewentualne uycie miaoby

trudne do wyobraenia skutki dla caego globu.
Polityka Phenianu czyni perspektyw zjednoczenia Korei procesem
dugotrwaym i trudnym. Nieprzypadkowo wic w niniejszej pracy tak
wiele miejsca powicono analizie stanowiska politycznego KRL-D,
pastwa, w ktrym nikt obywateli nie pyta, czy chc zjednoczenia,
a same decyzje zale tylko od dobrej woli kilku partyjnych liderw.
Monografia jest zaledwie skromn prb zarysowania niezwykle zoo
nej problematyki. Autor, wiadom wszelkich puapek i zagroe, zdecy
dowa si na prezentacj tej problematyki gwnie z perspektywy pnocnokoreaskiej. Ukazujc rne, czsto bardzo skomplikowane zawi
oci i trudne do sprecyzowania cele, autor stara si wie czytelnika po
zagmatwanych ciekach pnocnokoreaskiej polityki, wprowadzajc
go nierzadko w wiat mroczny, ponury i odstrczajcy*.
* Wielkim trudnociom, zwizanym z problematyk koreask, towarzysz mniejsze,

ale dokuczliwe, jak pisownia nazw i nazwisk. Z powodu niezwykej dowolnoci, z jak
autorzy pnocno- i poudniowokoreascy, a za nimi anglojzyczni, stosuj pisowni
nazw i nazwisk koreaskich, autor zdecydowa si na uywanie takiego nazewnictwa,
jakie znajduje si w przytaczanych dokumentach, opracowaniach i monografiach. Ze
wzgldu za na przyzwyczajenia polskich autorw i czytelnikw do pisowni tradycyjnej,
niejako okrzepej historycznie w naszej literaturze, autor bdzie w zasadzie posugiwa
si przyjtym w Polsce zapisem nazw powszechnie znanych, jak np. Phenian, Kesong,
Nampo, oraz nazwisk: Kim Ir Sen (te: Kim II Sung), Kim Dzong II (te: Kim Czen Ir),
Kan Ban Sok, Ho Dam, Nam Ir itd.
10
ROZDZIA I
Pwysep Koreaski ju okoo 50 tysicy lat temu zamieszkiwaa ludno

okrelana jako Paleoazjaci, okoo czwartego-pitego tysiclecia p.n.e.
zasiedliy go plemiona bdce protoplastami wspczesnych Koreaczy
kw. W okresie neolitu, okoo trzeciego tysiclecia p.n.e., z pnocy
napyna fala migracyjna ludw atajskich, ktre zdominoway rdzenn
ludno i przybyszw z poudniowo-wschodniej Azji.
Pierwszy, mityczny wadca Tan-gun mia rzdzi dziewicioma ple
mionami tunguskimi, z ktrych wywodz si Koreaczycy. Wedug
wierze by on synem Niebiaskiego Bstwa i kobiety-niedwiedzicy.
Jak podaj stare kroniki koreaskie, syn Niebios ksi Hwanung zst
pi na gr Taebaksan z trzema tysicami sucych i zbudowa mia
sto Boga. Hwanung nauczy swoich poddanych 360 najbardziej uy
tecznych zawodw i sztuk, m.in. rolnictwa, rybowstwa, stolarstwa,
tkactwa, ochrony zdrowia. Kobieta-niedwiedzica polubia Hwanunga
i urodzia Tan-guna, ktry w 2333 roku p.n.e. na terytorium obecnej
stolicy KRL-D ustanowi krlestwo. Tan-gun uchodzi za mitycznego
praojca narodu koreaskiego zarwno na Pnocy, jak i na Poudniu,
a dzie 3 padziernika (mityczna data zaoenia pastwa) obchodzony
jest uroczycie jako Dzie Ustanowienia Pastwa. W ramach wewntrz koreaskiej rywalizacji wadze Korei Pnocnej przed kilkoma laty
obwieciy wiatu, e nieopodal stolicy pastwa, Phenianu, odkryto grb
pochodzcy z 3018 roku p.n.e., co miao stanowi niepodwaalne wia
dectwo, e odkryto wanie grb legendarnego Tan-guna.
11
W X I wieku p.n.e. w poudniowych rejonach Mandurii i w pnoc

nej czci Pwyspu Koreaskiego powstaje pastwo Choson. Jego
legendarnym zaoycielem jest Kija - rzekomo potomek krlw chi
skiej dynastii Shang ( X V I I I - X I wiek p.n.e.). Dynasti t obali Wen
Wang, ktry zaoy now dynasti Zhou. Kija wwczas, nie chcc
uzna wadzy zwycizcw, wraz z grup swych wojownikw mia uciec
na dalekie rubiee i zaoy tam pastwo. Na sub krla Chosonu
okoo 194 roku p.n.e. wstpi gen. Wimana, pokonany wtedy w walkach
na pnocnych rubieach Chin. Wkrtce Wimana zaj tron Chosonu
i utworzy pierwsze na pwyspie silne pastwo, oparte na wzorach
chiskich. Obejmowao ono pnocn cz pwyspu. Jego stolica
leaa nad rzek Taedong, w rejonie wspczesnego P'yongyangu (Phe
nian), obecnej stolicy KRL-D.
Chosonowi w kocu I I wieku p.n.e. zagroziy Chiny. Ich cesarz
Wudi w 109 roku p.n.e. wysa na podbj Chosonu wojska ldowe
i morskie. W wyniku zwyciskich dziaa inkorporowa do Chin p
nocn i rodkow cz pwyspu. Wtedy zacz si upowszechnia
konfucjanizm. W wyniku buntw i oporu ludw miejscowych przed
najedc tereny administrowane przez Chiczykw stopniowo skur
czyy si tylko do prefektury Nanganag (chiskie Luolang) ze stolic
w P'yongyangu. Przez kilka nastpnych wiekw by to prny orodek
kultury i cywilizacji chiskiej, oddziaujcy na cay Pwysep Korea
ski. Administracyjne struktury chiskie i rody rzdzce byy na tyle
silne, e przetrway nawet rozpad cesarstwa (220 rok) i przerwanie
zwizkw z Chinami.
Na terenach wyzwolonych spod wadzy Chin powstay nowe pastwa.
W poudniowej Mandurii umocnio si potne pastwo Koguryo, rz
dzone przez arystokratw-wojownikw; istniao ono od 37 roku p.n.e. do
668 roku n.e. W poudniowej czci pwyspu, po stronie zachodniej,
powstao podobne pastwo Shilla (57 rok p.n.e.-935 rok n.e.), a po stro
nie wschodniej Paekche (18 rok p.n.e.-660 rok n.e.). Midzy tymi ostat
nimi, na wybrzeu, w latach 42-562 istniao czwarte pastwo - Kaca,
zwizane blisko z Japoni, by moe utworzone przez przybyszw z Wysp
Japoskich.
Koguryo toczyo wojny z chiskimi ssiadami, a take z Paekche
i Shilla. Korea wkroczya w epok Trzech Krlestw i rodzimych dyna
stii Shilla. W 313 roku ostatnie chiskie struktury administracyjne na
12
pwyspie zostay unicestwione, a Koguryo zajo ca pnocn i rod

kow cz pwyspu.
W 372 roku Koguryo przyjo z Chin buddyzm. W stolicy pastwa
Phenianie powstaa akademia ksztacca szlacht, w ktrej spisano w stu
tomach dzieje krlestwa. Buddyzm przyjy take Paekche (384 rok)
i Shilla (528 rok). Na pwyspie rozpocz si rozwj kultury konfucjasko-buddyjskiej, skd z kolejnymi falami migracji dotara ona na Wyspy
Japoskie i zacza si take tam upowszechnia. Pierwsi skrybowie
z Paekche okoo 400 roku wprowadzili na Wyspy Japoskie rwnie
pismo chiskie. Korea staa si pomostem, ktrym do Japonii docieray
zdobycze cywilizacji chiskiej (cho od I wieku pastwa japoskie
utrzymyway z Chinami bezporednie kontakty).
Tymczasem Chiny, ktre odbudoway sw potg, znw zagroziy
Korei, ale w 612 roku Ulchi Mundok, wdz Koguryo (wedug tradycji),
pokona milionow armi chisk. W 660 roku wojska cesarstwa chi
skiego pokonay Paekche (we wsppracy z prochiskim pastwem
Shilla), a osiem lat pniej podbiy rwnie Koguryo. Wkrtce jednak
Shilla wystpio przeciw Chinom - rozpocz si okres wojen Shilla
z wojskami cesarstwa, dcego do podboju caego pwyspu. Pastwo
Shilla odnioso wiele zwycistw i Chiny w 676 roku uznay ostatecznie
wadz Shilla nad niemal caym pwyspem za cen przyjcia przez to
pastwo statusu krlestwa wasalnego. Nastpio pierwsze zjednoczenie
kraju.
Uciekinierzy z rozbitego Koguryo zaoyli w 713 roku we wschod
niej Mandurii pastwo Parhae (chiski Bohai), ktre objo te pnoc
ny skrawek pwyspu. Ono take stao si autonomicznym krlestwem
wasalnym cesarstwa chiskiego. Tak Shilla, jak i Parhae uyway pisma
chiskiego i rozwijay si pod duym wpywem kuluary chiskiej. Par
hae przetrwao do 926 roku, kiedy to podbili je Kitanowie. Do X wieku
przetrwao te krlestwo Shilla; w ostatnich dziesicioleciach swego
istnienia targane wojnami domowymi, rozpadao si, a wadza panujcej
dynastii saba. W 918 roku Wang Kon zaoy dynasti Koryo, ktra
rzdzia do 1392 roku. W 935 roku przyj on abdykacj ostatniego krla
Shilla, w cigu niewielu lat zjednoczy znowu ziemie pwyspu i utwo
rzy potne pastwo Koryo. Jego gwn stolic byo miasto Kaesong;
P'yongyang by uznawany za stolic zachodni, a Seul za poudniow.
Nastpi nowy okres rozkwitu Korei. Z Chin przejmowano wzorce
KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?
organizacji biurokratycznego pastwa (w 958 roku wprowadzono zasad

egzaminw na sub pastwow), ale w tym pastwie formowaa si
w odrbna, koreaska, kultura.
Koryo wielokrotnie stawiao czoo armiom Kitanw, a potem Durdenw, ale ostatecznie uznawao zwierzchno ich wadcw, rzdz
cych Manduri i Chinami Pnocnymi. W 1126 roku wielki poar
zniszczy paac krlewski i gromadzon tam przez stulecia bibliotek.
Wtedy, wobec koniecznoci szybkiego wydrukowania ponownie tysicy
ksig, wprowadzono druk ruchomymi czcionkami metalowymi. W re
zultacie okoo poowy X I I wieku Korea staa si pierwszym na wiecie
krajem, gdzie on si upowszechni (w Chinach, a poprzednio te w Ko
rei, dominowa druk drzeworytniczy: caych stron rzebionych w drew
nianych deskach).
Korea, ktra staa si obiektem najazdw mongolskich, zostaa
straszliwie zniszczona i w 1258 roku poddaa si wadcom mongol
skim, ktrzy wczeniej podbili pastwo Durdenw. Dynastia Koryo
zostaa ich wasalem i musiaa armii Mongow dostarcza onierzy,
wyposaenia i prowiantu, szczeglnie w okresie dwukrotnej (w 1274
i 1281 rok) nieudanej inwazji na Japoni.
W okresie panowania mongolskiego koreaska ksiniczka zostaa
cesarzow Jin, polubiajc cesarza Shun-di. Jej syn, Chao-tsung, zosta
cesarzem Chin z dynastii Yuan. Koreaczycy odegrali istotn rol
w obu wspomnianych wyprawach na Japoni. W dokonanej przez
Kubilaj Chana w 1274 roku inwazji wzio udzia 900 okrtw i 9000
marynarzy i onierzy. Wyprawa zakoczya si klsk, flota inwazyjna
zostaa zniszczona przez tajfun w pobliu Japonii. W kolejnej, w 1281
roku, wyprawie udzia wzio ju 150 tys. marynarzy i onierzy,
w tym 10 tys. Koreaczykw (900 okrtw). Wydawao si, e Japo
czycy nie maj adnych szans, jednake Mongoowie, nie majcy
pojcia o wojnie morskiej, popenili wiele bdw i ostatecznie ponie
li klsk. Od X I I I wieku pwysep wielokrotnie by obiektem napaci
japoskich piratw.
O zwierzchnictwo nad Koryo upomniao si odbudowane w 1368
roku cesarstwo chiskie. Mongoowie zostali wypdzeni z pwyspu,
a Koryo w 1370 roku uznao zwierzchnictwo Chin. Na dworze korea
skim toczy si jednak spr, czy nawiza blisze zwizki z now
chisk dynasti Ming (panowaa w latach 1368-1644), czy te kul14
tywowa dotychczasowe wizi z Mongoami i podj walk z cesarstwem.

Na tym tle wybucha wojna domowa, w wyniku ktrej dynastia Koryo
upada. Now dynasti Yi ustanowi przywdca frakcji prochiskiej Song-gye, ktry w 1392 roku obj tron; dynastia przetrwaa do 1910 roku.
Pastwo koreaskie, za zgod cesarza chiskiego, powrcio do starej
nazwy Choson (poranny spokj"). Pod panowaniem dynastii Yi przejmo
wano w bardzo szerokim zakresie tradycje chiskie, ale kraj zachowywa
swe specyficzne cechy narodowe. Czwarty krl dynastii Yi, Sejong Wielki,
by najwybitniejszym wadc Korei; panowa on w latach .J418-1450.
Umiejtnie administrowa krajem, zapewniajc mu niebywayfozkwit
i dobrobyt. Rozwijaa si literatura, nauka i sztuka. Wykonano nowe mapy
astronomiczne, wprowadzono uycie deszczomierza do ustalania poziomu
opadw, zebrano w dwu ksigach wiedz medyczn. Wynaleziono pismo
narodowe" - oryginalny i precyzyjny alfabet Han-gul umoliwia standa
ryzacj jzyka, cho nadal (a do 1945 roku) w utworach literackich
i uyciu oficjalnym pozostawao ideograficzne pismo chiskie. Krl otwo
rzy te trzy porty do handlu z Japoni.
\^^'Z^JL^.
Po mierci Sejonga Wielkiego pastwo osabo. Kilka uksztatowa
nych frakcji politycznych ze zmiennym szczciem walczyo w cigu
stuleci o wadz i wpywy. Jedn z kluczowych kwestii spornych bya
rola cenzoratu" - urzdu kontrolujcego funkcjonowanie aparatu admi
nistracyjnego, a nawet rozporzdzenia krlewskie. W rezultacie Korea
staa si pierwszym w Azji Wschodniej krajem o znacznym stopniu
pluralizmu politycznego. Wadza krlewska bya saba, a frakcje silne.
Baz spoeczn tych stronnictw (wzorowanych na prywatnych akade
miach) stanowili yangbanowie - rodzaj szlachty.
W 1592 roku przeciwko Korei wystpia Japonia. Powodem byo
odrzucenie przez Kore propozycji wspdziaania w wojnie z Chinami.
Na czele 160-tysicznej armii stan Toyotomi Hideyoshi, ktry po raz
pierwszy zjednoczy wszystkie pastwa japoskie (nominalnie jako
kanclerz przy cesarzu penicym funkcje rytualne). Wojska japoskie
zajy i spustoszyy niemal cay kraj, ale na pomoc zagroonej dynastii
Yi przybyy wojska chiskie; na ldzie prowadzono dziaania partyzanc
kie, a na morzu walczya flota koreaska. W rezultacie Hideyoshi mu
sia si wycofa, jednake w 1597 roku ponowi wypraw. Tym razem
zaj tylko poudniow cz kraju. Jego naga mier inwazj prze15
rwaa. W czasie wojny Japoczycy dopuszczali si na Koreaczykach

licznych okruciestw, m.in. obcinali swym ofiarom uszy; w japoskim
muzeum uwieczniajcym zwycistwa Japonii nad Kore zgromadzono,
w charakterze wojennych trofew, okoo 20 tys. uszu. Dopiero w 1606
roku szogun z rodu Tokugawa, panujcego w Japonii w latach 1600-1867, przywrci pokojowe stosunki z Kore.
W wyniku najazdw japoskich Korea bya zrujnowana. Zniszczone
zostay paace z ich archiwami, bibliotekami i zbiorami sztuki, obszar
ziem uprawnych zmniejszy si do jednej trzeciej, upady przemys
i rzemioso, gdy tysice fachowcw wywieziono do Japonii (co przy
spieszyo jej rozwj). Podupada klasa yangbanw, a ich tytuy wadze
zaczy sprzedawa, wzrosy za wpywy monowadcw. Wojna w Ko
rei osabia te chisk dynasti Ming i jej kontrol pnocnych rubiey,
to za uatwio rozwj potgi Mandurw.
W 1636 roku Kore najechay wojska Mandurw. Pocztkowo
proponowano jej wspdziaanie we wsplnej walce o opanowanie Chin,
ale na dworze koreaskim zwyciya frakcja bronica zasady wiernoci
wobec chiskiej dynastii Ming (planowano nawet wysanie jej na pomoc
korpusu wojskowego). W wyniku najazdu Korea uznaa zwierzchnictwo
mandurskiej dynastii Qing (16441912), ktra obja te panowanie
nad Chinami.
Korea wkroczya w nowy okres pokojowego rozwoju, ale ju od
poowy X V I I wieku w kraju zacz nasila si kryzys polityczno-gospodarczy. Na przeomie X V I I i X V I I I wieku intelektualici koreascy
zaczynaj fascynowa si osigniciami nauki europejskiej i niezna
nym im wiatem Zachodu. Staj si promotorami patriotyzmu korea
skiego i odrbnoci Korei od Chin. Od jezuitw na dworze cesarskim
w Pekinie uzyskiwana jest wiedza o chrzecijastwie, ktre nazywano
Sohak (zachodni nauk"). W 1785 roku rzd koreaski ogosi zakaz
wyznawania chrzecijastwa, traktowanego jako nowa wywrotowa
sekta; w 1791 roku podjto pierwsze represje wobec ruchu katolickie
go. W 1801 roku dokonano pierwszych egzekucji chrzecijan. Od 1836
roku w Korei nielegalnie dziaaj misjonarze francuscy. Kolejne krwa
we przeladowania nastpiy w latach 1839 i 1866.
Jednoczenie postpowa upadek gospodarczy kraju. W 1812 roku
wybuchy wielkie powstania chopskie, spowodowane godem. Powsta
nia z trudem stumiono, ale ponownie wybuchy w 1862 roku. Kierowa
o
a nimi nowa sekta patriotyczno-religijna Tonghak (wschodnia nauka"),

czca synkretyczne elementy konfucjanizmu, buddyzmu, chrzecija
stwa i wierze ludowych. Powstania stumiono, ale sekta dziaaa nadal.
W 1866 roku pastwa zachodnie podjy prb otwarcia bezpored
niego handlu z Kore, ale Koreaczycy statek pruski odpdzili, statek
amerykaski pyncy rzek do P'yongyangu spalili, z czterema wspie
rajcymi go stoczyli walk i zmusili je do odpynicia. W tym samym
roku desant wojskowy na jednej z wysp prbowaa wysadzi flota
francuska - ostatecznie jednak si wycofaa. W 1871 roku flota amery
kaska ponownie usiowaa otworzy porty koreaskie, ale znowu bez
skutecznie.
Kore interesowaa si te Japonia. Pragnc pozyska rynek koreaski
dla siebie, Japonia od 1868 roku zacza wywiera naciski na Kore, by
zrewidowa dotychczasowe bilateralne stosunki. W Tokio przygotowy
wano nawet plany wojskowej okupacji Korei. Japoczycy prowokowali
rozmaite incydenty zbrojne. W 1876 roku japoska delegacja wyldowa
a w Korei i dziki wsparciu floty wymusia podpisanie pierwszego
nierwnoprawnego traktatu, wzorowanego na traktatach narzucanych
przez kraje zachodnie Chinom i samej Japonii. Korea musiaa otworzy
dla handlu z Japoni trzy porty na zasadach eksterytorialnoci (oby
watele japoscy nie podlegali jurysdykcji koreaskiej i byli zwolnieni
z opat celnych), w ktrych m.in. dopuszczono do obiegu walut japo
sk. Na otwarty w ten sposb rynek koreaski Japonia zacza importo
wa due iloci podw rolnych, to za dezorganizowao rynek wewn
trzny Korei.
Traktat japosko-koreaski ogosi te pen niezaleno Korei od
Chin, jednake Chiny nie chciay tego faktu uzna i w 1883 roku
podpisay ukad handlowy z Kore, potwierdzajcy jej wasalny stosu
nek. Chiny, podobnie jak Japonia, zachcay wadze koreaskie do
modernizacji kraju i przejmowania dorobku Zachodu. Misje koreaskie
dokonay rekonesansu w obu tych krajach (w Chinach szczeglnie
chciay zapozna si z nowym uzbrojeniem).
Cesarstwo chiskie naciskao te na podpisanie przez Kore traktatw
z mocarstwami zachodnimi, by w ten sposb ograniczy wpywy japo
skie. W 1882 roku Korea podpisaa pierwszy traktat z pastwem za
chodnim (traktat koreasko-amerykaski). W roku nastpnym podobne
podpisano z Wielk Brytani i Niemcami, w 1884 roku z Rosj, a dwa
17
K O R E A : POKJ C Z Y WOJNA?
J>
r "
lata pniej z Francj. W Korei rezydowa zaczy poselstwa zachod

nie, zalegalizowano te dziaalno misjonarzy.
Korea otwieraa si coraz szerzej na wpywy Zachodu, a take
Japonii, stajc si zarazem przedmiotem rywalizacji wielkich mocarstw.
Dwr jednak nadal zwizany by z Chinami, a chiski genera Yuan
Shikai obj dowdztwo wojsk koreaskich, by je zmodernizowa. Gdy
do stolicy przybyy oddziay japoskie (rzekomo dla ochrony posel
stwa), do Korei wkroczyy te wojska chiskie. W 1884 roku zwolenni
cy reform zwizani z Japoni dokonali prby zamachu stanu; zabili
kilku ministrw i uprowadzili krla do poselstwa japoskiego. Ostatecznie Yuan Shikai zdoby budynek poselstwa szturmem i uwolni krla.
By to najbardziej dramatyczny epizod walk midzy koreaskimi elitami, poszukujcymi sposobw ratowania kraju drog reform inspirowa
nych konfucjanizmem albo wedug wzorcw zachodnich (i modernizacji
japoskiej).
Chiny i Japonia w 1885 roku w Tianjinie zawary porozumienie
0 wycofaniu swych wojsk z Korei, ale gdy w 1894 roku wybucho nowe
powstanie, kierowane przez sekt Tonghak, interwenioway zarwno
wojska chiskie, jak i japoskie. Te ostatnie usioway ustanowi rzdy
przychylne Japonii (zmieniy kolejno trzy), a w nastpnym roku zamor
doway wpywow, prochisk krlow Min (jej ciao spalono na
paacowym dziedzicu). Krl na ponad rok schroni si w poselstwie
rosyjskim i stamtd kierowa pastwem.
Jbczca si od 1844 roku wojna midzy Japoni a Chinami zako
czya si w 1895 roku przegran Chin. Korea staa si odtd polem
rywalizacji Rosji i Japonii, ktr popieray Niemcy, Wielka Brytania
1 Stany Zjednoczone. W 1897 roku koreaski krl Kojong (1864-1907)
dziki wsparciu Rosji odzyska swobod dziaania. Przyj wtedy tytu
cesarza, czynicy go rwnym wadcom Chin, Japonii i Rosji, ale nie
wzmocnio to jego realnej wadzy. W nastpnym roku upad rzd usiu
jcy odgrnie przeprowadzi radykalne reformy.
W 1902 roku Anglia zawara sojusz z Japoni, uznajc Kore za sfer
wpyww Japonii w zamian za blokowanie przez ni dalszej ekspansji
rosyjskiej w Azji Wschodniej. Gdy w 1904 roku rozpocza si wojna
rosyjsko-japoska, zapocztkowana ostrzelaniem floty rosyjskiej przez
japosk w Inchon i Port Arthur, Japonia wymusia na rzdzie Korei
zgod na wprowadzenie swych oddziaw do tego kraju i ustanowia nad
18
nim kontrol wojskow. Przegrana Rosji rozstrzygna ostatecznie los

Korei - w 1907 roku staa si ona protektoratem Japonii, a krl zosta
zmuszony do abdykacji wskutek wysania tajnej misji na drug konfe
rencj pokojow w Hadze z protestem przeciwko dominacji japoskiej.
Tron obj jego syn.
Japonia rozformowaa armi koreask i wprowadzia swoich funk
cjonariuszy do administracji. Antyjaposkie powstania i bunty ogarn
y niemal cay kraj; zostay one krwawo stumione, ale dziaania
koreaskich wojsk ochotniczych trway a do 1915 roku. W 1910 roku
Japonia dokonaa formalnej aneksji Korei, zapocztkowujc jej kolo
nialne podporzdkowanie. Ksiki o historii Korei oraz dziea patrio
tyczne konfiskowano i palono. Japoskie firmy stopniowo przejmowa
y kontrol nad gospodark. Wszelkie patriotyczne ruchy brutalnie
tumiono.
Po pierwszej wojnie wiatowej, w czasie konferencji pokojowej
w Wersalu, we wszystkich miastach Korei odbyy si w 1919 roku
masowe demonstracje patriotyczne pod hasem przywrcenia niepod
legoci. W Seulu, Szanghaju i Wadywostoku proklamowano nawet
utworzenie Rzdu Tymczasowego Korei. Wadze japoskie stumiy
ten ruch niepodlegociowy. Pady tysice zabitych, przeprowadzano
masowe aresztowania. Poniewa obradujce mocarstwa nie kwestio
noway japoskiego panowania w Korei, to koreaski ruch oporu,
nawet w formie zbrojnej, trwa nadal tak w Mandurii (gdzie mieszka
o wielu Koreaczykw), jak i w samej Korei. Popieray go tylko
Chiny i Zwizek Sowiecki - z faktem tym wie si pocztek fa
scynacji marksizmem w Korei. Historycy poudniowokoreascy, w od
rnieniu od historykw Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokra
tycznej (opisujcych gwnie partyzanckie dokonania oddziaw Kim
Ir Sena), podkrelaj, e partyzanci Kim Ir Sena byli zaledwie jedny
mi (i to nie najwaniejszymi) z bardzo wielu organizacji zbrojnych
walczcych z okupantem japoskim. Epopeja koreaskiej Armii Spra
wiedliwoci, Armii Niezawisoci, Armii Rewolucyjnej pod dowdz
twem nacjonalisty Yang Se Bonga, Legionu Koreaskiego walczcego
po stronie Guomintangu czy koreaskich oddziaw Mu Chonga, dzia
ajcych wsplnie z Chisk Armi Ludowo-Wyzwolecz, to przy
kady bohaterskich zmaga, prowadzonych jake czsto z dala od
ojczyzny.
19
Przywdcy Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chin podczas

konferencji w Kairze w listopadzie 1943 roku postanowili, e po zako
czeniu wojny Korea odzyska niepodlego. W 1945 roku wojska so
wieckie i amerykaskie wkroczyy do Korei, by przyj tam kapitulacj
si japoskich (podzia stref ustalono wzdu 38 rwnolenika). Wraz
z rozwojem zimnej wojny po obu stronach tego rwnolenika formowa
y si oddzielne pastwa, proklamowane w 1948 roku: kapitalistyczna
Republika Korei na poudniu i komunistyczna Koreaska Republika
Ludowo-Demokratyczna na pnocy*.
ROZDZIA I I
Zanim wybucha wojna
1. Sowiecka okupacja
Trwajca trzy lata sowiecka okupacja Korei Pnocnej wyranie daje si
podzieli na trzy charakterystyczne etapy, rnice si zarwno dynami
k zachodzcych procesw, jak i gbi dokonywanych zmian.
Pierwszy z nich przypada na okres midzy sierpniem a grudniem
1945 roku, kiedy to sowieckie wadze okupacyjne, wiadome saboci
politycznego poparcia, zapraszaj do wsppracy szerokie spektrum si
politycznych i publicznie odegnuj si od planw sowietyzacji Korei.
Drugi okres umownie rozpoczyna si w styczniu 1946 roku i koczy
w grudniu nastpnego roku. W tym czasie wadze sowieckie ostatecznie
porzucaj wymuszon potrzebami zewntrznymi i sytuacj wewntrz
n wspprac z ugrupowaniami demokratycznymi na rzecz jednoznacz
nego wsparcia zdecydowanie prosowieckich si komunistycznych.
Wwczas to nastpuje instytucjonalizacja rewolucji i budowa zrbw
nowego adu politycznego. Trzeci okres przypada na rok 1948, kiedy
Kim Ir Sen z poparciem wadz sowieckich koczy proces formowania
monolitycznego reimu, tworzy Koreask Armi Ludow (luty 1948
rok) i proklamuje Koreask Republik Ludowo-Demokratyczn (wrze
sie 1948 rok) .
25. dywizja Armii Radzieckiej, ktra w sierpniu 1945 roku przekro
czya granice Korei, miaa do spenienia trzy zasadnicze zadania. Po
kona i rozbroi armi japosk, wprowadzi zarzd okupacyjny na
1
* Rozdzia ten oparty jest na artykule Chronologia waniejszych wydarze dziejw

Kore,, .Azja , Pacyfik", 2000, nr 3, , 9-15, autorstwa prof. Krzysztofa Gawlikowskiego
20
21
Zanim wybucha wojna
terytorium Korei do 38 rwnolenika i utworzy zrby wadzy lokal

nej w formie samorzdu terytorialnego do czasu, gdy wielkie mocar
stwa podejm ostateczne decyzje co do przyszoci caego Pwyspu Ko
reaskiego. Wan i delikatn misj w Korei Stalin powierzy dowiad
czonym i zasuonym oficerom armii sowieckiej . Dowdc 25. dywizji
by gen. Iwan Czystiakow, ktry w latach 1935-1941 stacjonowa na
Dalekim Wschodzie, po agresji niemieckiej na ZSRR dowodzi 21. dy
wizj na froncie zachodnim, a na mocy rozkazu Stalina z 24 czerwca
1945 roku wrci na Daleki Wschd i stan na czele 25. dywizji
i z ni wkroczy do Korei. Szefem sztabu 25. dywizji by gen. W. Penkowski, a w jej dowdztwie byli te generaowie: P.F. agutin, B.A. Ma
karw, W.C. Czerienkow i N.P. Borowiagin.
Wszyscy wysi oficerowie Armii Czerwonej byli doskonale zorien
towani w dziaalnoci chiskiej i koreaskiej partyzantki komunistycz
nej w Mandurii . Sam dowdca 25. dywizji gen. Czystiakow na dugo
przed wkroczeniem wojsk do Korei wielokrotnie rozmawia z Kim Ir
Senem przed jego powrotem do ojczyzny i bra bezporedni udzia
w szkoleniu przez Rosjan grupy dwustu sowieckich Koreaczykw,
ktrych przygotowywano do odegrania czoowej roli w czasie sowiec
kich rzdw na Pnocy. I Po zajciu pnocnej czci Korei wadze
okupacyjne niemal natychmiast powoay do ycia wasn administracj
cywiln, na ktrej czele postawiono gen. mjr. A. Romanienk. Za spra
wy wojskowe w administracji odpowiada gen. mjr N.G. Lebiediew
ze sztabu gen. Czystiakowa. Wan postaci w administracji by gen.
F.I. Sztykow , przedstawiciel ZSRR we wsplnej komisji sowiecko-amerykaskiej w Seulu, powoanej do realizacji porozumie moskiew
skich z grudnia 1945 roku (po proklamowaniu KRL-D zosta pierwszym
ambasadorem ZSRR w Phenianie). W sowieckiej administracji za po
szczeglne resorty: finansw publicznych, zdrowia, transportu, odpo
wiadali oficerowie w randze pukownikw. Wrd nich wybijajc si
postaci by pk A . M . Ignatiew, oficer wywiadu wojskowego, ktry
odegra wielk i bezporedni rol w doprowadzeniu Kim Ir Sena na
szczyty wadzy . O ile czonkowie dowdztwa i oficerowie 25. dywizji
byli ludmi ideologicznie i politycznie uksztatowanymi, z jasn wizj
swej roli i zada w okupowanym kraju, o tyle onierze, wywodzcy si
w wikszoci z sowieckich agrw i wizie, byli le wyszkoleni i sabo
zdyscyplinowani. Oni te stanowili rdo wikszoci napi i konflik2
22
tw, jakie tu po wyzwoleniu pojawiy si midzy Koreaczykami

a sowieckimi wojskami okupacyjnymi .
W Korei okupowanej przez ZSRR nie ma adnej rewolucji, adnych
komunistycznych oddziaw partyzanckich, nie dziaa adna partia ko
munistyczna, a przemysowy proletariat (zgodnie z wymogami doktryny)
nie jest jeszcze klas dla siebie". W Korei Pnocnej jest jednak sytuacja
rewolucyjna" , a to wystarczy, by dokonujcy si przewrt by dzieem
mniejszoci, i to mniejszoci mikroskopijnej. Paradoksalnie wpywy ko
munistyczne s silniejsze w Korei Poudniowej, okupowanej przez Ame
rykanw, ni w Pnocnej, zajtej przez Sowietw. W rzeczywistoci to
Poudnie jest brzemienne w rewolucje" , a nie Pnoc. Miejscowi ko
munici na Pnocy stanowi zaledwie ma, stuosobow grup . W tej
sytuacji rewolucja na Pnocy jest klasycznym przykadem rewolucji
narzuconej z zewntrz, pozbawionej wewntrznych motorw i poparcia
realnych si spoecznych. Wadze okupacyjne maj wiadomo tego faktu,
dziaaj wic ostronie i z du rozwag.
Miejscowi komunici, ktrzy nawouj do radykalnej przebudowy
spoecznej, nie otrzymuj wsparcia sowieckich wadz okupacyjnych,
a ich lewackie hasa i postulaty s tumione i wyciszane.
Na korzy Sowietw dziaa jednak tragiczna spucizna japoskiej
okupacji, ktrej konsekwencj jest panujca w Korei ndza i bieda nie
do opisania" . 88% ludnoci Korei Pnocnej stanowi chopi, bdcy
w 90% analfabetami . Po wyzwoleniu w caej Korei Pnocnej naliczo
no niespena 90 osb z wyszym wyksztaceniem, wedle innych rde tylko 12 . Umieralno niemowlt jest przeraajca - na dziesicioro
noworodkw tylko dwoje doyje pierwszego roku ycia. Podstawowym
poywieniem chopw s szyszki sosnowe, kora z drzewa i roliny
polne. Opieka lekarska faktycznie nie funkcjonuje, a rednia dugo
ycia nie przekracza 42 lat. Kobiety rodz dzieci w stogach siana,
stodoach lub naprdce wykopanych ziemnych norach. Gdy na wsi wy
bucha grona epidemia, nikt nie powiadamia lokalnych wadz w obawie,
e nowi okupanci - podobnie jak to czynili Japoczycy - okr wie
i wytn wszystkich w pie, likwidujc w ten sposb ognisko zarazy.
Gdy sowieccy lekarze zapowiedzieli akcj szczepie, mieszkacy wio
sek uciekali w gry i kryli si w niedostpnych pieczarach .
Z jednej strony zacofanie, ciemnota i oglna cywilizacyjna zapa,
a z drugiej eksplozja spoecznej aktywnoci i polityczne przebudzenie
7
10
11
12
13
14
23
Zanim wybucha wojna
si narodu po latach kolonialnego ponienia sprzyjay akceptacji utopij

nych hase i programw, ktre miay by remedium na wszystkie
problemy i bolczki kraju .
Historiografia sowiecka nigdy nie ukrywaa, a wprost przeciwnie, mani
festacyjnie podkrelaa aktywny i bezporedni udzia sowieckich wadz
okupacyjnych w tworzeniu na Pnocy nowego adu politycznego i zrbw
nowej pastwowoci. To Sowieci, a nie Koreaczycy, rozbrajali japoskie
wojska i japosk policj, to oni usuwali koreaskich kolaborantw
z kolonialnej admimstracji, urzdw, instytucji publicznych i szkolnictwa .
Oni te przeprowadzaj pierwsze aresztowania i dopuszczaj si pierw
szych aktw terroru wobec tych, ktrzy publicznie omielaj si kwestio
nowa sowieck obecno i nowe rozporzdzenia. Za ich te politycznym
przyzwoleniem dokonywane s liczne akty samosdw na koreaskich
przedstawicielach reimu kolonialnego. W maej zaledwie czci mordo
wano naprawd za kolaboracj. Przewaao zaatwianie osobistych i poli
tycznych porachunkw, ktre nowe wadze zadekretuj jako w peni uspra
wiedliwiony i oczyszczajcy poryw narodowego gniewu.
15
16
17
2. Ho Man Sik i sowieckie wadze wojskowe

15 sierpnia 1945 roku, jeszcze przed wkroczeniem wojsk sowieckich do
Phenianu, generalny gubernator prowincji Phenian Poudniowy (wobec
decyzji o poddaniu si garnizonw japoskich w Korei) zaprosi Ho Man
Sika do wsppracy w utrzymaniu porzdku w tej prowincji. Po wyraeniu
przez niego zgody na wspprac Japoczycy w tym samym dniu miano
wali Ho przewodniczcym Komitetu Utrzymania Bezpieczestwa w Pro
wincji Phenian Poudniowy . Pierwsz decyzj komitetu byo ogoszenie
apelu (opublikowanego w formie ulotek), nawoujcego Koreaczykw do
zachowania spokoju i nieatakowania Japoczykw. Dzie pniej otwarto
wizienia i 3000 Koreaczykw odzyskao wolno.
17 sierpnia komitet zosta zreorganizowany i przeksztaci si w Przygo
towawczy Komitet Odbudowy Narodowej w prowincji Phenian Poud
niowy. Przewodniczcym zosta Ho Man Sik, a wiceprzewodniczcym
O Yun Son. Komitet skupi 29 miejscowych dziaaczy niepodlegocio
wych, z ktrych tylko dwch byo komunistami. Naley zgodzi si
z opini Roberta A. Scalapino i Chong Sik Lee, ktrzy uwaaj, i skad
18
24
komitetu faktycznie odzwierciedla ukad si w Phenianie midzy sia

mi nacjonalistycznymi a komunistycznymi . Po wkroczeniu 25 sierpnia
25. dywizji sowieckiej do Phenianu, japoska armia i policja zostaa
rozbrojona, a ca wadz przekazano komitetowi, czyli nacjonalistom Ho
Man Sika, ktry od tej pory mia sprawowa formaln wadz administra
cyjn nad wszystkimi picioma prowincjami Korei Pnocnej. Wedug
relacji Han Chae-doka Rosjanie wymusili jednak na Ho reorganizacj
dotychczasowego komitetu, ktry przyj nazw Ludowy Komitet Poli
tyczny, i wywalczyli dla komunistw 50% miejsc w nowych wadzach,
oddajc drugie 50% nacjonalistom i pozostaym organizacjom niekomu
nistycznym. Gen. Czystiakow, dowdca 25. dywizji, od pocztku wyranie
faworyzowa komunistw, a w rozmowie z Ho Man Sikiem mia nawet
wyrazi yczenie, by nacjonalici nie przeciwstawiali si komunistom,
a nawet by uznali ich za swych politycznych przewodnikw .
Ludowy Komitet Polityczny w Phenianie liczy 32 czonkw: 16 komu
nistw oraz 16 nacjonalistw i przedstawicieli innych si politycznych.
Przewodniczcym komitetu pozosta wprawdzie Ho Man Sik, ale za
sprawy bezpieczestwa odpowiada ju komunista Yi Chu-yon, szefem
policji zosta komunista Song Chang-njom. Rwnie za wany resort
przemysu i surowcw odpowiada komunista Kim Kwang-jin. Gdy formo
wano pierwszy lokalny rzd w Phenianie, faktycznie pen wadz miaa
sowiecka armia i sowiecka administracja. Rola Ludowego Komitetu Poli
tycznego bya bardzo ograniczona, a jego prerogatywy cile okrelone bez najmniejszych szans na podejmowanie jakichkolwiek suwerennych
decyzji bez akceptacji Sowietw. Wojskowe wadze okupacyjne, mimo
nieskrywanej sympatii i poparcia dla komunistw, postanowiy utrzyma
Ho Man Sika na stanowisku szefa lokalnego rzdu, i to z kilku wa
nych powodw. Przede wszystkim wybr znanego i popularnego dziaacza
niepodlegociowego na tymczasowego politycznego lidera na Pnocy
w olbrzymim stopniu legitymizowa sowieckie rzdy na tym terenie .
Ho Man Sik by pastorem Kocioa Prezbiteriaskiego, intelektualist
wyksztaconym w Japonii, ktry pod wielkim wpywem idei Gandhiego
propagowa na gruncie koreaskim walk o wyzwolenie ojczyzny bez
uciekania si do przemocy. W lipcu 1920 roku utworzy m.in. Towarzy
stwo Promocji Produktw Koreaskich, by w ten sposb urzeczywistni
goszon ide samowystarczalnoci narodu.
Koreaski Gandhi" (jak czsto nazywano Ho Man Sika) by przede
19
20
21
22
25
Zanim wybucha wojna
wszystkim patriotycznie nastawionym prezbiteriaskim kaznodziej, go

szcym pochwa pracy organicznej, mozolnej, cierpliwej, rozoonej na
dugi czas. Tymczasem - nie z wasnego wyboru - znalaz si w wiecie
wielkiej polityki, ktrej mechanizmw nie bardzo rozumia bd nie chcia
si im podporzdkowa. Z tych zapewne przyczyn wczesn postaw Ho
Man Sika w stosunku do sowieckich wadz okupacyjnych i komunistw
ocenia si jako krtkowzroczn i naiwn Trudno autorowi w peni zgo
dzi si z tymi zarzutami, pamitajmy bowiem, e w sierpniu 1945 roku,
kiedy Ho podejmowa cis wspprac z Sowietami, zamiary Rosjan
wobec Korei nie byy jeszcze w peni sformuowane, a miejscowe wa
dze okupacyjne odegnyway si od chci zsowietyzowania okupowane
go kraju. Ponadto, co szczeglnie wane, przyszo Korei miaa by
dopiero przedmiotem wielkomocarstwowych rozstrzygni. Rwnie sa
bo miejscowych komunistw na Pnocy umacniaa Ho w przekonaniu,
e Sowieci bd zmuszeni honorowa wasne zobowizania i deklaracje
o budowie suwerennej i demokratycznej Korei.
Wsppracy sowieckich wadz okupacyjnych z Ho Man Sikiem towa
rzyszyy rozbiene intencje obydwu partnerw. Dla Rosjan Ho od pocztku
by politykiem okresu przejciowego, wygodnym i uytecznym w pierw
szej fazie okupacji, gdy komunici koreascy byli sabi, podzieleni i bez
spoecznego poparcia. Ponadto nacjonalista Ho by wanym atutem propa
gandowym w grze dyplomatycznej, jak Stalin toczy z Trumanem o przy
szo caego Pwyspu Koreaskiego . Ho Man Sik na czele lokalnej
wadzy na Pnocy doskonale uprawomocnia dziaania sowieckich wadz
okupacyjnych. Podjciu wsppracy Ho Man Sika z Sowietami sprzyja te
fakt, i sami Rosjanie bardzo zabiegali o pozyskanie Ho, ktry nie tylko
cieszy si du sympati i poparciem miejscowych Koreaczykw, ale ju
w dniu wkroczenia oddziaw sowieckich do Phenianu faktycznie sta na
czele jednego z wanych lokalnych orodkw wadzy i skupia wok
siebie liczne i wpywowe grono koreaskich nacjonalistw.
23
24
3. Kim Ir Sen wraca do Phenianu

Po powrocie z Syberii Kim Ir Sen przez kilka tygodni pozostawa
w politycznym cieniu. Prowadzi wprawdzie zakulisow dziaalno
wrd komunistw na prowincji , ale do Phenianu za zgod Rosjan
25
26
przyby dopiero 22 wrzenia 1945 roku. Na dworcu w Phenianie wraz

z Kim Ir Senem zjawio si 26 partyzantw, z ktrymi razem walczy
w Mandurii, a pniej suy w sowieckiej 88. brygadzie na Syberii.
W grupie towarzyszcej Kim Ir Senowi byli: Yu Song-chl, Kim I I ,
Choe Hyon, Kim Kyong-sok, So Chol, Pak Song-chol, O Chin-u, Kim
Song-guk, Kim Chong-suk, Kim Ik-hyon, Cho Chong-chol, Yi Ul-sol,
Yi Tu-ik, Kim Yong-yon, An K i l , Yi Pong-ju, Hwang Sun-hui, Kim
Chon-chu, Han Ik-su, Chon Mon-sop, Kim Chung-yol, Choe Yong-gon
i Kim Chang-man .
Wedug relacji Han Chae-doka do pierwszego spotkania Ho Man Sika
z Kim Ir Senem doszo z inspiracji gen. Romanienki, ktry podczas
zebrania grapy miejscowych komunistw i nacjonalistw przedstawi Kim
Ir Sena jako wielkiego patriot i bohatera walk partyzanckich w Mandu
rii. Nie tylko nacjonalici, ale i miejscowi komunici byli zaskoczeni, e
w sawny bohater jest bardzo mody, ubrany po europejsku, uczesany na
wzr sowiecki, co wskazywao, e jest czowiekiem z zewntrz .
Wedug innych rde pierwsze spotkanie Ho Man Sika z Kim Ir Se
nem nastpio dopiero w tydzie po przyjedzie Kima do Phenianu, a za
aranowali je sowieccy oficerowie 30 wrzenia o godz. 18 w restaura
cji Hwabang" w Phenianie. W okresie japoskiej okupacji Hwabang"
uchodzia za jedn z najlepszych i najelegantszych restauracji w miecie,
w ktrej spotykali si japoscy urzdnicy oraz koreascy kupcy i obszar
nicy ziemscy. Spotkanie Ho z Kimem trwao trzy godziny. Ho przyszed
sam, modszy o 30 lat Kim w asycie dwch ludzi, a jednym z nich by
sowiecki Koreaczyk Michai Kang . W trakcie rozmowy obaj adwersa
rze uzgodnili, e w zamian za mianowanie Ho przewodniczcym Tymcza
sowego Komitetu Politycznego 5 Prowincji (nowa struktura formalnie
powstaa 8 padziernika 1945 roku) Ho zgodzi si, by do nowych wadz
obok miejscowych komunistw i nacjonalistw weszli take partyzanci
Kim Ir Sena. Ho zgodzi si te na osobiste uczestniczenie w przygotowa
nym przez sowieckie wadze okupacyjne wielkim festynie powitalnym na
cze Kim Ir Sena. Ustpstwa Ho Man Sika wobec Kima i jego sowieckich
opiekunw byy oczywiste, natomiast spodziewane korzyci okazay si
(jak pokae przyszo) bardzo wtpliwe.
14 padziernika w Phenianie odby si wielki wiec polityczny pod
hasem Powitanie gen. Kim Ir Sena przez ludno Phenianu" . Kim Ir
Sen nigdy, oczywicie, nie by generaem i bardzo mao ludzi w Phe26
27
28
29
30
27
Zanim wybucha wojna
nianie w ogle o nim syszao. Dlatego te Rosjanie spdzili na wiec

300 tys. ludzi, by przedstawi Kima jako legendarnego bohatera walk
partyzanckich i wielkiego narodowego lidera.
W imieniu Tymczasowego Komitetu Politycznego Kim Ir Sena pierw
szy powita Ho Man Sik. Miao to wielkie polityczne znaczenie, poniewa
Ho, w odrnieniu od Kima, by szeroko znanym i powszechnie szanowa
nym Koreaczykiem.
Na zdjciach z tego okresu (ktrych publikacja jest zakazana w Korei
Pnocnej) widzimy modego, 33-letniego mczyzn w europejskim gar
niturze i z sowieckim medalem na piersi. Obok niego stoi jego polityczny
mentor pk Ignatiew, a tu za nimi w galowych mundurach sowieccy
generaowie: Czystiakow, Romanienko, Lebiediew, agutin . Nad trybun
opoc narodowe sztandary Korei, uywane take przez siy antykomu
nistyczne na Poudniu.
Przemwienie Kima, ktre przygotowa Ignatiew, a na jzyk koreaski
przeoy miejscowy poeta Chon Tong-hyk , nie zostao dobrze przyjte
przez zgromadzon ludno. W tumie narastay szepty, szmery i pomruki
niezadowolenia, wielu ludzi zaczo opuszcza manifestacj przed kocem
przemwienia. Koreaczycy spodziewali si ujrze herosa, a tymczasem
ujrzeli niskiego wzrostu (166 cm) modego czowieka, z fryzur w typie
chiskiego kelnera" , ktry na dodatek wygasza nudne peany na cze
Stalina i jego niezwycionej Armii Czerwonej. Niepowodzenie caego
przedsiwzicia byo oczywiste, szczeglnie e w konfrontacji z nobliwym
i szanowanym pastorem Ho mody Kim wypad fatalnie. Sowieccy oficero
wie w najwyszym stopniu byli zaskoczeni nie najlepszym przyjciem K i
ma przez miejscow ludno. Zdawali si nie pamita, e to za ich spraw
komunici Kim Ir Sena pojawili si na narodowej scenie, a nie jako zwy
ciscy bojownicy rewolucji, ktrzy dokonuj wielkiego dziea rozpoczte
go przed laty w Mandurii. Zachowywali si tak, jakby zapomnieli, e
bojownikw tych sprowadzia okupacyjna armia, absolutna wadczyni p
nocnej czci kraju, zmuszajca ludno do adorowania nie tylko potgi
sowieckiej, ale i ludzi, ktrych oni ze sob przywiedli. Polityczna maska
rada, jak niewtpliwie byo powitanie Kim Ir Sena", staa si zacztkiem
masowej kampanii na rzecz deifikacji modego koreaskiego lidera. Zacz
o si skromnie - od drobnych poprawek w yciorysie, maego retuszu na
starych fotografiach, naprdce spisywanych hagiograficznych laurkach ,
a skoczyo na kulcie nie majcym precedensu w historii wiata .
31
32
33
34
35
28
Sabo miejscowych si komunistycznych w poczeniu z fatalnym

przyjciem Kim Ir Sena w Phenianie umocnia Rosjan w przekonaniu, e
naley dy do zintensyfikowania dziaa na rzecz umocnienia si komu
nistycznych na Pnocy, ale take do podtrzymywania wsppracy z siami
nacjonalistycznymi i niekomunistycznymi. Idc zapewne tropem tego ro
zumowania (a jednoczenie majc na uwadze zbliajc si konferencj
w Moskwie), sowieckie dowdztwo nakonio Ho Man Sika do powoania
wasnej partii. W ten sposb w listopadzie 1945 roku na pnocnokoreaskiej scenie politycznej pojawia si Koreaska Partia Demokratyczna ,
ktra bardzo szybko przeksztacia si w najliczniejsz (200 tys. czonkw)
parti w pnocnej czci kraju. Wadze sowieckie zezwoliy te na po
wstanie Religijnej Partii Modych Przyjaci, ktra przez kilka miesicy
prowadzia niezalen dziaalno polityczn i wspieraa parti Ho Man
Sika . Wadze sowieckie, powoujc koncesjonowan i zinstytucjonalizo
wan opozycj, tworzyy pozory funkcjonowania na Pnocy demokra
tycznego i pluralistycznego systemu partyjnego.
Zgoda na powoanie dwch niekomunistycznych partii bya od pocztku
wielk gr pozorw. Koreaska Partia Demokratyczna, mimo zewntrz
nych atrybutw niezalenoci, od chwili powstania nie moga by rywalk
czy konkurentk komunistw (10 padziernika 1945 roku powoali oni
w Phenianie Pnocnokoreaski Komitet Odbudowy Partii Komunistycz
nej) , albowiem Kim Ir Sen wymusi na Rosjanach, by do cisego kierow
nictwa Koreaskiej Partii Demokratycznej dokooptowani zostali jego naj
blisi wsppracownicy - tzw. kapsaczycy (od nazwy rejonu Kapsan
w Mandurii): Kim Chaek, Choe Yong-gon oraz Yi Kwang-guk, ktry
zosta wiceprzewodniczcym partii . Rwnie prasa partyjna demokratw
znajdowaa si pod cakowit kontrol komunistw, ktrzy nie tylko nad
zorowali to, co jest publikowane, ale te limitowali papier na wydawnictwa,
bdce z kolei pod wnikliwym nadzorem wadz okupacyjnych .
36
37
38
39
40
4. Wyeliminowanie Ho Man Sika

19 listopada 1945 roku z inspiracji sowieckich wadz na miejsce Tym
czasowego Komitetu Ludowego 5 Prowincji powoane zostaje Biuro
Administracyjne 5 Prowincji , ktre faktycznie odgrywa rol rzdu
centralnego na Pnocy. Na czele biura staje Ho Man Sik, ale zakres jego
41
29
Zanim wybucha wojna
wsppracy z Sowietami systematycznie jest zmniejszony, gdy wadze

okupacyjne wyranie faworyzuj komunistw, a ci zawaszczaj kolejne
sektory wadzy. Take sytuacja midzynarodowa wok Korei nie sprzy
jaa Ho i jego planom, poniewa Amerykanie, wsplnie z Rosjanami
ku zaskoczeniu koreaskich demokratw - nakaniaj wszystkie liczce
si siy polityczne zarwno na Pnocy, jak i Poudniu, by zgodnie
uznay, e kraj nie jest jeszcze zdolny do samodzielnego bytu pastwo
wego, a powiernictwo wielkich mocarstw wydaje si najlepsz formu
polityczn na najblisze lata. W tym miejscu warto przypomnie, e
w Kairze wielkie mocarstwa przewidyway, e by moe Korei potrze
ba bdzie 40-50 lat na uzyskanie penej niezalenoci pastwowej". Po
1945 roku Amerykanie nadal uwaali, e Korei potrzeba bdzie protek
toratu wielkich mocarstw przynajmniej przez dziesi lat. Ostatecznie
na konferencji moskiewskiej w grudniu 1945 roku USA, Wielka Bryta
nia i ZSRR zgodziy si na picioletni okres powiernictwa .
Decyzje konferencji moskiewskiej wywoay powszechne oburzenie
w caej Korei. Na Poudniu proklamowano strajk generalny, a Seul
i inne miasta ogarna fala spontanicznych manifestacji. Zdecydowana
wikszo partii oraz organizacji spoecznych i politycznych bya obu
rzona i zoya oficjalne deklaracje potpienia decyzji przyjtych w Mo
skwie. Amerykanie i Rosjanie byli zaskoczeni skal i gwatownoci
protestw . Na Pnocy jedyn si polityczn, ktra bezwarunkowo
i demonstracyjnie popara moskiewskie porozumienie, byli komunici .
Po rozpadzie bloku sowieckiego Kim Ir Sen, ktry w 1945 roku by
gorliwym i fanatycznym obroc porozumie moskiewskich, gwatow
nie zmieni swe dotychczasowe oceny. Za doprowadzenie do podziau
Korei i rozbicia narodu obarczy odpowiedzialnoci wielkie mocar
stwa, w tym Zwizek Sowiecki , nie wspominajc ani sowem o w
czesnej postawie koreaskich komunistw i swojej w tym roli.
Tymczasem 29 grudnia 1945 roku komunici koreascy bdcy czon
kami Biura Administracyjnego 5 Prowincji solidarnie opowiedzieli si
za pen akceptacj porozumie moskiewskich i naciskali na nacjonali
stw Ho Man Sika, by uczynili to samo. Ho pozosta jednak nieugity
i odrzuci naciski zarwno Kim Ir Sena, jak i Choe Yong-gona; nie uleg
take perswazji sowieckich wadz okupacyjnych. Wedug niektrych
rde gen. Romanienko mia powiedzie Ho Man Sikowi, e zostanie
Stalinem Korei", jeli poprze porozumienie moskiewskie, w przeciw42
43
44
45
30
nym razie Rosjanie nie bd mogli zapewni mu nawet osobistego bez

pieczestwa . Wedle innej, ale zblionej wersji Rosjanie obiecywali Ho
stanowisko prezydenta w przyszej niepodlegej Korei za cen poparcia
moskiewskich porozumie .
Postawa Ho Man Sika, ktry odrzuci mocarstwow formu powier
nictwa nad Kore, samoistnie zakoczya okres wsppracy sowieckich
wadz okupacyjnych z niekomunistycznymi siami politycznymi w p
nocnej czci Korei. 4 stycznia 1946 roku z inicjatywy komunistw
zbiera si Biuro Administracyjne 5 Prowincji. Z dotychczasowego ska
du 32 czonkw tylko szeciu reprezentuje nacjonalistw (spord
szesnastu czonkw, jakich mieli jeszcze przed miesicem). Cz
nacjonalistw w obawie przed represjami komunistw lub wadz so
wieckich ucieka na Poudnie, cz zastraszono lub nie dopuszczono do
posiedzenia biura. Ucieczka wielu przeciwnikw reimu na Poudnie
nastpia w momencie, kiedy Rosjanie podjli decyzj o wstrzymaniu
wszelkiego ruchu osobowego wzdu 38 rwnolenika, co faktycznie
oznaczao zamknicie granicy z Poudniem.
Po dugiej i burzliwej debacie Biuro Administracyjne, opanowane przez
komunistw, popiera uchway moskiewskie. Wwczas Ho Man Sik skada
rezygnacj z funkcji przewodniczcego ; w kilkanacie godzin pniej
zostaje osadzony w areszcie domowym. Jego dalsze losy s nieznane.
Prawdopodobnie zosta zamordowany ni przed wybuchem wojny korea
skiej w czerwcu 1950 roku. Wedug nieoficjalnych informacji, uzyskanych
przez autora ze rde pnocnokoreaskich, Ho zosta zamordowany nie
przed wybuchem wojny, ale w jej trakcie - gdy kontrofensywa ameryka
ska zbliaa si do Phenianu w padzierniku 1950 roku .
Aresztowanie Ho Man Sika i skrytobjcze mordy na jego najbli
szych wsppracownikach kocz krtki epizod wsppracy sowieckich
wadz okupacyjnych z lokalnymi przedstawicielami si demokratycz
nych. W nowej sytuacji politycznej, jaka powstaa w styczniu 1946 ro
ku, Rosjanie nie musz ju utrzymywa sztucznej fasady kwazipluralistycznego systemu politycznego na Pnocy i nie bd tolerowa jakich
kolwiek niezalenych si politycznych. Pierwsze uderzenie skierowano
przeciw Koreaskiej Partii Demokratycznej. Parti t opanowuj cako
wicie ludzie Kim Ir Sena, a jej nowym przewodniczcym zostaje
komunista Choe Yong-gon, ktry degraduje parti do roli bezwolnego
narzdzia w rkach komunistw i ich kolejnej propagandowej tuby.
46
47
48
49
31
Zanim wybucha wojna
W cigu dwch lat partia z 200 tys. czonkw maleje do 10 tys. i przez
wiele lat pozostaje klasyczn parti satelick, dziaajc pod kierownic
twem komunistw w ramach tzw. frontu oglnonarodowego. Podobny
los spotka te niekomunistyczn Religijn Parti Modych Przyjaci,
ktrej liderzy zostali aresztowani, a nastpnie rozstrzelani.
5. Komunici koreascy i sowieckie wadze okupacyjne

Saboci koreaskiego ruchu komunistycznego nieomal od zarania jego
istnienia byo rozbicie organizacyjne i polityczne. Ruch ten nigdy wic
nie by zjawiskiem jednolitym - istn zmor komunistw byy we
wntrzne rozgrywki, walki i antagonizmy midzy rnymi frakcjami
i grupami, pene wzajemnej podejrzliwoci, nieufnoci, pogardy i zdra
dy . By moe wanie ten stan rzeczy zrodzi gorzkie sowa Lenina
w 1920 roku: Wy, koreascy towarzysze, wcale nie jestecie komuni
stami; jestecie nacjonalistami. Wy chcecie tylko naszych rubli" .
Pierwsze grupy komunistyczne z orodkami w Irkucku i Szanghaju,
powstae na pocztku lat dwudziestych, tak wciekle ze sob rywalizo
way" , e w konflikt bezporednio zaangaowaa si WKP(b) i Armia
Czerwona. W wyniku interwencji zbrojnej oddziaw sowieckich po
stronie grupy irkuckiej setki Koreaczykw zostao zabitych i rannych.
Komintern stara si maksymalnie kontrolowa oba odamy korea
skiego ruchu komunistycznego, ale szo mu to niezwykle opornie, gdy
szanghajscy komunici byli wyjtkowo niechtni wobec tych prb
narzucenia im cilejszej kontroli. W 1925 roku, przy wydatnej pomocy
Midzynarodwki Komunistycznej, 15 koreaskich komunistw zao
yo Komunistyczn Parti Korei. Formalnie partia bya jednolita orga
nizacyjnie, ale w rzeczywistoci w latach 1925-1926 dziaay w niej
dwie skcone frakcje, tzw. grupa wtorkowa i grupa M L (marksistow
sko-leninowska). Partia w swych pierwszych deklaracjach wysuwaa
gwnie hasa narodowowyzwolecze, skierowane przeciw japoskim
okupantom . Dopiero na drugim planie znajdoway si postulaty i da
nia spoeczne: ograniczenia wadzy narodowej buruazji i arystokracji,
owiaty dla ludu i godziwych warunkw pracy dla robotnikw . Roz
am frakcyjny w partii z biegiem lat nie tylko nie mala, ale nabiera
cech zinstytucjonalizowanych. Odbiciem tej sytuacji by V I Kongres
50
51
52
53
54
32
Midzynarodwki Komunistycznej (1928 rok), na ktrym obie zwalcza

jce si frakcje, zwane podwczas grup szanghajsk i seulsk, wystpiy
z dwoma oddzielnymi i wzajemnie wykluczajcymi si programami.
Zaarte walki personalne i frakcjonizm uatwiay wewntrzn infil
tracj ruchu przez japosk policj. Aresztowania poszczeglnych osb
i wsypy caych grup stay si tak powszechne, e w krtkim czasie
zupenie sparalioway dziaalno organizacji. W lutym 1927 roku are
sztowano czowk przywdcw Komunistycznej Partii Korei. Po ich
aresztowaniu funkcjonowa tylko trzyosobowy Komitet Centralny partii,
ale wkrtce i on zosta aresztowany. Z wizienia aresztowani liderzy
wezwali pozostajcych na wolnoci towarzyszy do dalszej walki. Na
miejsce zlikwidowanych struktur pojawiaj si nowe, ale przearty
japosk agentur ruch topiony jest w masowych aresztowaniach.
Nie bez wpywu na upadek partii bya te niekompetencja komunistycz
nych liderw i nika reakcja koreaskich chopw i robotnikw na komu
nistyczn agitacj . W tej sytuacji partia, zdziesitkowana represjami
i przearta frakcjonizmem, odchodzi w polityczny niebyt. Formalnie roz
wizywana jest dwukrotnie. Pierwszy raz dokonuj tego ostami pozostali
na wolnoci przywdcy komunistyczni Han Hae i Kim Kyng-sok . Dra
g decyzj o rozwizaniu partii podejmuje Komitet Wykonawczy Kominternu 10 grudnia 1928 roku, przyjmujc tzw. tezy grudniowe. W jego
rezolucji za gwn przyczyn rozwizania Komunistycznej Partii Korei
uznano frakcjonizm i walk grap, chwiejno przywdcw i represje wro
ga . W samym Komintemie pojawiy si nawet gosy (m.in. opini tak
wyrazi Otto Kusinen) , e Korea nie dojrzaa jeszcze do rewolucji
i przedwczesne s wszelkie prby reaktywowania partii. Mimo wielu prb
podjcia dziaalnoci partia komunistyczna w zinstytucjonalizowanej for
mie pojawia si dopiero po wyzwoleniu Korei w sierpniu 1945 roku .
Walki frakcyjne w onie koreaskiego ruchu komunistycznego para
doksalnie pogbiy si po rozwizaniu partii. Do starych historycznych
rde frakcjonizmu doszy nowe. W 1945 roku frakcjonizm w olbrzymim
stopniu by pochodn odmiennych dowiadcze okresu wojny - innych
w wypadku ludzi dziaajcych w podziemiu w kraju, innych u pozostaj
cych pod wpywem Komintemu i Kremla, jeszcze innych u tych, co wojn
przeyli w Chinach, a cakowicie innych u tych, ktrzy w mundurach
sowieckiej armii przeszli trudn szko politycznego przetrwania na Sy
berii. Z tych jake skrajnie odmiennych dowiadcze wyrastay rne
55
56
57
58
59
33
Zanim wybucha wojna
uwikania, rne punkty widzenia i rne wizje ideologiczne. W 1946 ro

ku w Korei Pnocnej, okupowanej przez armi sowieck, wyrni mo
emy cztery frakcje komunistyczne rnice si rodowodem, odmiennym
dowiadczeniem i , co najwaniejsze, skal powiza z Sowietami.
- P i e r w s z frakcj tworzyli tzw. miejscowi komunici , dziaajcy
zarwno na Pnocy, jak i na Poudniu kraju. W grupie tej wybijajcymi
si przywdcami byli: Pak Hon-yong, Kim Yong-bom, O Ki-sop, Chang
Si-u, Chu Yong-ha, Chong Tal-hyon, Yi Sun-gun, Choe Yong-dal, Hyon
Chun-hyok. Zdecydowana wikszo czoowych liderw komunistycz
nych znajdowaa si na Poudniu. Tu we wrzeniu 1945 roku najwybit
niejszy przywdca koreaskich komunistw Pak Hon-yong reakty
wowa Komunistyczn Parti Korei z siedzib w Seulu . Pak by zna
nym i dowiadczonym komunist. Do ruchu komunistycznego przystpi
w 1919 roku, a sze lat pniej zorganizowa Komunistyczny Zwizek
Modziey Korei. Wielokrotnie aresztowany, przesiedzia w japoskich
wizieniach prawie dziesi lat. By zawodowym rewolucjonist
0 ugruntowanych ideologicznie pogldach. Z racji wieku, zasug, do
wiadczenia i wyksztacenia (studiowa m.in. na Uniwersytecie Narodo
wym w Seulu, najbardziej prestiowym uniwersytecie w Korei) nie bez
powodu pretendowa do roli koreaskiego Stalina" i roci pretensje
do przywdztwa nad caym ruchem komunistycznym w Korei. Ko
munici na Pnocy, cho stosunkowo nieliczni i pozbawieni oparcia
we wasnej partii, z racji cierpie i przeladowa, jakich dowiadczyli
w okresie okupacji japoskiej, uwaali si za ludzi najbardziej predesty
nowanych do odegrania wiodcej roli w wyzwolonym kraju . W Phe
nianie czoowymi dziaaczami komunistycznymi byli Hyon Chun-hyok
1 Kim Yong-bom. Zwizki miejscowych komunistw z grup Kim Ir
Sena w okresie, gdy ten przebywa w ZSRR, byy ograniczone, a wik
szo miejscowych komunistw nawet o nim nie syszaa.
(]__Drug frakcj tworzyli komunici koreascy z Chin, byli czonkowie
koreaskiej Ligi Niepodlegoci z Jenanu. Dlatego grup t czsto nazy
wano frakcj jenask lub chisk. Czoowymi reprezentantami tej grupy
byli: Mu Chong, Kim Tu-bong, Pak Il-u, Choe Chang-in, Han Pin, Ho
Chong-suk, Kim Ung, Kim Chang-man, Yi Sang-jo. We frakcji jenaskiej
wprost roio si od wielkich i zasuonych dziaaczy. Mu Chong by syn
nym generaem, dowdc Korpusu Ochotnikw Koreaskich, ktry w la
tach trzydziestych wraz z Mao Zedongiem bra udzia w Wielkim Marszu,
60
61
62
63
34
Kim Tu-bong by przewodniczcym Ligi Niepodlegoci Korei, intelektua

list i gwnym ideologiem frakcji jenaskiej. Pak Il-u by wybitnym
organizatorem, wielce zasuonym dla konsolidacji komunistw korea
skich na obczynie. cise zwizki midzy frakcj jenask a komunistami
chiskimi zainspiroway grup jenask do opowiedzenia si za bardziej
nacjonalistyczn formu komunizmu i oparcia si na metodzie masowej
mobilizacji, lansowanej przez Mao. Byli przy tym przekonani o jej warto
ci i znaczeniu dla przyszoci take ich wasnego ruchu.
W literaturze przedmiotu przyjmuje si do powszechnie opini, i
frakcja jenask od chwili pojawienia si na pnocnokoreaskiej scenie
politycznej potraktowana zostaa przez sowieckie wadze okupacyjne
jako najpowaniejsze zagroenie dla lojalnych wobec Moskwy komuni
stw Kim Ir Sena. Uwaa si te, i popiech, z jakim dziaali Sowieci
na Pnocy, sygnalizuje, e byli oni zdecydowani na szybkie zainstalo
wanie wasnego reimu, zanim usadowi si tam wczeniej protegowani
przez Mao komunici koreascy z Jenanu. Tu te zapewne szuka
naley przyczyn, dla ktrych sowieckie wadze okupacyjne opniay
powrt do Korei Korpusu Ochotnikw Koreaskich. Nadmieni w tym
miejscu trzeba, e w padzierniku 1945 roku ten dwutysiczny korpus
przyby do Antungu w Mandurii. Na jego czele stali dowiadczeni
oficerowie koreascy, ktrzy suyli w chiskiej 8. armii polowej. Do
wdc korpusu by 26-letni Kim Kang, a politycznym komisarzem Kim
Ho. Po upywie zaledwie kilku tygodni korpus liczy ju 4000 onierzy,
poniewa z powodu wielkiego godu panujcego w rejonie Antungh,
zamieszkanym przez 70 tys. Koreaczykw, do korpusu masowo wst
powali tzw. ryowi onierze, czyli rekruci, ktrych jedyn motywacj
byo zdobycie ywnoci. W listopadzie korpus i koreascy komunici
otrzymali zgod na wkroczenie do Korei. Jednoczenie gen. Piekowski,
szef sztabu 25. dywizji sowieckiej, nakaza, by korpus nie posuwa si
w gb Korei, lecz tylko do miejscowoci Siniju , gdzie nakazano mu
zakwaterowanie w miejscowej szkole redniej. Po uroczystym powita
niu korpus rozbrojono mimo protestw frakcji jenaskiej, a niesfornych
onierzy pod eskort odstawiono z powrotem do Chin .
Potna i wpywowa frakcja jenask z wasn, niezalen od Sowie
tw i Kim Ir Sena si zbrojn, bya zbyt gron formacj polityczn, by
mona j byo tolerowa. Chiscy opiekunowie frakcji jenaskiej, chocia
niezadowoleni z takiego obrotu wydarze, nie uczynili nic, bo uczyni nie
64
65
35
Zanim wybucha wojna
mogli, by wesprze swych protegowanych z Jenanu. Sami bowiem, uwi

kani w krwaw wojn domow, nie mogli ryzykowa konfliktu ze Stali
nem w sprawach dla nich podwczas drugorzdnych. Kim Ir Sen wyrazi
zgod na przyjcie trzech dywizji koreaskich z Chin dopiero w 1949 ro
ku, a wic rok po proklamowaniu KRL-D i w sytuacji, gdy cakowicie ju
panowa na Pnocy i szykowa si do zbrojnego ataku na Poudnie.
Frakcja jenask, mimo e pozbawiona oparcia we wasnej sile zbrojnej,
uwaaa si nadal za formacj o duym potencjale intelektualnym, nieza
przeczalnych zasugach i otwarcie pretendowaa do odegrania kluczowej
roli w wyzwolonej Korei. W tej sytuacji nie wczya si do odbudowy
prosowieckiej partii komunistycznej, ale utworzya wasn organizacj pod
nazw Nowa Partia Ludowa, z Kim Tu-bongiem na czele.
Nowo utworzona partia, posugujca si mniej radykalnym jzykiem
propagandy ni komunici Kim Ir Sena, szybko rozszerzya swoj baz
czonkowsk i rozbudowaa rozgazion sie organizacyjn. Ekspono
wanie treci patriotyczno-narodowych w goszonym programie spowo
dowao, e do partii masowo zacza wstpowa nieliczna tu inteligen
cja, dla ktrej program Nowej Partii Ludowej by bardziej strawny
ideologicznie ni dogmatyczny i sztywny program partii Kima. W sierp
niu 1946 roku partia liczya ju 90 tys. czonkw i bya znacznie licz
niejsza ni partia komunistyczna Kim Ir Sena . Ponadto, co nie mniej
wane, partia wyranie podkrela sw inno" i niezaleno od komu
nistw Kim Ir Sena i sowieckich wadz okupacyjnych.
[ Trzeci liczc si frakcj stanowili sowieccy Koreaczycy, okrelani
czsto jako frakcja irkucka - od rosyjskiego miasta na Syberii, gdzie
aktywnie dziaali w lokalnych strukturach komunistycznych. Czoowymi
przedstawicielami tej grupy byli: Ho Ka-i, Pak Chang-ok, Pak Ui-wan,
Kim Song-hwa, Pak Yong-bin, K i Sok-bok, Kim Chae-ok, Nam II, Choe
Chong-hak, Han Il-mu, Kim Yol. W zdecydowanej wikszoci byli to
ludzie urodzeni bd wychowani na Syberii. Wszyscy bez wyjtku mieli
radzieckie obywatelstwo i naleeli do WKP(b), jzykiem koreaskim
wadali sabo lub z mocnym rosyjskim akcentem. Byli nie tylko zrusyfi
kowani, ale i zsowietyzowani, a ich emocjonalno-uczuciowa wi z kra
jem przodkw wydawaa si pytka i powierzchowna. Sowieccy Korea
czycy byli ludmi radzieckimi w penym tego sowa znaczeniu. To wanie
w ZSRR zrobili oni mae prowincjonalne kariery, zakadali mieszane
rodziny i osigali ma stabilizacj. W porwnaniu z sytuacj rodakw
66
36
pod okupacj japosk wiodo im si rewelacyjnie, przynajmniej tym,

ktrzy poszli na sub Kremla. To wanie z nich rekrutowaa si wik
szo spord 200-osobowej grupy Koreaczykw, ktr Rosjanie przy
gotowywali w czasie wojny do politycznego zaistnienia w wyzwolonej
Korei. Wikszo sowieckich Koreaczykw udaa si do Korei wraz
z 25. dywizj, w mundurach sowieckich oficerw i z sowieckimi odzna
czeniami na piersiach. Wikszoci z nich towarzyszya myl, e przyby
waj do Korei wprawdzie z wielk misj i posaniem, ale na wyranie
ograniczony czas. Nie pozbywali si przeto ani radzieckiego obywatel
stwa, ani czonkostwa WKP(b). W tej sytuacji byo spraw naturaln, e
kiedy w 1948 roku wojska sowieckie opuszczay Kore Pnocn, wraz
z nimi odesza wikszo sowieckich Koreaczykw. Pozostali z reguy
tylko ci, ktrzy w Korei Pnocnej piastowali wane stanowiska w armii,
aparacie bezpieczestwa i administracji pastwowej. O wielkiej roli, jak
sowieccy Koreaczycy odegrali w tworzeniu nowego adu politycznego
w Korei, najlepiej wiadczy chociaby czciowy wykaz stanowisk, jakie
zajmowali po 1948 roku.
Pang Hak-se by ministrem bezpieczestwa publicznego, Pak Ui-wan
wicepremierem, Nam I I wicepremierem i ministrem finansw, Y i Tong-gon wiceministrem spraw zagranicznych, Yu To-sung wiceministrem
przemysu, Kim Yong-sam wiceministrem energetyki, Kim Kang wice
ministrem handlu, Kim Tong-cho wiceministrem sprawiedliwoci, Kim
Hak-in wiceministrem finansw, Ho Ka-i wiceprzewodniczcym Komi
tetu Centralnego Partii Pracy Korei, Kim Chae-ok przewodniczcym
prowincjonalnego komitetu partii w prowincji Phenian Poudniowy,
Kim Yol przewodniczcym prowincjonalnego komitetu partii w prowin
cji Hamgyon Poudniowy. Szefami prowincjonalnych komitetw PPK
byli te Pak Yong-bin i Kim Yong-su.
Redaktorem naczelnym organu Komitetu Centralnego PPK - gazety
Nodong Sinmun", by Ki Sok-bok, ktry te piastowa stanowisko wice
ministra propagandy, Chong Kok-nok by redaktorem naczelnym dzien
nika partyjnego Minju Choson", Pok U wiceprezydentem Uniwersytetu
im. Kim Ir Sena, a Ho Dc dyrektorem w Centralnej Szkole Partyjnej .
Sowieccy Koreaczycy byli politycznie i kulturowo uksztatowani
przez komunizm stalinowski, czy, jak kto woli, przez komunizm III Mi
dzynarodwki, czyli przez komunizm wojujcy, fanatyczny, zamknity
i owadnity wizj wiatowej rewolucji - przez komunizm, ktry prze67
37
Zanim wybucha wojna
ksztaca komunistw caego wiata w funkcjonariuszy sowieckiego

aparatu wadzy. Zarzuty o agenturalno wobec Moskwy przyjmowano
w tej sytuacji jako komplement i powd do dumy. By agentem Mosk
wy to byo tak naturalne i oczywiste, jak oczywisty by fakt, e Rosja
bya pierwsz zwycisk agentur zwyciskiego komunizmu" .
Czwart frakcj tworzyli partyzanci Kim Ir Sena, ktrzy pojawili si
w Korei kilka tygodni po wyzwoleniu kraju. Odam ten najczciej okrela
si jako frakcj partyzanck lub frakcj Kapsan (od nazwy legendarnej
siedziby partyzantw Kima w rejonie Kapsan, nieopodal gry Pektu
w Mandurii). Grupa Kim Ir Sena bya najmniej liczn i najmniej wpy
wow si polityczn po wyzwoleniu. A samego Kim Ir Sena mao kto
zna i mao kto popiera" . Jej potencja intelektualny by najskromniej
szy spord wszystkich frakcji w onie koreaskiego ruchu komunistycz
nego. Partyzanci Kima to gwnie analfabeci i panalfabeci, a spord
kadry dowdczej jedynie kilku otaro si o szkoy rednie. Ubstwo
intelektualne i obyczajowe prostactwo, w poczeniu z widoczn politycz
n niekompetencj czoowych liderw frakcji, rekompensowane byo
wzmoonym poparciem ze strony sowieckich wadz okupacyjnych. Party
zanci Kima reprezentowali pokolenie wyrose w oddziaach partyzanckich
idcych przebojem i na skrty, a nie przywykych - jak komunici w pod
ziemiu - do roboty czasochonnej, mudnej, mao efektownej. Najwaniej
szymi przedstawicielami tej grupy oprcz Kim Ir Sena byli: Kim Chaek,
Choe Yong-gon, Kim I I , Kang Kon, So Chol i Choe Hyon.
Sowieckie wadze okupacyjne od pierwszego dnia ich bytnoci w Ko
rei Pnocnej wyranie faworyzoway dwie frakcje: partyzantw Kim Ir
Sena i sowieckich Koreaczykw - kosztem miejscowych komunistw
i grupy jenaskiej.
Nie bdzie zatem wielkim uproszczeniem, jeeli powiemy, e po
politycznej likwidacji nacjonalistycznej opozycji, reprezentowanej przez
pastora Ho Man Sika i Koreask Parti Demokratyczn, najpilniejszym
zadaniem wadzy okupacyjnej byo maksymalne umocnienie promoskiewskich frakcji w onie rozbitego politycznie i organizacyjnie ko
reaskiego ruchu komunistycznego. Przeszkod na drodze do realizacji
tego celu stanowili zarwno miejscowi komunici, jak i grupa jenask.
A to wanie wrd nich byo wielu sawnych towarzyszy - bardziej
znanych i dowiadczonych ni partyzanci Kima. Kapsaczycy Kim Ir
Sena w sojuszu z sowieckimi Koreaczykami, cho popierani przez so58
69
38
wieckie wadze okupacyjne, nadal byli sabi i mao wpywowi. Musieli

wic, i taka bya ich wyrana taktyka, podzieli si wadz. Nieudany
zamach na Kim Ir Sena, ktrego cudem uratowa sowiecki onierz I.T.
Nowiczenko , skoni wadze sowieckie do duej ostronoci w proce
sie konsolidacji komunistw wok grupy Kima.
Przypomnijmy, e z inicjatywy miejscowych komunistw 25 wrzenia
1945 roku zwoano w Phenianie rozszerzon narad aktywu Komunistycz
nej Partii Korei (faktycznie nie istniejcej) z piciu prowincji, ktra deba
towaa nad przyszoci ruchu i kraju w nowej sytuacji, po wyzwoleniu.
Niespodziewanie dla wadz sowieckich miejscowi komunici publicznie
deklarowali lojalno wobec przywdztwa Pak Hon-yonga z Poudnia
i wywieszali liczne plakaty z krzyczcymi napisami Niech yje Pak
Hon-yong". 10 padziernika, po uzyskaniu wstpnej zgody Paka, miejsco
wi komunici powoali do ycia Pnocnokoreaski Komitet Odbudowy
Partii Komunistycznej . O ile jednak Pak akceptowa powstanie nowych
struktur komunistycznych na Pnocy, o tyle zdecydowanie opowiada si
przeciw powoaniu tu odrbnej partii i nalega na uznanie jego zwierzch
nictwa nad caym ruchem oraz podporzdkowanie si centrali partii
w Seulu. Kim Ir Sen bra udzia w padziernikowej konferencji dziaaczy
komunistycznych z Pnocy, ale do gosu zosta dopuszczony dopiero
w ostatnim dniu narady jako jeden z mniej wanych liderw komunistycz
nych. Kim wychwala Paka i deklarowa lojalno wobec jego przywdz
twa, ale jednoczenie, wbrew opinii Paka, postulowa powoanie cakowi
cie odrbnej partii na Pnocy . Historiografia pnocnokoreaska nie
zmiennie od p wieku przekonuje, i z inicjatyw powoania do ycia
Pnocnokoreaskiego Komitetu Odbudowy Partii Komunistycznej wyst
pi Kim Ir Sen i e to wanie on utworzy parti komunistyczn, co, jak
staraem si udowodni, cakowicie mija si z prawd.
Narada miejscowych komunistw z piciu prowincji Korei Pnocnej
w Phenianie unaocznia sowieckim wadzom okupacyjnym realn grob
wymknicia si komunistw koreaskich spod kontroli i kurateli Moskwy.
Uznanie przywdztwa Pak Hon-yonga w Seulu, saba pozycja Kim
Ir Sena i jego ludzi, wreszcie ostracyzm wobec propozycji powoania
odrbnej partii na Pnocy sprawiy, e miejscowe wadze sowieckie
postanowiy dziaa bardziej zdecydowanie. 22 listopada 1945 roku
dokonano zamachu na czoowego przywdc miejscowych komunistw
na Pnocy Hyon Chun-hyoka . Hyon zosta zamordowany w biay
70
71
72
73
39
Zanim wybucha wojna
dzie przed siedzib urzdu miejskiego w samochodzie ciarowym,

w ktrym oprcz Hyona siedzia te nacjonalista Ho Man Sik. Poniewa
zamachowiec zastrzeli tylko Hyona, wadze sowieckie ca odpowie
dzialnoci za zamach obarczyy reakcyjne siy prawicowe, wszczyna
jce biay terror". Zamachowcw nigdy, oczywicie, nie znaleziono. Po
uroczystym pogrzebie nad postaci Hyona zalega dziwna urzdowa
cisza, a potem jego nazwisko szybko wymazano z kart najnowszej
historii partii. Dopiero po kilku latach Kim Ir Sen potpi Hyona za
race bdy nacjonalistyczne, jakich mia dopuci si w 1945 roku .
Nie dysponujemy adnymi wiarygodnymi dokumentami, ktre potwier
dzayby przypuszczenia, e za zabjstwem Hyona stali Sowieci lub lu
dzie Kim Ir Sena. Ale intuicja badacza, splot okolicznoci i dowiadcze
nie historyczne innych krajw sowietyzowanych przez Stalina sugeruj,
e tak by mogo. Hyon Chun-hyok by znanym i zasuonym komuni
st, lojalnym wobec Paka na Poudniu. By wic, albo mg by,
gronym rywalem Kim Ir Sena w walce o przywdztwo w partii komu
nistycznej na Pnocy. Byo to szczeglnie moliwe w sytuacji, gdy
miejscowi komunici w swej masie akceptowali bez zastrzee przyw
dztwo Paka w Seulu, a jedynie w Phenianie (z powodu tar i polemik
wewntrz miejscowych komunistw) akceptacja nie bya tak oczywista.
Uderzajc w Hyona, uderzano porednio w pozycj Pak Hon-yonga
i w jego pretensje do kierownictwa nad caym ruchem komunistycznym
w Korei.
O sowieckim czy kimirsenowskim ladzie zbrodni najlepiej wiadcz
pniejsze losy innych miejscowych komunistw, ktrzy albo ginli
w niewyjanionych okolicznociach, albo byli rozstrzeliwani na rozkaz
Kima jako szpiedzy lub zdrajcy . Partyzanci Kim Ir Sena, wspierani
przez frakcj sowieckich Koreaczykw i sowieckie wadze okupacyj
ne, stopniowo, lecz systematycznie umacniali swoje pozycje i przebijali
si z postulatami szybkiej budowy w Korei Pnocnej niezalenej i ma
sowej partii komunistycznej. Przeomowym momentem w tych wy
sikach bya konferencja partyjna w Phenianie 17 grudnia 1945 roku,
na ktrej Kimowi, wspieranemu przez sowieckich Koreaczykw i so
wieckie wadze okupacyjne, udao si przekona wikszo delegatw,
i komunici na Pnocy - wbrew oporowi Paka na Poudniu - musz
utworzy niezalen parti komunistyczn, albowiem (i to by argument
najwaniejszy i najbardziej nony) Pnoc bya okupowana przez sprzy74
75
76
40
jajcych komunistom Rosjan, a Poudnie przez wrogo nastawionych

Amerykanw. Istniay przeto dwie odmienne okupacje, a wic odmienne
winny by te zadania i strategie polityczne komunistw.
Grudniowa konferencja partyjna dokonaa bardzo istotnych przeta
sowa w kierownictwie komunistw koreaskich. Miejscowi komuni
ci, chocia nadal silni i wpywowi, zostali zdominowani przez poczo
ne frakcje sowieckich Koreaczykw i kapsaczykw Kim Ir Sena.
Lokalni przywdcy O Ki-sop i Chong Tal-hyon, ktrzy nie podzielali
pogldw Kima w sprawie powoania odrbnej i niezalenej od Pou
dnia partii, szybko popadaj w polityczn nieask. Uzyskawszy wik
szo, kapsaczycy Kim Ir Sena niemal byskawicznie opanowuj
prowincjonalne i miejskie komitety partyjne. Obsadzaj kluczowe stano
wiska swoimi ludmi albo tymi miejscowymi komunistami, ktrzy
przeszli na stron zwyciajcej frakcji. Kim Ir Sen gotw by przyzna,
e miejscowi komunici dziaajcy w gbokim podziemiu i w warun
kach straszliwego terroru dokonali wprawdzie rzeczy wielkich i chwa
lebnych, ale po wyzwoleniu (na skutek niezrozumienia sytuacji czy te
nienadania za gwnym nurtem rewolucji) zaprzepacili bardzo wiele
z tego, o co tak ofiarnie walczyli. Dlatego ludzie ci nale do historii,
a z ca pewnoci do przeszoci. Gwn metod eliminacji przeciw
nikw Kima w onie ruchu komunistycznego byy nie tylko skrytobjcze
mordy i polityczna eksterminacja. Powszechn metod byo eliminowa
nie ich przez awansowanie", to jest przesuwanie z wanych stanowisk
partyjnych na lukratywne, ale mao znaczce stanowiska w administracji
pastwowej, szkolnictwie wyszym czy organizacjach masowych.
W ten sposb pozbawiono O Ki-sopa stanowiska sekretarza KC,
awansujc" go na szefa Biura Agitacyji i Propagandy w utworzonym
w lutym 1946 roku Prowincjonalnym Komitecie Ludowym Korei P
nocnej. Podobny los spotka Mu Chonga, ktry w odrnieniu od Kim
Ir Sena by autentycznym koreaskim generaem, opromienionym saw
na frontach chiskiej wojny domowej , a jego legenda i niekwestiono
wane zasugi byy oczywistym wyzwaniem dla pozycji Kim Ir Sena.
Nieprzypadkowo tedy, kiedy pod koniec 1945 roku w Phenianie opubli
kowano - za zgod sowieckich wadz okupacyjnych - propagandow
broszur Trzej wielcy przywdcy, ktrzy powrcili do Ojczyzny: Kim Ir
Sen, Kim Tu-bong, Choe Yong-gon, autor broszury wezwany zosta do
Komitetu Centralnego i ostro skrytykowany za niedopuszczalne zrw77
41
Zanim wybuchta wojna
78
nanie w zasugach trzech wielkich liderw . Przypomnijmy, e wyda

rzyo si to w grudniu 1945 roku, kiedy poczone frakcje kapsaczykw Kim Ir Sena i sowieckich Koreaczykw ju zdominoway miej
scow parti komunistyczn i kreoway Kima na gwnego przywdc
ruchu bdcego ruchem nadal bardzo sabym i jeszcze gorzej zinsty
tucjonalizowanym; sama partia liczya wwczas zaledwie 4530 czon
kw , a wedug innych rde tylko 2130 . W tym samym czasie
nacjonalistyczna Koreaska Partia Demokratyczna Ho Man Sika liczya
prawie 200 tys. czonkw, a jeli nawet liczba ta bya zawyona, to
nie zmienia to skali dysproporcji midzy tymi dwiema najwikszymi
podwczas partiami dziaajcymi na pnocnokoreaskiej scenie poli
tycznej.
Wyeliminowanie nacjonalistw Ho Man Sika nie zakoczyo walki
Kim Ir Sena o wadz w Korei Pnocnej. W marcu 1946 roku pojawi
si rywal jeszcze groniejszy i bardziej niebezpieczny, bo wywodzcy
si z tej samej formacji ideowej. Tym wyzwaniem bya frakcja jenask
i jej Nowa Partia Ludowa. Wobec frakcji jenaskiej nie mona byo uy
rodkw, jakimi zwalczano nacjonalistw Ho Man Sika, rywalizowanie
za z Now Parti Ludow na paszczynie polityczno-ideologicznej ze
wzgldu na jej duy potencja intelektualny byo trudne i ryzykowne.
Dla sowieckich wadz okupacyjnych, ktre zdecydowanie postawiy na
Kim Ir Sena, jedynym moliwym rodkiem neutralizacji gronego
rywala pozostao zjednoczenie. Formalnie z propozycj zjednoczenia
wystpi Kim Ir Sen , chocia inicjatywa, podobnie jak wstpne uzgod
nienia, odbyway si pod cis kontrol sowieckich wadz okupacyj
nych. Pretekstw do zjednoczenia nie brakowao. Od stycznia 1946 roku
Pnoc dokonuje przyspieszenia procesu rewolucyjnego. Z inicjaty
wy komunistw nastpuje zjednoczenie ruchu modzieowego, w wy
niku ktrego powstaje masowa organizacja modziey koreaskiej, tzw.
Demokratyczna Liga Modziey. Na wyrane polityczne zapotrzebowa
nie komunistw tworz si te liczne organizacje spoeczne, kulturalne
i zwizkowe. Za zjednoczeniem przemawia te ma aktualna sytuacja
polityczna w kraju i nowe gigantyczne wyzwania, jakie staj przed
komunistami. 27 lipca VIII Plenum Komitetu Centralnego Komuni
stycznej Partii Korei Pnocnej zaakceptowao zjednoczenie, a w mie
sic pniej Kongres Zjednoczeniowy powoa do ycia now parti.
W ten sposb z poczenia Komunistycznej Partii Korei Pnocnej Kim
79
80
81
82
42
Ir Sena i Nowej Partii Ludowej Kim Tu-bonga 30 sierpnia 1946 roku

powstaa Partia Pracy Korei Pnocnej (PPKP) .
Nie znamy wszystkich kulis procesu zjednoczenia obydwu partii .
Z nieoficjalnych informacji, uzyskanych od politykw pnocnokoreaskich, a potwierdzonych przez chiskich rozmwcw autora , wynikao
niezbicie, i zjazd zjednoczeniowy odbywa si pod staym nadzorem
i kontrol miejscowych wadz sowieckich, z ktrymi Kim Ir Sen na
bieco uzgadnia i konsultowa wszystkie sporne problemy, jakie poja
wiy si podczas Kongresu. Chocia Rosjanie starali si nie podkrela
swej obecnoci, to jednak przez cay czas trwania kongresu pk Ignatiew,
gwny sowiecki doradca Kim Ir Sena, pozostawa w kuluarach zjazdu.
To on nakoni Kim Ir Sena, by nie wysuwa swej kandydatury na
stanowisko szefa nowej partii, lecz wspaniaomylnie" zaakceptowa
przywdztwo Kim Tu-bonga, lidera frakcji jenaskiej i Nowej Partii
Ludowej. Nieprawdziwe s wic sugestie czci rde poudniowokoreaskich, e Kim Ir Sen przegra wybory z Kim Tu-bongiem o sta
nowisko przewodniczcego partii .
W pimiennictwie pnocnokoreaskim nieomal do koca lat pi
dziesitych pisano (zgodnie z prawd), e pierwszym szefem zjednoczo
nej partii by Kim Tu-bong. Po wyeliminowaniu frakcji jenaskiej
w 1958 roku, oficjalna historiografia pocza dyskretnie pomija t
kwesti, podkrelajc jedynie, e zjazd toczy si pod kierownictwem
tow. Kim Ir Sena" . Jednake pniej uczeni i politycy pnocnokoreascy podkrelali, e to wanie Kim Ir Sen zjednoczy parti i od
zawsze" sta na jej czele . W sierpniu 1946 roku pozycja Kim Ir Sena
bya ju na tyle silna, e sowieccy doradcy postanowili nie antagoni
zowa i tak zwanionych frakcji nieustannym wysuwaniem Kima na
kierownicze stanowiska w centralnym aparacie administracyjnym i par
tyjnym pastwa. Kim Ir Sen, ktry potrafi odrni realn wadz od
jej pozorw, bez sprzeciwu zadowoli si stanowiskiem wiceprzewodni
czcego partii, wiedzc, e wczenie byo to maksimum tego, co mg
osign.
Zjazd zjednoczeniowy partii by bezapelacyjnym sukcesem Kim Ir
Sena, i to z kilku wanych powodw. Po pierwsze, wszyscy komunici
koreascy przeciwni zjednoczeniu, zarwno spord miejscowych ko
munistw, jak i z frakcji jenaskiej, zostali z partii usunici, co wzmac
niao pozycj Kima, gdy w zdecydowanej wikszoci byli to gw83
84
85
86
87
88
43
Zanim wybucha wojna
nie jego przeciwnicy. Po drugie, zjednoczenie z Now Parti Ludow

ostatecznie eliminowao grob rywalizacji midzyfrakcyjnej z wielk
i wpywow frakcj jenask, ktrej skutki i konsekwencje trudno byo
przewidzie. Po trzecie, powoujc zjednoczon parti w Korei Pnoc
nej Kim powanie osabi pozycje swojego najgroniejszego rywala na
Poudniu, Pak Hon-yonga, ktry bezpowrotnie traci nie tylko czowk
swych najbliszych ludzi, ale take pozycj gwnego lidera ruchu
komunistycznego w caej Korei. Po czwarte, Kim Ir Senowi i jego
sowieckim opiekunom udao si wytworzy tak atmosfer na zjedzie,
e opr czy konflikt z Kimem by praktycznie niemoliwy - szczeglnie
w sytuacji, gdy on sam uchodzi za czowieka Moskwy. Wystpi
przeciw Kimowi oznaczao w praktyce wystpi przeciw sowieckim
wadzom okupacyjnym, ich armii i autorytetowi WKP(b). Przywdztwo
Kima byo narzucone, i byo to oczywiste dla wszystkich frakcji dziaa
jcych w partii. W tej sytuacji miejscowi komunici nie angaowali si
w adne spory i wewntrzne dysputy, jakie toczyy si na zjedzie;
milczeli te przedstawiciele frakcji jenaskiej, gdy - jak susznie
zauwaa najwybitniejszy biograf Kim Ir Sena prof. Dae-Sook Suh wszdzie czu byo oddech Sowietw" i cie pk. Ignatiewa .
Mimo e przewodniczcym Partii Pracy Korei Pnocnej wybrano
Kim Tu-bonga, gwn osob na zjedzie by Kim Ir Sen. On wygosi
gwny referat polityczny i przedstawi nowy skad personalny Komite
tu Centralnego. Z jego inspiracji nikomu bliej nie znany szeregowy
uczestnik zjazdu Ho Kuk-bong wystpi z propozycj (przyjt jedno
gonie), by honorowym przewodniczcym partii wybra Jzefa Stalina.
Kim Ir Sen by te autorem wiemopoddaczego listu otwartego, wysto
sowanego przez zjazd do wielkiego Stalina" .
W tym samym czasie, gdy z forum zjazdu wysyano dzikczynne
telegramy do okrytej chwa" bolszewickiej partii w Phenianie, przy
dwikach fanfar i bijcych gongach, odsonito - rwnie z inicjatywy
Kim Ir Sena - okazay pomnik wdzicznoci ku czci onierzy radziec
kich polegych w Korei. Kim Ir Sen mia pen wiadomo faktu, i
jego triumfalny marsz na szczyty wadzy byby niemoliwy bez poparcia
i pomocy sowieckich protektorw. Czyni wic wszystko, by udowodni
swym politycznym mocodawcom, e postawienie na niego byo waci
wym posuniciem. Jego manifestacyjna lojalno i oddanie, w pocze
niu z propagandowymi hodami dla Stalina i WKP(b), oznaczaa nie
89
90
44
tylko wychodzenie naprzeciw obowizujcej liturgii, ale i polityczn

demonstracj zdecydowanie prosowieckiej opcji.
W tajnym gosowaniu do Komitetu Centralnego zjednoczonej partii
trzynacie miejsc zdobyli miejscowi komunici, dwanacie - frakcja je
nask, osiem - komunici formalnie nie zwizani z adn frakcj, sze sowieccy Koreaczycy i tylko cztery - kapsaczycy Kim Ir Sena .
Powierzchowna, jedynie arytmetyczna analiza skadu personalnego
nowego Komitetu Centralnego Partii Pracy Korei Pnocnej sugeruje, e
w najwyszych organach partii frakcja Kim Ir Sena bya najsabiej
reprezentowana. Tak jednak nie byo. W wczesnej rzeczywistoci po
litycznej podzia na frakcj sowieckich Koreaczykw i frakcj Kim Ir
Sena by podziaem nieco sztucznym i wysoce umownym. Podzia ten
by widoczny i wyrazisty w latach pidziesitych, ale nie w latach
czterdziestych, gdy obie frakcje (o zdecydowanej orientacji prosowiec
kiej) solidarnie wzajemnie si wspieray i podtrzymyway. W peni wic
zasadne jest uywanie okrelenia frakcja sowiecko-kapsaska", gdy
bya to jednolita i tosama w swej istocie grupa polityczna. Skad
nowego, picioosobowego, Biura Politycznego Komitetu Centralnego
bardziej realnie oddawa rzeczywiste wpywy polityczne poszczegl
nych frakcji . I tak: dwch czonkw reprezentowao frakcj jenask,
dwch frakcj sowiecko-kapsask, jeden miejscowych komunistw.
Gdy jednak miejscowy komunista szybko przeszed na stron Kim Ir
Sena, frakcja sowiecko-kapsaska uzyskaa wikszo. W konsekwencji
Kim Ir Sen, ktry formalnie reprezentowa w Komitecie Centralnym
najsabsz frakcj, zosta I wiceprzewodniczcym partii o kompeten
cjach rwnych (jeli nie wikszych) oficjalnie urzdujcemu przewodni
czcemu partii Kim Tu-bongowi. I I wiceprzewodniczcy, Chu Yong-ha,
reprezentujcy miejscowych komunistw, faktycznie by politycznym
winiem Kim Ir Sena i w trakcie swego urzdowania nigdy przeciw
niemu nie wystpi. Pozycja Kim Ir Sena bya wic faktycznie o wiele
silniejsza, take realna wadza, jak dysponowa, i wpywy byy znacz
nie rozleglejsze, ni wynikao to z zajmowanych przez niego stanowisk
w partii. Cigle budowano te kult Kim Ir Sena, czego najbardziej
spektakularnym wyrazem byo nadanie jego imienia uniwersytetowi
w Phenianie (pierwszej wyszej uczelni w kraju) .
W sierpniu 1946 roku na najwyszych szczeblach wadzy w Komu
nistycznej Partii Korei Pnocnej nie byo ju najwybitniejszych przy91
92
93
45
Zanim wybucha wojna
wdcw z frakcji miejscowych komunistw, ktrzy jeszcze przed nie

spena rokiem odgrywali dominujc rol w ruchu komunistycznym na
Pnocy. Ci nieliczni, ktrzy omielili si kwestionowa nowe porzdki
w partii bd tylko demonstrowali swoj odmienno, byli gwatownie
krytykowani i usuwani. Taki charakter miaa gona sprawa O Ki-sopa,
jednego z czoowych liderw frakcji miejscowej, ktry jeszcze w grud
niu 1945 roku popad w konflikt z Kim Ir Senem. We wrzeniu 1946 ro
ku w organie prasowym partii, dzienniku Rodong Sinmun" (Gos
Pracy) O Ki-sop opublikowa obszerny artyku Pastwo a zwizki za
wodowe. O Ki-sop by nie tylko znanym dziaaczem komunistycznym,
ale take wybitnym dziaaczem zwizkowym, zaangaowanym w obro
n praw robotnikw jeszcze w okresie okupacji japoskiej. Jego tekst
nie zawiera adnych ideologicznych odstpstw od doktryny, podkrela
jedynie konieczno podniesienia roli zwizkw zawodowych jako
gwnego obrocy interesw klasy robotniczej. Artyku ten nie wzbudzi
najmniejszych emocji wrd aktywu partyjnego i przeszed zupenie
niezauwaony, jednake z inicjatywy Kim Ir Sena Sekretariat Komitetu
Centralnego PPKP wczy do obrad swego listopadowego posiedzenia
plenarnego punkt O lewacko-prawicowych bdach tow. O Ki-sopa".
Z gwatownym atakiem przeciwko O Ki-sopowi i tezom jego artykuu
wystpi miejscowy komunista (ktry po zjedzie zjednoczeniowym
przeszed na stron Kim Ir Sena) Cho Nyong-ha .
Uczestnicy obrad byli zaskoczeni atakami Cho, i to z kilku powodw.
Po pierwsze, nikt ich nie uprzedza, e podczas obrad w ogle bdzie
poruszona sprawa artykuu O Ki-sopa, po drugie, nie rozumieli przyczyn
tak gwatownej polemiki z tekstem, ktrego w ogle nie pamitali. Tak
wic zdecydowana wikszo delegatw odmwia merytorycznego
ustosunkowania si do zarzutw, tumaczc si nieznajomoci krytyko
wanego artykuu. Zapewne zachcony t przychyln dla siebie reakcj
sali O Ki-sop niespodziewanie dla wszystkich (gdy czonkowie KC
zajmowali swoje miejsca po przerwie obiadowej) wszed na mwnic
z najnowszym wydaniem Dzie Lenina w jzyku japoskim i zacz
obficie cytowa Lenina i jego pogldy na temat zwizkw zawodowych
w pastwie socjalistycznym. Z wystpienia O Ki-sopa wynikao, e
wikszo pogldw i opinii wyraonych w jego artykule Pastwo
a zwizki zawodowe to myli i idee ywcem przeniesione z dzie wiel
kiego Lenina". Mao tego, O Ki-sop sam zaatakowa kierownictwo
94
46
partii, owiadczajc, e jest przedmiotem atakw nie za pogldy na rol

zwizkw zawodowych, lecz za swoj niezalen postaw, ktra dla
kierownictwa jest kopotliwa i uciliwa. Wystpienie to musiao wywo
a due wraenie na suchaczach, skoro zabierajcy gos w dyskusji
delegaci odmwili potpienia O Ki-sopa, a cz postulowaa nawet, by
Komitet Centralny zamkn dyskusj na ten temat, odsyajc spraw do
rozpatrzenia przez specjaln komisj KC, ktra zbada spraw i orzeknie,
czy O Ki-sop dopuci si zarzucanych mu bdw, czy te nie.
Wwczas faktyczny inspirator nagonki Kim Ir Sen, cho zaskoczony
tak niekorzystnym dla siebie obrotem wydarze, nie pytajc prowadzcego
obrady Kim Tu-bonga o zgod na wystpienie, wyszed na mwnic
i obwieci coraz bardziej zdumionym suchaczom, e w sprawie O K i -sopa" nie chodzi tylko o bdne pojmowanie roli zwizkw zawodowych,
ale o caoksztat jego pogldw i dziaalnoci w ostatjiim okresie. Wobec
zdecydowanej postawy Kim Ir Sena i solidaryzowania si z jego poglda
mi czonkw frakcji kapsasko-sowieckiej upadek O Ki-sopa by przes
dzony. Kim Ir Sen nie by jednak jeszcze tak silny, by cakowicie
i natychmiast wyeliminowa O Ki-sopa. Na tym etapie walki o cakowit
kontrol nad parti wystarczyo O Ki-sopa zneutralizowa i odsun na
margines ycia politycznego partii. Wkrtce opuci on stanowisko szefa
Biura Agitacji i Propagandy, przechodzc na mniej eksponowane stanowi
ska szefa Biura ds. Pracy w Prowincjonalnym Komitecie Ludowym Korei
Pnocnej, a nastpnie na jeszcze nisze stanowisko dyrektora w Radziecko-Koreaskim Towarzystwie Transportu Morskiego".
Rok 1946 to niewtpliwie czas byskawicznego wspinania si Kim Ir
Sena na pozycj gwnego lidera komunistw pnocnokoreaskich.
Zakoczony sukcesem proces zjednoczenia ruchu komunistycznego na
Pnocy wskazywa, e proces taki jest konieczny take na Poudniu.
Wskutek tego Kim Ir Sen automatycznie wcza si w wewntrzne
rozgrywki poudniowokoreaskiego ruchu komunistycznego, dotych
czas wyczone spod jego kontroli. W listopadzie 1946 roku, pod wy
ranym naciskiem Pnocy, Komunistyczna Partia Korei Poudniowej
czy si z Now Parti Ludow, tworzc - podobnie jak na Pnocy jednolit Parti Pracy Korei Poudniowej. Przewodniczcym partii zo
staje Pak Hon-yong, niekwestionowany lider komunistw na Poudniu.
Nie zmienia to w niczym faktu, e powoanie na Pnocy niezalenej
od Pak Hon-yonga partii komunistycznej oraz szybki proces zjednocze47
Zanim wybucha wojna
nia by jego wielk prestiow i polityczn porak. Tym bardziej

bolesn, e zadany zosta ostateczny cios ambicjom Poudnia do przy
wdztwa nad caym ruchem komunistycznym w Korei. Nie bez wpywu
na pozycj Paka miay te wydarzenia na Poudniu, gdzie - mimo
rewolucyjnego wrzenia, uaktywnienia si rodzimej partyzantki komuni
stycznej i wzmoonej infiltracji z Pnocy - partia ponosia liczne poli
tyczne poraki .
96
6. Umocnienie wadzy Kim Ir Sena i sowietyzacja Pnocy

9 lutego 1946 roku dotychczasowe Biuro Administracyjne 5 Prowincji
(ju bez nacjonalistw Ho Man Sika) po dwudniowych obradach prze
ksztacio si w Pnocnokoreaski Prowincjonalny Komitet Ludowy .
Przewodniczcym zosta Kim Ir Sen, wiceprzewodniczcym Kim Tu-bong, sekretarzem Kang Yang-uk. Komitet skada si z jedenastu biur,
ktre w praktyce odgryway rol ministerstw. Dziewicioma biurami
kierowali miejscowi komunici, co byo logiczne, bo byli to ludzie
najlepiej zorientowani w terenie i najlepiej merytorycznie przygotowani
do pracy. Szefem tylko jednego biura zosta przedstawiciel frakcji
jenaskiej Choe Chang-in. Frakcja kapsaska Kim Ir Sena te obja
kierownictwo jednego biura, mianowicie Choe Yong-gon zosta szefem
Biura ds. Bezpieczestwa nieprzypadkowo - nastpio to na wyrane
polecenie sowieckich wadz okupacyjnych , ktre kontrol nad policj
i tajnymi subami uwaay za najwaniejszy instrument nowej wadzy.
Na marginesie naszych rozwaa na temat rde powstania Pnocnokoreaskiego Prowincjonalnego Komitetu Ludowego warto zauway,
e w latach czterdziestych Kim Ir Sen publicznie przyznawa, e powoa
nie tego komitetu zaproponoway sowieckie wadze okupacyjne. W latach
pidziesitych Kim zmieni wersj, goszc, e to on sam by inicjato
rem powoania komitetu, a Rosjanie tylko poparli jego projekt. Od poczt
ku lat siedemdziesitych do chwili obecnej obowizuje wersja, wedug
ktrej utworzenie omawianego Komitetu Ludowego byo oryginalnym
autorstwem Kim Ir Sena, z ktrym Sowieci nie mieli nic wsplnego.
Waga, jak sowieckie wadze okupacyjne przywizyway do szybkie
go utworzenia na Pnocy miejscowych si bezpieczestwa, wiadczya
a nadto dobitnie, jak wan rol przypisywano tym organom w procesie
97
98
48
sowietyzacji kraju i umacniania wadzy komunistw. Ju w listopadzie

1945 roku z inicjatywy Rosjan powoano w cakowitej tajemnicy tzw.
Instytut Pheniaski, ktrego szefem zosta najbliszy wsppracownik
Kim Ir Sena, partyzant z Mandurii K i m Chaek. Jego zastpc by Kim
Sok-bok, sowiecki Koreaczyk, absolwent Uniwersytetu Leningradzkiego, ktry powrci do Korei z wkraczajcymi jednostkami Armii
Czerwonej . Instytut Pheniaski funkcjonowa nieprzerwanie do 1949
roku. Jego gwnym zadaniem byo przygotowanie kadr dla tworzonych
naprdce koreaskich si bezpieczestwa i przyszej armii. Szko roz
wizano po tzw. wrzeniowej ofensywie, kiedy wyszkolonych w niej
630 pnocnokoreaskich agentw zostao przerzuconych w cigu mie
sica na Poudnie. Na miejsce tej instytucji Kim Ir Sen utworzy Szko
Kadr w Hoeryong, ktrej szefem zosta kapsaczyk O Chin-u. Kiedy
w lutym powoano Biuro ds. Bezpieczestwa z Choe Yong-gonem na
czele i Pang Hak-se, sowieckim Koreaczykiem, odpowiedzialnym za
operacje tajnej policji, stao si oczywiste, e organy te bd odgryway
niezwykle wan rol w procesie konsolidacji nowego reimu i eli
minacji wszystkich si niewygodnych dla nowych wadcw . Biuro
ds. Bezpieczestwa w trakcie swego niedugiego istnienia wyszkolio
12 tys. milicjantw, 3000 czonkw policji wewntrznej (odpowiednik
amerykaskiego FBI) i 5000 kadr sub bezpieczestwa .
Do koca 1946 roku na terytorium Korei Pnocnej powstay take
liczne szkoy i placwki ksztacce kadr oficersk dla majcego po
wsta wojska. W efekcie szybkiego szkolenia ju w 1946 roku zamyla
no o sformowaniu 20-tysicznej armii. W 1947 roku USA oceniay, e
Pnoc ma ju 120-150 tys. dobrze uzbrojonych ludzi. W tym czasie
dwukrotnie liczniejsze Poudnie miao zaledwie 26 tys. przeszkolonych
onierzy . Siy bezpieczestwa i armii Pnocy rosy byskawicznie
rwnie wskutek wczenia do nowych jednostek ludzi szkolonych
w ZSRR, gdzie (tylko w 1947 roku) przebywao ich a 10 tysicy .
Formalnie nieistniejca armia pnocnokoreaska bya ju na tyle mo
bilna, e moga pozwoli sobie na wysanie regularnych oddziaw na
pomoc komunistom walczcym w Chinach. Pamitajmy, e u boku
armii Mao walczyo cznie 120 tys. koreaskich onierzy w ramach
tzw. Koreaskiej Ochotniczej Armii. We wrzeniu 1947 roku na Pnocy
powstaa kolejna placwka suby bezpieczestwa, zwana Instytutem
Politycznym Kang Dong, pod kierownictwem poudniowokoreaskiego
99
100
101
102
103
49
Zanim wybucha wojna
komunisty Park Hon-yonga, gwnym jednak szefem ds. szkolenia

agentw zosta czowiek Kim Ir Sena, kapsaczyk So-Chol. Podstawo
wym zadaniem nowej placwki byo szkolenie kadr dla dziaaczy na
Poudniu, partyzantki komunistycznej i do dziaa dywersyjnych na za
pleczu wroga .
Pnocnokoreaski Prowincjonalny Komitet Ludowy, cakowicie
skomunizowany po wyeliminowaniu nacjonalistw Ho Man Sika, na
wyrane polecenie wadz sowieckich przystpi do realizacji radykal
nych reform spoecznych , ktre w zamyle inicjatorw miay zako
czy krtki etap i znaczco rozszerzy baz spoeczn nowej wadzy.
5 marca uchwalono reform roln . Ma ona znaczenie olbrzymie, albo
wiem zdecydowana wikszo ludnoci Korei Pnocnej utrzymuje si
z pracy na roli. Wacicielami ziemi byli jednak gwnie Japoczycy
i w niewielkim procencie koreascy obszarnicy. Jednoczenie a 75%
ziemi uprawnej dzierawili koreascy chopi. Wedug postanowie re
formy konfiskowano ca ziemi nalec do Japoczykw i korea
skich kolaborantw oraz ziemi tych koreaskich wacicieli, ktrzy na
niej nie pracowali, lecz tylko j podnajmowali. Konfiskat objto te
ziemie nalece do klasztorw i wsplnot religijnych, jeli przekraczay
12,25 akrw lub byy wykorzystywane do eksploatacji ludzi . Wy
waszczeniu podlegaa wszelka prywatna wasno ziemska powyej
12,25 akrw, a waciciel sam jej nie uprawia. Ustawa o reformie nie
przewidywaa adnej formy odszkodowa, ale mocno akcentowaa fakt,
e podstaw gospodarki rolnej jest prywatna wasno ziemi nalecej
do ludzi, ktrzy j uprawiaj.
Radykalizm reformy by teoretyczny, w praktyce realizowano j
bardzo elastycznie i wybirczo. Konfiskat ziemi w rzeczywistoci nie
objto tych Koreaczykw, ktrzy zajmowali wysokie stanowiska admi
nistracyjne i polityczne, a take tych, ktrych nowa wadza pragna
pozyska, przede wszystkim znanych pisarzy, artystw i naukowcw .
W wyniku reformy rolnej poow ziemi uprawnej otrzymao 725 tys.
rodzin wiejskich. Oznaczao to, e czwarta cz mieszkacw Korei
Pnocnej odczua bezporednio skutki wdraanej reformy. Reforma
bardzo mocno uderzaa w stary porzdek spoeczny i bya duym sukce
sem politycznym komunistw, ktrzy pozyskali du cz zachowaw
czego i mao aktywnego politycznie elektoratu wiejskiego. Komunistom
sprzyja fakt, e reforma rolna nie wywoaa wrd Koreaczykw tylu
104
105
106
107
108
50
konfliktw czy emocji co w Chinach. A to gwnie dlatego, e zabierano

ziemi nalec przede wszystkim do znienawidzonych Japoczykw
i kolaborujcych z nimi Koreaczykw, konfiskat powszechnie wic
przyjmowano jako surowy, ale w peni usprawiedliwiony akt wyroku
historii. Nie bez znaczenia dla spoecznej akceptacji by te fakt, i
komunici w trakcie realizacji reformy wyranie, a nawet demonstracyj
nie, podkrelali, i wdraana reforma to walka z pozostaociami feudalizmu i kolonializmu, nie za droga do socjalizmu .
Wkrtce po realizacji ustawy o reformie rolnej Pnocnokoreaski
Prowincjonalny Komitet Ludowy przyj 30 lipca nowe Prawo Pracy,
ustaw o rwnouprawnieniu kobiet oraz 10 sierpnia dekret o nacjonalizacji
przemysu, bankw, kolei i innych rodkw transportu. W wyniku nacjo
nalizacji 1043 przedsibiorstwa przeszy na wasno pastwa.
Due znaczenie polityczne miao te wprowadzenie 9 sierpnia obo
wizkowych dowodw tosamoci dla mieszkacw Korei Pnocnej,
ktrzy osignli 18 rok ycia. Miao to przede wszystkim suy kontroli
ludnoci, nieprzypadkowo za zgubienie dowodu grozia wysoka kara
pienina w wysokoci 50 wonw, a za drug utrat - obz pracy .
Opr spoeczny wobec radykalnych reform spoecznych by niewielki.
Na tym polegaa zasadnicza rnica w porwnaniu z podobn batali,
jak wkrtce mieli stoczy Chiczycy.
Rok 1946 zakoczy proces instytucjonalizacji nowego adu politycz
nego i pierwszy etap sowietyzacji kraju. Koncesjonowana opozycja
polityczna, skupiona wok Koreaskiej Partii Demokratycznej Ho Man
Sika, zostaa politycznie rozbita, a wikszo dziaaczy, ktrym nie
udao si zbiec na Poudnie, fizycznie unicestwiona. Bezwzgldna roz
prawa z wszelkim oporem wobec nowych wadz zaowocowaa masowy
mi ucieczkami na Poudnie nie tylko ludzi czynnie zaangaowanych
w walk z komunistami, ale te przedsibiorcw, kupcw, rzemielni
kw i inteligencji. Wedug rde japoskich o masowoci ucieczek
wiadczy fakt, i pod koniec 1944 roku na Pnocy mieszkao 9170 tys.
ludzi, a na Poudniu 15 944 tys. Pod koniec 1946 roku ludno Poudnia
wzrosa o 22%, a Pnocy zaledwie o 2%; byo to najlepsz ilustracj
masowych emigracji na Poudnie .
Najwaniejszym dzieem instytucjonalizacji rewolucji byo powoa
nie Partii Pracy Korei Pnocnej - zgodnie z wymogami doktryny:
zhierarchizowanej, masowej i scentralizowanej partii komunistycznej,
109
110
111
51
Zanim wybucha wojna
przeniknitej jedn ideologi i jedynie susznym drogowskazem. Do

wielkich rewolucyjnych zada radykalnej przebudowy spoecznej po
trzeba byo jednak masowej mobilizacji. Temu celowi mia suy
powoany 22 kwietnia 1946 roku Zjednoczony Front Demokratyczny
Korei Pnocnej , ktry roztoczy cis kontrol i nadzr nad wszyst
kimi bez wyjtku masowymi organizacjami spoecznymi, zwizkowy
mi, modzieowymi i kulturalnymi, powstaymi po wyzwoleniu Korei
Pnocnej. Oprcz zasadniczego celu nowej organizacji, jakim bya
mobilizacja spoeczestwa, nie mniej wane byy jej funkcje polityczno-propagandowe. Miaa wic stwarza wobec Poudnia wraenie po
wszechnoci poparcia ludnoci Pnocy dla wadz w Phenianie oraz
zgasza pretensje do wystpowania w imieniu caego narodu korea
skiego - a zatem przypisywano sobie prawo do jedynie susznej wykad
ni i oceny sytuacji na Poudniu oraz moralny obowizek do inicjowania
propozycji zjednoczeniowych kraju.
Do Zjednoczonego Frontu Demokratycznej Korei Pnocnej wstpi
y: utworzona w listopadzie 1945 roku Federacja Zwizkw Zawodo
wych (350 tys. czonkw), powstaa 17 stycznia 1946 roku Demokra
tyczna Liga Modziey (okoo 1 min czonkw), powoany 30 stycznia
1946 roku Zwizek Chopski (800 tys. czonkw), powstaa w listopadzie
1946 roku Liga Kobiet (350 tys. czonkw) . Kolektywnymi czonkami
Zjednoczonego Frontu zostaje te wiele mniejszych organizacji, w tym
prnie dziaajce od listopada 1945 roku Towarzystwo Przyjani Koreasko-Radzieckiej. Zjednoczony Front by kierowany przez ludzi cakowicie
lojalnych i dyspozycyjnych wobec komunistw. Najczciej jego kadry
tworzyli sami komunici bd skierowani do niego zaufani bezpartyjni
dziaacze",rewolucyjni demokraci", postpowi aktywici spoeczni" czy
patriotycznie zaangaowani obywatele" .
Procesem wieczcym dzieo instytucjonalizacji rewolucji, a precy
zyjnie - sowietyzacji kraju, byo przeprowadzenie w Korei Pnocnej
pierwszych demokratycznych" wyborw do prowincjonalnych miej
skich i powiatowych Komitetw Ludowych .
Komunici potraktowali wybory z najwysz powag jako batali po
lityczn o wielkim znaczeniu nie tylko dla Pnocy, ale i Poudnia. Do
wyborw dopuszczono tylko partie nalece do Zjednoczonego Frontu
Demokratycznej Korei Pnocnej, czyli w praktyce tylko te (bo innych nie
byo), ktre znajdoway si pod cakowit kontrol komunistw. Frekwen112
113
114
115
116
52
cja jak na kraj nkany gbokim analfabetyzmem bya bardzo wysoka.

Wedug oficjalnych informacji w wyborach wzio udzia 99,6% upraw
nionych do gosowania. Zjednoczony Front odnis, oczywicie, druzgo
cce zwycistwo . Na jego kandydatw do prowincjonalnych komitetw
gosowao 97,0% uprawnionych; do powiatowych komitetw - 96,9%,
a do miejskich - 95,4%. Ogem wybrano 3459 czonkw tych komitetw.
Spord tej liczby 1102 naleao do Partii Pracy Korei Pnocnej (komu
nistw), a 351 do zwasalizowanej Koreaskiej Partii Demokratycznej, na
ktrej listach licznie figurowali te tzw. miejscowi komunici; 253 czon
kw reprezentowao Religijn Parti Modych Przyjaci (po usuniciu
i represjonowaniu niezalenych przywdcw partia ta znajdowaa si pod
cakowit kontrol komunistw), 1753 wybranych czonkw byo bez
partyjnych, ale to nie znaczy, e politycznie niezaangaowanych, gdy fak
tycznie wszyscy oni byli ludmi wysunitymi przez Zjednoczony Front.
Prof. Czang z Akademii Ducze w Phenianie powiedzia autorowi, e tzw.
bezpartyjni to bez wyjtku nasi ludzie", bezporednio oddelegowani przez
parti do organizacji masowych bd te wczeniej pozytywnie zaopinio
wani przez nasz Komitet Centralny" . Nie tylko przynaleno partyjna,
ale i skad socjalny czonkw komitetw ludowych, gdzie ludzie aparatu
wadzy wraz z chopami i robotnikami stanowili 81,4% wszystkich nowo
wybranych czonkw , nie pozostawia cienia wtpliwoci, jakie siy
polityczne zdominoway pnocnokoreask scen polityczn.
W 1947 roku przeprowadzono kolejne wybory do wiejskich i gmin
nych Komitetw Ludowych. W lutym frekwencja osigna" 99,80%
uprawnionych do gosowania, w marcu wzrosa do 99,98%; sukces
w wyborach pozwoli komunistom zwoa Generalny Kongres Komite
tw Ludowych . Kongres jednomylnie zatwierdzi wszystkie ustawy
legislacyjne przyjte wczeniej przez Pnocnokoreaski Prowincjonal
ny Komitet Ludowy, a jego najwaniejsz decyzj byo powoanie
najwyszego organu ustawodawczego - Zgromadzenia Ludowego Korei
Pnocnej, ktry faktycznie odgrywa rol parlamentu. Zgromadzenie
liczyo 257 czonkw, z ktrych 88 naleao do Partii Pracy Korei
Pnocnej, po 30 do Koreaskiej Partii Demokratycznej i Religijnej
Partii Modych Przyjaci, 87 formalnie byo bezpartyjnych. Wrd
237 czonkw Zgromadzenia 26% stanowili chopi, 24% - urzdnicy,
22% - robotnicy, 15% - inteligencja, 4% - handlowcy, 4% - ducho
wiestwo, 3% - przedsibiorcy i 2% - rzemielnicy . Na pierwszym
117
118
119
120
121
53
Zanim wybucha wojna
posiedzeniu Zgromadzenie wybrao spord swego skadu jedenastoosobowe Prezydium, na ktrego czele stan Kim Tu-bong.
Na miejsce Pnocnokoreaskiego Prowincjonalnego Komitetu Lu
dowego powoano now struktur o wszelkich prerogatywach rzdu Pnocnokoreaski Komitet Ludowy . Nowy rzd" liczy 22 czon
kw i by cakowicie zdominowany przez komunistw, ktrych byo
szesnastu, a tylko dwch pochodzio z Koreaskiej Partii Demokratycz
nej, dwch z Religijnej Partii Modych Przyjaci i dwch byo bez
partyjnych. Szefem nowego rzdu" zosta K i m Ir Sen, ktry staje si
gwnym rozgrywajcym" na pnocnokoreaskiej scenie politycznej.
122
Powstanie Koreaskiej Armii Ludowej i proklamowanie

Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej
Zasadnicze rnice polityczne midzy Stanami Zjednoczonymi Ameryki
Pnocnej a Zwizkiem Radzieckim w kwestii przyszego statusu zjed
noczonej Korei uzewntrzniy si ju w kilka miesicy po wyzwoleniu,
mimo e oba mocarstwa deklaroway wol odbudowy Korei suweren
nej, demokratycznej i zjednoczonej. Rozwj sytuacji na Pnocy, gdzie
Rosjanie otwarcie oparli si na prosowieckich komunistach, w pocze
niu z pogarszajc si sytuacj midzynarodow (zimna wojna) sprawi,
e zarwno ZSRR, jak i USA w coraz mniejszym stopniu skonne byy
do ugody i kompromisu. Sowieckie wadze okupacyjne wielokrotnie
deklaroway, e zasadniczym celem ZSRR w Korei jest niedopuszcze
nie, by Korea kiedykolwiek w przyszoci staa si japoskim mostem
do A z j i " i przyczkiem zbrojnej agresji Tokio na kontynent. Miao to
sugerowa, e chodzi gwnie o zabezpieczenie interesw narodowych
i pastwowych, a nie o podgrzewanie rewolucji komunistycznej i nowe
ideologiczne zdobycze. Tymczasem Zwizek Radziecki uwaa obie te
kwestie za jednakowo wane i traktowa je cznie. Dlatego od stycznia
1946 roku wyranie postawi na budow w Korei Pnocnej satelickiego
tworu politycznego opartego na sowieckich bagnetach i na wyszkolo
nych u siebie koreaskich najmitach.
123
W tej sytuacji zakoczenie 18 maja 1946 roku dziaalnoci Wsplnej

Komisji Amerykasko-Sowieckiej byo logiczn konsekwencj niemo
noci pogodzenia bardzo rnych koncepcji rozwizania problemu ko
reaskiego, jak rwnie symbolicznym przyznaniem si obu mocarstw,
e wybray one radykalnie odmienne drogi rozwoju kontrolowanych
54
24
przez siebie stref . Intensywna sowietyzacja Korei Pnocnej i wzrost

komunistycznej infdtracji w Korei Poudniowej skoniy amerykaskie
wadze okupacyjne do zaostrzenia polityki wobec miejscowych si
komunistycznych i do poparcia akcji tworzenia alternatywnych insty
tucji politycznych na Poudniu. W poowie 1946 roku w miejsce tzw.
Rady Demokratycznej Amerykanie powoali Poudniowokoreaskie
Tymczasowe Zgromadzenie Ustawodawcze , ktre w grudniu odbyo
pierwsz sesj. W kwietniu 1947 roku Amerykanie zlikwidowali ostat
nie Komitety Ludowe na Poudniu w miejscowoci Chejudo i Keojedo.
Likwidacja komitetw koczy te ywot proklamowanej jeszcze we
wrzeniu 1945 roku tzw. Koreaskiej Republiki Ludowej.
Proces tworzenia odrbnych struktur administracyjno-pastwowych
z punktu widzenia formalnoprawnego szybciej przebiega na Poudniu, co
stworzyo wraenie, e to Poudnie pierwsze dokonuje separatystycznych
dziaa, a Pnoc z lekkim opnieniem poda za decyzjami Poudnia.
Faktycznie sowieckie dowdztwo wojskowe i komunici z Pnocy byli
zdecydowani na utworzenie separatystycznego pastwa na Pnocy ju na
pocztku 1946 roku i zmierzali do tego coraz wyraniej - w miar jak
roso napicie midzynarodowe i zbliaa si zimna wojna. Wszystkie
pniejsze dziaania, propozycje, decyzje i polityczne gesty Kim Ir Sena
i sowieckich wadz okupacyjnych, nawoujce do zjednoczenia Korei i jej
demokratycznego rozwoju, byy tylko propagandow zason, pod ktr
skrywano zupenie inne cele. Zaznaczmy tylko, e sowieckie wadze
okupacyjne oraz komunici Kim Ir Sena, wiadomi swej saboci i poli
tycznego ryzyka, zdecydowanie odrzucay wszystkie amerykaskie propo
zycje dotyczce przeprowadzenia wolnych i demokratycznych wyborw
w caej Korei oraz kontroli wyborw przez ONZ. Wedug Dymitra Wokogonowa Stalin ba si wolnych wyborw w caej Korei , gdy uwaa,
e liczniejsze Poudnie, kontrolowane przez Amerykanw, przegosuje"
w wyborach mniej liczebn Pnoc .
Pnocnokoreascy komunici byli zdecydowani i cakowicie przy
gotowani do powoania wasnego pastwa na Pnocy, jednake w ce
lach propagandowo-politycznych zwlekali z tak decyzj, czekajc wia
domie, by pierwszy krok w kierunku separatyzmu podjli Amerykanie
i wadze koreaskie na Poudniu . Dopiero kiedy Seul ogosi, e wy
bory powszechne odbd si 10 maja 1948 roku, Zgromadzenie Ludo
we Korei Pnocnej na V Sesji podjo decyzj o przeprowadzeniu
125
126
127
128
55
Zanim wybucha wojna
25 sierpnia wasnych wyborw zarwno na Pnocy, jak i na Poudniu.

Zwizek Sowiecki nie zgodzi si na udzia obserwatorw ONZ na
Pnocy - w odrnieniu od Amerykanw, ktrzy zaprosili przedstawi
cieli ONZ na organizowane przez nich wybory na Poudniu. W konsek
wencji wyborw 15 sierpnia 1948 roku w Seulu proklamowano Repub
lik Korei.
Taki obrt wydarze by nie tylko spodziewany, ale i oczekiwany
w Phenianie. W olbrzymim te stopniu zosta przez Kim Ir Sena przyj
ty z zadowoleniem, mimo propagandowej wrzawy i zorganizowanej fali
oburzenia, demonstrowanego przez Phenian. Na Pnocy wszystkie dzia
ania ogranizacyjno-administracyjne dotyczce formalnego powoania se
paratystycznej stmktury pastwowej byy cakowicie zakoczone. Projekt
przyszej konstytucji kraju zosta jednomylnie zatwierdzony ju w listo
padzie 1947 roku i wzorowa si dokadnie na konstytucji stalinowskiej
z 1936 roku. Prace nad now konstytucj osobicie nadzorowa sowiecki
Koreaczyk Kim Taek-yong. W lutym 1948 roku powoano si zbrojn
pod nazw Koreaska Armia Ludowa (KAL) . Wszystko byo wic
precyzyjnie przygotowane i dopracowane w najdrobniejszych szczeg
ach. Czekano tylko na odpowiedni polityczny pretekst, ktrym stao si
proklamowanie na Poudniu Republiki Korei. Formalnie decyzja o wybo
rach na Pnocy bya odpowiedzi na separatystyczne wybory na Poudniu.
Faktycznie bya to realizacja wczeniej nakrelonych celw i planw, ktre
tylko dostosowywano do zmieniajcej si sytuacji politycznej.
Wybory sierpniowe 1948 roku - wedug oficjalnych informacji ogo
szonych w Phenianie - odbyy si na Pnocy przy rekordowo wysokiej
frekwencji 99,97% i bardzo wysokiej na Poudniu - 77,80%, zwayw
szy, e odbyy si tajnie". Wybory na Pnocy przebiegay, oczywicie,
pod cakowit kontrol komunistw. A wszystkie kandydatury, zanim
znalazy si na wsplnej licie Zjednoczonego Frontu Demokratycznej
Korei Pnocnej, musiay uzyska akceptacj Komitetu Centralnego
Partii Pracy Korei Pnocnej. Na Poudniu, wbrew haaliwej propagan
dzie Phenianu, nie odbyway si adne wybory do Najwyszego
Zgromadzenia Ludowego". Komunici na Poudniu zorganizowali jed
nak naprdce spotkanie 1000 delegatw, rzekomo wybranych przez lud
no w miejscowoci Haeju, spord ktrych wytypowano 360 delega
tw" do parlamentu pnocnokoreaskiego. Nowo wybrany parlament
liczy 572 delegatw: 360 z Poudnia i 212 z Pnocy , co w zamyle
129
130
131
56
organizatorw wyborczej farsy miao prawidowo odzwierciedla liczb

uprawnionych do gosowania na Pnocy i na Poudniu.
Wybory" na Poudniu miay dla komunistw Kim Ir Sena znaczenie
polityczne i propagandowe. Pozwoliy im wystpowa w imieniu caego
narodu koreaskiego i nie uznawa legalnoci rzdu na Poudniu. Sym
bolicznym podkreleniem owych roszcze byo demonstracyjne uzna
wanie Seulu za stolic caej Korei, a Phenianu jedynie za tymczasow
siedzib legalnych wadz pastwowych.
2 wrzenia 1948 roku Najwysze Zgromadzenie Ludowe" odbyo
swoje pierwsze posiedzenie, na ktrym zatwierdzono skad nowego
rzdu, now konstytucj kraju i wszystkie podstawowe akty legislacyj
ne. Ten najwyszy organ wadzy, mimo wprost szalonych propagando
wych zabiegw, by przedstawi go jako najliczniejsze demokratyczne
i w peni reprezentatywne ciao Pnocy i Poudnia, nie odgrywa w y
ciu politycznym kraju praktycznie adnej roli. Jego posiedzenia zwoy
wano nieregularnie i czysto okazjonalnie, prawie wycznie w celach
propagandowych. Zgromadzenie" to podchodzio z wielk nonszalan
cj nawet do wasnych zarzdze i regulaminw. Powszechnym zja
wiskiem bya niesystematyczno jego prac i milczenie przez kilka
lat z rzdu. Pod tym wzgldem bya to wielka rnica w porwnaniu
z praktyk funkcjonowania demokracji socjalistycznej w europejskich
krajach komunistycznych, gdzie rzdzcy komunici przywizywali
wielk wag do pielgnowania oficjalnego rytuau ycia politycznego.
Najwysze Zgromadzenie Ludowe", bdce podobnie jak nowy rzd
Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej stuprocentowym two
rem komunistycznej mniejszoci, w zamierzeniach twrcw miao stwa
rza wraenie, e jest reprezentantem szerokiego spektrum si politycz
nych Pnocy i Poudnia. Temu celowi suyo m.in. wysuwanie na
kluczowe stanowiska w parlamencie politykw spoza partii komunisty
cznej. I tak: przewodniczcym Najwyszego Zgromadzenia Ludowe
go" zosta Ho Hon, polityk z Poudnia, pierwszym wiceprzewodnicz
cym - Kim Tal-hyon, czonek zwasalizowanej pnocnokoreaskiej
Religijnej Partii Modych Przyjaci, drugim wiceprzewodniczcym Yi Yong, reprezentant maej lewicowej partii z Poudnia, tzw. Partii
Ludu Pracujcego. Przewodniczcym Prezydium Zgromadzenia" zosta
Kim Tu-bong - przewodniczcy Partii Pracy Korei Pnocnej, pierw
szym wiceprzewodniczcym - Hong Nam-pyo, komunista z Pnocy
57
Zanim wybucha wojna
(frakcja lokalna), drugim wiceprzewodniczcym - Hong Ki-hwang,

czonek Koreaskiej Partii Demokratycznej z Pnocy.
Sekretarzem Prezydium zosta Kang Ryang-uk, oficjalnie czonek
Koreaskiej Partii Demokratycznej, faktycznie niejawny komunista,
oddelegowany do partii demokratycznej w 1946 roku, prywatnie krew
ny Kim Ir Sena i jego arliwy stronnik. Szefem Gabinetu Ministrw"
kreowano samego Kim Ir Sena, a jego zastpcami byli czonkowie
Niezalenej Partii Demokratycznej z Poudnia Pak Hon-yong i Hong
Myong-hui oraz Kim Chaek - partyzant Kim Ir Sena z Mandurii i jego
najbliszy przyjaciel.
W nowym rzdzie poczona frakcja sowiecko-kapsaska obja
sze stanowisk ministerialnych, a wrd nich dwaj ludzie Kim Ir Sena:
Kim Chaek zosta wicepremierem i ministrem przemysu, a Choe Yong-gon ministrem obrony narodowej. Grupa jenask obja cztery mini
sterstwa: Pak Il-u spraw wewntrznych , Chae Chang-ik finansw, Ho
Chong-suk kultury i propagandy, Kim Won-bong administracji pastwo
wej. Frakcja miejscowych komunistw z Pnocy, osabiona w wyniku
zorganizowanego ataku frakcji sowiecko-kapsaskiej na I I Zjedzie
Partii Pracy Korei Pnocnej (27-30 marca 1948 roku) , wprowadzia
do rzdu tylko trzech swoich reprezentantw, ktrzy objli mniej zna
czce funkcje ministerialne (w tym transport i handel wewntrzny).
Rwnie komunici w Poudnia, ktrzy uciekli na Pnoc (oprcz Pak
Hon-yonga, ktry zosta pierwszym wicepremierem i ministrem spraw
zagranicznych), objli mao znaczce politycznie ministerstwa: Yi Song-yop sprawiedliwoci, a Pak Mun-gyu lenictwa.
W pierwszym, siedemnastoosobowym rzdzie Kim Ir Sen mia
wprawdzie tylko trzech (cznie ze sob) ludzi reprezentujcych frakcj
kapsask, w rzeczywistoci jednak frakcja ta odgrywaa decydujc
rol w systemie rzdw na Pnocy, przeksztacajc si w najpotniej
sz nieformaln struktur polityczn w kraju. Potga i polityczna witalno frakcji Kim Ir Sena oparta bya na kilku mocnych fundamentach.
Po pierwsze, bya to frakcja zdecydowanie faworyzowana przez so
wieckie wadze okupacyjne, a pniej (ju po proklamowaniu KRL-D)
przez sowieckich doradcw, ktrzy take po 1948 roku zachowali ogrom
ny wpyw na Kim Ir Sena i jego polityk.
Po drugie, wraz z utworzeniem Koreaskiej Armii Ludowej i Ko
reaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej frakcja Kim Ir Sena, cho
132
133
134
58
liczebnie sabsza od lokalnej frakcji miejscowych komunistw i frakcji

jenaskiej, opanowaa wszystkie najwaniejsze funkcje w aparacie bez
pieczestwa, policji i armii. Szefem Ministerstwa Bezpieczestwa by
wprawdzie Pak Il-u (z frakcji jenaskiej), ale w tym tak wanym
resorcie wikszo kluczowych stanowisk zajmowali partyzanci Kim Ir
Sena i sowieccy Koreaczycy. W 1948 roku w KRL-D byo ju 12 tys.
policjantw, 3000 funkcjonariuszy policji politycznej i 5000 zawodo
wych tajniakw . Szefem tej ostatniej grupy by sowiecki Koreaczyk
Pang Hak-se, ktry szybko ustpi miejsca partyzantowi Kima - Chi
Kyong-su.
Po trzecie, w wyniku czystki" dokonanej na I I Zjedzie Partii Pracy
Korei Pnocnej (marzec 1948 rok) miejscowi komunici zostali wyeli
minowani jako realna sia polityczna, ktra mogaby zagrozi pozycji
Kim Ir Sena. Jedni zostali zamordowani, inni politycznie zneutralizowa
ni, jeszcze inni, wiadomi klski swej politycznej koterii, przeszli do
zwyciskiego obozu Kim Ir Sena.
Po czwarte, proklamowanie KRL-D i wycofanie wojsk sowieckich
z Pnocy spowodowao gwatown dekompozycj frakcji sowieckich
Koreaczykw. Cz z nich opucia Kore wraz z wycofujcymi si
oddziaami sowieckimi. Pozostali tylko ci, ktrzy piastowali wane
stanowiska w armii, aparacie bezpieczestwa czy administracji pa
stwowej i zostali poproszeni" o nieopuszczanie kraju. Sowieccy Ko
reaczycy ze wzgldw propagandowo-politycznych nie objli adnych
kluczowych stanowisk w nowych strukturach pastwa (rzd, parlament).
W tej sytuacji ci z nich, ktrzy pozostali w kraju, byli skazani na cis
wspprac z Kim Ir Senem. W nim bowiem (niesusznie, jak si wkrt
ce okae) upatrywali najarliwszego obroc sowieckich interesw,
a przeto ich samych. W ten sposb nieomal bez walki Kim Ir Sen
pozbywa si kolejno gronego (ze wzgldu na skal powiza z Sowie
tami) rywala w walce o absolutn wadz nad krajem.
Po pite, pozycj frakcji Kim Ir Sena wzmacnia fakt, i najgroniejsza
dla Kima frakcja jenask jeszcze nie dostrzegaa w jego dyktatorskich
zapdach wikszego zagroenia dla swej pozycji. Kim okaza si polity
kiem przebiegym, zrcznym i bardzo elastycznym. Frakcj jenask ob
sypa licznymi prestiowymi i lukratywnymi funkcjami w aparacie partyj
nym i pastwowym, pozbywajc si ich stopniowo i jakby niezauwaalnie
pozbawiajc wpyww i rzeczywistej wadzy.
133
59
Zanim wybucha wojna
Po szste, w 1948 roku Kim Ir Sen nie traktowa ju powanie ewen

tualnego zagroenia dla swej pozycji ze strony poudniowokoreaskich
komunistw i ich lidera Pak Hon-yonga. Sytuacja Paka, ktry (podobnie
jak wikszo czoowych przywdcw Poudnia) musia ucieka na
Pnoc, bya od pocztku bardzo trudna. W chwili proklamowania
KRL-D w Korei nadal istniay dwie odrbne partie: Partia Pracy Korei
Pnocnej i Partia Pracy Korei Poudniowej. Pak po przybyciu do
Phenianu mniema, e Kim nadal traktowa go bdzie jako rwnorzd
nego partnera politycznego i e wsplnie winni decydowa o przyszo
ci partii, kraju i koreaskiej rewolucji. Tak si jednak nie stao mi
mo wielkich zasug Paka dla koreaskiej rewolucji. W tym czasie to
Kim, a nie Pak, by ju powszechnie uznanym koreaskim Stalinem".
W 1948 roku Partia Pracy Korei Pnocnej bya potn i masow
parti polityczn, ktra z powodzeniem kreowaa nowy ad polityczny
na Pnocy i proklamowaa KRL-D. Partia Pracy Korei Poudniowej
natomiast saba z kadym miesicem, przechodzc do defensywy na
wszystkich frontach politycznej konfrontacji na Poudniu. Wadza Pak
Hon-yonga nad t sabnc parti bya te coraz bardziej iluzoryczna,
szczeglnie w sytuacji, gdy 2 sierpnia 1948 roku z inicjatywy Kim Ir
Sena podjto decyzj o powoaniu wsplnego Komitetu Centralnego dla
dwch odrbnych jeszcze partii Korei Pnocnej i Poudniowej . Pozy
cj Paka osabiy take wiadome dziaania Kima, ktry poudniowokoreaskim komunistom przybyym na Pnoc utrudnia adaptacj do
nowych warunkw i nakania ich do porzucania czonkostwa w Partii
Pracy Korei Poudniowej na rzecz miejscowej Partii Pracy Korei P
nocnej. Wszyscy, ktrzy pozbywali si czonkostwa partii z Poudnia,
natychmiast byli otaczani opiek ludzi Kim Ir Sena i nagradzani dobr
prac. Wprawdzie Kim Ir Sen obsypa Paka licznymi i prestiowymi
funkcjami (pierwszego wicepremiera w rzdzie Kim Ir Sena, ministra
spraw zagranicznych, szefa Gwnego Zarzdu Politycznego K A L i sze
fa Biura Etatw), ale w rzeczywistoci funkcje te sytuoway Paka na
marginesie dziaalnoci partyjnej.
136
Konsolidacja wadzy Kim Ir Sena

Proklamowanie KRL-D i szybkie uznanie nowego pastwa przez Zwizek
Radziecki i pastwa tzw. demokracji ludowej, podobnie jak ciche" zaan
gaowanie si reimu Kim Ir Sena w wojn domow w Chinach, umocniy
60
resti Kim Ir Sena i jego dominujc pozycj na pnocnokoreaskiej

scenie politycznej. W 1948 roku by ju niekwestionowanym liderem Koei Pnocnej; na jego cze ukadano wiersze i poematy, jego imieniem
"azywano szkoy, place i ulice. Wadz mia wielk i rozleg, ale dla celw
i zamierze, ktre chcia realizowa, potrzebowa wadzy jeszcze wikszej,
' szcze potniejszej. A tak moga mu zapewni tylko partia monolitycza, owadnita jedn ide i wol jednego czowieka. W tej sytuacji, zaledie w dwa tygodnie po powstaniu KRL-D, Kim Ir Sen zwoa I I Plenum
omitetu Centralnego i odwoa ze stanowiska wiceprzewodniczcego par
tii Chu Yong-ha, ostatniego przedstawiciela frakcji miejscowej na najwy
szych szczeblach wadzy partyjnej. Jego nastpca - sowiecki Koreaczyk
Ho Ka-i - pomg Kimowi rozprawi si z przywdcami miejscowej
frakcji. Plenum powoao te now struktur w ramach partii, tzw. Komitet
Organizacyjny Komitetu Centralnego, na ktrego czele stan Kim Ir Sen
i jego ludzie z frakcji kapsaskiej oraz czterech przedstawicieli sowieckich
Koreaczykw: Ho Ka-i, Kim Yol, Pak Chang-ok i Pak Yong-son. Komitet
Organizacyjny mia przygotowa zjednoczenie partii, ale jego skad wyra
nie wskazywa, e zjednoczona frakcja kapsasko-sowiecka bdzie miaa
decydujcy wpyw na obsad kluczowych stanowisk w partii.
W czerwcu 1949 roku nastpio zjednoczenie Partii Pracy Korei
Pnocnej z Parti Pracy Korei Poudniowej i powoano jedyn parti
komunistyczn na terytorium caego podzielonego kraju, Parti Pracy
Korei . Zjednoczenie rozbitego organizacyjnie ruchu komunistycznego
w Korei jest dla naszych rozwaa kluczowym momentem w procesie
konsolidacji dyktatorskiej wadzy Kim Ir Sena. Zjazd przebiega pod
cakowit kontrol frakcji kapsasko-sowieckiej. Frakcja ta po neutrali
zacji miejscowych komunistw z Pnocy postanowia wzmocni swoje
pozycje, ograniczajc wpywy wci potnej frakcji jenaskiej i nie bez
dumy przyznajc si do swych chiskich protektorw, ktrzy odnosili
wielkie sukcesy na frontach wojny domowej i byli bliscy ostatecznego
zwycistwa. By moe obawa Kim Ir Sena przez wzmocnieniem frakcji
jenaskiej wanie w wyniku oszaamiajcych zwycistw chiskich ko
munistw bya jednym z motyww skaniajcych go do radykalnego
ograniczenia wpywu tej frakcji.
Przewodniczcym Komitetu Centralnego Partii Pracy Korei (PPK)
zosta Kim Ir Sen , co byo tylko formalnym i instytucjonalnym potwier
dzeniem jego niekwestionowanej pozycji gwnego lidera. Pierwszym
137
138
61
Zanim wybucha wojna
wiceprzewodniczcym zosta Pak Hon-yong, co byo w peni naturalne

i zrozumiae, gdy by on niekwestionowanym liderem komunistw na
Poudniu, a w chwili zjednoczenia przewodniczcym Partii Pracy Korei
Poudniowej. Ponadto, o czym nie wolno zapomnie, pozycja Paka w par
tii, cho osabiona, paradoksalnie po jego przyjedzie na Pnoc chwilowo
wzrosa. Wraz z nim bowiem na Pnoc ucieka grupa prawie 800 bojow
nikw komunistycznych, zaprawionych w podziemnej robocie i zaharto
wanych w walkach klasowych z amerykaskim imperializmem" i dlate
go uwaajcych si za uprawnionych do odgrywania awangardowej roli
w koreaskiej rewolucji oraz w peni predestynowanych do wsplnego
decydowania o przyszoci ruchu take na Pnocy. Drogim wiceprze
wodniczcym zosta Ho Ka-i, sowiecki Koreaczyk i czoowy sojusznik
Kim Ir Sena.
Nowy trzyosobowy Sekretariat Komitetu Centralnego tworzyli: Ho
Ka-i, Yi Song-yop i Kim Sam-yong. Dwaj ostatni to komunici z Poudnia,
przy czym Kim Sam-yong przebywa na stae na Poudniu, gdzie kierowa
podziemn dziaalnoci poudniowokoreaskich komunistw .
Nowe Biuro Polityczne pod wzgldem skadu personalnego w dal
szym cigu zachowywao delikatn rwnowag pomidzy przedstawi
cielami wszystkich czterech frakcji. Wprawdzie miejscowi komunici
nie byli ju reprezentowani w nowych strukturach partii, ale ich miejsce
zajli komunici z Poudnia.
W nowym kierownictwie partii najbardziej uderzajc zmian byo
radykalne odsunicie czoowych przedstawicieli frakcji jenaskiej. Kim
Tu-bong, przywdca frakcji jenaskiej, ktry na I i I I zjedzie partii by
jednogonie wybierany na przewodniczcego Komitetu Centralnego, po
zjedzie zjednoczeniowym nie tylko nie utrzyma tego stanowiska, ale
nie zosta nawet jednym z dwch wiceprzewodniczcych. Nie znalazo
si te dla niego miejsce w nowym Sekretariacie Komitetu Centralne
go - zosta zaledwie" jednym z dziewiciu czonkw Biura Politycz
nego, z opini polityka przegranego i nalecego do przeszoci.
Zjednoczenie partii, ktre byo kulminacyjnym etapem w procesie
instytucjonalizacji dyktatorskiej wadzy Kim Ir Sena, umoliwio bar
dziej otwarte i oficjalne kreowanie Kima na wielkiego wodza korea
skiego narodu i jedynego lidera koreaskiej rewolucji .
Nie sposb w tym miejscu nie postawi pytania, jak to byo moliwe,
e nikomu bliej nie znany, mody i niewyksztacony partyzant z Man139
140
62
durii, ktry do kraju wrci w mundurze kapitana Armii Czerwonej, nie

majc wasnej bazy politycznej w kraju i minimalnego oparcia w spoe
czestwie, w cigu trzech lat zosta szefem rzdu, przywdc partii
i powszechnie uznanym wodzem rewolucji.
Elementem najwaniejszym i rozstrzygajcym w karierze Kim Ir
Sena byo poparcie sowieckie. Ale o ostatecznym sukcesie przesdziy
jego osobiste predyspozycje i uzdolnienia. W walce o wadz w partii
i pastwie pokona on ca plejad zdolniejszych, wyksztaconych i bar
dziej dowiadczonych pretendentw do wadzy, poniewa by politykiem
rzeczowym, przebiegym i dalekowzrocznym, umiejcym bezbdnie
odrni realn wadz od jej pozorw. Braki w wyksztaceniu nadrabia
niespoyt energi, olbrzymi si woli, uporem, sprytem i wrodzon
chopsk nieustpliwoci.
Trzeba jednak obiektywnie stwierdzi, e niezalenie od skali sowiec
kiego poparcia i represji politycznych partia koreaskich komunistw
w latach 1945-1948 (w odrnieniu od lat pniejszych) nie bya jesz
cze czered posusznych potakiwaczy. Kim Ir Sen wic o poparcie dla
swej osoby i realizowanej polityki musia zabiega drog racjonalnej
perswazji, mniej lub bardziej otwartych naciskw, gier, zakulisowych
tar i polemik. Kiedy walczy o niepodzieln wadz w partii, nie wda
wa si w adne filozoficzne i teoretyczne uzasadnienia (ktre naleay
do tradycji midzynarodowego komunizmu) i nigdy nie angaowa si
w dyskusj na obszarach, na ktrych si nie zna bd czu si niekom
petentnie. Potrafi czeka, kluczy, wycofywa si, stosowa najbardziej
niewiarygodne figury polityczne, by chocia o krok zbliy si do
upragnionego celu. Drog do ostatecznego zwycistwa i sukcesu potrafi
rozoy w czasie i podzieli na etapy. pieszy si, ponagla i uderza
tylko tam, gdzie by pewien sukcesu. Rozprawia si kolejno ze wszyst
kimi rywalami w biurokratycznym aparacie partii w sytuacji, gdy inni
pretendenci do wadzy przez dugi czas lekcewayli go, a nawet ignoro
wali. Kim posiada wprost mistrzowsk umiejtno manewrowania,
zwodzenia i lawirowania, a w partii stosowa modelowe mechanizmy,
ywcem przeniesione ze stalinowskiej rozprawy z przeciwnikami w o
nie WKP(b) .
Utworzenie w 1948 roku Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokra
tycznej (KRL-D) i zjednoczenie partii komunistycznej zamykao wany
i kluczowy okres politycznej dziaalnoci Kim Ir Sena, otwierao jedno141
63
Zanim wybucha wojna
czenie zupenie nowy, nie mniej burzliwy i naznaczony jeszcze wik

szymi wyzwaniami. Zjednoczenie partii dokonane w sposb administra
cyjny nie likwidowao walk frakcyjnych w onie partii, koczyo jedynie
proces przemiany ideologii partyjnej w ideologi pastwow. Partia
szybko zlewa si z pastwem, tworzc potne biurokratyczne mon
strum: Parti - Pastwo.
KRL-D bya klasycznym pastwem sateliclcim. Jej uzalenienie i pod
lego wobec Zwizku Sowieckiego byy gbokie i rozgazione, podo
bnie jak szeroki i wielopaszczyznowy by stopie powiza Kim Ir Sena
z NKWD i Armi Czerwon podczas jego pobytu na Syberii i pniej
z sowieck wadz okupacyjn. Komunici Kim Ir Sena bez najmniejszego
sprzeciwu godzili si z sytuacj, e stosunki ich modej republiki z pa
stwem sowieckim bd typowymi stosunkami zalenoci sabszego od
silniejszego, e bdzie to klasyczny ukad satelitarny. O Kim Ir Senie za
nie wystarczy powiedzie, e by tylko jednym z wielu protegowanych
Stalina - on by sowieckim tworem politycznym. To Sowieci zapewnili
mu bezpieczny powrt do wyzwolonej ojczyzny, pomogli zaistnie na
pnocnokoreaskiej scenie politycznej i mieli wielki udzia w politycznej
likwidacji wszystkich jego przeciwnikw, zarwno tych z opozycji demo
kratycznej, jak i tych, ktrzy wystpili w onie samego ruchu komunistycz
nego. To wreszcie Sowieci pomogli mu utworzy aparat bezpieczestwa,
armi i ideologiczn parti. Parti t dodatkowo zmilitaryzowali, mieszajc
ide koniecznoci historycznej z tez o nieprzeniknionej potdze ludzkiego
dziaania. Oni te przekonali Kima, e jest jedynym nosicielem praw
historii i zainspirowali jego oszaamiajcy kult.
Autorytet Zwizku Sowieckiego, WKP(b) i Stalina oraz (co zapewne
nie byo bez znaczenia) wiadomo wasnego uzalenienia oraz potgi
protektora sprawiay, e akceptacja sowieckiego modelu" rozwoju
bya po proklamowaniu KRL-D zjawiskiem jak najbardziej oczywistym
i zrozumiaym. Byo to wiadome i w peni akceptowane poddanie si
olbrzymim wpywom sowiecko-stalinowskich wzorcw, co znalazo
spektakularne odbicie zarwno w przyjtej konstytucji koreaskiej ,
jak te w budowie rzdzcej partii, jej strukturze, mechanizmach dzia
ania i roli lokalnego wodza. Od Sowietw Kim przej te metody
mobilizacji mas , indoktrynacji ideologicznej oraz teoretyczne uzasad
nienie dla bezwzgldnej rozprawy z przeciwnikami politycznymi. Skraj
ny serwilizm, przejawiajcy si nie tylko w sferze deklaracji i gestw,
142
mia by najlepszym wiadectwem ukazujcym ojczynie wzorcw",

e i tu, w maej powielarni", waciwie pojmuj nauki Stalina. Ub
stwo intelektualne ludzi skupionych wok Kim Ir Sena i oglna sabo
ruchu na Pnocy byy czynnikami sprzyjajcymi penej akceptacji
sowieckiego modelu , i to nie tyle w oglnych zarysach, ile w wanych
szczegach. Bya to pewna prawidowo, gdy - jak susznie zauwaa
Milowan Dilas - im ...komunizm by sabszy, tym bardziej niewolni
czo musia naladowa nawet w formalnych szczegach wielkiego
brata, czyli totalitarny komunizm rosyjski" .
Zupenie oddzielnym zagadnieniem jest fakt, e po narzucaniu przez
Stalina i Kominform wszystkim bratnim" krajom zasad doktrynalnego
uniformizmu dla koreaskich komunistw praktycznie nie byo innej drogi
i innego dowiadczenia ni przykad Sowietw i ich zwyciski szlak.
Model sowiecki uznany zosta za uniwersalny, jedyny moliwy i dopusz
czalny wzr pastwa socjalistycznego, ktrego realizacja miaa si odby
wa z caym rygoryzmem. Mao tego, wszyscy, ktrzy omielali si
ignorowa dowiadczenia partii Lenina i rozprawiali o narodowej czy te
specyficznej drodze do socjalizmu, byli publicznie pitnowani za negowa
nie midzynarodowych dowiadcze ZSRR i podstawowych praw okresu
przejciowego .
W tym kontekcie zupenie niewiarygodnie brzmi najnowsze enuncja
cje urzdowej historiografii KRL-D, ktre staraj si udowodni, e Kim
Ir Sen by przeciwnikiem kopiowania modelu sowieckiego i publicznie
twierdzi, e droga, ktr idziemy, to nie demokracja na wzr ameryka
ski, nie socjalizm typu radzieckiego [...] lecz demokracja typu koreaskie
go" . Jest to, oczywicie, polityczna mistyfikacja . Sam termin kopia"
by ju politycznym blunierstwem, a co dopiero umieszczenie na tej
samej paszczynie reakcyjnej demokracji amerykaskiej z jedynie susz
nym modelem sowieckim . Kim Ir Sen by zbyt uzaleniony od Stalina
i zbyt mocno utosamiony ze stalinizmem, by wysuwa postulaty i opinie
raco sprzeczne z jego wasnym interesem .
145
146
147
148
149
150
151
152
143
144
64
*
Od momentu proklamowania KRL-D idea zjednoczenia podzielone
go kraju bya jednym z gwnych politycznych postulatw wypisywa
nych na partyjnych sztandarach i obwieszczana w kolejnych uroczys65
Zanim wybucha wojna
tych owiadczeniach pnocnokoreaskiego rzdu. Rwnie w wczes

nych, jake licznych mowach, pismach i rozkazach Kim Ir Sena tema
tyka zjednoczeniowa zawsze zajmowaa poczesne miejsce. Pnocnokoreascy liderzy pragnli zjednoczenia kraju i nie ukrywali, i cel ten
uwaaj za priorytetowy i nadrzdny w stosunku do innych celw
w polityce zewntrznej pastwa.
Polityk zjednoczeniow Phenianu wyranie da si podzieli na kilka
okresw, rnicych si zarwno wizj i treci lansowanej polityki, jak
te form i jzykiem jej artykuowania. W zalenoci od rozwoju sytuacji
wewntrznej oraz w cisym zwizku ze zmianami w otoczeniu midzy
narodowym kierownictwo KRL-D zmieniao biece cele polityczne i by
skawicznie przystosowywao dotychczasowe formuy zjednoczeniowe do
nowego klimatu w stosunkach midzynarodowych.
W cigu minionego pwiecza zjednoczenie podzielonego kraju po
zostawao gwnym deklarowanym celem polityki zewntrznej Korei
Pnocnej. O ile jednak do przeomu lat 1978 i 1979 kierownictwo
pnocnokoreaskie uwaao ce ten za moliwy do zrealizowania i po
wicao mu najwicej uwagi i troski, o tyle po 1979 roku, na skutek
radykalnej zmiany w otoczeniu midzynarodowym i pogbiajcej si
przepaci midzy Pnoc a Poudniem, plany zjednoczeniowe Phenianu
przybieray coraz wyraniejszy wymiar propagandowo-ideologiczny,
zwrcony gwnie do wewntrz, czyli na potrzeby rzdzcej w Phenia
nie elity. Tak wic sprawa podzielonego kraju staa si jednym z funda
mentalnych czynnikw majcych uzasadni istnienie na Pnocy pa
stwa stanu wyjtkowego, a goszony ideologiczny mit zagroenia ze
wntrznego mia usprawiedliwi budow modelowego pastwa oblo
nej twierdzy" i niezdobytej warowni". Wieloletnie badania autora nad
rnymi obszarami pnocnokoreaskiej polityki pozwalaj twierdzi,
e przywdcy pnocnokoreascy za ostateczny cel zjednoczenia przyj
mowali zawsze (wbrew wasnym deklaracjom) opcj komunizacji Pou
dnia i wchonicia kapitalistycznej Republiki Korei przez komunistycz
n KRL-D. Dyskusyjne byy jedynie formy i warunki realizacji tego
fundamentalnego celu. Wizja pokojowego zjednoczenia Korei nigdy nie
bya traktowana przez Phenian jako realna i alternatywna wobec opcji
militarnego podboju. Mimo zgaszanych licznych propozycji pokojo
wych Phenian wiadomie tak formuowa swoje propozycje i postulaty,
by z gry skaza je na odrzucenie. Lata 1948-1950 s najlepsz ilustra66
cj takiej wanie polityki, dlatego od tego okresu ta analiza si rozpo

czyna, by ukaza nie tylko podwjn gr polityczn Phenianu, ale
i odsoni rzeczywisty wymiar zgaszanych pokojowych" propozycji.
Prb siowego zjednoczenia Korei poprzez komunizacj i podbj
Poudnia liderzy pnocnokoreascy podjli w przekonaniu, e jest to
jedyne rozwizanie i jedyna droga gwarantujca sukces. W tej sytuacji
wysuwane w latach 1948-1950 propozycje pokojowe byy tylko czyst
gr dyplomatyczn, majc na celu zmylenie przeciwnika i osabienie
jego politycznej czujnoci. Najlepsz ilustracj tego by fakt, e Phenian
swe ostatnie propozycje pokojowe" ogosi dosownie na kilka dni
przed wybuchem wojny, kiedy plany inwazyjne byy ju dawno zatwier
dzone, a wozy pancerne Koreaskiej Armii Ludowej grzay silniki.
Przypisy
1 Dae-Sook Suh, Kim II Sung. The North Korean Leader, New York 1988, s. 66;
S.A. Seiler, Kim II Sung 1941-1948. The Creation of a Legend. The Building of
a Regime, New York 1994, s. 44; Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, Who started the Korean
War, Korea and World of Affaires", 1990, t. XIV, nr 2, s. 245; Kim Ir Sen, Dziea
wybrane, t. II, Phenian 1975, s. 71.
The True Story ofKim long-Jl, Seoul 1993, s. 13.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung, s. 59-60.
Kim Hakjoon, Korea s Relations with her Neighbours in a Changing World, Seoul
2
1995, s. 605.
5
D. Wbkogonow, Stalin, Seoul 1993, s. 226; w jz. koreaskim (przekad w zbio
rach autora).
6
H. Maretzki, Kimismus in Nordkorea. Analyse des letzten DDR-Botschafters in
Pjongjang, Stuttgart 1991, s. 7, 15, 18.

Szerzej o masowych gwatach i rabunkach, jakich dopuszczali si sowieccy
onierze w Korei: Japanese Refugess, w: Internet, http://www.kimsoft.com/korea, s. 14;
Eyewitness: A North Korean Remembers, w: Internet, http://www.kimsoft.com/korea/eyewit; Kim Hakjoon, op. cit., s. 605; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, Communism in
Korea. The Movement, cz. I, Los Angeles-London-Sydney 1972, s. 24.
R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit, s. 380.
J. Stalin, Zagadnienia leninizmu. Warszawa 1949, s. 9; J. Stalin, Dziea, t. VI,
7
Warszawa 1951, s. 269.

Tak liczb komunistw dziaajcych w kraju najczciej podawano podczas
wykadw z historii koreaskiego ruchu komunistycznego na Uniwersytecie im. Kim Ir
1 0
67
Zanim wybucha wojna
Sena, w ktrych autor bra udzia w lipcu 1984 r. Patrz te: Kim Ir Sen, Dziea wybrane,
1.1, Phenian 1975, s. 11.
Oswobozdienije Koriei. Wospominanije i sta, Moskwa 1976, s. 48. Szerzej o tragi
cznych konsekwencjach japoskiej okupacji: Korea. Its History and Culture, Seoul 1996,
s. 4; Peace and Cooperation. White Paper on Korean Unification 1996, Seoul 1996, s. 4;
Hong Nack Kim, The Korean Minority in Japan, Korea and World Affairs", 1990, t. 14,
nr 1, s.130; L.S. Kozakiewicz, WJ. Szypajew, Korieja pod gnietom japoskogo impierializma, Oczerki socjalisticzeskogo stroitielstwa w KND-R", Moskwa 1963, s. 28; Kim Yong
Hui, Successful Solution ofthe Problem in Korea, Pyongyang 1990, s. 8-9; The Peoples
Korea" z 14 XII 1996, s. 8, i z 19 IV 1997, s. 6; Kim Ir Sen, W wirze stulecia. Pamitniki,
t I, Phenian 1987, s. 4; A. Dominik, Narodowa kultura i etnografia, Katowice 1995, s. 6;
Kim Ir Sen, O polityce naszej partii ukierunkowanej na dalszy rozwj rolnictwa, Phenian
1971, s. 6; Raporty ambasady PRL w Phenianie, Archiwum MSZ PRL, Departament V,
Wydzia I, zespl 12, teczka 994, wizka 51, s. 18, teczka 339, wizka 17, s. 57.
11
1 2
Kim Myong-su, Policy Toward Intellectuales and the Position ofthe Intellectual
Class in North Korea, Vantage Point. Developments in North Korea", 1996, t. X I X ,
nr 6, s. 31; S.G. Nam, Obrazowanije i nauka KND-R w usowijach nauczno-techniczeskoj riewolucji, Moskwa 1975, s. 9.
Liczb stu osb z wyszym wyksztaceniem najczciej przytaczano jako najbar
dziej wiarygodn w trakcie rozmw autora z historykami pnocnokoreaskimi na
Uniwersytecie im. Kim Ir Sena w Phenianie w lipcu 1984 i sierpniu 1987 r. Te: Kim Ir
Sen, O ducze w naszej rewolucji, t. I, Phenian 1977, s. 45; tene, Przemwienia
wygoszone podczas wizyty zagranic, Phenian 1976, s. 30; G.K. Czeka, Korea ris i stal,
Phenian 1977, s. 167; S.J. Guzowski, Korea i przywdca narodu koreaskiego, Prezy
dent Kim Ir Sen, Warszawa 1996, s. 8 (ksika wydana nakadem autora, kolportowana
przez ambasad K R L - D w Warszawie); Dokumenty o rzdach amerykaskich na Poud
niu. Protesty i opinie ludnoci (1945.09-1948.06), t. I, Seul 1995 (dokumenty w jz.
angielskim, tytu zbioru w jz. koreaskim), s. 67-68, 73, 149-152.
Raport nr 5 ambasady RP w Korei z 27 JJ 1951, s. 6 (kopia w zbiorach autora).
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. II, s. 116.
Sowietskij Sojuz i Koriejskij wopros (dokumienty), Moskwa 1948, s. 9.
Oswobozdienije Koriei, s. 52; B.W. Szczetinien, Wast narodu. Wo imia druby
s narodom Koriei, Moskwa 1966, s. 125; Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, op. cit., s. 245.
R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 314.
Tame.
Han Chae-dok, Kim ll-Song vi kobal handa (I lndit Kim ll-Song), Seoul 1965
(w jz. koreaskim, przekad fragmentw w zbiorach autora, s. 3).
O Yong-jin, Hana ui Chiu-on, Pusan 1952, s. 111-114 w jz. koreaskim,
(przekad fragmentw w zbiorach autora); Raport o potrzebie zmian treci polskich
publikacji o Korei, Seoul 1997, s. 13-14.
Chongang Ilbo" z 14 VIII 1991 (przetumaczone fragmenty w zbiorach autora,
s. 1).
1 3
1 4
15
16
17
1 8
19
2 0
2 1
2 2
68
23 D. Volkogonov, Stalin. Triumph and Tragedy, New York 1991, s. 5-41; Kim
Hakjoon, Sprawa koreaska i polityka midzynarodowa, Seoul 1979, s. 56, w jz.
koreaskim (tumaczone fragmenty w zbiorach autora).
Kim Hakjoon, Korea's Relations..., s. 605.
25 Dae-Sook Suh, The Korean Communist Movement 1918-1948, New York 1967,
s. 318.
2 S.A. Seiler, op. cit., s. 58.
27 Han Chae-dok, Oskaram Kim Ir Sena, Seoul 1965, s. 4, w jz. koreaskim
(tumaczone fragmenty w zbiorach autora); Raport o potrzebie zmian treci polskich
publikacji o Korei..., s. 14.
2 Eyewitness: A North Korean Remembers, Internet, http://www.kimsoft.com/korea/eyewit/ s.l z 10.
30 Tame, s. 5 z 10 i 4 z 12.
33 R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 324-325.
Tylko w 1945 r., a wic na dugo przed wyniesieniem Kima na kluczowe stano
wiska w partii i pastwie, ukazay si: Krtka historia partyzanckich jednostek Kim Ir
Sena, ycie i walka jednostki partyzanckiej Kim lr Sena, Gen. Kim lr Sen i jego
onierze. Patrz te: B. Cumings, The Origins of the Korean War, t. II. Liberation and
Emergence of Separate Regimes 1947-1950, Princeton 1990, s. 291, 319-320.
A. Buzo, Pathways to the Present: Stalinism and Traditionalism in the DPRK,
3 1
3 4
3 5
Korea Observer", 1995, nr 3, s. 369.

Archiwum MSZ RP, Departament V, Wydzia I, zesp 12, teczka 695, wizka 28, s. 1.
Tame, s. 2.
Kimitsungism. The Juch Idea, Internet http://www.geocities.co/capitoly lobby/
1961/kimilsungism, s. 4 z 8; A Handbook of Korea. Korean Overseas Information
Sernice, Seoul 1996, s. 105; Kim Ir Sen, Historyczne dowiadczenia budownictwa Partii
Pracy Korei, Warszawa 1987, s. 17.
S.A. Seiler, op. cit., s. 61.
Oswobozdienije Koriei..., s. 218.
Eyewitness: A North Korean Remembers, s. 10.
Szerzej na temat konferencji moskiewskiej i jej postanowie: U.S. Department of
State, United States Policy Regarding Korea 1834-1950, [Seul] 1987, s. 126-130;
Sowietskij Sojuz i Koriejskij wopros..., s. 10-11; Department of State Bulletin" z 30 XII
1945, s. 1033-1036, 1047; M. Burdelski, Polityka Stanw Zjednoczonych wobec Korei
1941-1954, praca doktorska (maszynopis), Gdask 1985, s. 49-50.
Zaskoczenie Amerykanw i Rosjan wynikao w duym stopniu z braku szerszej
i jasnej wizji przyszoci Korei. Polityka Stanw Zjednoczonych i Zwizku Sowieckie
go wobec Korei - niezalenie od gbokiej nieufnoci, dzielcej wczorajszych sojuszni
kw - bya gwnie wypadkow rozwoju sytuacji wewntrznej i midzynarodowej, do
3
37
3 8
3 9
4 0
4 2
4 2
4 3
69
Zanim wybucha wojna
ktrej starano si dostosowa wasne dziaania. Szerzej na ten temat: U.S. Department
of State, United States Policy..., s. 136-149; Kim Hakjoon, Sprawa koreaska i polityka
midzynarodowa..., s. 54-56.
Prawda" z 9 I 1946.
Kim Ir Sen, Osigniemy wielkie zespolenie naszego narodu. Warszawa 1992, s. 2;
tene, O nowy wolny wiat, wiat bez wojen. Warszawa 1991, s. 7.
Tamie, s. 325-335.
Tak wersj mierci Ho Man Sika usysza autor po raz pierwszy w kwietniu
1986 r., w trakcie obrad wiatowego Forum idei Ducze w Wiedniu. Autorem relacji by
pnocnokoreaski prof. Czan Son Czin. Los Ho by przez kilkanacie lat nieznany.
Wedug informacji JJ sekretarza ambasady ZSRR w Phenianie Jefima Titorienki, prze
kazanej ambasadzie PRL w Phenianie, Ho w trakcie wojny mia uciec do Chin,
a w 1957 r. zosta zaocznie wybrany na honorowego przewodniczcego Partii Demokra
tycznej Korei Poudniowej. Archiwum MSZ PRL, Departament V, Wydzia I, zesp 12,
teczka 427, wizka 18, s. 22; te: Czarna Ksiga komunizmu. Zbrodnia, terror, przela
dowania, Warszawa 1999, s. 516.
4 4
4 5
4 6
4 7
4 8
4 9
5 0
Szerzej na ten temat: Raport nr 5 ambasady RP w Korei z 27 II 1951, s. 4

(w zbiorach autora); Kim Ir Sen, Historyczne dowiadczenia..., s. 4; Dane polityczne
o Korei, Materiay MSZ w zwizku z przyjazdem delegacji K R L - D do Polski 27 VII
1956 r. (dokument w zbiorach autora); Korea a Trail Bazen, t. II, Pyongyang 1981,
s. 15; S. Azjami, Ducze tieorija i jej wopaszczenije, Phenian 1978, s. 27; R.A. Scala
pino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 67.
5 1
Lee Wha Rang, What is Jucheism, Internet, http://www.kimsoft.com/korea/jwche/,

s. 1 z 5.
P. Lowe, Wojna koreaska, Warszawa 1995, s. 23.
Dae-Sook Suh, The Korean Communist Movement..., s. 112.
Moskwa od samego pocztku udzielaa komunistom koreaskim znacznej pomocy
materialnej i finansowej. Tylko w 1926 r. na potrzeby koreaskich komunistw wyasyg
nowano 30 tys. chiskich juanw i 120 tys. japoskich jenw; R.A. Scalapino, Chong
Sik Lee, op. cit., s. 81; E . Radziski, Stalin, Warszawa 1996, s. 199; Archiwum MSZ
RP, Departament V, Wydzia I, zesp 12, teczka 695, wizka 28, s. 15.
Dae-Sook Suh, The Korean Communist Movement..., s. 181.
Archiwum MSZ RP, Departament V, Wydzia I, zesp 12, teczka 695, wizka 28,
s. 17-18.
Tame, s. 15.
5 2
5 3
5 4
5 5
5 6
5 7
5 8
5 9
F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie wiatowej, Nowe Drogi", 1950, nr 3

s. 119.
6 0
Dae-Sook Suh, The Korean Communist Movement..., s. 192; U.S. and Soviet
Occupation - 1947, Internet, http://www.kimsoft.com/korea/eyewit, s. 126.
70
" Eyewitness: A North Korean Remembers..., s. 2.

Choi Myung, Wstp do wiedzy o Korei Pnocnej, Seoul 1990, w jz. koreaskim,
. 71 (przekad w zbiorach autora); Kim Hakjoon, Wojna koreaska. Przyczyny, przebieg
i konsekwencje, Seoul 1993, w jz. koreaskim, s. 350 (tumaczone fragmenty w zbio
rach autora); tene, Korea s Relations..., s. 604-605; S.A. Seiler, op. cit., s. 52; F.I. Szab
szyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 119; Archiwum MSZ RP, Departament V, Wydzia I,
zesp 12, teczka 437, wizka 19, s. 19.
s
s. 18.
* R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 334.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 73, 101; S.A. Seiler, op. cit., s. 350; Kim
Hakjoon, Korea's Relations..., s. 604.
* R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 353.
Lim On, The Founding of a Dynasty in North Korea: An Authentic Biography of
Kim Il-Sng, Tokyo 1982, s. 144-147. Szerzej o roli sowieckich Koreaczykw w pro
cesie tworzenia nowego adu politycznego na Pnocy: Chong Sik Lee, Kim-Wan O, The
Russian Factions in North Korea, Asian Survey", April 1968, s. 270-288.
8 T. Toraska, Oni, Londyn 1985, s. 76. Szerzej na temat stosunkw panujcych
w ruchu komunistycznym w dobie Kominternu: L . Trocki, Historia rewolucji rosyjskiej
i Rewolucja Padziernikowa, cz. II, Warszawa 1934, s. 336; tene, Prawda o Rosji
Sowieckiej, Warszawa 1929, s. 113; I.W. Stalin, Dziea, t. VII, Warszawa 1950, s. 74;
tene, Dziea, t. X I , Warszawa 1951, s. 160; X Zjazd Komunistycznej Partii (bolszewi
kw) Rosji, marzec 1921, stenogram, Warszawa 1970, s. 3; XI Zjazd Komunistycznej
Partii (bolszewikw) Rosji, 27 marca - 2 kwietnia 1922, stenogram, Warszawa 1971,
s. 713; Z. Brzeziski, Jedno czy konflikty, Londyn 1964, s. 17; M. Dilas, Nowa klasa
wyzyskiwaczy, Pary 1957, s. 187-188; I. Silone, Wybr towarzyszy, Pary 1964, s. 10;
W. Biekowski, Motory i hamulce socjalizmu, Pary 1969, s. 44-45; tene, Socjalizm
po 60 latach, Pary 1978, s. 22^3; W G . Krywicki, Byem agentem Stalina, Pary 1964,
s. 43; L . Fiszer, iz Lenina, London 1970, s. 7633-770; M.K. Dziewanowski, The
Communist Party ofPoland, London 1976, s. 80-95; H. Gruber, Soviet Russia Masters
the Komintern International Communism in the Era of Stalinis Ascendancy, New York
1974, s. 175-238.
s. 3.
1 III 1945 r. w Phenianie, podczas uroczystoci z okazji rocznicy patriotycznych
wydarze marcowych w 1919 r., w kierunku trybuny honorowej, na ktrej znajdowa si
Kim Ir Sen, z tumu rzucono granat. Granat ten przyj na siebie" onierz I . T Nowiczenko, ktry ochrania trybun. W wyniku eksplozji Nowiczenko straci praw rk
i cz lewej, dozna powanych obrae klatki piersiowej i twarzy, ale przey. Przez
wiele lat Nowiczenko by ywym symbolem przyjani koreasko-radzieckiej. Po 1956 r.
wspominano o nim coraz rzadziej, a po 1960 r. zapomniano cakowicie. Pojawi si
ponownie w 1984 r., gdy Kim Ir Sen poprawia stosunki z ZSRR i szykowa si do
7
6 9
7 0
71
Zanim wybucha wojna
wielkiej podry do Moskwy. Nowiczenk ponownie zaproszono do Korei Pnocnej

(gdzie przyby z ca rodzin) i znw by obecny w prasie, radiu i telewizji: udziela
licznych wywiadw, zwiedza kraj i dumnie obnosi si z naprdce nadanym mu tytuem
onierza internacjonalisty". Wnikliwy obserwator zauway jednak, e w potoku
pnocnokoreaskich informacji na temat Nowiczenki unikano informacji, e na Kim
Ir Sena by zorganizowany zamach i e wanie Nowiczenko uratowa mu ycie.
F.I. Szabszyna, Junaja Korieja, Moskwa 1958, s. 214; Oswobozdienije Koriei..., s. 56;
Korieja", 1991, nr 10, s. 32; Priedoenija KNDR po obiedienju strany, Phenian 1982,
s.3.
Baik Bong, Kim II Song. Biography, t. II, Beirut 1973, s. 609; Kim lr Sen.
Kratkuj biografija, t. I, Phenian 1973, s. 355; Kim Han Gir, Sowriemiennaja istorija
Koriei, Phenian 1979, s. 213-214. Szerzej o powstaniu Biura Organizacyjnego Partii
Komunistycznej na Pnocy: R.A. Scalapino, North Korea Today, New York 1963, s. 7.
Tamie, s. 321-322; S.A. Seiler, op. cit., s. 52.
Eyewitness: A North Korean Remembers, s. 16.
Tame, s. 353.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. I, Phenian 1973, s. 11.
W trakcie pobytu w Zakadzie Historii Rewolucyjnej Dziaalnoci tow. Kim Ir
Sena na Uniwersytecie im. Kim Ir Sena w Phenianie (lipiec 1987 r.) autor po raz
pierwszy zetkn si z tak wanie liczb czonkw partii. Wedug najnowszych doku
mentw poudniowokoreaskich sowieccy generaowie grozili Kim Ir Senowi pistole
tem, by zmusi go do objcia przywdztwa w partii. Gazeta Pchosun", 1997 (tuma
czone fragmenty artykuu w zbiorach autora).
7 1
7 7
7 3
7 4
7 5
7 6
7 7
7 8
7 9
8 0
8 1
Yantage Point. Developments in North Korea", September 1987, L XX, nr 8, s. 40.

Dae-Sook Suh, Kim I Sung..., s. 75-76.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, 1.1, s. 79; Kim Hakjoon, Korea's Relations..., s. 613;
Vantage Point...", s. 40 (zob. przyp. 81).
Raport nr 5 ambasady RP w Korei z 27 II 1951, s. 4-5 (dokument w zbiorach
autora).
8 2
szawie w kwietniu 1972 r., s. 11; Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej tow. Kim Ir
Sena, Phenian 1971, s. 111.
Taki pogld powszechnie prezentowali nie tylko pnocnokoreascy uczeni w trak
cie licznych wizyt autora w Akademii Ducze" w Phenianie, ale take autorzy licznych
filmw .dokumentalnych", wywiedanych autorowi w sali kinowej w hotelu Potongang"
w lipcu 1983 i lipcu 1984 r.
Dae-Sook Suh, Kim U Sung..., s. 78; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit.,
s. 355-357.
" H. Maretzki, op. cit., s. 43; Suck Ho Lee, Party-Military Relations in North Korea.
A Comparative Analysis, Seoul 1989, s. 150; Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 80.
Vantage Point. Developments in North Korea", October 1996, t. XIX, nr 10, s. 6.
Kim U Sung University, Pyongyang 1982, s. 3.
Wersja wydarze przedstawiona przez R.A. Scalapino i Chong Sik Lee w ich
fundamentalnym dziele Communism in Korea w peni pokrywa si z ustaleniami, jakie
poczyni autor w czasie pobytu studyjnego w Akademii Ducze" w K R L - D w lipcu
1987 r.
96 Obszerne, pasjonujce opisy wczesnej sytuacji politycznej na Poudniu (ze szczegl
nym uwzgldnieniem dziaalnoci miejscowych komunistw i grup dywersyjnych Pnocy)
zawiera cyt ju (przyp. 13) dwutomowy zbir dokumentw Dokumenty o rzdach amery
kaskich na Poudniu... t. L s. 67-68, 73, 175-191, 324, 386-388, 485, 543; L D, s. 66-67,
83, 149-152, 228, 297; F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 119-120.
Kim Han Gir, op. cit., s. 223.
9 Relacja sekretarza K C PPK prof. Hwanga, przekazana autorowi w lipcu 1987 r.
w Phenianie.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 104; North Korean Spy Operations, Internet,
http://www.kimsoft.com/korea, s. 1.
8 8
8 9
9 0
9 2
9 4
9 5
9 7
9 9
1 0 0
8 3
8 4
S.A. Seiler, op. cit., s. 64; Impieriaisty SSzA rozwizali wojnu w Korei, Phenian
1978, s. 55.
North Korean Spy Operations..., s. 2.
Kim Hakjoon, Korea's Relations..., s. 616; Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 102;
Eyewitness: A North Korean Remembers, s. 6 z 6; North Korean Spy Opera
tions..., s. 2.
Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 96.
Rozwitije narodnogo choziajstwa Koriejskoj Narodno-Diemokraticzeskoj Riespubliki pole oswobodienija, Moskwa 1962, s. 49-57; Vantage Point. Developments
in North Korea", 1992, nr 9, s. 105; Towarzysz Kim lr Sen, wielki wdz..., s. 12; Kim
Ir Sen, O niekatorom opytie rieszenija agrarnogo woprosa w naszej stronie, Phenian
1984, s. 3.
101
1 0 2
1 0 3
8 5
W tej konkretnej sprawie autor wielokrotnie rozmawia z sekretarzem Komitetu

Centralnego Partii Pracy Korei Pnocnej i przewodniczcym Parlamentarnej Komisji
Spraw Zagranicznych prof. Hwang Jang-yopem oraz odpowiedzialnymi" pracownikami
Wydziau Zagranicznego Komitetu Centralnego. Opini o wielkiej roli wadz sowieckich
w pracach zjazdu zjednoczeniowego koreaskich komunistw potwierdzili te chiscy
uczeni z Zakadu Historii Partii Chiskiego Uniwersytetu Ludowego.
Towarzysz Kim Ir Sen, wielki wdz prowadzcy rewolucje i budownictwo do zwy
cistwa, Biuletyn MSZ KRL-D", rozpowszechniany przez ambasad K R L - D w War8 6
87
72
1 0 4
1 0 5
106
73
Zanim wybucha wojna
1 0 7
F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 129; R.A. Scalapino, Chong Sik
Lee, op. cit., s. 343.
Kim Han Gir, op. cii., s. 226; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 344.
Kim Myong-su, op. cit., s. 33; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 348.
Vantage Point. Developments in North Korea", August 1997, t. X X , nr 8, s. 40.
R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 313;
Towarzysz Kim lr Sen, wielki wdz..., s. 11; Kim Han Gir, op. cit., s. 218.
Jedinyj front w Koriei, Phenian 1980, s. 64.
Kim Ir Sen, O rabotie s dietiami i motodieiu, Phenian 1978, s. 53; Zwizek
Socjalistycznej Modziey Pracujcej Korei. Niezawodna rezerwa Partii Pracy Korei,
maszynopis powielony, Warszawa 1981, s. 1; F.I. Szabsztyna, Korea po drugiej wojnie...,
s. 131; Miedunarodnyje otnoszennije na Dainiem Wostokie w poslewojennyje gody
1945-1957,1.1, Moskwa 1978, s. 71; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 351.
"5 Pod takimi nazwami wystpowali najczciej tzw. miejscowi komunici, dziaa
jcy w organizacjach spoecznych. Informacja uzyskana od prof. Czanga z Akademii
Ducze w Phenianie, lipiec 1983 r.
iis Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 96.
F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 132.
Relacja prof. Czanga (notatki z rozmowy w prywatnych zbiorach autora). Bardzo
interesujcy by skad nowo wybranych czonkw Komitetw Ludowych: chopi sta
nowili 36,3%; urzdnicy (czytaj: pracownicy aparatu administracyjnego i partyjnego)
30,6%; robotnicy 14,5%, inteligencja 9,1%, rzemielnicy i handlowcy 4,3%, przedsi
biorcy 2,1%, kler 2,7%, byli waciciele ziemscy - 0,4%. P. Rudolph, North Korea's
Political and Economic Structure, New York 1959, s. 15.
Towarzysz Kim lr Sen..., s. 13.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, 1.1, s. 24.
Sin Sung, Analiza przebiegu wojny koreaskiej, Seoul 1980, s. 229, w jz.
U.S. and Soviet Occupation - 1946, s. 3 z 5.
Tame - 1947, s. 3 z 6; F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 141.
D. Volkogonov, Stalin..., s. 541.
Korea DMded -1948, Internet, http://www.kimsoft.com/korea.eyewit3.htm, s. 1
z 5; Peace and Cooperation. White Paper on Korean Unification 1996, Seoul 1996,
s. 910; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 372-174; Hyong Kon Han, Lega
Problems of the Korean War, Korean Journal of International Studies", 1973, t. IV,
nr 3-4, s. 67-72.
Zdecydowana wikszo poudniowokoreaskich politykw o orientacji zarwno
komunistycznej, jak i socjaldemokratycznej, a nawet liberalnej, nie znajc zapewne
prawdziwych intencji Kim Ir Sena, poczynajc od 1946 r., staraa si nakoni go, by nie
tworzy pierwszy separatystycznego rzdu na Pnocy. Latem 1946 r. do Phenianu
1 0 8
1 0 9
1 1 0
111
112
113
1 1 4
1 1 7
1 1 8
1 1 9
120
1 2 1
1 2 2
1 2 3
124
125
1 2 6
127
1 2 8
74
przyjecha Yo Un-hyong, ktry w 1945 r. proklamowa na Poudniu tzw. Koreask

Republik Ludow, i uzyska solenne zapewnienie Kima, e Pnoc nie powoa pierwsza
wasnego rzdu. W kwietniu 1948 r., a wic ju po powstaniu Koreaskiej Armii
Ludowej, do Korei Pnocnej z misj ostatniej szansy przybyli Kim Ku i Kim Kyu-sik.
Pierwszy by przewodniczcym, a drugi wiceprzewodniczcym Koreaskiego Rzdu
Tymczasowego na Poudniu - struktury politycznej alternatywnej wobec tworzonych
z inspiracji Amerykanw miejscowych organw wadzy administracyjnej. Kim Ku i Kim
Kyu-sik przebywali w Phenianie cztery dni, a efektem ich wizyty byo ogoszenie
wsplnego komunikatu, w ktrym politycy z Poudnia w peni akceptowali lini poli
tyczn Kim Ir Sena, wzywajc - zgodnie z oficjalnym tonem pheniaskiej propagandy
- do utworzenia jednego rzdu dla caej Korei i nawoujc do wycofania wszystkich
obcych wojsk z Poudnia, co przede wszystkim byo skierowane przeciwko ameryka
skiej obecnoci w Korei. 25 kwietnia Kim Ir Sen na cze delegacji z Poudnia zorgani
zowa manifestacj, podczas ktrej - ku zasoczeniu Kim Ku - manifestanci huralnie
wznosili okrzyki na cze Stalina i Zwizku Sowieckiego. Stawiao to pod znakiem
zapytania reputacj Kim Ir Sena jako niezalenego polityka koreaskiego.
1 2 9
Przygotowanie do powoania armii zaczy si praktycznie w styczniu 1946 r.,

kiedy w miejscowoci Taean-ri (lecej midzy Phenianem a Nampo) utworzono Cen
traln Szko Kadr Bezpieczestwa. Szko zorganizowano przy wydatnej pomocy
sowieckich wadz okupacyjnych, ktre nie tylko przysay tu wasn kadr nauczajc,
ale i sowiecki system organizacji i szkolenia kadr wojskowych. Dowdc szkoy by pk
Pak Hyo-sam, byy szef sztabu Koreaskiego Korpusu Ochotniczego, czonek frakcji
jenaskiej. Jego zastpc by Pak Song-chol, partyzant Kim Ir Sena z Mandurii, ktry
w K R L - D doszed a do stanowiska wiceprezydenta republiki. Kurs nauczania w szkole
trwa rok i obejmowa zajcia z taktyki, cznoci i podstaw wojskowoci. Po rocznym
kursie absolwenci otrzymywali stopie podporucznika, ale w praktyce obejmowali etaty
kapitanw i majorw. W szkole rednio ksztacio si 240 aspirantw: 120 na kierunku
taktyki wojskowej, po 60 na cznoci i podstawach wojskowoci. Edukacja i szkolenie
przebiegay sprawnie, gdy szkoa znajdowaa si pod szczeglnie troskliw opiek
sowieckich oficerw i miejscowych wadz partyjnych. Dowdc pierwszego batalionu,
ktry mieci si w Phenianie, by Choe Yong-gon, partyzant Kim Ir Sena z Mandurii
i onierz 88. brygady snajperw z Chabarowska. Wkrtce powstaa 1. dywizja, podzie
lona na trzy puki. Oficjalna historiografia K R L - D przypisuje wszelkie zasugi w utwo
rzeniu armii wycznie Kim Ir Senowi, ale w rzeczywistoci najwiksze zasugi mieli
sowieccy koreaczycy i partyzanci z Mandurii: Choe Yong-gon, Kim Ung, Choe
Kwang i Kang Kon. Formalnie K A L powstaa 8 lutego 1948 r.; od tego te momentu
nastpio oddzielenie si bezpieczestwa od armii. W cigu pierwszego roku po utwo
rzeniu KRL-D do K A L wcielono 40 tys. poborowych, z ktrych powan cz wysano
natychmiast na szkolenia do Mandurii i na Syberi. W latach 1948-1949 do K A L
werbowano te Koreaczykw mieszkajcych w Chinach. W 1949 r. K A L liczy ju
60 tys. onierzy w trzech dywizjach. Dowdc 1. dywizji by Choe Kwang, 2. dywizji Choe Hyon, i 3. - Kim Kwang-hyop. Wszyscy dowdcy dywizji to byli partyzanci Kim
75
Ir Sena z frakcji kapsaskiej. 18 grudnia 1948 r. Pnocnokoreask Akademi Si

Powietrznych opuszcza pierwszy rocznik absolwentw. S.A. Seiler, op.cit., s. 66-103;
Korea Divided - 1948, op. cit., s. 5 z 5; The Heroic KPA, the invinible Revolutionary
Armed Forces, Pyongyang 1987, s. 2.
F.I. Szabszyna, Korea po drugiej wojnie..., s. 149.
Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 99; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit.,
s. 379.
Gwnym celem ataku by ponownie O Ki-sop; solidarnie zaatakowali go sowiec
cy Koreaczycy oraz miejscowi komunici, ktrzy przeszli na stron Kim Ir Sena,
i partyzanci Kim Ir Sena (gwni inspiratorzy nagonki). Atak na O Ki-sopa by atakiem
na ca frakcj miejscow, dlatego na awie oskaronych znaleli si take Chong
Tal-hyon, Choe Yong-dal, Yi Sun-gun, Chang Si-u i Chang Sun-myong. Polityczn
nagonk formalnie zainicjowa Han Il-mu, ktry domaga si od miejscowych komuni
stw zoenia samokrytyki. Pak Chang-ok i Kim Yol z frakcji sowieckich Koreaczykw
ponownie zaatakowali O Ki-sopa za jego artyku o zwizkach zawodowych, opubliko
wany ptora roku wczeniej. W atmosferze zmasowanej krytyki i personalnych atakw
szeciu czonkw Komitetu Centralnego (wszyscy z frakcji miejscowych komunistw)
zoyo samokrytyk. Ale zarwno przywdca sowieckich Koreaczykw Ho Ka-i, jak
i Kim Ir Sen uznali, e samokrytyka bya mao szczera i niewystarczajca. Kim Ir Sen
postpowa ze swoimi najgroniejszymi rywalami w partii zgodnie z modelowym stali
nowskim schematem rozwizywania konfliktw na najwyszych szczeblach wadzy:
wykorzystywa jedn grup dziaaczy przeciw drugiej, sam za wystpowa w roli
najwyszego arbitra i jedynego poprawnego interpretatora polityki partii. W walce
z frakcj miejscowych komunistw Kim posugiwa si gwnie sowieckimi Koreaczy
kami, nie angaujc silnej frakcji jenaskiej, ktrej przedstawiciel nadal pozostawa
nominalnym szefem partii. W tej fazie walki o przywdztwo w partii Kim Ir Sen chcia,
by frakcja jenask pozostaa neutralna w sporze. Dlatego kiedy Ho Ka-i w szale
propagandowych uniesie (co nie byo uzgodnione z Kimem) niespodziewanie zaatako
wa Mu Chonga, czoowego lidera frakcji jenaskiej, za indywidualizm i wywyszanie
si, Kim natychmiast stan w obronie Mu Chonga i skarci Ho Ka-i. Zapewne taka
wanie postawa Kima wpyna na zachowanie si frakcji jenaskiej, ktra pozostaa na
uboczu rozgrywajcego si konfliktu i nie angaowaa si w walk Kima z miejscowymi
komunistami. Miejscowi komunici zostali wyeliminowani ze wszystkich czoowych
stanowisk w partii. Z Komitetu Centralnego usunito m.in. Chong Tal-hyona, Choe
Yong-dala i Yi Pong-ju. Sam O Ki-sop pozosta jeszcze czonkiem Komitetu Centralne
go, ale sklasyfikowany zosta dopiero na pozycji 42 w 67-osobowym komitecie. Miejs
cowi komunici, mimo e krytykowani i usuwani, nadal stanowili powan si poli
tyczn w partii. I nawet po II Zjedzie mieli wci liczebn wikszo w nowo wybra
nym Komitecie Centralnym. W starciu z Kim Ir Senem musieli jednak przegra, bo nie
zyskali poparcia sowieckich wadz okupacyjnych i byli prawie nieobecni w strukturach
aparatu bezpieczestwa i armii. Nie mieli te wyrazistych liderw, gdy ich sztandarowy
1 3 0
1 3 1
1 3 2
1 3 3
76
Zanim wybucha wojna
przywdca zosta skrytobjczo zamordowany ju w 1945 r., a ich niegdysiejszy lider

z Poudnia - Pak, nie mg interweniowa na rzecz swych potencjalnych sojusznikw,
bo sam by ju saby i szykowa si do ucieczki na Pnoc. Miejscowi komunici
przegrali, bo popenili klasyczny bd zaniechania, nie szukali oparcia w frakcji jena
skiej i nie mieli adnego pomysu na skuteczn obron. Dae-Sook Suh, Kim II Sung...,
s. 87-91.
1 II Zjazd Partii Pracy Korei Pnocnej trwa cztery dni (od 27 do 30 III 1948 r.).
750 tys. czonkw reprezentowao 990 delegatw. Obradom przewodniczy Kim Tu-bong i Chu Yong-ha. Podobnie jak podczas I Zjazdu honorowym przewodniczcym
partii zosta Jzef Stalin, a zjazd wystosowa tradycyjny" ju wiemopoddaczy list do
wielkiego Stalina" i ukrytej chway" WKP(b). Referat sprawozdawczy Komitetu
Centralnego wygosi (podobnie jak na I Zjedzie) Kim Ir Sen, a nie nominalny szef
partii Kim Tu-bong, co byo okolicznoci znaczc i nieprzypadkow. Zjazd ponownie
wybra Kim Tu-bonga na przewodniczcego partii, a Kim Ir Sena na pierwszego
wiceprzewodniczcym, drugim wiceprzewodniczcym zosta Chu Yong-ha. Do cisego
kierownictwa partii (Biuro Polityczne) dokooptowano dwch nowych czonkw - jeden
reprezentowa frakcj kapsask Kim Ir Sena, drugi frakcj janesk Kim Tu-bonga.
Vantage Point. Developments in North Korea", April 1997, t. X X , nr 4, s. 38.
3 4
1 3 3

Tame.
Tame.
Kim Ir Sen, Za ukrieplenije partii, Phenian 1953, s. 182.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 93.
Eyewitness: A North Korean Remembers, s. 4 z 11.
D. Wokogonow, Stalin, s. 366, w jz. koreaskim (tumaczone fragmenty w zbio
rach autora).
Taean Work System, Vantage Point. Developments in North Korea", Iune 1996,
t. XIX, nr 6, s. 40.
White Paper on Huma Rights in North Korea 1996, Seoul 1996, s. 28; Konstitucija KNDR, Phenian 1956.
Kim Ir Sen, O rabotie s dietiami..., s. 2.
Kim Hakjoon, Koreas Relations..., s. 488.
M. Dilas, Nowa klasa wyzyskiwaczy, Pary 1957, s. 24.
Program Zwizku Komunistw Jugosawii, Pary 1959, s. 72-74; A. Buzo,
Pathways to the Present..., s. 365. Mwi o tym kilka artykuw Kim Ir Sena wydruko
wanych w polskim czasopinie O trway pokj, o demokracj ludow" - byy to:
Proletariacki internacjonalizm a walka narodu koreaskiego (nr 17/181 z 25 IV 1952,
s. 4), Rozbi doszcztnie amerykaskich interwentw w Korei (nr 34/94 z 25 VIII 1950,
s. 2), Walka narodu koreaskiego o jednolite, niepodlege, demokratyczne pastwo (nr
26/86 z 30 VI 1950, s. 3-4), Wielka Socjalistyczna Rewolucja Padziernikowa a walka
wyzwolecza narodu koreaskiego (nr 44/158 z 1951, s. 4), ZSRR bastion przyjani
i bezpieczestwa narodw (nr 45/261 z 1954, s. 5).
136
137
1 3 8
1 3 9
1 4 0
1 4 1
142
143
1 4 4
1 4 5
1 4 6
147
77
1 4 8
Z. Brzeziski, Jedno czy konflikty, s. 65; B. Brzeziski, Biuro Informacyjne

Partii Komunistycznych i Robotniczych, Warszawa 1983, s. 11.
Kim Ir Sen, Odpowiedzi na pytania dziennikarzy zagranicznych, Phenian 1975,
s. 61-62.
Tame.
Kim Han Gir, op. cit., s. 203; Kim Czen Ir, Wielikoje rukowodstwo, niemierknujuszczyje zasugi, Phenian 1988, s. 15; Krtka biografia wielkiego wodza, towarzysza
Kim Ir Sena, Phenian 1982, s. 3; Kim Ir Sen, O trzech zasadach zjednoczenia Ojczyzny.
Rozmowa z przedstawicielami strony poudniowokoreaskiej, ktrzy wzili udzia
w rozmowach politycznych midzy Pnoc a Poudniem na wysokim szczeblu, 3 V
i 3 X I 1972 r.. Warszawa 1981, s. 5-6; Kim Ir Sen, O politikie w otnoszenii inteligiencji
w naszej stronie, Phenian 1984, s. 4; Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna,
Wyd. MSZ K R L - D w jz. polskim, Phenian 1975, s. 7.
ROZDZIA m
1 4 9
130
1 5 1
1 3 2
Wojna koreaska
B. Cumings, op. cit., s. 296-297.
1. U rde wojny
Literatura wiatowa powicona historii wojny koreaskiej jest bardzo
obszerna, temat jest wic znany i opisany . Na tym tle pimiennictwo
polskie jest wyjtkowo ubogie, a sam temat nie znajdowa nalenego
uznania wrd polskich badaczy najnowszych dziejw Azji. Wyjtek na
tej prawdziwej pustyni" stanowi studia polskich historykw wojsko
woci, ktrzy wojnie koreaskiej powicili wiele cennych studiw
i analiz, ograniczajc si - co zrozumiae - gwnie do bada militar
nych aspektw wojny: doktryny wojennej, strategii i taktyki walczcych
armii, wspdziaania operacyjnego rnych rodzajw broni itd. Powa
nym mankamentem tych publikacji byo jednak bezkrytyczne dostoso
wanie si do oficjalnej tezy urzdowej historiografii Polskiej Rzeczypo
spolitej Ludowej, ktra jednoznacznie uznawaa, e wojn w Korei
rozptao lub sprowokowao reakcyjne Poudnie", wspierane przez
amerykaskich imperialistw . Przyjcie tej skrajnie faszywej tezy
ideologicznej rodzio faszyw analiz rzeczywistych rde wojny oraz
jeszcze bardziej faszyw interpretacj jej przebiegu i politycznych na
stpstw.
Przypomnijmy przeto podstawowe fakty. Historiografia Koreaskiej
Republiki Ludowo-Demokratycznej niezmiennie od pidziesiciu lat
prezentuje jednoznaczn wykadni rde wojny koreaskiej, z katego
rycznym wskazaniem na amerykaski imperializm" i poudniowo1
79
Wojna koreaska
amerykaskie marionetki" jako agresora w wojnie . Jedyn modyfika

cj (stosowan zreszt bardzo niekonsekwentnie) byo rne rozka
danie akcentw i wskazywanie na innego gwnego napastnika.' Tu
po wybuchu wojny bezporednim agresorem bya tylko sprzedajna kli
ka" w Seulu. Po interwencji amerykaskiej nowym wsplnym agreso
rem w wojnie bya faszystowska banda" z Poudnia i amerykascy
imperialici. Z biegiem lat ustalono", e gwnym i bezporednim na
jedc w wojnie byy Stany Zjednoczone, ktre napady na Kore
Pnocn w czerwcu 1950 roku w celu podbicia i likwidacji tego suwe
rennego i niepodlegego pastwa.
Wedug oficjalnych opinii historiografw KRL-D amerykascy im
perialici" rozptali wojn w Korei, by realizowa swoje fundamentalne
cele strategiczne. Uznali, e Amerykanie mieli ich co najmniej sze:
5
- po pierwsze, dyli do likwidacji rzdu Korei Pnocnej w celu

zjednoczenia kraju pod flag Poudnia i wykorzystania caego
Pwyspu Koreaskiego jako bazy wypadowej przeciwko komuni
stycznym Chinom;
- po drugie, Waszyngton, wywoujc wojn, ratowa proamerykaski
reim Syngmana Rhee (Li Syn-mana), ktry w wyniku rozwijajcej
si rewolucji na Poudniu by w przededniu ostatecznego upadku;
- po trzecie, Stany Zjednoczone poprzez byskawiczne zwycistwo
w wojnie koreaskiej chciay powstrzyma Zwizek Sowiecki
przed przeobraeniem si w konkurencyjne mocarstwo globalne;
- po czwarte, Amerykanie, rozptujc wojn, liczyli na radykaln po
praw swej gospodarki, pogronej w kryzysie lat 1948-1949;
- po pite, wojna koreaska bya elementem globalnej strategii
amerykaskiego imperializmu, zmierzajcego do unicestwienia so
cjalizmu na caym wiecie, co byo szczeglnie aktualne w okresie
zimnej wojny, kiedy bdce najwiksz potg militarn wiata
Stany Zjednoczone szykoway si do I I I wojny wiatowej .
6
formu raczej enigmatycznych, w rodzaju: w dniu 25 czerwca 1950 roku

wybucha wojna w Korei" lub starcia militarne na Pwyspie Koreaskim
rozpoczy si w czerwcu 1950 roku" . Zastosowanie powyszych for
mu pozwalao unikn jednoznacznego wskazania rzeczywistych inicja
torw wojny.
Historiografia sowiecka nie bya jednak konsekwentna i , w zaleno
ci od potrzeb politycznych oraz klimatu w stosunkach sowiecko-pnocnokoreaskich, w licznych opracowaniach powracaa do starych
stalinowskich ocen, okrelajcych Stany Zjednoczone jako gwnego
sprawc wojny w Korei .
Nie jest przedmiotem zainteresowania autora szczegowa analiza
czterech wielkich szk historycznych (tradycjonalistw, neotradycjonalistw, rewizjonistw i neorewizjonistw) i ich pogldw na rda
wojny koreaskiej . Wydaje si, i spr ten straci wiele na aktualnoci
<> od czasu, gdy 20 lipca 1994 roku Ministerstwo Spraw Zagranicznych
d Republiki Korei opublikowao 548 stron dokumentw dotyczcych
* wojny koreaskiej, ktre rzd rosyjski przekaza rzdowi Korei Pou
dniowej w czerwcu 1994 roku, w trakcie wizyty prezydenta Borysa Jel
cyna w Seulu . Oglnie rzecz ujmujc, sowieckie dokumenty w peni
potwierdzaj wczeniejsze relacje Nikity Chruszczowa zawarte w jego
pamitnikach (ktrych wiarygodno przez wiele lat podwaano) ,
radykalnie wzmacniajc neotradycjonalistyczn szko historyczn w jej
interpretacji rde wojny koreaskiej. ~\
Przypomnijmy tedy, e zwolennicy szkoy tradycjonalistycznej uwa\
aj, i wojna koreaska bya czci globalnej strategii ZSRR, zmie
rzajcej do komunizacji wiata. Wedug tej interpretacji po pomylnym
^ skomunizowaniu Europy rodkowowschodniej i zwycistwie rewolucji
komunistycznej w Chinach, Stalin i Mao wsplnie zaplanowali atak na
Kore Poudniow, czynic z Kim Ir Sena jedynie bezwolne narzdzie
w swych rkach. J
Wedug szkoy 'rewizjonistycznej, zwanej te lewicow, stronami
odpowiedzialnymi za rozpoczcie wojny byy Stany Zjednoczone i Re
publika Korei . W ich interpretacji to Stany Zjednoczone wykorzystay
imperialistyczn potg i uyy prezydenta Syngmana Rhee do realizacji
agresywnych planw wobec komunistycznej Pnocy . U
'^Zwolennicy szkoy neorewizjonistycznej s mniej radykalni ni rewit>
zjonici, ale nadal uwaaj, e wojna koreaska nie zostaa rozpoczta
7
10
11
12
13
W swych kategorycznych tezach traktujcych o rdach wojny korea

skiej historiografia KRL-D jest zupenie osamotniona w wiecie. Nawet
uczeni sowieccy po mierci Stalina nie podtrzymywali oficjalnych tez
pnocnokoreaskiej propagandy - uywali sformuowa bardziej neutral
nych i sdw mniej kategorycznych, ograniczajc si powszechnie do
80
14
Wojna koreaska
przez Stalina, podobnie jak nie bya wynikiem konspiracji sowiecko-chiskiej. Co wicej, nie bya te rezultatem inwazji wojsk Kim Ir Sena
na Poudnie. Wedug neorewizjonistw wojna koreaska bya gwnie
rezultatem puapki amerykaskich imperialistw", w ktr niewiado
mie wpada Korea Pnocna. Puapka ta polegaa na tym, e Amerykanie
wiadomie dyli do wywoania zbrojnej konfrontacji wzdu 38 rwno
lenika, aby nastpnie przystpi do zmasowanej militarnej odpowiedzi. ' \
Inni neorewizjonici uwaaj wydarzenia z czerwca 1950 roku za wiadomy ograniczony atak Pnocy, wykonany w celu nakonienia Poudnia
do pokojowego zjednoczenia. Wrd neorewizjonistw istnieje te po
gld, w myl ktrego przed 25 czerwca byo kilka konfrontacji wojsko
wych midzy Pnoc a Poudniem i kada z nich miaa podobny cel:
sprawdzenie trwaoci pozycji wojsk strony przeciwnej. Reasumujc,
neorewizjonici uwaaj, e wojna koreaska wybucha najzupeniej
przypadkowo, a jednym z jej istotnych powodw bya wewntrzna wal
ka klasowa .
15
. Szkoa neotradycjonalistyczna uwaaa (mimo braku rozstrzygajcych

dokumentw i wiadectw), e to nie Stalin, ale Kim Ir Sen by gwnym
inicjatorem wojny. Zwolennicy tej szkoy upierali si, e nie tylko inicja
tywa, ale i pierwsze plany inwazji byy autorstwa Kima, a nie Stalina.
Podkrelali te du zrczno Kima, ktremu udao si przekona Stalina
do akceptacji inwazyjnych planw Phenianu i poczy interesy sowieckiej
polityki ze swoimi aspiracjami zjednoczeniowymi. t \
Ujawnione w 1994 roku sowieckie dokumenty o pocztkach wojny
koreaskiej niedwuznacznie wskazuj, e interpretacje neotradycjonalistw byy najblisze prawdy. Uwana lektura tych dokumentw pozwala
zauway, i potwierdzaj one jednoznacznie, e to Kim Ir Sen by
bezporednim inicjatorem wojny koreaskiej. Przynajmniej od stycznia
1949 roku intensywnie zabiega on u radzieckiego ambasadora w Phe
nianie gen. Sztykowa o spotkanie ze Stalinem w celu przedstawienia mu
szczegowego planu zaatakowania Poudnia . Sztykow pocztkowo
podchodzi bardzo ostronie do planw Kim Ir Sena i odradza mu
zarwno pomys zawarcia przez ZSRR i KRL-D midzypastwowego
Ukadu o przyjani, wsppracy i wzajemnej pomocy", jak rwnie
tajnego traktatu o wzajemnej pomocy wojskowej. Studzenie rewolu
cyjnego zapau" Kim Ir Sena nie zahamowao jednak procesu inten
sywnego zbrojenia pnocnokoreaskich si zbrojnych przez Zwizek
16
82
Sowiecki, wyranie ponad ich potrzeby obronne. O wielkiej roli Mosk

wy w procesie budowy pnocnokoreaskiej machiny wojennej wspo
mina poprzedni rozdzia. Przypomnijmy, e proces zosta zintensyfi
kowany po utworzeniu Koreaskiej Armii Ludowej (KAL) w lutym
1948 roku, a szczeglnie jesieni tego roku, gdy wycofujce si z Korei
jednostki Armii Czerwonej zostawiy na Pnocy olbrzymie iloci ci
kiego sprztu wojskowego i amunicji (w tym artyleri, okrty podwod
ne, czogi i bro szybkostrzeln, pozwalajc na pene wyposaenie
kilku dywizji). Archiwa sowieckie ujawniy, e w lutym 1948 roku bro
sowiecka, w tym znacznie iloci amunicji, nadal pyna" do Korei
Pnocnej, mimo e Amerykanie na Poudniu czynili co zupenie
odwrotnego, wycofujc swe ostatnie jednostki regularne z tego kraju.
Zauwaalna jest tu pewna prawidowo: im mniej Amerykanie zdawali
si wykazywa zainteresowania faktem swojej obecnoci w Korei, tym
bardziej roso zainteresowanie Rosjan siowym rozwizaniem problemu
koreaskiego i potencjaem wojennym Poudnia . 3
Spotkanie Kim Ir Sena ze Stalinem, do ktrego doszo 5 marca
1949 roku, po trzydziestominutowym oczekiwaniu delegacji koreaskiej
przed gabinetem Stalina (co byo kolejnym przejawem megaloma
nii wodza i najnowszym komunistycznym rytuaem ), trwao niespena
dwie godziny. W spotkaniu oprcz Stalina udzia wzili: wiceminister
spraw zagranicznych Andriej Wyszyski i ambasador ZSRR w Phenia
nie T.F. Sztykow. Stron koreask reprezentowali: Kim Ir Sen, Pak
Hon-yong, Hong Myong-hui, Chong Chun-taek, Chang Shi-u, Paek
Nam-un i ambasador KRL-D w ZSRR Kim Chong-ju. Mimo tak licznej
i reprezentatywnej delegacji koreaskiej gwnym rozmwc i negocja
torem w rozmowie ze Stalinem by Kim Ir Sen, natomiast Sztykow i Pak
Hon-yong ograniczyli swoj aktywno do krtkiego uzupenienia wy
wodw Stalina i Kim Ir Sena . Pozostali uczestnicy spotkania w ogle
nie zabierali gosu w dyskusji.
Rozmow zdominoway sprawy gospodarcze, a cilej - precyzyjne
zdefiniowanie przez partnerw zakresu, formy i skali sowieckiej po
mocy dla KRL-D. Dopiero po pozytywnym zaatwieniu spraw gospodar
czo-finansowych przystpiono do omwienia sytuacji na Pwyspie Ko
reaskim i najbliszych perspektyw zjednoczenia kraju. Kim Ir Sen
bardzo szczegowo opisa sytuacj na pwyspie, kadc nacisk na nie
ustajce prowokacje Poudnia, rozbudow marionetkowej armii i obec?
17
18
19
83
Wojna koreaska
20
no 20-tysicznego korpusu amerykaskiego, co miaJo by pretekstem

do wystpienia pod adresem gospodarzy z prob o pilne dozbrojenie
Pnocy.
Kim uskara si gwnie na cakowity brak obrony morskiej oraz
samolotw bojowych i samochodw". Kiedy jednak Stalin artobliwie
zapyta Kima, czy boj si armii Poudnia, Kim i Pak Hon-yong solidar
nie odpowiedzieli: nie boimy si" . Na pytanie Stalina, ktra armia jest
silniejsza, Pnocy czy Poudnia, Pak bez wahania owiadczy: armia
Pnocy jest silniejsza" .
W trakcie omwionego marcowego spotkania Stalina z Kim Ir Senem
po raz pierwszy pojawia si, w formie jeszcze zawoalowanej, kwestia
uderzenia na Poudnie. Zainteresowanie i pytania stawiane przez Stalina,
w poczeniu ze zgod strony sowieckiej na dalszy intensywny program
dozbrajania Koreaskiej Armii Ludowej, musiay by zinterpretowane
przez Kim Ir Sena jako przyzwolenie na siowe zjednoczenie Korei - przy
oczywistym zastrzeeniu, e caa operacja odbdzie si pod cakowit
kontrol Rosjan, w wyznaczonym przez nich czasie i sprzyjajcej politycz
nie sytuacji. Stalin by zapewne pod wraeniem rewolucyjnego zapau"
Kima, jednake wyranie nakazywa, by Pnoc nie podejmowaa wobec
Poudnia adnych nie uzgodnionych i pochopnych dziaa. Przywdca
sowiecki kategorycznie owiadczy: Naciera na Poudnie nie trzeba...
Wy bdziecie mie moralne prawo do rozpoczcia dziaa bojowych tyl
ko w tym wypadku, jeeli zostaniecie zaatakowani przez Poudnie" .
Wprawdzie Stalin nie da Kim Ir Senowi przyzwolenia na siowe zjedno
czenie Korei, ale z kontekstu rozmw oraz z decyzji Rosjan o dalszej
rozbudowie Koreaskiej Armii Ludowej mogo wynika, e decyzja taka
jest nieuchronna. Zanim jednak delegacja koreaska opucia Moskw,
z Seulu przysza wiadomo o planowanym wycofaniu wszystkich wojsk
amerykaskich z Poudnia do maja 1949 roku. To radykalizowao postaw
przywdcw pnocnokoreaskich i rozwiewao obawy Stalina co do
ewentualnego udziau Amerykanw w zbliajcej si wojnie.
21
22
23
24
25
Perspektywa szybkiego wyjcia wojsk amerykaskich z Poudnia

zainspirowaa Kim Ir Sena do wiadomego zdezinformowania sowiec
kiego sojusznika. Gwn ofiar dezinformacji pad sowiecki ambasa
dor w Phenianie Sztykow, ktry zgodnie z informacjami uzyskanymi
od Kima (czsto przesadnymi, wyolbrzymionymi czy wprost sfabryko
wanymi) alarmowa swych przeoonych w Moskwie o nieuchronnej
84
grobie agresji zbrojnej z Poudnia. W jednej z depesz Sztykow dono

si o przewidywanej koncentracji 30 tys. onierzy poudniowokorea
skich, ktrzy mieli by rozrodkowani na kierunku pheniaskim i roz
pocz dziaania ofensywne przeciwko Pnocy w czerwcu 1949 roku .
W pilnej depeszy do Moskwy, datowanej na 22 kwietnia, Sztykow po
stuluje radykalne przypieszenie dostaw sowieckiego uzbrojenia, gdy
Koreaska Armia Ludowa cigle nie jest przygotowana do wojny nie
tylko z powodu racych brakw w uzbrojeniu, ale take wskutek
wielkich zaniedba w wyszkoleniu i strukturach dowodzenia. Postuluje
te natychmiastowe odwoanie gen. Smirnowa z funkcji szefa doradcw
K A L z powodu sabego wywizywania si z obowizkw. Reakcja
Stalina jest natychmiastowa: jeszcze w tym samym dniu minister obrony
narodowej ZSRR marsz. Aleksandr Wasilewski mianuje Sztykowa,
zawodowego oficera Armii Sowieckiej w stopniu generaa, nowym
szefem doradcw przy Sztabie Generalnym K A L . Stanowisko to gen.
Sztykow obejmuje, penic nadal funkcj ambasadora ZSRR w Phenia
nie i nieformalnego gwnego doradcy politycznego rzdu KRL-D.
Nominacja gen. Sztykowa sprawia, e 28 kwietnia Kim Ir Sen w licie
do Stalina prosi o przypieszenie dostaw nowoczesnej broni, by faktycznie
w cigu miesica zakoczy proces przeksztacania K A L w armi w peni
zmechanizowan. 3 maja w kolejnym licie do Stalina Kim konkretyzuje
najpilniejsze potrzeby i prosi o pilne wyposaenie nowej brygady zmecha
nizowanej w skadzie dwch pukw czogw (po 33 wozy), dywizjonu
artylerii przeciwpancernej, puku zmechanizowanego i batalionu motocy
kli. Jednoczenie proponuje rozbudow armijnego puku artylerii, miesza
nej dywizji lotnictwa, skadajcej si z puku lotnictwa szturmowego
i myliwskiego (po 43 samoloty w kadym z pukw) i puku artylerii .
Stay nacisk pnocnokoreaskich przywdcw, wspieranych przez amba
sadora Sztykowa, nadspodziewanie szybko przynosi rezultaty. Poczynajc
od wiosny 1949 roku, do portw na Pnocy szerokim strumieniem pynie,
gwnie drog morsk przez Wadywostok, sowiecka bro ofensywna:
czogi, artyleria, katiusze, okrty torpedowe, samochody, amunicja, paliwo.
Do Korei stopniowo powracaj te przeszkoleni w ZSRR pnocnokore
ascy onierze i oficerowie: cznie do koca 1949 roku przyjechao ich
przeszo 10 tysicy.
Mimo politycznego przyzwolenia na radykaln rozbudow Koreakiej Armii Ludowej i niezakwestionowania kimirsenowskiego pomy26
27
85
Wojna koreaska
su zbrojnego uderzenia na Poudnie, Stalin do caej sprawy podchodzi

z wielk ostronoci i rozwag. Analizowa problem gwnie w kontek
cie moliwych konsekwencji wojny dla bezpieczestwa ZSRR i ewen
tualnych implikacji midzynarodowych w sytuacji, gdyby Stany Zjed
noczone przystpiy do wojny. Nie zmienia to w niczym faktu, e Stalin
od pocztku pojawienia si planu siowego zjednoczenia Korei uzna
militarne dziaanie na Poudnie za akceptowaln formu rozwizania
problemu koreaskiego. Nieprzypadkowo zatem zbroi i szkoli K A L
nie do obrony, lecz do dziaa zaczepnych, kadc szczeglny nacisk na
szkolenie oddziaw szturmowych, ktre w zbliajcym si konflikcie
miay przesdzi o jego byskawicznym przebiegu.
Wedug relacji pk. Kirya Kalinowa sowieckie zbrojenie pnocnokoreaskiej armii prowadzono z tak myl, by przygotowa j do ude
rzenia militarnego w cigu najbliszych 18 miesicy, to znaczy do czasu
ostatecznego wycofania si wojsk amerykaskich z Poudnia . Charak
terystyczne, e wikszo opisywanych w pamitnikach Nikity Chruszczowa wydarze znalaza potwierdzenie w najnowszych dokumentach
sowieckich, traktujcych o pocztkach wojny koreaskiej. Chruszczow
jednoznacznie wskazuje, e inspiratorem i pomysodawc zbrojnego
uderzenia na Poudnie by Kim Ir Sen, a nie Stalin - co w niczym nie
zmienia faktu, e pomys ten spodoba si Stalinowi i caemu sowiec
kiemu kierownictwu, w tym take Chruszczowowi.
Nie pamitam - wspomina Chruszczow - w ktrym to byo dokad
nie roku, ale chyba, wydaje mi si, e w kocu 1949 roku, kiedy ju
zaczem pracowa w Moskwie. A wida, zanim jeszcze si przeniosem
z Ukrainy do Moskwy, przyjeda do Moskwy Kim Ir Sen ze swoj
delegacj i prowadzi rozmow ze Stalinem. Wtedy postawi tak pro
blem przed Stalinem, e oni maj ochot wymaca, jak to si mwi,
bagnetem Kore Poudniow, bo jest pewien, e... od razu przy pierw
szym pchniciu z Korei Pnocnej w Poudniowej nastpi wybuch,
zostanie przywrcona wadza ludowa, to jest... taki sam ustrj, jak ten,
ktry zosta stworzony w Korei Pnocnej.
No, naturalnie, Stalin nie mg, e tak powiem, sprzeciwi si, bo to
przecie odpowiadao i jego pogldom, jego przekonaniom jako komu
nisty, i moim take, i wszystkich innych, znaczy si. Tym bardziej e to
by wewntrzny problem koreaski, e oto Korea chce poda rk
wszystkim braciom, ktrzy znajduj si w Korei Poudniowej pod pit
28
86
L i Syn-mana, e tak powiem. Ale Stalin mwi, pamitam, e niby Kim

Ir Sen powiedzia, i si zastanowi, wszystko rozway i wtedy przyjdzie
z konkretnym planem. Wydaje mi si, e wszystko ju byo ustalone kiedy on przyjedzie albo jak tylko rozway wszystko, wtedy o tym
powie... Musz teraz owiadczy, e zaproponowa to nie Stalin, ale Kim
Ir Sen - on, e tak powiem, by inicjatorem tego posunicia. No, a Stalin
oczywicie nie powstrzyma go. Uwaam zreszt, e aden komunista
nie powstrzymaby, znaczy si, takiego... zrywu ruchu wyzwoleczego...
wyzwolenia Korei Poudniowej od L i Syn-mana, czowieka ameryka
skiej reakcji. To byoby sprzeczne z, no, politycznym i komunistycznym
wiatopogldem. Nie tylko nie potpiam za to Stalina, ale, przeciwnie,
jestem cakowicie po jego stronie i sam bym pewnie tak zdecydowa,
gdybym musia, e tak powiem, decydowa" .
Aprobata sowieckiego kierownictwa dla zjednoczeniowych planw
Kim Ir Sena bya oczywista, mimo e Stalin nie kry obaw przed
niekontrolowanym rozwojem wydarze i wyranie dawa do zrozumie
nia pnocnokoreaskim przywdcom, by unikali pochopnych i nieuzgodnionych dziaa. Stalin wyraa nawet obaw, aby Kim Ir Sen
w rewolucyjnym zapale nie wysa samolotw na Japoni i nie zaatako
wa rozlokowanych tam amerykaskich baz wojskowych.
Kim Ir Sen, wiedzc o obawach i wahaniach Stalina i chcc wzmocni
swoj pozycj, postanowi zapozna ze swymi planami take chiskich
przywdcw komunistycznych, ktrzy odnosili wielkie zwycistwa na
frontach wojny wewntrznej. W tym celu 14 maja 1949 roku wysa do
Chin swego najbliszego wsppracownika-gen. Kim Ila, ktry rozmawia
o planach zjednoczeniowych Phenianu zarwno z Mao, jak i z Zhou Enlaiem . Z tym ostatnim a czterokrotnie. Mao - ku zaskoczeniu Kim Ir
Sena - by, podobnie jak Stalin, bardzo ostrony i wstrzemiliwy wobec
koncepcji szybkiego zajcia Poudnia. Wyranie owiadczy, e obecna
sytuacja (kiedy Chiny prowadz wielkie batalie na frontach wojny do
mowej) nie jest najlepsz por dla realizacji takich planw. Ostrzeg
jednoczenie, e zbliajcy si konflikt zbrojny moe by krtki, ale mo
e te by dugi i wyczerpujcy. Dlatego przywdcy Korei Pnocnej
musz w swych planach bra pod uwag rne warianty rozwoju wyda
rze. Mao nie wyklucza przy tym zaangaowania si w konflikt zarw
no Japonii, jak i Stanw Zjednoczonych. W konkluzji swych wywodw
nakania Kim Da, by w najbliszym czasie, ze wzgldu na niekorzystn
29
30
87
Wojna koreaska
sytuacj midzynarodow, nie atakowali Poudnia. Dopiero po zwycis

kim zakoczeniu wojny w swoim kraju (kontynuowa Mao) Chiczycy
bd gotowi do wysania swych wojsk do Korei i przeciw Japonii, gdyby
ta omielia si interweniowa w wewntrzny konflikt na pwyspie . Mao
uprzedzi te Kim Ila, e przy tak wielkim przedsiwziciu, jakim jest
wyprawa na Poudnie, wszystkie zaangaowane strony (to jest zarwno
Chiczycy, jak i Pnocnokoreaczycy) winny konsultowa swe dziaania
ze Stalinem.
Gen. Kim II wyjeda z Chin usatysfakcjonowany, poniewa Mao,
podobnie jak Stalin, nie odrzuci koreaskich planw zbrojnego ataku na
Poudnie, a jedynie proponowa odroczenie terminu do 1950 roku. Jedno
czenie i w cisym zwizku z wojennymi przygotowaniami Korei P
nocnej Mao i Zhou wyrazili zgod na repatriacj do KRL-D onierzy ko
reaskich z Mandurii, ktrzy walczyli w doborowych jednostkach Chi
skiej Armii Ludowo-Wyzwoleczej. Powrt onierzy koreaskich do
KRL-D, szczeglnie nasilony na pocztku 1950 roku (tj. po zwyciskim
zakoczeniu wojny domowej w Chinach), jest jednym z wanych argu
mentw dla tych historykw, ktrzy wyraaj pogld o bezporednim
zaangaowaniu si Chin w planowanie wojny koreaskiej. Podkrelaj oni,
e konspiracja chisko-sowiecka bya gwnym rdem wojny .
Stalin i Mao wobec inwazyjnych planw Kim Ir Sena zajli stanowisko
przyzwalajce i akceptujce - z zastrzeeniem, e tak ryzykowne i ambitne
przedsiwzicie musi by przygotowane z wielk starannoci i powag.
Gdy jednak Mao ograniczy si tylko do wsparcia Kima koreask mas
oniersk suc w armii chiskiej, Stalin wszystkimi dostpnymi rod
kami rozbudowywa pnocnokoreask machin wojenn, wzmacniajc
wiadomie ekspansjonistyczne denia Kim Ir Sena. 4 czerwca 1949 roku
rzd sowiecki wyrazi ostateczn zgod na dostarczenie Pnocy kolejnej
partii broni ofensywnej, za ktr Stalin kaza zapaci sobie 30 tysicami
ton uskanego ryu . W trzy tygodnie po decyzji sowieckiego rzdu
ambasador Sztykow w Phenianie ponagli Moskw prob o przypiesze
nie dostaw wojskowych, informujc jednoczenie o aktualnym stanie przy
gotowa Koreaskiej Armii Ludowej do wojny . 29 lipca Sztykow wysa
do Stalina wan depesz, w ktrej informowa, e Stany Zjednoczone
zakoczyy wanie wycofywanie swych wojsk z Poudnia, pozostawiajc
w armii poudniowokoreaskiej jedynie nieliczn grup doradcw, ocenia
nych przez Sztykowa na 500 do 1200 ludzi .
31
32
33
34
35
88
Informacje wysyane z Korei sprzyjay planom Kim Ir Sena i jedno

czenie rozpraszay obawy Kremla o moliwe nastpstwa niekontrolo
wanego rozwoju wydarze. Do skoordynowanej wojny psychologicznej
wczy si osobicie Kim Ir Sen, ktry z jednej strony dezinformo
wa Moskw raportami o staym zagroeniu prowokacjami z Poudnia,
z drugiej za inspirowa pokojow ofensyw dyplomatyczn wobec
Seulu, zarzucajc Poudnie kolejnymi propozycjami zjednoczeniowymi.
Bya to, oczywicie, wielka propagandowa mistyfikacja, albowiem ini
cjatywy Phenianu wobec Seulu byy tak skonstruowane i sformuowane,
e musiay by skazane na niepowodzenie. Ich prawdziwy cel i sens by
a nadto czytelny: ukry wasne przygotowania do wojny i wywoa
kolejne polityczne zamieszanie w obozie wroga.
Kim Ir Sen zasypywa Seul kolejnymi pokojowymi" propozycjami,
natomiast sowieckiego ambasadora Sztykowa przekonywa, e armia
Pnocy jest przygotowana do wojny, a liczne zbrojne incydenty i star
cia wzdu 38 rwnolenika wykazuj zdecydowan przewag si bojo
wych Pnocy nad Poudniem. Ponadto, co nie byo bez znaczenia, Kim
Ir Sen i Pak Hon-yong przekonywali Sztykowa, e zbrojny atak Pnocy
niemal automatycznie wywoa zbrojn rebeli poudniowokoreaskich
komunistw, ktrzy swoj dotychczasow dziaalnoci przyczyniaj si
do obalenia reakcyjnych wadz w Seulu. 14 sierpnia, mimo sceptycznej
reakcji ambasadora Sztykowa, Kim Ir Sen proponuje Rosjanom siowe
zajcie jedynie czci terytorium Poudnia, tzw. strefy Ongjin, jako
preludium przed generalnym atakiem na Poudnie. Moskwa nie daje
jednak politycznego przyzwolenia na tak radykalne dziaania. Zapewne
nie bez wpywu na ostrono Stalina miaa tu opinia samego Sztyko
wa, ktry w depeszy do Moskwy z 27 sierpnia ostrzega kierownictwo
sowieckie, e czas frontalnego ataku jeszcze nie nadszed, a armia
pnocnokoreask nie dysponuje jeszcze zdecydowan przewag mili
tarn nad wrogiem. Sztykow uprzedza te Stalina, e gdyby wybuch
wojny nastpi obecnie, interwencja amerykaska byaby bardzo real
na - podobnie jak udzia wojsk japoskich w ewentualnym konflikcie .
Wstrzemiliwo i ostrono Rosjan nie zniechcaj Kim Ir Sena,
ktry z jeszcze wiksz determinacj i uporem bombarduje" ambasad
sowieck w Phenianie kolejnymi informacjami o agresywnych zamia
rach Poudnia i niechybnym ataku na Pnoc. 3 wrzenia Sztykow
informuje Wyszyskiego, e osobisty sekretarz Kim Ir Sena, sowiecki
36
89
Wojna koreaska
Koreaczyk K i m I I , zoy wizyt w ambasadzie ZSRR w Phenianie

i w imieniu Kim Ir Sena owiadczy: otrzymali oni wiarygodn infor
macj, e w bliskiej przyszoci poudniowcy maj zamiar zagarn t
cz pwyspu Ongjin, ktra ley na pnoc od 38 rwnolenika, oraz
zbombardowa fabryk cementu w Kaisiu. W zwizku z tym... Kim Ir
Sen prosi o pozwolenie na rozpoczcie dziaa wojennych przeciwko
Poudniu w celu zagarnicia pwyspu Ongjin i czci terytorium Korei
Poudniowej na wschd od pwyspu Ongjin, zblionego do Kesongu,
aby skrci lini obrony. Kim Ir Sen uwaa..., e s gotowi do posunicia
si dalej na poudnie, jeli sytuacja midzynarodowa na to pozwoli. Kim
Ir Sen jest przekonany, e s w stanie zagarn Kore Poudniow
w cigu dwch tygodni, maksimum dwch miesicy" .
Ambasador Sztykow i generalny radca ambasady ZSRR w Phenianie
Tonkin przyjmuj powysze rewelacje" z duym dystansem. O wszyst
kich jednak poruszanych kwestiach skrupulatnie informuj Moskw,
ktra do wiadomoci nadchodzcych z Phenianu podchodzi z najwysz
uwag, sprawdza je i weryfikuje. Andriej Gromyko w zaszyfrowanym
telegramie do radcy Tonkina pilnie nakazuje spotka si z Kim Ir Senem
w celu dokadnego okrelenia:
37
- Jak strona pnocnokoreask ocenia armi Korei Poudniowej, jej

uzbrojenie i zdolno bojow?
- Jaka jest sytuacja ruchu partyzanckiego na poudniu Korei i na jak
jego realn pomoc mona liczy?
- Jak spoeczestwo i lud odnios si do faktu, e to Pnoc pierwsza
rozpocznie atak?
- Jaka rzeczywicie pomoc moe by udzielona Koreaskiej Armii
Ludowej ze strony ludnoci Korei Poudniowej?
- Czy na Poudniu s jeszcze amerykaskie oddziay i jakie ewen
tualnie dziaania mog one podj w wypadku ataku Pnocy? .
38
W dniach 12 i 13 wrzenia Tonkin odbywa dugie rozmowy z Kim Ir

Senem i Pak Hon-yongiem, po ktrych 14 wrzenia wysya do sowieckie
go MSZ obszerny zaszyfrowany telegram, informujc, e w opinii jego
rozmwcw armia Pnocy ma zdecydowan przewag nad armi Pou
dnia, co uzewntrznia si szczeglnie podczas bezporednich star, do
jakich dochodzi wzdu 38 rwnolenika. Pnoc gboko te penetruje
90
armi poudniowokoreask, rozmieszczajc swoich agentw dosownie

w kadej brygadzie, puku i dywizji marionetkowej" armii. Ponadto na
rozkaz do ataku czeka od 1500 do 2000 komunistycznych partyzantw,
ktrzy (szczeglnie wedug ocen Pak Hon-yonga) odegraj w wojnie
znaczc rol. Wedle opinii pnocnokoreaskich przywdcw Pnoc
musi zaatakowa pierwsza, gdy w przeciwnym razie strac oni zaufanie
swych ludzi na Poudniu. Kim Ir Sen zgadza si przy tym z opini Mao,
by z atakiem wstrzyma si do zakoczenia dziaa wojennych w Chinach,
co - jak wiadomo - jest kwesti zaledwie kilku tygodni.
Przywdcy pnocnokoreascy nie naciskali te Stalina (znajc jego
ostrono i niezdecydowanie), by zgodzi si na rozpoczcie frontalnego
ataku, ale jedynie na przeprowadzenie ograniczonych dziaa militarnych
w celu zdobycia pwyspu Ongjin oraz czci terytorium Korei Pomdniowej na wschd od tego pwyspu do Kaidzio . Przekonywali przy tym
Sztykowa, e ludno Poudnia powita wkraczajce oddziay Pnocy
z entuzjazmem. W tej kwestii nastpia wic radykalna zmiana, albowiem
jeszcze 12 wrzenia Kim Ir Sen przyznawa, e atak Pnocy wywrze
negatywne wraenie na ludnoci" Poudnia; w dzie pniej za, pod
wyranym wpywem innych pnocnokoreaskich przywdcw, szczegl
nie Ho Ka-i, sowieckiego Koreaczyka i sekretarza Komitetu Centralnego
Partii Pracy Korei, owiadcza, e ludno Poudnia przywita serdecznie
atak zbrojny Pnocy, a rozpoczynajc dziaania wojenne, [Phenian] nie
straci nic politycznie z tego powodu" . Wprost przeciwnie, w wypadku
wojny domowej ludno Korei Poudniowej stanie po stronie armii Pno
cy i bdzie jej pomagaa" .
Mimo tych nadzwyczaj optymistycznych prognoz przywdcw p
nocnokoreaskich Sztykow i Tonkin w dalszym cigu odradzaj rozpocz
cie jakichkolwiek dziaa ofensywnych przez Kim Ir Sena. Wedug opinii
ambasady sowieckiej propozycj operacji wyzwolenia pwyspu Ongjin,
wysunit przez Kima, naley odrzuci , albowiem istnieje olbrzymie
prawdopodobiestwo przerodzenia si tej operacji w otwart wojn domo
w na pwyspie, a do niej Koreaska Armia Ludowa nie jest jeszcze
dostatecznie przygotowana. Nawet biorc pod uwag pomoc, jakiej
udziel Armii Pnocnej partyzanci i ludno Korei Poudniowej, nie
mona liczy na szybkie zwycistwo. Ponadto przeduajca si wojna
domowa bdzie niekorzystna dla Pnocy zarwno politycznie, jak i mili
tarnie..., dajc Amerykanom moliwo udzielenia odpowiedniej pomocy
39
40
41
42
43
91
Wojna koreaska
Syngmanowi Rhee (Li Syn-manowi). Po niepowodzeniach w Chinach

Amerykanie prawdopodobnie bd interweniowa w sprawy koreaskie
bardziej zdecydowanie, ni robili to w Chinach, i nie ma wtpliwoci,
e zastosuj sil, aby uratowa Syngmana Rhee. Naley te liczy si, e
w wypadku przeduajcej si wojny domowej cierpienia, nieszczcie
i straty wojenne mog wywoa negatywne odczucia ludnoci w stosunku
do tego, kto rozpocz wojn. Ponadto przeduajca si wojna w Korei
mogaby zosta wykorzystana przez Amerykanw w agitacji antyradziec
kiej w celu dalszego podsycania histerii wojennej. Dlatego te niekorzyst
ne jest, by Pnoc rozpoczynaa wojn wanie teraz... Owiadczamy, e
z powodu wskazanych przyczyn rozpoczcie czciowej operacji wymy
lonej przez Kim Ir Sena jest niekorzystne" .
Argumenty sowieckich dyplomatw rezydujcych w Phenianie spot
kay si z pen aprobat kierownictwa sowieckiego, ktre 24 wrzenia
przekazao ambasadorowi Sztykowowi decyzj Biura Politycznego Ko
mitetu Centralnego WKP(b), w peni solidaryzujc si z jego ocenami
zawartymi w szyfrogramach z ostatnich dwch miesicy. Decyzje so
wieckiego Biura Politycznego, ktre szczegowo debatowao nad k i mirsenowskimi planami inwazji na Poudnie, byy jedn z wikszych
rewelacji, jakie ujawniy radzieckie archiwa w 1994 roku . Dokumenty
te dostarczaj oficjalnego potwierdzenia, e plany inwazyjne byy szcze
gowo dyskutowane przez najwysze wadze polityczne ZSRR.
4 padziernika 1949 roku ambasador Sztykow przekaza rzdowi
pnocnokoreaskiemu najnowsze decyzje sowieckiego kierownictwa,
ktre uznao, e Koreaska Armia Ludowa nie jest jeszcze dostatecznie
przygotowana do ataku na Poudnie i nie dysponuje przewag militarn.
Atak zbrojny nie jest wskazany rwnie ze wzgldw politycznych,
gdy - jak podkrelano - do tej pory niewiele zostao zrobione, aby
poderwa szerokie masy Korei Poudniowej do aktywnej walki, do
rozwoju ruchu partyzanckiego w caej Korei Poudniowej, do utworze
nia tam regionw wyzwolonych oraz do zorganizowania si dla oglnego
powstania. Wedle naszej opinii tylko w warunkach powstania ludowego,
ktre si rozpoczo i rzeczywicie rozwija, ktre podkopuje fundamen
ty reakcyjnego reimu, militarny atak na Poudnie mgby odgrywa
decydujc rol w obaleniu poudniowokoreaskich reakcjonistw i za
pewni realizacj zadania zjednoczenia Korei w jedno demokratyczne
pastwo. Poniewa obecnie bardzo mao zrobiono dla rozwoju ruchu
44
45
92
partyzanckiego i wywoania oglnego powstania w Korei Poudniowej,

niemoliwe jest uznanie, e take z politycznego punktu widzenia atak
na Poudnie zosta przygotowany. Co do czciowej operacji zagarnicia
pwyspu Ongjin i regionu Kesong, w wyniku ktrych granica Korei
Pnocnej zostaaby przesunita prawie do samego Seulu, niemoliwe
jest patrzenie na t operacj inaczej ni jako na pocztek wojny midzy
Pnoc a Poudniem, do ktrej Korea Pnocna nie jest przygotowana
ani militarnie, ani politycznie - jak zostao to wskazane powyej" .
Sztykow ostrzeg Kim Ir Sena, e nadal istnieje realna groba amery
kaskiej interwencji w Korei, gdyby dziaania wojenne rozpoczy si
z inicjatywy Pnocy. Wskazwki, jakie kierownictwo sowieckie przeka
zao Kim Ir Senowi, byy jasne i przejrzyste. Czas na wyzwolecz wojn
jeszcze nie nadszed, dlatego te cay wysiek przywdcy pnocnokorea
scy winni skoncentrowa na dalszym intensywnym rozwoju ruchu party
zanckiego na Poudniu, utworzeniu tam jak najwikszej liczby regionw
wyzwolonych, przygotowaniu oglnego powstania zbrojnego; na Pnocy
za naley umacnia w kady sposb Koreask Armi Ludow" .
Decyzj kierownictwa sowieckiego o zaniechaniu ataku na Poudnie
Kim Ir Sen przyj z niezadowoleniem, o czym ambasador Sztykow
natychmiast poinformowa kierownictwo MSZ w Moskwie. Kim Ir Sen
pozosta jednak nieugity i nie majc sowieckiej zgody na ograniczony
atak Pnocy, powrci do swej wczeniejszej taktyki zaostrzania napicia
wzdu 38 rwnolenika, co najczciej przybierao posta prowokowania
incydentw zbrojnych, wszczynania regularnych walk na caej dugoci
linii demarkacyjnej oraz przerzucaniu na Poudnie coraz wikszych grup
dywersyjnych z Pnocy. Prowokowanie konfliktu przez Kim Ir Sena byo
tak oczywiste, e minister obrony narodowej ZSRR marsz. Wasilewski
i wiceminister spraw zagranicznych Gromyko udzielili ambasadorowi
Sztykowowi upomnienia za zbyt daleko idc tolerancj wobec przywd
cw pnocnokoreaskich, ktrzy wiadomie wzmagaj napicie wzdu
38 rwnolenika. W szyfrogramie z 22 padziernika Wasilewski i Gromy
ko nie kryli niezadowolenia nie tylko z faktu, e Sztykow z czterodnio
wym opnieniem poinformowa ich o walkach na linii demarkacyjnej, ale
i z tego powodu, i w walkach tych po stronie Pnocy brali aktywny
udzia sowieccy oficerowie - doradcy wojskowi przy Koreaskiej Armii
Ludowej. W odpowiedzi Sztykow usprawiedliwi postaw Kima niezbd
noci takich posuni ze wzgldw militarnych .
46
47
48
93
Wojna koreaska
Poniewa ambasador Sztykow sprawia wraenie, jakby nie zrozumia

zastrzee Moskwy, w kolejnej depeszy otrzyma bardziej stanowcz
reprymend, poczon z otwart krytyk jego postawy, ktr Gromyko
okreli jako zbyt daleko idce usprawiedliwienie ryzykownych akcji Kim
Ir Sena. Sowiecki minister przypomnia jednoczenie Sztykowowi, e
w Phenianie reprezentuje on interesy przede wszystkim pastwa sowiec
kiego i jego racj stanu, nie za racje Kim Ir Sena. Zaniepokojenie postaw
Sztykowa byo na tyle powane, e sowieckie MSZ rozwaao nawet
moliwo ukarania ambasadora za niewypenianie polece swego rzdu .
Ostatecznie caa sprawa zakoczya si upomnieniem i gniewnym przypo
mnieniem ambasadorowi jego subowych obowizkw.
Na pocztku 1950 roku kimirsenowska koncepcja zbrojnego ataku na
Poudnie nabieraa coraz bardziej realnych ksztatw. I to za spraw
zarwno czynnikw wewntrznych (zdobycie przez Koreask Armi
Ludow zdecydowanej przewagi militarnej nad armi Poudnia), jak
i czynnikw midzynarodowych, coraz bardziej sprzyjajcych planom
Kima. Zwycistwo rewolucji komunistycznej w Chinach i triumfalna (jak
j wwczas widziaa prasa) podr Mao do Moskwy pozwoliy przypusz
cza, e za ambicjami i planami Kima stanie wkrtce poczona potga
dwch komunistycznych gigantw. Jednoczenie mnoyy si sygnay, e
reim poudniowokoreaski daleki jest od wewntrznej stabilizacji, a po
stawa Amerykanw i ich stosunek do wadz w Seulu, szczeglnie do
wasnej tam obecnoci, mogy sugerowa, e opuszcz oni Poudnie.
Zapewne majc na wzgldzie wszystkie te wydarzenia, Kim Ir Sen
w rozmowie z ambasadorem Sztykowem 17 stycznia 1950 roku ponow
nie proponuje wykona ograniczony atak na Poudnie (kryptonim Ope
racja Ongjin"). Uwaa on, e Koreaska Armia Ludowa, jeli otrzyma
sowieckie przyzwolenie, zdoa w trzy dni zaj rejon Ongjin i w cigu
kilku nastpnych dotrze do Seulu. Zanim sowieckie MSZ zdoao przy
gotowa odpowied na kolejne propozycje Kima, Sztykow 19 stycznia
alarmuje Moskw kolejnym szyfrogramem, w ktrym obszernie relacjo
nuje nastroje i opinie wyraone przez Kim Ir Sena podczas obiadu
w Ministerstwie Spraw Zagranicznych KRL-D, jaki odby si 17 stycz
nia z okazji wyjazdu do Pekinu pierwszego w tym kraju ambasadora
pnocnokoreaskiego, K i Chu-yona. Wedug relacji Sztykowa, po za
koczeniu obiadu, ktry przebiega w przyjaznej i ciepej atmosferze",
Kim Ir Sen, w obecnoci najbliszych sowieckich doradcw Ignatiewa
49
94
i Peliszenki, w podekscytowany sposb zacz mwi o tym, jak to

teraz, kiedy Chiny kocz swoje wyzwolenie, wyzwolenie narodu
koreaskiego na poudniu kraju jest nastpne w kolejnoci. W zwizku
z tym powiedzia: Obecnie, gdy wyzwolenie Chin jest niemal zako
czone, staje problem wyzwolenia Korei. Partyzanci nie mog przesdzi
sytuacji koreaskiej. W nocy nie jestem w stanie zasn, myl cigle
o zjednoczeniu. Mao mwi mi, e nie powinnimy pierwsi atakowa
Poudnia, lecz dopiero gdy Syngman Rhee nas zaatakuje, podj kontr
atak. Jednak Syngman Rhee nas nie zaatakowa. Jest dla niego [Kim Ir
Senaj niezwykle wane - donosi ambasador - aby mg ponownie
zoy wizyt Stalinowi i uzyska jego aprobat dla podjcia akcji
wojskowej majcej na celu wyzwolenie Poudnia. W momencie gdy
Mao obiecywa pomoc, Kim Ir Sen uwaa, i takie bezporednie
spotkanie ze Stalinem jest niezbdne. W czasie tej rozmowy przywdca
pnocnokoreaski mia ju dobrze w czubie" .
Stalin zwleka z odpowiedzi ponad tydzie, co dla wielu badaczy
genezy wojny koreaskiej jest powanym argumentem na rzecz tezy, e
przywdca sowiecki konsultowa ca spraw z przebywajcym w Mo
skwie Mao Zedongiem. W wietle najnowszych ujawnionych dokumen
tw sowieckich nadal nie mamy pewnoci, czy w trakcie spotkania
Stalina z Mao na przeomie 1949 i 1950 roku problem siowego rozwi
zania problemu koreaskiego by poruszany, czy te nie by - co jednak
wydaje si nieprawdopodobne . Ujawnione stenogramy rozmowy Stali
na z Mao wydaj si potwierdza opini Mao wyraon 31 marca
1956 roku w rozmowie z ambasadorem ZSRR w Pekinie prof. Judinem,
wedug ktrej w trakcie jego dugiego pobytu w Moskwie problem
koreaski w adnym aspekcie nie by poruszany . Prof. Michai Kapica,
ktry by osobistym tumaczem Stalina podczas jego rozmw z Mao,
take przyzna po latach, e problem inwazji Pnocy na Poudnie
w czasie tych rozmw nie by dyskutowany . Rwnie historycy chi
scy z Uniwersytetu Ludowego w Pekinie, w tym rektor uniwersytetu
prof. Huang Da, podkrelali w rozmowie z autorem, e w trakcie nie
przyjemnej" dla Mao wizyty w Moskwie ani Stalin, ani Mao nie
poruszali problemu zjednoczenia Korei .
Niezalenie jednak od kwestii, czy w trakcie wizyty Mao w Moskwie
poruszano, czy te nie, problem siowego zjednoczenia Korei, bezdysku
syjny i bezsporny pozostaje fakt, e to wanie w trakcie pobytu Mao
50
51
52
53
54
95
Wojna koreaska
w ZSRR Stalin da Kim Ir Senowi polityczne przyzwolenie na zbrojny

atak Pnocy. Zastrzeg jednak, e przygotowania do wojny musz by
zrobione tak, aby nie dopuci moliwoci popenienia bdw. Dopiero
w takiej sytuacji jestem gotowy podj si tego" . Nie wiemy, co ostatecz
nie przesdzio o zgodzie Stalina na siowe zjednoczenie Korei i komunizacj Poudnia. By moe przyczynia si do tego ostatnia depesza Szty
kowa z 29 stycznia, w ktrej przekonywa on Stalina, e w zbliajcym
si nieuchronnie konflikcie Stany Zjednoczone nie bd interweniowa po
stronie Poudnia i Waszyngton pozostawi Seul bez pomocy - tak jak
porzuci Chiang Kai-sheka w Chinach .
W tym miejscu naley podkreli, e Sztykow przez cay stycze
posya do Moskwy opinie i oceny niemal cakowicie pokrywajce si
z pogldami kierownictwa pnocnokoreaskiego. Ten sam Sztykow,
ktry jeszcze przed miesicem ostrzega Moskw przed realn moliwo
ci amerykaskiej interwencji, pod koniec stycznia i na pocztku lutego
w depeszach do Moskwy jednoznacznie odrzuca tak moliwo. W tej
sytuacji przygotowania do zbrojnej agresji ruszyy ze zdwojon si
zarwno na paszczynie politycznej, jak i militarnej, a take na midzy
narodowej. Pod koniec lutego do Phenianu przyjeda gen. Wasiliew,
ktry obejmuje stanowisko gwnego doradcy Sztabu Generalnego
Koreaskiej Armii Ludowej.
W absolutnej tajemnicy oficerowie sztabowi w Moskwie i w Phenianie
rozpoczynaj prace sztabowe nad planami wojny byskawicznej z Poud
niem. Operacja, zatytuowana Plan wyprzedzajcego uderzenia Korea
skiej Armii Ludowej", zostaje przygotowana w dwch egzemplarzach
i jest jednym z najbardziej strzeonych dokumentw w obydwu stoli
cach . Twrcy planu wyprzedzajcego uderzenia" byli przekonani, e
Koreaska Armia Ludowa jest w stanie w okresie dwch tygodni do
szcztnie rozbi siy Poudnia i wyzwoli cay Pwysep Koreaski" .
Tempo operacji miao by tak byskawiczne, e wykluczono moliwo,
by Amerykanie zdoali przerzuci na koreaski teatr dziaa wojennych
swoje siy ldowe. Plan wyprzedzajcego uderzenia", po wnikliwej
analizie sowieckiego dowdztwa wojskowego, zosta przedstawiony Sta
linowi i uzyska jego wstpn akceptacj z zaleceniem, by nadal nad nim
intensywnie pracowa. 9 marca Sztykow wysya do Moskwy kolejn piln
prob Kim Ir Sena o udzielenie Phenianowi szybkiego kredytu w wy
sokoci 120-130 min rubli na zakup broni w ZSRR. Kim podkrela
55
56
57
58
96
jednoczenie, e w zasadzie nie chodzi mu o kredyt, ale o zwyk transak

cj finansow, gdy za zakupiony sprzt wojskowy zapaci 9 tonami zota
i 40 tonami srebra o cznej wartoci okoo 138 min rubli .
17 marca Stalin zgadza si na transakcj: zoto i srebro za bro.
W trzy dni pniej Kim Ir Sen i Pak Hon-yong przekazuj Sztykowowi
prob, by zbliajca si ich wizyta w Moskwie miaa tajny charakter,
a jej gwnym celem byo szczegowe przedyskutowanie ze Stalinem
sprawy siowego zjednoczenia Korei .
W trakcie kwietniowej wizyty Kima i Paka w Moskwie Stalin zgodzi
si z wyraonym przez nich pogldem, e moment zjednoczenia Korei
zblia si nieuchronnie, gwnie dziki radykalnej zmianie sytuacji mi
dzynarodowej. Tak wanie zrozumiano najnowsze owiadczenie amery
kaskich politykw, w tym gwnie amerykaskiego sekretarza stanu
Deana Achesona, ktry publicznie owiadczy, e Stany Zjednoczone nie
s zobowizane do obrony Korei Poudniowej i Tajwanu, poniewa ame
rykaska linia obrony" w Azji definitywnie nie obejmuje tych pastw.
Tydzie pniej projekt pomocy dla Korei Poudniowej zosta odrzucony
przez Izb Reprezentantw, co mogo sugerowa, e Ameryka ostatecznie
porzuca rzdy Chiang Kai-sheka i Syngmana Rhee (Li Syn-mana). P
nocnokoreascy liderzy przedstawili Stalinowi bardzo optymistyczny ob
raz przygotowa ich kraju do wojny. Chruszczow wspomina: Pamitam,
przy obiedzie na daczy duo artowalimy. Kim Ir Sen opowiada o yciu
w Korei Poudniowej, o klimacie, duych moliwociach, o dobrych wa
runkach uprawy ryu, o rybowstwie, sowem mwi duo dobrego
0 Korei Poudniowej i powiedzia, e dziki poczeniu Korei Poudniowej
1 Pnocnej, no, Korea bdzie jeszcze bogatsza, bdzie moga, e tak
powiem, zaopatrywa swj przemys w surowce kosztem Pnocnej i zaspokoi-potrzeby ludnoci dziki uprawie ryu i innych rolin, ktre gw
nie uprawia si w Pnocnej... to jest w Korei Poudniowej. No i rybow
stwo. No, a my wszyscy, e tak powiem, yczylimy powodzenia Kim Ir
Senowi i caemu kierownictwu Korei Pnocnej, znaczy si. Spodziewa
limy si, e im si rzeczywicie powiedzie" .
Stalin, udzielajc jednoznacznego poparcia planom Kim Ir Sena, wy
ranie pragn wcign w t wysoce ryzykown gr take przywdcw
Chiskiej Republiki Ludowej, by dzieli si odpowiedzialnoci. W zwiz
ku z tym owiadczy, e przyjaciele koreascy nie mog liczy na zbyt
wielk pomoc ze strony Zwizku Radzieckiego, ktry stoi przed znacznie
59
60
61
97
Wojna koreaska
powaniejszymi wyzwaniami ni problem koreaski. Sytuacja na Zacho

dzie jest bardzo skomplikowana i zajmuje gros naszej uwagi i czasu" .
Dlatego Stalin sugerowa przywdcom pnocnokoreaskim, e musz
pozostawa w staym roboczym kontakcie z Mao Zedongiem, poniewa
Chiczycy maj bardzo dobre rozeznanie i doskonale rozumiej problemy
Wschodu" . Radzieckie dokumenty ujawniaj, e Stalin sugerowa, aby
w razie interwencji wojskowej Stanw Zjednoczonych" Korea szukaa
pomocy raczej w Chinach ni w Zwizku Radzieckim.
Ujawnione dokumenty umoliwiaj nowe spojrzenie na teori pu
apki", stworzon przez amerykaskiego dziennikarza Edgara Snowa.
Dziennikarz ten bra udzia w Dugim Marszu Mao i pozostawa blisko
przewodniczcego a do jego mierci w 1976 roku. Wedug teorii Sno
wa, Stalin nie dowierza chiskim przywdcom, ktrzy pobili Chiang
Kai-sheka i proklamowali Chisk Republik Ludow wbrew sugestiom
Stalina. Po secesji Josipa Broz-Tito, ktry wymwi posuszestwo
Moskwie, Stalin na serio obawia si, e komunistyczne Chiny mog
pj drog Jugosawii i zerwa z ZSRR. Stalina niepokoia te perspe
ktywa normalizacji stosunkw chisko-amerykaskich i ich konsekwen
cji dla globalnego ukadu si. W tej gronej dla Rosji sytuacji - pisa
Snow - Stalin postanowi sprowokowa konflikt Chin z Ameryk jako
nikczemny plan wyczerpania chiskich zasobw narodowych. Mao
wpad w puapk Stalina i zaangaowa si w konflikt w Korei, co
zamrozio stosunki amerykasko-chiskie na dugie dziesiciolecia" .
Tajna wizyta Kim Ir Sena w Moskwie i polityczne bogosawiestwo,
jakie otrzymali pnocnokoreascy przywdcy od Stalina, sprawio, e
zdobycie poparcia Chin byo znacznie atwiejsze.
13 maja 1950 roku Kim Ir Sen razem z Pak Hon-yongiem spotkali si
z Mao Zedongiem. Podobnie jak ich wczeniejsza wizyta w Moskwie, ta
polityczna misja rwnie odbywaa si w cakowitej tajemnicy. Kim Ir Sen
by w dobrym nastroju, albowiem najnowsze raporty ambasadora Korei
Pnocnej w Chinach, Lee Ju-yonga, potwierdzay, e Mao wierzy w mo
liwo zbrojnego zjednoczenia Korei i uwaa, e Stany Zjednoczone nie
zaryzykuj rozptania trzeciej wojny wiatowej z powodu tak maego
i mao znaczcego pastwa jak Korea Poudniowa. Mao popar wic
pogld Kima, e obawy przed amerykask interwencj w Korei s
bezpodstawne . Kim Ir Sen szczegowo zrelacjonowa Mao Zedongowi
przebieg swojej wizyty w Moskwie i zamys zbrojnego zjednoczenia Ko62
63
64
65
98
rei. Obaj przywdcy wyrazili te pragnienie zacienienia dwustronnych

stosunkw midzy Parti Pracy Korei a Komunistyczn Parti Chin podwczas oznaczao to jaskrawe wyamanie si z obowizujcych regu,
albowiem Stalin i WKP(b) nie popierali zbyt ywych kontaktw bezpo
rednich midzy swymi satelitami a komunistycznymi Chinami. Kim,
informujc o swoich rozmowach ze Stalinem, lojalnie przyzna, e Stalin
wyrazi zgod na inwazj na Kore Poudniow pod warunkiem, e on,
Kim, uprzednio kwesti t szczegowo przedyskumje z przywdcami
chiskimi, od ktrych akceptacji Stalin uzalenia sw zgod na inwazj.
Dopki sprawa inwazji znajdowaa si jedynie w fazie polityczno-teoretycznych rozwaa, Mao Zedong podchodzi do niej ze zrozumieniem .
Z chwil jednak, gdy Kim Ir Sen przywiz z Moskwy oficjaln zgod
Stalina na inwazj i konkretne plany wojny, Mao poczu si zaskoczony.
Jeszcze w tym samym dniu premier chiski Zhou Enlai zoy wizyt
w ambasadzie ZSRR w Pekinie i prosi ambasadora Roszczyna o potwier
dzenie relacji Kim Ir Sena. Odpowied przysza byskawicznie, ju nastp
nego dnia o godz. 5.30. Minister spraw zagranicznych ZSRR Wyszyski
pisa: Towarzyszu Mao Zedong. W rozmowie z koreaskimi towarzy
szami Filipow [jeden z pseudonimw Stalina, uywany w korespondencji
z przywdcami chiskimi, uywa te pseudonimu Ten X i i Chan Fu]
i jego przyjaciele wyrazili opini, i w zwizku ze zmianami w sytuacji
midzynarodowej wyraaj zgod na propozycj Koreaczykw - przyst
pienia do zjednoczenia. Zgoda ta bya uwarunkowana tym, e kwestia ta
winna by ostatecznie zdecydowana przez towarzyszy chiskich i korea
skich, a w wypadku niewyraenia aprobaty przez towarzyszy chiskich
decyzj w tej sprawie naley podj po jej powtrnym przedyskutowaniu.
Szczegy rozmowy mog wam przekaza towarzysze koreascy" .
Mao, uzyskawszy potwierdzenie wiarygodnoci relacji Kim Ir Sena,
zapewni obu przywdcw pnocnokoreaskich, e Chiny przycz si
do wojny po stronie Pnocy, jeeli w konflikt zaangaowayby si Japonia
lub Stany Zjednoczone. Mao tego, Mao uzna nawet, e interwencja
chiska wydaje si nieuchronna, gdy Zwizkowi Sowieckiemu trudno
bdzie bezporednio zaangaowa si w wojn z powodu obowizywania
amerykasko-sowieckiego ukadu o powiernictwie nad Kore .
Zgoda Stalina i Mao na siowe zjednoczenie Korei i komunizacj Po
udnia zakoczya okres dyplomatycznych manewrw midzy Pekinem,
Moskw a Phenianem . Kim po powrc do kraju przekaza 29 maja
66
67
68
69
99
Wojna koreaska
Sztykowowi, e Koreaska Armia Ludowa w cigu najbliszych dwch

dni bdzie cakowicie przygotowana do ataku.Kim Ir Sen poinformowa
mnie - pisa Sztykow do Stalina - e szef Sztabu Generalnego Koreaskiej
Armii Ludowej wsplnie z szefem doradcw wojskowych Wasiliewem
zakoczyli opracowanie szczegw operacyjnych wyprzedzajcego ataku
na Poudnie. Kim ju go zaaprobowa. Cao przygotowa zostanie
zakoczona 1 czerwca. Z dziesiciu dywizji siedem pozostaje w penej
gotowoci bojowej. Pora deszczowa zaczyna si w lipcu. Generaowie
Wasiliew i Postyszew przekazali mi raport, w ktrym wyraaj pogld, i
obecnie naley skupi wszystkie wysiki na waciwej dyslokacji i odpo
wiedniej koncentracji jednostek na pozycjach wyjciowych do ofensywy.
Wedug mojej oceny moemy wyrazi zgod na taki plan dziaa...
Koreaczycy zwrcili si o dostawy benzyny i rodkw medycznych.
Oczekuj pilnej instrukcji" . Na tekcie tej szyfrwki odrczna uwaga
Stalina:Dowdztwo aprobuje wasze propozycje. Dostawy benzyny i me
dykamentw zostan przypieszone" .
Sztykow przekaza te opini Kim Ir Sena, e Korea Poudniowa nie
orientuje si w przygotowaniach wojskowych Pnocy i nie ma pojcia
0 rzeczywistej sile Koreaskiej Armii Ludowej. W zwizku z tym Kim
proponuje wyznaczy pocztek operacji wojskowej na 30 czerwca.
Ataku opnia nie naley, poniewa grozi to ujawnieniem przygotowa
1 utrat atutu zaskoczenia. Dodatkowym czynnikiem przemawiajcym
za tak decyzj jest zbliajca si pora deszczowa, ktra w Korei
zaczyna si zwykle w lipcu. W tej sytuacji najmniejsze opnienie
zmusioby nas do przesunicia ofensywy a do wrzenia... Nawet jeli
Amerykanie podejm interwencj, to deszczowy okres lipca i sierpnia
nie pozwoli ich lotnictwu operowa aktywnie... Wedug mnie - koczy
Sztykow - byoby lepiej, gdyby data rozpoczcia operacji nie zostaa
wyznaczona pniej ni na 30 czerwca" . Faktycznie gwne przygoto
wania do wojny zostay zakoczone ju w pierwszych dniach czerwca,
kiedy to Kim Ir Sen zatwierdzi ostatni (nieco skorygowan) wersj
operacyjn uderzenia wyprzedzajcego. Zgodnie z jego zaoeniami
atakujce oddziay Pnocy bd si porusza w tempie 15-19 km na
dob i w cigu 22 do 27 dni zakocz operacj wyzwolenia Poudnia.
12 czerwca Koreaska Armia Ludowa otrzymaa rozkaz przyblienia
swych szturmowych oddziaw na odlego od 10 do 15 km od granicy
z Poudniem . Mimo przygniatajcej przewagi militarnej i politycznego
70
71
72
73
100
wsparcia dwch komunistycznych potg - Zwizku Sowieckiego i Chin Kim Ir Sen niemal w przededniu ataku prosi Stalina o bezporedni udzia
wojnie sowieckich dowdcw na szczeblu puku i dywizji. Poniewa
Sztykow w telegramie do Stalina gorco popar prob Kima, z Moskwy
byskawicznie nadesza gniewna reprymenda:, Jak z tego wynika, pope
nilicie bd, obiecujc Koreaczykom udzia naszych doradcw bez
uprzedniego zapytania nas o zdanie w tej kwestii. Musicie pamita, e
reprezentujecie rzd ZSRR, a nie Korei" . Wycofanie sowieckich ofice
rw i doradcw z jednostek szturmowych K A L w przededniu wojny byo
wiadomym posuniciem Stalina, ktry nie chcia da Amerykanom naj
mniejszego pretekstu do oskare o wspudzia w wojnie. Dlatego te
odrzuci wysunit dosownie na cztery dni przed agresj kolejn prob
Kim Ir Sena o przysanie do Korei sowieckich marynarzy w celu wzmoc
nienia pnocnokoreaskiej marynarki wojennej .
Po latach Chruszczow napisze: Kiedy Kim Ir Sen szykowa si do
wyprawy, nie mogem ani rusz zrozumie, dlaczego Stalin odwoa wszyst
kich doradcw, ktrzy byli w dywizji, a moe i niej, nie wiem, czy byli
w pukach. Ale on... odwoa wszystkich doradcw, ktrzy byli przedstawi
cielami armii radzieckiej, doradzali i pomagali, e tak powiem, organizo
wa armi. Kiedy zacza si wojna, Stalin ich odwoa. Powiedziaem
wtedy Stalinowi, a on bardzo nieprzyjanie, e tak powiem, zareagowa
na moj uwag i powiedzia: Nie trzeba. Mog wpa do niewoli. Nie
chcemy, eby byy podstawy do oskarenia nas o udzia w tej sprawie.
To sprawa Kim Ir Sena, znaczy si. Tak wic naszych doradcw Kim Ir
Sen nie mia. Kim Ir Sen znalaz si przeto w bardzo cikiej sytuacji.
I potem ju... rozpoczy si zaarte walki, bardzo si martwiem i . . . do
stawalimy meldunki o... o tragicznej sytuacji Kim Ir Sena" .
W poowie czerwca 1950 roku nic nie zapowiadao pniejszego
dramatu. W Phenianie panowa powszechny optymizm i arliwa wiara
w niechybne zjednoczenie kraju pod flag Pnocy. Wydarzeniem, ktre
przypieszyo wybuch, bya niepotwierdzona informacja, jakoby rzd
w Seulu wszed w posiadanie tajnych planw inwazyjnych Kim Ir Sena.
Sztykow informacj t niezwocznie wysa do Moskwy. W tej sytuacji
kierownictwo sowieckie podejmuje decyzj rozpoczcia inwazji w dniu
25 czerwca 1950 roku .
W momencie wybuchu wojny ukad si midzy Pnoc a Pou
dniem - wedug danych wywiadu sowieckiego - ksztatowa si zdew
74
75
76
77
101
Wojna koreaska
cydowanie na korzy Koreaskiej Armii Ludowej. Proporcje byy na

stpujce: 2:1 w liczebnoci si zbrojnych, 7:1 w automatycznej broni
rcznej, 13:1 w karabinach maszynowych, 6,5:1 w czogach i 6:1 w sa
molotach . W politycznej kalkulacji Phenianu nie bez znaczenia dla
przebiegu wojny miaa by take dywersyjna aktywno 200 tys. po
udniowokoreaskich komunistw, a take uaktywnienie si kilku tysi
cy pnocnokoreaskich agentw przerzuconych na Poudnie przed
25 czerwca .
Morale wojsk pnocnokoreaskich byo bardzo wysokie. Panowao
powszechne poczucie uczestnictwa w wielkich historycznych wydarze
niach i dziejowej misji zjednoczenia podzielonej ojczyzny .
W niedziel 25 czerwca 1950 roku rano, wykorzystujc czynnik zasko
czenia, wielka machina wojenna Korei Pnocnej uderzya na Poudnie.
Sia uderzenia i precyzja ciosu byy tak ogromne, e armia poudniowokoreaska zaamaa si znacznie szybciej, ni zakadali to sztabowcy
w Moskwie i Phenianie. 28 czerwca pad Seul, a w poowie wrzenia nie
mal caa Korea Poudniowa zostaa opanowana przez armi Kim Ir Sena.
Szybki upadek Seulu i spektakularna klska poudniowokoreaskich
wojsk na caej dugoci frontu wywoay natychmiastow reakcj Sta
nw Zjednoczonych - wbrew przewidywaniom i politycznej kalkulacji
Stalina, Mao i Kim Ir Sena. Prezydent Harry S. Truman, majc w pa
mici most lotniczy" do Berlina Zachodniego, komunistyczne zwyci
stwo w Chinach i detonacj pierwszej sowieckiej bomby atomowej,
dokona zmiany strategicznych celw obronnych , uznajc nie bez
powodw, e agresja Pnocy jest prb osignicia przewagi przez
zdominowany przez Moskw wiatowy komunizm. Rzd amerykaski
niemal natychmiast po otrzymaniu wiadomoci o wybuchu walk zwoa
posiedzenie Rady Bezpieczestwa Organizacji Narodw Zjednoczo
nych . Pod nieobecno przedstawiciela ZSRR Jakowa Malika (delegat
sowiecki bojkotowa posiedzenia Rady Bezpieczestwa, poniewa miej
sce Chin zajmowa przedstawiciel Chiang Kai-sheka) przyjto potpia
jc Phenian rezolucj, jednoznacznie wskazujc na Kore Pnocn
jako agresora . 27 czerwca Rada Bezpieczestwa przyja drug rezo
lucj, ktra wzywaa pastwa czonkowskie ONZ do udzielenia ofierze
agresji - Korei Poudniowej, takiej pomocy, jaka jest niezbdna do
odparcia najedcy i przywrcenia pokoju. Rezolucja ta stwarzaa pod
stawy prawne do wysania do Korei wojsk interwencyjncyh pod flag
78
79
80
81
82
83
102
ONZ. A wic Stany Zjednoczone wkraczay do walki tu po upadku

Seulu, a pierwsze oddziay ldowe pod sztandarem ONZ pojawiy si
tam 30 czerwca. Na czele si zbrojnych ONZ, ktrych gwny trzon
stanowiy wojska amerykaskie, stan gen. Douglas Mac Arthur, do
wdca si zbrojnych Stanw Zjednoczonych w Japonii.
27 czerwca, gdy Rada Bezpieczestwa podejmowaa drug ju rezo
lucj w sprawie wojny koreaskiej, Jakw Malik take nie pojawi si
w ONZ, chocia mgby skutecznie zawetowa kad niekorzystn dla
Korei Pnocnej rezolucj. Politycznej pikanterii caej sprawie dodaje
fakt, i sowieckie MSZ postulowao szybki powrt Malika do Nowego
Jorku, a sam Gromyko ostrzega Stalina, e - w razie przyjcia rezolucji
- armia Stanw Zjednoczonych pojawi si w Korei pod flag ONZ.
Stalin jednak nie da pozwolenia na udzia Malika w posiedzeniu Rady
Bezpieczestwa . Zapewne - co sugeruje wikszo autorw - Stalin
unika konfrontacji ze Stanami Zjednoczonymi i nie chcia rozszerzenia
konfliktu w sytuacji, gdy Amerykanie wbrew wczeniejszym kalkula
cjom przystpili do wojny. Malik powrci do ONZ dopiero w sierpniu,
a wic prawie dwa miesice po rozpoczciu dziaa wojennych w Korei,
i zajmowa w debatach postaw raczej pojednawcz i pasywn, traktu
jc konflikt w Korei gwnie jako wojn domow.
15 wrzenia 1950 roku wojska amerykaskie dokonay udanego
desantu na tyach wojsk pnocnokoreaskich w rejonie Inczon, w po
bliu 38 rwnolenika. Zaskoczenie byo cakowite i armie Kim Ir Sena
rozpoczy paniczny odwrt na caej dugoci frontu. 26 wrzenia zosta
je wyzwolony Seul, 1 padziernika pierwsze kolumny wojsk Poudnia
przekraczaj 38 rwnolenik, a siedem dni pniej wojska ameryka
skie przekraczaj lini demarkacyjn .
Na dwa dni przed wkroczeniem wojsk Syngmana Rhee na terytorium
Pnocy Kim Ir Sen i Pak Hon-yong, zapewne przeczuwajc taki wanie
obrt wydarze, wystosowali pilne posanie do Stalina z prob o pomoc:
.Jestemy cakowicie zdecydowani pokona wszystkie trudnoci stojce
przed nami, by Korea nie staa si koloni i wojskow baz wypadow
amerykaskich imperialistw... Dlatego, drogi Josifie Wissarionowiczu,
nie pozostaje nam nic innego, jak tylko prosi o udzielenie nam specjalnej
pomocy. Innymi sowy, obecnie, kiedy siy nieprzyjacielskie przekraczaj
38 rwnolenik, kierujc si na pnoc, bardzo potrzebujemy bezpored
niej pomocy wojskowej Zwizku Radzieckiego... Gdyby jednak z jakich
84
85
103
Wojna koreaska
powodw byo to niemoliwe, pomcie nam utworzy midzynarodowe

jednostki ochotnicze w Chinach i w innych pastwach ludowodemokratycznych, ktre zapewni nam wojskow pomoc w walce. Prosimy o Wa
sze instrukcje na temat zgoszonej przez nas propozycji" .
Cztery dni po wysaniu listw do Stalina Kim Ir Sen i Pak Hon-yong
zwrcili si z prob o pomoc do Chin, byli bowiem przekonani, e
bezporednia interwencja militarna ZSRR jest mao prawdopodobna,
gdy - jak susznie zauwaa D. Holloway - Stalin bardzo realistycznie
ocenia ukad si w wiecie i stara si unikn jakichkolwiek kompli
kacji, ktre mogyby doprowadzi do wojny ze Stanami Zjednoczony
mi" . Tu te zapewne szuka naley przyczyn kategorycznej odmowy
Stalina otwartego zaangaowania si po stronie Kim Ir Sena.
Po latach Chruszczow wspomina: Gdy Amerykanie przyczyli si
do wojny i Pnoc zacza ponosi poraki, bardzo wspczuem Kim Ir
Senowi i zaproponowaem wtedy Stalinowi: Towarzyszu Stalin, dlacze
go nie mielibymy udzieli im pomocy bardziej wykwalifikowanej...
pomocy w postaci rad? Kim Ir Senowi, znaczy si. Kim Ir Sen nie jest
wojskowym, jest partyzantem, jest rewolucjonist, ktry chce walczy,
bi si dla dobra swojego narodu, chce wyzwoli ca Kore, eby bya
wolna i niepodlega, znaczy si. Ale mwi, e [Kim] nie jest wojsko
wym. A tu wojna i ju... ju on zaczyna wojowa z oddziaami Amery
kanw, znaczy si. A mwi, e nasz ambasador tam by, zapomniaem
jego nazwiska, umar byy sekretarz leningradzki, zdaje si drugi sekre
tarz Leningradzkiego Komitetu Obwodowego, podczas wojny dosta
stopie generaa brygady, potem zdaje si dywizji.
Mwi: No, to jednak genera, ale nie... genera czasu wojny... to nie
zawodowy wojskowy, dlatego nie ma odpowiedniego wyksztacenia
wojskowego, znaczy si... Wic jego rady, oczywicie... w aden sposb
nie mog zastpi rad wykwalifikowanego wojskowego, ktry, e tak
powiem, jest przygotowany do prowadzenia operacji wojennych. I wy
mieniem nazwisko - Malinowski, dowodzi teraz okrgiem wojskowym
na Dalekim Wschodzie. Dlaczego nie posadzi gdzie Malinowskiego
eby, e tak powiem, incognito, ale opracowywa operacj i dawa jakie
konkretne wskazwki, a tym samym dopomaga temu... no, Kim Ir Se
nowi, znaczy si. Stalin bardzo gwatownie zareagowa na moje uwagi,
eby powiedzie Malinowskiemu... Byem zdumiony" .
Zdumienie Chruszczowa wydaje si mocno przesadzone, bo przecie
86
87
88
104
od pocztku konfliktu koreaskiego Stalin wykazywa daleko idc wstrze

miliwo w bezporednim angaowaniu si w nim. Przypomnijmy, e
nawet wwczas, gdy wojska Pnocy odnosiy spektakularne sukcesy na
rwninach Poudnia, Stalin nie zezwoli na wyjazd do wyzwolonego
Seulu" gen. Wasiliewa , podobnie jak odmwi kolejnej probie Kim Ir
Sena, by do K A L skierowa grup sowieckich doradcw wojskowych. Po
dugich wahaniach zgodzi si jedynie na symboliczn obecno tylko kilku
oficerw, i to w oficjalnym charakterze korespondentw wojennych"
gazety Prawda". W okresie najwikszego nasilenia walk powietrznych
nad Kore sowieccy piloci na osobisty rozkaz Stalina zostali przebrani
w chiskie mundury, ich samoloty oznaczono chiskimi gwiazdami, a im
samym zakazywano porozumiewa si w jzyku rosyjskim. W wypadku
zestrzelenia mieli owiadczy, e s wprawdzie Rosjanami, ale na stae
mieszkaj w Chinach i s obywatelami ChRL .
Kiedy wojska amerykaskie zbliay si do granic Chin, a Kim Ir Sen
szykowa si do ucieczki w niedostpne gry Mandurii, Stalin mia
powiedzie: No i co z tego? A niech sobie Stany Zjednoczone bd
naszym ssiadem na Dalekim Wschodzie. Wejd tam, ale my z nimi nie
bdziemy walczy. Nie jestemy gotowi do walki" . Podobn opini
wyrazi Stalin w rozmowie z premierem Zhou Enlaiem podczas jego
poufnej wizyty w Moskwie 9 padziernika 1950 roku. Szefa rzdu chi
skiego prosi o przekazanie Mao Zedongowi, e przywdcy sowieccy
uwaaj, i w razie zajcia Korei Pnocnej przez Amerykanw Kim Ir
Sen powinien opuci kraj i przenie si do Mandurii, tworzc nowy
rzd na uchodstwie .
Stalin nie zamierza wic ratowa Kim Ir Sena, jeli cen byoby
wcignicie ZSRR w otwarty konflikt wojenny ze Stanami Zjednoczony
mi. Da on przywdcy pnocnokoreaskiemu przyzwolenie na zaatako
wanie Poudnia po dugim okresie waha i wtpliwoci i przy zaoeniu,
e Korea Poudniowa bdzie atw zdobycz Kima, a jej komunizacja
polepszy pozycj geostrategiczn ZSRR na Dalekim Wschodzie. Stalina
zncia perspektywa atwego uchwycenia sabego punktu poza granicami
kraju i uleg on tej pokusie bez dostatecznego namysu" . Pokusa bya
jednak zbyt wielka, a ryzyko wydawao si mae. Skomunizowanie Pou
dnia i pojawienie si promoskiewskiego reimu na caym Pwyspie
Koreaskim poprawioby w sposb najzupeniej oczywisty pozycj Mo
skwy zarwno wobec Stanw Zjednoczonych, Japonii, jak i komunistycz89
90
91
92
93
105
Wojna koreaska
nych Chin. Najlepszym tego potwierdzeniem wydaje si wypowied

Stalina, skierowana do T.V. Soonga: Trzeba zrobi tak, by Japoni dao
si zaatakowa z kadej strony - z pnocy, zachodu, poudnia, wschodu,
wtedy bdzie siedzie cicho" . Nie ulega przy tym najmniejszej wtpli
woci, e zjednoczona i skomunizowana Korea byaby dla Zwizku So
wieckiego idealnym terenem wypadowym do inwazji na Japoni" .
Istnieje te pogld, w myl ktrego Stalin poprzez wojn w Korei pragn
rozwiza waki dylemat sowieckiej strategii, jaki pojawi si po powstaniu
ChRL. Po zapowiedzi Mao, e Chiny nie bd duej dzierawi tych
Portw morskich, ktre byy kluczem w sowieckim systemie obronnym
Syberii, Stalin popar opcj wojenn jako najlepsze rozwizanie dla zacho
wania mechanizmu obrony sowieckiego Dalekiego Wschodu .
Prof. Marian Zgrniak, powoujc si na bardzo wiarygodne rda,
uwaa, e atak KRL-D na Poudnie mia by dla Stalina testem na to, czy
Stany Zjednoczone s w ogle zdolne do interwencji, a moe te mia
na celu odwrcenie uwagi USA od ataku ZSRR i jego sojusznikw na
Jugosawi w celu ponownego wczenia tego kraju w orbit wpyww
sowieckich" .
W literaturze politologicznej istnieje rozpowszechniony pogld, e jed
nym z zasadniczych celw Stalina w wojnie koreaskiej byo skonflikto
wanie Chin ze Stanami Zjednoczonymi i uniemoliwienie chisko-amerykaskiej normalizacji. Pogld ten ma wielu arliwych obrocw (autor
do nich naley). Przypomnijmy wic, e od chwili proklamowania Chi
skiej Republiki Ludowej stosunki cliisko-sowieckie nie byy tak bliskie
i zaye, jakby wynikao to z uniesie oficjalnej propagandy. Mao zdoby
wadz samodzielnie, opierajc si na wasnych siach i wbrew radom
Stalina. Nie by wic, bo by nie mg, marionetk Stalina, tak jak Chiny
nie mogy by satelit Zwizku Sowieckiego . Mao i jego towarzysze
trafili do komunizmu, poszukujc formuy zdolnej odtworzy wielkie
Chiny. Rozgldali si przeto za doktryn, ktra podniesie Chiny z upadku,
a tak doktryn wydawa im si komunizm. Rewolucja duska miaa wic
korzenie narodowe, a nie klasowe, jak rewolucja rosyjska. To za wytwo
rzyo sytuacj, w ktrej poczucie krzywdy narodowej growao nad wa
ciwym komunistom rosyjskim poczuciem krzywdy klasowej. Rnica ta,
z pozom mao istotna, w konsekwencji okazaa si rozstrzygajca dla p
niejszych losw rewolucji chiskiej. ,JRenesans nowoytnego nacjonalizmu
w Chinach - pisze Zbigniew Brzeziski - zbieg si w sensie historycznym
94
95
96
91
98
106
z atrakcyjn doktryn radykalnej odnowy spoecznej. Komunici chi

scy potrafili stopi je w jedn formu, w ktrej historycznie wiadomy
patriotyzm z jednej, a komunizm z drugiej strony nie wykluczay si
wzajemnie... W wyniku owej fuzji nacjonalizmu z komunizmem chi
scy przywdcy rewolucyjni... byli w zupenie naturalny sposb skonni
czerpa ze swych wasnych tradycji kulturowych i spoecznych, bez
ogldania si na dowiadczenie sowieckie czy te antycypowanie so
wieckich reakcji" . Nie bez znaczenia by te fakt, e komunici chiscy
nie mogli zrozumie i, jak si pniej okae, take wybaczy, e Stalin tak
dugo i gboko myli si w ocenie rewolucji chiskiej, a u swych granic
wola widzie Chiny sabe i podzielone. Niezalenie od tego, czy w Pekinie
bdzie rezydowa komunista Mao Zedong, czy nacjonalista Chiang Kai-shek, Stalin niemal do koca wierzy, e Ameryka nie pozwoli, by Chiny
opanowali komunici Mao. Nawet wwczas, gdy zwyciska ofensywa
Chiskiej Armii Ludowo-Wyzwoleczej dobijaa ostatnie oddziay nacjo
nalistw, Stalin pozosta ostrony i pilnie nakaza ewakuacj sowieckiej
ambasady do Hwang Dong, gdzie schroni si rzd Chiang Kai-sheka .
Proklamowanie 1 padziernika 1949 roku Chiskiej Republiki Ludo
wej przez niezalenych od Moskwy komunistw chiskich wzbudzio
wrd przywdcw sowieckich zarwno poczucie wielkiej satysfakcji, jak
i nieskrywane zakopotanie i nieufno. Wprawdzie ju 2 padziernika
ZSRR uzna nowy rzd ChRL za jedynego legalnego reprezentanta narodu
chiskiego, ale jednoczenie, co byo niezwykle wymowne, Stalin nie
wysa do Mao adnego telegramu czy listu gratulacyjnego. To milczenie
byo bardzo charakterystyczne, szczeglnie na de dugiej i serdecznej
depeszy wysanej kilka dni pniej do Wilhelma Piecka po proklamowaniu
Niemieckiej Republiki Demokratycznej . Gdy w grudniu 1949 roku Mao
przyjecha do Moskwy na uroczystoci zwizane z siedemdziesit rocz
nic urodzin Jzefa Stalina, spotka si z przyjciem chodnym, a nawet
lekcewacym. Dopiero 14 lutego 1950 roku, a wic po dwch miesicach
dugich i trudnych rokowa, przy wydatnej pomocy premiera Zhou Enlaia
(ktry na t okoliczno specjalnie przyjecha do Moskwy), udao si
zawrze trzydziestoletni Ukad o przyjani i wsppracy". Mao powrci
do Pekinu 4 czerwca i w gronie najbliszych wsppracownikw nie ukry
wa swojego niezadowolenia z efektw podry, a szczeglnie z oporu
sowieckich przywdcw przed zaspokajaniem chiskich aspiracji. Wedug
relacji Shi Zhe, tumacza i doradcy Mao, Stalin dugo opiera si rewizji
99
100
101
107
Wojna koreaska
zawartego w 1945 roku traktatu midzy Moskw a kuomintangowskim

rzdem Chin i zgodzi si na to z wielk niechci . Mao zauway przy
tym, e kredyt, jaki Chiny otrzymay od ZSRR, by przyznany na gorszych
warunkach ni kredyt, ktry w tym czasie otrzymaa sojusznicza Polska .
Po trudnych rokowaniach z Chiczykami Stalin by prawie pewien, e
Chiny nie pozwol si zsowietyzowa na sposb wschodnioeuropejski
i mog, jak to uczyni Tito, wymwi posuszestwo Moskwie . Wzaje
mn nieufno Stalina i Mao potgowao te ostentacyjne popieranie przez
Rosjan Gao Ganga - prosowieckiego chiskiego lidera rzdzcego na roz
legych obszarach Chin Pnocno-Wschodnich, ktry rozmyla o utwo
rzeniu z pomoc Stalina niezalenego od Pekinu odrbnego organizmu
pastwowego w Mandurii .
Ogrom przernych napi i emocji, jakie towarzyszyy stosunkom
chtsko-radzieckim przed wojn koreask i w jej trakcie, wydaje si
wyklucza teori spisku Stalina, Mao i Kima. Tym bardziej e Chiny
miay pen wiadomo, i pastwo Kim Ir Sena jest satelickim tworem
kontrolowanym przez Stalina, ktrego stosunki z Chinami byy nie tylko
chodne, ale i okresowo napite. W 1949 roku powsta konflikt wok
elektrowni wodnej na granicznej rzece Jalu (spierano si te o 60 km
terytorium na grze Pektu) oraz wok statusu koreaskich onierzy
wyszkolonych przez Komunistyczn Parti Chin, ktrzy wyrazili wol
powrotu do ojczyzny . Do chwili wybuchu wojny bardzo sporadycznie
wymieniano te oficjalne delegacje, a zinstytucjonalizowane stosunki
midzypartyjne faktycznie nie istniay; Chiny nie miay w Phenianie
wasnego ambasadora , mimo e ambasador KRL-D rezydowa w Pe
kinie ju od kilku miesicy.
Obiegowa historia pozostawia nam obraz Chin jako niezomnego
sojusznika Korei Pnocnej, tymczasem obraz ten bardziej odpowiada
stanowi stosunkw chisko-pnocnokoreaskich po 1953 roku ni rze
czywistoci politycznej roku 1950.
102
103
104
105
106
107
2. Chiny wobec amerykaskiej interwencji w Korei
Stanw Zjednoczonych wpyna na terytorialne wody ChRL, by nie do

puci do ewentualnej inwazji na Tajwan przez chiskie siy komuni
styczne. W tym samym dniu lotnictwo amerykaskie przeprowadzio
kilka akcji bojowych na terytorium Chin Pnocnych, a okrty wojenne
USA zaczy kontrolowa chiskie statki handlowe. Zaniepokojenie
przywdcw chiskich z powodu nasilajcego si zagroenia wzroso
w momencie, gdy wojska amerykaskie przekroczyy 38 rwnolenik
i nieuchronnie zbliay si do granic Chin . W tej sytuacji ju 1 pa
dziernika na posiedzeniu Biura Politycznego Komitetu Centralnego
KPCh Mao uzna, e Chiny bd zmuszone do interwencji. Opinia Mao,
mimo e w tej materii rozstrzygajca, nie spotkaa si z jednoznacznym
poparciem kierownictwa partyjnego.
Gdy przebywajcego z poufn wizyt w Moskwie premiera Zhou po
wiadomiono o decyzji interwencji Chin w wojnie, mia on powiedzie:
To niemoliwe. Popenilicie bd" (chodzi o bd w tumaczeniu szyfro
gramu, jaki nadszed z Pekinu do ambasady ChRL w Moskwie).
Czterdzieci lat pniej, Shi Zhe, najwaniejszy wiadek tych wydarze,
tumacz i doradca Mao, powie w prywatnej rozmowie z Michaem Kor
cem, e decyzj o interwencji w Korei Zhou przyj z wciekoci" .
Przeciwnicy interwencji wskazywali gwnie na sabo militarn Chin
1 niski potencja gospodarczy kraju . Obawiano si te wzrostu izolacji
republiki na arenie midzynarodowej i pogbiania konfliktu z Ameryk,
ktrego cz przywdcw zdecydowanie chciaa unikn. Wojna w Korei
z udziaem Ameryki u granic Chin - to nie bya dobra nowina dla .mo
dego pastwa", ktre nadal walczyo z niedobitkami armii Chiang Kai-sheka, miao do rozwizania palcy problem Tajwanu, pozostajcego pod
ochron V I I Floty USA. Chiny podjy decyzj o interwencji w Korei
2 padziernika, po kilkudniowych obradach Biura Politycznego. Ostatecz
nie przesdzia opinia Mao Zedonga, ktry uzna, e konfrontacja chisko-amerykaska jest nieuchronna, a skoro tak, to Korea wydaje si najlep
szym terenem do walki, znacznie lepszym ni Wietnam czy obszar wysp
przybrzenych. Korea - mwi Mao - zapewnia nam najbardziej sprzyja
jcy teren, najlepsze poczenie z Chinami, najdogodniejsze zaplecze
materialne i ludzkie... i najwygodniejszy dla nas sposb uzyskania pored
niego wsparcia Zwizku Radzieckiego" .
Decyzj o interwencji w Korei kierownictwo chiskie podjo sa
modzielnie i na wasne ryzyko, kierujc si przede wszystkim trosk
108
109
110
111
Wczenie wojsk amerykaskich do wojny w Korei, wbrew wczeniej

szym kalkulacjom Mao, gwatownie pogorszyo stosunki chisko-amerykaskie. Ju 27 czerwca, a wic w dwa dni po wybuchu wojny, V I I Flota
108
109
Wojna koreaska
0 bezpieczestwo i pastwowy interes ChRL - rozumiany tak, jak go

wwczas definiowali komunistyczni przywdcy w Pekinie. Nie ulega
najmniejszej wtpliwoci, e Stalin ponagla Mao i wyranie oczekiwa
od Chiczykw bardziej zdecydowanych dziaa. Przypomnijmy, e
1 padziernika 1950 roku, po otrzymaniu bagalnego" listu od Kim Ir
Sena o niezwoczn pomoc, Stalin jeszcze tego samego dnia przekaza
pismo do Mao i Zhou Enlaia z prob o chisk interwencj w Korei,
sugerujce przy tym, by na pocztek wysa tam pi-sze dywizji
regularnych jednostek Chiskiej Armii Ludowo-Wyzwoleczej pod szyl
dem wojsk ochotniczych" . 2 padziernika Mao, odpowiadajc na list
Stalina, informowa go, e Chiny wyl nie pi czy sze, ale dwanacie
dywizji, ktre wkrocz do Korei w moliwie najkrtszym czasie, przy
pomnia mu jednak o koniecznoci masowych dostaw sowieckiej broni
i wsparcia lotniczego, ktre przywdca sowiecki obieca Chinom w wy
padku ich militarnego zaangaowania si w Korei. Mao w licie do
Stalina nie ukrywa, e Chiny musz interweniowa, gdy Stany Zjed
noczone w razie podbicia Korei Pnocnej poczuyby si jeszcze bar
dziej aroganckie i agresywne, co oznaczaoby niewtpliwie szkod dla
caego Wschodu" .
Mao uwaa, e ochotnicy chiscy" pokonaj armi Stanw Zjedno
czonych i wypdz agresorw" z Korei, rozwizujc w ten sposb
ostatecznie problem koreaski. Liczono si jednak z tym, e Ameryka
moe Chinom wypowiedzie wojn i rozpocz bombardowanie chi
skich orodkw przemysowych i wielkich aglomeracji miejskich. Mao
wyranie napomkn o tym Stalinowi, ale perspektywa ta nie przeraaa
chiskiego przywdcy. Zaniepokojenie budzio jedynie to, e w wyniku
chiskiej interwencji w Korei moe doj do militarnego pata, a wic
do dugiej i wyniszczajcej wojny pozycyjnej, ktra bdzie miaa bar
dzo niekorzystny wpyw na gospodark chisk i oglne nastroje spo
eczne w kraju. Pomimo tych zakadanych zagroe Mao 8 padzier
nika wyda rozkaz, by ochotnicy chiscy" pod dowdztwem Peng Dehuaia wkroczyli do Korei . Faktycznie do Korei weszy regularne
jednostki VIII Chiskiej Armii Ludowo-Wyzwoleczej, stacjonujcej
w Mandurii.
W dzie pniej Zhou Enlai polecia do Moskwy, by uzgodni
szczegowy harmonogram dostaw sowieckiego uzbrojenia dla chiskiej
armii. Ku zaskoczeniu Zhou Enlaia Stalin w czasie rozmw na Kremlu
112
113
114
110
wycofa si z obietnicy wsparcia lotniczego dla chiskich si interwen

cyjnych, tumaczc sw decyzj niedostatecznym przygotowaniem Ro
sjan do tak powanej akcji . Stalin deklarowa wprawdzie wol przy
pieszenia szkolenia chiskich pilotw i obieca wyposay a 20 dywi
zji chiskich wojsk ldowych, ale bezporedniego zaangaowania si
w konflikt wyranie unika. Sygnay wysyane przez Stalina do Chi
czykw byy wyjtkowo niespjne. Z jednej strony zachca ich do
bezporedniej interwencji w Korei, a nawet straszy nieobliczalnymi
konsekwencjami, jakie dla bezpieczestwa Chin miaoby opanowanie
Korei przez Amerykanw, z drugiej za unika bezporedniego zaanga
owania si w konflikt i ociga z dostawami nowoczesnej broni, a za
zakupion amunicj (nieomal w 90% zuyt w Korei) kaza Chiczy
kom paci yw" gotwk. To wanie wwczas Chiny zapoyczyy
si w Moskwie na 1300 min USD na zakup broni i amunicji .
10 padziernika premier Zhou Enlai wysa do Mao szczegowy raport
z rozmw na Kremlu , po ktrego lekturze zaskoczony Mao odwoa
rozkaz interwencji w Korei. Wahania i niepewno drczyy jednak przy
wdcw chiskich zaledwie jeden dzie, gdy ju 13 padziernika Mao
wysa do przebywajcego cigle w Moskwie Zhou Enlaia telegram,
informujc go, e w wyniku wnikliwej dyskusji na posiedzeniu Biura
Politycznego kierownictwo chiskie podjo decyzj o wkroczeniu. .Jeeli
nie polemy wojska - twierdzi Mao - to, gdy oddziay nieprzyjaciela bd
pary w kierunku rzeki Jalu, reakcjonici w kraju i za granic spuchn
z arogancji. Jest to zatem niekorzystne dla rnych stron, a w szczeglno
ci dla Chin Pnocno-Wschodnich. Wszystkie pnocno-wschodnie przy
graniczne siy zbrojne zostan zwizane, a dostawy energii z Mandurii
Poudniowej bd kontrolowane przez wrogie strony. Krtko mwic,
utrzymujemy nadal, e powinnimy przystpi do wojny" .
Gdy w Pekinie i w Moskwie prowadzono gorczkowe konsultacje
w sprawie chiskiej interwencji w Korei, w Phenianie Kim Ir Sen podej
muje rozpaczliw decyzj wysania do Chin oficjalnej delegacji partyjno-rzdowej z Pak Hen-yongiem na czele, z prob o natychmiastow chi
sk interwencj wojskow. 18 padziernika 1950 roku delegacj pnocno
koreask przyjo cise kierownictwo Chin z Mao Zedongiem, Lin Biao,
Gao Gangiem, Zhu De i Peng Dehuaiem. Gdy delegacja Pnocy przeby
waa w Pekinie, Phenian by ju zdobyty, a armie amerykaskie zbliay
si do granic Chin. W wyniku dramatycznego zaamania si armii p115
116
117
118
111
Wojna koreaska
nocnokoreaskiej i w obliczu nieuchrorinej klski Kim Ir Sena Mao po

dejmuje decyzj o interwencji w Korei. Na poegnalnym spotkaniu Mao
wrczy Pakowi list do Kim Ir Sena z apelem do przywdcw pnocno
koreaskich, by cile wsppracowali z Gao Gangiem i Peng Dehuaiem,
albowiem od wsppracy z nimi zaley pozytywne rozwizanie sprawy
koreaskiej. Przypomnijmy, e Gao Gang by odpowiedzialny za zaopa
trzenie armii chiskiej w Korei, a Peng Dehuai za operacje militarne .
Obawa o dalszy rozwj sytuacji politycznej w Chinach Pnocno-Wschod
nich niewtpliwie odegraa wan rol w procesie podejmowania decyzji
o interwencji w Korei. Jeden z liderw chiskich, Gao Gang, w poufnym
raporcie przyzna, e w obawie przed wzrostem aktywnoci kontrrewolu
cyjnej w okresie ofensywy wojsk amerykaskich w Korei w Chinach
Pnocno-Wschodnich aresztowano sto tysicy osb, a czterdzieci do
pidziesiciu tysicy rozstrzelano .
Reasumujc, Chiny, przystpujc do wojny, kieroway si kilkoma fun
damentalnymi racjami politycznymi. Po pierwsze, wycigajc wnioski
z najnowszej historii, byy przekonane, e Stany Zjednoczone po zajciu
caej Korei zaatakuj Chiny, poniewa (rozumowano) Korea to odwieczny
most na kontynent", z ktrego w 1937 roku wysza agresja japoska. Po
drugie, nawet gdyby USA nie zaatakoway Chin, to sama obecno
amerykaskiej machiny wojennej u granic Chin, podobnie jak powstanie
zdecydowanie antykomunistycznego reimu w caej Korei, miaoby zde
cydowanie negatywny wpyw nie tylko na bezpieczestwo modego pa
stwa, ale i na nastroje spoeczne w Chinach Pnocno-Wschodnich. Po
trzecie, Chiny, interweniujc w Korei, Uczyy si z moliwoci odniesie
nia liczcego si sukcesu militarnego, co automatycznie otwierao nowe
perspektywy przed szybkim wyzwoleniem Tajwanu.
Wojna toczya si ze zmiennym szczciem wszystkich zaangaowa
nych w ni stron przez dugie lata , ale ju po roku wiadomo byo, e
w konflikcie tym nie bdzie zwycizcy . Na szybkie zakoczenie wojny
nie byo co liczy, gdy Stalin nie pieszy si z zawieraniem jakichkolwiek
porozumie pokojowych, ktre zbyt prdko zakoczyyby trwajcy kon
flikt . Wojna bowiem wizaa znaczne siy amerykaskie w tym regionie
wiata, pogbiaa wzajemn wrogo midzy Chinami i USA oraz dawaa
polityce sowieckiej wiksz swobod manewru w polityce europejskiej.
Nie bez znaczenia by te wpyw wojny w Korei na polityk usztywnienia
ideologicznego w obozie i lansowan przez Kreml doktryn elaznego
119
120
121
122
123
112
monolitu", ktra niejako automatycznie wymuszaa na krajach satelickich

bezwzgldne podporzdkowanie si sowieckiej hegemonii . Jednoczenie
i jakby na przekr tym tendencjom w padzierniku 1952 roku w Moskwie
ukazuje si praca Stalina Ekonomiczne problemy budownictwa socjalisty
cznego w ZSRR. Stalin wyranie w niej sygnalizuje, e Zwizek Sowiecki
nie szykuje si do wojny z krajami kapitalistycznymi, a w grudniu wyraa
nawet wol szybkiego spotkania si z prezydentem elektem Dwightem
E. Eisenhowerem. Niemal w tym samym czasie Stalin oferuje Zachodowi
rwnie zjednoczenie Niemiec na podstawie wolnych wyborw. Mao
Zedong i Kim Ir Sen przyjmowali te wiadomoci z mieszanymi uczucia
mi , do koca nie wiedzc, czy to tylko taktyka Stalina, majca wywoa
zamieszanie i dekompozycj w obozie wroga, czy te pocztek nowej
jakoci politycznej.
Przebieg wojny koreaskiej, jej rda i konsekwencje (szczeglnie
po ujawnieniu sowieckich archiww i niektrych rde chiskich) s
obecnie nie tylko lepiej poznane, ale i obszernie opisane w literaturze
wiatowej. Nadal jednak konflikt ten analizowany jest gwnie w kon
tekcie midzynarodowym, czyli na tle midzymocarstwowej rywaliza
cji i zimnowojennej konfrontacji, rzadziej za w kontekcie jej przyczyn
wewntrznych. Biograf K i m Ir Sena, prof. Dae-Sook Suh, uwaa, e
byy przynajmniej trzy wane przyczyny wewntrzne wybuchu wojny:
124
125
- determinacja Kim Ir Sena, zmierzajcego do siowego zjednocze

nia kraju;
- problemy gospodarcze Pnocy, ktrych powanym sygnaem byy
trudnoci Phenianu w realizacji dwuletniego planu gospodarczego
1949-1950;
- sytuacja rewolucyjna na Poudniu i olbrzymia presja, pod jak
znaleli si przywdcy pnocnokoreascy, zarwno ze strony
dziaajcych w podziemiu komunistw poudniowokoreaskich,
jak i zbiegych na Pnoc czoowych liderw poudniowokoreaskiej rewolucji z Pak Hon-yongiem na czele, ktrzy przekonywali
Kima o koniecznoci wsparcia poudniowokoreaskiej rewolucji
potg militarn Pnocy .
126
Do tych trzech czynnikw autor skonny jest doczy jeszcze jeden:

megalomaskie poczucie dziejowej misji i historycznej koniecznoci,
113
Wojna koreaska
jaka owadna Kim Ir Senem. To ju nie bya determinacja i niezom

na wola w realizacji postawionych celw ani nacjonalistyczny zapa.
Wojna - to byo spenienie marze i skrytych snw Kima o potdze,
sposb na odreagowanie dawniejszych urazw, frustracji i ponienia,
jakich nie szczdzio mu ycie pod rk chiskich i sowieckich opie
kunw. Zwyciska wojna i zjednoczenie kraju miay w intencji Kim Ir
Sena by te potnym bodcem w procesie przebudzenia i konsoli
dacji narodu koreaskiego po 36 latach kolonialnej okupacji. Triumfu
jce armie Pnocy na rwninach Poudnia miay by te spektakular
nym remedium za lata zniewolenia, upodlenia i narodowego ucisku.
Wizja zwyciskiego pochodu na Poudnie i utworzenia silnego, zjed
noczonego pastwa koreaskiego rozpalaa osobiste namitnoci i am
bicje Kim Ir Sena. wiadomie wic podtrzymywa niezachwian wiar
w historyczn rol, jaka mu przypada, i w siebie samego jako wybraca
Opatrznoci. By zaartym" i dumnym nacjonalist o dzikich"
i nieokieznanych ambicjach. Nie wystarczyo mu przeto, by uchodzi
tylko za sug praw historii i marzy o wielkiej sawie" , pragn
zjednoczy kraj i zbudowa potne pastwo, w ktrym poddani czci
go bd jako wielkiego zdobywc ze zwyciskim wawrzynem na
skroniach. By buntownikiem, obrazoburc i dyktatorem z imponuj
cym mniemaniem o swoim miejscu w historii. Uwaa si za w peni
predestynowanego do czynw wielkich i heroicznych - na miar znacz
nie wiksz ni pozycja pastwa, na ktrego czele sta. Zjednoczenia
chcia dokona krwi i elazem" w przekonaniu, e tak wielki cel
usprawiedliwia wszelkie rodki. Pokojowe propozycje zjednoczeniowe,
wysuwane jeszcze na kilka dni przed atakiem, byy w tej sytuacji
wycznie czci wielkiej mistyfikacji i integralnym elementem proce
su prowadzcego do obalenia porzdku kapitalistycznego na Poudniu .
127
128
129
130
Kim Ir Sen by zdyscyplinowanym i lojalnym czowiekiem Mosk

wy , ale gboka lojalno wobec sowieckich interesw, wiadomo
uzalenienia, a zapewne take strach przed Stalinem sprawiy, e nie
pozwala sobie na forsowanie wasnych planw i wizji, jeeli nie uzy
skay one wczeniejszego przyzwolenia monego protektora. W niczym
nie zmienia to faktu, e Kim bardzo szybko rozszyfrowa obowizujce
reguy gry w systemie, odczytujc bezbdnie sowieck hierarchi poli
tycznych priorytetw w Azji, w ramach ktrych skutecznie poszukiwa
miejsca na realizacj wasnych ambicji i planw. Kim wierzy w nie131
114
uchronno wiatowej rewolucji i by przekonany, e motorem ekspan

sjonizmu Sowietw jest zarwno ideologia komunistyczna, jak i wany
interes narodowy ZSRR, ktry w sprawie koreaskiej cakowicie pokry
wa si z ambicjami i interesem liderw koreaskich. Wbrew pozorom
Kim Ir Sen nie wierzy w wewntrzny magnetyzm komunizmu i jego
uwodzicielsk atrakcyjno. Wierzy jednak, e ukad kart historii nie
sprzyja imperializmowi. By politykiem, ktremu si pieszy, dlatego
sta si niecierpliwy i skrajnie doktrynerski. By czowiekiem Moskwy
(a przynajmniej za takiego powszechnie uchodzi), ale splot okolicznoci
midzynarodowych: pooenie geopolityczne oraz ssiedztwo wielkich
Chin, sprawia, e w praktyce cieszy si autonomi znacznie wiksz
ni jego koledzy w innych bratnich" krajach. W trakcie przygotowa
do wojny zrozumia, e wystpowanie komunistw koreaskich jako
czysto sowieckiej agentury" nie uatwia zjednoczeniowych planw
Pnocy. Dlatego nieprzypadkowo tu przed wybuchem wojny, a zwasz
cza w jej trakcie, radykalnie zmienia si retoryka pnocnokoreaskiej
propagandy . Nie przeszkadzao to K i m Ir Senowi w negocjacjach ze
Stalinem i Mao przekonywa obu wielkich mocodawcw, e jego naro
dowe pretensje do zjednoczenia kraju s w rzeczywistoci wielk kru
cjat wiatowego komunizmu przeciw lokalnym sugusom wiatowego
imperializmu. W ten icie makiaweliczny sposb K i m zidentyfikowa
interesy rewolucji wiatowej z narodowymi ambicjami pnocnokorea
skich liderw.
Determinacja Kim Ir Sena w deniu do zjednoczenia Korei nie bya
tylko odzwierciedleniem jego osobistych ambicji i pragnie. Zjednocze
nie sztucznie podzielonego kraju byo pragnieniem i deniem caego
narodu zarwno na Pnocy, jak i na Poudniu. Nie byo liczcych si
si politycznych, partii i organizacji, ktre nie wypisywayby na swych
sztandarach hase zjednoczenia ojczyzny. O ile jednak wikszo mwi
a tylko o pokojowym zjednoczeniu, o tyle dwaj gwni aktorzy na ko
reaskiej scenie politycznej: Kim Ir Sen na Pnocy i Syngman Rhee na
Poudniu, uwaali, e najlepszym sposobem zjednoczenia bdzie siowe,
czyli militarne rozstrzygnicie. Problem polega jednak na tym, e Kim
mia wszelkie rodki do realizacji tego planu (liczn i dobrze uzbrojon
armi oraz poparcie Stalina i Mao), Syngman Rhee za, mimo e po
trzsa szabelk", by praktycznie bezbronny. Zrewoltowane Poudnie
nie tylko nie miao amerykaskiego przyzwolenia na marsz na Pnoc,
132
133
115
Wojna koreaska
137
ale - co wydaje si najwaniejsze - nie miao najmniejszych militarnych

moliwoci do ewentualnej realizacji takich planw .
Kim Ir Sen i reim na Pnocy znajdowali si w zdecydowanie
lepszej sytuacji, a za siowym rozwizaniem kwestii koreaskiej prze
mawiao wiele czynnikw. Poparcie Zwizku Sowieckiego i Chin miao,
oczywicie, znaczenie rozstrzygajce, lecz chaos i wewntrzna destabili
zacja reimu na Poudniu wprost prowokowaa Kim Ir Sena do inwazji.
Z drugiej strony setki tysicy poudniowokoreaskich komunistw po
zostajcych w podziemiu i kilka tysicy w partyzanckich oddziaach
kazay wierzy Kimowi, e sukces bdzie szybki i pewny. Nie bez
znaczenia byy te wpywy komunistw w armii poudniowokoreaskiej
i stae podgrzewanie rewolucyjnego niepokoju przez tysice nasyanych
przez Pnoc agentw i dywersantw. Czynnikiem rozstrzygajcym
miaa by, oczywicie, potna armia, doskonale wyposaona i wy
szkolona, ktrej stan liczebny w dniu agresji wynosi 120 tys. onie
rzy - wobec 60 tys. w siach zbrojnych Poudnia. Przypomnijmy, e
w 1950 roku na Pnocy mieszkao 10 min ludzi, a na Poudniu dwa
razy wicej.
134
W kalkulacji politycznej Kim Ir Sena wanym czynnikiem przema

wiajcym za inwazj byo przekonanie, e bdzie to wojna byskawicz
na, ktra zakoczy si w cigu kilku tygodni. Zakada on te, e
Amerykanie nie zareaguj, bo przede wszystkim nie wystarczy im czasu
(wobec szybkich postpw ofensywy Koreaskiej Armii Ludowej),
a ponadto nie zechc si zaangaowa (jak mniema) w obron niewiel
kiego i mao znaczcego strategicznie terytorium w Azji. Kim Ir Sen,
podobnie jak Stalin i Mao, by przekonany, e Amerykanie nie bd
interweniowa, gdy - jak trafnie zauway Henry Kissinger - w za
chowaniu Amerykanw nie byo niczego, co mogoby politykom
z Moskwy czy z Phenianu... sugerowa, e przekroczenie 38 rwnole
nika przez wojska Korei Pnocnej wywoa co wicej ni dyplomaty
czny protest" . Mao tego, analizujc sytuacj w kontekcie ameryka
skich interesw w tym regionie, wszyscy trzej uznali za nieprawdopo
dobne, by Ameryka, ktra niemal cay kontynent azjatycki odstpia
komunistom, stawiaa opr na skrawku Pwyspu Koreaskiego . Tym
czasem jednak Amerykanie zareagowali byskawicznie wobec militar
nej agresji dokonanej przez komunistyczny kraj satelicki na kraj, ktry jak gosi Waszyngton - ley poza liniami obronnymi Ameryki i z kt135
136
116
rego przed rokiem wycofano wszystkie siy amerykaskie" . Kalkula

cje sprzymierzecw okazay si wic cakowicie bdne.
Polityczne ambicje, determinacja przywdcw pnocnokoreaskich
i niezomne przekonanie o wielkiej misji zjednoczenia podzielonej ojczy
zny to byy niezwykle wane wewntrzne przyczyny nadchodzcej wojny.
Nie mniejsze znaczenie miay take czynniki ekonomiczne. Do chwili
wybuchu wojny Phenian z sukcesem wykona dwa roczne plany gospo
darcze za rok 1947 i 1948. Trzeci jednak plan na lata 1949-1950, nakre
lony z wielkim rozmachem, okaza si wielk porak. Przemys i rolnic
two nie wykonao wikszoci jego zaoe, chocia Kim Ir Sen w marcu
1949 roku otrzyma liczc si pomoc gospodarcz od Stalina i podpisa
korzystne dla Phenianu dziesicioletnie porozumienie o wsppracy gospodarczo-kulturalnej midzy ZSRR i KRL-D.
Trudnoci gospodarcze na Pnocy i kopoty w realizacji dwuletniego
planu gospodarczego umacniay kierownictwo pnocnokoreaskie w prze
konaniu, e zjednoczenie kraju jest nie tylko palc potrzeb polityczn
i narodow ambicj przywdcw, ale i nie mniej wan potrzeb ekono
miczn, majc uatwi realizacj ambitnych planw gospodarczych i kom
pleksowy rozwj ekonomiczny caego kraju. Warto w tym miejscu wspo
mnie, e Ministerstwo Rolnictwa KRL-D przygotowao projekt ustawy
0 reformie rolnej na Poudniu ju w maju 1949 roku, a wic na rok przed
inwazj wojsk Kim Ir Sena. Kiedy wojska Pnocy wyzwalay" kolejne
obszary na Poudniu, tu za nimi posuwali si pnocnokoreascy urzdni
cy, wcielajcy w ycie uchwalon w Phenianie reform roln.
Wedug Dae-Sook Suha niezwykle wan wewntrzn przyczyn
wojny bya nieskrywana rywalizacja midzy Kim Ir Senem a Pak
Hon-yongiem. Wprawdzie Kim w czerwcu 1950 roku by niekwestio
nowanym liderem i przywdc Pnocy (o czym najdobitniej wiadczyy
piastowane przez niego najwaniejsze funkcje partyjne i pastwowe
oraz rosncy kult jego osoby), to jednak Pak ze swoj wspania
rewolucyjn biografi, wyksztaceniem i dowiadczeniem w partyjnej
robocie oraz pozycj drugiego przywdcy w partii i pastwie by rywa
lem gronym i niebezpiecznym.
Z rnych powodw Kim Ir Sen i Pak Hon-yong parli do wojny
1 optowali za siowym rozwizaniem problemu zjednoczenia.
Kim Ir Sen uwaa, e krtkotrwaa kampania wojenna, w wyniku
ktrej Poudnie zostanie wyzwolone, a kraj zjednoczony pod flag P117
Wojna koreaska
nocy, zdecydowanie wzmocni jego pozycj jako zwyciskiego wodza

i niekwestionowanego lidera caej Korei . Uatwi mu te realizacj
ambitnych planw wewntrznej przebudowy, podniesie presti pastwa
na arenie midzynarodowej i osobist pozycj w ukadach wewntrz
partyjnych. W takiej sytuacji wszelkie ataki na jego polityk i osob
byyby w praktyce niemoliwe - w myl zasady, e nie sdzi si zwy
ciskich wodzw, ktrzy w szumie powiewajcych sztandarw triumfal
nie powracaj z wojennej wyprawy. Nie sposb w tym toku rozumo
wania dyktatora nie odnale elaznej logiki twrcy systemu.
Pak Hon-yong te pragn zwycistwa i zachca do wojny. Przez
dugi czas by przekonany, e rewolucja na Poudniu wybuchnie samo
istnie - opierajc si na wewntrznych siach rewolucyjnych i potdze
miejscowej partii komunistycznej. Od wrzenia 1949 do marca 1950
roku partyzantka komunistyczna na Poudniu rosa systematycznie
w si, przy wydatnej pomocy Pnocy, ktra w tym czasie przerzucia
na Poudnie 3000 przeszkolonych dywersantw i sabotaystw, w tym
600 osb kadry dowdczej . Ruchem partyzanckim kierowali Kim
Sam-yong i Y i Chu-ha - miejscowi przywdcy komunistyczni, dziaa
jcy w podziemiu. 27 marca 1950 roku ci dwaj czoowi partyzanccy
liderzy zostali aresztowani, a wkrtce siy bezpieczestwa i policja
Poudnia wyapay wikszo nadesanych przez Pnoc partyzantw.
Ruchu partyzanckiego na Poudniu nie udao si wic przeksztaci
w masowy ruch narodowowyzwoleczy. Jego poraka oznaczaa ko
niec marze o samoistnym wybuchu rewolucji na Poudniu. Dla Pak
Hon-yonga by to kolejny wany powd, by motywowa Kim Ir Sena
do przypieszenia dziaa wojennych, ktre stayby si katalizatorem
rewolucji na Poudniu. Pak pragn wojny i siowego zjednoczenia
kraju, bo na Poudniu znajdowaa si jego polityczna baza, wikszo
jego partyjnych przyjaci i lojalne wobec niego podziemne struktury
komunistycznej partii. Pak, mimo oczywistej poraki ruchu partyzanc
kiego na Poudniu, nadal uwaa, e pod ciosami pnocnokoreaskiej
armii reim na Poudniu rozleci si byskawicznie. Upiera si przy
tym, e 200 tys. pozostajcych w podziemiu poudniowokoreaskich
komunistw odegra znaczc rol w zwyciskim pochodzie Korea
skiej Armii Ludowej . Susznie jednak zakada, e czas nie gra na
korzy si rewolucyjnych na Poudniu. Bolenie przekona si o tym
ju w pierwszych dniach wojny, kiedy to spodziewane powstanie na
138
139
140
118
Poudniu nie wybucho, a pomoc poudniowokoreaskich komunistw

okazaa si symboliczna .
W lutym 1963 roku, w pitnast rocznic powoania K A L , Kim Ir
Sen ujawni, e w czasie zwyciskiej ofensywy pnocnokoreaskiej
armii w czerwcu i lipcu 1950 roku na Poudniu nie byo 200 tys. komu
nistw , ale zaledwie garstka, tysic bojownikw. Oczywicie Kim
wiadomie dezinformowa, gdy po latach pragn cakowicie zdeza
wuowa wkad miejscowych si rewolucyjnych w zwyciski pochd
Koreaskiej Armii Ludowej. Tymczasem wraz z oddziaami K A L na
Poudnie wrcili prawie wszyscy poudniowokoreascy komunici, kt
rzy dotd chronili si na Pnocy. Gwnym ich organizatorem by Yi
Sung-yop, ktry ju w lipcu zosta burmistrzem Seulu i rozpocz by
skawiczne zakadanie legalnych struktur partii komunistycznej. Zacz
wprowadza w ycie uchwalon na Pnocy reform roln i nowy
system podatkowy. Chopw zmuszano m.in. do oddawania 25% zebra
nych plonw. 1 lipca wydano rozporzdzenie o przymusowym wciele
niu do wojska wszystkich mczyzn powyej 18. roku ycia. W prakty
ce na modych mczyzn urzdzano prawdziwe uliczne apanki, a wer
bunek do armii odbywa si gwnie pod przymusem i w atmosferze
terroru wojsk okupacyjnych. W styczniu 1951 roku, gdy ochotnicy
chiscy" ponownie zdobyli Seul, do stolicy Poudnia powrcili znw
poudniowokoreascy komunici i utworzyli naprdce tzw. Instytut Po
lityczny w Seulu, ktry faktycznie by szko ksztacc kadry dla miejs
cowych oddziaw komunistycznych. Udzia poudniowokoreaskich
komunistw w procesie siowego komunizowania Poudnia by wic
znaczcy i waki, cho zapewne nie tak wielki, jak zakadali komuni
styczni przywdcy z Poudnia.
141
142
3. Konsekwencje wojny
27 lipca 1953 roku na linii demarkacyjnej w wiosce Panmundon gen.
William K. Harrison i gen. Nam Ir podpisali porozumienie rozejmowe,
koczce trzyletni wojn na Pwyspie Koreaskim. Rozejm ten by
zwieczeniem nie tylko wojny toczonej ze zmiennym szczciem przez
wszystkie zaangaowane w niej strony, ale take efektem dwuletnich
mudnych rokowa pokojowych. Uwaa si powszechnie, e o ostatecz119
Wojna koreaska
nej decyzji pooenia kresu wojnie przesdziy zarwno czynniki mili

tarne, jak i polityczne. Przypomnijmy zatem, e przez cay czas trwania
rokowa pokojowych kada z walczcych stron pragna uzyska zna
czcy sukces militarny, pozwalajcy podyktowa stronie przeciwnej
korzystniejsze dla niej warunki rozejmu. Gdy jednak kolejne ofensywy,
podejmowane przez walczce strony, nie przyniosy decydujcych rezul
tatw, stao si oczywiste, e konfliktu nie da si roztrzygn na
paszczynie militarnej.
Z czynnikw politycznych, sprzyjajcych zakoczeniu konfliktu,
pierwszym byo objcie wadzy w Waszyngtonie przez nowego prezy
denta, gen. Dwighta Eisenhowera, wybitnego i opromienionego saw
dowdcy wojskowego z kampan w Afryce w latach 1942-1943, do
wodzcego wojskami inwazyjnymi w Europie w 1944 roku, wreszcie
jednego z najwybitniejszych dowdcw si NATO w Europie oraz poli
tyka, ktry w trakcie kampanii wyborczej zapowiedzia wyjcie Stanw
Zjednoczonych z impasu koreaskiego, nawet za cen uycia przez
Amerykanw broni jdrowej.
Drugim politycznym wydarzeniem bya naga mier przywdcy
pastwa sowieckiego Jzefa Stalina (5 marca 1953 roku), polityka, ktry
da Kim Ir Senowi polityczne przyzwolenie na siowe zjednoczenie
Korei i ktremu przeduajcy si konflikt przynosi wiele politycznych
korzyci.
W wyniku podpisanego rozejmu w Panmundonie zakoczya si
dziwna wojna", ktra rozpocza si jako wojna wewntrzna, dla
niektrych nawet jako wojna domowa, a zakoczya jako wojna midzy
narodowa z udziaem 20 pastw. W wyniku dziaa wojennych zgino
lub zostao rannych przeszo 6 min osb. Najwiksze ofiary ponie
li Koreaczycy: na Pnocy zgino prawie 1 min cywilw i okoo
500 tys. onierzy K A L , na Poudniu byo przeszo 415 tys. zabitych
spord ludnoci cywilnej i ponad 100 tys. w siach zbrojnych. Olbrzy
mie straty ponieli Chiczycy - szacunkowo przeszo 900 tys.: 401 tys.
zabitych, 21 tys. zaginionych i okoo 500 tys. rannych .
Pozornie mogoby si wydawa, e wojna koreaska poza wielkimi
stratami ludzkimi i ruin gospodarcz obu czci Korei niczego nie
zmienia. Kraj z niewielkimi korektami granicznymi nadal by podzie
lony wzdu 38 rwnolenika, inicjator wojny cigle pozostawa u steru
wadzy na Pnocy, a Stany Zjednoczone dokonay niewielkiej zmiany
143
120
w swej doktrynie wojskowej, wczajc do swych obronnych rubiey

uratowan przed komunizacj Republik Korei.
Faktycznie wiat po wojnie koreaskiej wyglda zupenie inaczej.
A wpyw wojny na rozwj sytuacji midzynarodowej i midzymocarstwow rywalizacj by olbrzymi. Po szybkiej demobilizacji amery
kaskiej po I I wojnie wiatowej nastpi proces odwrotny: Amerykanie
gwatownie rozwinli swe siy konwencjonalne i przypieszyli prace
nad nowymi rodzajami broni jdrowej. Wzmoga si zimna wojna,
w ramach ktrej nie tylko wzmocniono sojusz NATO, ale take po
woano do ycia ca sie systemw obronnych Zachodu (SEATO,
ANZUS i CENTO). Nastpio zblienie i rozszerzenie wsppracy po
litycznej i militarnej midzy Stanami Zjednoczonymi a Niemcami Za
chodnimi i Japoni .
Wedug wybitnego historyka poudniowokoreaskiego, prof. Kim
Hakjoona, w wyniku wojny koreaskiej zimna wojna, ktra rozpocza
si w Europie, obja cay wiat. W pierwszej kolejnoci zaowoco
waa radykalnym zwrotem polityki amerykaskiej w strefie Azji i Pacy
fiku, gdzie Waszyngton podj zasadnicze decyzje przeciwstawienia si
dalszej ekspansji komunizmu - wspieranej przez Moskw i Pekin. Stany
Zjednoczone w 1954 roku podpisay traktat o bezpieczestwie z Ja
poni oraz ukad o bezpieczestwie wzajemnym z Tajwanem. Zacie
nieniu stosunkw amerykasko-tajwaskich towarzyszyo rwnolege
zaostrzenie stosunkw amerykasko-chiskich, co wikszo history
kw poudniowokoreaskich uwaa za jedn z powaniejszych konsek
wencji wojny koreaskiej .
144
145
4. Wpyw wojny na sytuacj polityczn w Korei Pnocnej

Konflikt koreaski i jego niesatysfakcjonujce adnej z zaangaowa
nych stron zakoczenie miay przeomowe znaczenie dla dalszego
rozwoju sytuacji wewntrznej w obydwu pastwach koreaskich. Na
Poudniu sprzyja umocnieniu antykomunistycznych rzdw autorytar
nych oraz pozycji armii, a wkrtce caego kompleksu wojskowo-przemysowego w systemie politycznym kraju. Na Pnocy wpyw wojny
by jeszcze bardziej wyrazisty i odczuwalny. Najbardziej spektakularn
politycznie, a przy tym zaskakujc konsekwencj wojny byo radykalne
121
umocnienie pozycji Kim Ir Sena w pmocnokoreaskim establishmen

cie politycznym i strukturach wadzy KRL-D. Paradoksalnie, Kim Ir Sen
- gwny inicjator konfliktu, osobicie odpowiedzialny za niepowodze
nie wojennej wyprawy na Poudnie, zrujnowanie kraju i mier przeszo
dwch milionw rodakw - z wojny wychodzi wzmocniony.
Ju w trakcie wojny i tu po jej zakoczeniu Kim Ir Sen rozprawia
si ze wszystkimi przeciwnikami politycznymi w onie partii, ktrzy
rzucili mu wyzwanie w okresie wielkiego odwrotu wojsk Pnocy po
interwencji Stanw Zjednoczonych. Przypomnijmy, e klska i paniczny
odwrt wojsk pnocnokoreaskich, ktre w rozsypce wycofyway si
na Pnoc, obnayy wszystkie saboci struktur wadzy pastwowej,
w tym szczegln sabo rzdzcej partii komunistycznej. Po zdobyciu
Phenianu przez wojska amerykaskie i wskutek byskawicznego posu
waniu si w gb kraju chaos, oglna panika i parali wadzy doprowa
dziy do cakowitej dekompozycji pnocnokoreaskiego pastwa, sta
wiajc pod znakiem zapytania samo istnienie tamtejszego reimu. Od
rzucenie wojsk amerykaskich znad chiskiej granicy i ustabilizowanie
si frontu uratowao Kim Ir Sena, ale jednoczenie zachwiao jego
pozycj niekwestionowanego lidera politycznego, zwaszcza e dowdz
two chiskie w praktyce odsuno Kima od kierowania operacjami
militarnymi i wyranie powtpiewao w jego zdolnoci przywdcze.
Kim Ir Sen by zbyt pojtnym uczniem Stalina, by nie wiedzie, e
kady polityczny bezruch w tej sytuacji to pocztek klski. Musia
zaatakowa pierwszy i uderzy z ca si, by uprzedzi szykujcy si
atak przeciwnikw .
Pozycja Kim Ir Sena w partii i pastwie bardzo uatwia mu to
zadanie. To wanie on formalnie w imieniu Komitetu Centralnego PPK,
a faktycznie we wasnym, sformuowa autorsk interpretacj wojen
nych niepowodze i wewntrznej saboci partii i pastwa. Oficjaln
wykadni politycznych rde kryzysu przedstawi 22 grudnia 1950
roku na pierwszym od wybuchu wojny I I I posiedzeniu plenarnym
Komitetu Centralnego PPK w odbitym przez chisk armi Phenianie.
Przemwienie to jest bardzo charakterystyczne i wprost modelowe dla
caego pimiennictwa politycznego Kim Ir Sena i jego stylu walki
z przeciwnikami politycznymi. Kim by zbyt dowiadczonym i zbyt
zaprawionym w bojach z opozycj politykiem, by nie wiedzie, e
w systemie, ktry stworzy, i obowizujcych w nim reguach nie ma
146
147
122
Wojna koreaska
miejsca na adne oznaki politycznej saboci i niemocy. Nie wchodzia

wic w gr nawet najmniejsza oznaka skruchy czy samokrytyki. Zrobi
on to, co dla jego pozycji byo najbardziej racjonalne. Z jednej strony
nadal prezentowa si jako nieomylny wdz, na ktrym nie spoczywa
najmniejsza odpowiedzialno za zaistnia sytuacj. Z drugiej za stro
ny rzuci na poarcie ludowi" i ku pokrzepieniu morale najwyszego
kierownictwa ca plejad najczciej anonimowych politycznych ko
zw ofiarnych.
Z przemwienia Kim Ir Sena 22 grudnia 1950 roku wynikao, e
zdradzili, zawinili lub zawiedli nieomal wszyscy: nieodpowiedzialni
i tchrzliwi dowdcy wojskowi, niezdyscyplinowane i chwiejne kadry
partyjne w terenie, poudniowokoreascy komunici, ktrzy nie roznie
cili zbrojnych powsta i nie spotgowali walk partyzanckich na Poud
niu, czoowi czonkowie Komitetu Centralnego z Pnocy , nie potra
ficy rozwin waciwej walki na zapleczu wroga" , wreszcie liczni
dziaacze administracyjni w terenie, gdy poddali si oni powszechnym
nastrojom odwrotu i ewakuacji i nie utrzymali dyscypliny w podlegych
sobie strukturach i organach. Twierdzi, e zawiodo te wielu wybit
nych wojskowych, takich jak gen. Mu Chong, ktry zosta usunity ze
stanowiska dowdcy 6. korpusu armii - oficjalnie za niewaciwe do
wodzenie dziaaniami wojennymi" i przegranie bitwy o Phenian, a fak
tycznie za niewypenianie wojskowych rozkazw Kima i zbyt zaye
zwizki z Chiczykami . Z armii usunito te gen. Kim Yola, dyrektora
Biura Logistyki, formalnie za niesubordynacj, faktycznie (podobnie jak
Mu) za niewykonanie rozkazw Kim Ir Sena. Usuwani dowdcy woj
skowi byli najczciej aresztowani lub rozstrzeliwani; wrd tych ostat
nich znaleli si dowdcy dywizji Chan Dium i Coj Gwoan oraz szef
Zarzdu Przemysu Specjalnego . Wedug historiografii poudniowokoreaskiej do 1960 roku Kim Ir Sen zlikwidowa 90% pnocnokorea
skich generaw, ktrzy brali udzia w wojnie koreaskiej y
Represje wobec kadry dowdczej K A L , ktr Kim Ir Sen obarczy
odpowiedzialnoci za niepowodzenia wojenne, byy dla niego kwesti
politycznego by albo nie by. Przypomnijmy, e Kim po wkroczeniu
wojsk chiskich zosta cakowicie odsunity od kierowania dziaaniami
wojennymi, a jego kwalifikacje wojskowe zdezawuowali zarwno chi
scy, jak i sowieccy generaowie . Wedug Dae-Sook Suha, Kim Ir Sen
by na wojnie, zosta nawet ranny w bitwie pod Hamhungiem, ale przy148
149
150
151
l52
153
123
Wojna koreaska
goda wojenna zakoczya si dla niego ju w padzierniku 1950 roku,

kiedy to chiscy ochotnicy" przejli cakowite kierownictwo operacji
wojennych w Korei, a Peng Dehuai owiadczy Kimowi, e obecna woj
na to wojna midzy nim a gen. Mac Arthurem .
Osabienie wadzy Kim Ir Sena nad armi w poczeniu z odsuni
ciem go od bezporedniego wpywu na przebieg dziaa wojennych byo
najdotkliwsz jego porak w trakcie wojny. Chwilowe osabienie po
zycji Kim Ir Sena postanowiy wykorzysta niezalenie od siebie
wszystkie frakcje w onie PPK. Sytuacja staa si nadzwyczaj grona
i Kim potraktowa j z najwysz powag. Klska opozycji bya prze
sdzona - nie tylko dlatego, e Kim by bardziej dowiadczony i bardziej
efektywny w walce z oponentami, ale take dlatego, e jego polityczni
rywale, cho silniejsi wsplnie od frakcji Kima, nie potrafili wypraco
wa i skoordynowa strategii przeciwko osabionemu wodzowi. Ten za
perfekcyjnie rozgrywa jedn frakcj przeciwko drugiej, osabiajc jed
noczenie kad z nich z osobna. W stosowaniu takiej taktyki pomg
mu walnie fakt, e Chiczycy, ktrzy po wkroczeniu do Korei decydo
wali o wszystkich najwaniejszych sprawach toczcej si wojny, prawie
zupenie nie ingerowali w wewntrzne walki i spory, nawet wwczas
gdy Kim usuwa prochiskich politykw z elity przywdczej kraju.
Przed zakoczeniem wojny najpowaniejszym wyzwaniem dla Kim
Ir Sena bya konfrontacja z Ho Ka-i, najbardziej znanym sowieckim
Koreaczykiem, ktry nalea do elity politycznej kraju (by sekretarzem
Komitetu Centralnego), zajmujc w hierarchii partyjnej wysok, pit
pozycj. Spr midzy Kim Ir Senem a Ho Ka-i by sporem o fundamen
talnym znaczeniu dla przyszoci reimu pnocnokoreaskiego. Ho,
wycigajc wnioski z nieudanej wyprawy na Poudnie i z szybkiego
rozpadu struktur wadzy komunistycznej na Pnocy, postulowa rady
kalne zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu Partii Pracy Korei proponowa budow partii kadrowej, partii zawodowych rewolucjoni
stw, skadajcej si gwnie z przemysowego proletariatu, wiadomego
swej roli i miejsca w dokonujcej si rewolucji. Sabo partii upatrywa
w jej schopieniu" i ideowym roztopieniu w nieproletariackiej masie.
Wedug Ho Ka-i dla Korei Pnocnej zupenie wystarczajca byaby
partia 60-tysiczna, a nie masowa, 600-tysiczna, jak w chwili wybuchu
wojny. Konflikt i spr z Kim Ir Senem pogbi si, gdy Ho Ka-i, stojc
na czele Nadzwyczajnej Komisji Kontroli Partyjnej, wbrew stanowisku
154
124
Kima, w cigu roku (grudzie 1950-listopad 1951) wyrzuci z partii lub

ukara w rny sposb 450 tys. czonkw PPK, na ogln liczb 600 rys.
Wikszo usunitych z partii (80 do 85%) to byli ludzie, ktrzy znisz
czyli lub ukryli swoje partyjne legitymacje w okresie odwrotu wojsk
komunistycznych. Kim Ir Sen, mimo e uwaa tak postaw za nagan
n, apelowa do Ho, by nie sdzi zbyt surowo takich wystpkw. Wojna
jeszcze trwa, argumentowa, a ludno cywilna ponosi jej straszliwe
konsekwencje. W tej sytuacji musimy dy do poszerzenia naszej bazy
spoecznej, a nie do jej zawenia; represje, samosdy i partyjna nad
gorliwo mog przynie wicej strat ni korzyci. Argumenty te nie
przekonay Ho Ka-i, co dodatkowo zaostrzyo ich stosunki. W efekcie
Ho wydalono z partii w listopadzie 1951 roku i uczyniono to na wy
rane polecenie Kim Ir Sena.
Usuwajc czoowego lidera frakcji sowieckich Koreaczykw, Kim
skutecznie przekonuje pozostaych czonkw grupy, e cios w Ho Ka-i
nie jest uderzeniem w ich frakcj, ale tylko sporem z konkretnym
czowiekiem. Upieniu czujnoci rywali sprzyjao postpowanie Kima,
ktry na miejsce usunitego Ho mianuje nadal ludzi z frakcji sowieckiej,
oczywicie mniej znanych i mniej utytuowanych oraz mniej ambitnych
ni Ho. I tak sekretarzem Komitetu Centralnego zosta Pak Chang-ok,
czonkiem Komitetu Organizacyjnego partii Pak Yong-bin, do bliszej
wsppracy s zapraszani m.in. Yim Hae, Kim Song-hwa i Nam I I .
Zgodnie ze stalinowsk zasad salami" Kim nie osabia frakcji Ho
w sposb zbyt radykalny, gdy ju wystarczajco osabieni, musz by
na tyle silni, by mogli by wykorzystani jako przeciwwaga dla frakcji
jenaskiej, bardzo wzmocnionej chisk obecnoci . Ho musia prze
gra, bo w starciu z Kimem by osamotniony, a jego wizja maej kadro
wej partii nie odpowiadaa nikomu .
W tej sytuacji partia komunistyczna, zgodnie z dyrektywami Kim Ir
Sena, rosa w byskawicznym tempie, osigajc w 1952 roku liczb
1 min czonkw. Szczycono si przy tym, e a 450 tys. nowych
czonkw przyjto wanie w czasie wojny, e 80% (wbrew radom Ho)
byli to chopi (w 80% analfabeci lub panalfabeci). Masowo przywra
cano te do partii towarzyszy wydalonych przez Ho. Eliminacja Ho Ka-i
J go samobjcza" mier w sierpniu 1953 roku bya wielkim wyda
rzeniem na pnocnokoreaskiej scenie politycznej . Wprawdzie so
wieccy Koreaczycy w dalszym cigu zajmowali wiele kluczowych
155
156
157
125
stanowisk w partii, ale ich rola po wojnie wyranie i widocznie zmalaa.

Stalin ju nie y, pk Ignatiew, gwny sowiecki doradca kierownictwa
pnocnokoreaskiego, zgina w czasie wojny, a ambasador Sztykow
zosta odwoany do Moskwy. Do ZSRR wrcia te wikszo politycz
nych doradcw, uprzednio skierowanych przez Stalina do pnocno
koreaskich urzdw pastwowych i administracyjnych. Ho musia
przegra, bo jego sowieccy opiekunowie w ambasadzie ZSRR w Phe
nianie nie zrobili nic, bo zrobi nie mogli, by uratowa swego protego
wanego. Walka o sched po Stalinie w ZSRR i nowe impulsy w polityce
wewntrznej, przy jednoczesnym wzrocie znaczenia Chin w polityce
koreaskiej, sprawiy, e po zakoczeniu wojny Kim Ir Sen czu si
politykiem bardziej niezalenym od Moskwy i mniej uzalenionym od
poparcia potnej frakcji sowieckich Koreaczykw.
Osabienie frakcji sowieckich Koreaczykw po usuniciu ich gwne
go lidera byo najwikszym sukcesem Kim Ir Sena w walce o wadz
w partii. Sukcesem tym wikszym, e jednoczenie Kim dokona istotnych
zmian w dotychczasowej strukturze wadzy partyjnej. Na miejsce dotych
czasowego Biura Organizacyjnego Komitetu Centralnego powoano Pre
zydium Komitetu Centralnego, zniesiono funkcj sekretarza Komitetu
Centralnego, a ustanowiono funkcj przewodniczcego i wiceprzewodni
czcych Komitetu Centralnego. W wyniku tych zmian wadza Kim Ir Sena
i jego frakcji zostaa powanie wzmocniona, i to nie tylko kosztem sowiec
kich Koreaczykw, ale i frakcji miejscowych komunistw. W nowym
politycznym rozdaniu Kim Ir Sen zosta jednoczenie przewodniczcym
Komitetu Centralnego PPK, przewodniczcym jego Prezydium oraz prze
wodniczcym specjalnej komisji Komitetu Centralnego ds. opracowania
nowego statutu partii.
Poraka sowieckich Koreaczykw nie zakoczya walk frakcyjnych
w onie PPK, a wprost przeciwnie - staa si zarzewiem nowych konflik
tw. Poraki wojenne i ogromne straty ludzkie, jakie ponosia Korea P
nocna, a jednoczenie brak sowieckiej obecnoci na Pnocy i osabienie
ich frakcji zainspiroway poudniowokoreaskich komunistw, wspartych
niedobitkami miejscowych komunistw z Pnocy, do ograniczenia wa
dzy Kim Ir Sena, a nawet do jego usunicia Na czele opozycjonistw staje
Pak Hon-yong i dwunastu jego najbliszych partyjnych przyjaci, z se
kretarzem Komitetu Centralnego Yi Song-yopem na czele. Wedug oficjal
nej wersji (do ktrej naley podchodzi z wielk ostronoci) spiskowcy
158
126
Wojna koreaska
w najwikszej tajemnicy powoali gabinet cieni" i przy wykorzystaniu

grup zbrojnych (w sumie 4000 ludzi) mieli obali Kim Ir Sena. Po prze
wrocie szefem partii i premierem rzdu mia zosta Pak, wicepremierami
Chu Yong-ha i Chang Si-u, ministrem spraw wewntrznych Pak Sung-won, ministrem spraw zagranicznych Yi Kang-guk, propagandy Cho II-myong, edukacji Yim Hae, pracy Pae Chol, handlu Yon Sun-dal. Najwy
szym dowdc si zbrojnych mia zosta gwny organizator spisku Yi
Song-yop, a szefem Sztabu Generalnego K A L Pak Sung-won. Do spisku
mieli by te wcignici pisarze poudniowokoreascy i studenci uniwer
sytetu w Phenianie.
Spisek i drobiazgowo przygotowany plan przewrotu udaremniono
dosownie w ostatniej chwili, na pocztku 1953 roku, aresztujc wszyst
kich konspiratorw . Proces przeciw antypastwowym spiskowcom"
odby si jednak dopiero po zakoczeniu wojny, 30 lipca 1953 roku,
a wic trzy dni po podpisaniu rozejmu. Proces przebiega w ekspreso
wym tempie i trwa zaledwie trzy dni. Kady wizie mia przyszyty na
plecach kurtki wielki numer: gwny oskarony Yi Song-yop mia
numer 1, a pozostali byli ponumerowani wedug wanoci. Ostatni,
14 numer mia Sol Jang-sik, tumacz delegacji Korei Pnocnej na roko
waniach w Kesongu w lipcu-sierpniu 1951 roku, poeta i pierwszy ko
reaski tumacz dzie Szekspira. Spord czternastu oskaronych dzie
siciu skazano na mier i wyrok natychmiast wykonano . Majtek
oskaronych skonfiskowano, a najblisze rodziny represjonowano. Pak
Hon-yong nie by sdzony w tym procesie, ale zeznania oskaronych
mocno go obciay, wic zosta przez K i m Ir Sena wyrzucony z partii
i osadzony w areszcie domowym.
Wskutek aresztowania Paka i fizycznej eksterminacji wikszoci jego
zwolennikw frakcja miejscowych komunistw zostaje ostatecznie wy
eliminowana z walki o wadz w partii.
Reasumujc, wyzwanie rzucone przez Ho Ka-i oraz Pak Hon-yonga
zakoczyo si cakowit klsk przeciwnikw Kim Ir Sena i dalszym
wzmocnieniem jego dyktatorskiej wadzy. Pozwolio to Kimowi zrzuci
ca odpowiedzialno za niepowodzenia wojenne i trudnoci, w jakich
znalaz si kraj, na jego politycznych adwersarzy. Planowo i metodycz
nie pozbywa si on wszystkich swoich rywali i oponentw, osigajc
w tej walce wielk rutyn, dowiadczenie i skuteczno, wykaza si
przy tym wyjtkowym talentem i zrcznoci.
159
160
127
Wojna koreaska
Poraki i niepowodzenia towarzyszyy Kim Ir Senowi od czasw

partyzanckich; nie przeraay go wic adne polityczne ataki, zawizywane
spiski czy organizowane zamachy. Przyzwyczai si do czstego bycia
w skrajnych sytuacjach, co sprawiao, e przetrwanie stao si dla niego
rzemiosem" , stanem najzupeniej naturalnym, ktremu przeciwstawia
wasn odwag, determinacj, wol walki i sztuk przetrwania. Nad prze
ciwnikami growa wiksz elastycznoci i sprawnoci polityczn.
W czasie wojny straci wielu najbliszych przyjaci: Kim Chaeka , Kang
Kona, Cho Chong-chola, Cho Chon-goka, ale na ich miejsce natychmiast
awansowa swoich" nowych ludzi, ktrzy wszystko, co mieli, wanie
jemu zawdziczali, a wic przywrcenie do partii, przebaczenie dawnych
win, nowe atrakcyjne posady i stare przywileje. Kim kupowa lojalno
i hojnie nagradza wierno, co sprawiao, e armia jego zwolennikw
rosa w tempie znacznie szybszym ni przed wybuchem wojny.
Czystki i represje polityczne byy jednym, ale nie jedynym, z zasad
niczych instrumentw umocnienia dyktatorskiej wadzy Kim Ir Sena.
Wan rol w budowaniu jego autorytetu i pozycji odegraa zmasowa
na i permanentna indoktrynacja ideologiczna, przedstawiajca go jako
wielkiego bohatera narodowego, pogromc amerykaskiego imperia
lizmu, obroc ojczyzny i stalowego marszaka". Kult Kima, ktry
przygas w trakcie wojny, na pocztku 1953 roku, w miar stabilizowa
nia si sytuacji na froncie, powrci ze zdwojon moc. Pocztek nowej
fali kultu uwidoczni si 8 lutego 1953 roku, kiedy to wdz narodu
koreaskiego", twrca" i wychowawca" armii, gen. Kim Ir Sen,
obdarzony zosta przez Najwysze Zgromadzenie Ludowe KRL-D tytu
em marszaka . Zwizane z tym wydarzeniem uroczystoci i propa
gandowa wrzawa nie pozostawiay cienia wtpliwoci, kto jest niekwe
stionowanym panem sytuacji i prawdziwym zwycizc wewntrznych
batalii. Zakoczenie dziaa wojennych i podpisanie rozejmu w Panmundonie przedstawiane jest przez oficjaln propagand jako wiel
kie zwycistwo narodu koreaskiego", nierozerwalnie zwizane z przy
wdztwem umiowanego wodza tow. Kim Ir Sena" . 28 lipca Prezy
dium Najwyszego Zgromadzenia Ludowego KRL-D nadaje marsza
kowi Kim Ir Senowi tytu Bohatera Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej" , co - jak podaje prasa - przyjte zostao przez
nard z wielkim zadowoleniem". W tym samym dniu z inicjatywy
Kima odbywa si w Phenianie, na wzr stalinowskiej parady zwyci161
162
163
164
165
166
128
stwa, potna demonstracja ludnoci stolicy, powicona uczczeniu

wielkiego zwycistwa narodu koreaskiego nad wrogiem" . Pomienne
przemwienie, transmitowane przez radio na cay kraj, wygosi Kim Ir
Sen, obwieszczajc narodowi, e wrg zosta pokonany i upokorzony,
co oczywicie byo kolejn wielk mistyfikacj w wielkim procesie
gloryfikacji jego zasug. Wzmoeniu kultu Kima miay te suy
decyzje podjte na konferencji rzdowej, powiconej planom odbudo
wy stolicy. W myl ogoszonych zalece postanowiono zbudowa
w stolicy kraju okazay plac im. Kim Ir Sena i jego wielki pomnik dla
uczczenia, jak podano, wiekopomnych zasug wodza narodu korea
skiego w walce z imperializmem amerykaskim" . W tym samym cza
sie podjto te decyzj o otwarciu w Centralnym Muzeum Walk Naro
dowowyzwoleczych specjalnego staego pawilonu, powiconego re
wolucyjnej dziaalnoci tow. Kim Ir Sena" .
Wzrastajcy kult pnocnokoreaskiego przywdcy by jaskraw
oznak umocnienia jego pozycji . Rwnolegle, co byo nie bez znacze
nia dla jego pozycji wewntrznej, umocni si jego presti w stosunkach
zewntrznych. Gdy rozpoczynaa si wojna w Korei, powszechnie ucho
dzi za stuprocentow sowieck figur i bezwolne narzdzie w rkach
Stalina. W lipcu 1953 roku, gdy podpisywano porozumienie rozejmowe,
wiat komunistyczny znajdowa si w przededniu wielkiej transformacji;
w Zwizku Radzieckim rozgorzaa walka o sched po Stalinie, a Mao
szykowa si do objcia przywdztwa w obozie. W konsekwencji kon
trola i wpywy ZSRR w Korei w sposb widoczny zmalay, a pole
politycznego manewru Kima si rozszerzyo. W kontekcie koreaskim
wzrastajca rola Chin bya szczeglnie odczuwalna i widoczna, o czym
najdobitniej wiadczya wojskowa obecno 900 tys. chiskich ochot
nikw" i 15 tys. chiskich robotnikw, zatrudnionych przy budowie
drg, mostw i szlakw kolejowych .
Wielka pomoc gospodarcza i finansowa Chin w odbudowie kraju
oraz nienaganna, pena zaangaowania i samodyscypliny postawa chi
skiej armii w Korei wpyway w sposb naturalny na umocnienie wpy
ww chiskich . Nieprzypadkowo to wanie wwczas, po zakocze
niu wojny w Korei, Kim Ir Sen jako pierwszy (niegdysiejszy satelita
Moskwy) uy formuy obz pokoju i postpu ze Zwizkiem Radziec
kim i Chisk Republik Ludow na czele" . Byo to pierwsze publi
czne przyznanie, e dla Korei Pnocnej Chiny s tak samo wane jak
167
168
169
170
171
172
173
129
Wojna koreaska
Zwizek Sowiecki. I e w praktyce Kim Ir Sen traktuje Chiny jako

wspprzywdc obozu socjalistycznego, razem z ZSRR.
Ta na pozr ledwo dostrzegalna ideologiczna niesubordynacja w rze
czywistoci bya pierwszym sygnaem chisko-sowieckiej rywalizacji
(na pocztku mao widocznej, a potem ju otwartej) o wpywy w Korei
i wzgldy Kim Ir Sena. Pnocnokoreaski przywdca szybko rozszy
frowa nowe zewntrzne uwarunkowania i nie bez satysfakcji obserwo
wa chisko-sowieckie wspzawodnictwo w niesieniu ekonomicznej
pomocy Korei i goszeniu politycznej akceptacji jej przywdcy.
Adoracja Kima przez Chiczykw i Rosjan, rozpoczta po zakoczeniu
krwawej i wyniszczajcej wojny oraz w obliczu zaostrzajcych si walk
frakcyjnch w onie partii, radykalnie wzmacniaa jego pozycj i presti
wrd pnocnokoreaskiej elity politycznej . W praktyce eliminowao to
(co miao dla Kim Ir Sena kapitalne znaczenie) grob wsparcia opozy
cjonistw przez komunistycznych mocodawcw z Moskwy czy Pekinu.
Jedn z wanych konsekwencji wojny, ktra rwnie przemawiaa na
korzy Kim Ir Sena, a szczeglnie powikszya poparcie dla jego
radykalnych metod rozprawy z przeciwnikami politycznymi, byo dal
sze pogbianie militaryzacji kraju i pochwaa dla siowych metod
rozwizywania konfliktw .
174
173
176
Przypisy
1
Department of State, United States Policy Regarding Korea 1830-1950, [Seul]

1987, s. 31-48; Department of State, Country Report: North Korea, Washington 1995,
s. 6; B. Cumings, op. cit.; W. Stueck, The Korean War. An International History,
Princeton 1977; Kim Hakjoon, Unification Policies of South and North Korea 19451991. A Comparathe Study, Seul 1992; Chea-Jin Lee, China and Korea. Dynamie
Relations, Stanford 1996, s. 7-36; D.R. McCann, Korea Briefing. Toward Reunification,
New York 1997, s. 142; L R Stone, The Hidden History ofthe Korean War, New York
1952; Kim Chum-kon, The Korean War, Seul 1973; Masao Okonogi, The Korean War
as a War of National Liberation in Basic Studies on the International Environment
1973-1975, Tokyo 1975; Kim Hakjoon, Wojna koreaska...; Kim Bu-gi, Polityka
Zwizku Radzieckiego wobec wojny koreaskiej, w: Punkt widzenia na wojn koreask,
Pakyungsa 1992, w jz. koreaskim (przetumaczone fragmenty w zbiorach autora); Syn
Song-Kil, Sin Sam-Soon, op. cit., s. 243; Z. Xiaoming, China and the Korean War: From
a Chinese Perspectwe, The Journal of Asiatic Studies", 1998, t. 41, nr 1, s. 63-80;
130
A Buzo, Pathways to the Present..., s. 366; Lee Eu-gen, Noth Korea-Japan Rapprochent and Inter Korea Relations, Korea Focus", 1995, t. 3, nr 3, s. 25; P. Lowe, op. cit.,
me
s. 204.
2 A. Wolny, Wzowe problemy uycia wojsk powietrznodesantowych i powietrznomanewrowych w wojnach w Korei, Wietnamie oraz na Bliskim Wschodzie (skrypt),
Warszawa 1979, s. 8-10; tene, Wzowe problemy planowania, przygotowania i wyko
nania przez wojska amerykaskie operacji desantowej pod Inczonem w Korei 1518 09.1950 r., Warszawa-Rembertw 1964; 'tene, Dowiadczenia i wnioski z wojny
w Korei (1950-1953), Myl Wojskowa", 1985J s. 120-136; tene, Wzowe problemy
uycia wojsk pancernych w wojnach lokalnych po II wojnie wiatowej. Na przykadzie
konfliktw zbrojnych w Korei (1950-1953), na Bliskim Wschodzie (1956-1973), w Pa
kistanie (1965) i w Wietnamie (1966-1970), skrypt, Warszawa 1974, s. 14-17; tene,
Wojna lokalna w Korei (1950-1953). Studium wojskowo-historyczne, Warszawa 1984;
tene, Dowiadczenie wojskowe i wnioski z wojny koreaskiej, Warszawa 1985; J. Ja
worski, Niektre problemy i waciwoci uycia lotnictwa w konfliktach zbrojnych po
drugiej wojnie wiatowej, skrypt, Warszawa 1979, s. 9-15.
3 W. Gralski, Problemy pokoju i bezpieczestwa w Azji, Warszawa 1971, s. 30;
S. Kojo, A. Dikij, Polska, KRL-D. Gospodarka. Wsppraca, Warszawa 1975, s. 55;
Historia polityczna Dalekiego Wschodu 1945-1976, Warszawa 1986, s. 139.
Kim Han Gir, op. cit., s. 345; Kim Ir Sen, Soczinienija, t. VI, Phenian 1981,
s. 1-16; tene, Otwiety na woprosy inostrannych urnalistw, Phenian 1975; Baik Bong,
op. cit., s. 271; Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim Ir Sena, Phenian
1971, s. 133; Ryo Sung Chol, Korea the 38-th Parallel North, Pyongyang 1995,
s. 186-188; Jak rozpocza si wojna w Korei, Phenian 1990, s. 4; Towarzysz Kim Ir Sen
wielki wdz..., s. 14; Dzie drugiego wyzwolenia narodu koreaskiego, ,3iuletyn Am
basady K R L - D w Polsce", lipiec 1996, s. 1; Koreaska Republika Ludowo-Demokra
tyczna, Warszawa 1975, s. 7; S. J. Guzowski, Partia Pracy Korei - partia Ducze,
Warszawa 1996, s. 9 (broszura rozprowadzona przez ambasad K R L - D w Warszawie);
The People's Korea": z 13 IV 1996, s. 5. 8; z 6 IV 1996, s. 4; z 8 1 1996, s. 8; z 10 II
1995, s. 5-6.
Jak rozpocza si wojna w Korei, s. 4; Imperialisty SSzA rozwizali wojnu
w Korei, s. 163; Pozdrowienia dla narodu koreaskiego, ktry obchodzi 40-lecie zwy
cistwa, Biuletyn Ambasady KRL-D w Polsce", czerwiec 1993, s. 1; Memorandum
rzdu Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Phenian, 1 lutego 1978, s. 1
(maszynopis powielony); Dowdztwo Narodw Zjednoczonych w Korei Poudniowej
powinno by rozwizane tak szybko, jak tylko to jest moliwe. Memorandum MSZ
KRL-D, Phenian, 25 czerwca 1996 (maszynopis powielony), s. 3; Koriea - kratkije
swiedienije, Phenian 1987, s. 56; Dzie drugiego wyzwolenia narodu koreaskiego, s. 1.
Pi powyszych przyczyn byo najczciej przytaczanych podczas wykadw na
Uniwersytecie im. Kim Ir Sena, w ktrych autor bra udzia w latach 1983-1988. Patrz
te: Baik Bong, op. cit., s. 271-306; Research on the Korean War: Understanding of
Modern Korean History, 1.1, Seoul 1990, s. 18-24; Young Sun Ha, North Korean View
t
131
Wojna koreaska
of the Korean War, The Journal of International Studies", 1994, t. VIII, s. 174-177;
Vantage Point. Developments in North Korea", August 1997, t. X X , nr 8, s. 21; Kim Ir
Sen, O sytuacji obecnej i biecych zadaniach naszej partii, Referat wygoszony na III
Plenum K C PPK 22 XII 1950 r., s. 2 (referat w jz. polskim, przetumaczony w 1950 r.
przez ambasad RP w Phenianie; w zbiorach autora).
M. Kapica, ChRL: dwa dziesiciolecia, dwie polityki. Warszawa 1971, s. 30.
Historia polityczna Dalekiego Wschodu 1945-1976, Warszawa 1986, s. 139.
Kim Hakjoon, Korea's Relations..., s. 545-577; tene, The Korean War: Cause,
Process, Armistyce and ffect, Seoul 1989, s. 64-69; A. Uam, Expansion and Coexistence: Soviet Foreign Policy 1917-1973, New York 1975, s. 514-534; E . Snow, The
Other Side ofthe River: Red China Today, New York 1962, s. 654-655; I. Gunther, The
Riddle of MacArthur, New York 1951, s. 172; H. Salisbury, War between Russia and
China, New York 1969, s. 83-98; A.D. Barnett, Communist China in Asia, New York
1961, s. 152; Jin-Chull Soh, Some Causes ofthe Korean War of 1950, Oklahoma 1963,
s. 196-197; E . Friedman, M. Selden, Americas Asia: Dissenting Essays on Asian-American Relations, New York 1971, s. 216.
7
10
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej od stycznia 1949 do sierpnia

1953, pochodzcych z Archiwum Prezydenta Rosji i Archiwum MSZ ZSRR, opubliko
wane przez Wydzia Europy rodkowo-Wschodniej MSZ Republiki Korei, Seul 1994
(dokument w jz. koreaskim, przetumaczony na jz. polski, w zbiorach autora).
Dokumenty opublikowano te w: Cold War. International History Project Bulletin,
Washington 1995, s. 1-9. Za ujawnione dokumenty, to jest za 548 stron, rzd Republiki
Korei zapaci stronie rosyjskiej 4 min USD. Wedug ocen strony chiskiej wszystkie
dokumenty dotyczce wojny koreaskiej licz 6000 stron; patrz: Z. Xiaoming, op. cit.,
s. 69.
2 1 Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 5; Cold War. International

History..., s. 7.
2 2 Cold War. International History..., s. 8.
23 Tame.
24 podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 5.
25 Tame, s. 6.
26 Tame, s. 6-7.
27 N. Khrushchev, Khrushchev Remembers: Last Testament, tum. S. Talbott, Boston
1974, s. 367.
28 A. Halimarski, Tajny rozkaz Kim lr Sena, Polityka" nr 28 z 15 VII 1995.
29 N. Khrushchev, Khrushchev Remembers: Last Testament, tum S. Talbott, Boston
1974,
30
31
32
33
34
35
36
s. 367.
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 8-9.
Tame.
A. Dalin, op.cit., s. 70; Z. Xiaoming, op. cit., s. 66; H. Hinton, op. cit., s. 27.
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 9.
Tame, s. 10.
Tame, s. 11.
Tame, s. 13.
Cold War. International History..., s. 4.
Tame, s. 5.
39 Tame, s. 5-6.
Tame.
Tame.
37
38
4 0
4 1
4 2
4 3
11
N.S. Chruszczow, Fragmenty wspomnie, Warszawa 1984, s. 27-32.

H.S. Truman, Years of Trial and Hope, New York 1956, s. 379; H. Hinton,
Communist China in World Politics, Boston 1966, s. 27; A. Dalin, Soviet Foreign Policy
after Stalin, Philadelphia 1961, s. 70; Kim Hakjoon, The Soviet Role in the Korean War,
w: Russia in the Far East and Pacific Region, Seoul 1994, s. 62-64.
E . Friedman, M. Selden, op. cit., s. 163.
Kim Hakjoon, Russian Archhes on Origins of Korean War,, .Korea Focus", Seoul
1994, t. 2, nr 5, s. 22.
Tame, s. 22-31.
Tame, s. 5; The Search for Peace and Security in Northeast Asia. Toward the 21"
Century, Seoul 1997, s. 20.
D. Volkogonow, Stalin..., w jz. koreaskim, s. 365; Kim Yang Myong, The
History of the Korean War, Seoul 1980, s. 62-63; D. Wokogonow, Siem wodiej.
Galerija lidierow SSSR, ks. I, Moskwa 1995, s. 283.
Cold War. International History Project Bulletin, Washington, 1995, s. 1.
Tame.
4 4
1 2
4 5
4 6
47
4 8
1 3
1 4
15
16
17
18
19
2 0
132
Tame.
K. Hakjoon, Russian Archives..., s. 29.
Tame.
4 9
Tame.
Tame, s. 21; Cold War. International History..., s. 9; A. Halimarski, op. cit.
Stalin's Conversations with Chinese Leaders, w: The Cold War in Asia, Bulletin",
Issues 6-7, Washington D.C. 1995/1996, s. 5; D. Wokogonow, Siem wodiej..., s. 286.
D. Wokogonow, Stalin, s. 370.
K. Hakjoon, Russian Archives..., s. 30; M. Korzec, Wojna koreaska - fakty
i wtpliwoci (maszynopis powielony), Warszawa 2001, s. 4.
Z. Xiaoming, op. cit., s. 65; Notatki z rozmowy autora z prof. Huang Da (w zbio
rach autora).
Tame.
5 0
51
5 2
5 3
5 4
55
5 6
133
Wojna koreaska
3 7
Tamie, s. 23.
A. Halimarski, op. cit.
Tamie, s. 24.
N. Khrushchev, op. cit., s. 371.
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 25-26.
Tame.
K. Hakjoon, Russian Archives..., s. 27; E . Snow, op. cit., s. 310; R. Medvedev,
China and the Super Powers, London 1987, s. 82.
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej..., s. 26; H. Maretzki, op. cit.,
s. 20.
Tame, s. 27.
Tame, s. 27-28; Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, op, cit., s. 250.
Rola przywdcw bloku komunistycznego w wojnie koreaskiej, maszynopis po
wielony w jez. koreaskim, Seul 1993, s. 16-17 (tumaczone fragmenty pracy w zbio
rach autora); Z. Xiaoming, op. cit., s. 67-70; Kim ll-sung stoppedMao Zedongs Pan to
Liberale Taiwan, w: Cold War. International History..., s. 6-7.
D. Volkogonow, Stalin..., s. 372-373.
Tame.
Tame.
Tame, s. 30.
N. Khrushchev, op. cit., s. 370; N.S. Chruszczow, Fragmenty wspomnie, s. 29.
P. Lowe, op. cit. s. 204; Wojna bez przyzwolenia Stalina?, .Polska Zbrojna", 1995,
nr 193, s. 9.
3 8
3 9
6 0
6 1
6 2
6 3
6 4
6 5
6 6
67
6 8
6 9
7 0
7 1
72
73
74
73
7 6
7 7
7 8
The History of Korean War, s. 205-207; B. Wooszaski, Korea w ogniu, Warsza

wa 1995, s. 23; Recent Developments in North Korea, Seoul July 1991, s. 106; D. Holloway, Stalin i bomba. Zwizek Radziecki a energia atomowa 1939-1956, Warszawa 1996,
s. 277; Kim Ir Sen, Otwiety na woprosy inostrannych urnalistw, Phenian 1970, s. 21.
North Korean Spy Operations, s. 2 z 16; Winds ofWar, Internet, http://www.kimsoft.com/korea/eyewit 9d htm, s. 6 z 11.
Relacja ambasadora Pak San Arna - uczestnika wojny, przekazana autorowi
w grudniu 1997 r. w Warszawie. Patrz: Kim Ir Sen, O samostojatielnom mirnom objedienii rodiny, Phenian 1980, s. 15-20; tene, Ob objedjenii rodiny, Phenian 1991,
s. 20-24; D. C. Kang, Rethinking North Korea, Asian Survey", 1995, nr 3, s. 263.
I. Burgess, Zapomniana wojna, Rzeczpospolita" z 7 VIII 1995.
K. Hakjoon, The Soviet Role in the Korean War..., s. 84.
D. Holoway, op. cit., s. 278.
A.A. Gromyko, Pamiatnoje, 1.1, Moskwa 1990, s. 249-250.
P. Lowe, op. cit., s. 249.
7 9
8 0
8 1
8 2
8 3
8 4
8 5
134
86 D. Wokogonow, Stalin, s. 380.

87 D. Holloway, op. cit., s. 264.
8 N.S. Chruszczow, Fragmenty wspomnie, s. 29. Szerzej na ten temat: tene,
Koriejskaja wojna, Ogoniok", 1991, nr 1, s. 27-28.
89 N. S. Chruszczow, Koriejskaja wojna, s. 29. Historycy chiscy w zasadzie popie
raj pogld Chruszczowa. Szerzej: Chen Jian, The Sino-Soviet Alliance and China s Entry
into the Korean War, w: Cold War. International History...; Hao Yufan, Zhai Zhihai,
China's Decision to Enter the Korean War: History Revisited, China Quarterly", March
1990, s. 109.
90 N. S. Chruszczow, Koriejskaja wojna, s. 28.
9> R. Conuest, Stalin, Warszawa 1996, s. 311.
2 N. S. Chruszczow, Koriejskaja wojna, s. 28.
93 R. Conuest, Stalin, s. 311.
9" Sto sorok biesied s W. M. Mootowym: lz dniewnika F. Czujewa, Moskwa 1991,
s. 124; Sin Sung Kwen, Analiza przebiegu wojny koreaskiej, Seoul 1980, s. 229, w jz.
koreaskim (tumaczone fragmenty w zbiorach autora); Lee Eu-gen, N. Korea-Japan
Reapprochement..., s. 25.
95 D. Holloway, op. cit., s. 277; D. Wokogonow, Siem wodiej..., s. 284.
96 S. N. Gonczarow, J. W. Lewisa, Hue Litai, Uncertain Partners: Stalin, Mao and
the Korean War, Stanford 1993, s. 124. Te: Journal of Korean Affairs", t. VII, nr 3-4
(October 1976, January 1977), s. 1-13; D. Wokogonow, Siem wodiej..., s. 284.
9 M. Zgmiak, Recenzja pracy doktorskiej mgr. Iong Suck Kima pt.: Polska wobec
wojny koreaskiej (maszynopis powielony), s. 3.
98 W. J. Dziak, Chiny, wschodzce supermocarstwo. Warszawa 1996, s. 61.
99 Z. Brzeziski, Wielkie bankructwo. Narodziny i mier komunizmu w XX wieku,
Pary 1990, s. 159; R. Wraga, Sojusz dwch rewolucji, Kultura", Pary 1950, nr 4/30,
s. 8; H. Smith, Religie wiata, Warszawa 1994, s. 189.
M. Belloff, Soviet policy in the Far East 1944-1951, London 1956, s. 67;
D. Volkogonov, Stalin, s. 539; R.I. Foot, Anglo-American Relations in the Korean Crisis:
The British Effort to Avert an Expanded War, December 1950-January 1951, Diplomatic
History", 1986, s. 43-57; R. Edmonds, Setting the Mould, New York 1986, s. 222-224.
R. Medvedev, op. cit., s. 21.
M. Korzec, Do diaba z Jat, Rzeczpospolita", 1999, nr 26/287, dodatek
Plus-Minus", s. 17. Te^Li Zhisui, Prywatne ycie Przewodniczcego Mao, Warszawa
1996, s. 48. 112; R. Medvedev, op. cit., s. 21-22.
Li Se Gi, Konflikt midzy Chinami a Zwizkiem Radzieckim, Seoul 1991, s. 92,
w jz. koreaskim (tumaczone fragmenty w zbiorach autora).
P. Lowe, op. cit., s. 165-167; Z. Xiaoming, op. cit., s. 75-77.
I.W. Kowalw, Dialog Stalina z Mao, Problemy Dalniewo Wostoka", 1991, nr 6,
s. 88-91.
K. Hakjoon, Koreas Relations..., s. 588.
Tame, s. 615.
7
1 0 0
1 0 1
1 0 2
1 0 3
1 0 4
1 0 3
1 0 6
107
135
los fj Volkogonow, Stalin..., s. 541; H. Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1996,

s. 523; A. S. Whiting, China Crosses the Yalu: The decision to enter the Korean War,
New York 1960, s. 54-58; Z. Xiaoming, op. cit., s. 72.
M. Korzec, Do diabla z Jat, s. 17; M. Korzec, Wojna koreaska..., s. 8-11.
Hwang In Mo, Chiny i wojna koreaska, Seoul 1989, s. 94, w jz. koreaskim
(tumaczone fragmenty w zbiorach autora).
Hao Yufan, Zhai Zhihai, op. cit., s. 105-106. Szerzej: A.Y. Mansourov, Stalin,
Mao, Kim and Chinas decision to enter the Korean War, September 16 - October 15,
1950. New Evidence from the Russian Archives, ,3ulletin", Issues 6-7, Washington,
Winter 1995/1996, s. 94-105; Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, op. cit., s. 254-256; M.
Burdelski, Polityka Stanw Zjednoczonych wobec Korei..., s. 255-261.
D. Wokogonow, Siem wodiej..., s. 295.
Hao Yufan, Zhai Zhihai, op. cit., s. 107.
Tame, s. 110.
Chen lian, The Sino-Soviet Alliance and Chinas Entry into the Korean War,
w: Cold War. International History..., s. 29; D. Wokogonow, Siem wodiej..., s. 296297. Oficjalna wersja radzieckiej historiografii na temat przyczyn chiskiej interwencji
w Chinach zostaa przedstawiona m.in. w pracy: Historia polityczna Dalekiego Wscho
du..., s. 153.
1 0 9
1 1 0
111
1 1 2
113
114
115
1 1 6
L i Zhisui, op. cit., s. 691.

Tame.
D. Holloway, op. cit., s. 280-281.
S.A. Seiler, op. cit., s. 157-158.
D. Holloway, op. cit., s. 281. Szerzej na temat decyzji kierownictwa chiskiego
0 interwencji w Korei: Wang Ming, P wieka KPK i priedatielstwo Mao Cedona,
Moskwa 1975, s. 206-207; L i uej, Czytajc zapiski Peng Dehuaia, w: Renmin Ribao"
z 31 IJJ 1982 (dumaczenie tekstu przez Wang Ao-ho, korespondenta Kwangmin Riba"
w Polsce, znajduje si w zbiorach autora); Mao Ce-don, Izbrannyje proizwodienija, t. V,
Pekin 1977, s. 44-45; S.A. Seiler, op. cit., s. 159-160.
117
118
1 1 9
1 2 0
121
Bardzo obszerne i interesujce informacje o przebiegu wojny koreaskiej odna

le moemy w raportach, notatkach i szyfrogramach ambasady RP i PRL w Phenianie
wysyanych do centrali MSZ, m.in.: Raport ambasady PRL w KRL-D za okres od 20 XI
do 31 XII 1952 r., Archiwum MSZ, Samodzielny Wydzia Wschodni (dokument znajduje
si w zbiorach autora); Raport nr 03/4 z 7 I 1951 r., przesany przez Stanisawa Dolina,
1 sekretarza ambasady RP w Korei; Raport z podry do Korei odbytej w czasie 2-26
V 1951 r.. wysany przez Juliusza Burgina, ambasadora RP w ChRL i K R L - D z 29 V
1951 r.
D. Holloway, op. cit., s. 287.
H. Kissinger, op. cit., s. 536; P. Lowe, op. cit., s. 276; D. Wokogonow, Stalin,
s. 383.
1 2 2
123
124
Midzynarodowy ruch robotniczy w wietle dokumentw (1945-1981), Warszawa

1983, s. 7.
136
Wojna koreaska
1 2 5
Informacja otrzymana od sekretarza K C PPK, prof. Hwang Zan-joba, podczas

pobytu autora w Phenianie w lipcu 1987 r.
Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 112; B. Cumings, Koreas Place in the Sun.
A Modern History, New York-London 1997, s. 420.
> P. Lowe, op. cit., s. 211-212.
R. Faligot, R. Kauffer, op. cit., s. 254; S.A. Seiler, op. cit., s. 164.
Z. Brzeziski, Jedno czy konflikty, s. 44.
I M Suck Ho Lee, op. cit., s. 150.
P. Lowe, op. cit., s. 211.
Z. Brzeziski, Jedno czy konflikty, s. 44.
Kim Ir Sen, Ideowe wychowanie modziey - podstawowe zadania organizacji
Demokratycznego Zwizku Modziey, Phenian 1971, s. 6-12; tene, O rabotie s dietiami..., s. 66; tene, Dziea wybrane, I, s. 164-166; Impierialisty SSzA rozwizali wojnu
w Koriei, s. 54; D.C. Kang, Rethinking North Korea, Asian Survey", March 1995, nr 3,
s. 263. Take: Raport Ambasady RP w KRL-D z 30 VI 1951 r., skierowany do MSZ
w Warszawie, s. 1-2 (w zbiorach autora); Raport Ambasady RP w KRL-D za okres
sprawozdawczy VII-VIII1951 r., s. 5 (w zbiorach autora).
Recent Developments in North Korea. July 1991, Seoul 1991, s. 106; S.A. Seiler,
op. cit., s. 139; A Handbook on North Korea, Seoul 1996, s. 33.
H. Kissinger, op. cit., s. 518.
Tame.
Tame. Take: Raport ambasadora RP w Waszyngtonie do MSZ w Warszawie
z 6 VII 1950 r., dot. sprawy koreaskiej, Archiwum MSZ RP, Samodzielny Wydzia
Wschodni (w zbiorach autora).
Kim Chul Bum, Spojrzenie na wojn koreask, Seoul 1990, s. 208, w jz.
North Korean Spy Operations..., s. 6 z 11.
Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, op. cit., s. 250; S.A. Seiler, op. cit., s. 145.
> i Syn Song-Kil, Sin Sam-Soon, op. cit., s. 247; The History ofthe WPK [Working
Party Korea], Pyongyang 1964, s. 241; Archiwum MSZ PRL, Departament V, Wydzia I,
zesp 12, teczka 695; wizka 28, s. 19.
Dae Sook Suh, op. cit., s, 113; S.A. Seiler, op. cit, s. 145.
Historycy wojny koreaskiej podaj bardzo przyblione straty wojenne. Ponie
wa Korea Pnocna nie opublikowaa oficjalnych danych o swojch stratach w wojnie,
a oficjalne dane chiskie s niezwykle zanione, do wszystkich informacji w tej kwestii
naley podchodzi z wielk ostronoci. Patrz: D. Reesa, Korea: The Limited War,
London 1964, s. 460-461; P. Lowe, op. cit., s. 286; Recent Developments in North
Korea, Seoul 1991, s. 108; I. Burgess, Zapomniana wojna, Rzeczpospolita" z 7 VIII
1995 (przedruk z The Washington Post").
Kim Hakjoon, Wojna koreaska..., s. 344, w jz. koreaskim (tumaczone przez
Jae Huy Parka fragmenty pracy w zbiorach autora); Kim Hakjoon, Problem koreaski
i polityka midzynarodowa, Seul 1987, s. 221-222, w jz. koreaskim (fragmenty pracy
1 2 6
27
1 2 8
1 2 9
131
1 3 2
1 3 3
134
1 3 5
136
137
1 3 8
139
1 4 2
1 4 3
1 4 4
137
tumaczone przez Jae Huy Parka); An Byong Man, Wpyw wojny koreaskiej na polityk
midzynarodow, Seul 1988, s. 312, w jz. koreaskim (fragmenty tumaczone przez Jae
Huy Parka).
Kim Hakjoon, Problem koreaski..., s. 223.
Tak interpretacj wydarze tamtych dni przedstawi prof. Hwang, sekretarz Ko
mitetu Centralnego PPK, gwny ideolog partii, w rozmowie z autorem w lipcu 1984 r.
Przemwienie Kim Ir Sena na JH Plenum Komitetu Centralnego z 22 X I I 1950 r.
nigdy nie zostao oficjalnie opublikowane. Nie znalazo si take w jego Dzieach
wybranych ani w jego najnowszej edycji Dzie wszystkich. Cytowany tekst w jz.
polskim zosta przedumaczony przez ambasad RP w Phenianie i przysany do MSZ
w Warszawie. Tekst, zatytuowany O sytuacji wewntrznej i biecych zadaniach naszej
partii, znajduje si w zbiorach autora.
Kim Ir Sen, O sytuacji wewntrznej..., s. 7.
>*> Tame, s. 8.
Gen. Mu Chong by ulubiecem" Chiczykw, a marsz. Peng Dehuai, podobnie
jak Lin Biao, uwaali go za jednego z najzdolniejszych dowdcw pnocnokoreaskich.
Kim Hakjoon, Wojna koreaska..., s. 330-351; S.A. Seiler, op. cit., s. 167; Dae-Sook
Suh, Kim 11 Sung..., s. 123.
Szerzej na temat represji Kim Ir Sena w trakcie wojny: North Korea. The Land
that Never Changes - before and after Kim ll-sung, Seoul 1995, s. 17-19.
Tame, s. 17.
'53 Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 108-127. 137; D. Wokogonow, Siem wodiej...,
s. 300.
Z. Vasconi, Chiny wspczesne, Kultura", Pary 1996, nr 12(230), s. 89; Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 155.
155 Tame, s. 139.
Usunicie Ho Ka-i pocigno za sob liczne aresztowania i przetasowania
personalne na szczytach wadzy. Ju w sierpniu 1952 r. na I V Plenum Komitetu
Centralnego z szeregw partii wykluczono siedmiu czonkw Komitetu Centralnego
PPK, m.in. Czu Nion-hwa (byy ambasador K R L - D w Moskwie), Kwon O Dik (byy
ambadasor w Pekinie) oraz Czan Siu (byy minister handlu zagranicznego). Jednoczenie
z funkcji przewodniczcego Komisji Kontroli Partyjnej usunito Czan Sun Mena i jego
zastpc L i Gi-soka, zmiany nastpiy te na stanowiskach kierownika Wydziau Agitacji
i Propagandy K C , Wydziau Pracy i Wydziau Nauki. Stanowiska utracili te naczelnik
DI Wydziau MSZ Ku DzeSu i wiceprzewodniczca Zwizku Demokratycznego Kobiet
Koreaskich Czo Bok Ne. Notatka E . Cerekwickiego, charge de'affaires ambasady P R L
w Phenianie, z 23 III 1953, s. 1-2 (opatrzona nadrukiem cile tajne", kopia w zbiorach
autora).
1 4 5
1 4 6
1 4 7
1 4 8
1 5 0
1 5 1
152
1 5 4
1 5 6
1 5 7
Suh Dae-sook, Kim 11 Sung..., s. 124-125; Notatka E . Cerekwickiego, s. 1-2

(zob. przyp. 156); Choi Myung, op. cit., s. 70.
Pak by najbardziej znanym komunist w Korei w czasie okupacji japoskiej.
W 1925 r. zaoy Komunistyczn Parti Korei, sta na czele Komunistycznego Zwizku
Wojna koreaska
Modziey. Wielokrotnie aresztowany i wiziony, cznie w japoskich wizieniach

przesiedzia prawie 10 lat. Opuci wizienie, symulujc chorob psychiczn. Z Korei
wyjecha do Mandurii, a nastpnie do Szanghaju. W 1933 r. powrci do Korei. Aresz
towany, po 6 latach wyszed na wolno. W 1939 r. przebra si za robotnika, zatrudni
w fabryce i prbowa utworzy parti komunistyczn. W 1945 r. reaktywowa Komuni
styczn Parti Korei w Seulu i stan na jej czele. 6 K 1946 r. wadze amerykaskie
wyday nakaz aresztowania go, uda si wic na Pnoc. W 1948 r. zosta wiceprze
wodniczcym K C PPK, szefem Gwnego Zarzdu Politycznego K A L , wicepremierem
i ministrem spraw zagranicznych. By faktycznie osobistoci nr 2 w KRL-D.
159 Raport nr 1 ambasady PRL w K R L - D za okres 1-30 VIII 1953 r., s. 5-8 (kopia
w zbiorach autora); notatka E. Cerekwickiego, s. 1-2 (zob. przyp. 156); Personality Cult
ofKim ll-sung, Vantage Point. Developments in North Korea", Seoul 1996, t. XIX, nr 6,
s. 5; P. Lowe, op. cit., s. 281-282.
i Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 128-134; K. Hakjoon, Wojna koreaska..., s. 352.
ii Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 137.
Uchwaa Rady Ministrw K R L - D nr 201 o upamitnieniu na wieki wspaniaego
czynu i dziaalnoci zmarego tow. Kim Czaka (kopia w zbiorach autora).
i " Raport nr 1 ambasady PRL w K R L - D za okres 11 - 28 n 1953 r., s. 11-12 (kopia
w zbiorach autora).
Stosunki dyplomatyczne Polski 1944-1982. Informator, t. IV, Warszawa 1984.
Ksika przeznaczona do uytku wewntrznego MSZ (strony nie numerowane).
Raport nr 4 ambasady PRL w K R L - D za okres 26 VI - 31 VH 1953 r., s. 1-4
(kopia w zbiorach autora).
Tame.
Notatka E . Cerekwickiego z 1 VHI 1953 r., s. 2 (zob. przyp. 156).
Sprawozdanie z konferencji zwoanej przez rzd K R L - D w sprawie realizacji
planu odbudowy Phenianu. Notatka Stanisawa Kiryluka, ambasadora PRL w Korei,
Phenian 5 V 1953 r., s. 2 (kopia w zbiorach autora).
Raport ambasady P R L w KRL-D: nr 6 za okres 1-31 X 1953 r., s. 17; nr 2 za
okres 1 111-30 IV 1953 r. (kopie w zbiorach autora).
Kim Hakjoon, Korea s Relations..., s. 286; Raport nr 4 ambasady PRL w KRL-D
(zob. przyp. 165), s. 1.
Archiwum MSZ, Samodzielny Wydzia Wschodni. Chiny 242, zesp 11, teczka
57, wizka 4, s. 225.
Szerzej na temat rnych aspektw chiskiej pomocy dla K R L - D : Notatka Jzefa
Gry, charge d'affaires a.i. ambasady P R L w K R L - D , przesana do MSZ w Warszawie
27 I 1953 r., s. 2; Raporty ambasady PRL w KRL-D: nr 3 za okres 1 V-25 VI 1953 r,
3; nr 5 za okres 1 VIII-30 IX 1953 r., s. 16; nr 8 za okres 1-31 X I I 1953 r., s. 5 (kopie
w zbiorach autora).
] 6 2
1 6 5
166
1 6 7
1 6 8
1 6 9
1 7 0
1 7 1
1 7 2
1 7 3
138
Raport nr 4 ambasady PRL w K R L - D (zob. przyp. 165), s. 1.

Raport nr 6 ambasady PRL w K R L - D za okres 1-31 X 1953 r., s. 19 (kopia
zbiorach autora).
1 7 4
1 5 8
139
1 7 5
Przypomnijmy, e w dniu wybuchu wojny K A L liczya 135 tys. onierzy, a trzy

lata pniej ju 410 tys. Caa gospodarka zostaa zmilitaryzowana i dziaaa permanen
tnie w warunkach stanu wojennego. S.G. Nam, Obrazowanije i nauka KND-R w usowiach nauczno-tiechniczeskoj riewolucji, Moskwa 1975, s. 12.
W trakcie wojny na terytorium Korei Pnocnej wikszo wyrokw mierci
wykonywano publicznie. Szpiegw i dywersantw wieszano na latarniach i ulicznych
drzewach, pozostawiajc na kilka dni, by budzi strach i przeraenie; ich zwoki czsto
bezczeszczono lub porzucano na pastw zdziczaych psw. Wadze przyzwalay te na
masowe samosdy i zbiorowe lincze na ludziach, co do ktrych istniao podejrzenie, e
nie sprzyjaj polityce wadz. Racje ywieniowe przysugiway tylko tym obywatelom,
ktrzy byli oficjalnie zatrudnieni. Praktycznie w miastach, kto nie pracowa, umiera
z godu. Raport nr 3 ambasady PRL w K R L - D za okres 1 V-25 VI 1953 r., s. 13 (kopia
w zbiorach autora). Te: Yang Ho Min, Refleksje o podziale Korei, Seoul 1993, s. 381389, w jz. koreaskim (tumaczone fragmenty w zbiorach autora).
ROZDZIA IV
1 7 6
1. Stan oboplnej wrogoci, 1953-1961

Po zakoczeniu dziaa wojennych przywdcy pnocnokoreascy za
rzucili plany szybkiego zjednoczenia kraju; zdewastowane i zniszczo
ne pastwo, uzalenione od wsparcia materialnego Chin i ZSRR, wy
muszao inne priorytety w polityce zewntrznej. Ambitny program szyb
kiej odbudowy kraju i wielkiej industrializacji narzuca Kim Ir Senowi
nowe wyzwania take w polityce wewntrznej, a ich realizacja moli
wa bya tylko w warunkach zaniechania jakichkolwiek planw wojen
nych oraz niewszczynania wikszych niepokojw midzy Pnoc a Po
udniem.
Byy te powody (a zwaszcza jeden) wykluczajce jakikolwiek
dialog z Poudniem. Oto po wyniszczajcej wojnie Kim Ir Sen musia
przeciwstawi si licznym frakcjom w onie partii komunistycznej, ktre
za wszelk cen staray si osabi jego dyktatorsk wadz i podway
dotychczasowe zasugi. Dlatego lata 1953-1961 to okres nie tylko
wielkiej odbudowy kraju i tworzenia zrbw pastwa przemysowego,
ale take lata wielkiej konsolidacji wadzy Kim Ir Sena. Efekty tych
dziaa stay si widoczne podczas IV zjazdu partii w czerwcu 1961 ro
ku, nieprzypadkowo okrelanego mianem zjazdu zwycizcw". Po raz
pierwszy bowiem w historii Partii Pracy Korei, wrd delegatw na
zjazd nie byo ju adnych przedstawicieli wrogich Kimowi frakcji,
a kolejni mwcy taktownie przemilczali w swoich referatach okres nie141
dawnych sporw, walk i polemik, ktrych konsekwencj byo fizyczne

unicestwienie tysicy dziaaczy wrogich Kimowi frakcji.
Rok 1961 pozostaje niezwykle wan dat zarwno w historii Ko
reaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, jak i w strategii zjedno
czeniowej Phenianu. W tym roku Kim Ir Sen sprawowa pen kontrol
nad wszystkimi segmentami wadzy w pastwie i skutecznie narzuca
caej odnowionej elicie politycznej kraju swoj strategi polityczn,
wcznie z wasn wizj zjednoczenia.
Do koca 1961 roku w stosunkach z Poudniem panowa stan obo
plnej wrogoci i konfrontacji. KRL-D uwaaa si za jedynego repre
zentanta caego narodu koreaskiego, a Kim Ir Sen w oficjalnym
propagandowym przekazie awansowa do rangi jedynego przywdcy
czterdziestomilionowego narodu koreaskiego. Oficjaln stolic kraju
(take dla Pnocy) pozostaje pooony na Poudniu SeuL W tej sytua
cji Phenian okrela legalne wadze Republiki Korei mianem zdraj
cw", renegatw", odszczepiecw" i faszystowskich klik", a tery
torium Poudnia uwaa za chwilowo utracon ziemi pod tymczasow
kontrol wroga". Konsekwencj takiego stanowiska staa si podw
czas doktryna polityczna, ktra zabraniaa KRL-D nawizywania sto
sunkw dyplomatycznych z pastwami uznajcymi reim" na Poud
niu. Gwnym argumentem przemawiajcym za nielegalnoci wadz
w Seulu miaa by obecno wojsk amerykaskich na Poudniu, ktre
Phenian okrela mianem wojsk okupacyjnych. W goszeniu tak rady
kalnych pogldw sprzyjaa pnocnokoreaskim liderom take sytua
cja na Poudniu kraju. Niestabilne rzdy, spoeczne niepokoje, sabe
wyniki gospodarcze utwierdzay Kim Ir Sena w przekonaniu o susz
noci wasnej drogi i o pomylnych perspektywach zjednoczenia po
dzielonego kraju.
Faktycznie na de stabilnej politycznie (w rzeczywistoci: sterroryzo
wanej) Pnocy, z jej szybko postpujcym rozwojem ekonomicznym,
Republika Korei Poudniowej wypadaa niezwykle blado, a dochd
narodowy na jednego mieszkaca by tam dwa razy niszy ni w komu
nistycznej Pnocy.
W latach 1953-1961 oba pastwa nie uznaj si wzajemnie i nie
utrzymuj adnych, nawet nieoficjalnych kontaktw. Jedyn form dia
logu jest wzajemne obrzucanie si obelgami i inwektywami. W tej sy
tuacji oficjalne deklaracje zwanionych stron o gotowoci zjednoczenia
142
maj charakter wycznie propagandowy, obliczony na potrzeby polityki

wewntrznej. I nic wicej.
W omawianym okresie polityka Phenianu wydaje si spjna i czytelna,
ale jej powodzenie wyranie jest uzalenione od pogbiania si rnic
w rozwoju gospodarczym obydwu pastw na korzy Pnocy i od nara
stania procesw destabilizacyjnych na Poudniu. W Phenianie w tym cza
sie liczono si powanie, e Poudnie pod ciarem nie rozwizanych
problemw spoecznych, politycznych i gospodarczych zaamie si samo
albo stanie si tak sabe, e przy sprzyjajcej okazji moliwa bdzie zbrojna
interwencja Pnocy, jako czynnika stabilizacji i pokoju w regionie. To
bya podstawa wiadomej polityki przywdcw pnocnokoreaskich,
zmierzajcej do podsycania napicia wzdu linii demarkacyjnej, a w kon
sekwencji do oskarania wadz w Seulu o prowokacyjn i konfrontacyjn
postaw wobec miujcej pokj" KRL-D.
W tej strategii zachowa miecia si te wiadoma polityka destabili
zacji sytuacji wewntrznej w Korei Poudniowej: natarczywa propaganda,
prby izolacji tego pastwa na forum midzynarodowym, skoordynowana
akcja przerzucania na Poudnie pnocnokoreaskich grup dywersyjnych
i sabotaowych. Kim Ir Sen uwaa, e KRL-D, wobec saboci Korei
Poudniowej, posiada wszystkie atuty w grze i e to ona dugo jeszcze
pozostanie gwnym rozgrywajcym na wewntrzkoreaskiej szachowni
cy. Phenian zakada te, e zjednoczenie obu pastw nastpi wycznie
wewntrznymi siami pnocnokoreaskimi, przy cichym wsparciu dwch
komunistycznych potg: Chin i ZSRR. Tote, gdy w Korei Poudniowej
doszo do kolejnego przewrotu wojskowego, a wadza przesza w rce
nowego pokolenia poudniowokoreaskich oficerw, zdecydowanie anty
komunistycznych i zorientowanych proreformatorsko, Kim Ir Sen posta
nowi wzmocni swoj pozycj i 6 lipca 1961 roku zawar jtraktat sojusz
niczy z ZSRR, a 15 lipca nieomal analogiczny z Chinami.
2. Eksport rewolucji na Poudnie i zaostrzenie konfrontacji,

1962-1971
Analizowany okres w polityce zjednoczeniowej Phenianu zasadniczo
rni si od polityki Kim Ir Sena z lat 1953-1961. Konflikt chisko-sowiecki, chwilowe ochodzenie stosunkw sowiecko-pnocnokorea143
skich w latach 1962-1964, a wkrtce take chisko-pnocnokoreaskich, sprawiay, i przywdcy Pnocy dokonali zasadniczych korekt
w swych planach zjednoczeniowych. Pogbiajcy si konflikt chisko-sowiecki w praktyce wyklucza perspektyw solidnego wsparcia do
tychczasowych planw Kim Ir Sena. Mimo tych wydarze Kim podtrzy
mywa nadal swoj star koncepcj, e najlepsz i jedyn realn drog
zjednoczenia jest opanowanie Poudnia przez komunistw w wyniku
skoordynowania wysiku trzech si rewolucyjnych: pnocno- i poud
niowokoreaskich oraz midzynarodowych.
Siy Pnocy, wedug Kim Ir Sena, to gwnie wzrastajca potga mili
tarna KRL-D oraz liczcy si w midzynarodowej rywalizacji potencja
demograficzny i ekonomiczny kraju. Realizujc w praktyce zasad samo
obrony w obronie kraju", Kim rozpocz z wielkim rozmachem polityk
totalnej militaryzacji pastwa w celu przeksztacenia go w niezdobyt
twierdz wojenn" i gigantyczny obz warowny". Z pen jego aproba
t pnocnokoreascy generaowie, po dokadnej analizie amerykaskich
interwencji na Kubie i w Wietnamie, postanowili radykalnie zwikszy
potencja militarny KRL-D, realizujc cztery fundamentalne zadania: po
wszechnego uzbrojenia narodu, fortyfikacji caego terytorium kraju, utwo
rzenia licznego korpusu oficerskiego oraz modernizacj uzbrojenia
Powszechne uzbrojenie caego narodu - wedug zaoe nowej do
ktryny obronnej - oznaczao niespotykan na t skal w adnym innym
kraju realnego socjalizmu militaryzacj ycia spoecznego nie tylko
poprzez uzbrojenie stale rozrastajcej si armii, ktra w 1963 roku wy
rosa na najliczniejsz (w stosunku do liczby ludnoci) armi komuni
stycznego wiata, ale take poprzez powszechne przeszkolenie i uzbro
jenie masowych organizacji paramilitarnych Czerwonej Gwardii Robot
niczo-Chopskiej (liczcej 1,5 min przeszkolonych rezerwistw) oraz
Czerwonej Gwardii Modzieowej (700 tys. czonkw) .
Strategia uzbrojenia caego narodu" oznaczaa take wprowadzenie
powszechnego systemu obowizkowych szkole wojskowych dla wszyst
kich obywateli KRL-D od 7. do 65. roku ycia. Wszystkich bez wyjtku
zaczto uczy posugiwania si broni, organizowania zasadzek, musztry,
walki wrcz. Czonkowie Czerwonej Gwardii Modzieowej oprcz normaTnych zaj w organizacji obowizani byli przechodzi profesjonalne
wiczenia wojskowe bezporednio lub pod nadzorem armii w liczbie go
dzin nie mniejszej ni 500 rocznie .
1
144
W sprawie fortyfikacji kraju" przyjto zaoenie, e ostateczny

rezultat dziaa wojennych w olbrzymim stopniu zaley od wytrwao
ci rezerw ludzkich i wielkoci materialnych zasobw. W zwizku
z powyszym rozpoczto na masow skal budow podziemnych ska
dw, tuneli, schronw, fabryk oraz tworzenie kilkunastu podziemnych
arsenaw broni. Zgodnie z decyzjami najwyszych wadz nastpio
te rozproszenie ludnoci miejskiej w rejony wiejskie. Gospodark
zacza funkcjonowa w warunkach stanu wojennego. Militaryzacja
przemysu i caej narodowej gospodarki miaa uatwi szybk transfor
macj caego pnocnokoreaskiego przemysu na potrzeby produkcji
wojennej .
Trzecim czynnikiem skadowym nowej doktryny wojskowej by plan
utworzenia licznej kadry oficerskiej drog szkolenia oraz awansowania
kadego zawodowego onierza K A L do rangi oficera. Masowa ka
dra oficerska w zamyle pomysodawcw miaa skutecznie zagospoda
rowa wielomilionow mas przeszkolonych wczeniej rezerwistw
i utworzy w konsekwencji potn wielomilionow armi - zgodnie
z zasad przeksztacania pukw w korpusy, batalionw w puki, a kom
panii w bataliony .
Czwartym wreszcie elementem nowej strategii bya modernizacja si
zbrojnych. W wyniku drastycznego ograniczenia wsppracy wojskowej
ze Zwizkiem Radzieckim i radykalnego wstrzymania importu nowo
czesnych technologii KRL-D podja decyzj budowy wasnego prze
mysu obronnego na podstawie wasnej szczupej bazy ekonomicznej
i wasnej wojskowej myli technicznej. W rzeczywistoci przemys
obronny KRL-D rozpocz masow produkcj jedynie prostych urz
dze wojskowych, w wikszoci sowieckich pistoletw i karabinw
maszynowych, amunicji, mundurw oraz nieskomplikowanych materia
w wojennych. Gwatownie wzrasta te udzia wydatkw wojskowych
w budecie pastwa. W 1961 roku wynosi on zaledwie 2,6%, w 1964
podskoczy do 5,8%, osigajc 10% w roku 1966. W rok pniej
wynis ju 30% i pozostawa na tym poziomie do roku 1971 . Wpraw
dzie Kim Ir Sen nadal nawoywa do jednoczesnego rozwoju wojskowe
go i ekonomicznego, w praktyce jednak byo to zadanie niemoliwe,
albowiem - jak susznie zauwaa prof. Dae-Sook Suh - haso Bro
w jednej doni, a sierp i mot w drugiej" byo za trudne do zrealizowania
dla pnocnokoreaskiego robotnika . Jednoczenie, mimo wielkiej mo3
145
bilizacji i gigantycznych rodkw wasnych, armia, pozbawiona nowo

czesnej technologii wojskowej, czci zamiennych i niezbdnego prze
szkolenia na nowoczesnych urzdzeniach, faktycznie przeywaa re
gres w procesie modernizacji swych si zbrojnych.l Kim odnis wielki '
sukces w polityce uzbrojenia caego narodu i fortyfikacji pastwa, ale
jednoczenie ponis porak w rozwoju ekonomicznym kraju i procesie
modernizacji armii. \
Dopiero po upadku Chruszczowa w 1964 roku Kim Ir Sen powrci
do dawnej cisej kooperacji wojskowej z Moskw, co w zasadniczym
stopniu przyczynio si do radykalnego wzmocnienia siy uderzeniowej
Koreaskiej Armii Ludowej. Kluczem do sukcesu miay by jednak
wydarzenia na Poudniu. Wadze w Phenianie byy przekonane, e
kierowana przez KRL-D, skoordynowana akcja dywersyjno-sabotaowa, poczona z rozpoczciem dziaa partyzanckich na terenie Pou
dnia, doprowadzi do tak wielkiego rewolucyjnego niepokoju, e ludno
spontanicznie wystpi przeciw reakcyjnej klice rzdzcej" i obali ma
rionetkow wadz", dajc armii Pnocy niezbdny pretekst do militar
nej interwencji i wyzwolenia Poudnia . Jednym z wanych powodw
tak radykalnego rozwizania sprawy zjednoczenia by rozwj sytuacji
politycznej w Korei Poudniowej, gdzie modzi oficerowie, po udanym
zamachu stanu 2 maja 1961 roku, rozpoczli polityk normalizacji sto
sunkw z Japoni, zakoczon zawarciem midzypastwowego trak
tatu w czerwcu 1965 roku , oraz podpisali z Amerykanami w tym sa
mym roku porozumienie o wysaniu oddziaw poudniowokoreaskich
do Wietnamu.
Wydarzenia te w najwyszym stopniu zaniepokoiy Phenian, gdy
reim w Seulu nie tylko krzep wewntrznie , ale stawa si coraz
bardziej antykomunistyczny". Bezporedni reeakcj Penianu byo za
inicjowanie akcji dywersyjnych na Poudniu i pobudzanie rewolucyjne
go wrzenia wrd poudniowokoreaskich mas. Nie byo to jednak
zadanie proste. Rzdzcy bowiem w Seulu wojskowi rygorystycznie
przestrzegali antykomunistycznego ustawodawstwa i dawno ju rozbili
wszelk zorganizowan dziaalno podziemn komunistw , a ponad
to, po likwidacji przez Kim Ir Sena czoowych liderw komunistycznych
z Poudnia w kolejnych czystkach partyjnych, komunici stracili wik
szo swych tamtejszych stronnikw. Polityczna baza dla komunistycz
nej infiltracji bya przeto mocno ograniczona. Kim Ir Sen i jego genera8
10
12
146
Iowie popenili te fatalny w skutkach bd, zaliczajc ca antyreimo opozycj w Seulu do naturalnych sojusznikw Phenianu. Tymczasem
opozycjonici zwalczajcy reim wojskowy na Poudniu byli nie tylko
gboko antyreimowi, ale take nie mniej gboko antykomunistyczni.
I doskonale orientowali si w prawdziwych zamiarach Kim Ir Sena.
Kim Ir Sen i jego frakcja generaw partyzantw" zacza wpro
wadza w ycie program rewolucji w Korei Poudniowej w kocu
1967 roku. Wwczas to nieoficjalny organ partii, tzw. Biuro Liaison,
odpowiedzialny za operacj poudniowokoreask, podj decyzj
0 przerzuceniu na Poudnie kilkunastu maych grup sabotaowych w ce
lu zorganizowania ruchu partyzanckiego . Jedn z najbardziej znanych
operacji tego okresu bya prba zabicia poudniowokoreaskiego prezy
denta Park Chung Hee, podjta przez specjalne pnocnokoreaskie ko
mando, ktre w styczniu 1968 roku opucio Phenian. Komandosi dwa
dni pniej przekroczyli granic na wysokoci miasta Kesong; zostali
wprawdzie zauwaeni i zadenuncjowani przez miejscowych chopw,
ale dotarli do Seulu i rozpoczli atak na siedzib prezydenta. Przebrani
w mundury poudniowokoreaskiej armii i uzbrojeni w amerykask
bro, zaopatrzeni w faszywe dokumenty, zmylili ochron paacu, przed
stawiajc si jako specjalny tajny oddzia kontrwywiadowczy armii
Poudnia. Wartownik oddzia wpuci, ale natychmiast postanowi spraw
dzi, czy taki oddzia mia prawo wej na teren siedziby prezydenta.
Gdy okazao si, e nikt nic nie wie o adnym tajemniczym oddziale,
wszczto alarm. Po krtkiej walce 27 komandosw zostao zabitych,
trzech zdoao uciec, a jednego schwytano. Jeniec, Kim Sin-jo, zoy
szczegowy raport, ujawniajc, e Pnoc przerzucia wiele grup party
zanckich, w sile trzech-piciu uzbrojonych agentw, z zadaniem roznie
cenia ruchu partyzanckiego na caym terytorium Poudnia. Midzy
padziernikiem a listopadem 1968 roku Phenian przerzuci w okolice
Ulsan okoo 120 partyzantw, ale adna z podjtych przez nich akcji nie
odniosa skutku, a wikszo komandosw zgina .
Mimo cakowitego fiaska tej akcji Phenian nadal podtrzymywa
propagandow mistyfikacj o wzrastajcej fali partyzanckiego oporu
1 o licznych zbrojnych wypadach grup antyrzdowych . Faktycznie
jedynym spektakularnym sukcesem politycznym Kima w tym czasie
byo zatrzymanie amerykaskiego okrtu Pueblo" i zestrzelenie ame
rykaskiego samolotu szpiegowskiego EC-121. O ile Pueblo" zatrzyw
13
14
15
147
mano dziki zbiegowi okolicznoci, o tyle zestrzelenie EC-121 byo ju

prb rozmylnego zaostrzenia sytuacji przez generaw w celu wyka
zania si mstwem i zdecydowaniem w walce z imperializmem . Kim
przekona si, e wiadoma polityka wzmagania napicia na Pwyspie
Koreaskim i oglna strategia odpowiadania ostrzem na ostrze" nieko
niecznie musi by skuteczna, gdy zarwno Zwizek Radziecki, jak
i pogrone w rewolucji kulturalnej" Chiny zachoway daleko idc
wstrzemiliwo i nie popary konfrontacyjnej polityki Phenianu .
Drug, znacznie powaniejsz czci pnocnokoreaskiej strategii
wywoania rewolucji na Poudniu bya prba zaszczepienia na tamtej
szym gruncie masowej partii rewolucyjnej. Zadaniu temu przypisywa
no znaczenie kluczowe, gdy Kim Ir Sen wielokrotnie owiadcza, e
zwycistwo rewolucji na Poudniu jest niemoliwe bez dziaalnoci
rewolucyjnej partii, ktra wemie na siebie obowizek bezporedniej
walki z reakcyjn klik" w Seulu . Plany Phenianu okazay si jednak
cakowicie nierealne, gdy wadze w Seulu aresztoway zdecydowan
wikszo agentw pnocnokoreaskich, ktrzy czy to bezporednio
z KRL-D, czy przez Japoni lub Europ przybywali na Poudnie, by
zorganizowa tu struktur podziemn, opart na miejscowych lewicu
jcych dziaaczach. Jedna z takich inicjatyw zakoczya si sukcesem
i w marcu 1964 roku, z inicjatywy pnocnokoreaskiego agenta Kim
Mu-sama, poudniowokoreaski komunista Kim Chong-tae zacz two
rzy Rewolucyjn Parti Zjednoczenia .
Kim Chong-tae w lutym 1964 roku spotka si na wyspie Imjado, na
poudniowym wybrzeu Korei, z gwnym pnocnokoreaskim agen
tem na Poudniu Cho Yong-do, a nastpnie zosta potajemnie przewie
ziony okrtem podwodnym do Korei Pnocnej. 19 marca 1964 roku
wysiad w porcie Nampo, niedaleko Phenianu, i po siedmiu dniach,
24 marca, powrci na Poudnie. Tym samym szpiegowskim szlakiem
odwiedzi Pnoc jeszcze trzykrotnie: w kwietniu 1964, lipcu 1966 i ma
ju 1968 roku, odbierajc osobicie najnowsze instrukcje polityczne
i fundusze na realizacj tajnych operacji na Poudniu. Podczas pobytu
w KRL-D zosta przeszkolony i poinstruowany w celu zaoenia pod
ziemnej, rewolucyjnej partii, rekrutujcej si spord byych czonkw
Robotniczej Partii Korei Poudniowej. Partia ukonstytuowaa si oficjal
nie 15 marca 1964 roku, jej gwnym celem byo przygotowanie rewo
lucji na Poudniu. Za pnocnokoreaskie pienidze zacza te wyda16
17
18
19
148
wa dziennik .front Rewolucyjny" (Hyongmyong chonson) oraz maga

zyn Niebieski Grzbiet" (Chongmaek). Wedug relacji pnocnokorea
skich Kim Chong-tae, oprcz Rewolucyjnej Partii Zjednoczenia, utwo
rzy te wiele innych organizacji: Stowarzyszenie Bada nad Now
Kultur, Stowarzyszenie Modych Buddystw, Stowarzyszenie Bada
Nacjonalizmu itp. Liczba bezporednio zaangaowanych w tych i in
nych organizacjach nigdy jednak nie przekroczya 160 osb.
Po wspomnianej wyej nieudanej prbie zamachu na prezydenta
Parka policja i suby specjalne przeprowadziy tak zmasowan akcj
poszukiwania pnocnokoreaskich agentw, e w cigu szeciu-siedmiu miesicy aresztowano 158 osb powizanych z Rewolucyjn Parti
Zjednoczenia, w tym samego przewodniczcego partii Kim Chong-tae,
ktrego po pokazowym procesie politycznym skazano na mier i roz
strzelano 24 stycznia 1969 roku .
Likwidacja pnocnokoreaskiej agentury zakoczya realizacj pro
jektu Kim Ir Sena uruchomienia na Poudniu miejscowej siy rewolucyj
nej. Jego liczne wezwania do wszczcia rewolucji i obalenia marionet
kowej wadzy w Seulu nie spotkay si ze spodziewanym odzewem
ludnoci Poudnia . Wprost przeciwnie, prba zamordowania prezyden
ta Parka, ktry realizowa ambitne plany rozwoju gospodarczego, wy
ranie poprawiajce poziom ycia ludnoci, usztywniy antykomuni
styczn postaw nie tylko wadz, ale i caej ludnoci. Nieprzypadkowo
poudniowokoreascy chopi, do ktrych tak czsto apelowa Kim,
masowo denuncjowali zbrojne grupy pnocnokoreaskich agentw,
ktre pojawiay si w trudno dostpnych grach Poudnia.
Komunistyczna propaganda w wydaniu pnocnokoreaskiej agentu
ry nie miaa najmniejszych szans na polityczne zaistnienie w Republice
Korei, ktra wanie przeywaa ekonomiczny wzrost, a radykalne jej
antykomunistyczne ustawodawstwo likwidowao w zarodku jakiekol
wiek dziaania destabilizujce . Mimo rozbicia nasanych przez Pnoc
uzbrojonych oddziaw partyzanckich oraz klski Rewolucyjnej Partii
Zjednoczenia Kim Ir Sen nadal utrzymywa, e walka rewolucyjna na
Poudniu rozwija si coraz szerzej, a masy ludowe tylko czekaj, by
obali reakcyjny reim. Faktycznie pod koniec lat szedziesitych
Korea Poudniowa krzepa ekonomicznie i stawaa si coraz bardziej
radykalnie antykomunistyczna, dystansujc Kore Pnocn nie tylko
na polu ekonomicznym, ale take na forum midzynarodowym, gdzie
20
21
22
149
wikszo pastw wiata za jedynego reprezentanta narodu koreaskiego

uznawaa Poudnie, a nie komunistyczn Pnoc . Nie przeszkadzao to
jednak Kim Ir Senowi w publicznym kreowaniu swojego wizerunku
jako przywdcy caego 40-milionowego narodu koreaskiego i jedyne
go legalnego reprezentanta pastwa na caym Pwyspie Koreaskim .
Nadal te popiera on ide walki zbrojnej na Poudniu i nobilitowa
wszystkich poudniowokoreaskich rewolucjonistw, ktrzy ginli lub
walczyli na okupowanym terytorium wroga".
Jeli chodzi o kwesti wsparcia midzynarodowych si rewolucyj
nych, to Phenian liczy gwnie na solidarno i poparcie pastw Trze
ciego wiata oraz rodzcego si ruchu krajw niezaangaowanych. Byo
to logiczn konsekwencj zdecydowanego poparcia, jakiego KRL-D
udzielaa nowo powstaym pastwom zrzucajcym jarzmo kolonializmu.
Kim Ir Sen wszak uchodzi w owym czasie za jednego z najbardziej
radykalnych przywdcw komunistycznych w wiecie. To on publicznie
gosi, e rewolucja koreaska jest czci rewolucji wiatowej, a popar
cie dla niej jest internacjonalistycznym obowizkiem kadego rewolu
cjonisty na wiecie. To on otwarcie nawoywa Zwizek Sowiecki do
zaostrzenia globalnej konfrontacji z amerykaskim imperializmem i pa
tronowa budowie wsplnego frontu walki z agresj amerykask"
w Wietnamie. Kim Ir Sen powanie rozwaa te utworzenie midzyna
rodowych wojsk ochotniczych, werbowanych" w krajach socjalistycz
nych, i sam zadeklarowa wysanie do Wietnamu dziesiciotysicznego
korpusu pnocnokoreaskich ochotnikw. Chocia pomys budowy
wsplnego frontu walki z Amerykanami upad, to jednak wadze pnocnokoreaskie same podjy decyzj o wysaniu do Wietnamu kilku
tysicy swych onierzy, ktrzy w rnych formacjach (take jako
lotnicy) walczyli tam z Amerykanami. W okresie zaostrzajcych si
stosunkw chisko-sowieckich Kim atakowa i Moskw, i Pekin, zarzu
cajc raz jednej, raz drugiej stronie ugodow polityk wobec ameryka
skich imperialistw.
Kim Ir Sen by arliwym ordownikiem aktywnego podsycania
napicia midzynarodowego i zaostrzania globalnej konfrontacji z ame
rykaskim imperializmem. Kiedy w 1962 roku wybuch kryzys rakieto
wy na Kubie, Kim wspiera Chruszczowa, potpia amerykaski impe
rializm i sam szykowa si do nadcigajcej wojny. Ugod sowiecko-amerykask przyj z rozczarowaniem, a zachowanie Chruszczowa
23
24
150
komentowa jako akt zdrady. W trakcie konfliktu chisko-indyjskiego

stan po stronie Mao i z zaenowaniem patrzy na neutralistyczn
postaw Moskwy. Zasada odpowiadania ostrzem na ostrze" skonia
przywdcw pnocnokoreaskich do publicznego poparcia wszystkich
ugrupowa, ruchw i organizacji politycznych, ktre wzyway do walki
z Amerykanami bd ju j prowadziy w rnych regionach wiata.
Gdy Ernesto Che Guevara wysun ide utworzenia tysicy Wietna
mw", czyli wielu gorcych ognisk bezporedniej konfrontacji z amery
kaskim imperializmem, Kim by zachwycony i publicznie nawoywa
do obcinania Amerykanom rk i ng, gdziekolwiek postawi swoj
imperialistyczn ap". Narody wszystkich krajw prowadzcych re
wolucj - mwi Kim Ir Sen - powinny wszdzie na wiecie odcina
rce i nogi jankesom-agresorom i odrbywa im gowy. Amerykascy
imperialici wydaj si na pozr silni, lecz jeli narody wielu krajw
zaatakuj ich ze wszystkich stron wsplnymi siami, odetn im koczy
ny jedna za drug, to oni osabn i koniec kocw zdechn" . Stw,na
wiatr nie rzuca i sam wielokrotnie dawa przykad surowoci i brutal
nego traktowania sprawy.
23 stycznia 1968 roku, w niespena czterdzieci godzin po napadzie
komandosw pnocnokoreaskich na paac prezydencki Parka w Seulu,
okrty Phenianu zajmuj na Morzu Japoskim elektroniczny okrt
rozpoznawczy marynarki wojennej USA Pueblo", ktry - wedug
Phenianu - naruszy pnocnokoreaskie wody terytorialne, a czemu
Waszyngton stanowczo zaprzeczy. W czasie incydentu zgin amery
kaski marynarz, 82 pozostaych trafio do niewoli. 15 kwietnia
1969 roku pnocnokoreaskie myliwce zestrzeliwuj nad Morzem
Japoskim amerykaski elektroniczny samolot typu EC-121M; 34-osobowa zaoga ginie.
Kim nie uchyla si te od moralnego, politycznego i organizacyjnego
wsparcia wielu grup terrorystycznych, atakujcych cele imperialistw na
caym wiecie. Burzliwa historia dugoletnich powiza Phenianu z ja
posk Frakcj Armii Czerwonej i palestyskim Czarnym Wrzeniem to
temat na osobne opracowanie.
Staraem si wykaza, e Korea Pnocna w latach 1962-1971 nie
moga liczy na jakiekolwiek wsparcie swej wizji zjednoczenia ze strony
Moskwy i Pekinu, albowiem okresowo pozostawaa w konflikcie z ka
dym z tych pastw oddzielnie, a one same doprowadziy wzajemne re25
151
lacje do fazy otwartego konfliktu ideologicznego, ktry wkrtce przero

dzi si w konflikt zbrojny na wsplnej granicy. W tej sytuacji Kim Ir
Sen samodzielnie podj decyzj o wywoaniu rewolucji na Poudniu,
wiadomie prowokowa te Seul do wojny w okresie najwikszego za
angaowania Amerykanw w Wietnamie.
zosta nawet poinformowany. Zwrot tak radykalny, a przy tym dokonany

potajemnie, musia wzbudza wrd pnocnokoreaskiej elity wszelkie
negatywne skojarzenia historyczne . Gdy w 1972 roku prezydent Ri
chard Nixon zoy wizyt w Pekinie, Kim Ir Sen trzyma fason i po
krzykiwa: Wizyta Nixona w Chinach nie jest pochodem zwycizcy,
lecz wojaem zwycionego", i e w praktyce Nixon przybywa do
Pekinu z bia flag" .
Przypomnijmy, wczesne deklaracje chiskie gosiy, e w chwili
obecnej to nie imperializm amerykaski", lecz socjalimperializm
sowiecki" jest bardziej oszukaczy i niebezpieczny . Teza ta lega
u podstaw nowo rodzcej si koncepcji gwnego wroga, prowadzcej
do uznania socjalimperializmu sowieckiego" za wroga numer jeden
Chin - wroga najbardziej bezporedniego, najniebezpieczniejszego
i najbardziej realnego . Koncepcja ta znalaza epilog w prbach utwo
rzenia przez Chiny oglnowiatowego bloku pastw przeciwstawiaj
cych si sowieckiej ekspansji. Zaprogramowana wrogo wobec ZSRR
nigdy jednak nie bya dla Chin celem samym w sobie, a w owym
czasie stanowia tylko konsekwencj wyboru okrelonej taktyki, su
cej stworzeniu z Chin samodzielnego orodka ideologicznego i poli
tycznego, dziki ktremu Chiny miay sta si trzeci si, czyli trzecim
w wiecie mocarstwem. Tworzenie przez przywdcw chiskich anty
radzieckiego superbloku", podbudowanego teori trzech wiatw" ,
wzbudzio od samego pocztku zdecydowanie negatywn reakcj Kim
Ir Sena.
Przywdcy pnocnokoreascy gotowi byli zgodzi si z opini
Chiczykw, e w polityce Zwizku Sowieckiego na arenie midzy
narodowej, a zwaszcza w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi, zbyt
mao jest rewolucyjnego wigoru, zdecydowania i klasowej postawy
godnej towarzyszy". Ale to jeszcze nie powd, by uzna, e Zwizek
Sowiecki jest groniejszy i bardziej niebezpieczny ni amerykaski
imperializm. Chiczycy - mia powiedzie Kim Ir Sen - nazywaj
obecn ekip na Kremlu renegatami, zdrajcami i buruazyjnymi ami
strajkami, a panujce tam rzdy faszystowsk dyktatur. Jeli w Mo
skwie panuje faszyzm, jak chc Chiczycy, to jak mamy okreli klik
rzdzc w Seulu, reim Franco w Hiszpanii czy rzdy amerykaskie
w Wietnamie. Taka walka z sowieckim rewizjonizmem do niczego
dobrego nie prowadzi, powoduje natomiast wielki zamt wrd rewo28
29
3. Pierwsze prby dialogu, 1972-1982

Niepowodzenia w realizacji dotychczasowej koncepcji zjednoczenia
(krach eksportu rewolucji na Poudnie i pogbiajcy si konflikt chisko-sowiecki) wymusiy na Kim Ir Senie dokonanie wielkiego strate
gicznego zwrotu KRL-D w kierunku pastw Trzeciego wiata i ruchu
krajw niezaangaowanych. To wanie na ten okres przypada normali
zacja stosunkw z Jugosawi Tity (jeszcze w 1971 roku okrelanego
mianem rewizjonisty", renegata" i amerykaskiego sugusa") i na
wizywanie stosunkw dyplomatycznych z kilkunastoma pastwami
Azji i Afryki. To dziki wczesnemu poparciu gwnie pastw 4zw.
realnego socjalizmu i kilkudziesiciu pastw Trzeciego wiata ONZ
przyja rezolucj, ktra promowaa punkt widzenia Phenianu w kwestii
zjednoczenia Knrp.i Sukcesy pnocnokoreaskiej dyplomacji na forum
midzynarodowym oraz wzrastajcy autorytet KRL-D wrd krajw
Trzeciego wiata skoni Kim Ir Sena do ubiegania si o nieformalne
przywdztwo wrd antyimperialistycznych krajw rozwijajcych si ,
co byo jednym z wanych powodw zewntrznej afirmacji idei nieza
lenoci koreaskiej polityki. W latach siedemdziesitych idea ta miaa
by te atrakcyjn ofert polityczn dla Poudnia poprzez kreowanie
wizerunku KRL-D jako kraju w peni niepodlegego i suwerennego, bez
obcych wojsk i baz na swym terytorium, a przy tym przeniknitego
wasn narodow ide.
26
Spektakularny zwrot w stosunkach chisko-amerykaskich, poprze

dzony dyplomacj pingpongow" i poufn wizyt Henry'ego Kissingera w Pekinie, umacnia Kim Ir Sena w przekonaniu o susznoci
obranej drogi. Tymczasem normalizacja stosunkw amerykasko-chiskich bya dla przywdcw pnocnokoreaskich wydarzeniem o trud
nych do przewidzenia konsekwencjach . By to przecie wielki zwrot
polityczny gwnego sojusznika Korei Pnocnej, o ktrym Phenian nie
27
152
30
31
32
33
153
lucjonistw i bardzo utrudnia nam prowadzenie naszej wasnej walki

antyimperialistycznej" .
Zaniepokojenie pnocnokoreaskich elit antysowieck postaw Chin
powikszyo si, gdy chiscy liderzy, montujc antysowiecki superblok", poparli nie tylko obecno wojsk amerykaskich w Europie,
agresywny pakt NATO" i zachodnioniemieckie plany zjednoczenia, ale
take amerykask obecno wojskow w Japonii i Korei Poudnio
wej . Ku cakowitemu zaskoczeniu Kim Ir Sena Chiny odmwiy
poparcia jego planw siowego zjednoczenia Korei. Z propozycj t
Kim przyjecha do Pekinu w kwietniu 1975 roku, gdy Czerwoni Khmerzy opanowali Kampucz, a zwyciska ofensywa wojsk pnocnowietnamskich zbliaa si do Sajgonu . Kim najwyraniej chcia i za
ciosem i powanie rozwaa moliwo ataku na Poudnie, przekonany,
e Stany Zjednoczone po szoku wietnamskim nie zaryzykuj nowego
konfliktu w Azji.
"Polueudanej wyprawie do Pekinu Kim uda si w wielk podr
dyplomatyczn do Europy Wschodniej i Afryki, odwiedzajc kolejno:
Rumuni, Bugari, Jugosawi i rzdzon przez Bumediena Algieri.
Z licznych przemwie, ktre pnocnokoreaski lider wwczas
wygosi, nietrudno byo rozszyfrowa jego prawdziwe intencje. Zacz
on bowiem z wielkim rozmachem popularyzowa pogld, w myl kt
rego po klsce Amerykanw w Indochinach priorytetowym obszarem
walki z amerykaskim imperializmem winna by ziemia koreaska.
W praktyce oznaczao to oczekiwanie na zwielokrotnione poparcie po
lityczne i materialne ze strony wiatowego ruchu komunistycznego dla
Korei Pnocnej i jej wizji zjednoczenia kraju. Nieprzypadkowo wa
nie wtedy Kim Ir Sen zacz ponownie przypomina wiatu, e impe
rializm amerykaski jest najbardziej barbarzyskim i bezczelnym agre
sorem wspczesnoci, gwn si agresji i wojny, wodzirejem wiato
wej reakcji, cytadel wspczesnego kolonializmu, dawicielem wyzwo
lenia narodowego oraz gwacicielem pokoju na caym wiecie". W tym
kontekcie Kim wraca wic do swojej starej tezy, e rewolucja ko
reaska jest czci rewolucji wiatowej", a Korea Pnocna to po prostu
wschodnia forpoczta socjalizmu i jeden z najwaniejszych i najbar
dziej zacitych frontw walki z imperializmem" .
Tymczasem Chiczycy, kierujc si wasnymi interesami strategicz
nymi, nie poparli nowej wojennej awantury przeciw pastwu, ktre 34
35
36
37
154
jak sami mwili - znajdowao si w politycznej defensywie i nie byo

ich najwikszym bezporednim wrogiem.
Kim Ir Sena oburzao, e Chiny wyranie uzaleniy poparcie jego
zjednoczeniowej polityki od bezporedniego zaangaowania si Phenia
nu w antysowieck krucjat Pekinu. Nieprzypadkowo, zaledwie w trzy
tygodnie po wyjedzie Kima z Pekinu, chiski minister spraw zagra
nicznych w przemwieniu do wyszej kadry chiskiego MSZ, oceniajc
postaw KRL-D, powiedzia: Walka z imperializmem bez walki z rewizjonizmem [czytaj: ze Zwizkiem Radzieckim] doprowadzi do dru
giej rewolucji" . Teza ta, goszona w 1975 roku, sugerowaa, e mimo
deklarowanej penej normalizacji stosunkw chisko-pnocnokoreaskich Pekin nie akceptowa niezalenej polityki Kim Ir Sena i nadal
nakania go do udziau w walce z ZSRR. Koreaczycy - mwi Qiao
Guanhoa - na pocztku byli z nami. Pniej porzucili nas dla Zwizku
Radzieckiego, pozwalajc, aby rewizjonizm rwnie wewntrz ich kraju
podnis gow... Kim Ir Sen nadal zajmuje postaw pen sprzecznoci.
Obawia si, aby nie urazi radzieckich rewizjonistw, a przy tym ma
nadziej na utrzymanie tradycyjnej przyjani pomidzy narodami Korei
i Chin... Faktycznie stoj oni na pokadach dwch odzi rwnoczenie,
co grozi im, e jeeli si w kocu nie zdecyduj, nieuchronnie wpadn
do wody" .
Ewentualn pomoc dla Korei Pnocnej w wojnie z Poudniow
liderzy chiscy wyranie uzalenili od postawy Kim Ir Sena i stopnia
jego zaangaowania w antysowieck polityk Chin. posuchamy mwi Qiao - na jak nut piewaj towarzysze koreascy. Zobaczymy,
jaka bdzie ich reakcja na ciemne gierki radzieckich rewizjonistw.
Zobaczymy, co w tej sytuacji zrobi Kim Ir Sen. Od tego bdzie zaleao,
czy pomoemy mu w jego kopotach" .
Kim nie da si zastraszy i nie pozwoli wczy KRL-D do antysowieckiej kampanii Pekinu ani tym bardziej do jakichkolwiek nieformal
nych antysowieckich sojuszy i blokw. Korea Pnocna nadal wic wbrew Chinom - uznawaa, e Zwizek Sowiecki cigle jest krajem
socjalistycznym, a obz komunistyczny jest polityczn rzeczywistoci.
Kim nie zgadza si z Chiczykami w sprawie potpienia polityki Fidela
Castro i w dalszym cigu uwaa go za wielkiego rewolucjonist. Od
miennie te ni Chiczycy ocenia sowieck interwencj w Afganista
nie, nawizujc z nowym reimem najzupeniej przyjacielskie stosunki.
38
39
40
155
Z nieufnoci obserwowa normalizacj stosunkw chisko-japoskich

i postpujcy proces zblienia Chin ze Stanami Zjednoczonymi, ukoro
nowany nawizaniem oficjalnych stosunkw dyplomatycznych w stycz
niu 1979 roku. Gwatown erozj stosunkw chisko-albaskich i wiel
komocarstwow postaw Pekinu wobec dawnych sojusznikw w Phe
nianie odbierano z zaenowaniem. Gdy jednak w 1978 roku doszo do
oficjalnego zerwania midzy Chinami i Albani, w prasie pnocno
koreaskiej przedstawiono wycznie chisk wersj wydarze, odma
wiajc takiego samego przywileju stronie albaskiej. Stao si to powo
dem nieuczestniczenia delegacji albaskiej w uroczystociach trzydzie
stolecia KRL-D. W ten sposb racje geostrategiczne i polityczne okaza
y si silniejsze od racji ideologicznych i wiernoci wasnym zasadom.
Wprawdzie oficjalnie Phenian uzna chiskie racje w sporze z Albaczykami, ale w gronie najbliszych towarzyszy Kim mia powiedzie:
W sporze tym obydwie strony popeniy wiele bdw. Nie ma dla nas
znaczenia i nie ma potrzeby roztrzsa, kto zawini tu wicej. Dla naszej
rewolucji i naszej sprawy z konfliktu tego wypywa jednak wielka
nauka. W stosunkach z wielkim krajem zawsze naley zachowa naro
dow godno i niezalene stanowisko. Albaczycy sami nazywali si
chisk wysp i chiskim lotniskowcem*, a dzi zostali sami, bez
przyjaci, w kryzysie wewntrznym i skceni z caym wiatem. Ich
rewolucja znalaza si w trudnym pooeniu. Dzisiaj bardziej ni kiedy
kolwiek w przeszoci wida, jak suszna bya nasza postawa i jak da
lekowzroczna bya polityka naszej partii" .
Na umocnienie niezalenej postawy Kim Ir Sena w polityce zewn
trznej istotny wpyw miay take inne wane wydarzenia midzynaro
dowe: wietnamska okupacja Kampuczy i obalenie Czerwonych Khmerw, konflikt zbrojny midzy Chinami i Wietnamem oraz przedua
jca si sowiecka interwencja w Afganistanie. Utwierdzay one Kima
w susznoci obranej drogi i pozwalay z jeszcze wiksz determinacj
atakowa wszystkie mocarstwa globalne i regionalne, ktre si zbrojn,
ekonomicznym naciskiem lub politycznym szantaem narzucay swoj
wol sabszym partnerom .
Radykalna zmiana sytuacji midzynarodowej i nasilajcy si proces
odprenia w stosunkach midzy mocarstwami wymusza na przywd
cach Pnocy i Poudnia zupenie nowe polityczne zachowania, daleko
odbiegajce od dotychczasowej zimnowojennej retoryki.
41
42
43
156
Pierwszy pokojowy sygna nadszed z Seulu. 15 sierpnia 1970 roku

urzdujcy prezydent Park Chung Hee po raz pierwszy od zakoczenia
wojny wezwa do pokojowej wsppracy i odwily w cakowicie dotd
zamroonych stosunkach. Pierwsza reakcja Phenianu by wstrzemili
wa i chodna, ale 22 kwietnia 1971 roku pnocnokoreaski minister
spraw zagranicznych Ho Dam przedstawi na forum Najwyszego
Zgromadzenia Ludowego szeroki pakiet pokojowych propozycji, ktre
w konsekwencji miay doprowadzi do zjednoczenia podzielonego kra
ju. Ich wad by jednak postawiony przez Phenian warunek wstpny:
konieczno wycofania z Poudnia wojsk amerykaskich. Dopiero wte
dy oba kraje miay przeprowadzi redukcj swoich wojsk do 200 tys.,
wolne i demokratyczne wybory oraz uniewani wszystkie ukady za
warte z obcymi pastwami.
Propozycje KRL-D zakaday te uwolnienie winiw politycz
nych na Poudniu, nawizanie wsppracy handlowej i kulturalnej oraz
utworzenie tzw. Doradczego Zgromadzenia Politycznego, reprezentu
jcego wszystkie siy spoeczne i polityczne z Pnocy i Poudnia.
Poniewa propozycje Phenianu wykluczay z dialogu rzdzc w Seu
lu ekip, ich los by z gry przesdzony. Dopiero nastpna inicjatywa
wczesnego premiera rzdu KRL-D, wielkiego wodza" Kim Ir Sena,
z 7 sierpnia 1971 roku otworzya drog do wewntrzkoreaskiego dia
logu. Po raz pierwszy Phenian w swej propozycji uzna rzdzc
w Seulu reakcyjn klik" za rwnoprawnego partnera w rozmowach.
Pierwsze reakcje Seulu byy wstrzemiliwe, jednake wanie pod
wpywem tych propozycji zgodzi si na nawizanie oficjalnych kon
taktw z Kore Pnocn na forum Organizacji Czerwonego Krzya
Pnocy i Poudnia. Do pierwszego spotkania doszo 20 sierpnia 1971 ro
ku w Panmundonie, ale do merytorycznych rozmw dopiero w rok
pniej, 30 sierpnia 1972 roku, w Phenianie. Zasadniczym przedmio
tem rozmw by problem czenia podzielonych rodzin na Pnocy
i Poudniu, ktrych liczb oceniono na 10 min,-odnalezienie adresw
czonkw tych rodzin i krewnych oraz potwierdzenie, czy yj, za
pewnienie swobody wizyt czonkw rodzin i krewnych z Pnocy
i Poudnia oraz wolnej korespondencji midzy rodzinami i krewnymi
z obu czci Korei.
Szczegowe okolicznoci, w jakich doszo do nawizania kontak
tw na najwyszym szczeblu, nie s znane. Z oficjalnego komunikatu
157
pnocnokoreaskiej agencji prasowej wynika tylko tyle, e w Seu

lu i Phenianie odbyy si rozmowy, w ktrych toku przedyskutowano
sprawy dotyczce polepszenia stosunkw midzy Poudniem i Pnoc
oraz zjednoczenia podzielonej ojczyzny". Rozmowy przeprowadzili:
2-5 maja w Phenianie szef Centralnego Urzdu Wywiadowczego Korei
Poudniowej L i Hu Rak z kierownikiem Wydziau Organizacyjnego
i Informacji Komitetu Centralnego PPK Kim Jong Dzu, a w dniach
29 maja-1 czerwca drugi wicepremier pnocnokoreaski Pak Song-chol odby w Seulu dalsze dyskusje z L i Hu Rakiem . W wyniku dwu
serii rozmw powstao Wsplne owiadczenie", skadajce si z sied
miu punktw. Pokojowe zjednoczenie Korei miao nastpi na trzech
zaproponowanych przez Kim Ir Sena zasadach: ...w sposb cakowicie
niezaleny, dziki wysikom samych Koreaczykw, bez opierania si
na obcych siach lub ingerencji z ich strony, w drodze pokojowej,
z wyrzeczeniem si uycia siy" . Zapowiedziano te powoanie do
ycia Komitetu Koordynacyjnego Pnoc-Poudnie, ktry czuwa mia
nad realizacj wymienionych wyej postanowie oraz w zaoeniach
rozstrzyga biece sprawy midzy Poudniem a Pnoc".
Porozumienie to wzbudzio wrd Koreaczykw due nadzieje na
pokojowe rozwizanie kwestii zjednoczenia kraju. 2 listopada 1972 ro
ku podpisano szczegowe porozumienie o zasadach dziaania i utwo
rzenia Komitetu Koordynacyjnego Pnoc-Poudnie. Wspprzewod
niczcymi komitetu zostali Kim Jong Dzu (KRL-D) i L i Hu Rak (Ko
rea Poudniowa). Obie strony zobowizay si do zaniechania wro
gich wobec siebie kampanii propagandowych. 10 listopada tego roku
wstrzymane zostao nadawanie radiowych audycji propagandowych
adresowanych z Pnocy na Poudnie i odwrotnie oraz audycji trans
mitowanych przez goniki na linii demarkacyjnej. 23 listopada, pod
czas czwartej rundy rokowa obu delegacji Czerwonego Krzya w Se
ulu, przyjto porozumienie w sprawie utworzenia w Panmundonie
wsplnego komitetu i biura w celu ustalenia sposobw ewidencjono
wania rozdzielonych w czasie wojny rodzin. Uruchomiono te (po raz
pierwszy od zakoczenia wojny) bezporedni lini telefoniczn mi
dzy Seulem a Phenianem.
W miar pogbiania dialogu wystpiy jednak powane rnice
w interpretacji podstawowej zasady zjednoczenia. I tak podczas debaty
parlamentarnej na Poudniu okazao si, e rzd w Seulu nie uznawa
44
45
158
ONZ (jej komisji i organizacji wyspecjalizowanych, dowdztwa si

zbrojnych ONZ w Korei i formalnie podporzdkowanych jej wojsk
Stanw Zjednoczonych) za si zewntrzn. Minister spraw zagranicz
nych Korei Poudniowej owiadczy przjrtym, e pomimo ogoszenia
Wsplnego owiadczenia" rzd seulski przeciwstawia si likwidacji si
zbrojnych ONZ w Korei. Poudnie odrzucio take ide konfederacji
z Pnoc, wysuwajc w zamian postulat duej redukcji wojsk oraz
koncepcj zawarcia ukadu o nieagresji, twierdzc przy tym, e Korea
Pnocna nie jest pastwem. Owiadczono take, e podpisany przez
obie strony komunikat z 1972 roku nie jest traktatem ani ukadem
midzypastwowym, lecz tylko wstpnym przyrzeczeniem midzy
dwiema stronami. W tej sytuacji poudniowokoreaska formua zjedno
czenia, oparta na zasadzie wolnych wyborw pod nadzorem ONZ,
obowizywaa nadal.
Ostrona i podejrzliwa postawa przywdcw poudniowokorea
skich nie spodobaa si K i m Ir Senowi, ktry w wywiadzie dla ja
poskiej gazety Mainiti Shimbun" powiedzia: Strona poudniowo
koreaska opublikowaa Wsplne owiadczenie*, ale poza plecami
stosuje dwulicow taktyk i nie wypenia szczerze uzgodnionych usta
le zawartych we Wsplnym owiadczeniu*. Kiedy zasiedli z nami
za jednym stoem twarz w twarz i prowadzili rozmowy, wypowia
dali dobre sowa, ale wrciwszy do siebie, oczerniaj nas i w so
wach, i czynach, postpuj w sposb sprzeczny z istot ducha Wsplnego owiadczenia*" .
Rozmowy toczyy si jednak nadal i w marcu 1973 roku podczas
czwartego posiedzenia Komitetu w Phenianie przyjto piciopunktowy
program zmniejszenia napicia na Pwyspie Koreaskim:
46
zaprzestanie dalszych zbroje,

redukcja si zbrojnych obu stron do 100 tysicy,
zaprzestanie importu broni z zagranicy,
wycofanie obcych wojsk z Korei Poudniowej,
zawarcie ukadu pokojowego midzy Poudniem a Pnoc .
47
Dialog midzy dwoma pastwami koreaskimi po latach wzajemnej

politycznej nietolerancji i propagandowej agresji prowadzono w atmo
sferze wzajemnej podejrzliwoci co do prawdziwych intencji partnera.
159
Roso te przekonanie, e kad ze stron powoduj intencje rozbiene

z gadkimi owiadczeniami wsplnych komunikatw. W tej sytuacji
obserwatorw koreaskiej sceny politycznej nie zdziwi fakt ostrego
protestu, z jakim Seul wystpi przeciw udziaowi Phenianu w wiato
wej Organizacji Zdrowia w maju 1973 roku. Republika Korei staa
bowiem na stanowisku, e jej czonkostwo w tej organizacji jest repre
zentatywne dla caej Korei, i starania KRL-D o przyjcie do wiatowej
Organizacji Zdrowia uznaa za najzupeniej bezzasadne.
Dialog, przy akompaniamencie wzajemnych oskare, trwa jednak
dalej, mimo e do ostatecznego sukcesu byo daleko. Gdy w styczniu
1974 roku Pak Dzong Hyi zaproponowa zawarcie paktu o nieagresji
midzy KRL-D a Republik Korei, Kim Ir Sen zareagowa gniewnie
i publicznie owiadczy, e to szyderstwo z idei zjednoczenia". Prezy
dent Pak ponowi t propozycj w styczniu 1977 roku, ale i tym razem
zostaa ona odrzucona przy wtrze propagandowych obelg. Podobny los
spotka inicjatyw prezydenta Paka z czerwca 1978 roku w sprawie
jednoczesnego wejcia Korei Pnocnej i Poudniowej do ONZ. Tym
razem w Phenianie potraktowano j jako polityczn prowokacj, zmie
rzajc do zerwania dialogu zjednoczeniowego. Idea jednoczesnego
wejcia obu krajw do ONZ bya w tamtym czasie zwalczana przez
Phenian z najwysz gorliwoci, godzia bowiem w sam istot obo
wizujcej doktryny, w myl ktrej KRL-D bya jedynym reprezentan
tem caego narodu koreaskiego.
W latach siedemdziesitych, mimo wzajemnego zarzucania si licz
nymi pokojowymi propozycjami, dialog Pnocy z Poudniem faktycz
nie toczy si w cieniu granicznych prowokacji i star, co zdecydo
wanie osabiao wiarygodno Phenianu i jego pokojowe zamiary.
Przypomnijmy, e 19 czerwca 1976 roku zastrzeleni zostali trzej agen
ci Pnocy podczas prby przedostania si do wschodniego obszaru
strefy zdemilitaryzowanej. Dwa miesice pniej grupa onierzy Ko
reaskiej Armii Ludowej zabija siekierami dwch oficerw armii
Stanw Zjednoczonych w Panmundonie. 11 padziernika 1976 roku,
gdy trzej agenci Pnocy prbuj przedosta si do strefy zdemili
taryzowanej, podczas wymiany ognia z onierzami Poudnia jeden
z agentw zostaje zabity. 23 marca 1980 roku trzech kolejnych agen
tw KRL-D zostaje zestrzelonych w czasie prby przedostania si do
Korei Poudniowej przez rozlewisko rzeki Han. W grudniu tego roku
160
Korea Pnocna traci nastpnych trzech agentw, ju na terytorium

Poudnia.
Stanowisko Phenianu wobec Seulu usztywnia si, tym bardziej e na
Poudniu nasilaj si represje przeciwko demokratycznej opozycji. War
to przypomnie, e rzd Kim Dzong Pila, a od stycznia 1975 roku Czoj
Kiu He, podejmowa niezwykle drastyczne kroki przeciw miejscowym
dziaaczom opozycyjnym. Najgoniejsza w tym okresie staa si sprawa
porwania przez agentw Seulu Kim Dae Dzunga (w 1997 roku zosta
prezydentem Korei Poudniowej) z hotelu w Japonii, ktrego przewie
ziono do Korei Poudniowej, a nastpnie uwiziono; ycie zawdzicza
on jedynie osobistej interwencji prezydenta USA Jimmy'ego Cartera.
W drugiej poowie lat siedemdziesitych Korea Poudniowa proponu
je wznowienie dialogu zjednoczeniowego, wysuwajc czstkowe postu
laty, ktre jednak nie maj nic wsplnego z ideami Wsplnego owiad
czenia" z 4 lipca 1972 roku.
23 czerwca 1978 roku prezydent Pak Dzong Hyi wysun propozycj
wsplnego zagospodarowania regionu turystycznego Kumgansang, ale
Phenian j odrzuci. Do wznowienia dialogu Pnoc-Poudnie doszo
w Panmundonie 17 lutego 1979 roku, ale cztery rundy tego spotkania
zakoczyy si kolejn porak. KRL-D uznaa bowiem za nieprzydatn
dla nowej formy kontaktw instytucj Komitetu Koordynujcego P
noc-Poudnie, a coroczne wsplne manewry wojsk USA i Korei Pou
dniowej za fundamentaln przeszkod w midzykoreaskim dialogu.
Negatywnej postawy Phenianu nie zmieniy take pojednawcze propo
zycje prezydenta Jimmy'ego Cartera, zoone podczas wizyty 1 lipca
1979 roku w Seulu. I tym razem kierownictwo pnocnokoreaskie po
stawio warunek nie do przyjcia przez Poudnie: wycofania wojsk
amerykaskich z Pwyspu KoreaskiegoJ zastpienia porozumienia
rozejmowego traktatem pokojowym pomidzy Koreask Republik
Ludowo-Demokratyczn i Stanami Zjednoczonymi z pominiciem Re
publiki Korei.
Tragiczna mier prezydenta Pak Dzong Hyi, zamordowanego przez
dyrektora Koreaskiej Centralnej Agencji Wywiadowczej, Kim Jae Kyve,
podczas przyjcia w siedzibie tej organizacji w listopadzie 1979 roku,
zrodzia nadzieje Phenianu na oywienie dialogu. 12 stycznia 1980 roku
rzd Korei Pnocnej wystosowa dwie serie listw do Panmundonu.
Listy, sygnowane przez Li Dzong Oka, premiera KRL-D, byy skierowane
161
do Sin Hyon Hwaka, premiera rzdu Republiki Korei. Pozostae, sygno

wane przez Kim Ho, wiceprezydenta KRL-D, sekretarza Komitetu Cen
tralnego Partii Pracy Korei i przewodniczcego Komitetu na rzecz Poko
jowego Zjednoczenia Ojczyzny, adresowano do wpywowych przedstawi
cieli kierownictwa poudniowokoreaskiego. Ich tre wyraaa gotowo
KRL-D do zwoania politycznej konferencji konsultatywnej oraz do prze
prowadzenia rozmw pomidzy wadzami wysokiego szczebla. Nota po
wysza miaa bezprecedensowe znaczenie. Oto po raz pierwszy rzd
pnocnokoreaski uy oficjalnej nazwy: Republika Korei, uznajc de
facto istnienie drugiego pastwa koreaskiego, czemu dotychczas katego
rycznie zaprzecza.
Propozycja PPK i rzdu KRL-D trafia 12 stycznia 1980 roku do
nowego faktycznego przywdcy Korei Poudniowej Czon Du Chwana.
Cztery dni pniej premier rzdu Republiki Korei Sin Hyon Hwak
wysa list do L i Dzong Oka, premiera rzdu pnocnokoreaskiego,
sugerujc spotkanie delegacji ekspertw obu stron 6 lutego 1980 roku.
Pnoc zaakceptowaa termin wstpnego spotkania i rozpoczto now
rund kontaktw Korei Pnocnej z Poudniow, trwajc sze
i p miesica. W tym czasie odbyo si dziesi spotka, ale ich rezul
taty nie byy obiecujce. Zawaya na tym przede wszystkim wewntrz
na sytuacja Korei Poudniowej. Wadz w niej sprawowa praktycznie
od 12 grudnia 1979 roku genera major Czon Du Chwan, natomiast
prezydent Choi Kyu-ha by faktycznie figurantem. Tworzeniu systemu
wadzy wojskowej towarzyszyy demonstracje i protesty uliczne studen
tw, strajki robotnikw i inne objawy niezadowolenia spoeczestwa.
Kulminacj fali niepokojw spoecznych stanowio krwawe powstanie
w Kuandu, ktre wybucho w kocu maja 1980 roku (okoo 200 ofiar).
Gen. Czon proklamowa 7 maja 1980 roku Prawo Stanu Wojennego, na
mocy ktrego aresztowano wielu politykw i przywdcw opozycyj
nych (wrd nich Kim Dae Dzunga i Kim Jung Sama). Jednoczenie
rzd wojskowy zmieni konstytucj i wybra Czon Du Chwana na
prezydenta Korei Poudniowej.
r
Represje w Korei Poudniowej spowodoway, e forum w Panmun

donie stao si w istocie trybun oskare Pnocy pod adresem wadz
w Seulu. W konsekwencji 24 wrzenia 1980 roku KRL-D jednostronnie
zawiesia rozmowy z Kore Poudniow z powodu represji przeciw
opozycji demokratycznej. My nie chcemy dialogu z faszystowsk grup
162
wojskow Korei Poudniowej - mwi Kim Ir Sen - dlatego, e straciw

szy argumenty, tylko potrzsa bagnetem" .
Korea Pnocna nie zerwaa jednak dialogu zjednoczeniowego i w pa
dzierniku 1980 roku, podczas V I Zjazdu Partii Pracy Korei, Kim Ir Sen
przedstawi nowe, bardziej konkretne inicjatywy zjednoczeniowe. Po
nownie zaproponowa przeprowadzenie bezporednich rozmw ze Stana
mi Zjednoczonymi w sprawie przeksztacenia porozumienia rozejmowego
w ukad pokojowy oraz wysun koncepcj utworzenia Konfederacyjnej
Republiki Koryo: Dc do zjednoczenia Ojczyzny, nasza partia propo
nuje utworzenie Konfederacyjnej Republiki Koryo, w ktrej na podstawie
wzajemnego uznania i dopuszczenia do istniejcych w dwch strefach
ideologii i ustrojw Pnoc i Poudnie utworz zjednoczony rzd narodo
wy, w skad ktrego wejd przedstawiciele Poudnia i Pnocy, i pod
ktrego kierownictwem Pnoc i Poudnie majc rwne penomocnic
twa i obowizki bd oddzielnie realizowa system regionalnego samo
rzdu" .
Kim Ir Sen zaproponowa utworzenie Najwyszego Zgromadzenia
Konfederacyjnego, skadajcego si z jednakowej liczby przedstawicieli
Pnocy i Poudnia oraz okrelonej liczby rodakw yjcych za granic,
a take sformowanie rzdu - Staego Komitetu Konfederacyjnego Pou
dnia i Pnocy, ktry zarzdzaby rzdami regionalnymi obu krajw.
Istota funkcjonowania Konfederacyjnej Republiki Koryo zawieraa
si w dziesiciopunktowym programie, ktry zakada:
48
49
- zdecydowane przestrzeganie zasad samodzielnoci i niezalenoci

polityki,
- demokratyzacj wszystkich sfer ycia spoecznego w caym pa
stwie i sprzyjanie narodowej konsolidacji,
- nawizanie wsppracy gospodarczej i zapewnienie samodzielnego
rozwoju ekonomiki narodowej,
- wymian i wspprac w sferze kultury, owiaty i jednolity rozwj
tych dziedzin,
- ustanowienie przerwanych pocze transportowych i cznoci,
- wspdziaanie na rzecz stabilizacji ycia narodu i polepszenia jego
bytu,
- likwidacj stanu wojennej konfrontacji i utworzenie armii naro
dowej,
163
- obron i opiek nad rodakami zamieszkaymi za granic,

- prawidowe nawizanie stosunkw z zagranic i jednolit dziaal
no regionalnych rzdw na arenie midzynarodowej,
- nawizanie stosunkw przyjani ze wszystkimi pastwami i pro
wadzenie pokojowej polityki zagranicznej.
Propozycja Phenianu w sprawie powoania Komitetu Przygotowaw
czego ds. utworzenia Konfederacji, w skad ktrego mieliby wej
przedstawiciele partii politycznych i organizacji spoecznych Poudnia
i Pnocy, zostaa przez prezydenta Czon Du Chwana odrzucona dla
tego, e po raz kolejny wykluczaa z dialogu oficjalnych reprezentan
tw rzdu Republiki Korei, wskutek czego propozycja miaa wymiar
wycznie propagandowy. Po odrzuceniu tego planu Phenian poczu si
tak zirytowany, e w ogle nie przyj kolejnej propozycji Poudnia
spotkania na szczycie przywdcw obu pastw koreaskich, wysunitej
12 stycznia 1981 roku przez prezydenta Czon Du Chwana.
Dopiero w czerwcu 1981 roku Kim Ir Sen zmieni zdanie i zgodzi
si na zorganizowanie koreaskiego szczytu" Pnoc-Poudnie.
22 stycznia 1982 roku Czon Du Chwan przedstawi nowe propozycje
zjednoczeniowe. Zakaday one spotkanie na najwyszym szczeblu Kim
Ir Sena i Czon Du Chwana. Wypracowana przez Czona formua poko
jowego zjednoczenia zakadaa przyjcie konstytucji Zjednoczeniowej
Korei" i zorganizowanie Konfederacji Konsultatywnej na rzecz Naro
dowego Zjednoczenia (CCNR)". Strona poudniowa zaproponowaa te
podpisanie Ukadu w sprawie podstaw stosunkw pomidzy Poud
niem a Pnoc Korei".
1 lutego 1982 roku Korea Poudniowa przedstawia jeszcze jedn
propozycj zjednoczeniow, obejmujc cay pakiet konkretnych roz
wiza:
- otwarcie komunikacji przez Panmundon, wspln budow auto
strady Phenian-Seul,
- otwarcie Panmundomu z obu stron,
- poczenie rozdzielonych rodzin,
- utworzenie wsplnych stref dla rybakw obu stron,
- swobod wzajemnych wizyt w celach handlowych, rodzinnych,
turystycznych,
164
_ wsplne otwarcie Gr Diamentowych i gry Sorak,

_ otwarcie portw Inczonu i Nampo dla wolnego handlu midzy
Wschodem i Zachodem,
_ obopln dostpno programw radiowych i telewizyjnych.
Poudniowokoreaski projekt zakada take podjcie konkretnych
decyzji zmierzajcych do zagodzenia napicia w strefie zdemilitaryzowanej. 9 kwietnia 1984 roku w Panmundonie rozmawiano w sprawie
wsplnej reprezentacji Poudnia i Pnocy podczas Igrzysk Olimpij
skich w Los Angeles, ale z powodu nieprzejednanej postawy Korei
Pnocnej niczego nie ustalono. Tymczasem 29 listopada 1984 roku
KRL-D, zupenie niespodziewanie, zaproponowaa wznowienie roz
mw Organizacji Czerwonego Krzya, przerwanych po V I I rundzie
rokowa w 1973 roku. Kontakty proceduralne zakoczyy si powo
dzeniem i dialog obu delegacji czerwonokrzyskich rozpocz si w Se
ulu i Phenianie. Zasadnicze rozmowy miay przebiega wok piciu
grup tematycznych:
- ustalenia adresw i losw podzielonych rodzin i ich krewnych,
- umoliwienia swobodnych wizyt i spotka czonkw podzielonych
rodzin,
- zapewnienia swobody korespondencji,
- czenia podzielonych rodzin zgodnie z ich wol,
- rozwizania innych problemw humanitarnych.
Uzgodniono, e kad ze stron reprezentowa bdzie siedmiu dele
gatw, siedmiu doradcw i dwadziecia osb towarzyszcych. Postano
wiono utworzy w Panmundonie misj cznikow i zainstalowa lini
telefoniczn pomidzy kwaterami obu stron. Pnoc i Poudnie zobowi
zay si do zapewnienia bezpieczestwa uczestnikom rokowa, a dwie
kolejne tury rozmw miay by otwarte dla publicznoci. KRL-D
zaproponowaa, by podczas smej i dziewitej rundy rozmw zorgani
zowano wystpy artystyczne drugiej strony na prawach wzajemnoci
w Seulu i Phenianie.
Rokowania jednak zakoczyy si, zanim na dobre si rozpoczy,
gdy Korea Pnocna w styczniu 1985 roku niespodziewanie zawiesia
dialog z Poudniem.
165
4. Midzy dialogiem a konfrontacj, 1983-1991

Na przeomie lat osiemdziesitych i dziewidziesitych Phenian ostatecz
nie rezygnuje z idei szybkiego zjednoczenia kraju na warunkach Pnocy.
Zasadniczym powodem klski dotychczasowej koncepcji urufikacji byy
wydarzenia midzynarodowe zwizane z upadkiem imperium Zwizku
Sowieckiego, a wkrtce samych Sowietw. Upadek Zwizku Sowieckiego
i wczeniejsza polityka przebudowy" i .jawnoci", w poczeniu z nowy
mi impulsami w polityce midzynarodowej, pozbawia Phenian niezwykle
wanego atutu w rozgrywce z Poudniem. Rwnie zmiany w Chinach,
z rozmachem realizujcych ambitny program reform wewntrznych, wy
kluczay poparcie przez Pekin jakichkolwiek dziaa Korei Pnocnej, ktre
mogyby zdestabilizowa sytuacj w regionie, szczeglnie w sytuacji, gdy
Pekin znormalizowa stosunki z Moskw i oficjalnie odegna si od wszel
kich dziaa angaujcych go w jakikolwiek konflikt zewntrzny.
Tymczasem w latach osiemdziesitych pnocnokoreascy przywdcy
samodzielnie i na wasne ryzyko prowadz do karkoomn politycznie
prb zdestabilizowania sytuacji na Poudniu. Inspiruj incydenty zbrojne
wzdu linii demarkacyjnej oraz podejmuj prb fizycznej likwidacji
czonkw najwyszych wadz pastwowych Republiki Korei w czasie ich
oficjalnej wizyty w Birmie (Myanmar). W wyniku wybuchu adunku,
podoonego 9 padziernika 1983 roku przez agentw Phenianu w Rangunie, ginie siedemnastu wysokich urzdnikw Korei Poudniowej, w tym
wicepremier Suh Sok-dzun. Rok pniej, 24 wrzenia 1984 roku, nasany
z Pnocy agent zabija trzech obywateli Poudnia, a nastpnie popenia
samobjstwo. 29 listopada 1987 roku dwoje kolejnych agentw Pnocy
podkada adunek wybuchowy w samolocie poudniowokoreaskich linii
lotniczych - ginie 115 pasaerw, a schwytana agentka przyznaje si do
wspudziau w akcji. Mimo tych oczywistych dowodw, obnaajcych
prawdziwe intencje Phenianu, dialog Pnocy z Poudniem formalnie jest
podtrzymywany. W istocie jednak jest to tylko fasada kontaktw, gdy
wzajemna nieufno wyklucza przeom w rokowaniach.
W latach 1981-1986 dialog midzykoreaski zosta ostatecznie za
stopowany przez Kore Pnocn, ktra zawiesia rozmowy gospodarcze
i midzyparlamentarne pod pretekstem wojskowych manewrw Team
Spirit". W czerwcu 1986 roku Phenian zaproponowa spotkanie mini
strw obrony obu czci kraju (bez dowdcw wojsk amerykaskich
166
w Korei) w celu zmniejszenia napicia midzy Pnoc i Poudniem,

m.in. poprzez zawieszenie przez obie strony manewrw wojskowych
i utworzenie na Pwyspie Koreaskim bezatomowej strefy pokoju. We
wrzeniu tego roku KRL-D podja decyzj o skierowaniu 150 tys.
swoich onierzy z doliny strefy zdemilitaryzowanej do budowy obie
ktw cywilnych w pnocnych regionach kraju. Propozycje te zostay
odrzucone przez stron poudniow.
W grudniu 1986 roku Korea Pnocna wystpia z kolejn inicjatyw
rozpoczcia rozmw politycznych na wysokim szczeblu midzy Pnoc
a Poudniem, m.in. w sprawach przeksztacenia strefy zdemilitaryzowanej
w stref pokoju i wprowadzenia tam wojsk nadzorujcych pastw-czon
kw Komisji Nadzorczej Pastw Neutralnych (Szwecja, Szwajcaria, Pol
ska, Czechosowacja). Inicjatywa ta, podobnie jak dziesitki wczeniej
szych, zawisa w prni, albowiem wkrtce doszo do kolejnego zaostrze
nia napicia na Pwyspie Koreaskim, zwizanego z budow w KRL-D
zapory i elektrowni wodnej w grach Kumgangsan, ktra - zdaniem
Seulu - stanowi moga potencjalne zagroenie dla bezpieczestwa Pou
dnia. Wedug opinii prezydenta Czon Du Chwana Pnoc planowaa
zalanie Poudnia w czasie Igrzysk Olimpijskich w Seulu w 1988 roku.
Tylko dziki szybkiej kontrakcji Poudnia, ktre podjo decyzj o budowie
kontrtamy" na rzece Han, Phenian wycofa si z wczeniejszych planw.
Mimo powracajcych kryzysw, wzajemnych oskare, ktni i swarw,
rzd pnocnokoreaski 23 lipca 1988 roku wystpi z propozycj rozpo
czcia jeszcze w tym roku rozmw trjstronnych w Genewie. Zakadano,
e uczestnikami dialogu bd dwa pastwa koreaskie oraz Stany Zjedno
czone, a w charakterze obserwatorw wystpi przedstawiciele Komisji
Nadzorczej Pastw Neutralnych. Pnoc wezwaa do tzw. etapowej redu
kcji si zbrojnych, w wyniku ktrej siy zbrojne na Pnocy i Poudniu
zostan zmniejszone do 100 tys. onierzy. Kontrol nad caym procesem,
cznie z rozlokowaniem wasnych wojsk w strefie zdemilitaryzowanej,
miaa obj Komisja Nadzoru Pastw Neutralnych. Powysze propozycje
zostay odrzucone przez USA i Kore Poudniow.
Na przeomie 1987 i 1988 roku w Lozannie toczyy si rozmowy
w sprawie wspdziaania Korei Pnocnej przy organizacji Olimpia
dy w Seulu. KRL-D otrzymaa od Midzynarodowego Komitetu Olim
pijskiego propozycj zorganizowania czterech konkurencji. Nieelastycz
ne i nierealistyczne stanowisko Phenianu w sprawie olimpiady spowo167
dowao jednak impas w rozmowach. Prbowano przeama go podczas

rokowa w Panmundonie, obejmujcych rwnie sprawy deklaracji
0 nieagresji, problemy zjednoczenia i wsppracy ekonomicznej, a take
zamiar zwoania konferencji parlamentarnej Poudnia i Pnocy. Ale
1 w trakcie tych rokowa nie osignito porozumienia w sprawie po
wierzenia Korei Pnocnej roli wspgospodarza igrzysk olimpijskich
w Seulu. Mimo to Phenian zgasza wiele nowych propozycji zjednocze
niowych. I tak, 27 maja 1988 roku Kim Ir Sen, podczas obiadu na cze
Mikloa Jakesza, sekretarza generalnego Komitetu Centralnego Komu
nistycznej Partii Czechosowacji, ponowi propozycj zwoania konfe
rencji obu czci Korei, w ktrej uczestniczyliby przedstawiciele rz
dw, partii i organizacji spoecznych Poudnia i Pnocy. Planowane na
jesie spotkanie studentw obu krajw w Panmundonie nie doszo do
skutku, poniewa policja poudniowokoreaska nie dopucia studentw
poudniowokoreaskich do Panmundonu.
Spord propozycji zgoszonych przez rzd Republiki Korei w tym
okresie najistotniejsze wydaj si dwie: inicjatywa prezydenta Ro Teh
Wu z 7 lipca 1988 roku, dotyczca zjednoczenia Korei, oraz z padzier
nika tego roku w sprawie rozwizania kwestii zjednoczenia w aspekcie
midzynarodowym.
Propozycja pierwsza obejmowaa sze punktw programu zjedno
czenia obu pastw koreaskich, a Korea Poudniowa zobowizywaa
si, e:
- aktywnie bdzie dziaa na rzecz wymiany ludzi pomidzy Poud
niem a Pnoc, wczajc w to politykw, przemysowcw, dzien
nikarzy, przywdcw religijnych, osobistoci kulturalne, artystw,
naukowcw, sportowcw i studentw, i zgodzi si na swobodne
podre do obu czci Korei;
- bdzie dziaa na rzecz czenia czonkw podzielonych rodzin
i swobody korespondencji pomidzy nimi;
- bdzie popiera rozwj handlu bezcowego pomidzy obiema
czciami pwyspu;
- nie bdzie przeciwdziaa niemilitarnym transakcjom handlowym
Korei Pnocnej z innymi narodami i bdzie si stara o zapewnie
nie dobrobytu wszystkim Koreaczykom yjcym na podzielonym
pwyspie;
168
- bdzie dy do wspdziaania dyplomatycznego i realizacji wspl

nych interesw narodowych caej Korei;
- bdzie dziaa na rzecz wysikw zmierzajcych do ustanowienia
stosunkw z USA i Japoni i bdzie te kontynuowa wysiki na
rzecz nawizania stosunkw z Chinami i Zwizkiem Sowieckim .
50
Drug inicjatyw przedstawi prezydent Ro Teh Wu podczas wi

zyty w siedzibie Organizacji Narodw Zjednoczonych w padzierniku
1988 roku. Obejmowaa ona propozycj wstpienia obu pastw korea
skich do ONZ, krzyowe" uznanie Korei Pnocnej i Poudniowej
przez Stany Zjednoczone, Japoni, Chisk Republik Ludow i Zwi
zek Sowiecki oraz zwoanie w sprawie zjednoczenia Korei wielostron
nej konferencji z udziaem: USA, Japonii, Chin, ZSRR oraz Korei Po
udniowej i Pnocnej.
KRL-D ofert t odrzucia, przedstawiajc w zamian ide szczytu
Kim Ir Sen - Ro Teh Wu. Nastpnego dnia pnocnokoreaski wice
minister spraw zagranicznych Kang Sok Ju ponowi koncepcj Kim Ir
Sena z 1980 roku na temat utworzenia Konfederacyjnej Republiki
Koryo, a ponadto zaproponowa przeprowadzenie rozmw wojsko
wych i politycznych na wysokim szczeblu, ktre miayby przygotowa
szczyt polityczny Kim Ir Sen - Ro Teh Wu. Spotkanie na szczycie przekonywa Kang Sok Ju - mogoby przynie pozytywne wyniki
w sprawie deklaracji o nieagresji i konfederacji. Ro Teh Wu, pragnc
wizyty w Korei Pnocnej i spotkania z Kim Ir Senem, wysa do
Phenianu szefa wywiadu poudniowokoreaskiego, ktry podczas uro
czystoci z okazji osiemdziesitej rocznicy urodzin Kim Ir Sena prze
kaza wadzom specjalny list od Ro Teh Wu. Niestety, rozwijanie przez
Phenian programu atomowego spowodowao nastpny kryzys we wza
jemnych stosunkach, po raz kolejny oddalajc perspektyw przypie
szenia dialogu.
5. W poszukiwaniu nowych szans dialogu, 1992-1999

Radykalna zmiana sytuacji midzynarodowej i pogbiajca si izolacja
-KRL-D wymuszaa na przywdcach pnocnokoreaskich poszukiwa
nie zupenie nowych form dialogu z Poudniem. Sprawa nie bya jed169
nak prosta, gdy po raz pierwszy od zakoczenia wojny koreaskiej

w 1953 roku sytuacja zewntrzna bya dla Phenianu wyjtkowo nieko
rzystna.
/Zwizek Sowiecki przesta istnie, a nowa Rosja unormowaa stosun
ki z Republik Korei, rozluniajc dotychczasowe wizi z Koreask
R^plmfiki LlSowo^Demokratyczn. Zaamanie podstawy ideologicznej
we wzajemnych relacjach byskawicznie przeoyo si na pogorszenie
wsppracy gospodarczo-handlowej. Moskwa po prostu zrezygnowaa
z uprzywilejowanego traktowania partnera, a to natychmiast doprowa
dzio do ostrego regresu na wszystkich obszarach wsppracy gospodar
czej . ^ y faz kryzysu politycznego weszy te stosunki KRL-D z daw
nymi krajami socjalistycznymi Europy, ktre kolejno odzyskiway su
werenno. Wedug opinii wadz w Phenianie dawni bracia klasowi"
i bojownicy wsplnej sprawy" przeksztacili si ze starych przyjaci
w nowych wrogw. W konsekwencji tej opinii Phenian wycofa z wielu
tych pastw swj personel dyplomatyczny, a wsppraca handlowa
z tymi pastwami obumara, osigajc nierzadko wymiar ladowy. N_"5\et Chiny, ostatni w wiecie sojusznik Korei Pnocnej, mimo protestw
Tmenianu nawizay oficjalne stosunki dyplomatyczne z Seulem i roz
winy z nim owocn wspprac handlowo-gospodarcz. Spektakularne
poraki dyplomatyczne odnotowa take Phenian na forum organizacji
midzynarodowych! 17 wrzenia 1991 roku oba pastwa koreaskie
zostay przyjte do ONZ, co powszechnie odebrano jako historyczn
klsk dotychczasowej strategii KRL-D, zmierzajcej do izolacji Korei
Poudniowej.
W tej sytuacji Kim Ir Sen stara si przej inicjatyw polityczn wyraa zgod, by pnocnokoreaski premier Jon Hiong Muk zoy wi
zyt w Seulu (10-13 grudnia 1991 roku). Podczas tej wizyty podpisa
no porozumienie o pojednaniu, nieagresji, wymianie czonkw rodzin
i wsppracy. Trudne rozmowy na szczeblu premierw kontynuowane
s przez cay rok 1992. Wwczas to dochodzi do trzech spotka szefw
rzdu; powstaje Wsplny Komitet Nuklearny Pnoc-Poudnie, a roko
wania dwustronne dotycz take czenia czonkw rodzin w zaawanso
wanym wieku, grup turystycznych oraz wymiany tzw. specjalnych
wysannikw.
W czerwcu 1994 roku wizyt w Phenianie skada byy prezydent
USA Jimmy Carter. Jej rezultaty s zaskakujce: Kim Ir Sen zgadza si
;
170
na spotkanie na szczycie z prezydentem Korei Poudniowej. Prasa

pnocnokoreask pisze wtedy o historycznym i epokowym wyda
rzeniu".
Tymczasem 8 lipca 1994 rokii^W-wieku 82 lat, umiera na atak serca
Kim Ir Sen. Wadz w kraju przejmuje wyznaczony wczeniej najstarszy
syn KiniTDzong I I . Rozpoczyna si duga, trzyletnia aoba, szczyt
przywdcw zostaje odwoany, a dialog wewntrzkoreaski zamiera.
9 marca 1995 roku Japonia, Korea Poudniowa i Stany Zjednoczone
zawieraj porozumienie o utworzeniu Organizacji Rozwoju Energetyki
Pwyspu Koreaskiego (KEDO), w myl ktrego Phenian ma otrzy
ma dwa nowoczesne reaktory jdrowe - w zamian za rezygnacj
z programu zbroje atomowych. O jakichkolwiek rozmowach zjedno
czeniowych mowy ju by nie moe, gdy wraz z nastaniem okresu
konsolidacji wadzy osobistej modego Kima w Phenianie radykal
nie zaostrza si ton urzdowej propagandy. Marionetki poudniowokoreaskie - gosi oficjalne owiadczenie - podejmujc kampani zo
liwych oszczerstw wobec naszego najwyszego kierownictwa, znalazy
si na dnie cuchncego rynsztoka jako zgraja odartych z ludzkiej
godnoci, przekltych, antynarodowych sprzedawczykw i zdrajcw,
ktrzy obecnie dostarczaj dziki swym wasnym czynom dowodw na
to, e nie mog ju uchodzi za stron dialogu z nami... Teraz ju do
brze wiadomo, e marionetki poudniowokoreaskie to zgraja kreatur,
zajmujca si wycznie najobrzydliwsz, brudn robot. W adnym
wic wypadku nie zasuguj one z naszej strony na przebaczenie za
optacze oszczerstwa, miotane wobec naszego najwyszego kierow
nictwa... Do stosowania takich metod uciekaj si tylko ci, ktrzy zna
leli si w swej egzystencji nad przepaci, bdc w obliczu nieuchron
nej mierci... Teraz ju dobrze wiadomo, e marionetki poudniowo
koreaskie to zgraja kreatur, zajmujca si wycznie najobrzydliwsz
robot" .
51
W grudniu 1997 roku, wraz z penym zagospodarowaniem kolej

nych segmentw wadzy, Kim Dzong I I zazwala na podjcie dialogu
i 9 grudnia tego roku w Genewie rozpoczynaj si czterostronne roz
mowy (Stany Zjednoczone, Chiny, Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna i Republika Korei) w sprawie zastpienia porozumie
nia rozejmowego porozumieniem pokojowym. 25 lutego 1998 roku
prezydent Republiki Korei Kim Dae Dzung proponuje Kim Dzong
171
Iowi spotkanie na szczycie. Przywdca pnocnokoreaski nie odpo

wiada na ofert. Niepowodzeniem kocz si te rokowania w Gene
wie, a Phenian - wbrew oficjalnym deklaracjom - rozbudowuje poten
cja rakietowy, przypiesza badania nad broni nuklearn i powiksza
swoje zasoby broni chemicznej i biologicznej. Rwnolegle, rwnie
wbrew oficjalnym deklaracjom, intensyfikuje dziaania sabotaowo-dywersyjne na Poudniu.
17 wrzenia 1996 roku pnocnokoreaski szpiegowski okrt pod
wodny narusza wody terytorialne Poudnia i grznie na mielinie 24 osoby zostaj zastrzelone, jedna schwytana, jednej udaje si uciec,
jedenastu czonkw zaogi popenia zbiorowe samobjstwo. 22 czerwca
1998 roku kolejny szpiegowski okrt podwodny zostaje przejty przez
Poudnie po zapltaniu si w sieci rybackie. Dziewicioosobowa zaoga
popenia zbiorowe samobjstwo. Zaledwie kilka tygodni pniej na
play w miecie Tongha na Poudniu zostaj znalezione zwoki koman
dosa z Pnocy. Prawdziwy szok wiat przeywa 31 sierpnia 1998 roku,
kiedy to KRL-D przeprowadza udan prb z rakiet dalekiego zasigu,
ostatni czon rakiety przelatuje nad japosk wysp Hokkaido i wpada
w wody Pacyfiku. Udany eksperyment rakietowy Phenianu wywiera
fatalny wpyw na dialog wewntrzkoreaski, zamraa dialog japosko-pnocnokoreaski i spotyka si z ostr krytyk Waszyngtonu. Kon
frontacyjny kurs Korei Pnocnej wobec Poudniowej nie sabnie; z wi
ny Phenianu ponownie dochodzi do wzrostu napicia midzy oboma
pastwami. 20 listopada 1998 roku marynarka wojenna Republiki Korei
rusza w pocig za kolejnym szpiegowskim okrtem KRL-D i po kilku
godzinach, 18 grudnia, zatapia go. 15 czerwca 1999 roku na spornych
wodach Morza tego dochodzi do kolejnej wymiany ognia midzy
jednostkami marynarki wojennej obu pastw, w wyniku czego p
nocnokoreaski okrt podwodny zostaje zatopiony. Wrzawa propagan
dowa, ktra przy tej okazji wybucha w Phenianie, pozostaje w jaskrawej
sprzecznoci z prowadzonymi rwnolegle na rnych paszczyznach
rozmowami obu stron.
Phenian nie ma ju alternatywy i w obliczu wszechogarniajcego
kryzysu wewntrznego, spotgowanego izolacj zewntrzn, zmuszony
jest odpowiedzie na ofert Poudnia. Zrujnowana gospodarczo i wyni
szczona biologicznie Korea Pnocna, stojc w poowie lat dziewi
dziesitych w obliczu powszechnego godu, podejmuje dialog w prze172
konaniu, e i t rozgrywk z Kore Poudniow zakoczy sukcesem:

uzyska^czekjwan pomoc ywnociow i humanitarn, poprawi swj
wizerunek w wiecie i zyska na czasie. Przy takich zaoeniach trudno
jednak oczekiwa znaczcych postpw w polityce zjednoczenia czy te
powanie myle o bliskiej perspektywie jednoci pastwowej 70-milionowego narodu.
Przypisy
1
Dae-Sook Suh, Kim U Sung... s. 214; szerzej na temat wczesnej polityki

militarnej KRL-D: R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit., s. 594-602.
A Handbook of North Korea, Seul 1996, s. 35.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. HI, s. 263, 569; tamie, t. V, s. 44, 125.
Kim Ir Sen, O Ducze w naszej rewolucji, t. I, Phenian 1979, s. 352.
Kim Hakjoon, Koreas Relations... s. 291-292; B.K. Gills, Korea versus Korea.
A Case Contested Legitymacy, London-New York 1996, s. 94.
Kim Ir Sen, Referat sprawozdawczy KC PPK na V Zjazd, Phenian 1971, s. 96-98,
108-110; Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim Ir Sena, Phenian
1971, s. 266; Peace and Cooperation. White Paper
s. 71.
B.K. Gills, op. cit., s. 151.
Kim Hakjoon, Koreas Relations..., s. 24.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. V, s. 48; tene, O Ducze w naszej rewolucji, 1.1,
s. 525; tame, t. II, s. 104; Kim Ir Sen, Odpowiedzi na pytania dziennikarzy zagranicz
nych, Phenian 1975, s. 69-75.
B.K. Gills, op. cit.,s. 151-160.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung..., s. 231; B. Cumings, Koreas Place in the Sun...,
s. 243-247; Kim Han Gir, op. cit., s. 578-583.
Dziaalno teiTorystyczna i sabotaowa Korei Pnocnej na Poudniu ma bogat
literatur, szerzej na ten temat: Vantage Point. Developments in North Korea", Seoul 1999,
X X , nr 2, s. 43, oraz Soeul 1996, L XIX, nr 10, s. 16; A Handbook of North Korea...,
s. 47-50; Kim Hakjoon, Koreas Relations..., s. 24; R.A. Scalapino, Chong Sik Lee, op. cit.,
s. 614; Peace and Cooperation. White Paper..., s. 16-18; Korea News Review", 1996, nr 12,
s. 34, oraz nr 2, s. 6; Far Eastem Economic Review", 1996, nr 7, s. 32.
Imperialisty SSzA rozwizali wojnu w Koriei, s. 261-262; Kim Han Gir, op. cit.,
s. 512; Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim Ir Sena..., s. 260-261:
B.K. Gills, op. cit., s. 154-155; G.D. Boulichev, Moscow and North Korea..., s. 90.
2
1 0
11
12
13
1 4
15
16
173
1 7
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. V, s. 17.

Tene, Referat sprawozdawczy KC PPK na V Zjazd..., s. 105-107.
i ' Dae-Sook Suh, Kim 11 Sung..., s. 234.
Tame, s. 235-236. Kim Chong-tae uznano w Korei Pnocnej za mczennika
rewolucji, komitet polityczny Komitetu Centralnego PPK uchwali na jego cze spe
cjaln rezolucj, parlament nada mu tytu Bohatera Republiki, fabryka lokomotyw
elektrycznych i jedna ze szk rednich w Phenianie otrzymay jego imi. W Phenianie
opublikowano wiele dokumentw Rewolucyjnej Partii Zjednoczenia", informujc, i
mimo licznych aresztowa partia nadal dziaa i odnosi sukcesy.
Kim Ir Sen, Dziea wybrane, t. DI, s. 514.
Pytani przez autora o przyczyny niepowodze partyzanckiej ofensywy Phenianu,
pnocnokoreascy politycy, dyplomaci i uczeni wskazywali przede wszystkim na
nisk wiadomo klasow i narodow spoeczestwa poudniowokoreaskiego, nie
spotykan w wiecie skal masowych represji wobec przeciwnikw reimu, obecno
militarn USA na Poudniu, ktra paraliuje aktywn walk mas ludowych z fa
szystowskim reimem" i, na samym kocu, bdy taktyczne i polityczne poudnio
wokoreaskich rewolucjonistw", ktrzy zbyt otwarcie gosili radykalne hasa spoe
cznej przebudowy, nie majce spodziewanego odzewu w mao uwiadomionym spoe
czestwie Poudnia. Powysze wyjanienia pojawiay si wielokrotnie jako oficjalne
stanowisko K R L - D w sprawie przyczyn niepowodze poudniowokoreaskiej rewo
lucji.
B.K. Gills, op. cit., s. 165; H.P. Bix, Regional Integration: Japan and South Korea
in American - Koreas Asian Policy, w: F. Baldwin (ed.), Without Paralel; The
American-Korean Relationship sice 1945, New York 1973, s. 179-232. Szerzej o pou
dniowokoreaskich problemach ekonomicznych: W.D. Reeve, The Republic of Korea:
A Political and Economic Study, London 1963; P. Kuznets, The Korean Economy Issues
and Development, Berkeley 1980.
Baik Bong, op. cit., s. 3; Revolutionary Activities of Comrade Kim U Sung,
Pyongyang 1970, s. 1-3; Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim Ir
Sena..., s. 3.
Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim Ir Sena..., s. 265.
Kim Ir Sen, O Ducze w naszej rewolucji, t. I, s. 335-338.
Sekretarz Komitetu Centralnego PPK i przewodniczcy parlamentarnej komisji
spraw zagranicznych prof. Hwang Jang-yop podczas rozmowy z autorem (lipiec 1987 r.)
owiadczy, e zaskoczenie kierownictwa pnocnokoreaskiego wizyt Kissingera
w Pekinie byo cakowite. Indagowany przez Koreaczykw w tej sprawie ambasador
ChRL w Phenianie rwnie wykazywa nie mniejsze zaskoczenie. Kim Ir Sen, Odpo
wiedzi na pytania zadane przez dziennikarzy z rnych krajw wiata, Phenian 1973,
s. 42,; tene, O Ducze w naszej rewolucji, t. D, s. 389.
Dokumentacja prasowa PAP, Warszawa 1972, s. 11-17.
Kim Ir Sen, O Ducze w naszej rewolucji, t. II, s. 389; tene, O trzech zasadach
zjednoczenia ojczyzny. Rozmowa z przedstawicielami strony poudniowokoreaskiej,
1 8
2 0
2 1
2 2
2 3
2 4
2 3
2 6
2 7
28
2 9
174
ktrzy wzili udzia w rozmowach politycznych midzy Pnoc a Poudniem 3 V i 3 X I

1972 r., maszynopis powielony, s. 15-16.
3 M. Oksenberg, A Decade of Sino-American Relations, .foreign Affairs", 1982,
t. 61, nr 1, s. 175-195; Z. Brzeziski, Cztery lata w Biaym Domu. Wspomnienia,
Warszawa 1990, s. 188; tene, Plan gry USA-ZSRR, Gdask 1988, s. 220-221; H. Kis
singer, op. cit., s.799-802; Wsplny komunikat, nakadem Wydziau Kulturalnego przy
ambasadzie ChRL w Warszawie, 1972, s. 1-6.
31 Dokumenty polityki zagranicznej ChRL (1971-1976), Warszawa 1979, s. 3839.
Tame, s. 112; Polityka zagraniczna Chiskiej Republiki Ludowej 1973-1976,
Warszawa 1980, s. 159, 162, 320; Dokumenty polityki zagranicznej ChRL (1978),
Warszawa 1980, s. 8; Dokumenty polityki zagranicznej Chiskiej Republiki Ludowej
(1973), opra. J. Rowiski, Warszawa 1980, s. 116; Xl Wsiekitajskij sjesd Kommunisiczeskoj Partii Kitaja (Dokumenty), Pekin 1977, s. 63-76; Teoria przewodniczcego Mao
0 podziale trzech wiatw stanowi doniosy wkad w marksizm-leninizm, artyku redak
cyjny Renmin Ribao" (streszczenie), b.r.w., s. 1-27.
Szerzej na temat wczesnej polityki chiskiej: W. J. Dziak, Albania miedzy Belgradem,
Moskw i Pekinem, Warszawa 1991, s. 158-163; Dokumenty polityki zagranicznej... (1977),
s. 106: rda i przebieg konfliktu z KP Chin, Warszawa 1969, s. 162-163, 332, 441:
Ch.F Ostermann, New Evidence on the Sino-Soviet Border Dispute, 1969-1971, w : The Cold
War in Asia, ,3ulletin Issues", Washington D.C., 1995/1996, nr 6-7, s. 187.
Relacja ustna sekretarza K C PPK, przewodniczcego parlamentarnej komisji
spraw zagranicznych KRL-D, przekazana autorowi w kwietniu 1986 r., podczas w i a
towego Festiwalu Idei Ducze w Wiedniu.
O. Weggel, China und die USA, China Aktuell", lipiec 1977, s. 396. Te: Peking
und Washington nach Fords Chinareise, China Aktuell", stycze 1976, s. 854-857; Die
amerikanische Werbindungsburo in Peking arhalt seincn vierten Worsitzenden, China
Aktuell", czerwiec 1977, s. 332; Kim Hakjoon, Koreas Relations..., s. 508.
Chinese-Korean Friendship-Deep-Rooted and Flourishing, Beijing 1975, s. 3.
Kim Ir Sen, Odpowiedzi na pytania dziennikarzy zagranicznych, s. 4.
Dokumenty polityki zagranicznej..., s. 20
Tame, s. 77.
Tame, s. 81.
List KC APP i rzdu Albaskiej Socjalistycznej Republiki Ludowej do KC KP Chin
1 rzdu chiskiego, Tirana 1978. Szerzej na temat sporu chisko-albaskiego i jego
konsekwencji patrz: W. J. Dziak, Albania..., s. 160-170.
Relacja ustna sekretarza Komitetu Centralnego PPK i przewodniczcego komisji
spraw zagranicznych prof. Hwang Jang-yopa, przekazana autorowi w Phenianie, w lipcu
1987 r.
Dokumenty polityki zagranicznej Chiskiej Republiki Ludowej (1980), opra.
J. Rowiski, Warszawa 1983, s. 165-174; D. Wokogonow, Siem wodiej..., ks. 2,
Moskwa 1995, s. 59-62; G.D. Boulichev, op. cit., s. 91-93.
3 2
3 3
3 4
3 5
3 6
3 7
38
39
4 0
Al
4 2
4 3
175
4 4
M. Burdelski, Czy Korea bdzie zjednoczona do koca XX wieku?, Toru 1995,

s. 118; South-North. Dialog in Korea, Seoul 1975, s. 42
South-North..., s. 59.
Asia Reesarch Bulletin", 1972, t. II, nr 3, s. 1068-1073.
Kim Ir Sen, Odpowiedzi na pytania dziennikarzy zagranicznych, s. 306.
Kim Ir Sen, Referat sprawozdawczy KC PPK na VI Zjazd, Phenian 1980, s. 75-76.
Tamie.
Vantage Point. Developments in North Korea", July 1988, t. X I , nr 7, s. 11.
Biuletyn Ambasady K R L - D w Warszawie", luty 1996, s. 2.
4 7
4 8
5 0
5 1
ROZDZIA V
Po rozpadzie imperium Zwizku Sowieckiego oywiy si zadawnione

spory poudniowokoreaskich elit politycznych wok rychych perspe
ktyw unifikacji Pwyspu Koreaskiego. Modelowe scenariusze przy
szego zjednoczenia Korei stay si obiektem analizy badaczy najbar
dziej prestiowych uczelni i orodkw naukowo-badawczych Poudnia,
cile powizanych z instytucjami rzdowymi i wywiadem Korei Pou
dniowej. Federacja, konfederacja, absorpcja to propozycje majce tylu
przekonanych zwolennikw, co zdeklarowanych przeciwnikw. W ka
dej z nich tkwi bowiem wielkie szanse, ale i niemae zudzenia i zagro
enia.
Nie jest zamiarem autora prezentacja wszystkich moliwych scena
riuszy zjednoczenia, powstajcych jake czsto w zaciszu akademic
kich gabinetw, a nierzadko na zamwienie rzdzcej elity, ani tym
bardziej prognozowanie, ktry z tych modeli (federacja, konfederacja,
absorpcja) wydaje si dla Korei rozwizaniem najbardziej prawdopo
dobnym. Zbdne tu s te analizy porwnawcze (co byo szczeglnie
modne w poowie lat dziewidziesitych) procesu zjednoczenia Nie
miec z podobnym, perspektywicznym procesem zjednoczenia Korei.
Poszukiwanie analogii w tej dziedzinie uwaam za ryzykowne, niesto
sowne, a nawet nieuprawnione. Nie warto te przypomina bardzo
wielu zupenie nietrafnych prognoz i ekspertyz, za ktrymi kryj si
nazwiska znanych i powszechnie cenionych autorytetw, przewiduj
cych upadek KRL-D i zjednoczenie obu pastw koreaskich jeszcze
Spotkanie podzielonych rodzin, 2000
177
przed kocem X X wieku. Moje trzydziestoletnie dowiadczenie bada

cza pnocnokoreaskiej rzeczywistoci, oparte w niemaym stopniu
na bezporednich kontaktach z wieloma wybitnymi przedstawicielami
pnocnokoreaskiej elity politycznej zarwno w kraju, jak i poza jego
granicami, nie uprawnia mnie w najmniejszym stopniu do prognozo
wania dalszego rozwoju sytuacji na Pnocy ani tym bardziej do wy
rokowania o realnych perspektywach unifikacji kraju. Towarzyszca
mi stale wiadomo poznawczego niespenienia nakazuje rozwag
i wstrzemiliwo przy wszelkich ocenach.
Wypracowanie prognozy zachowania si Korei Pnocnej graniczy
z cudem - powtarzaj znawcy problemu i bezradnie przyznaj, e kla
syczne metody zbierania informacji w tym kraju i o tym kraju zawo
dz. Najczciej bowiem mamy do czynienia ze strzpami informacji
i meldunkw, ktre dopiero w poczeniu z fragmentami wystpie
liderw zoy mona w jak logiczn cao. Przewidywanie procesu
transformacji w takim kraju jak KRL-D jest nie tylko ryzykowne co
do zakresu i tempa, ale take co do samej jego istoty. wiadomo, e
proces taki jest nieuchronny, nieodzowny czy konieczny, bynajmniej
nie uatwia nam odpowiedzi na pytanie - kiedy i jak si dokona, kto
lub co okae si motorem przemian. Bdzie to sytuacja wewntrzna
kraju czy te wola i konsensus pastw zewntrznych? W kraju tak
mao przezroczystym" i czytelnym" nigdy do koca nie wiadomo,
co si naprawd moe przydarzy, a oficjalne dziaania i deklaracje
czsto zawieraj drugie dno", uformowane przez trudne do przenik
nicia wpywy, dziaania, kompromisy i naciski. Zupenie odmiennie
wyglda sprawa oceny postawy Poudnia, gdzie polityka informacyjna
i kierunki polityki zewntrznej wpisane s w kontekst pastwa demo
kratycznego.
Autor nie bdzie epatowa czytelnika scenariuszami hipotetycznych
modeli ani tym bardziej wychodzi naprzeciw akademickim pretensjom
do szybkich uoglnie. Sprawa jest zbyt zoona - wielowarstwowa,
utkana z tak ogromnej liczby najrniejszych sprzecznoci, e do wszel
kich hipotez i ocen naley podchodzi z wielk rozwag i odpowie
dzialnoci.
W peni wiadom tego stanu rzeczy staram si jedynie wskaza na
istotne bariery i ograniczenia, ktre zjednoczenie Korei czyni procesem
mozolnym, trudnym, rozoonym na dziesiciolecia, a nie na lata.
178
1. Uwarunkowania
midzynarodowe
CHINY
Radykalna zmiana sytuacji midzynarodowej oraz niechlubny koniec so
wieckiego reimu i imperium dokonay kapitalnych przetasowa, w za
sadniczy sposb zmieniajc globalny ukad si na wiecie. Dokonujcy
si przewrt by tak gboki, e wiat pierwszej poowy lat dziewidzie
sitych w niczym nie przypomina midzymocarstwowego ukadu si
jeszcze sprzed lat piciu. Zmiany w Europie miay wymiar historyczny:
odzyskiwanie suwerennoci przez kraje Europy rodkowowschodniej,
zjednoczenie Niemiec, rozszerzenie NATO na Wschd i gbokie pro
cesy transformacji na obszarach byego Zwizku Sowieckiego. Sprawiy
one, e mapa polityczna Europy przeorana zostaa najgbiej od czasw
zakoczenia I I wojny wiatowej. Tymczasem te wielkie geopolityczne
zmiany, ktre wywary znaczcy wpyw na globalny ukad si na wiecie,
nie od razu i nie bezporednio zawayy na rozwoju sytuacji w Azji
Wschodniej, a Koreaczycy z Pnocy i Poudnia nie mieli poczucia, e
yj w erze pozimnowojennej. Wprawdzie nowa demokratyczna Rosja
szybko znormalizowaa stosunki z Kore Poudniow (podobnie jak
wczeniej postpiy kraje Europy rodkowowschodniej), a w lad za
ni, z pewnym opnieniem, uczyniy to Chiny jednakowo nie wpy
no to radykalnie na popraw wewntrzkoreaskich relacji ani te nie
przybliyo procesu unifikacji. Nie zaobserwowalimy rwnie gwa
townego poparcia idei zjednoczenia przez najbliszych ssiadw, przy
jaci i wrogw.
Wrd wielu wybitnych znawcw problematyki koreaskiej od lat
funkcjonuje pogld, e klucze do rozwizania problemu koreaskiego
le w Pekinie, i tylko od dobrej woli Chin zaley, kiedy i na jakich
warunkach nastpi unifikacja. W opiniach tych odnajdujemy jedynie
czstk prawdy, j Chiny s wprawdzie jedynym sojusznikiem KRL-D
w wiecie, s te gwnym sponsorem pomocy dla tego kraju, ale nie
znaczy to jeszcze, e Pekin ma w swych rkach wszystkie dostpne
instrumenty nacisku, ani tym bardziej e z tych instrumentw moe
swobodnie korzysta. Wprost przeciwnie - bywa tak, e sam Pekin
zaskakiwany jest decyzjami Phenianu, a rozszyfrowanie prawdziwych
intencji liderw pnocnokoreaskich nastrcza mu wiele trudnoci.
Chiny maj wiadomo historycznej nieuchronnoci zjednoczenia
179
Korei. Kierujc si jednak interesami wasnej polityki mocarstwowej,

pragn one cay proces maksymalnie rozoy w czasie, rozbi na etapy
i podda kontroli wielkich mocarstw, wrd ktrych Pekin odgrywaby
gwn rol.
Pami w polityce to rzecz wana, a syndrom wietnamski jest zbyt
wieym dowiadczeniem Chiczykw, by nie pamitali, co wydarzyo si
trzy lata po zjednoczeniu Wietnamu, kiedy to wczorajsi przyjaciele,
sojusznicy i klasowi bracia w sposb najzupeniej nieoczekiwany prze
ksztacili si w lokalnego hegemona". Obalili propekiski reim w Kampuczy, zneutralizowali chiskie wpywy w Laosie, doprowadzili do regu
larnej wojny granicznej z Chisk Republik Ludow w 1979 roku, po
wanie zagraajc istotnym interesom Chin w Azji Poudniowo-Wschod
niej. Casus Wietnamu by wielce pouczajc i bolesn lekcj dla Chin,
przypominajc jako ywo aktualno starej chiskiej doktryny, nakazujcej
wadcom trzymanie u granic cesarstwa pastw rozbitych, zwanionych
i sabych, a przeto niezdolnych do podjcia jakichkolwiek akcji przeciwko
cesarstwu.
W tej sytuacji wizja silnej, zjednoczonej Korei, owadnitej arliwym
nacjonalizmem, bardzo szybko moe zwrci si przeciwko Chinom,
z ktrymi Korea nie ma ostatecznie uregulowanych granic, a miliony jej
wspziomkw mieszkaj tu za rzek Jal, na ziemiach nalecych onegdaj
do suwerennego pastwa Koreaczykw. Potencjalnych elementw do
ktni i sporw jest wic a nadto.
Chiny uwaaj (cho oficjalnie nikt tego nie powie), e status przy
szej zjednoczonej Korei winien by szczegowo unormowany midzy
pastwowym traktatem z udziaem wielkich mocarstw, ktry jedno
znacznie rozstrzygaby problemy statusu wojsk amerykaskich na Pou
dniu, spraw przyszych sojuszy zjednoczonego pastwa czy kwestie
wyposaenia jednolitej armii w bro jdrow i rodki jej przenoszenia.
Pozostaje oczywiste, e dla Pekinu spraw priorytetow jest takie
usytuowanie Korei w Azji Wschodniej, ktre uniemoliwi przeksztace
nie jej w silne pastwo proamerykaskie, zwrcone przeciw Chinom, co
powanie naruszyoby sytuacj geostrategiczn Pastwa rodka na rzecz
jego gwnego rywala w Azji - Stanw Zjednoczonych.
Analitycy gier strategicznych w Pekinie bior rwnie pod uwag to,
co dzi wydaje si mao prawdopodobne, a mianowicie, e zjednoczona
Korea mogaby stworzy z Japoni cisy alians gospodarczo-politycz180
ny, ktry po poczeniu ich potencjaw ekonomicznych i demograficz

nych stanowiby potn si w regionie, zdoln skutecznie przeciwsta
wi si chiskim wpywom. W Pekinie pojawiaj si te zgoa odmienne
opcje. Korea, zjednoczona przy walnym udziale Chin, moe by prze
cie wanym atutem w grze geostrategicznej Pekinu. Nie trzeba duej
wyobrani, by dostrzec, e wielce prawdopodobna jest i taka sytuacja,
w ktrej zjednoczona Korea staje si doskonaym partnerem Chin w po
lityce powstrzymania Japonii przed ponownym wkroczeniem na drog
politycznej ekspansji. Na razie jednak wszystkie te scenariusze pozostaj
w sferze politycznych hipotez i symulowanych gier strategicznych. Dzi
priorytety s inne: gwnym celem Chin jest utrzymanie politycznego
status quo na pwyspie, co w praktyce oznacza poparcie dla Korea
skiej Republiki Ludowo-Demokratycznej jako niezalenego podmio
tu w stosunkach midzynarodowych. To, czego najbardziej obawiaj
si Chiczycy, to niekontrolowany rozwj wydarze na pwyspie i na
ge zaamanie si KRL-D, a w konsekwencji ywioowy, spontaniczny
i mechaniczny proces absorpcji komunistycznej Pnocy przez kapitali
styczne Poudnie.
I Dylemat chiskiej polityki wobec Korei Pnocnej polega na tym, e
Chiczycy stali si w pewnym sensie zakadnikami wasnej polityki,
stwarzajc przywdcom w Phenianie znacznie szersze, niby chcieli,
pole politycznego manewru. Stao si oto tak, e z jednej strony Chiny
musz wspiera wadze w Phenianie, by nie dopuci do zaamania
reimu lub zbyt gwatownego jego osabienia; z drugiej za (co jest ju
mniej skuteczne) nakaniaj Kim Dzong Ila do przebudowy swej gospo
darki i wkroczenia na drog reform. Reform, ktre - jak uczy przykad
Chin - nie musz prowadzi do samozagady systemu i erozji monopolu
komunistycznej partii.
Tymczasem liderzy Korei Pnocnej majc pewno, e Chiny ich nie
opuszcz (bo nie ley to w ich interesie), graj na zwok, delektujc si
sukcesami celw doranych i poszukiwaniem nowych instrumentw
przetrwania. Pikanterii caej sprawie dodaje okoliczno, e sami liderzy
pnocnokoreascy nie do koca ufaj Chiczykom: Dzi nadal moe
my liczy na Chiny, bo jestemy im potrzebni, wydaje im si, e mog
nami gra, ale jutro - czy nie bd chcieli nas przehandlowa, jak
Gorbaczow przehandlowa Niemcy?" - powiedzia Kim Ir Sen. W sze
lat pniej podobne obawy wyrazi Kim Dzong II: Chiny popieraj nas,
181
chc stabilizacji na pwyspie i szczerze zatroskani s naszymi proble

mami. Ale nie zapominajcie - Chiny to wielki kraj, wielkie mocarstwo maj wic swoje wasne interesy i swoje wasne priorytety w Azji. Nie
widz teraz zagroenia z tej strony, ale za par lat, kt moe przewi
dzie, jaka bdzie sytuacja" .
Przywdcy chiscy, znajc zapewne obawy i troski liderw KRL-D,
staraj si przekona Phenian, e umocnienie suwerennoci tego kraju
zaley przede wszystkim od jego stabilizacji wewntrznej i konsolidacji
ekonomicznej. Dlatego nakaniaj Kim Dzong Ila nie tylko do reform
wewntrznych, ale i do zaniechania konfrontacyjnej polityki na pwy
spie. S zainteresowani dialogiem wewntrzkoreariskim, ale decyduj
cego i bezporedniego wpywu na jego ksztat nie maj. Z sympati
odnosz si do propozycji Seulu zmierzajcych do rozwinicia z Pno
c szerokiej dwustronnej wsppracy gospodarczej i budowy militarnej
podstawy wzajemnego zaufania, popieraj te szersze dyplomatyczne
otwarcie Phenianu na wiat, susznie w tym otwarciu upatrujc wany
element stabilizacji reimu i nie mniej wany ^ g n a powrotu Korei
Pnocnej na ono spoecznoci midzynarodowefiKoreaska Republika
Ludowo-Demokratyczna nie jest jednak dla Chin sojusznikiem atwym
ani tym bardziej spolegliwym. Wprost przeciwnie, za fasad gestw
przyjani, kaskad toastw i fajerwerkw oficjalnych owiadcze Phenia
nu kryje si czsto polityka mroczna, niezrozumiaa, nielogiczna, nie
spjna, a czasem zaskakujca, ktra przysparza chiskim przywdcom
niemao problemw i przyprawia ich o nieustanny bl gowy. Kim Ir
Sen zyska niegdy wrd chiskich politykw przydomek gorcy
kartofel", co miao by przestrog przed oparzeniami i kopotami; teraz
pseudonim ten scedowano na Kim Dzong Ila. Wadze chiskie niepokoi
te fakt, i przeduajcy si kryzys w KRL-D negatywnie odbija si na
sytuacji tych chiskich prowincji, w ktrych przebywa ju ponad
100 tys. uchodcw pnocnokoreaskich, a trzykrotnie wicej szykuje
si do ucieczki ze swego kraju. W konsekwencji zbiorowe ucieczki
obywateli KRL-D na teren zachodnich ambasad w Pekinie przyczyniaj
Chinom powanych dyplomatyczno-politycznych problemw.
1
Pogarszajca si sytuacja wewntrzna w Koreaskiej Republice Lu

dowo-Demokratycznej i pomylne przejcie penej wadzy przez Kim
Dzong Ila sprawiy, e Phenian - wiadom zagroenia i izolacji zewn
trznej - pragn upatrywa w Chinach najwaniejszego partnera i soju182
sznika, podczas gdy Pekin podkrela (przynajmniej oficjalnie) wol

prowadzenia polityki rwnego dystansu" wobec obu pastw korea
skich. Lata 1999-2001 to okres oywionych kontaktw chisko-pnocnokoreaskich. W czerwcu 1999 roku wizyt w Pekinie skada prze
wodniczcy Najwyszego Zgromadzenia Ludowego Kim Yong Nam,
a w padzierniku tego roku, pod pretekstem pidziesiciolecia nawi
zania stosunkw dyplomatycznych, odwiedza Phenian chiski minister
spraw zagranicznych Tang Jixuan. W maju 2000 roku z wizyt do Pe
kinu przybywa przewodniczcy K i m Dzong I I . Jej przebieg, w przede
dniu pierwszego historycznego szczytu w Phenianie, zyskuje szczeglne
znaczenie. Kolejna, tajna, wizyta Kim Dzong Ila w Chinach odbywa si
w styczniu 2001 roku, a jej gwnym celem staje si koordynacja wspl
nej linii Pekinu i Phenianu wobec Stanw Zjednoczonych. W kilka
miesicy pniej dochodzi do spektakularnej wizyty Kim Dzong Ila
w ambasadzie Chiskiej Republiki Ludowej w Phenainie.
Oywienie i ocieplenie wzajemnych kontaktw nie wiadczy bynaj
mniej o zmianie ocen czy przewartociowaniu dotychczasowej strategii
Pekinu. Jest akurat odwrotniTChiny oficjalnie wspieraj Phenian, ale
czyni to tylko dlatego, e na skutek zmian w otoczeniu midzynarodo
wym niespodziewanie wzrosa pokusa Pekinu wobec instrumentalnego
wykorzystania Korei Pnocnej w regionalnej i globalnej grze midzy
mocarstwowej. Chiny mogyby odegra kluczow rol w procesie zjed
noczenia Korei, ale wane interesy zewntrzne i uwikania midzynaro
dowe bardziej skaniaj przywdcw chiskich do rozwagi i ostronoci
ni do przesadnej aktywnoci.
Wydaje si, e Kim Dzong II ma tego wiadomo i stara si gra na
wielu fortepianach", nie zwaajc na wczeniejsze deklaracje czy
uzgodnienia, powodujc irytacje jednych partnerw i rado drugich.
Chiny maj pen wiadomo, e ukadaj" si z partnerem trudnym
i nieobliczalnym, w pewnym sensie nieszczerym" i nielojalnym",
przygotowanym na kad gwatown i niespodziewan wolt polityczn.
W tym sensie wielu zaskoczy, a Chiczykw jedynie upewni upubliczniony przebieg poufnej rozmowy Kim Dae Dzunga z Kim Dzong Hem,
w ktrej ten ostatni opowiedzia si za obecnoci Stanw Zjednoczo
nych w Azji jako gwaranta stabilnoci i pokoju w Azji Wschodniej, co
byo jaskrawo sprzeczne z intencjami Pekinu. Chiczycy nie bez iryta
cji odebrali te zawarte porozumienie Putina z Kim Dzong Hem, ktre
183
pomija interesy chiskie przy budowaniu nowego odcinka trasy trans

syberyjskiej czcej obie Koree z Europ. W tej sytuacji Chiny musiay
zareagowa i ku kompletnemu zaskoczeniu Phenianu aresztowano chi
skiego milionera Yanga Bina, ktrego Phenian bez uzgodnienia z Chi
nami mianowa naczelnikiem specjalnej strefy wolnorynkowej" na
granicy chisko-pnocnokoreaskiej. By to wyrany sygna pod adre
sem Kim Dzong Ila: nie powinnicie tego robi bez porozumienia
z nami.
ROSJA
Stanowisko Rosji w sprawie zjednoczenia Korei - gdyby pokusi si
o prb odczytania go z ostatniego dokumentu midzypastwowego,
jaki podpisali prezydent Wadimir Putin i przewodniczcy Kim Dzong
II podczas jego pobytu w Moskwie 4-6 sierpnia 2001 roku - w olbrzy
mim stopniu powiela oficjaln postaw Korei PnocnejpKosja opowiada si wic za pokojowym i samodzielnym zjednoczeniem kraju oraz
za wycofaniem wojsk amerykaskich z Poudnia, ktrych obecno
uwaa, podobnie jak Phenian, za przeszkod w dialogu wewntrzkoreaskim". Tymczasem za przedsiwzicie czysto pokojowe, ktre jak napisano - nie stanowi zagroenia dla adnego pastwa, uznajcego
suwerenno KRL-D" , przyjmuje wzbudzajcy powszechny niepokj
wiata pnocnokoreaski program rakietowy.
Na szczcie to tylko dyplomacja. W rzeczywistoci po rozpadzie
imperium sowieckiego (dokadnie od 1992 roku) Rosja istotnie zmniej
szya dostawy sprztu i uzbrojenia dla Koreaskiej Armii Ludowej
(szczeglnie dla wojsk ldowych), ale marynarka wojenna i lotnictwo
obu krajw kontynuowao wspprac bez wikszych ogranicze.
W okresie rzdw Borysa Jelcyna stosunki rosyjsko-pnocnokoreaskie przeyway najwikszy regres. Rosja przestaa by pierwszym
partnerem ekonomicznym Korei Pnocnej, a w dwustronnych relacjach
pojawi si problem kontroli urzdze jdrowych, praw czowieka i roz
licze w wymianie handlowej. Moskwa naciskaa te na szybkie podpi
sanie przez Phenian porozumienia w sprawie spaty zaduenia KRL-D
wobec dawnego Zwizku Sowieckiego, ktre szacowano na 6 mld
dolarw amerykaskich. Korea Pnocna tymczasem bardzo krytycznie
ocenia sytuacj wewntrzn Rosji i protestowaa przeciw pogbiajcej
si wsppracy rosyjsko-poudniowokoreaskiej, a szczeglnie przeciw
2
184
rosyjskiemu eksportowi broni w ramach spaty zaduenia. Wpywy

Rosji w Korei Pnocnej ulegy widocznemu ograniczeniu, co byo kon
sekwencj zarwno nowych priorytetw w rosyjskiej polityce zagra
nicznej, jak i malejcego zainteresowania Moskwy krajem, ktry uloko
wano na dalekich peryferiach rosyjskiej polityki.
Wyrane zmiany w podejciu Rosji do Korei Pnocnej nastpiy
dopiero na przeomie 1999 i 2000 roku, a za impuls do tych zmian
naley uzna postaw Moskwy. Pragna ona powrotu na Pwysep
Koreaski w momencie, kiedy spoeczno midzynarodowa podja
aktywne wysiki na rzecz zmniejszenia napicia na pwyspie, a jed
noczenie (rwnolegle do nich) zarysowaa si realna perspektywa
dialogu midzy Kore Pnocn a Poudniow . Rosja, ktra wczeniej
sama ograniczaa sw obecno na pwyspie, w nowej sytuacji uzna
a, e musi tam szybko powrci. Pojawia si po prostu realna groba,
e przyszy proces pokojowy i zwizane z tym rozstrzygnicia mogy
by toczy si nie tylko bez udziau Rosji, ale nawet wbrew jej
interesom. W tej nowej jakociowo sytuacji rosyjski minister spraw
zagranicznych Igor Iwanow podpisuje w Phenianie w lutym 2000 roku
Ukad o przyjani, wsppracy i dobrym ssiedztwie", w miejsce po
przedniego, ktrego wano wygasa kilka lat wczeniej. Zaznaczy
naley jednak, e w przeciwiestwie do ukadu z 1961 roku nowy
traktat nie zawiera klauzuli wojskowej, w myl ktrej partnerzy zob
ligowani byliby do wzajemnej pomocy militarnej w razie zbrojnego
konfliktu.
W lipcu 2000 roku wizyt w Phenianie zoy prezydent Rosji Wa
dimir Putin. Wizyt t powszechnie odebrano jako spektakularny powrt
Rosji na Pwysep Koreaski i wczenie si Putina do midzymocarstwowej rywalizacji o przyszy ksztat zjednoczonej Korei. Kim Dzong
II z uznaniem powita postaw Rosji (wszak nowa sytuacja i jemu
stwarzaa dodatkowe pole do politycznych igraszek), ale samego Putina
potraktowa niepowanie. I gdy ten, peen politycznego wigom, dzie
li si ze wiatem przywiezionymi rewelacjami (chodzio o pnocno
koreask deklaracj o wstrzymaniu prb rakietowych), z Phenianu
nadesza wiadomo, e przywdca pnocnokoreaski podczas roz
mw z Putinem tylko artowa. W rok pniej w dniach 4-6 sierpnia
2001 roku Kim Dzong I I , ladami ojca, wybra si w wielk podr
kolejow do Moskwy. Rezultatem tej wizyty byo przyjcie wsplnej
3
185
tzw. deklaracji moskiewskiej - strona rosyjska solidaryzowaa si w niej

z Phenianem w sprawach, o ktrych dotychczas wolaa milcze. Rw
nie sierpniowa (w 2002 roku) wizyta Kima w Rosji - tym razem na
Dalekim Wschodzie, jest kolejnym potwierdzeniem, e mody Kim, idc
ladami ojca, rozpoczyna nieatw gr polityczn w trjkcie PekinMoskwa-Waszyngton. Rosja powrcia do regionu, w ktrym od prawie
dziesiciu lat nie miaa nic do powiedzenia i ktremu nie miaa nic do
zaoferowania; powrcia jednak bynajmniej nie w roli gwnego rozgry
wajcego, lecz tylko w roli jednego z wielu graczy na koreaskiej
scenie. wiadoma swej saboci Rosja, w przeciwiestwie do Chin, USA
czy Japonii, dugo jeszcze pozostanie pasywnym graczem na Pwyspie
Koreaskim, a to, co moe teraz zrobi, to jedynie by - od czasu do
czasu przypominajc, e jeszcze tu jest.
Perspektywa szybkiego zjednoczenia Korei i powstanie na wschod
nich rubieach osabionej Rosji mobilnego i dynamicznego pastwa
o orientacji proamerykaskiej lub silnych wpywach chiskich musi
niepokoi i niepokoi przywdcw rosyjskich w najwyszym stopniu.
STANY ZJEDNOCZONE
Polityka Stanw Zjednoczonych wobec zjednoczeniowych aspiracji pre
zydenta Kim Dae Dzunga cieszya si aktywnym poparciem demokra
tycznej administracji prezydenta Billa Clintona, a poudniowokoreaska
polityka sonecznego blasku" wspgraa z polityk dialogu prowadzo
n przez Waszyngton wobec Phenianu. Przypomnijmy, e soneczna
polityka" prezydenta Kim Dae Dzunga zakadaa odejcie od zimnowojennej konfrontacji oraz skoncentrowanie si na dialogu i wsppracy
jako fundamencie przyszego zjednoczenia kraju.
Stany Zjednoczone i Korea Pnocna w wyniku rokowa w Gene
wie latem 1994 roku osigny porozumienie, otwierajc drog do dal
szych negocjacji w sprawie normalizacji wzajemnych stosunkw przy zastrzeeniu wniesionym przez Amerykanw, e Korea Pnocna
wznowi wspprac z Midzynarodow Agencj Energii Atomowej
(MAEA) i podejmie dialog z Republik Korei. 21 padziernika 1994
roku podpisano porozumienie ramowe pomidzy Stanami Zjednoczo
nymi i Koreask Republik Ludowo-Demokratyczn, w ktrym Phe
nian zobowiza si do zamroenia swych instalacji jdrowych i zgo
dzi si na kontrol tego procesu przez inspektorw MAEA. Stany
186
Zjednoczone za podjy si utworzenia midzynarodowego konsor

cjum w celu sfinansowania dostaw do KRL-D dwch reaktorw ato
mowych na lekk wod po 100 MW kady, o wartoci okoo 5,2 mld
dolarw amerykaskich.
Pierwsze inauguracyjne spotkanie tego gremium, ktre przeksztaci
o si w organizacj Korean Peninsule Energy Development Organisation (KEDO), odbyo si 9 marca 1995 roku w Nowym Jorku. Nie
spodziewanie jednak 4 kwietnia 1996 roku Korea Pnocna ogosia
niewano ukadu rozejmowego i trzykrotnie wprowadzia jednostki
wojskowe do strefy zdemilitaryzowanej, powodujc powany wzrost
napicia na linii demarkacyjnej wzdu 38 rwnolenika. Kilkanacie
dni pniej, 16 kwietnia, prezydenci Stanw Zjednoczonych i Repub
liki Korei wystpili z inicjatyw rozwizania kwestii koreaskiej na
drodze czterostronnych negocjacji z udziaem obu pastw korea
skich, Stanw Zjednoczonych i Chin. Phenian, ktry dy do wyeli
minowania Seulu z procesu normalizacji, pocztkowo odrzuci t ini
cjatyw, ale w wyniku zdecydowanego nacisku administracji waszyng
toskiej ustpi i w marcu 1997 roku rozpoczy si wstpne rozmowy
w sprawie przyszych negocjacji czterostronnych. Do pierwszego ple
narnego posiedzenia z udziaem Stanw Zjednoczonych, Chin, Kore
askiej Republiki Ludowo-Demokratycznej i Republiki Korei doszo
w grudniu 1997 roku. Kolejna runda odbya si w marcu roku nastp
nego.
Zasadniczym celem rokowa byo doprowadzenie do zawarcia uka
du pokojowego, ktry zastpiby ukad rozejmowy z 27 lipca 1953 ro
ku. Naley tu wspomnie, e pod koniec kwietnia 1993 roku Stany
Zjednoczone podpisay z KRL-D wane porozumienie, zezwalajce
ekspertom amerykaskim na inspekcj podziemnego obiektu, wykorzy
stywanego do bada nuklearnych, ktrego przeznaczenie mogo naru
sza porozumienie ramowe z 1994 roku. Tymczasem Korea Pnocna,
mimo naciskw Waszyngtonu, nadal dya z jednej strony do izolacji
Korei Poudniowej, a z drugiej do szybkiej normalizacji stosunkw
z Waszyngtonem, przy cakowitym pominiciu Seulu. Dialog amerykasko-pnocnokoreaski toczy si jednak nadal - zarwno na szczeblu
wiceministrw spraw zagranicznych w Berlinie, jak i podczas licznych
pobytw studyjnych przedstawicieli amerykaskiego Kongresu i Senatu
w Phenianie.
187
Kolejne wane spotkanie odbyo si w Rzymie 24 maja 2000 roku,

a jego problematyka koncentrowaa si nadal wok kluczowych proble
mw dotychczasowych negocjacji: zastpienia porozumienia rozejmowego z 1953 roku midzypastwowym traktatem pokojowym, zniesie
nia sankcji amerykaskich naoonych na KRL-D, eksportu pnocno
koreaskich urzdze rakietowych. Oddzielnym zagadnieniem bya
sprawa znacznej pomocy finansowej i technologicznej, jakiej Phenian
oczekiwa od Waszyngtonu.
W tym czasie Stany Zjednoczone z entuzjazmem odniosy si do
sonecznej polityki" Kim Dae Dzunga - w kilka dni po spotkaniu
na szczycie przywdcw Pnocny i Poudnia w Phenianie prezydent
Clinton znis prawie wszystkie sankcje ekonomiczne wobec Korei
Pnocnej. Pomylnie rozwijajcy si dialog wewntrzkoreaski dopro
wadzi take do przypieszania rozmw amerykasko-pnocnokoreaskich i 5 padziernika 2000 roku do Waszyngtonu przyby specjalny
wysannik Kim Dzong Ila, wiceprzewodniczcy Narodowego Komite
tu Obrony, wicemarszaek Jo Myong Rok. Ten specjalny wysannik
rzdu pnocnokoreaskiego zosta przyjty w Waszyngtonie przez naj
waniejszych ludzi administracji Biaego Domu: prezydenta Clintona,
sekretarz stanu Margaret Albright i sekretarza obrony Williama Cohena.
W dziesi dni pniej do Phenianu przybywa sekretarz M . Albright.
Bya ona pierwszym przedstawicielem rzdu Stanw Zjednoczonych na
ziemi pnocnokoreaskiej od zakoczenia wojny w 1953 roku. W trak
cie pobytu amerykaskiej sekretarz stanu, oprcz deklaracji woli polep
szenia i normalizacji wzajemnych stosunkw, omawiano take sprawy
ewentualnej wizyty Clintona w KRL-D. Za szczeglny sukces wizyty
uznano jednak przede wszystkim oficjaln deklaracj Kim Dzong Ila,
ktry obieca Amerykanom wstrzymanie prb z rakietami dalekiego
zasigu Taepondong". Ostatecznie do wizyty prezydenta Stanw Zjed
noczonych nie doszo, poniewa odchodzca administracja demokra
tyczna USA nie zdya wypracowa ostatecznego porozumienia z Ko
re Pnocn w sprawie wstrzymania przez ni prb i eksportu rakiet
balistycznych. Odchodzcy z urzdu Clinton w pisemnym owiadczeniu
wyrazi nadziej, e to, czego jemu nie udao si dokona, zostanie
zaatwione przez now administracj prezydenta George'a W. Busha.
Zmiana administracji amerykaskiej w styczniu 2001 roku nie wr
ya radykalnej zmiany w stosunkach amerykasko-pnocnokorea188
skich, a pierwsze oficjalne owiadczenia sekretarza stanu Colina Powella deklaroway jedynie wol dialogu i pen otwarto nowej admi
nistracji waszyngtoskiej na kontakty z KRL-D. Ju jednak kilka tygo
dni pniej George Bush zapowiedzia przegld dotychczasowej polityki
Stanw Zjednoczonych wobec Korei Pnocnej, co nieprzypadkowo
zbiego si z nasileniem atakw ze strony republikaskich kongresmanw na dotychczasow polityk demokratycznej administracji Clintona.
Sekretarz stanu Powell nie ukrywa, e Stany Zjednoczone, angaujc
si w dialog z KRL-D, licz przede wszystkim na wiksze otwarcie
Phenianu, a w konsekwencji na upadek Korei Pnocnej. Condolezza
Rice, doradca prezydenta Busha ds. bezpieczestwa narodowego, m
wia: Reim Kim Dzong Ila jest tak wysoce nieprzezroczysty, e trudno
odkry jego prawdziwe motywy postpowania... Podobnie jak Niemcy
Wschodnie - Korea Pnocna jest podwjnym zem i nie mona ich
legitymizowa poza granicami. Nadal istnieje realna groba uycia siy
i niespodziewanego uderzenia na Kore Poudniow. Phenian niewiele
zyska, za to duo straci, angaujc si w gospodark globaln. Rozwj
broni masowego raenia wprowadzi Kim Dzong Ila na zgubn drog...
Jedna kwestia wydaje si jasna - Stany Zjednoczone musz podej do
takich reimw jak Korea Pnocna stanowczo i zdecydowanie. Admi
nistracja Clintona poniosa tu porak, to groc uyciem siy, to
wycofujc si, tak samo dziao si z Irakiem. Takie reimy yj, korzy
stajc z wypoyczonego czasu, dlatego nie trzeba panikowa" .
Radykalna wymiana urzdnikw zajmujcych si dotd tematyk p
nocnokoreask, jakiej dokona Bush w pierwszych miesicach swego
urzdowania, i zdecydowanie krytyczna ocena dotychczasowych wysi
kw administracji demokratycznej, w poczeniu z chwilowym" zamro
eniem dialogu z Phenianem, uaktywnia pnocnokoreaskich przeciwni
kw rokowa ze Stanami Zjednoczonymi, take w otoczeniu samego Kim
Dzong Ila. W konsekwencji Korea Pnocna wrcia do czasowo zarzu
conej retoryki antyamerykaskiej, a w miastach tego kraju ponownie po
jawiy si antyamerykaskie wiece i manifestacje . W tej sytuacji Wa
szyngton musia zaregowa. Sekretarz stanu Powell podczas lipcowej
wizyty w Hanoi wycign rk do Kim Dzong Ila, zapraszajc KRL-D
do rozmw w dowolnym miejscu i czasie. Wkrtce pady take oficjalne
zapewnienia prezydenta Busha o penym poparciu Ameryki dla sonecz
nej polityki", realizowanej przez prezydenta Republiki Korei Kim Dae
4
189
Dzunga . Przywdca pnocnokoreaski przez dugie miesice nie odpo

wiada na propozycje Waszyngtonu, a wprost przeciwnie, zachowywa si
tak, jakby z now administracj w Waszyngtonie nie chcia mie nic
wsplnego . Tymczasem w styczniu 2001 roku zoy tajn wizyt w Chi
nach i pierwsz w charakterze gowy pastwa w Rosji. Wkrtce z oficjal
n wizyt do Phenianu przyby przywdca Chin Jiang Zemin.
Zacienienie przez Kore Pnocn wsppracy z Chinami i oywie
nie kontaktw z Rosj byo prb wzmocnienia swej pozycji wobec
Stanw Zjednoczonych i kolejnym ju zaczynem gwatownego powik
szania swego pola politycznego manewru przed zbliajc si nie
uchronn rozgrywk z USA. 2 wrzenia 2001 roku, po przeszo szecio
miesicznym zastoju w dialogu midzykoreaskim, Phenian niespodzie
wanie (jak to ma w zwyczaju) zaproponowa wznowienie rozmw
z Seulem, co nastpio dosownie na kilka godzin przed przylotem
przywdcy Chin Jiang Zemina do Korei Pnocnej. Phenian, ktry kon
sultuje z Pekinem wszystkie powaniejsze ruchy dyplomatyczne wobec
Seulu, dokona w ten sposb typowej dla siebie ucieczki do przodu",
unikajc wstydliwych dla niego zarzutw o chodzeniu na pasku Chi
czykw" i uginaniu si pod ich presj. Oferta wznowienia dialogu, jaka
niespodziewanie wypyna z Phenianu, pojawia si (raczej nieprzypad
kowo) w momencie, gdy w Seulu nasilia si krytyka sonecznej poli
tyki" prezydenta Kim Dae Dzunga, doprowadzajc do przegosowania
przez parlament wotum nieufnoci wobec zajmujcego si sprawami
zjednoczenia ministra Lim Don Wona.
Bezporedni przyczyn niezadowolenia posw z ministra Lima
bya jego zgoda na wizyt w Phenianie delegacji Korei Poudniowej,
ktra wzia tam udzia w wiecu gloryfikujcym przywdcw Pnocy.
Wedug opozycyjnych politykw wielu czonkw delegacji Poudnia
(biznesmenw, zwizkowcw i duchownych) zachowao si skandalicz
nie, publicznie chwalc miejscowy rem i jej liderw. W konsekwencji
siedmiu czonkw delegacji po powrocie do Seulu zostao aresztowa
nych za naruszenie miejscowych ustaw antykomunistycznych. Faktycz
nym powodem zmasowanej krytyki dotychczasowej sonecznej polity
k i " przez opozycj i wikszo Koreaczykw bya opinia, e spolegli
wa i agodna strategia wycignitej rki i hojnych darw jest niezwykle
atrakcyjna dla pnocnokoreaskiego reimu, natomiast cakowicie bez
wartociowa dla Poudnia.
7
190
Tymczasem 11 wrzenia 2001 roku atak arabskich terrorystw na

World Trade Center sta si przyczyn zradykalizowania postawy
administracji republikaskiej i zapocztkowania wiatowej kampanii
Ameryki przeciw midzynarodowemu terroryzmowi. Phenian szyb
ko, jak na miejscowe zwyczaje, opublikowa oficjalne owiadczenie
w pnocnokoreaskiej agencji prasowej (KCNA), w ktrej owiad
czy: Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna, jako czonek
ONZ, jest przeciwna wszelkim formom terroryzmu i poparcia dla
niego". Atak terrorystyczny na wieowce w Nowym Jorku okrelono
jako tragiczny incydent", wywoujcy naturalny odruch blu i sprze
ciwu. Ta potpiajca terrorystyczny atak na Ameryk oficjalna dekla
racja KRL-D spotkaa si z yczliw reakcj zarwno Waszyngtonu,
jak i Seulu.
Zimny prysznic przyszed jednak ju kilka dni pniej. Podczas
wewntrzkoreaskich rozmw ministrw ds. zjednoczenia w Seulu Ko
rea Pnocna nie zgodzia si na przyjcie wsplnej deklaracji potpia
jcej terroryzm, a take wyraajcej ubolewanie z powodu atakw na
wieowce w Nowym Jorku. Zapewne Phenian, ostrony i niechtny
wicym deklaracjom, obawia si, e wsplne potpiajce terroryzm
owiadczenie Pnocy i Poudnia moe by - przy odpowiedniej inter
pretacji - zwrcone przeciw niemu, szczeglnie w sytuacji, gdy prasa
poudniowokoreaska i opozycyjni politycy niespodziewanie wzmogli
nacisk na rzd w Seulu, by ten domaga si od Phenianu konkretnych
deklaracji potpiajcych dziaania terrorystyczne. Przy okazji przypo
mniano, e Phenian jest odpowiedzialny za wysadzenie w powietrze
samolotu pasaerskiego Korei Poudniowej w 1987 roku i mier 115
osb oraz za zamach terrorystyczny w Rangunie, stolicy Birmy, w wy
niku ktrego mier ponioso osiemnastu przedstawicieli rzdu poudniowokoreaskiego. Opozycja uznaa, e w nowej sytuacji Korea P
nocna nie powinna si ociga, ale publicznie wyrazi ubolewanie
z powodu terrorystycznych atakw w przeszoci.
Rzd pnocnokoreaski nie mia, oczywicie, ochoty nikogo prze
prasza, jednake 5 padziernika 2001 roku minister spraw zagranicz
nych Paek Nam-sun zoy oficjalne kondolencje rodzinom wszystkich
ofiar zamachu terrorystycznego w Stanach Zjednoczonych. By to ostat
ni pojednawczy gest Phenianu, mimo e decyzje podejmowane w Seu
lu (w ramach wspudziau Korei Poudniowej w amerykaskiej kam191
panii antyterrorystycznej) byy nadzwyczaj powcigliwe i rozwane,

wace kade sowo. Pojednawcze i spokojne stanowisko prezydenta
Kim Dae Dzunga i rzdu Republiki Korei nie spotkao si jednak ani ze
zrozumieniem, ani tym bardziej z yczliwoci rzdu pnocnokorea
skiego. Gdy Poudnie wprowadzio stan podwyszonej gotowoci bojo
wej w jednostkach wojskowych, Phenian odpowiedzia podobn akcj
w swej armii, a ponadto odroczy bezterminowo najblisze spotkanie
midzykoreaskie w sprawie podzielonych rodzin.
Zamroenie dialogu Pnoc-Poudnie i nieprzyjazne gesty Phenianu
skoniy prezydenta Busha (podczas szczytu APEC w Szanghaju) do
ostrzeenia KRL-D przed prb ataku na Poudnie. Odpowied Phenia
nu bya natychmiastowa - w kilku oficjalnych owiadczeniach rzd
pnocnokoreaski potpi wojenny argon" Amerykanw i zapowie
dzia, e widmo drugiego Afganistanu nie przeraa go, a wprost prze
ciwnie, na taki atak jest przygotowany. 31 padziernika 2001 roku
ambasador Stanw Zjednoczonych w Seulu Ted Hubbord (pragnc
zaagodzi ostro wypowiedzi Busha) wezwa publicznie KRL-D do
przyczenia si do midzynarodowej koalicji antyterrorystycznej, ale
Phenian wezwanie to zby wymownym milczeniem. Kim Dzong I I nie
chcia adnego porozumienia i adnego dialogu, a owiadczenie amery
kaskie odbiera jako cyniczn i podstpn gr, majc osabi i poniy
Kore Pnocn. W tej sytuacji Phenian postanowi ukara Ameryk,
zawieszajc dialog z Poudniem, ktre (przypomnijmy) w niczym nie
zasuyo na tak gniewn reakcj. W efekcie rozmowy ministrw ds.
zjednoczenia zostay przerwane, wstrzymano realizacj takich projektw,
jak budowa pocze kolejowych i drogowych midzy Pnoc a Pou
dniem przez stref zdemilitaryzowan oraz projekt turystyczny Kumgangsan.
Do dalszego zaostrzenia stosunkw amerykasko-pnocnokoreaskich doszo w poowie listopada 2001 roku, kiedy to amerykaski
podsekretarz stanu John Bolton podczas obrad konferencji ONZ w Ge
newie potpi Kore Pnocn za realizowanie programu broni biolo
gicznej. Wkrtce potem prezydent Bush zada udostpnienia przez
KRL-D wszystkich jej obiektw nuklearnych midzynarodowej inspek
cji. Phenian formalnie inicjatywy Busha nie odrzuci, ale przeprowadze
nie inspekcji uzaleni od przypieszenia budowy nowych reaktorw
przez czonkw KEDO.
192
Przemwienie prezydenta Busha o stanie pastwa z 24 stycznia

2002 roku, w ktrym Korea Pnocna, obok Iraku i Iranu, znalaza si
na amerykaskiej licie najbardziej niebezpiecznych pastw wiata,
tworzcych o za", pooyo kres jakimkolwiek szansom na rych
popraw dwustronnych stosunkw. Zapowied rozpoczcia drugiej
fazy wojny ze wiatowym terroryzmem przez republikask admini
stracj nie pozostawia cienia wtpliwoci, e KRL-D znalaza si na
linii strzau" amerykaskiej dyplomacji, ze wszystkimi wynikajcymi
std konsekwencjami. Wprawdzie dyplomaci amerykascy po raz ko
lejny starali si osabi si sw Busha, ale na dialog z Pnoc nie
mona byo ju liczy. W owiadczeniu rzecznika pnocnokoreaskie
go Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz w specjalnym wstpniaku
organu Komitetu Centralnego Partii Pracy Korei Rodong Sinmun"
znalazy si stwierdzenia, ktre przypominay Amerykanom, e Korea
Pnocna nie jest ani Afganistanem, ani Jugosawi czy Irakiem, by
ugi si pod presj USA". Autor artykuu, komentujc wypowied
prezydenta Busha o Korei Pnocnej jako jednym z trzech elementw
wiatowej osi za", napisa: ...Sowa te wydobyy na wiato dzien
ne grone plany Busha, zmierzajce do siowego zajcia Korei P
nocnej. To sowa, ktre s bliskie wypowiedzenia wojny". Phenian
ostrzeg jednoczenie Stany Zjednoczone, e KRL-D dysponuje po
tnymi rodkami" ofensywnymi i defensywnymi, by odeprze wszel
k agresj.
W przemwieniu wygoszonym sze miesicy po terrorystycznym
ataku na Ameryk prezydent Bush w obecnoci 1300 goci zaproszo
nych do Biaego Domu (w tym 150 ambasadorw) zapowiedzia
nastpn faz wojny z globalnym terroryzmem, owiadczajc, e nowy
etap tej wojny skierowany bdzie nie tylko przeciw niedobitkom
terrorystw Osamy bin Ladena, ale take przeciwko reimom dy
sponujcym broni masowej zagady. W tym kontekcie owiadczo
no: Wojna z terroryzmem nie jest dla Ameryki tylko polityk, lecz
przede wszystkim zobowizaniem", ktre Stany Zjednoczone wypeni
do koca. Przy takich zaoeniach amerykaskiej administracji wizja
szybkiej unifikacji Korei przechodzi do politycznego lamusa, stajc si,
co najwyej, przedmiotem akademickich sporw, a nie realnym pro
blemem biecej polityki.
Procesowi zjednoczenia take nie wr dobrze zmiany, jakie zacho193
dz na Poudniu. Wiosn 2002 roku Republika Korei wybraa nowy

parlament, pod koniec tego roku bdzie miaa nowego prezydenta. Zo
stanie nim zapewne byy premier i przywdca konserwatywnej opozycji
prof. Lee Hoi-chang, polityk zdecydowanie proamerykaski, a przy tym
zwolennik twardej linii" wobec KRL-D. Mona si wic domyla, e
w tej sytuacji aden prezydent i rzd nie okae si ju tak wspaniao
mylny i hojny dla Phenianu, jak realizatorzy sonecznej polityki",
a Kim Dzong I I by moe powtrzy ten sam bd, ktry popeni
w trakcie negocjacji z administracj Clintona, kiedy to zwlekajc i prze
duajc rozmowy, doprowadzi do ich zaamania. W konsekwencji
przyjdzie mu si zmierzy z przeciwnikiem twardszym i bardziej wyma
gajcym, jakim niewtpliwie oka si konserwatywne rzdy Stanw
Zjednoczonych, Japonii i Korei Poudniowej.
Wizyta prezydenta Busha w Seulu w lutym 2002 roku potwierdzia
sojuszniczy charakter bilateralnych stosunkw, ale unaocznia jedno
czenie poudruowokoreaskim przywdcom, e ich dotychczasowa
soneczna polityka" wobec Phenianu nie znajduje waciwego zrozu
mienia w Waszyngtonie. Wprawdzie na uytek zewntrzny Bush po
twierdzi poparcie Ameryki dla sonecznej" strategii, ale nieoficjalnie
musia przyzna, e strategia marchewki bez kija" w stosunku do
reimu tak obskurnego i nieodpowiedzialnego jak pastwo Kim Dzon
Ila, jest nie tylko mao skuteczna, ale i krtkowzroczna. Nie od rzeczy
bdzie podkreli, e bya to wielka zmiana w porwnaniu z polityk
Clintona.
Nowa strategia zostaa rozwinita i wzbogacona w wystpieniu pre
zydenta Kim Dae Dzunga 9 marca 2000 roku na uniwersytecie w Ber
linie. W przemwieniu, ktre przeszo do historii pod nazw deklaracji
berliskiej", Kim Dae Dzung skierowa pod adresem przywdcw
Pnocy niezwykle atrakcyjn ofert pojednania, ktra w swych gw
nych zaoeniach zawieraa podjcie przez oba koreaskie pastwa
wielu powanych zobowiza. I tak Republika Korei zagwarantuje
Korei Pnocnej cakowite bezpieczestwo narodowe, udzieli wszech
stronnej pomocy w wysikach na rzecz oywienia jej gospodarki oraz
udzieli Phenianowi aktywnego poparcia na arenie midzynarodowej.
W zamian Republika Korei oczekuje od KRL-D trojakiego rodzaju
gwarancji: Pnoc zrezygnuje raz na zawsze z jakichkolwiek zbrojnych
prowokacji przeciwko Poudniu; speni wszystkie wczeniejsze obietni194
ce nierozwijania prac nad broni jdrow; zrezygnuje z ambicji rozbu

dowy programu pociskw dalekiego zasigu.
Prezydent Kim Dae Dzung wyrazi pen gotowo Republiki Korei
do udzielenia Pnocy wszelkiego moliwego wsparcia w przezwyci
aniu trudnoci gospodarczych, a zwaszcza w zmniejszeniu ogromnego
deficytu ywnoci. Seul zaproponowa ponadto, by przysza wsppraca
obja te rozwj infrastruktury gospodarczej, to jest budow mostw,
portw, linii kolejowych, autostrad, instalacji elektrycznych i telekomu
nikacyjnych .
Wysuwajc now ofert Kim Dae Dzung chcia wyranie zaznaczy,
i celem jej nie jest prba szybkiego zjednoczenia kraju, a jedynie
pooenie kresu dotychczasowej zimnowojennej konfrontacji i ustano
wienie trwaego pokoju na Pwyspie Koreaskim. Wany element
deklaracji stanowio oficjalne owiadczenie, e Seul nie widzi ani mo
liwoci, ani potrzeby zastosowania na Pwyspie Koreaskim niemieckiego wariantu zjednoczenia*", a sami liderzy Poudnia odkadaj t
kwesti na dalek przyszo.
Spotkanie na szczycie przywdcw pnocno- i poudniowokorea
skich w Phenianie 13 czerwca 2000 roku potwierdzio obawy scepty
kw, ktrzy przewidywali odsunicie si w czasie zjednoczenia Korei.
Wbrew entuzjastycznym komentarzom wiatowej prasy i pozornie przy
jaznego powitania podczas wizyty w Phenianie prezydent Kim Dae
Dzung, mimo usilnych zabiegw, nie mg uywa flagi Korei Poudnio
wej, nie mg wygosi telewizyjnego ordzia do narodu ani wysucha
hymnu narodowego. Tymczasem setki tysicy mieszkacw Phenianu,
programowo wiwatujcych na ulicach miasta, nic naprawd o wizycie
poudniowokoreaskiego prezydenta nie wiedziay. W tej sytuacji pod
pisanie 15 czerwca w Phenianie Wsplnej deklaracji Pnocy i Pou
dnia Korei" uzna wypada za sukces obu pastw.
W dokumencie tym napisano, e Poudnie i Pnoc zgodziy si:
8
- rozwizywa kwestie zjednoczenia niezalenie i przez wsplne

wysiki narodu koreaskiego, suwerena swojego kraju;
- e istnieje wsplny element czcy koncepcj konfederacji, przyj
mowanej na Poudniu, oraz form federacji, proponowanej przez
Pnoc; oba kraje zgodziy si dziaa na rzecz wypracowania
odpowiadajcej obu stronom formuy zjednoczenia;
195
- rozwizywa niezwocznie - poczynajc od 15 sierpnia (Narodo

wego Dnia Wyzwolenia) - sprawy humanitarne, takie jak: wymia
n wizyt czonkw rozdzielonych rodzin i krewnych oraz problem
uwolnienia komunistw odbywajcych kary wizienia na Pou
dniu;
- umacnia wzajemne zaufanie przez promowanie zrwnowaonego
rozwoju narodowej gospodarki, uzyskiwanego dziki wsppracy
gospodarczej, oraz przez stymulowanie wsplnych dziaa i wy
miany w dziedzinie ycia obywatelskiego, kultury, sportu, ochrony
zdrowia, rodowiska i w innych sferach;
- kontynuowa dialog midzy odpowiednimi organami pastwowymi
w celu sprawnego i szybkiego realizowania tego porozumienia .
9
Podpisanie wsplnej deklaracji wymusio na obu stronach przypie

szenie rokowa, odbywajcych si na rnych szczeblach i dotyczcych
rnych obszarw tematycznych. Tylko w drugiej poowie 2000 ro
ku zorganizowano: drugie i trzecie spotkanie Organizacji Czerwonego
Krzya, spotkanie robocze w dziedzinie gospodarki na szczeblu wice
ministrw w Seulu, spotkanie ministrw obrony narodowej w Cheju,
spotkanie ministrw ds. zjednoczenia obu pastw, wizyt pitnastoosobowej delegacji gospodarczej KRL-D na Poudniu i dwie tury wymiany
odwiedzin podzielonych rodzin.
Dua czstotliwo i wysokie tempo rozmw urzdnikw rnego
szczebla, w tym ministrw obrony i ministrw ds. zjednoczenia, suge
roway, i Phenian powanie traktuje rokowania i e w istocie mamy do
czynienia z przewrotem w dotychczasowej polityce Korei Pnocnej.
Niestety, niebawem okazao si, e to tylko zudzenie. Kim Dzong I I ,
wbrew obietnicom, nie zoy wizyty w Seulu, nie wycofa te ani
jednego onierza z linii demarkacyjnej, jego generaowie nie dokonali
rwnie najmniejszej zmiany w obowizujcej doktrynie wojennej kra
ju, ktrej podstawowym zaoeniem jest wojna byskawiczna z Poud
niem. Budowa linii kolejowej, majcej poczy oba koreaskie pa
stwa, skoczya si inwestycjami jedynie po stronie Poudnia. Wkrtce
Phenian zacz zwleka z udzieleniem zgody na kolejne spotkania
midzykoreaskie i wyranie unika podejmowania jakichkolwiek decy
zji, ktre mogyby zbyt mocno zwiza mu rce i utrudni swobod
politycznego manewru.
196
Korea Pnocna zgadzaa si na dialog, a nawet sama inspirowaa

rozmowy, ale tylko do momentu, kiedy cay proces moga kontrolowa
i nadawa mu podany bieg, a trwajce rokowania przynosiy jej
wymierne profity ekonomiczne (wielka pomoc ywnociowa, olbrzymie
dostawy nawozw sztucznych, pomoc humanitarna) i polityczne.
Kim Dzong I I od pocztku traktowa rozmowy z Poudniem tylko
w kategoriach czystej gry politycznej i z nastawieniem, kto kogo prze
chytrzy i kto z dialogu wyniesie wiksze korzyci polityczne. Nieprzy
padkowo rokowania z Poudniem znalazy si w impasie w momen
cie, gdy zbliy si czas rozmw na tematy fundamentalne: zastpienie
ukadu rozejmowego traktatem pokojowym, budowa rodkw wzajem
nego zaufania wzdu linii demarkacyjnej, ewentualna redukcja si
zbrojnych, wsplne przedsiwzicia inwestycyjno-finansowe na Pno
cy itd. Najwyraniej Phenian nie by przygotowany na tak powane
i daleko idce rozmowy, w konsekwencji poszukiwa tylko pretekstu,
by je spowolni, odoy, a nastpnie zawiesi. W dziesi miesicy
po spotkaniu na szczycie wadze pnocnokoreaskie nie bez satysfak
cji mogy odnotowa, i w wyniku dialogu nie stracilimy nic ze
swojej zwartoci i monolitycznego zespolenia, na naszym wizerunku
nie pojawia si najmniejsza rysa, a wprost przeciwnie, na skutek
mistrzowskiej taktyki tow. Kim Dzong Ila uzyskalimy znaczn pomoc
ywnociow, rolnicz i humanitarn, a autorytet tow. Kim Dzong Ila,
wybitnego i wiatowego ma stanu, wznis si na najwysze wy
yny" .
Radykalna zmiana polityki Stanw Zjednoczonych wobec KRL-D
nastpia na dugo przed 11 wrzenia. Motorem tej zmiany okazay si
bynajmniej nie nowe wyzwania midzynarodowe, ktre stany przed
USA, ale zdecydowanie krytyczna ocena dotychczasowych rezultatw
amerykaskiej i poudniowokoreaskiej polityki wobec Korei Pnoc
nej. Polityka marchewki", ktr prowadzi Clinton, nie zachcia Phe
nianu do zaprzestania bada nad broni jdrowa, biologiczn i chemicz
n, a przeciwnie, badania te zintensyfikowano; nie spowolnia te ma
sowej produkcji broni chemicznej ani nie zapobiega podjciu przez
Kore Pnocn, po dziesicioletniej przerwie, produkcji czogw. Nie
wymuszono te na Phenianie zakazu eksportu technologii rakietowej, co
spowodowao, e KRL-D urosa do rangi gwnego eksportera tych
urzdze na wiecie. Nie udao si rwnie powstrzyma Korei Pnoc 10
197
nej przed rozwijaniem produkcji rakiet dalekiego zasigu, przeciwnie,

jej rakiety mog ju trafi w terytorium USA.
Jednake najwaniejsz i najbardziej zgubn - wydaj si mwi
Amerykanie - jest zgoda wyraona na pnocnokoreaskie warunki i re
guy dotychczasowej gry politycznej, w wyniku ktrej USA, Japonia
i Korea Poudniowa trzymane byy w nieustannym szachu. Tymczasem
KRL-D uznaa, e balansowanie na krawdzi wojny jdrowej, chemicz
nej i biologicznej nie tylko podkopuje technologiczn przewag jej
wrogw w zakresie broni konwencjonalnej, ale przede wszystkim zmusi
wiat do istotnych koncesji politycznych i ekonomicznych na rzecz
pastwa chuligana", ktre ani przez moment nie zawaha si przed
uyciem broni masowej zagady. Nie bez satysfakcji jeden z pnocno
koreaskich dyplomatw powiedzia autorowi: Groba wojny paraliu
je Ameryk i cay Zachd. Chcieliby szybkiego i spektakularnego zwy
cistwa bez naraania ycia swoich onierzy. Ale ten numer w Korei
nie przejdzie. Co by dzi' byo z nami, gdybymy nie mieli naszej
potnej militarnej tarczy, robicej wraenie na caym wiecie. Byoby
ju dawno po nas i nikt z nami nie chciaby gada, a po jakkolwiek
pomoc musielibymy ustawi si w dugiej kolejce wrd najuboszych
i najbardziej ponionych krajw. Tymczasem to oni ze strachu przed
konsekwencjami wojny, jak moemy rozwin, ebrz u nas o rozmo
wy i pokj! Dopiero teraz wida, jak suszna bya polityka tow. Kim Ir
Sena i tow. Kim Dzong Ila, ktrzy zawsze dawali priorytet obronie
naszego kraju" .
11
Liderzy Pnocy zachowuj si tak, jakby nie mieli adnego realnego

i strategicznego planu rozwoju kraju poza wizj trwania i przetrwania.
S zakadnikami systemu" w tym sensie, e doskonale zdaj sobie
spraw, i pastwo totalne, ktre z takim zapaem i perfekcj wznosili
przez ponad p wieku, jest w istocie niereformowalne. Dlatego te boj
si reform - nawet tych przeprowadzonych na chisk mod: w ramach
systemu i z zachowaniem monopolu partii komunistycznej. Ich obawy
budzi kade otwarcie na wiat, bo w systemie, ktry stworzyli, najmniej
sza nawet szczelina moe wywoa gron w skutkach lawin.
Przy takiej diagnozie pnocnokoreaskiej rzeczywistoci i przy tak
jednoznacznych ocenach ich politycznych ambicji i zamiarw byo
spraw oczywist, e Waszyngton musia ochodzi swj stosunek do
sonecznej polityki" Kim Dae Dzunga, ktr w Waszyngtonie okrela
198
si coraz czciej jako mao skuteczn i bdn w samych zaoeniach.

Kim Dae Dzung do koca swojej kadencji prbowa ratowa sone
czn polityk", ale cena, jak kaza mu paci Phenian, bya niezwykle
wysoka. W padzierniku 2002 roku wiat obiega oto sensacyjna
i wydawaoby si nieprawdopodobna historia. Okazao si, e przed
dwoma laty wadze Korei Poudniowej zapaciy 400 min USD komu
nistycznej KRL-D, aby doprowadzi do historycznego szczytu liderw
obu pastw. Take ju po szczycie, w zamian za zgod na odbudow
linii kolejowych czcych Pnoc z Poudniem, Kim Dzong II zada
400 tys. ton ryu na bardzo preferencyjnych warunkach oraz bezpatnie
100 tys. ton nawozw sztucznych. Poudnie miao te dostarczy pene
wyposaenie do odbudowy wszystkich pocze kolejowych. Gdyby
Korea Pnocna bya normalnym pastwem, a nie pastwem chuliga
nem", funkcjonujcym poza systemem midzynarodowym, odwany
i miay eksperyment sonecznej polityki" miaby zapewne szanse
powodzenia. Ale poniewa jest to pastwo zatrzanitych drzwi",
ktrego polityka jest nieprzezroczysta", a przywdcy nieprzewidy
walni, polityczne marzenia szybko zostay zweryfikowane przez bru
taln rzeczywisto.
JAPONIA
Midzymocarstwowa rywalizacja, sprzecznoci interesw i rne uwi
kania polityczne Chin, Rosji i Stanw Zjednoczonych nie sprzyjay
szybkiemu zjednoczeniu Korei. Podobnie wyglda sprawa z Japoni.
W latach dziewidziesitych Tokio prowadzio z Phenianem rozmo
wy w sprawie nawizania stosunkw dyplomatycznych oraz zado
uczynienia cierpieniom narodu koreaskiego w okresie okupacji ja
poskiej, w latach 1910-1945". Wyniki tych rozmw strona japoska
wyranie uzaleniaa od zgody rzdu pnocnokoreaskiego na mi
dzynarodow kontrol urzdze jdrowych oraz od umoliwienia po
wrotu do Japonii jej obywateli, porwanych i przetrzymywanych przez
KRL-D. Gdy w sierpniu 1998 roku Korea Pnocna niespodziewanie
przeprowadzia prb z rakiet balistyczn, ktrej jeden z czonw
przelecia nad japoskim miastami, Tokio zamrozio kontakty z Phe
nianem i wstrzymao wszelk pomoc dla Korei Pnocnej, cznie
z pomoc w ramach KEDO. Pod koniec 1999 roku pomoc wznowiono
i dialog przywrcono, ale kolejne rundy rokowa nie doprowadziy do
199
istotnego przeomu we wzajemnych stosunkachlpaponia jednak nadal

udziela Korei Pnocnej znaczcej pomocy humanitarnej i ywnocio
wej, mimo e priorytetem jej polityki wobec tego kraju pozostaj
sprawy bezpieczestwa. W zwizku z bardzo realnym zagroeniem
nuklearnym, chemicznym i biologicznym Japonia wsplnie z Kore
Poudniow i Stanami Zjednoczonymi prowadzi zaawansowane roz
mowy w sprawie rozmieszczenia tzw. systemu wczesnego ostrzegania
przed pnocnokoreaskimi rakietami balistycznymi (NTW), a w przy
szoci bardziej zaawansowanego technologicznie systemu THAAD.
| Japonia werbalnie wspiera proces zjednoczenia Korei i udziela sone
cznej polityce" Seulu liczcego si wsparcia politycznego, ale perspek
tywa powstania u jej granic prnego siedemdziesiciomilionowego
pastwa, o silnych tendencjach nacjonalistycznych i antyjaposkich,
przysowiowo spdza japoskim politykom sen z oczu. Susznie wic
jeden z azjatyckich dyplomatw powiedzia podczas prywatnej rozmo
wy: Japonia tak bardzo kocha Kore, e najchtniej chciaaby mie
dwie" .
wiadu japoskiego trzydzieci-czterdzieci osb, ktre suby specjalne

Phenianu uprowadziy do KRL-D i zmusiy do pracy szpiegowskiej.
Publiczne przyznanie si i przeprosiny Phenianu z powodu haniebnych
dziaa terrorystycznych w przeszoci byo najbardziej nieoczekiwanum sukcesem wizyty premiera Japonii. Zaskoczya go te wyjtkowo
ugodowa postawa Kim Dzong Ila, ktry zadeklarowa nie tylko wol
szybkiej normalizacji stosunkw z Japoni, ale take przeduy mora
torium na testy z broni rakietow, wyrazi zgod na inspekcje Midzy
narodowej Agencji Atomowej na swym terytorium oraz zaproponowa
Stanom Zjednoczonym powrt do stou rokowa. Gdyby tak wyrazi
cie wyartykuowane deklaracje zostay zmaterializowane, byby to po
szczycie midzykoreaskim drugi tak oczekiwany przeom w dialogu
KRL-D ze wiatem zewntrznym.
Prof. Edward Haliak susznie zauwaa, e Japonia w porwnaniu

z USA i Chinami ma znacznie mniejsze moliwoci oddziaywania na
sytuacj w Korei, i to zarwno za spraw nie do koca przezwycionej
przeszoci, jak i z powodw czysto politycznych. Japonia od 1965 roku
utrzymuje stosunki dyplomatyczne wycznie z Republik Korei, ktr
uwaa za jedynego prawowitego reprezentanta caego narodu korea
skiego. Ponadto, pozostajc w cisym sojuszu ze Stanami Zjednoczo
nymi, swoje podejcie do Korei dostosowuje do dziaa silniejszego
partnera, ograniczajc si jedynie do podtrzymywania specjalnych sto
sunkw w strategicznym trjkcie USA-Japonia-Korea Poudniowa" .
Nie wolno jednak zapomina, e wraz z przyblieniem perspektywy
unifikacji Korei rola Japonii bdzie raczej wzrasta, ni male, gwnie
za spraw jej wielkich zasobw finansowych, ktre bd niezbdne
w procesie wyrwnywania poziomw gospodarczych Pnocy i Pou
dnia.
Uwarunkowania zewntrzne, a wrd nich midzymocarstwowa rywa

lizacja i skomplikowany splot wzajemnie zazbiajcych si interesw
pastw ociennych, s bez wtpienia istotnym czynnikiem utrudniaj
cym proces zjednoczenia. Nie mniej wan barier stanowi czynniki
wewntrzne, ktre ze wzgldu na przejrzysto tekstu naley podzieli
na ekonomiczne, polityczne i psychologiczne.
12
13
W poowie wrzenia 2002 roku z historyczn wizyt do Phenianu

(pierwszej od zakoczenia drugiej wojny wiatowej) przyby premier
Japonii Iunichiro Koizumi. Ku wielkiemu zaskoczeniu obserwatorw
Kim Dzong II przyzna, e w przeszoci pewni ludzie popenili bd",
porywajc japoskich obywateli. Chodzi tu o jedenacie, a wedug wy200
2. Bariery i hamulce zjednoczenia
Bariery ekonomiczne
Prezydent Republiki Korei Kim Dae Dzung, przemawiajc na uniwer
sytecie w Berlinie, powiedzia: Nauka, jak otrzymalimy ze zjedno
czenia Niemiec, pokazaa, jak trudny jest proces wyrwnywania go
spodarczych dysproporcji i psychologicznych napi midzy dwiema
czciami kraju... Pierwszy szok nastpi, kiedy usyszelimy o ogro
mie wydatkw, niezbdnych do zintegrowania obu czci. Usysze
limy, e zjednoczony rzd niemiecki dziesiciokrotnie przekroczy
kwot 200 mld marek, pierwotnie przeznaczonych na ten cel... W mo
mencie zjednoczenia gospodarka zachodnioniemiecka miaa znacz
nie wikszy potencja od koreaskiej. Ponadto Niemcy Zachodnie
nigdy nie prowadziy walki z Niemcami Wschodnimi, a zjednoczenie
poprzedzone byo bogat wzajemn wymian. Obecnie te niemiec201
kie dowiadczenia spowodoway, e o naszym zjednoczeniu mylimy

w sposb bardziej odpowiedzialny. Aktualnie gospodarka Korei Pou
dniowej nie jest do mocna, by wesprze Kore Pnocn... dlatego
nie mielimy wtpliwoci, e nie powinnimy przypiesza poczenia
terytoriw" .
Wielka bariera, a w rzeczywistoci ekonomiczna przepa, jaka dzieli
dwa pastwa koreaskie, jest jednym z najwaniejszych hamulcw
w procesie ich zjednoczenia. Warto tu zaznaczy, e jeszcze na pocztku
lat szedziesitych dochd narodowy na jednego mieszkaca by dwu
krotnie wyszy w KRL-D anieli w Republice Korei. Dzi, po czterdzie
stu latach ekonomicznego rozwoju, Poudnie, mimo przeytego kryzysu
finansowego, nadal naley do dynamicznie rozwijajcych si azjatyckich
tygrysw, a potencja Korei Poudniowej stawia jej gospodark w gronie
pitnastu najbogatszych pastw wiata. Tymczasem Koreaska Republi
ka Ludowo-Demokratyczna od pocztku lat dziewidziesitych znajdu
je si w stanie permanentnego kryzysu. Systematycznie nastpuje spa
dek produktu krajowego brutto, poziomu produkcji i obrotw w handlu
zagranicznym, a jednoczenie ronie zaduenie, ktre w 2002 roku
szacowano na 15 mld dolarw amerykaskich.
Wszelkie dane statystyczne ilustrujce stan gospodarki Korei Pnoc
nej pochodz najczciej ze rde poudniowokoreaskich, midzyna
rodowych instytucji finansowych lub agend ONZ, albowiem informacje
statystyczne w KRL-D maj od 1963 roku charakter poufny i , zgodnie
z urzdowymi instrukcjami, traktowane s jako wany or konfrontacji
z Poudniem. Sporadycznie publikowane w Phenianie dane statystyczne
maj charakter oglnikowy i wyrywkowy, co sprawia, e s obarczone
duym ryzykiem bdu. W latach 1990-1998 gospodarka pnocno
koreask odnotowaa ujemny wzrost gospodarczy i nieustanny spadek
produktu krajowego brutto. Wedug informacji Banku Korei w Seulu
(ktre rwnie mog by obarczone ryzykiem bdu) spadek ten w la
tach 1991-1998 w stosunku do 1990 roku wynosi odpowiednio: 5,1%,
7,7%, 4,2%, 1,8%, 4,6%, 3,6%, 4,6%, 1,4%. Dopiero w 1999 roku
warto produktu krajowego brutto Korei Pnocnej wzrosa o 6,2%,
w 2000 roku o 1,3%, a w 2001 roku o 3,7%. Uwzgldniajc nawet
wzrost z 1999 roku produkt krajowy brutto Korei Pnocnej stanowi
zaledwie 75% poziomu sprzed dziesiciu lat, tj. z roku 1989, a w la
tach 1989-1999 zmala drastycznie z 24 do 17,7 mld dolarw ame14
202
rykaskich. Warto produkcji przemysowej spada w tym okresie

0 37,9%: z 15 mld dolarw w 1989 roku do 9,4 mld dolarw
w 1999 roku. W konsekwencji, w 2002 roku, mimo ogromnej zagra
nicznej pomocy ywnociowej, Pnoc potrzebowaa dodatkowo
2,31 min ton zb.
W wielu sektorach gospodarczych z powodu braku energii elek
trycznej, czci zamiennych, surowcw i niezbdnych komponentw
moce produkcyjne wykorzystywano jedynie w 15-25%. Nieustajcy
kryzys od kilkunastu lat dotkliwie dotyka rolnictwo. Sabe, niewydol
ne i skolektywizowane rolnictwo zamiast planowanych 15 min ton
zb, w myl hasa ry to komunizm" z trudem produkuje niespena
3,9 min ton.
Korea Pnocna, wbrew goszonym zasadom samodzielnoci i samo
wystarczalnoci, nie moe i jeszcze dugo nie bdzie moga wyywi
si sama, mimo e tzw. minimum ywnociowe kraju wynosi zaledwie
5,5 min ton. W zwizku z tak dramatyczn sytuacj rzd pnocno
koreaski systematycznie zmniejsza dzienn racj ywnociow na
osob. W poowie lat osiemdziesitych wynosia ona 900 g, na poczt
ku lat dziewidziesitych - 300 g, wkrtce zmniejszono j do 250 g.
W 2000 roku racja ywnociowa wynosia ju tylko 215 g, a w na
stpnym prawdopodobnie zmalaa do 150-180 g. W najbardziej dra
matycznej sytuacji znalazy si dzieci w wieku od 4 do 6 lat, ktre
w myl sztywnych rozporzdze otrzymuj zaledwie 35% racji doro
sego czowieka. W obliczu powszechnego godu wadze zorganizowa
y zmasowan, cyniczn akcj propagandow o szkodliwoci przeja
dania si" i o potrzebie przyjmowania tylko dwch posikw dzien
nie". Ponadto od maja 1996 roku rozwinito telewizyjno-radiow akcj
instruujc spoeczestwo o sposobach przyrzdzania lici, kory drzew
1 korzonkw dla celw konsumpcyjnych.
O przepaci dzielcej Pnoc i Poudnie wiadczy fakt, i - wedug
danych poudniowokoreaskiego Ministerstwa Spraw Wewntrznych
z 2001 roku - Koreaczycy na Poudniu wyrzucili na mietnik ponad
4,04 min ton ywnoci (misa, ryb, warzyw, pieczywa), podczas gdy
w tym samym czasie ich rodakom na Pnocy udao si wyprodukowa
zaledwie 3,94 min ton ryu, jczmienia i ziemniakw. Przepa eko
nomiczn, jaka dzieli Pnoc od Poudnia, najlepiej ilustruje kilka
podstawowych wskanikw ekonomicznych .
15
203
Wskaniki ekonomiczne obu pastw koreaskich w 2000 roku

Wskanik
Republika Korei
KRL-D
PKB cznie
455 mld USD
17 mld USD
PKB per capita (okoo)
10 tys. USD
1 tys. USD
Obroty handlu zagranicznego
333 mld USD
2,36 mld USD
Produkcja stali
43,1 min ton
1,09 min ton
Produkcja samochodw
3600 tys.
6600 sztuk
Przemys stoczniowy
3,42 min DWT
214 tys. DWT
Rafinacja ropy naftowej
306,6 min baryek
25,3 min baryek
Warto produktu krajowego brutto Korei Pnocnej wynosi zaledwie

4% wartoci PKB w Korei Poudniowej oraz 10% dochodu per capita
Poudnia, przy czym wydajno pracy w KRL-D to tylko 15% wydajnoci
w Korei Poudniowej. W 2001 roku dochd per capita w KRL-D wynis
706 USD i by niemal trzynacie razy mniejszy ni w Republice Korei.
Niewydolno systemu gospodarczego Korei Pnocnej doskonale ilustru
je te fakt, e jej zaduenie zagraniczne, szacowane na 14 mld dolarw
amerykaskich, szeciokrotnie przewysza cao obrotw w jej handlu
zagranicznym i dziesiciokrotnie - roczne wpywy z tytuu eksportu. Wiel
ko caego eksportu KRL-D odpowiada trzydziestu szeciu godzinom
w eksporcie Republiki Korei.
Nawet gdyby Phenianowi udao si przeama obecny kryzys, to za
dwadziecia lat PKB Korei Pnocnej bdzie wynosi zaledwie 30%.
PKB Korei Poudniowej. Tak wielka przepa gospodarcza midzy
dwoma pastwami koreaskimi (nieporwnywalna z rnicami dziel
cymi onegdaj dwa pastwa niemieckie) sprawia, e wedug szacunko
wych wylicze ekspertw wyrwnanie ekonomicznego poziomu Pno
cy do standardw Poudnia kosztowaoby od 1 do 1,6 biliona dolarw.
Korea Poudniowa takimi rodkami finansowymi nie dysponuje, a zdo
bycie ich za granic byoby take niesychanie trudne.
Przepa gospodarcza, dzielca kapitalistyczne Poudnie od komuni
stycznej Pnocy, stanowi trudn do przekroczenia barier i jest istotnym
hamulcem w procesie zjednoczenia. Z penym przekonaniem twierdz
204
jednak, e znacznie powaniejsz przeszkod na drodze do zjednoczenia

s czynniki wewntrzne w Korei Pnocnej, tj. wola polityczna elity
partyjno-wojskowej w Phenianie. Od niej bowiem w najwyszym stop
niu (dziki splotowi najrniejszych warunkw i powika zewntrz
nych i wewntrznych) zaley dalszy postp dialogu wewntrzkoreaskiego oraz przemiany systemowe w samej KRL-D.
Wbrew obiegowej opinii wielu akademickich autorytetw klucz do
zrozumienia politycznych zachowa pnocnokoreaskich liderw tkwi
w ich monolitycznym uwikaniu" w system, w jego przerne struktury
i mechanizmy, ktre uzaleniaj czy wprost scalaj ich z pastwem setka
mi powiza i zalenoci. Przywdcy ci s dodatkowo sparaliowani
wiadomoci potgi systemu, ktry w ramach represji prewencyjnej,
sanacyjnej czy rotacyjnej, w dowolnym momencie, w najmniej spodzie
wanym czasie, jest w stanie strci kad gow, niezalenie od stanowiska
i miejsca w hierarchii wadzy. Terror yje tu wasnym yciem i rozrasta
si irracjonalnoci swego dziaania. Staje si koniecznoci, nie tylko
w stosunku do wrogw rzeczywistych i wyimaginowanych, ale suy
sianiu strachu i przeraenia take wrd tych, ktrzy go egzekwuj,
a przede wszystkim wrd tych, ktrzy chcieliby wytworzy nieformalne
zwizki, zdolne do wykreowania niezalenych elit w onie samej partii.
Obecni ludzie aparatu wadzy w KRL-D nie s w stanie przekroczy
swego cienia. yj wic w oparach absurdalnej bani i ju z zasady nie
s zdolni do racjonalnego dziaania - nie s, bo by nie mog, bo na
dal s ludmi systemu, jego jzyka, schematw mylowych i nieprze
kraczalnych ogranicze. Wrogowie i przyjaciele pnocnokoreaskich
liderw licytuj si w probach i apelach: Wejdcie na drog reform,
odrzucie izolacj, otwrzcie kraj". Postulaty te s ze wszech miar
suszne, ale od lat trafiaj w polityczn prni. Gdyby y Kim Ir Sen
i on sam zainicjowa zmiany, opr materii byby sabszy. Ale dzi, gdy
kraj jest zrujnowany, nard wyniszczony, a armia i aparat skupiaj cay
swj wysiek na utrzymaniu wadzy i przywilejw, sprawa wydaje si
znacznie trudniejsza. Kim Dzong II ma prawdopodobnie wadz ogrom
n, ale nie dziaa przecie w politycznej prni. Moe, oczywicie,
w dowolnym momencie zlikwidowa kadego czowieka z elity wadzy,
ale nie bdzie w stanie zlikwidowa wszystkich ludzi aparatu. Wie
bowiem doskonale, e sam jest wytworem systemu i jego nieodrodnym
dzieckiem i dopki on bdzie si liczy z ludmi systemu, dopty oni
205
liczy si bd z jego wol i rozkazami. Gdyby jednak poczuli si za

groeni, zawsze mog - jak uczy historia komunistycznych reimw przedstawi wasn interpretacj, a nawet wersj ostatniej woli wiel
kiego wodza. I zawsze mona udowodni, e kolejny nowy wdz" to
wanie ten wdz waciwy."
Problem liderw pnocnokoreaskich polega na tym, e bdc
zakadnikami systemu" jako jego twrcy i realizatorzy, nie s w stanie
przekroczy nieprzekraczalnych dla nich barier doktrynalno-ideologicznych i politycznych. A im szybciej zmieniao si otoczenie midzynaro
dowe (upadek Zwizku Sowieckiego i krajw komunistycznych w Eu
ropie rodkowowschodniej, reformy gospodarcze i systemowe w Chi
nach), tym mocniej podkrelano nienaruszalno wasnych zasad i kate
goryczny sprzeciw wobec najmniejszej formy przemian ustrojowych.
Wydaje si, e dla wadcw Korei Pnocnej najwaniejsze byo utrzy
manie panowania nad umysami obywateli i wadania mechanizmami
zniewolenia, dlatego im szybciej przeobraay si pastwa rzdzone
przez komunistw, tym gwatowniejsze i sprzeczne z logik (cho zgod
ne z zasad przetrwania) wystpoway zmiany dekretowane przez wa
dze Phenianu. Deklaracje ideologiczne stanowiy tu tylko punkt wyjcia
i uzasadnienie podjtych decyzji. Czynnikiem rozstrzygajcym za bya
obawa elity politycznej przed rozlunieniem wizw kontroli totalnej.
Jest to w istocie mechanizm utrzymania status quo za wszelk cen
i wbrew logice, wskazujcej na konieczno zmiany systemowej, ktra
wobec niewydolnoci systemu byaby czym naturalnym.
Przeledmy to zjawisko na przykadzie pnocnokoreaskiego rol
nictwa. Od dobrych dziesiciu lat sytuacja ywnociowa kraju jest
katastrofalna. Setki tysicy Koreaczykw zmaro z godu, miliony s
niedoywione, 150 tys. ucieko do Chin. Problem jest powany - na
miar stabilizacji i przetrwania reimu. Tymczasem wadza reaguje ide
ologicznie i z opnieniem, w sposb cyniczny, asekurancki i tchrz
liwy. Chce zareagowa, a jednoczenie boi si i w konsekwencji strach
przed reformami paraliuje j cakowicie. Zamiast reform i gbokich
zmian strukturalnych (jakich nie obawiali si Chiczycy), Korea zafun
dowaa chopom na wsi dziaania pozorne, jakby chciaa pokaza, e co
jednak si zmienia. Od 1 lipca 1996 roku, po raz pierwszy w historii,
oficjalnie dopuszczono w KRL-D do ulicznego handlu artykuami spo
ywczymi i wprowadzono brygadowy system upraw", umoliwiajcy
206
sprzeda nadwyek produkcyjnych po zrealizowaniu dostaw obowiz

kowych. W 1997 roku zezwolono przedsibiorstwom na prowadzenie
wymiany barterowej, a w roku nastpnym bez urzdowego rozgosu
zaczto pozwala ludziom na wsi na podejmowanie indywidualnych
decyzji w sprawie samodzielnego wyywienia si, bez pomocy pastwa.
W wyniku tej polityki rozszerzono system upraw przyzagrodowych,
rozluniono kontrol nad migracj ludnoci poszukujcej ywnoci,
uaktywniono handel przygraniczny z Chinami. Wszystkie te zmiany,
wymuszone tragiczn sytuacj pnocnokoreaskich wsi, wprowadzane
s tak wolno i bez przekonania, e nie wzbudzaj wrd chopw
wikszego zainteresowania. Nikt tu ju wprawdzie wadzy nie ufa, ale
za to wszyscy si jej boj i to, co dzi jest dozwolone, jutro moe by
napitnowane. Wadze mogy na prowincji zrobi znacznie wicej odwaniej eksperymentowa i podj wiksze wyzwanie, ale przeway
strach i obawy o polityczne nastpstwa takich dziaa.
W lipcu 2002 roku wiat obiegy sensacyjne wieci, e Phenian
uruchomi elementy rynku: uwolniono ceny, zlikwidowano bony towa
rowe, wprowadzono rozliczanie si midzy przedsibiorstwami, pa
stwo ma kupowa od rolnikw pody po cenach rynkowych. Jak na razie
nic nie wiadomo o prywatyzacji i zgodzie na prywatn dziaalno
gospodarcz. W KRL-D nie ma ani jednej prywatnej firmy i niemal nie
istniej sklepy. Rolnicy w tym raju robotnikw" to nie s wolni
farmerzy, ktrzy mog robi, co chc. Do gospodarki rynkowej jest Kim
Dzong Iowi cigle dalej ni na Ksiyc. Przedwczesna wydaje si te
rado, e mody Kim chce pj chisk drog", czyli zliberalizowa
gospodark przy zachowaniu peni kontroli nad spoeczestwem. Jak
dotd nie wiadomo, co zamierza Kim Dzong II. Czas pokae. Ogoszony
ju przez niektrych publicystw pocztek upadku ostatniego bastionu
komunizmu" jeszcze nie ma pokrycia w faktach. Pewna jest jedynie
czwarta ju dewaluacja miejscowej waluty, w wyniku czego miliony
ludzi raz jeszcze strac wiksz cz swoich skromnych oszczdnoci.
W 1991 roku, jeszcze za rzdw Kim Ir Sena, podjto decyzj
o utworzeniu Wolnej Strefy Ekonomicznej i Handlowej Rajin-Sonbong,
u zbiegu granic Chin i Rosji. Mimo wielkich nadziei i spodziewanego
napywu miliardowych inwestycji zagranicznych projekt z oczywistej
winy gospodarzy (brak odpowiednich uregulowa prawnych) przycig
n do strefy w latach 1992-2000 zaledwie 58 min dolarw. I znowu
207
polityczny parali: niekompetencja i brak szerszej wizji rozwoju gospo

darczego, poczone z fatalnymi warunkami dla inwestorw zagranicz
nych, rozoyy ten sztandarowy projekt, mogcy sta si zaczynem
nowej rzeczywistoci ekonomicznej. Gdy w styczniu 2001 roku prze
wodniczcy Kim Dzong II zoy tajn wizyt w Chinach (tajn oczywi
cie tylko dla obywateli KRL-D, ktrzy o wyjedzie modego wodza
zostali poinformowani dopiero po jego powrocie do kraju), obserwato
rzy pnocnokoreaskiej sceny politycznej byli przewiadczeni, e w i
zyta ta moe by przeomowa w dotychczasowym niechtnym podejciu
przywdcw pnocnokoreaskich do ekonomicznych reform.
W trakcie tej wizyty Kim Dzong I I odwiedzi Szanghaj i Centrum
Finansowe w Shenzhen. Po zakoczeniu wizyty Kim nie szczdzi po
chwa cimskim gospodarzom, wychwala chisk drog rozwoju gospo
darczego" i , co najwaniejsze, zapowiada podobnie wielkie przemiany
u siebie w kraju. Po powrocie zezwoli nawet pastwowej telewizji na
wyemitowanie specjalnego filmu dokumentalnego o jego pobycie w Chi
nach. I w zasadzie na tym si skoczyo. Wprawdzie pnocnokoreask
prasa i reimowi oficjele nie mwi ju tak kategorycznie, e KRL-D nie
chce adnego otwarcia, adnych reform" i e w kraju nie ma co refor
mowa", ale chiskie reminiscencje maj charakter najzupeniej ladowy.
Poniewa liderzy Korei Pnocnej czuj si zobligowani do powstrzy
mania si od dziaa stanowicych potencjalne zagroenie dla politycznego
i ideologicznego status quo, wic ksztat, jaki przybra moe proces
unifikacji, jest trudny do przewidzenia. Moliwa jest bowiem gwatowna
implozja systemu, spowodowana rozruchami godowymi i represyjn re
akcj pastwa na masowy ruch niezadowolenia, niewykluczone jest rw
nie sprowokowanie spoecznych rozruchw o masowym zasigu przez
zwalczajce si koterie polityczne, szermujce ideami zagroenia i konie
cznoci zwarcia szeregw. Postpujca degradacja pastwa i zapadajca
w otcha gospodarka moe spowodowa kad z moliwych reakcji
spoecznych, zarwno wrd elit, jak te w masach, zdesperowanych
brakiem perspektyw i nawoywaniem do coraz to nowych wyrzecze.
Charakteru procesu prawdopodobnej transformacji przewidzie wic nie
sposb. Upadek jest nieuchronny, ale jednoczenie okrelenie przyczyny
sprawczej oraz przebiegu (nawet przyblionego) procesu wydaj si czyn
noci przypominajc wrenie z fusw. Nie jest przecie moliwe
prognozowanie, gdy system zabudowany jest na tyle cile przylegajcymi
208
do siebie segmentami ideologii i polityki, e powolne narastanie jego

dekompozycji jest nie do uchwycenia. To moe by przypadek, pozornie
nieistotny wyom, ktry wywoa nieprzewidywaln w skutkach lawin.
System ten w obecnej formule jest nierozerwalny - sprawia to jednak, e
sam si skazuje na mier raczej gwatown, gdy sam wyksztaci w sobie
mechanizmy gwatownego unicestwienia. Ale przecie nie mona wyklu
czy te dugotrwaej agonii - ewolucyjnej, rozoonej na lata, a nawet
dziesiciolecia, kiedy to wewntrzne mechanizmy reform pozbawi reim
starych instrumentw panowania
Jest jeszcze jedna okoliczno. Od poowy lat szedziesitych P
noc realizuje ide budowy modelowego pastwa totalnego i nowego
idealnego spoeczestwa, zasadniczo odmiennego od sowieckiego mo
delu epoki Chruszczowa i Breniewa i rnego od lewackich wizji
lansowanych przez Mao w okresie rewolucji kulturalnej, a tym bar
dziej od kapitalistycznego modelu" wdroonego pniej przez Deng
Xiaopinga. Idea budowy modelowego pastwa komunistycznej przy
szoci z wzorcowym spoeczestwem lojalnych obywateli oparta zosta
a na fundamencie monolitycznego systemu ideowo-politycznego, za
kadajcego cakowite ujednolicenie myli i postaw wszystkich obywa
teli KRL-D. Sformuowane oficjalnie w 1967 roku zasady monolitycz
nego systemu ideowego w sposb kategoryczny nakazyway:
- cae spoeczestwo musi dziaa zgodnie z rewolucyjn ideologi
Kim Ir Sena, obecnie Kim Dzong Ila,
- cae spoeczestwo musi okazywa nieograniczon lojalno wo
bec Kim Ir Sena, obecnie Kim Dzong Ila,
- autorytet Kim Ir Sena musi by absolutny,
- rewolucyjna myl Kim Ir Sena musi by powszechn wiar ludu,
a jego instrukcje i polecenia - witym rozkazem,
- w wypenianiu wszystkich polece Kim Ir Sena naley zachowa
bezwzgldn i cakowit lojalno,
- ideologiczna jedno partii i rewolucyjna solidarno z Kim Ir
Senem musi by na trwae utrzymana,
- partia i wszyscy jej czonkowie musz szanowa Kim Ir Sena
i czerpa z niego (jako modelowego wzorca) przykad w procesie
umacniania komunistycznej moralnoci i rewolucyjnych metod
pracy,
209
- czonkowie partii musz w swoim yciu politycznym cakowicie

zawierzy Kim Ir Senowi i mie do niego pene polityczne za
ufanie,
- wewntrz partii, armii i w caym narodzie musi by ustanowiona
elazna dyscyplina, aby wszyscy mogli dziaa w monolitycznym
systemie przywdztwa Kim Ir Sena,
- rewolucyjne zadania inicjowane i inspirowane przez Kim Ir Sena
musz by realizowane i kontynuowane przez nastpne poko
lenia .
16
W aspekcie politycznym wszystko, co napisano i powiedziano

w KRL-D pniej, stanowio tylko rozwinicie i uzupenienie dziesiciu
powyszych modelowych przykaza. W myl zaoe urzdowej ideologii
ostatecznym celem tak okrelonego wielkiego przedsiwzicia jest stwo
rzenie zupenie nowego spoeczestwa, w ktrym pojedynczy czowiek
bdzie politycznym karem, ludzk maszyn i mechanicznym robotem,
cakowicie oddanym wodzowi i jego sprawom. Od nowego czowieka
wymaga si wprawdzie, by by jednostk samodzieln, rozumn i twrcz,
ale wycznie na obszarach i w granicach cile okrelonych przez wodza
i parti. W praktyce nowy czowiek ma by jednostk na wskro niesamo
dzieln, jednowymiarow zarwno w mylach, sowach, jak i w czynach.
Nie powinien ani za duo wiedzie, ani za duo myle, bo mylenie nie
zostao wpisane w zakres jego obowizkw.
Idea nowego czowieka" ma doprowadzi do takiego wyedukowania
jednostki, by ta bya wewntrznie przekonana, e wszystko, co czyni dla
dobra wodza i sprawy, czyni nie ze strachu, przymusu czy fanatyzmu,
ale z najwyszej potrzeby serca, rozumu i politycznej wiadomoci.
Kimirsenowski czowiek" jest wychowany w przekonaniu, e jego
ycie doczesne jest niewiele warte, gdy toczy si obok wodza i partii,
a nie w jednoci z nim. Na potrzeby takiego wanie modelu edukacyj
nego wymylono teori o niemiertelnym yciu spoeczno-politycz
nym" jednostki, ktre w symbiozie z wodzem jest wieczne i nieprze
mijajce. W tym systemie wychowawczym warto czowieka, sens
jego ziemskiej egzystencji mierzone s gwnie jego polityczn uy
tecznoci, ideologicznym zaangaowaniem i ekonomiczn przydatno
ci. Marzeniem pnocnokoreaskich nadzorcw jest takie przeoranie
wiadomoci jednostki, aby cay nard przeksztaci w jednolit armi
210
prawdziwych kimirsenowcw": ludzi lepo, bezgranicznie i cakowicie

oddanych wodzowi, uznajcych walk i mier za niego za jedyny cel
i sens ich doczesnego ycia. Mylcie, mwcie i dziaajcie jak Kim Ir
Sen", Bdcie kulami i bombami wodza", Zasucie na dumne miano
narodu Kim Ir Sena" - wzywaj urzdowe slogany, w ktrych jake
trafnie oddany jest rzeczywisty cel prowadzonej indoktrynacji.
Prba caociowej rekonstrukcji modelowego kimirsenowskiego
czowieka" nie jest zadaniem atwym, poniewa pnocnokoreascy
liderzy w zalenoci od miejsca, czasu i politycznych potrzeb malowali
obraz czowieka jednowymiarowego, ale, co najwaniejsze, take nie
rzeczywistego. Stworzono wzr i model czowieka, ktry w praktyce
jest manekinem, bo narzucone mu rola i zadania pozbawiaj go cech
ludzkich. Taki czowiek istnieje, ale tylko przedmiotowo, bo, wtoczony
w mechanizm wewntrzny systemu, usuwany jest przez instytucje, role,
rozkazy i zadania. Gdyby pokusi si o prb rekonstrukcji teoretyczne
go modelu kimirsenowskiego czowieka", to okae si, e jest on tylko
bytem absolutnym, nieosigalnym wzorcem - celem, do ktrego naley
dy, ale do ktrego doj niepodobna. W zamyle twrcw systemu
spenienie marze o nowym czowieku" nastpi wwczas, kiedy total
nie zniewolony czowiek, upastwowiony do granic wytrzymaoci,
zatopiony w ideologicznym absolucie, uzna t sytuacj za stan naturalny,
podany i bogosawiony. I wtedy dopiero poczuje si prawdziwie
wolny, szczliwy i speniony.
Do sprawnej realizacji tak nakrelonego przedsiwzicia potrzebne
jest jednak spenienie kilku podstawowych warunkw: izolacji we
wntrznej i zewntrznej pastwa i spoeczestwa, terroru pastwowe
go i zmasowanej, kompleksowej, permanentnej indoktrynacji ideolo
gicznej . Celem ostatecznym jest budowa spjnego wewntrznie i po
tnego zewntrznie pastwa totalnego, gotowego do realizacji najwa
niejszych celw narodowych, w ktrych na czoowe miejsca wysuwa
a si sprawa siowego zjednoczenia podzielonego kraju i utrzymanie
w niezmiennym stanie wewntrznego adu politycznego wykreowanego
na potrzeby rzdzcej elity. W monolitycznym adzie ideologicznym
wszystko jest jednoznacznie i precyzyjnie okrelone, a indywidualny
czowiek tak wkomponowany w system i jego rne powikane mecha
nizmy, e poza systemem funkcjonowa nie moe. W pewnym uprosz
czeniu modelowy wzorzec tego spoeczestwa wyglda nastpujco:
17
211
- nard to .jednolity organizm spoeczno-polityczny",

- w organizmie tym funkcjonuje kolektyw spoeczno-polityczny",
- ten kolektyw spoeczno-polityczny" z kolei tworzy triada: wdzpartia-masy",
- te za zczone jednym yciem i losem, przeksztacaj cay nard
w jedn wielk rewolucyjn rodzin".
W tej formule politycznej ycie jednostki poza organizmem spoecz
no-politycznym jest praktycznie niemoliwe, a co najwaniejsze, w ode
rwaniu od wodza, partii i mas nie ma adnego sensu" . W centrum tej
modelowej, ideologicznej konstrukcji umocowana jest instytucja wodza,
gdy bez wodza w skomplikowany mechanizm nie moe funkcjono
wa, bo to wdz jest centrum wszystkiego i od niego pyn wszystkie
najszlachetniejsze myli. Z wodzem masy poczone s wizami lojal
noci i solidarnoci, ale take mioci, godnej towarzyszy, i wizami
krwi. Logika jest prosta, a przesanie czytelne: Kim Ir Sen (Kim Dzong
II) jest ojcem, masy jego ludem, siostrami i brami, oddychajcymi tym
samym powietrzem i przepojonymi tymi samymi pragnieniami. Wdz
jest wprawdzie jeden, ale .Jcimirsenowcami" mog by wszyscy. W tej
sytuacji obrona i suba dla Kima, modego czy starego, jest obron
i sub dla siebie samego. W tej konwencji jedyna prawdziwa mio,
jaka moe przepaja czowieka, to mio do wodza, do partii, do mas
ludowych, zgodnie z hasem: Wdz jest ojcem, partia - matk, a masy
- naszym yciem". System ideowy zosta tak skonstruowany, by w kraju
i w spoeczestwie nie byo miejsca na idee inne ni idee wodza.
Przy takich doktrynalnych zaoeniach, a co najwaniejsze, w kon
kretnej rzeczywistoci ycia spoecznego, gospodarczego i politycznego
zaprawd trudno wyobrazi sobie, e moliwe byoby dokonanie tu
najmniejszego choby wyomu i czy znalazby si kto, kto mgby si
o to pokusi. Wiadomo przecie, e reformowa to znaczy burzy,
zmienia to znaczy obala, otwiera to znaczy unicestwia. Taka jest
pnocnokoreask rzeczywisto i adna wiara w si ideologicznych
zakl nie przysoni tej oceny. Nasze kierownictwo ma powane
obawy - usysza autor od pnocnokoreaskiego polityka. - Reformy
atwo zacz, znacznie trudniej je powstrzyma. Chiny, kiedy zaczynay
reformy, mwiy tylko o socjalistycznej modernizacji gospodarki*,
a po kilku latach okazao si, e to czysty kapitalizm. Sytuacja Chin jest
18
212
rna od sytuacji Korei, a ich dowiadczenia nie dadz si atwo

wykorzysta w pnocnokoreaskich warunkach. Nieprawd jest, e nie
dostrzegamy wasnych bdw i nie chcemy zmian, ale przecie nie
ustannie towarzysz nam take wielkie obawy, strach, a nierzadko
przeraenie. Nasza partia i lud nie s przygotowani na radykalne zmiany,
nie moemy im wszystkiego wywrci do gry nogami. Musimy by
ostroni. To s dla nas bardzo powane wyzwania. Nasza armia, partia
i cay kraj funkcjonuj od 50 lat w stanie pwojny i permanentnego
zagroenia. Nasi ludzie nauczyli si pracowa wedug komendy, na
rozkaz i bez gadania. Decyzje zawsze id z gry w d. Ludzie nasi nie
maj indywidualnej inicjatywy, nie maj samodzielnoci w podejmowa
niu decyzji, robi tylko to, co im si kae i co jest rekomendowane. S
wic ostroni, mao efektywni i mao wydajni. atwo powiedzie, e to
trzeba zmieni, ale jak to zrobi i kto si odway. Co w tej sytuacji zrobi
armia, bezpieczestwo i co si stanie z nami"? .
Nie uatwi procesu przyszej transformacji take zjawisko (niespoty
kane w tej skali w adnym innym pastwie wiata) totalnej militaryzacji
caego ycia spoeczno-politycznego i gospodarczego kraju. Armia jest
fundamentem", podstaw", kocem", rdzeniem", gwn si, nie
docignionym wzorcem wychowawczym. Armia jest filarem", mie
czem", tarcz" i gwn si napdow budownictwa" - napisano
w oficjalnym komunikacie - w konsekwencji armia jest rwna partii,
pastwu i caej ludnoci kraju". Armia, gdzie nie ma dyskusji, ale jest
rozkaz, gdzie rozstrzyga sia, a nie suszno, gdzie w miejsce myli
i wymiany zda pojawia si komenda.
Koreaska Armia Ludowa jest obecnie pit pod wzgldem liczebnoci
armi wiata (wraz z jednostkami podlegymi resortowi bezpieczestwa
okoo 1,3 min onierzy). Dodatkowo, w trzech masowych organizacjach
paramilitarnych (Robotniczo-Chopskie Czerwone Pospolite Ruszenie,
Czerwona Gwardia Modzieowa, Ludowe Siy Bezpieczestwa) regular
ne szkolenie wojskowe przechodzi okoo 7,5 min onierzy . Wydatki na
obron s jednymi z najwyszych w wiecie i wynosz 25-33% pnoc
nokoreaskiego produktu krajowego brutto. Armia i szeroko pojty woj
skowy establishment polityczny zawsze odgrywa w KRL-D wyjtkow
rol, ale po mierci Kim Ir Sena jego rola wzrosa jeszcze bardziej.
W Korei Pnocnej mamy ponadto od czynienia z trudnym od uchwycenia
wzajemnym przenikaniem czy wprost zlewaniem si" aparatu partyjno19
20
213
-pastwowego z aparatem wojskowym, ktry w konsekwencji tworzy

potny moloch ludzi aparatu wadzy. W tej sytuacji podjcie najmniej
szych, ladowych nawet reform wewntrznych kraju musi postawi na
ostrzu spraw olbrzymich rodkw finansowych, jakie pochania armia
i aparat. Co to oznacza, wszyscy wiemy: konieczno ograniczenia wadzy
i przywilejw dla potnej kasty wojskowej i partyjnej nomenklatury.
Gdyby jednoczenie w Phenianie zadekretowano wiksze otwarcie na
wiat, a dialog z Poudniem przynosi pozytywne efekty, nieomal natych
miast wypynaby sprawa koniecznoci gbokiej redukcji pnocnokore
askich si zbrojnych. A na to nawet Kim Dzong II nie moe sobie
pozwoli, bo sam zabiega o przychylno armii, bdcej gwn podpor
reimu i jego osobistych rzdw.
Prawie p wieku od zakoczenia wojny koreaskiej komunistyczn
Pnoc (Koreask Republik Ludowo-Demokratyczn) dzieli od kapitali
stycznego Poudnia (Republiki Korei) przepa przeogromna. I nie chodzi
tu tylko o gbokie rnice ideologiczne, polityczne i gospodarcze, ale
take o stale narastajce rnice psychologiczne. Autor, ktry wielokrotnie
przebywa na Pnocy i Poudniu, ma pen wiadomo, e Korea P
nocna i Poudniowa to dzi dwa rne wiaty, a prawie 60 lat istnienia
w odosobnieniu, wzajemnej izolacji i wrogoci, sprawio, e obie spoecz
noci yj po trosze ju w innych wymiarach. W tej sytuacji nie dziwi
autora informacje napywajce z Seulu, ktre pokazuj, jak niezwykle
trudny, zoony i bolesny jest proces przystosowania si uciekinierw
z Pnocy do ycia wedug regu otwartego spoeczestwa i demokratycz
nych zasad - w rzeczywistoci zupenie im nieznanych, a przeto gronych
i obcych.
Przypisy
1
Cytaty pochodz z materiaw znajdujcych si w zbiorach autora.

"Korea", 2001, nr 541, s. 6-7
North Korea after Kim U Sung. Continuity or Change?, Stanford 1997, s. 81.
C. Rice, Campain 2000-Promoting the National Interest, .foreign Affaires",
January, February 2000, t. 79, nr 1, s. 45-62.
Korea Today", 2002, nr 1, s. 47, oraz nr 11, s. 45.
2
214
Kim Dae-jungs polcies on North Korea. Achievements and Futur Goals, Seoul
1999, s. 62-65.
What we shall do for our Unification, Seoul 1999, s. 11-15.
Wsplna deklaracja Poudnia i Pnocy, Azja i Pacyfik", 2000, nr 3, s. 1687
169.
9
Wystpienie prezydenta Republiki Korei w Wolnym Uniwersytecie Berliskim

w dniu 9 marca 2000 r., Azja i Pacyfik", 2000, nr 3, s. 150-163.
Cytat z materiaw znajdujcych si w zbiorach autora.
Tame.
Tame.
E . Haliak, Znaczenie regionalnej rwnowagi si dla zjednoczenia Korei, w: Ko
rea. Dowiadczenie i perspektywy, Toru 2002, s. 175.
Wystpienie prezydenta Republiki Korei...
" Republika Korei, KRL-D", MSZ RP, Departament Azji i Pacyfiku, listopad 2001.
W.J. Dziak, Kim lr Sen. Dzieo i polityczne wizje, Warszawa 2000, s. 333-402.
Kim Dzong II, O podstawowych problemach budownictwa partii rewolucyjnej,
Warszawa 1993, s. 14-15; tene, Socjalizm to nauka, Warszawa 1995, s. 22-23.
Tene, Parta Pracy Korei - Partia Wielkiego Wodza Towarzysza Kim lr Sena,
Warszawa 2000, s. 6-7; tene, O podstawowych problemach budownictwa partii rewo
lucyjnej, s. 22-23.
Cytat pochodzi z notatek w zbiorach autora.
Vantage Point. Development in North Korea", Seoul 1997, t. X X , nr 1, s. 22;
Polityka Partii Pracy Korei wyznaczajc armii priorytetow rang jest niezwyciona,
Phenian 16 IV 1988, s. 1-2.
1 0
11
12
1 3
14
1 6
1 9
2 0
ZAKOCZENIE
Nie sposb zrozumie zoonych mechanizmw dialogu zjednoczenio

wego - owych nieprzewidywalnych zwrotw, zaskakujcych decyzji,
trudnych do sprecyzowania celw - bez uzmysowienia sobie, jak
bardzo Pwysep Koreaski jest podzielony gigantyczn pltanin
sprzecznych interesw, rywalizacji, sporw i politycznej walki.
Wiek X X I bdzie wiekiem Azji i Pacyfiku, a pastwa (lub pastwo),
ktre zdobd dominujc pozycj w tym regionie, bd miay decydu
jcy wpyw na losy caego wiata. Nie trzeba wielkiej politycznej
wyobrani, by zda sobie spraw, e to wanie tu, na rozlegych
i najbardziej zaludnionych obszarach tego kontynentu, dochodzi
bdzie do wielkich strategicznych zmian i gospodarczych przetasowa.
Tu te zapewne pojawi si najwiksza grupa pastw dysponujcych
broni jdrow i rodkami jej przenoszenia, a na naszych oczach doko
nywa si bdzie dynamiczny proces nowego okrelania narodowych
interesw i poszukiwania zupenie dzi nieprawdopodobnych aliansw
i sojuszy.
Zjednoczenie Korei i jego wszystkie, dzi trudne do przewidzenia
nastpstwa i konsekwencje, naley bezwzgldnie postrzega na szer
szym tle midzymocarstwowej rywalizacji w Azji, gdzie ju obecnie
dwie wielkie potgi: Stany Zjednoczone i Chiny, nie tylko bacznie
obserwuj, ale i aktywnie przeciwdziaaj sytuacjom i zdarzeniom, kt
re mogyby wzmocni strategiczn pozycj gwnego rywala. By moe,
gdyby Pwysep Koreaski nie by tak mocno wmontowany w mocar217
stwowe mechanizmy politycznej rwnowagi i kontynentalny ukad si

militarnych, droga do zjednoczenia byaby znacznie krtsza. Ale z dru
giej strony to wanie owa polityczna rywalizacja i zwizane z tym
jawne i tajne midzypastwowe ukady sprawiaj, e taki reim jak
Korea Pnocna nadal utrzymuje si w pierwszej lidze gry wiatowej,
a nawet pretenduje do roli aktywnego gracza w skali regionu i nawet
globu.
Stany Zjednoczone w kadym dowolnym momencie mogyby zmia
dy Kore Pnocn, ale - jak susznie zauwaa Paul Bracken - nie
mog tego uczyni bez ryzyka, e pocignie to za sob zniszczenie
Seulu czy Tokio, a take mier tysicy onierzy amerykaskich i osb
cywilnych na Okinawie, czy te wkrtce w Los Angeles"'Zaistniaa
przeto paradoksalna sytuacja, w ktrej Ameryka musi wspiera i p o c F
trzymywa najbardziej antyamerykaski reim na wiecie i najbardziej *
represyjny system wiata. |Tak przynajmniej byo dotychczas Czy tak
bdzie w epoce amerykaskiej krucjaty przeciw wiatowemu terrory
zmowi? - raczej nie. Chiny maj najbardziej przekonujce instrumenty
nacisku na Kore Pnocn, ale nie znaczy to jeszcze, e chc czy mog
je wykorzysta. Japonia udziela KRL-D znaczcej pomocy ywnocio
wej i humanitarnej w przekonaniu, i gwatowna implozja systemu
mogaby pchn zdesperowanych przywdcw do awanturniczych i nie
przewidywalnych dziaa na zewntrz, z oczywistym uszczerbkiem dla
japoskiego bezpieczestwa i jego narodowych interesw. Tak wic
Kraj Kwitncej Wini, w ktrego miasta skierowane s pnocnokorea- ^
skie rakiety, zmuszony jest ukada si" z Phenianem za chwilowy dar
wyproszonego pokoju. Rosja ma najmniej do powiedzenia i najmniej do
zaoferowania obu pastwom koreaskim, ale jej nagy przypyw zain
teresowania regionem po latach jelcynowskiej separacji skania do przy
puszcze, e i Moskwa pragnie wzi aktywny udzia w dzieleniu poli
tycznego tortu na pwyspie.
Priorytety Seulu s powszechnie znane i wyartykuowane: zacienie
nie wizw gospodarczych, budowa rodkw wzajemnego zaufania,
w tym przede wszystkim redukcja si zbrojnych wzdu 38 rwnoleni
ka, czenie podzielonych rodzin. A docelowo - zastpienie dotychcza
sowego porozumienia rozejmowego midzynarodowym traktatem poko
jowym, ktry mgby rozpocz dugotrway proces pojednania i unifi
kacji kraju. Bitwa morska, do jakiej doszo w czerwcu 2002 roku na
218
Zakoczenie
Morzu tym midzy okrtami wojennymi Pnocy i Poudnia, i nagy

wzrost napicia na pwyspie, uzmysowiy nam raz jeszcze, na jak
kruchych podstawach opiera si wewntrzkoreaski dialog i caa struk
tura regionalnego bezpieczestwa. Dla zewntrznych obserwatorw
reim na Pnocy powinien dawno upa, ale przecie nie upada, a jego
gra w zjednoczenie" jest niezwykle wanym instrumentem polityki
przetrwania. Powstaje przeto pytanie, dlaczego tak si dzieje?
Korea Pnocna jest klasycznym przykadem le zorganizowanej
i absolutnie wyjaowionej, niesprawnej machiny, ale - z drugiej strony konsekwentnej i racjonalnej w swej harmonii wewntrznej, ktra z kolei
jest zaprzeczeniem racjonalnoci i efektywnoci spoecznej.
W pastwie pnocnokoreaskim wszystko wydaje si zhierarchizo
wane i uporzdkowane a do obdu, ale ten niby-porzdek to czsto nie
lada baagan. Struktura i hierarchia dodatkowo depersonalizuje i uniformizuje cae spoeczestwo, formalizm za to droga do miernoci. Jed
nake susznie zauwaa Mirosaw Karwat: W tym absurdzie jest logika.
Organizacja formalistyczna nie jest zdolna do prawidowego podziau
pracy, do trafnego doboru wykonawcw, trafnego okrelenia i przydzia
u zada. Nie jest zdolna do uzalenienia wewntrznej hierarchii od
efektywnoci dziaa i kompetencji dziaajcych. Natomiast jest zdolna
i zmuszona przystosowa si do swojego nieprzystosowania" . W spo
sb nieprawdopodobny rozkwita wiat pozorw, fasad i nikomu nie
potrzebnej pracy. Wszystko i wszystkich zaprogramowano wczeniej
i z gry, nie tylko cel, tre i zadania, ale te rodki i skal wynikw.
Syndrom partyjnego swojactwa i nomenklaturowych uwika umacnia
nawyk oceniania zachowa tylko konformistycznych i symboliczno-manifestacyjnych, skaniajcych do ocen wedug skali gorliwoci i for
malnego zaangaowania. W konsekwencji nagradza bierno i umyso
we lenistwo.
Zgbiajc tajemnic sukcesu" pnocnokoreaskiego eksperymentu,
ktry nie waham si okreli mianem totalitaryzmu spenionego",
odsaniamy przy okazji zupenie inn tajemnic: rychy pocztek nie
uchronnej samozagady. Z pozoru kraj kwitnie; umiechnite twarze
dzieci, rozradowane tumy, zwarte kolumny janczarw, spektakularne
sukcesy rakietowej techniki i zagraniczne wojae wodza-pboga maj
przekonywa, e wszystko jest w najlepszym porzdku, wic nie ma co
panikowa. Tymczasem pastwo im bardziej si rozrasta i wikszy
2
219
bierze rozmach, tym bardziej sabnie, jest przecione i wewntrznie

sparaliowane. Im wiksz gosi chwa i wierno pryncypialnym za
sadom, im mocniej potjzsa szabclk, tym szybciej spycha si w otcha
samozniszczenia.
Czy tak funkcjonujce pastwo moe przetrwa? Historia upadych
reimw przekonuje, e upadek jest nieuchronny i konieczny. Nie
znaczy to jednak, e musi on nastpi szybko czy automatycznie. Moe
to by proces tym duszy, im bardziej spolegliwe jest spoeczestwo,
ktre, wyniszczone fizycznie, zajedone ideologicznie" i przyspawane
rolami spoecznymi do systemu, nie widzi ani moliwoci, ani realnych
szans szybkiej zmiany sytuacji.
Syndrom nabytej beznadziejnoci, ktry tak mocno zakotwiczony jest
w wiadomoci pnocnokoreaskiego ludu, sprawia, e nie sposb dzi
okreli owej niewidzialnej granicy, ktrej przekroczenie uruchomi
lawin nieuniknionych zmian.
Przypisy
1
P. Bracken, Poar na Wschodzie, Warszawa 2000, s. 141.

M. Karwat, Miernoty ifiguranci, Toru 1993, s. 9.
ANEKSY
Kim Ir Sen
Wielki wdz" i wieczysty prezydent" urodzi si 15 kwietnia 1912 ro

ku w wiosce Mangyongde (dawniej: Namri, w gminie Kopchen, powiat
Tedon), w prowincji Phenian Poudniowy. Wedug jego hagiograficznych biografii pierwsze imi, jakie otrzyma, brzmiao Songdzu (do
sownie: bdc filarem"). Oznacza ono miao, e chopiec stanie si
wkrtce podpor i filarem" ojczyzny i wszystkich Koreaczykw.
W 1925 roku mody Kim wraz z rodzicami opuszcza okupowany
przez Japoni kraj i udaje si do Mandurii. Emigracja rodziny Kimw
do Chin miaa charakter typowo zarobkowy, chocia nie bez znaczenia
bya te motywacja patriotyczna (ucieczka przed narodowym uciskiem).
Bieda, emigracyjna tuaczka i przedwczesna mier ojca (zmar 5 czerw
ca 1926 roku, w wieku 32 lat, kiedy mody Songdzu mia zaledwie
14 lat) sprawiy, e Kim nie odebra starannego wyksztacenia.
Program szkoy podstawowej przerabia w trzech szkoach, kolejno:
w Badaogou w Mandurii (pierwsze cztery lata), w Changdoku w Phenia
nie (dwa lata) i w szkole Fosung w miecie Czilin (Manduria). Po mierci
ojca wstpuje do szkoy redniej Hwasong Uisuk w powiecie Haudian,
w prowincji Kirin. Wedug relacji Kim Ir Sena - Hwasong Uisuk bya
dwuletni wojskowo-polityczn uczelni", nalec do nacjonalistyczne
go ugrupowania niepodlegociowego, ktre przygotowywao kadry dla
oddziaw partyzanckich walczcych z Japoczykami. Wybr takiej szko
y by dla Kima realizacj przedmiertnej woli ojca, sympatyka mchu
nacjonalistycznego, a nie komunistycznego.
221
W styczniu 1927 roku Kim przenosi si do szkoy redniej Yuwen

w Mandurii, z ktrej dwa lata pniej zostaje usunity, koczc eduka
cj na omiu klasach. Relegowanie modego Kima ze szkoy za przyna
leno do modzieowej organizacji komunistycznej miao niebagatelne
znaczenie dla pniejszych jego losw i kariery politycznej. To wanie
tam, w maej zakonspirowanej grupie komunistycznej, po raz pierwszy
zetkn si z komunistyczn literatur, uczy si trudnej i ryzykownej
podziemnej roboty i przybra dumny pseudonim Han-piol (pierwsza
gwiazda"). Aresztowanie i uwizienie w giriskich kazamatach, gdzie
przebywa od jesieni 1929 do maja 1930 roku (notabene uwolniony
z powodu modego wieku), radykalnie przyspieszaj proces jego poli
tycznej edukacji. Kiedy w wieku 18 lat opuszcza wizienie w Girin, jest
ju na pewno zdeklarowanym buntownikiem: upokorzonym i ponio
nym, a przeto zdecydowanym do czynu. Nieprzypadkowo wic wanie
wtedy, po wyjciu z wizienia, Kim przyjmuje swj drugi pseudonim Ir Sen (by socem"), ktry staje si jego imieniem i pod ktrym
przejdzie do historii.
Po wyjciu z wizienia Kim prowadzi agitacj komunistyczn w pro
wincji i wstpuje do jednego z oddziaw partyzanckich nacjonalistycz
nej Koreaskiej Armii Wyzwolenia, ale wkrtce j opuszcza.
Wielka partyzancka epopeja dwudziestoletniego Kim Ir Sena rozpoczy
na si dopiero w momencie, kiedy podejmuje decyzj o zwizaniu si
z chisk partyzantk komunistyczn w Mandurii. Kiedy w 1932 roku
wkada chiski mundur i partyzanck czapk z chisk czerwon gwiazd,
ju prawie od roku ma w kieszeni legitymacj czonka Komunistycznej
Partii Chin, do ktrej wstpi w padzierniku 1931 roku.
Mody, energiczny, miay i bojowy, z wiziennym epizodem w y
ciorysie i gbokim szacunkiem dla fanatykw akcji bezporedniej,
szybko zwraca na siebie uwag chiskich opiekunw, ktrzy sprawo
wanie pieczy politycznej nad Kimem powierzaj dowiadczonemu ka
drowcowi KPCh Wei Zhengminowi. Kim okazuje si uczniem pojtnym
i zdyscyplinowanym, wiedz przyswaja ochoczo i bez trudu, tym at
wiej, e jego dotychczasowe pogldy s jeszcze mao okrelone, a on
sam uwaa si przede wszystkim za czowieka czynu, rewolucjonist
i partyzanta, pragncego jak najszybciej przystpi do walki o wyzwo
lenie swojego narodu.
Kim by zauroczony komunizmem z kilku powodw. Now doktryn
222
Kim Ir Sen
odbiera jako przesanie jasne i zrozumiae ze wzgldu na jej prostot

i uwodzicielsk si filozoficznych uproszcze. Katechizm ideologii by
przejrzysty, tote nie wymaga wielkiego wysiku intelektualnego, by go
zrozumie i rozpozna, gdzie jest prawda, a gdzie fasz, kto jest wro
giem, a kto przyjacielem. Komunizm obdarowa Kima poczuciem sensu
walki i ycia oraz dobrodziejstwem pewnoci. Naley przy tym pami
ta, e Kim wychowany by w tradycji komunizmu schiszczonego
i narodowego, w powanym stopniu niezalenego od Moskwy i Komintemu, a przeto rnicego si od bolszewickich wzorcw zarwno
stylem dziaania, jak i modyfikacj idei.
Chiscy opiekunowie byli najwyraniej zadowoleni z edukacyjnych
postpw Kima, a take z wielkiego entuzjazmu i zaangaowania, jakie
przejawia w partyzanckiej walce. Szybko zdoby te opini nieustraszo
nego i przebojowego dowdcy, ktremu mona powierzy najtrudniej
sze i najbardziej odpowiedzialne zadania.|Najzupeniej wic zrozumiay
wydaje si jego byskotliwy awans na stanowisko dowdcy 6. dywizji
2. armii, nalecej do Pnocno-Wschodniej Antyjaposkiej Zjednoczo
nej Armii. W partyzanckiej armii chiskiej Kim sta si postaci znacz
c, a jego zbrojne wypady i brawurowe akcje zyskay mu autentyczny
aplauz i sympati chiskich dowdcw. 4 czerwca 1937 roku, po bra
wurowym partyzanckim rajdzie, Kim wkracza do Pochonbo, wyzwala
jc je na kilka godzin. W dwa dni pniej jego oddzia z powodzeniem
atakuje posterunek japoskiej policji nieopodal gry Pektu; 26 kwietnia
1938 roku dokonuje napadu na Japoczykw w Liudaogou; w maju
nastpnego roku walczy z powodzeniem wok wsi strategicznych"
w rejonie gry Pektu, a 25 marca 1940 roku odnosi spektakularne
zwycistwo w bitwie z doborowym oddziaem japoskiej policji, w kt
rej ginie 70 Japoczykw (wraz z dowdc), a 17 trafia do niewoli.
W lipcu 1940 roku pod komend Kima walczy ju przeszo 300 par
tyzantw i w historii caej antyjaposkiej epopei modego dowdcy jest
to oddzia najliczebniejszy.|Od sierpnia tego roku Pnocno-Wschodnia
Antyjaposka Zjednoczona Armia ponosi jednak wiele dotkliwych po
raek i traci czowk swych wybitnych dowdcw i wielu partyzantw,
ktrzy trafiaj w rce wroga pojedynczo i grupami. Ci, ktrym udao si
wyj z okrenia lub zasadzki, szukaj schronienia w niedostpnych
grach lub w Zwizku Sowieckim; jednym z nich jest Kim Ir Sen, ktry
przekracza granic ZSRR w marcu 1941 roku. Z Chin do Zwizku
223
Sowieckiego przedostao si zaledwie 20 koreaskich partyzantw spo

rd 150 Koreaczykw pod koniec walczcych u boku Kim Ir Sena
w Mandurii.
Kim szybko zwraca na siebie uwag sowieckich gospodarzy. Jest
mody, ukadny, zdyscyplinowany i skonny do podporzdkowania (przy
najmniej takie sprawia wraenie), chtnie uczy si jzyka rosyjskiego
i wyranie schlebia rosyjskim oficerom. Jego wielkim atutem jest te
chlubna partyzancka przeszo, czysta karta partyjna (nigdy nie by
zwizany z adn koreask frakcj komunistyczn) i dobra opinia chi
skich opiekunw. Do lipca 1942 roku Kim nie przejawia wikszej aktyw
noci, leczy rany otrzymane w walce w Mandurii i porzdkuje swoje
ycie osobiste.
Pod koniec lat trzydziestych zwizany by z Han Song-hui, kobiet
z antyjaposkiej grupy partyzanckiej, ktra zgina z rk Japoczykw.
W 1940 roku pozna Kim Dzong Suk, wieniaczk, analfabetk, ktra
walczya pod jego dowdztwem i razem z nim ucieka na Syberi;
16 lutego 1942 roku urodzio si ich pierwsze dziecko, Kim Dzong II
(nastpca wodza i jego oficjalny sukcesor). Kim Dzong Suk zmara
w 1949 roku w Phenianie podczas kolejnego porodu.
24 lipca 1942 roku wadze sowieckie powouj do ycia 88. specjal
n samodzieln brygad snajperw, ktra podlega dowdztwu Daleko
wschodniej Armii Czerwonej. Brygada liczy 600-800 onierzy, ktrych
zdecydowana wikszo to zbiegli do ZSRR chiscy i koreascy party
zanci. Brygada zostaje podzielona na cztery bataliony. Dowdztwo dwch
powierzono Koreaczykom. Na czele 1. batalionu staje Kim Ir Sen w sto
pniu kapitana Armii Czerwonej, na czele 2. batalionu, take w stopniu
kapitana - Kang Kon, ojciec pniejszego premiera KRL-D Kang Son
Sana. (Ludzie skupieni wok Kim Ir Sena stan si po wyzwoleniu
prawdziw arystokracj rewolucji i fundamentem przyszego potnego
establishmentu politycznej wadzy w kraju. Grupa antyjaposkich party
zantw, ktrzy razem ze swym dowdc przesza w mundurach sowieckiej
armii bolesn szko politycznego przetrwania w 88. brygadzie snajperw,
utworzy po wyzwoleniu najpotniejsz w onie Partii Pracy Korei frakcj
Kapsan", rzdzc w KRL-D nieprzerwanie, a do mierci wielkiego
wodza" w lipcu 1994 roku.
Cech wyrniajc ludzi skupionych wok Kima byo ich niskie
wyksztacenie. aden spord 60 Koreaczykw nie ukoczy wyszej
224
Kim Ir Sen
szkoy, a tylko piciu otaro si o szkoy rednie. Oprcz Kima byli to:
So Chol, Han Ik-su, An K i l , Yi Tong-hwa. Ubstwo intelektualne,
prostactwo i prowincjonalizm pierwszej kadrowej" Kima odegra po
wyzwoleniu istotn rol w yciu politycznym kraju - w kreowaniu
modelu rozwoju spoecznego i stosunku do narodowego dziedzictwa.
Zaowocuje te programowym antyintelektualizmem urzdowej ideolo
gii, doktrynaln niechci i polityczn wrogoci wobec inteligencji,
budzcej nieufno z zasady: posiadaniem wyksztacenia i zwizanym
z tym statusem spoecznym.
Podczas pobytu w ZSRR kapitan Armii Czerwonej Kim Ir Sen nie
bierze bezporedniego udziau w wielu ryzykownych wypadach zwia
dowczych 88. brygady na terenie Mandurii. Nie uczestniczy te - co
podkrelaj niektre rda - w walce pod Stalingradem. Gwna dzia
alno brygady, oprcz wicze i szkole, polega na prowadzeniu
obserwacji ruchw wojsk japoskich na granicy chisko-rosyjskiej.
Batalion Kima do czasu zakoczenia wojny w Europie nie prowadzi
adnej walki zbrojnej z Japoczykami. Jedyn ryzykown i niebezpiecz
n form walki s sporadyczne rajdy maych oddziaw zwiadu, ktre
z zasady unikaj konfrontacji z wojskami japoskimi.
Tymczasem w yciu politycznym Kima zachodz wydarzenia o istot
nych konsekwencjach dla jego dalszej kariery. W 1943 roku sowieccy
opiekunowie" wysyaj go do Chabarowska, gdzie koczy szko wy
wiadu podleg NKWD. W listopadzie tego roku i ponownie w czerwcu
1944 roku udaje si do Moskwy z poufn wizyt. Przebieg tych wizyt
i ich szczegy nie s znane. Ale zainteresowanie osob Kima ronie
proporcjonalnie do skali zaangaowania Kremla w sytuacj na Dalekim
Wschodzie.
Na przeomie 1944 i 1945 roku Stalin w peni zdaje sobie spraw
z nieuchronnoci konfliktu sowiecko-japoskiego i jego politycznych
nastpstw dla sytuacji wewntrznej Chin i Korei. Zawczasu przeto
szykuje i szkoli oddan sobie przysz prosowieck elit polityczn,
przygotowan do politycznego zaistnienia w momencie najbardziej
Moskwie sprzyjajcym. NKWD mia wprawdzie wrd miejscowych
sowieckich Koreaczykw bardzo rozbudowan siatk agenturaln ludzi gotowych do podjcia kadego zadania i kadej niewdzicznej
misji w subie Kremla; w praktyce byy to jednak stuprocentowo
prosowieckie figury, zsowietyzowane i zrusyfikowane, a przez to mao
225
uyteczne bezporedniego i jawnego wykorzystania. Z tego punktu

widzenia Kim Ir Sen i jego ludzie z 88. brygady wydawali si bardziej
uyteczni, a on sam by wrcz kandydatem idealnym: miody, ambitny,
nie uwikany w wewntrzne spory koreaskie, mao znany we was
nym kraju, a poza jego granicami prawie wcale. By nie tylko nie zu
yty politycznie, ale mia wasn, autentycznie niezalen od Kremla,
partyzanck biografi i kombatancki status politycznego winia, co
w zbliajcej si grze o wadz w Korei stanowio atut nie do przece
nienia.
Zwizek Sowiecki wypowiedzia wojn Japonii 8 sierpnia 1945 roku,
a dzie pniej rozpocz wielk ofensyw. Kim Ir Sen wrci do kraju
w trzy tygodnie po wyzwoleniu - w mundurze kapitana Armii Czerwo
nej, jako jeden z wielu kapitanw koreaskich 88. brygady, na pokadzie
sowieckiego okrtu wojennego Pugaczow", ktry 19 wrzenia 1945 ro
ku zakotwiczy w pnocnokoreaskim porcie Wonsan. Po powrocie do
kraju Kim sprawia wraenie czowieka w peni dyspozycyjnego wobec
sowieckich wadz okupacyjnych, w stosunku do swoich przeoonych
pozosta lojalny i oddany, w peni odpowiadajc na oczekiwania sowiec
kich mocodawcw. Sowiecka protekcja stanowia atut wielki i rozstrzy
gajcy, ale o wyborze Kima na lokalnego wodza" i przyszego narodo
wego lidera decydoway te czynniki obiektywne: wielu jego towarzy
szy broni zgino, wielu okazao si zdrajcami, inni zwtpili. Wrd
ocalaej garstki pozosta tylko on - Kim Ir Sen. Nie bez znaczenia po
zostaje fakt, e (jak na swj wiek) by politykiem niezwykle rozwanym
i elastycznym, a przy tym wyjtkowo ukadnym.
Po zakoczeniu dziaa wojennych liderzy pnocnokoreascy za
troszczyli si przede wszystkim o odbudow zniszczonej gospodarki
kraju i szybk jego industrializacj. Wobec ogromu zniszcze i ambit
nych planw Kim Ir Sena najkorzystniejsza wydawaa si taktyka
utrzymywania delikatnej rwnowagi midzy ZSRR a Chinami. Skal
chisko-sowieckiego wsparcia ekonomiczno-finansowego najlepiej ilu
struje fakt, e jeszcze dwa lata po wojnie pomoc tych dwch mocarstw
stanowia 21,7% wszystkich dochodw budetu KRL-D. Zupenie osob
ne zagadnienie stanowi pomoc wojskowa ZSRR i Chin, ktra pozwolia
uczyni z Koreaskiej Armii Ludowej (410 tys.) najwiksz liczebnie
armi w Azji (w stosunku do liczby ludnoci) i najbardziej zmilitaryzo
wane spoeczestwo na wiecie.
226
Kim Ir Sen
Wszechstronna pomoc ZSRR i Chin oraz dostrzegalna rywalizacja

midzy tymi pastwami o wzgldy Kim Ir Sena stanowiy wany
czynnik w procesie wybijania si Kima na niezaleno. Byy te nie
mniej wanym atutem w procesie bezwzgldnej eliminacji realnych
i domniemanych przeciwnikw wewntrz kraju. Do koca 1958 roku
Kim Ir Sen praktycznie wyeliminowa wszystkich rzeczywistych i po
tencjalnych rywali politycznych, ktrzy sw pozycj, autorytetem, par
tyjn biografi czy dawniejszymi zasugami mogli stanowi dla niego
polityczne zagroenie. Od koca 1958 roku takich liderw w Partii
Pracy Korei ju nie byo, a pozycja Kima staa si tak dominujca, e
nikt nie odwayby si kwestionowa jego opinii w jakiejkolwiek spra
wie. Biorc pod uwag skal wzajemnych powiza i pomoc pync
z Moskwy i Pekinu, Kim Ir Sen dziaa rozwanie i na fizyczn likwi
dacj swoich przeciwnikw decydowa si sporadycznie (na razie). Na
tym etapie wystarczya tylko izolacja polityczna, areszt domowy i de
gradacja spoeczna. Kiedy w latach szedziesitych Kim umocni swoj
pozycj i nie bdzie musia liczy si ju ani z opini Chruszczowa, ani
tym bardziej Mao, represje stan si bardziej wyrafinowane.
| Do 1962 roku Kim Ir Sen z sukcesem utrzymywa polityczn rw
nowag midzy Zwizkiem Sowieckim a Chinami w przekonaniu, e
jest to najbardziej racjonalny wybr, na jaki pozwoli sobie moe
may socjalistyczny kraj, wtoczony midzy dwa komunistyczne gigan
ty. Na pocztku lat szedziesitych polityka rwnowagi" czy te
rwnego dystansu", jak prowadzi Kim, okazaa si moliwa nie
tylko do realizacji, ale nawet do cichej" akceptacji zarwno przez
Chiny, jak i przez Zwizek Sowiecki. Oba te pastwa w wycigu
o wpywy w KRL-D ograniczay sw aktywno do wzajemnego pil
nowania si", by zapobiec perspektywie przejcia Kim Ir Sena na
stron politycznego rywala. Wydaje si, e pnocnokoreaski przy
wdca by usatysfakcjonowany takim obrotem wydarze, gdy wraz ze
wzmoeniem chisko-sowieckiej polemiki radykalnie wzrastao pole
jego politycznego manewru, zakadajcego neutralistyczn postaw
niezaangaowanego przywdcy.
Konflikt sowiecko-chiski by najwaniejsz zewntrzn przyczyn,
ponaglajc Kima do wypracowania wasnej myli politycznej, pozwa
lajcej na teoretyczno-ideologiczne uzasadnienie dla niezaangaowanej postawy koreaskiej partii i jej niezalenej opcji w stosunkach ze227
wntrznych. Ta niezalena myl polityczna to, oczywicie, idea du

cze", ktra od chwili pojawienia si samego terminu w grudniu 1955 ro
ku przesza znamienn ewolucj - od mao sprecyzowanego propagan
dowego hasa i ideologicznego postulatu do idei politycznej. Idea ta na
V Zjedzie Partii Pracy Korei w listopadzie 1970 roku uznana zostanie
za twrczy rozwj marksizmu-leninizmu, a dziesi lat pniej awan
suje do rangi teorii, doktryny, a nawet filozofii, obalajcej nauki starych
klasykw. Kim Ir Sen interpretowa ducze" jako rdze swojej nieza
lenej myli politycznej, wspartej na czterech fundamentalnych za
sadach: ducze" w ideologii, samodzielno w polityce, niezaleno
w ekonomii i samoobrona w obronie kraju. W 1965 roku zaprezen
towano je po raz pierwszy publicznie, ale faktycznie realizowane byy
ju od lat kilku. Jest spraw niezwykle znamienn, e w niezmienionej
formule politycznej przetrway one nie tylko do mierci Kim Ir Sena,
ale ich aktualno wielokrotnie potwierdzano te za rzdw Kim Dzong
Ila.
Umocnieniu niezalenej polityki Korei Pnocnej w stosunkach ze
wntrznych i Partii Pracy Korei na obszarze midzynarodowego mchu
komunistycznego towarzyszy nieustajcy proces adaptacji idei Kima Ir
Sena do potrzeb wewntrznych kraju. Dlatego na przeomie lat siedem
dziesitych i osiemdziesitych pojcie ducze", odmieniane przez
wszystkie przypadki, nabrao niemal cech witoci. Mwiono wic
i pisano o ideach ducze", metodzie ducze", tosamoci ducze",
stylu ducze", postawie ducze" i filozofii ducze", wreszcie o par
tii ducze", kraju ducze" i narodzie ducze". Ducze" stao si
czym w rodzaju cudownego eliksiru, ktrego odpowiednie dawkowanie
stanowi gwarancj powodzenia w kadej dziedzinie. Idee ducze"
oprcz wymiaru czysto propagandowego, miay do spenienia wiele
wanych funkcji wewntrznych. Goszc pochwa narodowego odro
dzenia i wasnego czynu zbrojnego, wydaway si najlepszym remedium
na wszelkie historyczne schorzenia i saboci koreaskiego ludu. Wyko
rzystywano je te w walce z postaw bawochwalstwa", sualczoci"
i czoobitnoci" wobec obcych potg i idei, ktre - wedug diagnozy
Kima - paralioway nard koreaski w przeszoci. Narodowa bier
no", lenistwo", brak twrczej inicjatywy", fatalna samodyscyplina
narodowa", defetyzm i niewiara we wasne siy - miay by cakowicie
wyeliminowane za spraw ducze".
228
Kim Ir Sen
Ducze" odgrywao te wan rol w legitymizacji wadzy Kim Ir

Sena i w budowaniu przez niego modelowego pastwa totalnego, uza
sadniajc teoretycznie i ideologicznie praktyk budownictwa socjali
stycznego i teoretycznego w KRL-D, praktyk jake rn od modelu
obowizujcego w ojczynie wzorcw" i zgoa odmienn od praktyki
budownictwa socjalistycznego w Chinach, w epoce wielkich reform.
Rwnie wane okazao si ducze" w krzewieniu kultu jego twrcy.
Kiedy 33-letni Kim Ir Sen znalaz si z powrotem w ojczynie, nie
by postaci legendarn ani tym bardziej mityczn, jak pisano po latach.
Wprost przeciwnie - mody, niewyksztacony, nie mia partyjnego
yciorysu, a do kraju wrci w sowieckim mundurze, na pokadzie
sowieckiego statku, po kilku latach syberyjskiej banicji. Kult jego
narodzi si dopiero w KRL-D gwnie za spraw lepego i instrumen
talnego naladownictwa wzorw sowieckich, wcznie z ide kultu
przywdcy jako integralnego elementu nowego adu. Z biegiem lat
ucze przers mistrza i oto ambitny Kim zaaplikowa swojemu narodo
wi tak dawk kultu wasnej osoby, e skala hodw dla jego pierwo
wzorw - Stalina i Mao, wyranie zmalaa. Przecign on mistrzw nie
tylko w rozmiarze zjawiska (jego kult trwa nieporwnanie duej i na
rasta z czasem), ale przede wszystkim w metodzie. Koreaski lider
znalaz bowiem dla niego teoretyczno-ideologiczno-filozoficzne uzasad
nienie, w myl ktrego nie tyle kult, ile sama instytucja wodza jest
trwaym i niepodwaalnym elementem prawidowego funkcjonowania
partii, pastwa i caego spoeczestwa. mier Kim Ir Sena 8 lipca
1994 roku nie tylko nie zmienia niczego w witej i niepodwaalnej
teorii wodza", ale nadaa tej teorii jeszcze mocniejszy blask. Nieusta
jcy rwnie po mierci kult wodza okazuje si logiczn konsekwencj
istoty systemu. Nic tak bowiem nie wzmacnia wadzy wodza nowego"
jak kult wodza starego" - Kim Dzong I I nie moe by lepszy w ofi
cjalnym przekazie od Kim Ir Sena, moe by jedynie rwny z nim. Tak
samo wielki i genialny. Tosamy pod kadym wzgldem, ale nie wik
szy. W ten sposb Kim Dzong I I zosta Kim Ir Senem, a wielka
niepodzielna wadza Kima (ojca) w naturalny sposb spyna na jedy
nego pomazaca.
Kim Ir Sen od 1945 roku by gwnym liderem partii, a pniejsze
stanowisko sekretarza generalnego Komitetu Centralnego Partii Pracy
Korei peni doywotnio. Wybrany na prezydenta republiki w 1972 roku
229
na mocy nowej konstytucji i czterokrotnie pniej (w 1977, 1982, 1986

i 1990 roku), stanowisko to piastowa a do mierci. Od 1953 roku mia
tytu marszaka KRL-D, a od kwietnia 1992 roku generalissimusa. Pod
czas sesji parlamentu 5 wrzenia 1998 roku zniesiono stanowisko pre
zydenta jako gowy pastwa, ustanawiajc zmarego Kima prezyden
tem po wsze czasy". W lipcu 1997 roku, na mocy decyzji Komitetu
Centralnego PPK, Centralnego Komitetu ds. Wojskowych PPK, Komi
tetu ds. Obrony Pastwa, Centralnego Komitetu Ludowego i Rady
Administracyjnej KRL-D, postanowiono dzie urodzin wielkiego wo
dza" - 15 kwietnia, proklamowa najwikszym witem narodu, wi
tem Soca". Wprowadzono te nowy system liczenia lat w stylu
ducze", poczwszy od roku 1912, kiedy si urodzi. W ten sposb
powsta nowy kalendarz ducze", a lata ycia Kim Ir Sena okrelono
mianem historycznej epoki ducze".
Publikacje Kim Ir Sena*

W Wydawnictwie literatury w jzykach obcych w Phenianie ukazay
si: Dziea wybrane, t. I - I I , 1973-1975; Ideowe wychowanie modziey
- podstawowe zadania organizacji Demokratycznego Zwizku Modzie
y, 1971; Ob idiejach czuczhe, 1979; Ob intieligientizorowanji wsiego
obszczestwa, 1982; Ob uprawieniji socjalisticzeskoj ekonomikoj, 1992;
O Ducze w naszej rewolucji, t. I - I I I , 1979-1981; Odpowiedzi na pyta
nia dziennikarzy zagranicznych, 1975 i 1987; Odpowiedzi na pytania
zadane przez dziennikarzy z rnych krajw wiata, 1973; Odpowiedzi
na pytania zadane przez grup korespondentw japoskiej korporacji
radiofonicznej, 1984; O ducze w naszej rewolucji, t. I , 1977; O ideach
ducze i zagadnieniu zjednoczenia Korei, 1975; O kodeksie ziemi, 1978;
O nowy wolny wiat, wiat bez wojen, 1991; O polityce naszej partii
ukierunkowanej na dalszy rozwj rolnictwa, 1971; O socjalisticzeskoj
piedagogikie, 1981; O stroitielstwie narodnoj wasti, t. I - I I I , 1977-1979; O stroitielstwie Trudowoj Partii Koriei, t. I - I I I , 1977-1980;
O wykorzenieniu dogmatyzmu i formalizmu i ustanowieniu Ducze
Wszystkie znajduj si w zbiorach autora.
230
Kim Ir Sen
w pracy ideologicznej, 1973; Przemwienia wygoszone podczas wizyty

za granic, 1976; Referat na jubileuszowym posiedzeniu powiconym
30-leciu Partii Pracy Korei 9 padziernika 1975 roku, 1976; Referat
sprawozdawczy Komitetu Centralnego Partii Pracy na V Zjazd, 1971;
Referat sprawozdawczy Komitetu Centralnego Partii Pracy Korei na
VI Zjazd, 1980; [pod nazwiskiem: Kim II Sung], Reminiscences with the
Century, 1992; Soczinienija, t. 1^10, 1980-1994; Tezy o ksztaceniu
socjalistycznym, 1978; [pod nazwiskiem: Kim II Sung], Wszystkie siy
dla zdobycia omiu milionw ton zb, 1975; Wysoko wznoszc rewolu
cyjny sztandar ducze realizujemy dzieo socjalizmu i komunizmu, 1989;
Wywiad udzielony dyrektorowi generalnemu - redaktorowi naczelnemu
japoskiej gazety Jomiuri simbun" i towarzyszcym mu osobom, 1977;
Wzmoemy walk antyimperialistyczn i anty amerykask, 1970.
Nakadem ambasady KRL-D w Polsce ukazay si w Warszawie:
Historyczne dowiadczenia budownictwa Partii Pracy Korei, 1987 [pod
nazwiskiem Kim II Sung]; Rkojmia zwycistwa wielkiego dziea samo
dzielnoci - podnoszenia roli mas ludowych, 1993; W wirze stulecia.
Pamitniki, t. I - I I , 1997-1999; Osigniemy wielkie zespolenie naszego
narodu, 1992.
Maszynopis powielony: O sytuacji obecnej i biecych zadaniach na
szej partii. Referat wygoszony na Ul Plenum KC PPK, 22 X I I 1950 r.
Kim Dzong II
Kim Dzong II
Wnikliwy badacz prbujcy opisa powikane cieki politycznej karie

ry Kim Dzong Ila musi stale pamita, e porusza si w wiecie
nierzeczywistym, w wiecie wiadomego faszu, w ktrym mity i poli
tyczne legendy dokadnie zaciemniaj niebanalne dzieje jego kariery
i istotn rol, jak odegra w najnowszych dziejach Koreaskiej Repub
liki Ludowo-Demokratycznej.|Dla wieiu znawcw pnocnokoreaskiej
sceny politycznej Kim Dzong II jest modelowym przykadem wykreo
wanego charyzmatu, odziaujcego wycznie poprzez sfabrykowane
sowa i obrazy. W tej sytuacji studiowanie oficjalnych hagiografii Kim
Dzong Ila nie ma specjalnego sensu, gdy poza dat urodzin (a nawet
i ona jest przedmiotem manipulacji) hagiograficzny yciorys zosta po
prostu skompilowany z faktw i wydarze, ktre nigdy nie zaistniay.
Oficjalne biografie i panegiryki o Kim Dzong Ilu z samego zaoenia
nie maj i nie mog opisywa ycia przywdcy z krwi i koci, ale
bytowanie bstwa zoonego z idei i cnt rodzcych nadzwyczajne
czyny. ycie i dziaalno polityczna Kim Dzong Ila s opisywane tak,
by nie mona byo mierzy ich zwyk ludzk miar.
Specyficzny typ pastwa totalnego, jaki stworzy Kim Ir Sen, sign
ideau Orwellowskiej wizji i zrealizowa si jako najdoskonalszy realny
twr doktrynalnego umysu. Pastwo to stao si totalitaryzmem spe
nionym. Wrd wielu badaczy pnocnokoreaskiego|systemu politycz
nego panuje do powszechne przekonanie, e typ przywdztwa poli
tycznego, jaki lansuje Kim Dzong I I , jest prost kontynuacj tradycji
232
azjatyckiego despotyzmu, wyros na jedynie znanej tu i akceptowanej

tradycji orientalnej tyranii.
Innym rozpowszechnionym pogldem jest teza, e model przywdz
twa politycznego KRL-D jest niczym innym jak prost kontynuacj
starej autorytarnej tradycji konfucjaskiej. Spotka si te mona z opi
ni odmienn, e tytuem do tyranii Kim Ir Sena, podobnie jak jego
nastpcy, by i jest przede wszystkim komunizm, gdy to on dostarczy
dyktatorom usprawiedliwienia, narzdzi i retoryki. Wedug oceny autora
w opiniach tych odnajdujemy jedynie cz prawdy. Tradycja konfucjaska, krg kulturowo-cywilizacyjny niewtpliwie wycisny gbokie
pitno na stylu lansowanego modelu przywdztwa. Ale o wielkim
sukcesie" wdraanego modelu zadecydowao gwnie swoiste pocze
nie i przenikanie si ideologii komunistycznej w jej ortodoksyjnym
stalinowskim wydaniu z wielowiekow tradycj cywilizacji konfucja
skiej i miejscowymi zwyczajami. Nie dziwi w tej sytuacji fakt, e Kim
Dzong II na obszarze wewntrznym wystpuje zarwno w roli modelo
wego stalinowskiego dyktatora, konfucjaskiego lidera, jak i dawnego
orientalnego satrapy. Naley jednak pamita, e specyficzny typ pa
stwa totalnego, jaki stworzy Kim Ir Sen, by i jest oparty na konfucja
skiej tradycji pastwa jako wielkiego zakadu wychowawczego",
w ktrym gowa pastwa uosabiajca wadz Niebios jest gwnym
wychowawc, a jednoczenie jedynym i niekwestionowanym interpre
tatorem obowizujcych praw, cnt i obowizkw.
| Kult Kim Ir Sena, podobnie jak obecny kult Kim Dzong Ila, jest
fundamentalnym elementem lansowanego modelu przywdztwa poli
tycznego. Nie sposb wic jednoznacznie rozstrzygn, czy Kim Dzong
II to tylko jeden z ostatnich orientalnych despotw X X wieku, czy te
(jak sdzi wielu) przede wszystkim wyrafinowany zarzdca spraw
publicznych, tkajcy jak pajk sie uzaleniajcych instytucji i rytuaw.
Nieprzypadkowo w oficjalnym propagandowo-ideologicznym przekazie
jest on malowany zarwno jako typowy stalinowski lider, jak i uosobie
nie tradycyjnych, autorytarnych cnt przywdcy konfucjaskiego, bd
cego nie tylko autorytarnym wodzem, ale i troskliwym ojcem, ktry
zawsze kieruje si susznymi zasadami.
Przez kilkanacie wiekw Kore rzdzili krlowie i cesarze, ktrzy
uosabiali ca potg pastwa i autorytet duchowy. Uczucia religijne
kierowano nie ku abstrakcyjnemu pojciu Boga, ale bezporednio do
233
Kim Dzong II
absolutnego wadcy, ktry swj mandat sprawowa z woli Niebios.

W tej niezwykle sprzyjajcej sytuacji Kim Ir Senowi i Kim Dzong Iowi
nad wyraz szybko udao si nakoni wasne spoeczestwo do przenie
sienia konfucjaskiej tradycji posuszestwa i lojalnoci wobec daw
nych wadcw na wspczesnych partyjnych liderw.
W tradycji konfucjaskiej interes spoeczestwa zawsze gruje nad
interesem jednostki, a represje wobec ludnoci zawsze s usprawiedli
wione dobrem narodu. W tej sytuacji kult narodowych liderw aklimatyzowa si w koreaskich warunkach nadzwyczaj agodnie, i to nie
tylko za spraw sprzyjajcej tradycji historycznej i konfucjaskich nauk,
ale take chopskiej kultury koreaskiej z jej naturaln skonnoci do
podporzdkowania si ojcu, gowie rodziny czy rodu i uwielbiania go.
Kult politycznego lidera, jako nieodczny element nowego adu
politycznego, lansowany by take z powodw czysto pragmatycznych.
Wrd niepimiennych mas chopskich rozumienie takich poj jak
ideologia", hegemonia", proletariat", baza" i nadbudowa" byo
ograniczone i brzmiao obco, gdy tymczasem kult przywdcy - jak
niegdy kult wadcy absolutnego 196 by czytelny i akceptowalny. W tej
sytuacji podsycanie kultu partyjnego lidera byo drog lepsz i krtsz
do osignicia politycznych celw ni sprawowanie rzdw przez po
zbawione twarzy partyjne komitety.
Odmienno kultu Kim Ir Sena, podobnie zreszt jak Kim Dzong Ila,
od kultu wielkich pierwowzorw Stalina i Mao polegaa nie tylko na jego
dugotrwaoci i systematycznoci, ale gwnie na znalezieniu dla tego
zjawiska teoretyczno-filozoficznego i ideologicznego uzasadnienia. Kult
Kim Ir Sena, a take jego syna i nastpcy jawi si przeto jako zjawisko
najzupeniej naturalne, uzasadnione tradycj, obyczajem, wiar i wol
niebios. Wadza ich ma wic swe umocowania we wszystkich moliwych
instrumentach legitymizacji. Wola niebios, wola narodu, wola historii, wola
partii, ba, nawet wola przyrody maj kategorycznie przesdza o prawo
mocnoci sprawowanej wadzy. Jednake w modelu politycznego przyw
dztwa, jaki lansuje Korea Pnocna, nie mniej wanymi instrumentami
legitymizacji wadzy s czynniki doktrynalno-ideologiczne . To one s
ostatni i by moe najistotniejsz przyczyn, za ktrej spraw promowany
model przybiera posta spjnej koncepcji teoretycznej, uzasadniajcej nie
tylko potn wadz Kim Ir Sena, ale i rodzinn sukcesj tej wadzy. Dla
obserwatora zewntrznego owo monstrualne kreowanie kultu narodowych
1
234
liderw wydaje si groteskowym pomnikiem feudalnej przeszoci. Znacz

nie rzadziej dostrzega si polityczny sens tego przedsiwzicia i jego
fundamentaln rol w ideologicznym systemie partii i pastwa A przy
pomnijmy, e Kim Dzong II zgodnie z lansowan doktryn jest nie tylko
przywdc partii, narodu, armii i pastwa geniuszem budownictwa i kie
rowania, teoretykiem i praktykiem, tytanem i kompasem, drogowskazem
i sztandarem, ale nade wszystko wodzem . I to wodzem w rnych kon
figuracjach i politycznych umocowaniach. Bez wodza nie ma partii, nie
ma rewolucji, nie ma pastwa, nie ma narodu, a wic nie ma i przyszoci.
W tej sytuacji logiczne si staje, e Kim Dzong I I w oficjalnym przekazie
jest przedstawiany gwnie przez sfabrykowane obrazy. Takie bowiem jest
polityczne zapotrzebowanie i tylko w takim wykreowanym obrazie moe
on i musi funkcjonowa.
Przypomnijmy, e Kim Dzong II urodzi si 16 lutego 1942 roku w obo
zie 88. brygady snajperw we wsi Wjakuck niedaleko Chabarowska
w ZSRR. Tam onegdaj schroni si Kim Ir Sen ze swoj towarzyszk Kim
Dzong Suk , uciekajc przed karnymi ekspedycjami japoskich militarystw. Kim Dzong II przyszed na wiat w skadzie aptecznym brygady,
a pord przyjmowaa miejscowa Rosjanka, lekarz weterynarii. W sowiec
kich dokumentach przechowywanych na Dalekim Wschodzie dziecko
zostao zapisane jako Jura Ilsungijewicz Kim, syn Koreanki Kim Dzong
Suk, uywajcej rosyjskiego imienia Garia Do czasu powrotu Kim Ir Sena
do Korei (co, jak wiemy, nastpio dopiero po wyzwoleniu kraju przez
Armi Czerwon) mody Kim wraz ze swoim modszym bratem Aleksan
drem, ktrego rodzice zdrobniale zwali Szura, przebywali w sowieckim
obku wojskowym. W ramach dowartociowywania modzieczej bio
grafii Kima, ktra dokonywaa si w wielkim procesie Orwellowskiego
przerabiania najnowszej historii kraju, postanowiono przenie miejsce
urodzin Kim Dzong Ila z Syberii do tajnych partyzanckich obozw kimirsenowskich bojownikw, ktry mia si znajdowa na zboczach witej"
gry Korei Pektusan, lecej na granicy chisko-koreaskiej. Nowe miej
sce urodzin Kim Dzong Ha wybrano oczywicie nieprzypadkowo. Gra
Pektu wedug mitologii koreaskiej miaa by miejscem narodzin legen
darnego i mitycznego krla Tan-guna, protoplasty narodu koreaskiego,
oraz kolebk krlestwa Korei, pierwszego w dziejach suwerennego pa
stwa Koreaczykw. Po wyzwoleniu miejscowi komunici, poszukujcy
narodowych rde rewolucji, uznali gr Pektu za kolebk rewolucji
2
235
Kim Dzong II
koreaskiej, u ktrej podna rozpocieray si liczne partyzanckie obozy

Kim Ir Sena i skd wychodziy zwyciskie ofensywy rewolucyjnych
oddziaw. W Korei Pnocnej grze Pektu powicono dziesitki pieni,
poematw i wierszy. Nawet hymn KRL-D zaczyna si od przypomnienia
witej gry Pektu.
Nowe miejsce urodzenia przyszego herosa wymusio niejako auto
matycznie tworzenie kolejnych politycznych legend. W krtkim czasie
kraj zosta dosownie zalany naprdce spisywanymi relacjami i wspo
mnieniami o nadprzyrodzonych zjawiskach towarzyszcych narodzinom
Kim Dzong Ila. W opowieciach tych nie zabrako ptakw mwicych
ludzkim gosem, kwiatw rosncych na niegu i nadzwyczaj jaskrawo
wieccych gwiazd, zwiastujcych wielkie wydarzenia.
W spreparowanej biografii Kim Dzong Ila nie ma miejsca na sprawy
osobiste, mae, z punktu widzenia ideologicznego nieistotne, a nawet
niewskazane. Prno przeto poszukiwa w oficjalnym yciorysie prawdzi
wych informacji o modym Kim Dzong Ilu, ktry - podobnie jak wi
kszo dzieci partyjnych notabli - wojn koreask spdzi w Chinach; nie
mwi si o jego pobycie w NRD, gdzie w Drezdeskiej Szkole Oficerw
Lotnictwa mia zdoby oficerskie szlify. Krtki pobyt w Niemczech
Wschodnich koczy si cakowitym niepowodzeniem, a Kim nawet przez
moment nie siedzia za sterami samolotu bojowego . Po powrocie do kraju
mody Kim bez koniecznoci zdania egzaminw wstpnych rozpoczyna
studia na Uniwersytecie im. Kim Ir Sena w Phenianie na Wydziale
Polityczno-Ekonomicznym. Na studiach niczym szczeglnym si nie wy
kaza, wic koczy je bez wyrnienia Nie przeszkadza to jednak oficjal
nym biografom pisywa o wyjtkowych zdolnociach i talentach Kima,
ktry nie tylko growa intelektem nad wykadowcami, ale i ogosi
kilkadziesit wybitnych rozpraw naukowych . Wprawdzie o rozprawach
tych nikt nie sysza i nikt ich nie widzia, ale to w tamtejszych warunkach
nie ma wikszego znaczenia, bo nikt nie dba o prawd faktycznych
zdarze, natomiast zadaniem oficjalnej biografii jest przedstawia nie
polityka i nawet nie nieprzecitnego czowieka, ale bstwo czynice cuda.
Uniwersytet w Phenianie mody Kim koczy w 1964 roku i od tej
chwili rozpoczyna si jego polityczna kariera. Wskutek decyzji ojca ten
22-letni absolwent uniwersytetu rozpoczyna karier partyjn w Komitecie
Centralnym Partii Pracy Korei, obejmujc stanowisko zastpcy kierownika
Wydziau Organizacyjnego, ktrym dotd kierowa brat Kim Ir Sena Kim
5
236
Dzong Dzu. Wedle oficjalnych rde Kim Dzong I I wkrtce zostaje

kierownikiem tego wydziau. W rzeczywistoci midzy niezdyscyplino
wanym Kim Dzong Iem a jego wujem dochodzi do ostrego konfliktu,
w wyniku ktrego mody Kim zostaje przeniesiony do pracy partyjnej
w terenie, na mniej eksponowane stanowisko. Wedug innej wersji Kim Ir
Sen postanowi sam zaopiekowa si niesfornym synem i przydzieli go
do swojej ochrony osobistej. W takim te charakterze mody Kim pojecha
z ojcem do Indonezji w 1965 roku, gdzie publicznie wypowiedzia si za
polityk neutralnoci i niezaangaowania w sporze sowiecko-chiskim.
O politycznej dziaalnoci Kim Dzong Ila do roku 1972 wiemy
niewiele, a to, co wiemy, nijak nie odpowiada oficjalnej mitologii. Mija
si z prawd oficjalne owiadczenie, e ju na pocztku 1970 roku Kim
Dzong II zosta uznany za jedynego nastpc Kim Ir Sena. Tymczasem
w roku tym 28-letni Kim Dzong I I by zupenie nieznan polityczn
postaci, o ktrej nie tylko nikt nie mwi, ale nawet nie spekulowa, e
moe to by oficjalny spadkobierca wielkiego ojca. Jeeli wrd specja
listw pojawiay si spekulacje co do schedy po Kim Ir Senie, to
najczciej wymieniano modszego brata Kim Ir Sena, Kim Dzong Dzu,
ktry po rozprawie Kim Ir Sena z frakcj generaw-partyzantw wyso
ko awansowa w hierarchii partyjnej i pastwowej.
Spekulowano te, e stary Kim by moe na swoje miejsce szykuje
ktrego z modszych synw urodzonych przez drug on. Jej rola polityczna
bya bowiem silna na pocztku lat siedemdziesitych, kiedy to zupenie
nieoczekiwanie awansowaa na czonka Komitetu Centralnego PPK i zostaa
przewodniczc Zwizku Kobiet Koreaskich. Bya ona od pocztku nieprzy
chylna Kim Dzong Iowi - podobnie jak jego wuj, Kim Dzong Dzu .
Kim Ir Sen postawi jednak na Kim Dzong Ila i we wrzeniu
1973 roku mianowa go sekretarzem Komitetu Centralnego PPK ds.
organizacyjno-propagandowych, a rok pniej dokoptowa do cisego
grona Komitetu Politycznego w Komitecie Centralnym. Wprawdzie
w partii nie mwiono jeszcze o Kim Dzong Ilu jako o oficjalnym
sukcesorze, ale szybki awans modego i nie wyrniajcego si polityka
wywoa niezadowolenie wielu dziaaczy partyjnych. Wdz pozosta
jednak niewzruszony, a wszyscy, ktrzy przeciwstawiali si jego decyzji,
musieli odej albo byli represjonowani. To wwczas ze sceny politycz
nej kraju znikn modszy brat Kim Ir Sena, Kim Dzong Dzu, ktry do
ask wrci dopiero po 20 latach, w grudniu 1993 roku.
8
237
Poczynajc od 1974 roku, Kim Dzong II jest popularyzowany.

W tym roku po raz pierwszy prasa partyjna pokazuje jego zdjcia, a cytaty
z jego wypowiedzi s drukowane specjaln niebiesk farb. W 1976 roku,
dzie jego urodzin zostaje, bez urzdowego rozgosu, proklamowany
witem narodowym. Naley przyj, e od tego te momentu Kim Dzong
II zosta uznany przez ojca za jedynego sukcesora. Wydaje si, e to
wanie wwczas stary Kim uzna, e sukces koreaskiej rewolucji i trwa
o miejscowego reimu s nierozerwalnie zwizane z jednoznacznym
rozstrzygniciem sprawy sukcesji wadzy w partii jeszcze za jego ycia.
Kim, wycigajc gorzkie wnioski z najnowszej historii partii i pastwa,
uzna, e najwiksze dla systemu niebezpieczestwo ma rdo w walkach
frakcyjnych, ktre niszcz parti, a lojalno nawet wasnej grupy po
odejciu wodza bywa problematyczna. Do wniosku takiego doszed ju
pod koniec lat szedziesitych, kiedy to niespodziewanie musia stawi
czoo zwartej grupie generaw-partyzantw, czonkw jego wasnej fra
kcji kapsaskiej, ktrzy najwyraniej dyli do ograniczenia jego pozycji
i przeciwstawiali si rodzinnej sukcesji.
W padzierniku 1980 roku na V I Zjedzie Partii Pracy Korei (ostatnim,
jaki si odby) Kim Dzong II zostaje uznany oficjalnie za zastpc
i nastpc wielkiego wodza tow. Kim Ir Sena" i do swych dotychczaso
wych funkcji (sekretarza Komitetu Centralnego PPK i czonka Komitetu
Politycznego KC) docza czonkostwo w najcilejszym kierownictwie
partii - w Prezydium Biura Politycznego Komitetu Centralnego PPK
i w Komisji Wojskowej KC. Dwa lata pniej zostaje deputowanym do
Najwyszego Zgromadzenia Ludowego, a prasa partyjna obdarza go ofi
cjalnym tytuem drogiego przywdcy" i wspaniaego centrum partii".
W maju 1990 roku zostaje pierwszym zastpc przewodniczcego Komi
tetu Obrony KRL-D, a w grudniu nastpnego roku naczelnym dowdc
Koreaskiej Armii Ludowej. W sze miesicy pniej otrzymuje najwy
szy stopie wojskowy - marszaka, by w kwietniu 1993 roku zosta
przewodniczcym Komitetu Obrony, a w styczniu nastpnego roku sze
fem koreaskich sub specjalnych.
Po mierci Kim Ir Sena w lipcu 1994 roku przez trzy lata trwaa
nieoficjalna aoba. Dopiero w 1997 roku Kim Dzong II zostaje sekre
tarzem generalnym Komitetu Centralnego PPK, a w nastpnym roku
przewodniczcym nowej struktury polityczno-wojskowej, tzw. Narodo
wej Komisji Obrony KRL-D, co w praktyce odpowiada bdzie randze
238
Kim Dzong II
gowy pastwa . Warto w tym miejscu przypomnie, i wbrew po

wszechnym oczekiwaniom Kim Dzong II nie obj stanowiska prezy
denta Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, gdy ten tytu
po wsze czasy" ma przysugiwa tylko Kim Ir Senowi. Od 1976 roku,
kiedy stary Kim zdecydowa si dokona pierwszego w wiecie komu
nistycznego eksperymentu dynastycznej sukcesji, rozpoczo si wielkie
przerabianie najnowszej historii partii i yciorysu jej nowo kreowanego
lidera. Nie byo to, jak si okazao, wcale przedsiwziciem atwym,
gdy Kim Dzong II zarwno sposobem bycia, jak i indywidualistyczny
mi manierami w niczym nie przypomina owego dostojestwa i maje
statu, jakie cechoway jego ojca. Mao tego, publicznie zawsze wyst
powa w osobicie zaprojektowanym mundurku, ktry przypomina po
czenie kombinezonu lotnika ze sportow wiatrwk. Szczeg ten ma
o tyle istotne znaczenie, e w zhierarchizowanym i umundurowanym
spoeczestwie ubir odgrywa okrelon rol. Na tle jednostajnych
w formie i kolorach ubra wspziomkw kosmiczno-lotniczy garniturek Kim Dzong Ila wyglda nadzwyczaj egzotycznie.
W cigu ostatnich 22 lat Kim Dzong II tylko piciokrotnie opuci
Phenian, udajc si trzy razy z wizyt do Pekinu i dwa razy do Moskwy.
Nikt te nie widzia i nie sysza, by kiedykolwiek wystpi publicznie
na wiecu, forum parlamentu czy plenum partii. Przez cae lata unika
dziennikarzy i dyplomatw, nawet z pastw zaprzyjanionych z Phenianem. Do czasu historycznego spotkania z prezydentem Korei Poudnio
wej w Phenianie publicznie przez cztery lata wypowiedzia tylko jedno
zdanie: Pozdrawiam onierzy Koreaskiej Armii Ludowej".
Korea Pnocna przez prawie p wieku bya budowana jako muze
um - pomnik Kim Ir Sena. Znalezienie w owym muzeum szczeglnego
miejsca dla syna-dziedzica nie byo zabiegiem atwym, zwaszcza e syn
dyktatora ani swym dotychczasowym yciem, ani rewolucyjn przeszo
ci nie uatwi tworzenia kolejnej politycznej legendy. Pnocnokorea
scy specjalici od socjotechniki propagandy uznali jednak, e im gorszy
materia przeznaczono im do obrbki, tym bardziej kompleksowo i bez
politycznych zahamowa naley podej do budowy nowego mim. Tu
ju nie wystarczay, jak w biografii Kim Ir Sena, wiksze lub mniejsze
faszerstwa, fotomontae na starych fotografiach, przekamania, nie
domwienia czy nadinterpretacje zdarze i faktw. W przypadku Kim
Dzong Ila zastosowano metod totalnej mistyfikacji, ktrej zasadniczym
239
celem byo wykreowanie nadludzkiego herosa - nie tylko na miar

i podobiestwo swego wielkiego pierwowzoru, ale i w zgodzie z nad
rzdnymi racjami politycznymi partii i pastwa.
Gwatowne przypieszenie rozwijania kultu Kim Dzong Da nastpio
po 1980 roku , kiedy Kim Ir Sen powierza nieporadnemu w samodziel
nym przywdztwie synowi coraz wicej obowizkw zwizanych z kie
rowaniem parti. Zaobserwowa mona byo pewn prawidowo: im
bardziej Kim Dzong II nie sprawdza si w kierowaniu zoonymi mecha
nizmami gospodarki i pastwa, tym wicej wzmacniano jego kult i szyb
ciej przekazywano mu kolejne atrybuty wadzy, jakby obawiano si, e
kto czy co moe zakwestionowa rodzinn sukcesj wadzy i osobiste
predyspozycje nastpcy. By tej ewentualnoci zapobiec, Kim Ir Sen
postanowi wyposay Kim Dzong Ila nie tylko we wszystkie najmocniej
sze atrybuty wadzy, jakie sam posiada, ale zainicjowa kult swego
nastpcy w skali nie mniejszej ni kult jego wasnej osoby. Podobnie
przeto jak ojcu, Kim Dzong Iowi wyszukano godne miejsce urodzenia,
ktre natychmiast stao si miejscem narodowych pielgrzymek, a obok
potnego gmaszyska Darw" dla Kim Ir Sena wybudowano, mniejszy,
dla jego nastpcy. Wkrtce na terenie caego kraju - podobnie jak
w przeszoci byo w przypadku ojca - zaczto specjalnie honorowa
i kultywowa miejsca pobytu nastpcy, a przedmiotem kultu stawao si
wszystko, czego dotkn, na czym siedzia i na co spojrza heros.
W 1992 roku rodki masowego przekazu po raz pierwszy zaczy
okrela nastpc jako Ojca Narodu" i Wielkiego Wodza", co przez
prawie 40 lat byo zastrzeone dla Kim Ir Sena. Masowo zaczto te
odkrywa rewolucyjne hasa, rzekomo przed 50 laty wypisane na drze
wach, grach i skaach, goszce chwa Kim Dzong Ila jako wodza,
ojca i niezwycionego marszaka, ktry w przyszoci rzdzi bdzie
caym wiatem . Sugerowa to miao, e jego sukcesja bya zapisana
i uznawana przez rewolucjonistw i nard ju w dniu jego urodzin. Te
karkoomne faszerstwa maj by jednym z wielu niezbitych material
nych wiadectw potwierdzajcych prawomocno rodzinnej sukcesji
i jej niepodwaalno. Nastpstwo Kim Dzong Ila i ustanowienie pierw
szej w wiecie komunistycznej dynastii nie jest bynajmniej tylko prb
zapewnienia rodzinnej cigoci wadzy absolutnej. Z punktu widzenia
logiki systemu i lansowanej doktryny dziedzictwo partyjnego tronu ma
swj archaiczny, ale wyjtkowo logiczny sens. Skoro w lansowanym
10
11
240
Kim Dzong II
systemie wdz jest wszystkim: rdzeniem, kocem, mzgiem, centrum,

emanacj partii, pastwa i narodu, orodkiem lojalnoci i kuni wszyst
kich cnt, to naturaln kolej rzeczy byo stworzenie takiego mechani
zmu, ktry gwarantowaby kontynuacj i trwao dziea, gdy wodza
w sposb naturalny zabraknie.
v^*Jie sposb jednak w peni zrozumie lansowanego modelu przywdz
twa politycznego w KRL-D bez wniknicia w istot urzdowej ideologii,
zwanej ideami ducze lub kimirsenizmem. Jak wszystkie polityczne idee,
rwnie i te przechodziy wielk ideow transformacj, od mao znacz
cego postulatu politycznego do zwartego systemu teoretyczno-filozoficznego, ktry naukowo" opisywa to, co od wielu lat byo praktyk
i rzeczywistoci ycia spoeczno-politycznego kraju. Przypomnijmy, e
wedug rzeczonej idei Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna jest
w istocie jednolitym organizmem spoeczno-politycznym, obejmujcym
trzy nierozerwalne segmenty: wdz-partia-masy" .
Partia w nowej formule ideologicznej nie odgrywa ju takiej propa
gandowej roli, do jakiej przyzwyczaiy nas upade reimy Dla pnocno
koreaskich ideologw partia, mimo e nadal okrelana jako partia
matka", partia ywicielka", partia opiekunka", dobrotliwe ono mat
czyne", w rzeczywistoci ideologicznej staa si gwnie pasem transmi
syjnym, za pomoc ktrego masy i kady czowiek jednoczy si pod
wzgldem ideowo-organizacyjnym z wodzem i zyskuje swoje niemier
telne ycie spoeczno-polityczne, ktre trwa wiecznie i nie przemija,
w odrnieniu od ycia biologicznego. W ten sposb kady czowiek
staje si istot niemierteln i na swj sposb zbawion - pod jednym
wszake warunkiem, e stopi si on z innymi w jednolity organizm
spoeczno-polityczny. Pnocnokoreascy liderzy powtarzaj, e partia
ma zawsze racj, nigdy si nie myli, gdy sama w sobie jest prawd
absolutn, gdy racj mona mie tylko w partii i przez parti, nigdy za
poza parti czy wbrew niej. Jeeli zdarza si, e o Partii Pracy Korei
powie si, e jest alf i omeg, jedynym miernikiem dobra i za, naj
wysz wyroczni, to tylko w cisym zwizku z jej partyjnym liderem,
czyli wodzem. Wodza mona wprawdzie utosamia z parti, ale sama
partia to nie to samo co wdz. Bo partia bez wodza, obok wodza czy
w opozycji do wodza, przestaje by parti. Staje si sum jednostek
i rozproszon grup, pozbawion sensu, wartoci i kierunku dziaa.
Std te wypywaj praktyczne postulaty, by czonkowie partii z bezgra12
241
nicznej lojalnoci wobec wodza, czystej absolutnej i bezwarunkowej,

uczynili sw najwiksz potrzeb yciow.
W tej formule ideologicznej partia bez wodza nie istnieje, ale rwnie
masy ludowe - kolejny segment triady: wdz-partia-masy" - bez
wodza nie znacz nic. Bo, jak gosz propagandowe slogany, s jak
osierocone dzieci" i zbkane owieczki". Dopiero gdy wdz staje na .
ich czele, powstaje nowa jako, bo tylko wdz moe wytyczy drog,
nada kierunek, sformowa pochd. Tu dochodzimy do najwaniejszych
kwestii nowego opisu rewolucyjnego pogldu na wodza" - wodza,
ktry w triadzie wdz-partia-masy" odgrywa rol najwaniejsz - jest
po prostu najwyszym orodkiem mzgowym". Kim Dzong I I twier
dzi, e mona tak powiedzie dlatego, i wdz stanowi centrum, ktre
w jednolitym trybie nadaje kierunek dziaalnoci yciowej caemu yciu
spoeczno-politycznemu narodu. Nietrudno odgadn, i te z pozom
karkoomne tyrady ideologiczno-filozoficzne maj bardzo konkretny
i praktyczny cel polityczny. Maj za pomoc pseudofilozoficznych teorii
uzasadni i podbudowa teoretycznie lansowany typ przywdztwa poli
tycznego.
Poniewa wdz stanowi centrum partii i mas oraz wesp z nim tworzy
nierozerwaln cao, wic wierno i lojalno wobec wodza jest tosa
ma i nierozczna z wiernoci dla partii, pastwa i ludowych mas. W tej
formule partia, armia, masy, ojczyzna, nard i wdz stanowi jedno.
Wdz stworzy przecie ide i parti, wyzwoli ojczyzn, proklamowa
pastwo, wygra wojn, przeciwstawi si przy tym najwikszym potgom
tego wiata. Czy wdz nie jest cudotwrc? Czy takiemu czowiekowi
nie naley ufa bezgranicznie, odda si lepo, bez reszty, bez koca?
Wdz sam w sobie zaczyna by cudem. ^Nie trzeba wiele umie, aby
zrozumie wodza. Jego idee wydaj si proste i logiczne, s zrozumiae
i czytelne. Jego hasa i idee upraszczaj i spycaj wszystko, kad dzie
dzin wiedzy, kad myl. I o to wanie chodzi, i tak ma wanie by.
Odejcie wodza-dziedzica nie stanowi problemu, bo wdz faktyczne nie
przemija, on odchodzi tylko biologicznie. Nie ma go fizycznie, ale pozo
staje ywy w idei, ktr stworzy, oraz w swym nastpcy i spadkobiercy.
Staje si tak, e Kim Dzong U utosamia si ze swym wspaniaym
pierwowzorem i w konsekwencji przeksztaca si w Jedn i t sam oso
b" - Kim Dzong II zostaje Kim Ir Senem. Z dum obwiecia o tym prasa
partyjna, piszc: Towarzysz Kim Dzong II jest dzi towarzyszem Kim Ir
242
Kim Dzong II
13
Senem" . A wielka wadza, charyzma i splendor, jakie cechoway rzdy

starego Kima, niejako naturalnie spyny na jego spadkobierc.
Rodzinn sukcesj i zasad dziedzicznoci w procesie rewolucyjnym
w minionym dwudziestoleciu uzasadniano na rne sposoby i , zalenie od
politycznych potrzeb, akcentowano lub wyciszano jedne argumenty, by
nagania inne, bardziej none i bardziej przekonywajce. I tak na poczt
ku lat osiemdziesitych niezwykle intensywnie podkrelano wsplnot
i dziedzictwo krwi, uwaajc to za najpowaniejszy argument na rzecz
sukcesji Kim Dzong Ila. Skoro jest on synem wielkiego herosa i wywodzi
si z tak wielkiej, wybitnej i zasuonej rodziny, to geniusz i wielko s
mu niejako wrodzone, przejte w sposb najzupeniej naturalny po wiel
kich przodkach. Tu te zapewne naley szuka przyczyn wielkiego kultu
nie tylko Kim Dzong Ila, ale nadal te jego zmarego ojca oraz caej
rodzinnej koterii. Na szczycie precyzyjnie skonstruowanej drabiny hierar
chicznej kultw nadal znajduje si wielki wdz" i wieczny prezydent",
zaoyciel dynastii Ducze, nieyjcy od omiu lat Kim Ir Sen. Nieco niej
sytuuje si kult Kim Dzong Ila - drogiego przywdcy, syna i jedynego
prawomocnego spadkobiercy wodza. Na trzecim szczeblu kultw od
poowy lat osiemdziesitych znajduje si Kim Dzong Suk - matka Kim
Dzong Ila i pierwsza ona Kim Ir Sena, ktra zmara w 1947 w Phenianie
podczas porodu. Na kolejnym miejscu w hierarchii funkcjonuje kult rodzi
cw Kim Ir Sena: matki Kang Bank Sok i ojca Kim Hyong Dzika (czyli
babki i dziadka Kim Dzong Ila). Na dole drabiny kultw rozpociera si
kult dalszych krewnych Kim Dzong Ila: pradziadka, prababki, licznych
wujw, ciotek, stryjw i ciotecznych braci. Skala i stopie krzewienia
kultu poszczeglnych czonkw rodziny uzaleniony jest zarwno od
miejsca zajmowanego w hierarchii piramidy kultw, jak i od aktualnoci
i przydatnoci ich spreparowanych biografii .
W opinii pnocnokoreaskich liderw dziedziczno i wizy krwi
maj niejako same przez si dawa gwarancj nieprzecitnych zdolno
ci" i wielkiej dojrzaoci" spadkobiercy. Za rodzinn sukcesj maj te
przemawia niezwyke osobiste predyspozycje nastpcy, ktry w ofi
cjalnych przekazach jest nie tylko wielki i genialny jak jego ojciec, ale
wydaje si nawet jeszcze wikszy. Podkrela si czsto rwnie fizyczne
podobiestwa spadkobiercy do pierwowzoru oraz jego osobiste predy
spozycje: byszczce mdroci oczy", niespotykan pracowito, dobroduszno i skromno. Padaj te argumenty o jego nadprzyrodzo14
243
Kim Dzong II
nych siach i moliwociach, podobnie bowiem jak ojciec, rwnie i syn

czyni cuda, ktrych niepodobna poj zwykym rozumem". Po mierci
Kim Ir Sena w propagandowych wypowiedziach pojawiy si jednozna
czne tezy, e Kim Dzong I I jest po prostu bogiem. I tylko tak mona
wydumaczy nadprzyrodzone zjawiska, jakie towarzysz jego yciu
i dziaalnoci, oraz nadludzkie zdolnoci, jakimi zosta obdarzony.
Rwnolegle eksploatuje si powody bardziej racjonalne i praktyczne.
A wic Kim Dzong I I zosta nastpc wodza, bo jedynie on zosta
wprowadzony przez ojca we wszystkie mechanizmy wielkiej wadzy,
jak przyszo mu sprawowa, tylko on moe kontynuowa dzieo ojca,
bo tylko on po mistrzowsku wada jego ide i myl, i to wanie on pod
kierownictwem ojca rozwija i umacnia kimirsenizm. Kto wic jeli nie
on mgby zastpi wodza? - pytaj retorycznie pnocnokoreascy
urzdnicy.
Spord wymienionych najpowaniej wygldaj argumenty praktyczne.
Powodzenie i sukces rewolucji koreaskiej s nierozerwalnie zwizane
z utrzymaniem na Pnocy jednolitego i monolitycznego systemu politycz
nego.) A system ten moe funkcjonowa tylko przy zachowaniu niekwe
stionowanej pozycji i roli lidera rewolucji, czyli wodza". Historia korea
skiego mchu komunistycznego i dzieje najnowsze Korei Pnocnej maj
ostrzega i przypomina, co dzieje si z rewolucj i pastwem, gdy kraj
wstrzsany jest regularnymi walkami frakcyjnymi i sporami paacowych
koterii. W tej sytuacji oficjalna, rodzinna sukcesja wadzy, dokonywana
jeszcze za ycia gwnego wodza, ma na zawsze wyeliminowa koszmar
wewntrzpartyjnych wani i grob wewntrznych podziaw . Sukcesja
ma te uniemoliwi prb ingerencji zewntrznej pastw ociennych,
ktre w sytuacji wewntrznych niepokojw i destabilizacji miejscowego
reimu zawsze bd skore podj dziaania zmierzajce do podporzdko
wania sobie maego pastwa i zwasalizowania jego politycznych liderw .
Demonta takiego systemu nie jest spraw atw, nawet sam charyzma
tyczny przywdca w obecnych warunkach nie mgby tego przeprowa
dzi. Wymagaoby to fundamentalnych przeobrae spoecznych, politycz
nych i gospodarczych, zmiany chopskiej i rodowej mentalnoci zwizanej
ze sposobem ycia itd. Zacofanie Korei Pnocnej konserwuje wic obecny
reim. Problem polega na tym, e ogranicza on zarazem moliwoci
rozwoju cywilizacyjnego tego kraju. Czy obecny przywdca gotw jest
otworzy mu nowe perspektywy?
16
Wybrane publikacje Kim Dzong Ila*

W Wydawnictwie literatury w jzykach obcych w Phenianie ukazay
si: O dalszym rozwijaniu pracy owiatowej, 1988; O ideach ducze,
1989; O ideach ducze w naszej partii, 1988; Trwale ustanowi oparte
na ducze pogldy na rewolucj, 1989; Wspczesna epoka a zadania
modziey, 1990; Wyej wznoszc sztandar walki antyimperialistycznej
energicznie kroczymy naprzd drog socjalizmu i komunizmu, 1989.
W tym samym wydawnictwie pod nazwiskiem Kim Czen Ir ukazay
si: Izbrannyje soczinienija, t. I , 1964-1969, 1992; Kratkaja biografija,
1998; Ob usilenji partijnogo rukowodstwa rabotoj masowych organizacji
trudjaszczychsia, 1987; O dalniejszem uyczszenij zdrawohranienija, 1987;
0 powyszenii rukowodjaszczej roli partii, 1992; Sowriemiennaja epocha
1 zadaczi moodiei, 1989; Trudowaja Partija Korei - partija wielikogo
wodjia towariszcza Kim Ir Sena, 1995; Uwaat' starsze pokolenije riewoucji o wysokij moralnyj dog riewolucjonierow, 1996. Za nowyj wzlot
riewolucionnogo litieraturno-hudoestwiennogo tworiczestwa, 1989. Za
unasledowanije i razwitie idei ducze, 1995.
Nakadem ambasady KRL-D w Polsce pod nazwiskiem Kim Jong II
ukazay si w Warszawie: Historyczna lekcja budownictwa socjalizmu
i generalna linia naszej partii, 1992; O podstawowych problemach
budownictwa partii rewolucyjnej, 1993; Socjalizm to nauka, 1995;
Szkalowanie socjalizmu jest niedopuszczalne, 1994; Zwyciy socjalizm
naszego typu, sucy interesom mas ludowych, 1992.
17
244
Przypisy
1
Kim Ir Sen, O Ducze w naszej rewolucji, 1.1, Phenian 1977, s. 455-466.

Kim Dzong II, Zwyciy socjalizm naszego typu, sucy interesom mas ludowych.
Warszawa 1992, s. 43-44; Kim Dzong II, O ideach Ducze w naszej partii, Phenian
1988, s. 129-133.
2
* Wymienione publikacje znajduj si w zbiorach autora.
245
Kim Czen Suk - mati Koriei, Phenian 1977.

Chae Jin Lee, China and Korea. Dynamie Relations, Stanford 1996, nr. 434, s. 62;
W.J. Dziak, Kim Ir Sen. Dzieo i polityczne wizje. Warszawa 2000, s. 279-280.
Wielikij czeowiek mira, Phenian 1989; Kim Dzong II, The Indiwidual, Thoughts
and Leadership, t. I, Pyongyang 1993.
H. Maretzki, Kimismus in Nord Korea..., Stuttgart 1991, s. 31.
Vantage Point. Developments in North Korea", Seoul 1996, t. X I X , nr 10, s. 1.
Chwaa towarzyszowi Kim Dzong Iowi, ,3iuletyn Ambasady K R L - D w Polsce",
luty 1988, s. 4; Duga droga czynnego kierownictwa na rzecz ludu, tame, luty 1990,
s. 1
The Pyonygyang Times", 1998, nr 37; Chronology of General Secretary Kim Jong
Il's; Major Activities (1942-1997), maszynopis powielony, s. 2.
Kim Czen Ir - wielikoje rukowodstwo, niemierknuszczije zasugi, Phenian 1986,
s. 36.
Vantage Point. Developments in North Korea". Seoul 1996, t. XIX, nr 10, s. 5.
Kim Dzong II, Trwale ustanowi oparte na ducze pogldy na rewolucj, Phenian
1989, s. 19-20; Kim Gan Ir, Rukowoditiel Kim Czen Ir, Phenian 1990, s. 99.
Kim Jong II, Historyczna lekcja budownictwa socjalizmu i generalna linia naszej
partii. Warszawa 1992, s. 25.
Trzyma si linii budownictwa niezalenej ekonomiki narodowej. Wsplny artyku
Rodong Sinmun" i Kunrodza", Phenian 17 I X 1987; Ducze (1998), Koreaska
Centralna Agencja Prasowa, maszynopis powielony, s. 2.
W J . Dziak, Kim Ir Sen..., s. 397.
Umiowany przywdca otwierajcy histori wielkich przemian, ,3iuletyn Amba
sady K R L - D w Warszawie", lipiec 1998, s. 2; Materiay o rewolucyjnej dziaalnoci
drogiego przywdcy towarzysza Kim Dzong Ila, maszynopis powielony, luty 1990,
s. 2-20; P. Boudot, Diamants noirs au pays du matin clair, Pary 1987, s. 97-101.
Szerzej na temat ycia i dziaalnoci Kim Dzong Ila:
Great Leader Kim Jong II, t. I i II, Tokio 1985 i 1986; Kim Czen lr, narodnyj
rukowoditiel, t. I i II, Phenian 1983 i 1986; La Corea Contemporanea y Kim Zong II,
Tokio 1984; Himno del Grean Amor Kim Zong II y Su, Pyongyang 1984; Grean Maestro
de los Periodistas, Pyongyang 1983; Kim Czen Ir, Kratkaja biografija, Phenian 1998;
tene, lzbrannyje soczinienija, 1.1, 1964-1969, Phenian 1992; tene. Za unasledowanije
i rozwitie idei dzudze, Phenian 1995; Pokowodiec Kim Czen Ir - swietocz socjalizma,
Phenian 1997; Kim Jong II, Partia Pracy Korei - partia wielkiego wodza towarzysza
Kim lr Sena, Phenian 2000; tene, On the Art. of the Cinema, Pyongyang 1989.
4
10
11
1 2
13
14
15
16
1 7
Proklamowana 15 sierpnia 1948 roku

98,5 tys. km (grunty orne stanowi 19%)
Powierzchnia
48,2 min (marzec 2002 r.)
Ludno
74 lata (kobiety) i 65 lat (mczyni)
rednia dugo ycia
20 tys. Chiczykw
Mniejszo narodowa
9 prowincji i 5 miast wydzielonych
Podzia administracyjny
Seul (okoo 11 min mieszkacw)
Stolica
koreaski
Jzyk urzdowy
15 sierpnia (proklamowanie republiki)
wito narodowe
buddyzm
(47%), chrzecijastwo (49%),
Gwne religie:
konfucjanizm (3% mieszkacw)
okoo 500 mld USD (2002 r.)
Produkt narodowy brutto
9427 USD w 2000 r.
PKB per capita
10 294 USD w 2002 r. - wzrost PKB 5,5%
1 won Republiki Korei = 100 czon;
Waluta
1 USD = 1271,89 wonw (2000 r.)
Kurs wymiany
137 mld USD (2000 r.)
Zaduenie zagraniczne
172,6 mld USD (2000 r.)
Eksport
160, 5 mld USD (2000 r.)
Import
27 min (2000 r.)
Telefony komrkowe
15, 3 min (1997 r.)
Uytkownicy Internetu
2
247
Ustrj i wadze pastwowe

Republika parlamentarna, wzorowana na demokracjach zachodnich, z siln
wadz prezydenta. Przeom w kierunku demokracji nastpi po wyborach
w 1992 r., gdy najwyszy urzd po raz pierwszy (po 30 latach wojskowych
rzdw) obj cywilny prezydent.
Prezydent
- gowa pastwa; wedug konstytucji z 29 padziernika 1987 r. (wesza
w ycie 25 lutego 1988 r.) wybierany w bezporednich wyborach po
wszechnych na picioletni kadencj, bez prawa ponownego wyboru.
Powouje premiera rzdu i czonkw gabinetu. W wyborach prezydenc
kich 18 grudnia 1997 r. zwyciy demokratyczny kandydat partii Na
rodowy Kongres na rzecz Nowej Polityki (National Congress for New
Politics), Kim Dae Dzung, ktry 25 lutego 1998 r. obj ten urzd;
w 2000 r. otrzyma on Pokojow Nagrod Nobla.
Rzd
- organ wadzy wykonawczej, powoany przez prezydenta. Poudniowokoreaski system polityczny charakteryzuje si (oprcz silnej wadzy
prezydenckiej) centralizacj decyzji politycznych. Od 22 maja 2000 r.
urzd premiera sprawuje Lee Han Dong z partii Zjednoczonych Libe
ralnych Demokratw (ULD).
Parlament
Zgromadzenie Narodowe - organ ustawodawczy, kadencja czterolet
nia. W styczniu 2000 r. parlament przyj ustaw o zmianie liczby
deputowanych z 229 do 273, z ktrych 226 jest wybieranych w okr
gach jednomandatowych, a 47 mianowanych przez poszczeglne par
tie - proporcjonalnie do wynikw uzyskanych w wyborach. Prze
wodniczcym (Speaker) Zgromadzenia Narodowego jest demokrata
Lee Man Sup; aktualnie rzdzca partia demokratyczna (MDP) nie
posiada wikszoci parlamentarnej, dysponujc 115 mandatami; naj
wiksza opozycyjna partia - GNP zdobya 133 mandaty, ULD 17 mandatw, DPP 8 mandatw, pozostae 2 - politycy niezaleni.
Gwne partie polityczne
- Millenium Democratic Party (MDP - Demokratyczna Partia No
wego Tysiclecia),
248
- Grand National Party (GNP - Wielka Partia Narodowa), rzdzca

do wyborw w 1997 r.,
- United Libera Democrats (ULD - Zjednoczeni Liberalni Demo
kraci), utworzona w drugiej poowie 1995 r., po rozamie w rz
dzcej Partii Liberalno-Demokratycznej, partia ta wznowia koali
cj z rzdzc parti MDP,
- Democratic People's Party (DPP - Demokratyczna Partia Ludu),
powstaa na pocztku marca 2000 r.
Polityka wewntrzna
Wybory prezydenckie z 18 grudnia 1992 r. otworzyy okres tzw. V I Re
publiki. W polityce wewntrznej pojawia si przekonanie o potrzebie
zawarcia pomidzy ugrupowaniami politycznymi milenijnego" porozu
mienia w sprawach dla Korei najwaniejszych, tzn.: uznaj nadrzdno
stosunkw z USA i innymi mocarstwami regionalnymi, rozwoju stosun
kw interkoreaskich oraz potrzeb dziaa na rzecz umocnienia demo
kracji i reformowania pastwa. W maju 2000 r. ze stanowiska premiera
zrezygnowa Park Tae Joon, na ktrego miejsce prezydent 22 maja
powoa przywdc ULD, 66-letniego Lee Han Donga (sprawuje funkcj
do chwili obecnej), uznawanego za zwolennika utrzymania koalicji
z MDP. W cigu ostatnich lat nie doszo do porozumienia partii rzdz
cej z adn z partii opozycyjnych, nasiliy si konflikty wewntrz po
szczeglnych partii i walki midzypartyjne, m.in. na tle zjednoczeniowej
sonecznej polityki" prezydenta Kima Dae Dzunga. W 2001 r. doszo
jedynie do porozumienia z ULD, dotyczcego wznowienia koalicji.
Sytuacja gospodarcza
Do momentu kryzysu finansowo-gospodarczego w 1997 r. Republika
Korei zaliczana bya - obok Singapuru, Hongkongu i Tajwanu - do
czterech tygrysw Azji Wschodniej". Jej gospodark cechuje koncen
tracja ogromnego kapitau siedmiu grup gospodarczych (tzw. Czebole),
zrzeszajcych takie koncerny, jak: Hyundai", Samsung", Daewoo",
Lucky Goldstar", Sunkkyong", Sangyong" i Hyosung". Gwne
pozycje w eksporcie republiki zajmuj produkty elektroniczne (ponad
40%) i mechaniczne, samochody i czci samochodowe, tkaniny i inne
wyroby przemysu lekkiego oraz statki. Pod koniec 1996 r. eksport
samochodw po raz pierwszy przekroczy milion sztuk (Hyundai Mo249
tors - ponad 460 tys., Daewoo Motors - okoo 260 tys., Kia Motors okoo 250 tys.), z czego ponad 30% wchony rynki europejskie.
W skali makroekonomicznej bezporednie skutki kryzysu z 1998 r. wy
raziy si w podwyszeniu podatkw, wzrocie oprocentowania kredy
tw, obnieniu wzrostu gospodarczego o 6-7%, zamroeniu pac, wzro
cie bezrobocia z 2,3% (koniec 1997 r.) do 5-6% w 2001 r., wzrocie
inflacji oraz ograniczeniu inwestycji poza krajem.
Dziki konsekwentnej liberalizacji gospodarki w 1999 r. zaczto stop
niowo wychodzi z kryzysu. Wpyna na to wiksza otwarto rynku
finansowego (dostpno giedy i rynku nieruchomoci) dla inwestorw
zagranicznych), logiczny system podatkowy oraz wiksza przejrzysto
funkcjonowania mechanizmw zarzdzania gospodark.
Na skutek pozostaoci kryzysowych PKB w 2001 r. zmala do pozio
mu 2%. Przewiduje si, e w 2002 r. wzrost PKB wyniesie 5%, a w 2003 r.
- 6,5%. Wskanik per capita w 2001 r. wynis 9427 USD; w ocenie
ekspertw wskanik ten w kolejnych czterech latach (2002-2005) wynie
sie: 10 294, 12 794, 14 453, oraz 16 286 dolarw. W 2000 r. nastpi
spadek bezrobocia do poziomu 3,6%. Tendencja ta utrwalia si w 2001 r.
Wedug ocen brytyjskiej firmy konsultingowej (Euro-Asian Buisness Consultancy) Korea Poudniowa zajmuje obecnie dwunaste miejsce wrd
najbardziej rozwinitych gospodarczo krajw wiata, jest pitym wiato
wym producentem samochodw oraz drugim producentem stali. The
Economist" przewiduje, e dalekosinym celem strategicznym zjedno
czonej Korei bdzie zawarcie porozumienia o wolnym handlu (Free Trade
Agreement) z Japoni i Chinami, co pozwoli na osignicie przez te trzy
kraje 30% udziau w globalnym PKB. Wielko rynku konsumenckiego
obszaru Azji Pnocno-Wschodniej osignaby wwczas 1,8 mld osb.
Najwaniejszymi partnerami handlowymi Republiki Korei w 2001 r.
pozostaway: USA (obroty - 61 mld USD), Wielka Brytania (7,2 mld
USD), Tajwan (11,7 mld USD), Rosja (2,5 mld USD) i Hongkong
(11,0 mld USD)*.
* Departament Azji i Pacyfiku MSZ RP; The World Factbook CIA Korea South,
Internet: http://www.CIA.com/World Factbook - Korea, South.html
250
Koreaska Republika Ludowo-Dernokratyczna w liczbach
Proklamowana 9 wrzenia 1948 roku

Powierzchnia
122 762 tys. km (grunty orne stanowi
15% powierzchni, tj. 2 min ha)
Granice
z Chinami - 1416 km,
z Rosj - 19 km;
linia demarkacyjna na granicy z Kore
Poudniow (3j_rwnolenik) - 238 km,
linia brzegowa 2496 km
Podzia administracyjny
9 prowincji i 4 miasta wydzielone Pyongyang (Phenian), Kesong, Nampho,
Chongijn (Czhongdzin)
23,5 min (1996 r.), 21,9 min (2001 r.)
^Ludno
71
lat (oficjalnie), 50 lat (nieoficjalnie)
rednia dugo ycia
30 tys. Chiczykw, 5000 Japoczykw
Mniejszoci narodowe
Phenian (Pyongyang) - 2,4 min mieszka
Stolica
cw
Jzyk urzdowy
koreaski
wito narodowe
9 wrzenia (proklamowanie republiki)
Religie
historycznie buddyzm, chrzecijastwo
oraz chundokyo (eklektyczny kult czcy
buddyzm i chrzecijastwo), bdcy obec
nie w postaci szcztkowej jako element
tradycji i mentalnoci. Wedug rde nie251
Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna w liczbach
Produkt narodowy brutto

PKB per capita
Waluta
Kurs wymiany
Zaduenie zagraniczne
[Ielefony komrkowe
Uytkownicy Internetu
oficjalnych jest 3 min chundoistw,

400 tys. buddystw, 200 tys. chrzecijan
oraz okoo 3 min wyznawcw tradycyjnych
religii koreaskich. Organizacje kocielne
znajduj si pod kontrol wadz
18 mld USD (1998 r.)
13 mld USD (1999 r.)
950 USD
1 won = 100 czon
1 USD = 2,15 wonw
(na czarnym rynku 1 USD = 229 wonw)
15 mld USD (2002 r.)
zakaz uywania
20 tys.
Ustrj polityczny
Pierwsza ustawa zasadnicza zostaa przyjta w 1948 r., a 27 grudnia
1972 r. gruntownie znowelizowana. Konstytucja okrela Kore Pnoc
n jako republik ludowo-demokratyczn", a w artykule 4 stwierdza
ponadto, e KRL-D kieruje si w swej dziaalnoci ideami ducze"
Partii Pracy Korei, w ktrych marksizm-leninizm znajduje swoje
twrcze zastosowanie do rzeczywistoci kraju". Gdy na pocztku lat
dziewidziesitych rozpado si imperium ZSRR, Konstytucj KRL-D
znowelizowano (kwiecie 1992 r.), a art. 4 zosta wyeliminowany na
rzecz oglnego stwierdzenia (art. 3), i idee ducze" s oryginalnym
wiatopogldem uksztatowanym na gruncie koreaskim. Od tego mo
mentu rozpoczyna si zmasowana kampania ideologiczna na rzecz
cakowitego odseparowania idei ducze" od jakichkolwiek konotacji
z marksizmem-leninizmem oraz akcentuje si wyranie narodowe r
da tych idei.
Znowelizowana konstytucja dokonaa take wielu zapisw zwiksza
jcych formalnie rol partii w pastwie oraz kompetencje Najwyszego
Zgromadzenia Ludowego. Wydaje si, e najwaniejszym zapisem
konstytucyjnym jest przekazanie dowdztwa si zbrojnych przewodni
czcemu Pastwowego Komitetu Obrony (obecnie jest nim Kim Dzong
II). Kolejna nowelizacja konstytucji (5 wrzenia 1998 r., na I sesji
Zgromadzenia X kadencji) zniosa stanowisko prezydenta, uznajc
252
zmarego w 1994 r. Kim Ir Sena za prezydenta KRL-D na wieczno".

Penomocnictwa urzdu prezydenta rozdzielono midzy Pastwow
Komisj Obrony i Prezydium Najwyszego Zgromadzenia Ludowego.
Organ wadzy pastwowej
Pastwowy Komitet Obrony, przewodniczcy Kim Dzong II (od
1993 r.), wybrany ponownie 5 wrzenia 1998 r. Zgodnie ze znowelizo
wan konstytucj przewodnictwo nad tym komitetem jest najwyszym
stanowiskiem pastwowym", w ktrego kompetencjach ley organizo
wanie i przewodzenie obronie pastwa... poprzez dowodzenie wszyst
kimi siami politycznymi, wojskowymi i gospodarczymi kraju. Jest to
take wite, wane stanowisko, ktre symbolizuje i reprezentuje ho
nor... kraju i godno narodu...". (Przed nowelizacj konstytucji Pa
stwowy Komitet Obrony znajdowa si w strukturze Centralnego Komi
tetu Ludowego, bdcego wczenie najwyszym de facto organem
kierowniczym pastwa; doywotnio przewodniczy mu Kim Ir Sen).
Parlament
Najwysze Zgromadzenie Ludowe (NZL) liczy 615 deputowanych;
kadencja picioletnia. Ostatnie wybory do NZL odbyy si 25 lipca
1998 r. (poprzednie w 1990 r.), nastpne odbd si w 2003 r. NZL
wybiera ze swego grona Stay Komitet (dziaa midzy sesjami) w ska
dzie: przewodniczcy - Kim Yong Nam (poprzednio wicepremier i mi
nister spraw zagranicznych), dwch wiceprzewodniczcych, czterech
honorowych wiceprzewodniczcych i jedenastu czonkw. NZL powo
uje cztery komisje: ustawodawcz, budetow, spraw zagranicznych
i polityki zjednoczeniowej. Kim Yong Nam jako przewodniczcy NZL
sprawuje de facto funkcj gowy pastwa, szczeglnie w sferze stosun
kw z zagranic, peni funkcje protokolarne zwizane z wysyaniem
przedstawicieli dyplomatycznych i przyjmowaniem listw uwierzytel
niajcych od obcych przedstawicielstw dyplomatycznych. Wedug oceny
ekspertw nowe kompetencje przewodniczcego Prezydium miay od
ciy Kim Dzong Ila od nadmiaru obowizkw organizacyjno-protokolarnych, spoczywajcych na gowie pastwa.
Rzd (Rada Administracyjna)
- szefem rzdu (premier gabinetu") jest Kong Song Nam.
253
Gwne partie polityczne i organizacje spoeczne

- Partia Pracy Korei utworzona 10 padziernika 1945 r. w wyniku
poczenia Komunistycznej Partii Korei Pnocnej i Nowej Partii
Ludowej; liczy okoo 3,2 min czonkw; sekretarzem generalnym
jest Kim Dzong II (od 8 padziernika 1998 r.),
- KJmirsenowski Zwizek Modziey Pracujcej Korei (okoo 3,8 tys.
czonkw),
- Zjednoczone Zwizki Zawodowe Korei (okoo 2 min czonkw),
Zwizki Branowe (m.in. Zwizek Pracownikw Rolnictwa okoo 1,3 min czonkw).
Ponadto dziaaj niewielkie partie i organizacje, pozostajce pod
cakowit kontrol komunistw:
- Socjaldemokratyczna Partia Korei - utworzona w 1945 r. (25 tys.
czonkw), goszca idee niepodlegoci narodowej oraz demokra
tycznego spoeczestwa socjalistycznego, przewodniczcy Kim
Byong Sik,
- Czundoistyczna Partia Czongu - utworzona w 1946 r. (Chondoist
Chongu Party). Kieruje si naczeln zasada Innaechon (relizacja
nieba na ziemi"), przewodniczcy Chong Sin Hyok.
Wszystkie partie i organizacje spoeczno-polityczne zrzeszone s
i dziaaj pod egid Narodowego Frontu Zjednoczenia Ojczyzny.
Porwnanie si zbrojnych Korei Poudniowej

i Korei Pnocnej (2000 rok)
wojska
ldowe
(onierzy)^
czogi
transportery opancerzone
artyleria
migowce
marynarka (onierzy)
okrty nawodne
okrty podwodne
okrty zaopatrzeniowe
lotnictwo morskie
lotnictwo
(onierzy)
samoloty myliwskie
samoloty wsparcia
siy zbrojne
cznie
(onierzy)
rezerwici
wydatki wojskowe
udzia w PKB
REP. KOREI
KRL-D*
560 000
ok. 2200
ok. 2250
ok. 4850
1 003 000
ok. 3800
ok. 2300
ok. 12 000
ok. 320
ok. 0
170
C67
005
6
ok. 30
ok. 60
54 000
ok. 440
ok. 40
ok. 510
63 000
ok. 550
ok. 180
103 000
ok. 850
ok. 520
690 000
3 040 000
12 mld USD
3,2%
1 160 000**
7 450
4,5 mld USD
25-30%
* K R L - D dysponuje ponadto 600 rakietami typu Scud" oraz kilkunastoma typu

Tepondong" o zasigu 1500 km. Wedug Biaej Ksigi poudniowokoreaskiego
Ministerstwa Obrony w pobliu linii demarkacyjnej jest rozlokowanych ponad 60% l
dowych si zbrojnych, 40% samolotw bojowych i 60% okrtw wojennych.
** Ponad 100 tys. onierzy K A L to elitarne jednostki specjalne, dobrze wyszkolone
i uzbrojone, przystosowane do podjcia dziaa bojowych w kadych warunkach. Ma
china wojenna K R L - D nastawiona jest na wojn byskawiczn z Kore Poudniow.
255
Spoeczestwo Korei Pnocnej najlepiej mona opisa, przytaczajc

sowa Hansa Meretzky'ego, ostatniego ambasadora Niemieckiej Repub
liki Demokratycznej w Phenianie. Powiedzia on: Korea Pnocna jest
pastwem, w ktrym funkcjonuje absolutyzm przyozdobiony socjali
zmem. Moe by te okrelona jako pastwo dyktatorskie, ktre ma
absolutne prawo rzdzenia ludmi za pomoc komunistycznej Partii
Pracy Korei oraz zaplecza ideologicznego, jakim jest filozofia Ducze". Meretzky wyjani, e pnocnokoreaskie wadze doprowadziy
wszystkich obywateli do stanu zbiorowego niewolnictwa poprzez ode
branie im ich indywidualnoci i zmuszenie do niezwykle cikiej pracy.
W takich warunkach ycie publiczne w Korei Pnocnej jest niczym
wicej jak kontynuacj szkolenia wojskowego. Wszyscy zostali pozba
wieni praw obywatelskich i w ten specyficzny sposb pnocnokorea
ski reim przej ca wadz.
W ostatnim czasie rne organizacje obrony praw czowieka, w tym
Amnesty International, The Freedom House oraz amerykaski Departa
ment Stanu wyday raporty na temat naruszania praw czowieka w Korei
Pnocnej. W dokumentach tych zwracano uwag na fakt, e koreaskie
wadze, aby utrzyma spoeczestwo pod kontrol, wiadomie ograni
czay dostawy ywnoci i ubra. Rwnoczenie wprowadzay ograni* Prawdziwy obraz przestrzegania praw czowieka w Korei Pnocnej,
Midzynarodowa Liga Obrony Praw Czowieka, Seul 1999.
256
Koreaska
czenia w wyborze miejsca zamieszkania, pracy, podrowania, ograni

czay wolno prasy oraz zgromadze.
Wszyscy obywatele Korei Pnocnej s podzieleni na trzy klasy - klasa
zasadnicza" (20%), klasa niestaa" (45%) oraz klasa wroga". Te trzy
klasy s z kolei podzielone na 51 podklas. Zgodnie z t klasyfikacj kady
obywatel, w zalenoci od tego, do ktrej klasy naley, otrzymuje inne
racje ywnociowe oraz inny rodzaj opieki lekarskiej. Warto zauway, e
ludzie zaliczani do klasy wrogiej" pozostaj pod ustawicznym nadzorem
politycznym. W nagych wypadkach s poddawani egzekucjom.
W Korei Pnocnej nie ma adnych praw ani regulacji stworzonych
w celu ochrony praw czowieka. Wadze sdownicze s faktycznie
narzdziami w rkach komunistycznej Partii Pracy Korei i dlatego poli
tyka partii i jej zalecenia s waniejsze ni wszystkie inne prawa. Sdy,
w ktrych nie s przestrzegane adne procedury prawne, oraz publiczne
egzekucje s wykonywane w dowolnym miejscu i o dowolnej porze.
W takich to warunkach skazano blisko 200 000 ludzi, ktrzy przebywa
j teraz w kilkunastu obozach rozsianych na terenie caego kraju. Ci
winiowie maj niewielk szans na opuszczenie obozw, a ich prawa
obywatelskie s nieustannie naruszane.
49 posiedzenie Podkomisji Obrony Praw Czowieka ONZ, ktre odbyo
si 21 sierpnia 1997 roku, przyjo rezolucj wzywajc Kore Pnocn
do poprawy stanu przestrzegania praw czowieka. Rezolucja wzywaa te
wadze w Phenianie do wypenienia zobowiza wynikajcych z regulacji
ONZ, dotyczcych praw czowieka i regularnego przedstawiania raportw
na temat stanu praw czowieka w Korei Pnocnej. Rezolucja wzywaa te
do podjcia konkretnych dziaa w celu zagwarantowania obywatelom
wolnoci podrowania oraz wyboru miejsca zamieszkania.
Kwestia przestrzegania praw czowieka w Korei Pnocnej nie moe
by ju duej uwaana za niezbyt wany problem w specyficznym
kraju, a musi si sta wan spraw, ktra znajdzie si w polu zaintere
sowania spoecznoci midzynarodowej.
Systematyczne naruszanie praw czowieka

Regulacje prawne i prawa czowieka
W Korei Pnocnej zalecenia wydawane przez Kim Ir Sena i Kim
Dzong Ila s uwaane za najwysze prawo i sw moc przewyszaj
257
nawet konstytucj czy decyzje komunistycznej Parti Pracy Korei. P

nocnokoreask konstytucja w artykule 11 przewiduje, e Koreaska
Republika Ludowo-Demokratyczna dziaa pod przewodnictwem Partii
Pracy. Ale z kolei statut Partii Pracy stwierdza w preambule, e we
wszystkich swych dziaaniach partia podlega ideologii Ducze, stworzo
nej przez Wielkiego Wodza Kim Ir Sena.
Konstytucja jest narzdziem uywanym do wprowadzenia w ycie
instrukcji Kim Ir Sena, te z kolei maj na celu realizacj zasady kolekty
wizmu. Konstytucja w artykule 63 stwierdza, e w Koreaskiej Republice
Ludowo-Demokratycznej prawa i obowizki obywateli bazuj na kolek
tywistycznej zasadzie , jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". W ta
kich warunkach indywidualne prawa czowieka mog by lekcewaone.
Pnocnokoreaskie prawo karne jest tak skonstruowane, by umocni
zasad dziedziczenia dyktatury z ojca na syna W artykule 4 napisano: To
prawo ma na celu ochron Wodza i jego rewolucyjnej polityki tak, aby cae
spoeczestwo nasyci jedynie ideologi Ducze. Prawo karne zawiera
rne artykuy, w tym takie, ktre przewiduj kar mierci oraz kary pie
nine za wszystkie przestpstwa przeciwko rewolucyjnemu porzdkowi.
Wrd tych przestpstw wyliczone jest midzy innymi zabjstwo Wodza
oraz przeciwstawianie si zarzdzeniom wadz (artykuy 44-55, 105).
Prawo karne odrzuca zasad nulla poena sine lege (nie ma kary bez
prawa) i umoliwia dziaanie prawa wstecz.. Jako pretekstu uywa si tu
argumentu, e naley nasili walk z przestpstwami przeciwko spoe
czestwu. Prawo karne zawiera take paragrafy tak skonstruowane, by
umoliwi karanie nie tylko przestpcw, ale take ich rodzin.
Take sdy i prokuratury funkcjonuj w ten sposb, by wciela
w ycie instrukcje Wodza i partii. Wszystkie obowizujce w Korei
Pnocnej prawa s tak skonstruowane, by zmusi ludzi do bezwarun
kowego wypeniania rozkazw Kim Ir Sena i Kim Dzong Ila, a take
polityki partii. Prawa nie maj nic wsplnego z prawami czowieka.
Naruszanie praw czowieka na tle politycznym
Zgodnie z konstytucj wszyscy obywatele Korei Pnocnej maj prawo
do udziau w wyborach oraz do kandydowania (artyku 66), maj
zagwarantowan wolno sowa, publikacji oraz zgromadze (artyku
67). Jednak w rzeczywistoci prawa i wolnoci obywateli s ograniczo
ne przez lini partyjn zalecajc wzmacnianie dyktatury proletariatu".
258
Wybory powszechne w Korei Pnocnej maj na celu wyonienie czon

kw Najwyszego Zgromadzenia Ludowego (koreaskiego parlamentu).
Gosowanie jest jednak czyst formalnoci ktra ma pokaza wiatu, e
w Korei Pnocnej jest przestrzegany system demokratyczny. W rzeczywi
stoci wybory maj na celu uniemiertelnienie systemu jednopartyjnego,
poniewa w kadym okrgu wyborczym partia nominuje tylko jednego
kandydata Gosujcy maj wrzuca do urn tylko gosy na tak" lub nie".
W rezultacie wybory maj zawsze 100-procentow frekwencj, przy 100-procentowych odpowiedziach tak". Jak wynika z owiadczenia pnocno
koreaskich wadz, w wyborach przeprowadzonych 26 lipca tego roku wzio
udzia 99,85% uprawnionych. 100% zagosowao tak".
Gosujcy nie maj innego wyboru, jak tylko gosowa tak", ponie
wa s cay czas obserwowani przez partyjnych dziaaczy. Jeli ktokol
wiek powstrzyma si od udziau w wyborach lub zagosuje nie",
zostanie uznany za wroga rewolucji i zesany do jednego z obozw dla
winiw politycznych.
Pnocnokoreask prasa ma za zadanie propagowanie linii partii
komunistycznej. Prasa nigdy nie publikuje adnych artykuw, ktre
mogyby w zym wietle przedstawi system polityczny Korei Pnoc
nej. Wszystkie publikacje podlegaj cisej kontroli i cenzurze partyjnej.
Wszystkie one wychwalaj osignicia K i m Ir Sena i Kim Dzong Ila
i cakowicie popieraj lini programow partii.
W Korei Pnocnej dziaaj rne organizacje, ktrych celem jest
zapewnienie politycznego nadzoru nad obywatelami. Komunistyczna Par
tia Pracy, Pastwowa Agencja Bezpieczestwa oraz Ministerstwo Bezpie
czestwa Publicznego (policja) to gwne organizacje, ktre maj takie
uprawnienia. Pastwowa Agencja Bezpieczestwa czyli tajna policja, ma
agentw w kadej fabryce i wiosce. Oprcz tego w Korei Pnocnej
funkcjonuje system piciu gospodarstw domowych", czyli system poli
tycznej obserwacji. W praktyce wyglda to tak, e wszystkie gospodarstwa
w danej miejscowoci s podzielone na grupy, po pi gospodarstw kada.
W tym systemie kady czonek danej grupy jest wykorzystywany jako
informator donoszcy na wszystkich innych czonkw.
Naruszanie praw czowieka na tle ekonomicznym
Pnocnokoreask konstytuacja stwierdza, e wszystkie rodki produk
cji nale wycznie do pastwa oraz organizacji spdzielczych (arty259
ku 20). Artyku 21 mwi z kolei, e nie ma adnych ogranicze co do

wasnoci, jakie moe posiada pastwo. Jak zakada konstytucja,
wszystkie budynki uytecznoci publicznej, jak rwnie fabryki, przed
sibiorstwa, banki oraz rodki transportu nale do pastwa. Wasno
prywatna jest dopuszczalna tylko w przypadku ruchomoci wykorzysty
wanej przez prywatnego waciciela do celw osobistych.
Pnocnokoreask propaganda gosi, e wszyscy obywatele s zwol
nieni z pacenia podatkw. W rzeczywistoci jednak to pastwo, jako jedy
ny waciciel wszystkich rodkw produkcji, posiada take wszystkie pro
dukty i zapewnia obywatelom oraz pracownikom minimalne iloci ywno
ci i ubra w formie racji. W rzeczywistoci rzd wykorzystuje nard.
Racja ywnoci, jaka przysuguje danemu obywatelowi, zaley od jego
pozcji spoecznej oraz wykonywanej pracy. Wedug oficjalnych danych
kady zwyky obywatel otrzymuje 700 gramw ziarna dziennie. Jednak ze
wzgldu na pogarszajc si sytuacj gospodarcz kraju od 1995 roku
wadze w Phenianie zawiesiy przydziay ziarna. Jedzenia nie brakuje
jednak czonkom elitarnych grup spoecznych. Obecnie wikszo obywa
teli jest zmuszona zdobywa ywno na czarnym rynku. Ludno Korei
Pnocnej cierpi na brak ywnoci od kilku lat. Z doniesie z tego kraju
wynika, e w cigu ostatnich dwch, trzech lat z godu zmaro tam ponad
milion osb. To wanie gd jest jedn z gwnych przyczyn zwikszenia
si w ostatnim czasie liczby uciekinierw z Korei Pnocnej.
Chocia to wanie niewydolny socjalistyczny system ekonomiczny
jest przyczyn obecnego kryzysu gospodarczego w Korei Pnocnej,
rzd w Phenianie upiera si przy pozostaniu w tym niewydolnym syste
mie. I wanie doprowadzenie wasnego narodu do godu powinno
zosta uznane za najcisz form naruszenia praw czowieka.
,Kult jednostki Wodza
f /
Nieyjcy Kim Ir Sen, chcc umocni swoj pozycj dyktatorskiego

przywdcy, skoncentrowa si na kulcie jednostki. Specjalici od propa
gandy fabrykowali historie majce na celu wzbogacenie osigni
Wodza. W 7 miejscach w kraju utworzyli miejsca walki rewolucyjnej",
w kolejnych 34 powstay miejsca historyczne". Caa ludno kraju
kolejno ma obowizek bra"uozia w marszach do tych punktw. W ca260
ym kraju dziaaj te specjalne KAirsy studiw nad rewolucyjn ideo

logi Kim Ir Sena". Ich celem jest indoktrynacja narodu hasami
o wielkoci Kim Ir Sena.
W caym kraju rozlokowane s rne monumenty, jest wrd nich
70 wykonanych z brzu pomnikw K i m Ir Sena, 40 000 gipsowych LO'" ' '
popiersi Wodza, 250 pomnikw wychwalajcych osignicia Kim Ir
Sena, 350 pamitkowych gmachw oraz 3500 tak zwanych wie wiecz
nego ycia. Oprcz tego wszyscy obywatele maj obowizek nosi
odznaki z podobizn Kim Ir Sena za kadym razem, gdy wychodz
z domu. Musz te wiesza portrety Kim Ir Sena i jego syna Kim Dzong
Ila w gwnym pomieszczeniu swego domu.
Pod koniec lat osiemdziesitych specjalici od propagandy zaczli
twierdzi, e odkryli na grze Pektu drzewa z wyrytymi na pniach
napisami sawicymi Kim Ir Sena. Napisy miay, wedug nich, pocho
dzi z lat trzydziestych. Obecnie oficjalna propaganda gosi, e drzew
z wyrytymi na pniach sloganami odkryto w caym kraju 12 000.
Po mierci Kim Ir Sena w lipcu 1994 roku rozpoczto budow wie
wiecznego ycia". Obecnie wadze twiedz, e takie wiee" powstay
ju w kadej wiosce w Korei Pnocnej. Gwna wiea wiecznego
ycia" zostaa wzniesiona w roku 1997 na terenie przylegajcym do y^iCu
mauzoleum K i m Ir Sena, czyli paacu Kumsusan w Phenianie. Wiea -j^rdtftl
wysokoci 92,52 metrw gruje nad terenem o powierzchni 17 000 m .
W roku 1994, dla uczczenia 100 dni od mierci Kim Ir Sena, na jednym
ze wzgrz w Phenianie wzniesiono monument pod nazw Posta
soca". Jego wysoko wynosi 11 metrw, a szeroko 15.
Od mierci K i m Ir Sena wadze Korei Pnocnej wyday 94 miliony
dolarw na organizacj rnych uroczystoci ku czci Wodza. (530 milio- "
nw dolarw kosztoway wszystkie pomniki, 270 milionw wydano na
rne akcje propagandowej Obserwatorzy pnocnokoreaskiej sceny
politycznej na caym wiecie oceniaj, e w sumie wadze w Phenianie
wydaj rocznie co najmniej 890 milionw dolarw na organizacj y
przedsiwzi, ktrych celem jest podtrzymanie kultu jednostki.
W dalszym cigu co roku 15 kwietnia w Korei Pnocnej organizo

wane s obchody rocznicy urodzin Kim Ir Sena. I tak na przykad,
urzdzane s masowe zawody sportowe z udziaem 50 000-100 000
studentw. Przygotowywane s masowe wiece i nocne czuwania. Oce
nia si, e co roku Korea Pnocna wydaje 23 miliony dolarw na
1
261
cignicie do kraju 500-600 zagranicznych artystw, ktrzy bior

udzia w tych uroczystociach.
Ocenia si, e Korea Pnocna wydaa okoo 300 milionw dolarw
albo okoo 6% produktu krajowego brutto jedynie w celu gloryfikacji ciaa
Kim Ir Sena. P miliona dolarw kosztowao zabalsamowanie zwok,a roczny koszt ich utrzymania wynosi 2,27 miliona dolarw. 230 milionw
dolarw wydano na renowacj i powikszenie paacu Kumsusan.
Wszystkimi projektami majcymi na celu podtrzymywanie kultu
jednostki kieruje osobicie syn i nastpca Kim Ir Sena - Kim Dzong I I .
Prbuje on usprawiedliwi dziedziczne przekazanie wadzy stwierdze
niem, e rewolucyjne przedsiwzicia musz przechodzi z pokolenia na
pokolenie. To on wyda polecenie zabalsamowania zwok ojca i to
wanie on prbuje zaszczepi w umysach ludzi przekonanie, e Kim
Ir Sen jest jednostk wieczn i niemierteln. Korea Pnocna, koczc
w lipcu 1997 roku trzyletni okres aoby po mierci Kim Ir Sena,
owiadczya, e bdzie odtd uywa kalendarza Ducze zamiast do
tychczas obowizujcego kalendarza gregoriaskiego. Kalendarz ten
wyznacza rok 1912, czyli rok narodzin Kim Ir Sena, na pierwszy rok
Ducze. 15 kwietnia, czyli dzie urodzin Kim Ir Sena, zosta nazwany
Dniem Soca. Oznacza to, e Korea Pnocna zdecydowaa si czci
Kim Ir Sena jako Boga" albo Soce" oraz jako zaoyciela dynastii
Ducze.
Kim Dzong I I posiada obecnie luksusowe posiadoci w 32 miejscach
w caym kraju. Na ich wybudowanie wyda 2,5 miliarda dolarw. Rw
nie jego urodziny s obchodzone w kraju jako wito narodowe.
Pogarda dla ludzkiego ycia

Edukacja szkolna w Korei Pnocnej koncentruje si na zaszczepieniu
w umysach studentw wiary, e nie wolno im si waha przed p^wi^
ceniem ycia dla dobra przywdcw Kim Ir Sena i Kim Dzong Ila.
Koreaska konstytuacja stwierdza: Pastwo wprowadza w ycie zasad
socjalistycznej pedagogiki i wychowuje now generacj na solidnych
rewolucjonistw walczcych dla spoeczestwa i narodu, stajcych si
nowym rodzajem komunistw, wyksztaconych, penych zalet i zdro
wych" (artyku 43). W ten sposb pnocnokoreask wadza prbuje
262
poskromi spoeczestwo i uczyni z niego obrocw Kim Ir Sena

i jego syna. Na dowd osignitego sukcesu organ prasowy komuni
stycznej Partii Pracy Rodong Sinmun" 17 czerwca tego roku donis,
e 17 czonkw Oddziau L i In-su" powicio swe ycie, prbujc
ugasi ogie, jaki wybuch w jednym z miejsc pamici rewolucyjnej".
Gazeta opisuje heroiczne uczynki onierzy: Cz onierzy nie zdo
aa uciec z poaru, poniewa prbowali oni zakry drzewa z wyrytymi
na ich pniach napisami ku czci Wodza mokrym botem, by w ten sposb
uchroni je przed sponiciem. onierze nadal zakrywali drzewa was
nymi rkami, pomimo e ich ubrania i ciaa ju pony". Dziennik
napisa, e 17 onierzy otrzymao pomiertnie tytu bohatera", a rzd
podj decyzj o wzniesieniu w tym miejscu pomnika dla uczczenia
pamici dzielnych onierzy.
Pnocnokoreascy onierze s uczeni, e ich ycie jest nic nie warte.
Dziewiciosobowa zaoga odzi podwodnej, schwytanej przez marynark
wojenn Korei Poudniowej 22 czerwca 1988 roku, po tym jak utkna
w sieci rybackiej, zostaa znaleziona martwa Wszyscy onierze zginli
od kuli. Po drobiazgowym zbadaniu cia ustalono, e 4 czonkw zaogi,
ktrzy byli prawdopodobnie wietnie wyszkolonymi onierzami na misji
bojowej, zabio pozostaych 5. Ci stanowili zaog odzi podwodnej. Potem
pierwsza czwrka popenia samobjstwo. Podobne zajcie miao miejsce
we wrzeniu 1996 roku. Wwczas pnocnokoreask d podwodna
utkna na mielinie w rejonie Kangnung na wschodnim wybrzeu Korei
Poudniowej. Zaoga porzucia statek i wysza na ld. Podczas pocigu, jak
ustalio wojsko poudniowokoreaskie, 11 czonkw zaogi zostao zastrze
lonych przez ich towarzyszy.
W Korei Pnocnej modzi ludzie wci s uczeni, by w kadym
momencie byli gotowi odda ycie. Podczas rnych wiecw modzie
wykrzykuje haso: Pozwlcie nam sta si bombami i kulami, ktre
ochroni towarzysza Kim Dzong Ila".
Grupy rozkoszy
W Korei Pnocnej istniej tak zwane grupy rozkoszy zoone z tance
rek i pieniarek, mieszkajcych w specjalnych willach. To zespoy arty
styczne, ktrych jedynym zadaniem jest zabawianie Kim Dzong Ila.
263
W latach 80. Korea Pnocna sprowadzaa nawet kobiety z Hongkongu

oraz Bliskiego Wschodu do pracy w takich grupach.
Kada grupa rozkoszy" skada si z trzech zespow. Pierwszy"
z nich to zesp zaspokojenia", ktry zapewnia usugi seksualne. Drugi/
- zesp szczcia" wykonuje masae, trzeci - zespl wokalno-taneczi
ny" daje przedstawienia muzyczne i taneczne.
J
Za rekrutacj tych grup rozkoszy" jest odpowiedzialne Biuro Ochro
ny Kim Dzong Ila. Pod nadzorem tego wanie biura oddziay miejskie
i regionalne oddziay komunistycznej Partii Pracy wyszukuj odpowied
nie kandydatki spord uczennic ostatnich klas szk rednich. Wedug
uciekiniera z Pnocy, Kim Myong-chula (byego czonka oddziau
ochrony w jednej ze specjalnych willi), Biuro Ochrony utrzymuje obe
cnie w grupach rozkoszy" okoo 2000 kobiet.
O liczbie kandydatek, jak musi wystawi kady oddzia terenowy
partii, decyduje sekcja 5 w Wydziale Organizacyjnym komunistycznej
Partii Pracy. Opiera si przy tym na zasadzie, e o jedno miejsce musi
si ubiega 100 kandydatek. Oddziay terenowe przedstawiaj wymaga
n liczb kandydatek. Sekcja 5 wybiera jedn dziesit z nich i wysya
je do kliniki Namsan w dzielnicy Daedonggang w Phenianie na badania
lekarskie. Dopiero po badaniach co roku wybieranych jest 50 kobiet,
jako potencjalne nowe czonkinie grup rozkoszy". Lista kobiet wraz ze
zdjciami jest wysyana poprzez Departament Sekretariatu Partii do Kim
Dzong Ila, ktry ostatecznie aprobuje kandydatki.
Nowe czonkinie przechodz 6-miesiczny trening, zanim zostan
przydzielone do pracy w konkretnej willi. Co najmniej 15 dni treningu
ma form wycieczki zagranicznej. Na zakoczenie kursu kada jego
uczestniczka otrzymuje rang porucznika w Biurze Ochrony i dostaje
rozkaz pracy w wyznaczonej willi a do ukoczenia 25. roku ycia.
Pnocnokoreask komunistyczna Partia Pracy wydaa tajny doku
ment pod tytuem Projekt zapewnienia dugowiecznoci Wielkiego
Wodza (Kim Ir Sena) oraz Drogiego Przywdcy (Kim Dzong Ila) jest
witym obowizkiem wszystkich czonkw Partii oraz komitetw par
tyjnych". Dokument by rozdawany kierownictwu oddziaw lokalnych
wraz z zaleceniem, by uywa go jako instrukcji przy dobieraniu kan
dydatek na czonkinie grup rozkoszy". Kady przedstawiciel kierow
nictwa powyej funkcji sekretarza w podstawowym oddziale lokalnym
partii ma obowizek rekomendowa co najmniej jedn kandydatk
264
rocznie. Kady przedstawiciel partii zazwyczaj na pocztku roku szkol

nego odwiedza wysze klasy szk eskich na swoim terenie i doko
nuje wstpnej selekcji kandydatek. Potem nakazuje wadzom szkoy, by
dobrze opiekoway si wybranymi przez niego kandydatkami.
Obozy dla winiw politycznych

Obozy dla winiw politycznych w Korei to zazwyczaj miejsca, w ktrych
dochodzi do najgorszych narusze praw czowieka. Pnocnokoreaskie
wadze nazywaj te obozy centrami zarzdzania". Obywatele Pnocy
mwi o nich jako o miejscach wygnania", obszarach specjalnego celu
dyktatury" albo obozach koncentracyjnych dla winiw politycznych".
Jak wynikao z pnocnokoreaskiego dokumentu, zdobytego przez
armi Stanw Zjednoczonych podczas wojny koreaskiej w latach
1950-1953, pierwsze obozy dla winiw politycznych powstay w Ko
rei Pnocnej w roku 1947_ W sierpniu roku 1956, gdy miay miejsce
zakrojone na szerok skal czystki polityczne, wadze w Phenianie
znacznie zwikszyy liczb obozw.
Poprzez program rejestracji obywateli w latach 1967-1970 wadze
Korei Pnocnej podzieliy spoeczestwo na trzy klasy - klas zasad
nicz", klas niesta" oraz klas wrog". Na zakoczenie programu
pnocnokoreaskie wadze, zgodnie z dekretem rzdu numer 149, prze
prowadziy ogromne czystki wrd klasy wrogiej". Zabito 6000 ludzi,
a kolejne 70 000 zostao uwizionych w obszarach celowych numer
149". Spord caej liczby 70 000 uwizionych ci, ktrzy zostali uzna
ni za elementy wrogie partii i Kim Ir Senowi, zostali rozmieszczeni
w obszarach specjalnego celu dyktatury" lub obozach dla winiw
politycznych.
Po 6. kongresie partii w roku 1980, kiedy oficjalnie nominowano
Kjm.JJzongJJ na nasl^^Ki^-Kim ,Jx.-Senr aresztowano i zesano do
obozw okoo 15 000 osb, ktre sprzeciwiay si planowi dziedziczenia
wadzy. Obecnie w Korei Pnocnej istnieje kilkanacie obozw dla
winiw politycznych w takich miejscach jak: Kaechon (poudniowa
prowincja Pyongan), Yodok (poudniowa prowincja Hamgyong), Hoeryong (pnocna prowincja Hamgyong) oraz w Chongjin. W obozach
tych przebywa okoo 200 000 winiw sumienia.
265
Winiowie w tych obozach s pozbawieni podstawowych praw

i cierpi ustawicznie na rne rodzaje pogwacenia praw czowieka. S
midzy innymi zmuszani do 12 godzin cikiej pracy dziennie, a wa
runki ycia panujce w obozach mona porwna do warunkw istnie
jcych w stalinowskich guagach w byym Zwizku Sowieckim. aos
ne warunki panujce w obozach zostay po raz pierwszy ujawnione
opinii publicznej w roku 1988 przez takie organizacje obrony praw
czowieka jak Asia Watch oraz Minnessota Lawyers International
Huma Rights Committee. Rzeczywiste warunki w obozach zostay
najpeniej opisane przez Kang Chol-hwana oraz Ahn Hyoka, byych
winiw, ktrzy uciekli z Pnocy w sierpniu 1992 roku i otrzymali
azyl w Seulu.
Publiczne egzekucje
Chocia pnocnokreaskie wadze prbuj temu zaprzecza, jest teraz
rzecz powszechnie wiadom, e w Korei Pnocnej czsto przeprowa
dzane s publiczne egzekucje. Wikszo uciekinierw z Pnocy twier
dzi, e widzieli lub syszeli o nich. Dotychczas udao si zdoby
dowody, e od lat siedemdziesitych przeprowadzono w Korei Pnoc
nej 23 publiczne egzekucje.
Raport Amnesty International z lutego 1997 roku ujawnia, e wadze
w Phenianie wykonuj publiczne egzekucje nie tylko na mordercach, ale
take na przestpcach pospolitych, takich jak na przykad zodzieje
zboa. Publiczne egzekucje s wykonywane po skrconych rozprawach
lub fikcyjnych procesach, w ktrych nie bior udziau sdziowie ani
adwokaci. Na og rozpraw przeprowadzaj miejscowi oficerowie
policji i to oni wydaj kar mierci. Zazwyczaj policja wywiesza ogo
szenie informujce mieszkacw danej miejscowoci o czasie i miejscu
egzekucji. Ujawnia te nazwiska skazanych przestpcw. Egzekucje s
przeprowadzane na wolnym powietrzu, gdzie tumy mog si zgro
madzi, by oglda ich przebieg. W Hamhung egzekucje s zazwy
czaj przeprowadzane na play koo mostu w Sapo Kuyok. W Shinuiju
i Chongjin s one wykonywane na wolnym powietrzu nad brzegiem
rzeki. W Wonsan egzekucje odbywaj si na plaeach zabaw, a w Phe
nianie s organizowane na wolnym powietrzu koo gry Obong oraz
266
w pobliu wioski Samadong. Egzekucje s zazwyczaj przeprowadzane

przez jednostk strzelcw dowodzon przez oficerw policji. Czasami
skazani s wieszani. Tumy obserwuj, jak skazacy s kneblowani i jak
zakrywane s im usta. Po egzekucji policja nakazuje ogldajcym, by
rzucali w ciaa zabitych kamieniami. Ma to by wyraz ich nienawici
dla kryminalistw.
Z doniesie wynika, e we wrzeniu 1997 roku na wzgrzu koo ulicy
Tong-il w Phenianie po fikcyjnym procesie przeprowadzono publiczn
egzekucj Suh Kwan-hi, byego sekretarza komunistycznej Partii Pracy,
odpowiedzialnego za sprawy rolnictwa. Prawdopodobnie wykonaniu
wyroku przygldao si 20 000 lub 30 000 ludzi. Japoska agencja
informacyjna Kyodo podaa, e Suh Kwan-hi zosta skazany na mier
pod zarzutem niewywizania si z zalece polityki rolnej. W rzeczywi
stoci by on jednak kozemrjfiamym - zabitym po to, by cho
czciowo ugaska gniew obywateli wywoany wci zaostrzajcymi
si brakami ywnoci. Tu po tej egzekucji Kim Dzong II zosta
oficjalnie nominowany na sekretarza generalnego Partii Pracy. P
nocnokoreaski rzd wykorzystuje publiczne egzekucje jako.injdek-do
zastraszania obywateli, w ktrych umysach mogyby zakiekowa antyrewolucyjne idee.
Sytuacja ludzi upoledzonych

Cudzoziemcy nigdy nie zobacz ludzi upoledzonych w Phenianie czy
innych duych miastach. Wynika to z faktu, e wadze Korei Pnocnej
usuny ich z widoku publicznego i przeniosy w odlege rejony kraju.
L i Soon-ok, kobieta, ktra odsiadywaa kiedy wyrok w pnocnokoreaskim wizieniu, a potem zbiega do Korei Poudniowej, ujawnia, e
wadze w Phenianie rozpoczy kampani przesiedlania ludzi upoledzo
nych do odlegych zaktkw kraju w latach osiemdziesitych.
Inni uchodcy z Pnocy twierdz, e w latach osiemdziesitych wadze
wyday zarzdzenie, by wszyscy upoledzeni, w tym osoby guche, garbate
oraz chore psychicznie, zostay wraz z rodzinami przeniesione z Phenianu
do odlegych miejsc. W lipcu 1989 roku, tu przed 13. wiatowym Festi
walem Modziey i Studentw, wadze Phenianu przeprowadziy skutecz
n akcj usuwania ze stolicy upoledzonych osb. Mwi si, e zostay
267
one zesane na odizolowan od wiata wysp lec u zachodnich wy

brzey kraju lub w takie miejsca jak Puchon w poudniowej prowincji
Hamgyong albo Uiju w pnocnej prowincji Pyongan.
W latach dziewidziesitych Pnoc zacza wprowadza w ycie
program usuwania upoledzonych z innych miast, takich jak Nampo,
Kesong czy Chongjin, ktre otwarto dla cudzoziemcw. Zbudowano te
specjalne wioski w odlegych rejonach w okrgu Uhrang w prowincji
Yanggang oraz w okrgu Chongsong w pnocnej prowincji Hamgyong.
W wioskach tych mieszkay tylko kary, oddzielone od wiata podwj
nym drutem elektrycznym. Kary nie maj prawa kontaktowa si ze
zwykymi lumi ze wiata zewntrznego. Nie wolno im take zawiera
maestw ani rodzi dzieci.
Uciekinierzy z Pnocy
Liczba uciekinierw z Pnocy zacza wzrasta w latach dziewidzie
sitych, gdy socjalistyczny obz zacz chyli si ku upadkowi. Liczba
uciekinierw cigle wzrasta z powodu ogromnych brakw ywnoci na
Pnocy.
Wikszo uchodcw przekracza pnocn granic, by dosta si
do Chin lub Rosji, ale musz oni uchodzi przed pocigiem agentw
Pnocy. Tylko niewielu z nich udaje si dotrze do Korei Poudniowej.
Z doniesie wynika, e Kim Dzong II wyda rozkaz aresztowania
wszystkich przyapanych na prbie ucieczki z kraju. Mia on powie
dzie, e .zapobieenie ucieczce obywatela jest waniejsze ni schwy
tanie szpiega". Na rozkaz Kim Dzong Ila utworzono w ostatnim czasie
specjalny oddzia stray granicznej pod nazw 10. korpusu. Wzmocnio
no kontrol granic poprzez zaoenie pl minowych w szczeglnie
naraonych na prby ucieczki punktach. Pnocnokreaskie wadze
zorganizoway specjalne grupy, ktre wysano do Chin i Rosji, by tam
aresztoway zbiegw, ktrym udao si uciec z kraju.
ciekinierzy zapani przez te specjalne grupy s uznawani za w r r > |
pastwa i przewoeni z powrotem do Korei Pnocnej, zaknebloi prowadzeni na elaznej smyczy przytwierdzonej do ich nosowej
W kraju s publicznie zabijani lub zsyani do obozw dla winiw
politycznych.
E
268
Przedstawiciele sub bezpieczestwa na rosyjskim Dalekim Wscho

dzie potwierdzili w maju 1996 roku, e uciekinier z Korei Pnocnej,
ktrego przekazano stronie koreaskiej, zosta publicznie zgadzony
natychmiast po dotarciu do kraju.
Wnioski kocowe
_ Prawa czowieka to uniwersalne wartoci przynalene wszystkim isto
tom ludzkim, niezalenie od narodowoci, rasy, religii czy rnic ideo
logicznych. Niestety, w Korei Pnocnej nie istnieje co takiego jak
prawa czowieka. S tylko rewolucyjne zadania i wzorce majce spowo
dowa, e ludzie bd cakowicie lojalni wobec swojego przywdcy.
Zgodnie z tymi wzorcami niewinni ludzie mog zosta uznani za
kontrrewolucjonistw i zesani do obozw dla winiw politycznych.
Co wicej, wikszo Koreaczykw od lat cierpi ustawiczny gd.
Pnocnokoreaskie wadze nie uznaj takich wartoci jak demokracja
liberalna i indywidualizm, uznajc je za zo. W zamian wzywaj obywateli
do przestrzegania zasad kolektywizmu oraz pnocnokoreaskiej formy
socjalizmu. Ich gwnym zadaniem jest przeduenie istniejcej dyktatury,
ktra przesza z Kim Ir Sena na jego syna Kim Dzong Ila.
Stan przestrzegania praw czowieka w Korei Pnocnej moe zosta
poprawiony tylko wtedy, gdy rzdy wszystkich pastw wiata, wszystkie
midzynarodowe organizacje obrony praw czowieka oraz organizacje
pozarzdowe pocz wysiki w celu wywarcia nacisku na wadze Korei
Pnocnej, by te zaprzestay gwacenia praw czowieka w swoim kraju.
Korea Pnocna twierdzi wprawdzie, e posiada wasny rodzaj praw
czowieka, ale spoeczno midzynarodowa musi uzna wypadki naru
szania prawa czowieka w tym kraju za jedn z najpilniejszych kwestii.
Wanym zadaniem spoecznoci midzynarodowej jest dalsze wywiera
nie nacisku na Phenian, by ten uzna uniwersalne zasady dotyczce praw
czowieka oraz by wpuci na swoje terytorium midzynarodowych
obserwatorw nadzorujcych przestrzegania tych zasad.
Materiay archiwalne
Archiwum MSZ RP i PRL, Samodzielny Wydzia Wschodni, Departament
V, Wydzia I , zesp 11, 12.
Archiwum Akt Nowych, KC PZPR, sygn. 2521, 2529, 2542, 2627, 2631,
2634, 2635.
Dokumenty opublikowane oraz opracowania

A Concise History of the Communist Party of China, Foreign Languages
Press, Beijing 1994.
A Handbook of Korea. Korean Overseas Information Service, Seoul 1990.
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, t. I , Niezalena Oficyna Wydawnicza,
Warszawa 1993.
Baik Bong, Kim II Sung. Biography, t. I - n i , Dar Al-Talia, Beirut 1973.
Barnett, A.D., Communist China Asia, Vintage Books, New York 1961.
Berger C, The Korean Knot, A Military Political History, Philadelphia
1964.
Borisw O., Kooskow B., Stosunki radziecko-chiskie 1945-1978, Wyd.
Ksika i Wiedza, Warszawa 1979.
Borisw O., Zwizek Radziecki i mandurska baza rewolucyjna, Wyd.
MON, Warszawa 1979.
Bracken P, Poar na Wschodzie, Politeja, Warszawa 2000.
271
Brandt C , Schwartz B., Fairbank J.K., A Documentary History of Chinese

Communism. Harvard University Press, Cambridge 1952.
Brzeziski B., Biuro Informacyjne Partii Komunistycznych i Robotniczych,
Wyd. KiW, Warszawa 1983.
Brzeziski Z., Cztery lata w Biaym Domu. Wspomnienia, Wyd. Krg",
Warszawa 1990.
Brzeziski Z., Europa bez podziaw. Waciwe zadania polityki ameryka
skiej w Europie, Wyd. Odnowa, Londyn 1966.
Brzeziski Z., Jedno czy konflikty, Wyd. Odnowa, Londyn 1964.
Brzeziski Z., Plan gry USA-ZSRR, Wyd. Przedwit, Gdask 1988.
Brzeziski Z., Wielkie bankructwo. Narodziny i mier komunizmu w XX
wieku, Instytut Literacki, Pary 1990.
Bullock A., Hitler i Stalin. ywoty rwnolege, PIW i Wyd. Bellona, War
szawa 1994.
Burdelski M., Czy Korea bdzie zjednoczona do koca XX wieku?, Wyd.
Adam Marszaek, Toru 1995.
Buracki F., Mao Dze-Don. Nasz koronnyj nomier eto wojna i diktatura".
Izd. Miedunaarodnyje otnoszenija", Moskwa 1976.
Buzo A., The Guerilla Dynasty: Politics and Leadership in North Korea,
Ed. Boulder, WesWiew Press, Seoul 1999.
Byung Chul Koh, The Foreign Policy of North Korea, Frederick A. Praeger,
New York 1969.
Byung Chul Koh, The Foreign Policy Systems of North and South Korea,
University of California Press, Berkeley 1984.
Chae Jin Lee, China and Korea. Dynamie Relations, Hoover Press Publication, Stanford 1996.
Chang Gordon H., Friends and Enemies: The United States, China and the
Soviet Union 1948-1972, Stanford University Press, Stanford 1990.
Chirot D., Tyrani XX wieku, Wyd. Micha Urbaniak, Warszawa 1997.
Cho Soon-sung, Korea in World Politics 1940-1950, University of Califor
nia Press, Berkley 1967.
Choi Myung, Wstp do wiedzy o Korei Pnocnej, Seoul 1990 (w jz.
koreaskim).
Chruszczow N.S., Fragmenty wspomnie, Wyd. Krg, Warszawa 1984.
Chruszczow N.S., O kulcie jednostki i jego nastpstwach (maszynopis
powielony), Warszawa 1981.
Chung CfiinWee, Pyongyang between Peking and Moscow: North Korea's
272
Involvement in the Sino-Soviet Dispute 1958-1975, The University of

Alabama Press, Alabama 1978.
Cold War. International History Project Bulletin, DC Woodraw Wolson
International Center for Scholars, Washington 1992.
Conuest R., Stalin, Wyd. Micha Urbaski, Warszawa 1996.
Cumings B., Korea's Place in the Sun. A Modern History, W.W. Norton and
Company, New York-London 1997.
Cumings B., The Origins ofthe Korean War, 1.1. Liberation and Emergence
of Separate Regimes 1945-1947, t. I I . Liberation and Emergence of
Separate Regimes 1947-1950, Princeton University Press, Princeton
1981 i 1990.
Czarna Ksiga komunizmu. Zbrodnia, terror, przeladowania, Wyd. Pr
szyski i S-ka, Warszawa 1999.
Dae-Sook Suh, Kim II Sung. The North Korean Leader, Columbia University Press, New York 1988.
Dae-Sook Suh, The Korean Communist Movement 1918-1948, Princeton
University Press, New York 1967.
Dalin A., Soviet Foreign Policy after Stalin, I.B. Lippincett, Philadelphia 1961.
Department of State U.S., United States Policy Regarding Korea 1834-1950,
Institute of Asian Culture Studies, Hallym University, [Seoul] 1987.
Department of State Bulletin, 30 dec., 1945
Deuchler M., The Confucian Transformation of Korea: A Study of Society
and Ideology, Cambridge, Mass. Harvard University Press, Harvard
1992.
Dokumenty o rzdach amerykaskich na Poudniu. Protesty i opinie lud
noci (1945.09-1948.06), Institute of Asian Culture Studies, Hallym
University, [Seoul] 1995 (tytu zbioru w jz. koreaskim, dokumenty
w jz. angielskim).
Dokumenty polityki zagranicznej Chiskiej Republiki Ludowej (1977) oraz
(1980), Wybr i opra. Jan Rowiski, PISM, Warszawa 1978 i 1983.
Dowdztwo Narodw Zjednoczonych w Korei Poudniowej powinno by
rozwizane tak szybko, jak tylko to jest moliwe. Memorandum MSZ
KRL-D, Phenian 25 V I 1996.
Dziak W.J., Albania midzy Belgradem, Moskw i Pekinem, Wyd. ISP PAN,
Warszawa 1991.
Dziak W.J., Chiny - wschodzce supermocarstwo, ISP PAN, Warszawa
1996.
273
Dziak W.J., Kim Ir Sen. Dzieo i polityczne wizje, ISP PAN, Warszawa 2000.
Dziak W.J., Kim Ir Sen, Wiedza Powszechna, Warszawa 2000.
Dziak W.J., Stalin, stalinizm, stalinowcy, Wyd. Alma-press", Warszawa 1990.
Dzie drugiego wyzwolenia narodu koreaskiego, ,3iuletyn Ambasady
KRL-D w Polsce", lipiec 1996.
Dilas M., Nowa klasa wyzyskiwaczy, Instytut Literacki, Pary 1957.
Dilas M., Rozmowy ze Stalinem, Instytut Literacki, Pary 1962.
Eyewitness: A North Korean Remembers, Internet, http://www.kimsoft.com/ korea/eyewit/
Fairbank J. King, Historia Chin. Nowe spojrzenie, Wyd. Marabut", Gdask
1996.
Faligot R., Kauffer R., Tajne suby Chin (1927-1987), Wyd. Bellona
i Gryf', Warszawa 1994.
Furet E, Przeszo pewnego zudzenia. Esej o idei komunistycznej w XX
wieku, Oficyna Wydawnicza Vblumen", Warszawa 1996.
Garder M., Agonia reimu w ZSRR, Instytut Literacki, Pary 1965.
Garside R., Corning Alive. China after Mao, McGraw-Hill Book Co., New
York-San Francisco 1981.
Gawlikowski K., Dwie cywilizacje i ich wizje czowieka. Zachd i Azja
Wschodnia, ISP PAN, Warszawa 1997.
Gawlikowski K., Maoistowska koncepcja rewolucji spoecznej, w: Leninowska
teoria rewolucji. Historia i wspczesno, PWN, Warszawa 1977.
Gawlikowski K., Nowa batalia o Konfucjusza, Wyd. MON, Warszawa 1976.
Gills B.K., Korea versus Korea. A Case of Contested Legitymacy, London-New York 1996.
Glorious 50 Years, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang 1995.
Gosy z pnocnokoreaskiego guagu, Wyd. Obywatelski Sojusz Pomocy
Winiom Politycznym w Korei Pnocnej, Seul 1998.
Gora Pektu, Izdatielstwo lideratury na inostrannych jazykach, Phenian 1982.
Great Leader Kim Jong II, t. I - I I , Tokyo 1985-1986.
Hao Yufan, Zhai Zhihai, China's Decision to Enter the Korean War: History
Revisited, China Quarterly", March 1990.
Harding H., Chinas Second Revolution: Reform After Mao, Brooking
Institution, Washington, D.C., 1987.
Historia polityczna Dalekiego Wchodu 1945-1976, PWN, Warszawa 1986.
History of the Modern Korean Revolutionary Movement, Foreign Langu
ages Publishing House, Pyongyang 1961.
274
Holloway D., Stalin i bomba. Zwizek Radziecki a energia atomowa 1939-1956, Wyd. Prszyski i S-ka, Warszawa 1996.
Hwang Jang-yop, Holds Press Conference to Explain why He Defected from
North Korea, w: Backgrounder. Korean Overseas Information Service,
Ministry of Information, Seoul 1997.
Jak rozpocza si wojna w Korei, Wyd MSZ KRL-D, Phenian, czerwiec 1990.
Jaworski J., Niektre problemy i waciowoci uycia lotnictwa w konfliktach
zbrojnych po drugiej wojnie wiatowej (skrypt), Akademia Sztabu General
nego, Warszawa 1979.
Joungwon Kim, Divided Korea. The Politics of Development 1945-1972,
Hollym, Elizabeth, New York-Seoul 1997.
Karwat M., Miernoty ifiguranci, Wyd. A Marszaek, Toru 1993.
Khrushchev N., Khrushchev Remembers: Last Testament, translated by
Strob Talbott, Boston: Little Brown, Boston 1974.
Kim Czen Suk - mat Koriei, Izdatielstwo litieratury na inostrannych jazykach,
Phenian 1997.
Kim H.N. et al. (eds.), Perspectives on the Peaceful Reunification of Korea,
Institute of Korean Studies, Seoul 1988.
Kim Hakjoon, Korea's Relations with her Neighbors in a Changing World,
Hollym, Seoul 1995.
Kim Hakjoon, Sino-North Korean Relations 1945-1948. The Korean Re
search Center, Seoul 1989.
Kim Hakjoon, Sprawa koreaska i polityka midzynarodowa (w jz. ko
reaskim), Seul 1987.
Kim Han Gir, Sowriemiennaja istorija Koriei, Izdatielstwo litieratury na
inostrannych jazykach, Phenian 1979.
Kim Hyong-jik, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang 1968.
Kim II Sung and Korea, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang
1982.
Kim lr Sen - gawnoje znamija czuczhe, Izdatielstwo litieratury na inostran
nych jazykach, Phenian 1981.
Kim Ir Sen. Kratkaja biografija, t. I - I I I , Izdatielstwo litieratury na inostran
nych jazykach, Phenian 1973.
Kim Ir Sen - wielikij czeowiek wieka, t. I , Izdatielstwo litieratury na
inostrannych jazykach, Phenian 1993.
Kimirsemizm - tieorija i praktika, Izdatielstwo litieratury na inostrannych
jazykach, Phenian 1978.
275
Kim Se-Jin (ed.), Korean Unification: Source Materials with an Introduction, Research Center for Peace and Unification, Seoul 1976.
Kim Seung-Hwan, The Soviet Union and North Korea: Soviet Asian
Stratgy and Its Implications for the Korean Peninsula, 1964-1968,
Research Center for Peace and Unification, Seoul 1988.
Kissinger H., Dyplomacja, Wyd. Philip Wilson, Warszawa 1996.
Korean War, Ministry of Foreign Affairs, Seoul 1994.
Korean War, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang 1977.
Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna, Wyd. MSZ RP, Departa
ment Azji, Australii i Ameryki aciskiej, marzec 1997.
Koreaska Republika Ludowo-Demokratyczna, Wyd. ambasada KRL-D
w Polsce, wrzesie 1975.
Korea wczoraj i dzi, Wyd. Korean Overseas Information Service, Seoul
1991.
Lee Chae-Jin, China's Policy toward North Korea: Changing Relations in
the 1980, w: Scalapino R.A. i Hong Koo Lee (eds.), North Korea in
a Regional and Global Context, Berkeley: Institute of East Asian Studies,
University of California, Berkeley 1986.
Lee Chae-Jin, Chinas Pragmatic Policy Orientation and Its Implications
for Korean Unification, w: H.N. Kim et al. (eds.), Perspectives on the
Peaceful Reunification of Korea, Institute of Korean Studies, Seoul 1988.
Lin Czen-Won, Zarys nowoytnej historii Korei, Wyd. KiW, Warszawa 1953;
Lowe P, Wojna koreaska, Wyd. Bellona", Warszawa 1995.
Maretzki H., Kimismus in Nordkorta. Analyse des letzten DDR - Botschafters in Pjongjang, Verlag Anita Tykre, Stuttgart 1991.
Medvedev R., China and the Super Powers, Wyd. Basil Blackwell, London
1987.
Memorandum rzdu Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Phe
nian, 1 I I 1978.
North Korea: After Collapse ofSocialist Camp, Vantage Point", maj 1993,
Seoul 1993.
North Korea after Kim II Sung. Continuity or Change?, ed. by Thomaas
H. Henriksen and Jongryn Mo, Stanford University, Stanford 1997.
North Korea after Kim U Sung. Controlled Collapse?, by Aidan Foster-Carter, The Economist Intelligence Unit, London 1996.
Peace and Cooperation. White Paper on Korean Unification 1996, Seoul
1996.
276
Podsumowanie dokumentw o wojnie koreaskiej od stycznia 1949 do

sierpnia 1953, pochodzcych z Archiwum Prezydenta Rosji i Archiwum
MSZ ZSRR, opublikowane przez Wydzia Europy rodkowowschodniej
MSZ Republiki Korei, Seul 1994 (w jz. koreaskim).
Polityka zagraniczna Chiskiej Republiki Ludowej. Dokumenty i materiay,
opra. J. Rowiski, PISM, [w latach:] 1970-1972, Warszawa 1989; 1973-1976, Warszawa 1988; 1982, Warszawa 1982; 1983, Warszawa 1987.
Pozdrowienia dla narodu koreaskiego, ktry obchodzi 40-lecie zwycistwa,
Biuletyn Ambasady KRL-D w Polsce", czerwiec 1993.
Republika Korei, MSZ RP, Departament Azji, Australii i Ameryki aci
skiej, luty 1999.
Roztworowski E., WiekXVIII. Historia powszechna, PWN, Warszawa 1995.
Scalapino R.A., Chong Sik Lee, Communism in Korea. The Movement, cz. I ,
University of California Press, Los Angeles-London-Sydney 1972.
Scalapino R.A., North Korea Today, New York 1963.
Seiler S.A., Kim II Sung 1941-1948. The Creation of a Legend. The
Building of a Regime, University Press of America, Lanham: New
York-London 1994.
Socjalistyczna Konstytucja Koreaskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej
(uchwalona 27 X I I 1972 r.), Warszawa 1979.
[Sorok] 40 let sozidanija, t. I - I I , Izdatielstwo litieratury na inostrannych
jazyjkach, Phenian 1991.
South-North. Dialog in Korea, Seoul 1975.
Suck Ho Lee, Party-Military Relations in North Korea. A Comparative
Analysis, Seoul 1989.
Teaski system pracy najbardziej przodujcy system zarzdzania socjali
styczn ekonomik (maszynopis powielony), wyd. Ambasada KRL-D
w Polsce, lipiec 1981.
The Herok KPA, the invinible Revolutionary Armed Forces, Foreign Lan
guages Publishing House, Pyongyang 1987.
The Juch Calendar cannot save the North Korean Leadership, Seoul 1997
(maszynopis powielony, kolportowany przez Ambasad Republiki Korei
w Polsce).
The Peoples Paradise, Foreign Languages Publishing House, Pyongyang
1978.
The Sino-Soviet Alliance and China's entry into the Korean War, w: Cold
War International History Project, Woodrow Wilson International Center
277
for Scholars, Chen Jian State University of New York at Geneseo

Working Paper, nr 1, June 1992.
The True Story ofKim Jong-il, The Institute for South-North Korea Studies,
Seoul 1993.
Volkogonov D., Stalin. Triumph and Tragedy, Grove Weidenfeld, New York
1991.
What we shall for our Unification, Institute of Political Education for
National Unification, Seoul 1999.
Wokogonow D., Stalin, Seoul 1993 (w jz. koreaskim).
Wokogonow D., Siem wodiej. Galerja lidierow SSSR, ks. 2, Izd. Nowosti", Moskwa 1995.
Yang Ho Min, Refleksje o podziale Korei, Seoul 1993 (w jz. koreaskim,
tumaczone fragmenty w zbiorach autora).
Zarys historii dziaalnoci rewolucyjnej towarzysza Kim lr Sena, Phenian
1971.
Prasa i czasopisma naukowe

Azja-Pacyfik. Spoeczenstwo-Polityka-Gospodarka", Warszawa 1998.
,3iuletyn Ambasady KRL-D w Polsce", Warszawa 1971-1999.
Biuletyn Zarzdu Gwnego Towarzystwa Polska-Korea", Warszawa
1989-1998.
Druba", Pekin 1958-1960.
Edukacja Polityczna", Warszawa 1982-1987.
Korea Focus", Seoul 1989-1999.
Korea and World Affairs", Seoul 1990-1998.
Korea", Phenian 1967-1999.
Korea Today", Phenian 1970-1989.
Korean Unification Bulletin", Seoul 1998-1999.
Study of Juch Idea", Tokyo 1978-1990.
The Peoples Korea", Phenian 1975-1998.
The Journal of Social Science", Washington 1984-1986.
The Pyongyang Times", Phenian 1971-1999.
The Journal of Asiatic Studies", Seoul 1990-1998.
The Journal of East Asian Affairs", Washington 1989-1997.
Vantage Point. Developments in North Korea", Seoul 1989-1999.
278
Walka z midzynarodowym terroryzmem prowadzona przez

administracj republikask George'a W. Busha w sposb najzu
peniej naturalny zwrcia uwag wiata na Kore Pnocn pastwo, ktre dla jednych jest rajem na ziemi", ojczyzn
wzorowego socjalizmu" i krajem powszechnej szczliwoci",
a dla drugich krlestwem strachu i ez", uzbrojon po zby
paranoj" i pastwem zatrzanitych drzwi".
Korea Pnocna nie chce otwarcia, nie chce adnych reform, nawet
tych robionych na wzr chiski. Przywdcy K R L - D maj wiadomo,
e w warunkach systemu, j a k i stworzyli, kada powaniejsza reforma
strukturalna nie tylko moe, ale musi obali dotychczasowy system
wadzy.
Waldemar Jan Dziak, ur. 1952, absolwent Wydziau Dziennikarstwa
i Nauk Politycznych U W , dr hab. nauk humanistycznych, docent
w Instytucie Studiw Politycznych P A N w Warszawie. Autor wielu
ksiek i opracowa naukowych (m. i n . Stalin, stalinizm, stalinowcy",
Albania midzy Belgradem, M o s k w i Pekinem 1948-1978", Chiny
- wschodzce supermocarstwo", Kim Ir Sen. Dzieo i polityczne
wizje"). Czonek Zarzdu Towarzystwa Azji i Pacyfiku oraz Stowa
rzyszenia Wspierania Demokracji na Biaorusi.
www.swiatksiazki.pl
I S B N 83-731 1 -765-2
788373"1 17655
Cena 29,90 zt
Nr 3907

W. J. Dziak - Korea, Pokój Czy Wojna

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

W. J. Dziak - Korea, Pokój Czy Wojna

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Waldemar Jan Dziak

Waldemar Jan Dziak

Copyright by Waldemar Jan Dziak

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

Przestrzeganie praw czowieka w Korei Pnocnej

Walka z midzynarodowym terroryzmem prowadzona przez admini

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

Z nimi trzeba co zrobi, ich trzeba powstrzyma" - to najczstszy ton

od lat polityki groby i szantau wobec najbliszych ssiadw i caej

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

dostpu do broni masowego raenia, ktrej ewentualne uycie miaoby

* Wielkim trudnociom, zwizanym z problematyk koreask, towarzysz mniejsze,

Zarys historii Korei do 1945 roku

Pwysep Koreaski ju okoo 50 tysicy lat temu zamieszkiwaa ludno

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

W X I wieku p.n.e. w poudniowych rejonach Mandurii i w pnoc

Zarys historii Korei do 1945 roku

pwyspie zostay unicestwione, a Koguryo zajo ca pnocn i rod

KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?

organizacji biurokratycznego pastwa (w 958 roku wprowadzono zasad

Zarys historii Korei do 1945 roku

tywowa dotychczasowe wizi z Mongoami i podj walk z cesarstwem.

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

rwaa. W czasie wojny Japoczycy dopuszczali si na Koreaczykach

Zarys historii Korei do 1945 roku

a nimi nowa sekta patriotyczno-religijna Tonghak (wschodnia nauka"),

lata pniej z Francj. W Korei rezydowa zaczy poselstwa zachod

Zarys historii Korei do 1945 roku

nim kontrol wojskow. Przegrana Rosji rozstrzygna ostatecznie los

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

Przywdcy Stanw Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Chin podczas

Zanim wybucha wojna

* Rozdzia ten oparty jest na artykule Chronologia waniejszych wydarze dziejw

Zanim wybucha wojna

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

terytorium Korei do 38 rwnolenika i utworzy zrby wadzy lokal

tw, jakie tu po wyzwoleniu pojawiy si midzy Koreaczykami

Zanim wybucha wojna

KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?

si narodu po latach kolonialnego ponienia sprzyjay akceptacji utopij

2. Ho Man Sik i sowieckie wadze wojskowe

komitetu faktycznie odzwierciedla ukad si w Phenianie midzy sia

KOREA: POKJ CZY WOJNA?

Zanim wybucha wojna

wszystkim patriotycznie nastawionym prezbiteriaskim kaznodziej, go

3. Kim Ir Sen wraca do Phenianu

przyby dopiero 22 wrzenia 1945 roku. Na dworcu w Phenianie wraz

Zanim wybucha wojna

KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?

nianie w ogle o nim syszao. Dlatego te Rosjanie spdzili na wiec

Sabo miejscowych si komunistycznych w poczeniu z fatalnym

4. Wyeliminowanie Ho Man Sika

Zanim wybucha wojna

wsppracy z Sowietami systematycznie jest zmniejszony, gdy wadze

nym razie Rosjanie nie bd mogli zapewni mu nawet osobistego bez

Zanim wybucha wojna

KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?

5. Komunici koreascy i sowieckie wadze okupacyjne

Midzynarodwki Komunistycznej (1928 rok), na ktrym obie zwalcza

Zanim wybucha wojna

KOREA: POKJ C Z Y WOJNA?

uwikania, rne punkty widzenia i rne wizje ideologiczne. W 1946 ro

Kim Tu-bong by przewodniczcym Ligi Niepodlegoci Korei, intelektua

Zanim wybucha wojna