NowaStrategianr1 2014

NOWA STRATEGIA NR 1 / 2014
dzi
Nowa Strategia nr 1/2014
Strona 1
Okadka:
Projekt graficzny: Igor Podlawski
Kontakt:
Redakcja: kontakt@nowastrategia.org.pl
Redaktor Naczelny: rafal.surdacki@nowastrategia.org.pl
www.nowastrategia.org.pl
www.facebook.com/nowastrategia
Tezy zawarte w publikacjach s prywatnymi opiniami Autorw. Wszelkie kopiowanie oraz powielanie
wymaga pisemnej zgody wacicieli. Chcesz umieci nasz materia na stronie? Napisz do nas.
Strona 2
SPIS TRECI
STREFA WIEDZY
Kamil Chabros, Insurekcja Kociuszkowska - pocztek walki o niepodlego ..................................5
Jakub Zyska, Armia francuska w momencie wybuchu pierwszej wojny wiatowej ...........................10
Damian Ratka, Czog podstawowy T-72. Historia rozwoju...................................................................14
ukasz Muszyski, Wze naddniestrzaski .........................................................................................19
PUBLICYSTYKA
Artur Micek, Hipotetyczny kierunek rozwoju wojsk ldowych w latach 2015-2025............................25
Arkadiusz Wjcik, Wyej na duej ........................................................................................................31
Damian Zieliski, Wyklci zawaszczeni czy upamitnieni? .............................................................36
Pawe Kmiecik, Pukownik Kukliski, bohater czy zdrajca? ................................................................39
Maciej Mierzwa, Z pamitnika modego prawaka. Ukraina: raj utracony ............................................44
RECENZJE
Kamil Chabros, onierze Wyklci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku ...............54
Strona 3

usaria
Strona 4
STREFA WIEDZY
Kamil Chabros Insurekcja Kociuszkowska - pocztek walki o niepodlego
KAMIL CHABROS
Insurekcja Kociuszkowska - pocztek walki o niepodlego

Pierwszy rozbir Polski podziaa otrzewiajco na elit naszego pastwa. Od tego czasu,
przygotowywane s reformy majce doprowadzi do wzmocnienia Rzeczypospolitej, a zwaszcza
do uniezalenienia jaj od ssiadw. Zwieczeniem reform by akt Konstytucji 3 maja. Jednake
pastwa ocienne, a zwaszcza Rosja, nie zamierzay bezczynnie patrze na odradzanie si
pastwa polskiego. Caryca Katarzyna II wykorzystaa w podstpny sposb Targowiczan
(sprzeciwiali si oni wprowadzaniu reform, wrd nich by m.in. Szczsny Potocki), aby pod
pretekstem obrony przywilejw szlacheckich, wprowadzi do naszego kraju swoje wojska i przej
wadz nad buntujc si Rzeczpospolit.
Doszo do wojny 1792 roku, w ktrej jedn
insurekcj
oprze
na
barkach
caego
z wanych rl odegra Tadeusz Kociuszko,
spoeczestwa. W tradycji zachoway si takie
przyszy Naczelnik insurekcji. Polacy walczyli
jego sowa: Za sam szlacht bi si nie bd.
dzielnie
maja.
Chc wolnoci caego narodu i dla niej tylko
krla
wystawi swe ycie.
Zaskoczeniem
obronie
Konstytucji
okazaa
si
postawa
Stanisawa Augusta, ktry przyczy si do
W listopadzie 1793 roku w okolicach Krakowa,
Targowiczan, sdzc e uratuje tym krokiem
odbyo
Polsk przed cakowitym
z przedstawicielami krajowego sprzysienia. Na
uzalenieniem
od
si
spotkanie
mocarstw ociennych. Niestety strasznie si
spotkaniu
pomyli.
Caryca Katarzyna II dobrze wiedziaa, e Polacy
Dowdcy Wojska
Polskiego
zoyli
ustalono
rezygnacj i wyemigrowali z kraju. Rosja razem
szykuj
z Prusami dokonaa kolejnego rozbioru Polski.
aresztowania.
oglny
Kociuszki
powstanie.
plan
Dlatego
powstania.
rozpoczy
Postanowiono
si
rwnie
Wielu patriotw musiao ucieka za granic.
zredukowa liczb polskich wojsk, tak aby jak
Ich gwnym orodkiem staje si Lipsk, gdzie
najmniej naszych rodakw byo pod broni
przebywaj Hugo Kotaj, Ignacy Potocki oraz
w momencie wybuchu insurekcji. Zredukowane
Tadeusz Kociuszko. Ten ostatni dosta na
oddziay miay wej w skad armii pruskiej
pocztku wrzenia 1793 roku wiadomo od
i rosyjskiej. Uchwaa o zredukowaniu wojska
tajnego warszawskiego zwizku, e w razie
(21 II
wybuchu powstania, powinien stan na jego
powstania.
1794),
bya
gwnym
katalizatorem
czele. Sam Kociuszko by zdania, e bez co

najmniej 100-tysiecznej armii nie ma co liczy na
powodzenie
powstania.
Dlatego
planowa
Strona 5
STREFA WIEDZY
zoy
Kociuszko
tak
to
przysig:
Ja Tadeusz Kociuszko, przysigam w obliczu

Boga
caemu
Narodowi
Polskiemu,
i powierzonej mi wadzy na niczyj prywatny

ucisk nie uyj, lecz jedynie jej dla obrony caoci
granic,
odzyskania
samowadnoci
Narodu
i ugruntowania powszechnej wolnoci uywa

bd. Tak mi, Panie Boe dopom i niewinna
mka
Syna
Jego.
Tym
samym
sta
si
Naczelnikiem Insurekcji.
Kolumny rosyjskie zaalarmowane marszem
Obraz Franciszka Smuglewicza, Przysiga Kociuszki
na Rynku w Krakowie / rdo: Wikimedia
Madaliskiego, cigny w stron Krakowa.

Kociuszko w tym czasie dysponuje zaledwie
5 tysicznym oddziaem regularnego wojska oraz
Mie zego pocztki
23 marca Kociuszko znalaz si w Krakowie.

W
krtkim
czasie,
podlege
mu
oddziay
zawadny miastem. Dzie wczeniej, niewielki

garnizon rosyjski wyruszy z Krakowa, aby
zatrzyma
oddzia
dowdztwem
Madaliskiego,
polskiej
ktry
pragn
popiesznie
zmobilizowanych
chopw. Warto zaznaczy, e chopi cignli

do Kociuszki, a nie do Wojska Polskiego.
Kult Naczelnika zacz si powoli szerzy.
Aby rozszerzy zasig insurekcji, Naczelnik
pod
razem ze swoimi oddziaami opuszcza Krakw
Antoniego
i udaje si w stron Warszawy. 4 kwietnia Polacy
jazdy
brygadiera
tysicami
doczy
do
spotykaj na swojej drodze w okolicach wsi
przyszych powstacw. Madaliski obawiajc
Racawice,
si
wyruszy
dowdztwem gen. Tormasowa. Bitwa rozpocza
z Ostroki 12 marca i przez kilka dni wymyka
si od walk wojsk regularnych, ktre jednak nie
si pocigowi. Ten marsz to bya iskra, ktra
przyniosy rozstrzygnicia. Tormasow postanowi
dodatkowo przypieszya wybuch powstania.
przeama
rozbrojenia
przez
Rosjan,
kolumn
lewe
wojsk
skrzydo
rosyjskich
polskich
pod
wojsk
Wczesnym rankiem 24 marca, Kociuszko
uywajc do tego wikszoci swoich oddziaw.
razem z grup oficerw zebrali si w niewielkiej
Tym samym, osabi swoje rodkowe pozycje.
kaplicy, gdzie nastpio powicenie szabel.
Kociuszko dobrze zorientowa si w posuniciu
Wtedy te pady sowa, ktre zostay potem
przeciwnika i osobicie poprowadzi swoich
przyjte za dewiz powstacw: Zwyciy albo
onierzy w samo centrum wojsk rosyjskich.
zgin.
Ogromn rol w tym ataku odegra oddzia
Par
godzin
po
tym
wydarzeniu
nastpio uroczyste ogoszenie insurekcji na
kosynierw
krakowskim rynku. Na oczach zebranego tumu,
Zaskoczony przeciwnik musia uzna wyszo

chopskich
zoony
oddziaw.
320
Zdobyto
ochotnikw.
12
Strona 6
dzia.
STREFA WIEDZY
Nastpnie
to
samo
zgrupowanie
skierowa
Potocki. Planowali oni w sposb dyplomatyczny
Kociuszko na lew flank, gdzie ponownie
powstrzyma Austri i Prusy od interwencji.
przeciwnik musia uzna wyszo Polakw.
Niestety te starania spaliy na panewce.
Rozbity i wykrwawiony przeciwnik musia si

wycofa.
Polacy w odwrocie
Najdzielniejszym z kosynierw okaza si

Wojciech Bartos. Od tej pory nazywa si bdzie
Bartoszem
Gowackim,
uszlachetnione
imi
nada
bowiem
mu
takie
Kociuszko
6 czerwca 1794 roku doszo do bitwy pod

Szczekocinami. Kociuszko dysponowa liczb
okoo
15
tysicy
onierzy.
kolej
jego
razem z nominacj na chorego Regimentu
przeciwnicy, czyli genera Denisow oraz krl
Grenadierw Krakowskich.
pruski wystawili do walki okoo 26 tysicy

onierzy. Ponadto ich dodatkowym atutem bya
ponad 4-krotna przewaga w artylerii, ktra
okazaa si kluczowa w tej bitwie. Rwnie tym
razem
gwn
rol
odegrali
kosynierzy.
Kociuszko rzuca ich trzy razy do boju. Najpierw

razem
oddziaami
regularnego
wojska
przypucili atak na prusk piechot. Potem

powstrzymali szar kawalerii. Kiedy byo ju
wiadomo, e tej bitwy nie da si wygra,
kosynierzy zostali wykorzystani po raz trzeci
w celu osoniania odwrotu regularnego wojska.
Chorgiew grenadierw krakowskich / rdo: Wikimedia
Przypucili wtedy szturm na pruskie baterie.

2000 onierzy uzbrojonych jedynie w piki i kosy,
Militarne znaczenie bitwy pod Racawicami

byo
niewielkie.
Natomiast
znaczenie
przeprowadzio
wykazujc
si
niemal
samobjczy
niespotykan
atak
dyscyplin
propagandowe byo ogromne. Lotem byskawicy
i ofiarnoci. To wanie dziki nim oraz jedzie,
rozniosa si po caym kraju wie o zwycistwie
ktr
nad Rosjanami. Ju 17 kwietnia wybuchaj walki
powstrzyma wroga, tym samym ratujc polskie
w Warszawie, na czele ktrych staje szewc Jan
wojsko przed cakowitym rozbiciem.
dowodzi
gen.
Sanguszko
udao
si
Kiliski. Z kolej 22 marca pomie powstania
Kociuszko razem ze swoimi oddziaami uda
dociera do Wilna (walkami w tym miecie
si do Warszawy. Tam mg si wykaza swoimi
kierowa jakobin Jakub Jasiski). W stolicy Polski
zdolnociami inynierskimi, fortyfikujc miasto.
uformowaa si Rada Najwysza Narodowa
Od lipca ponad 40 tysiczna armia rosyjsko-
w skad ktrej weszli m.in. Hugo Kotaj i Ignacy
pruska stara si przeama lini obronn miasta.

adna wczesna stolica nie bya tak dobrze
Strona 7
STREFA WIEDZY
przygotowana
do
oblenia
jak Warszawa.
na prawy brzeg Wisy. Naczelnik nie mia wyjcia,
25 tys. polskiego wojska wspomaganego przez
musia stoczy bitw, zanim nastpi poczenie
mieszkacw
wrogich armii.
bronio
si
przez
ponad
2 miesice. Ale nie tylko w stolicy toczyy si
Kociuszko dysponuje w tym czasie si
walki. W okolicach Wilna, litewscy powstacy
11 tysicy
wizali cz carskich si. Z kolej wystpienia
Poniskiego (ponad 3 tysice onierzy) bya
Polakw na lsku, Wielkopolsce czy w samych
w znacznej odlegoci od pola bitwy i nie
Prusach spowodoway, e z pocztkiem wrzenia
wiadomo byo czy zdy na czas. Genera
armia pruska odstpia od oblenia.
Fersen dysponowa okoo 14 tysicami ludzi.
wspomc
walczcych
onierzy,
Aby
Kociuszko
Bitwa
ludzi,
rozegraa
jednak
si
Dzie
dywizja
10
generaa
padziernika
wczeniej
pod
wysa z Warszawy korpus gen. Jana Henryka
Maciejowicami.
Kociuszko
Dbrowskiego w sile 4 tys. ludzi. Udao mu si
wybra dogodne pozycje do brony i rozkaza
zwiza Prusakw na tyle, e nie odegrali oni ju
swoim onierzom si okopa. Dowdca rosyjski
wikszej roli w Insurekcji.
wiedzia, e polskie oddziay s rozdzielone

i z samego rana przypuci atak caymi swoimi
siami. Poniski, ktry mia zaatakowa Rosjan
od tyu, w chwili rozpoczcia walk znajdowa si
o ponad 40 km od pola bitwy. Polacy pod
Maciejowicami bronili swoich pozycji przez ponad
6 godzin. Jednak otoczeni przez nieprzyjaciela
nie mogli dalej walczy. Dywizja Poniskiego nie
zdya na czas. Kociuszko stara si jeszcze
z rozbitych oddziaw zorganizowa ostatni lini
obrony. Kiedy to si nie udao, jedynym wyjciem
Obraz Jzefa Chemoskiego Modlitwa przed bitw /

rdo: Wikimedia
bya ucieczka. Niestety, kiedy nasz przywdca

rejterowa z pola bitwy, ko na ktrym jecha
upad i przygnit go, tak e ten nie by w stanie
Tymczasem nowe zagroenie nadcigao ze

Wschodu.
rosyjski
Od
korpus
strony
Ukrainy
dowodzony
maszerowa
przez
gen.
si rusza. Zaraz te dopadli do niego Kozacy,

ranic go pikami w biodro i plecy. Nie wiedzieli
bowiem, e tutaj ley wdz powstania, poniewa
Suworowa. Aby nie dopuci do poczenia obu
Kociuszko
wrogich wojsk, Kociuszko wyrusza do Grodna,
odzienie.
celem zorganizowania wczeniej rozproszonych
dragonw, ktry lea koo Kociuszki udajc
na tym terenie oddziaw. Armia gen. Fersena
nieywego, podnis nagle krzyk, e zabito
odstpiwszy od oblenia Warszawy skierowaa
Naczelnika. Kozacy zawoali kogo wyszego
si na poudnie, po czym 4 padziernika przesza
rang, po czym Kociuszko zosta zniesiony
by
ubrany
Tymczasem
skromne
jeden
szare
polskich
Strona 8
STREFA WIEDZY
z pola bitwy na zaimprowizowanych noszach,

a nastpnie opatrzono mu rany.
Ostateczna kapitulacja powstania nastpia 16

listopada
Radoszycach.
Do
twierdzy
Pietropawowskiej trafili: Tadeusz Kociuszko,

Biada zwycionym
Jan
Kiliski,
Niemcewicz
Kto
wie,
gdyby
Rosjanie
nie
schwytali
obywateli.
Ignacy
i
wielu
Okoo
12
Potocki,
innych
tys.
Julian
Ursyn
zasuonych
Polakw
zostao
dowdcy insurekcji, to duch w onierzach by
zesanych na Syberi. Caryca Katarzyna II wybia
moe by nie upad i dalsza walka odniosa by
z tej okazji specjalny medal na ktrym widnia
jaki skutek. Jednak w tym przypadku, utrata
napis: Przywrciam to, co byo oderwane. W
wodza
nastpnym roku doszo do III rozbioru i Polska
zadecydowaa
dalszych
losach
powstania. W trzy tygodnie po bitwie Rosjanie
znikna z mapy Europy.
dotarli do Warszawy. Zostaa stoczona ostatnia
Insurekcja Kociuszkowska to nie tylko 200
batalia insurekcji, tym samym bya to ostatnia
dni walki o niezaleny byt pastwowy, to przede
bitwa Rzeczpospolitej Obojga Narodw. Doszo
wszystkim
po niej do rzezi ludnoci cywilnej na Pradze.
walki, ktr Polacy bd toczy nieprzerwanie,
W kilka godzin zgino okoo 20 tysicy Polakw.
a do odzyskania niepodlegoci.
pocztek
narodowowyzwoleczej
Rze Pragi drzeworyt XIX w. wg Juliusza Kossaka /

rdo: Wikimedia
Bibliografia
Kopczewski J.S., Tadeusz Kociuszko, Warszawa 1971.
Oleksowicz B., Legenda Kociuszki. Narodziny, Gdask 2000.
Strona 9
STREFA WIEDZY
Jakub Zyska Armia francuska w momencie wybuchu pierwszej wojny wiatowej
JAKUB ZYSKA
Armia francuska w momencie wybuchu pierwszej wojny wiatowej

Pierwsza wojna wiatowa bya wydarzeniem, ktre cakowicie zmienia obraz wiata. W 1914 roku
stany naprzeciw siebie wielomilionowe armie skupione w ramach dwch przeciwstawnych
blokw. W swoim artykule chciabym przedstawi armi francusk w momencie wybuchu wojny.
Poraka w wojnie z Prusami w latach 1870
Francuzw byo niepraktyczne umundurowanie
ukazaa
wojsk
i nienajlepsze uzbrojenie. onierze francuscy
francuskich. Wobec zmieniajcych si systemw
byli praktycznie pozbawieni kamuflau, przez
walki i broni dowdztwo francuskie starao si
zbyt jaskrawe kolory mundurw. W 1914 roku
opracowa taktyk i regulamin, ktry zdoa
onierze francuscy walczyli w mundurach, ktre
zapewni zwycistwo. Najbardziej obawiano si,
projektowano
odwagi
granatowym paszczu-kapocie (z 1877 roku),
i entuzjazmu na obszernych polach bitewnych,
czerwonych spodniach (z 1867 roku, potem
w ktrych dowodzenie mogo by w znacznym
dwukrotnie
stopniu utrudnione. Spowodowao to obsesyjn
z 1884 roku. Takie barwy wojsk zostay przyjte
ch prowadzenia dziaa ofensywnych. W 1904
przez piechot ju w 1829 roku. Od 1903 roku a
r. wprowadzono regulamin piechoty wedug
siedmiokrotnie
ktrego onierze mieli napiera okie przy okciu
umundurowania, gdy wedug bada, obecny
w zmasowanym szyku, przy dwiku trbek
mundur dwukrotnie bardziej naraa na trafienie
i bbnw.
ni uniform maskujcy. Gwnymi przeciwnikami
71
sabo
modym
archaiczno
poborowym
zabraknie
bezwarunkowej
ofensywie
niemal
nieco
wieku
modyfikowane)
starano
si
wczeniej:
oraz
zmieni
kepi
kolory
francuscy dowdcy widzieli sposb na oywienie
zmian
ducha narodowego. W
1913 roku wydano
batalici
regulamin
wikszych
formacji
Uwaali oni, e wprowadzenie szarych i szaro
armia
bkitnych mundurw sprawi, e armia bdzie
powracajc do swych tradycji, nie uznaje innego
wygldaa bezbarwnie i straci entuzjazm do
nakazu ni ofensywa. Jeszcze w 1916 roku
walki. Nie chciano dopuci rwnie lekkiego
piechota
kasku, bo przez niego onierze wygldaliby po
polowy
taktycznych
dla
w ktrym
francuska
napisano,
ruszaa
do
walki
pod
sztandarami1.
Innym
zdecydowao
ministerstwie
Georges Scott
wojny
i
byli
malarze
Edouard
Detaille.
niemiecku. Dodatkowo mundur w barwach
powanym
o
zaniedbaniem,
pocztkowych
ktre
porakach
1 Beckett I., Pierwsza wojna wiatowa, Warszawa 2009, s.

64
narodowych
mia
wzbudzi
onierzach
poczucie dumy narodowej, a w spoeczestwie

wiar
armi,
nadszarpnit
po
aferze
Dreyfussa. Ostatecznie do kompromisu doszo
Strona 10
STREFA WIEDZY
w 1913 roku, kiedy dziki dziaaniom ministra
dodatkowo zmniejszao jego skuteczno. Z kolei
Messimyego do produkcji umundurowania uyto
podstawowym
tkaniny skadajcej si z wkien niebieskich
karabinem by Hotchkins z 1894 roku, ktry bez
(60 %), czerwonych (30 %) i biaych (10%).
powodzenia prbowali usprawni na pocztku
Jednak do zgody doszo zbyt pno i Francuzi
XX w. Puteaux i St. Etienne3.
musieli walczy w granacie i czerwieni uywanej

jeszcze
przez
ich
dziadkw.
cikim
automatycznym
Armia francuska oparta bya na systemie
Dodatkowo
onierzy poborowych. Suba wojskowa trwaa
oficerowie posiadali zocone oznaczenie stopni
3 lata (Loi de Trois Ans, wprowadzona w 1913
co uatwiao przeciwnikowi ich zlokalizowanie
roku), po ktrych przez 7 lat onierz mg by
i pniejsze zlikwidowanie .
zmobilizowany podczas wojny jako rezerwista.

System ten by oparty na pukach, w ktrych
bataliony, ktre tworzyy puk suyy razem (w
odrnieniu od armii brytyjskiej, gdzie bataliony
zazwyczaj
byy
formowane
poza
swoimi
pukami) .
Struktura armii
Piechota liniowa podzielona bya na 173
aktywne puki (wliczajc w to przedwojenne
zwikszenie liczebnoci), tyle samo pukw
rezerwowych,
sformowanych
ze
zmobilizowanych rezerwistw (numerowano je

przez
dodanie
matczynej
liczby
jednostki)
200
oraz
do
numeru
145
do
pukw
terenowych, sformowanych z mczyzn, ktrym

skoczy si okres mobilizacji z rezerwy, ale
nadal byli w wieku zdolnym do walki. Puki
Podstawowym karabinem uywanym przez
piechot by Lebel, zaprojektowany w 1886
i zmodyfikowany w 1893 roku. Bro ta bya
pomimo
modyfikacji
przestarzaa.
Karabin
posiada w magazynku osiem nabojw i po

kadym strzale musia by przeadowywany, co
terenowe nie miay staej liczby batalionw. Ich

liczba zaleaa od liczby miejscowej ludnoci.
Dodatkowo kady puk mia dwa plutony dzia
maszynowych.
Lekka piechota liczya 31 aktywnych pukw
Chasseur pied, z ktrych kady posiada puk
3
I. Sumner, French army 1914-18, Osprey Publishing, 1995,

s. 14.
Ibidem s. 21; J. Centek, Verdun 1916, Warszawa 2009, s.

38 39.
4
J. Solarz, Marna 1914,Warszawa 1998, s. 21.
Strona 11
STREFA WIEDZY
rezerwowy
(numerowano
je
od
matczynej
W rezerwie
pozostaway
dwa
lub
trzy
jednostki plus 40). W 1888 roku w obawie przed
zgrupowania skadajce si z piciu do szeciu
wosk inwazj przeksztacono 12 pukw lekkiej
grup. Istniay te oddziay medyczne, skadajce
oddziay
si z oficerw-specjalistw jednej lub dwch
wyspecjalizowane w walce w grach. W 1914
specjalnoci (lekarzy lub chemikw), zwane
roku puki te zostay przeniesione na front w
Service de Sante.
piechoty
chasseurs
alpins,
Wogezach. Trzecim typem lekkiej piechoty byy

chasseur cyclists, oddziay uywajce rowerw.
Armia w Afryce
Kawaleria skadaa si z:
- 12 pukw kirasjerw, umundurowanych na styl
pnocnoafrykaskich
posiadociach
napoleoski, uzbrojonych w stalowy hem i kirys
francuskich istnia garnizon XIX regionu korpusu
- 32 puki dragonw
armii, nazywany nieoficjalnie Arme d'Afrique.
- 21 pukw chasseurs a cheval, lekkiej jazdy
Typy oddziaw podzielone byy na te dostpne
- 14 pukw husarw
dla Francuzw i te dla tubylcw. Rodowici

Francuzi suyli w:
Artyleria skadaa si z:
- Zouaves (uawi), cznie cztery puki,
- 62 pukw polowej artylerii uzbrojonej w dziaa
- Lekkiej afrykaskiej piechocie, pi batalionw,
kaliber 75 mm, przywizanych zarwno do
zoonej ze skazacw, ktrym kocz si wyroki
piechoty jak i kawalerii,
oraz kryminalistw pochwyconych we Francji za
- dwa grskie puki uzbrojone w dziaa kaliber
mniejsze wykroczenia.
65 mm, noszone na grzbietach muw,
- Chasseurs d'Afrique (szaserzy), sze pukw.
- 5 pukw cikiej artylerii, uzbrojonych w dziaa
Nie-Francuzi
mogli
suy
dwch
kaliber 120 mm lub 155 mm,
typach jednostek:
- 9 pukw pieszej artylerii wykorzystywanej
- Tirailleurs (tyralierzy), piechocie, ktrej aden
podczas oble,
cay batalion nie zosta wysany do Francji, ale
- 10 niezalenych grup, posiadajcych trzy lub
cz
cztery baterie, stacjonujce w Afryce. 5
z oddziaami uawi.
Artyleria w okopach uzbrojona bya w armaty
onierzy
bya
mieszana
zwaszcza
- Spahis, lekkiej kawalerii, rekrutowanej gwnie
oraz
z ludnoci pnocnoafrykaskiej. W 1914 roku
modzierze rnego kalibru. Najpopularniejsze
liczyli cztery puki z ktrych wszystkie suyy
byy Brandt 90 mm i Stokes'y.
w Europie.
bliskiego
wsparcia,
Wojska
kaliber
inynieryjne
37
liczyy
mm
11
pukw,
z ktrych wydzielone byy po jednym kolejowym i

grupy,
nazywane
od
nazwiska
dowdcy.
Konie
spahisw
odznaczay
si
wiksz wytrzymaoci od tych z Francji.

Innym
typem
jednostki
bya
Legia
Cudzoziemska. Wszystkich ochotnikw z innych

pastw kierowano do jednostek Legii, ale szybko
I. Sumner,op. cit., 3 7.
jej szeregi topniay, ze wzgldu na dezercj
Strona 12
STREFA WIEDZY
obywateli Prus i Austro Wgier, ktrzy
Mimo
Francja
posiadaa
zaledwie
postanowili suy w rodzimym wojsku. Maa
czterdzieci jeden milionw mieszkacw, dziki
liczebno i warto bojowa Legii spowodowaa,
wielkiemu wysikowi, a takim bya trzyletnia
e legionistw mieszano z innymi jednostki
suba
i pozostawiono w subie w Maroku i Saharze.
maksimum posiadane zasoby ludzkie. Armia
Ponadto na froncie europejskim
francuska na stopie pokojowej liczya okoo
mieszkacy
kolonii,
ktrych
suyli
tworzono
820 000
wojskowa
ludzi
po
udao
si
ogoszeniu
wyzyska
do
powszechnej
samodzielne bataliony. Wcielane byy do pukw
mobilizacji do wojska trafio dodatkowe prawie
walczcych
3 000 000 osb.6
Europie
(we
Francji,
Grecji
i Macedonii). Na front zachodni trafio najwicej

Senegalczykw
Malgaszw.
Mieszkacy
Indochin walczyli w poudniowych Bakanach.
Jak wida z powyszych rozwaa armia

francuska bya w rednim stopniu gotowa do
wojny. Przez wiele lat zaniedbywane siy zbrojne
byy w 1914 roku w zdecydowanie gorszym
stanie ni armia niemiecka bdca gwnym
przeciwnikiem francuzw.
J. B. Duroselle, Wielka wojna Francuzw, Warszawa 2006,

s. 64; 106.
Strona 13
STREFA WIEDZY
Damian Ratka Czog podstawowy T-72. Historia rozwoju
DAMIAN RATKA
Czog podstawowy T-72. Historia rozwoju

Czog podstawowy T-72 jest chyba jedn z najbardziej znanych konstrukcji tego typu, stworzonych
w ZSRR, czy jednak historia jego powstania rzeczywicie jest znana? Szczeglnie na zachodzie,
ale take i w naszym kraju, temat ten czsto poruszany by pobienie, za ostatnimi czasy na
wiato dzienne tak w publikacjach jak i w Internecie (gdzie trwa swego rodzaju wojna midzy
zwolennikami i osobami powizanymi z dwoma biurami konstrukcyjnymi midzy ktrymi ju w
ZSRR wywizaa si rywalizacja, a efekty teje widoczne s do dzi) pojawio si wiele
interesujcych informacji.
Oczywistym problemem jest bariera jzykowa
generacji (w tamtych czasach bya to konstrukcja
oraz fakt i wiele publikacji w jzyku rosyjskim
wrcz
nie jest niestety przekadanych na inne jzyki
kryptonim Obiekt 430.
I publikowanych na zachd od Bugu, mam
rewolucyjna).
Maszyna
midzyczasie
Karcew
ta
otrzymaa
zaj
si
nadziej i czytelnik wybaczy autorowi jeli
projektowaniem dalszego rozwinicia czogw
pojawi si w tekcie przekamania lub bdy,
serii T-54 i ich dalszego rozwinicia znanego
ktrych niestety by moe nie da si unikn
jako
z wyej wymienionych powodw.
nieudanym projektem by Obiekt 140, ktrego
By jednak opisa histori rozwoju czogu T-72
prby
czogi
T-55.
wykazay
Jego
jednak,
pierwszym,
i
lecz
maszyna
jest
i jego modyfikacji, trzeba cofn si do lat gdy
skomplikowana a jej produkcja byaby zbyt
jeszcze nikomu T-72 si nawet nie ni.
kosztowna.
A wszystko zaczo si w latach 1950-1960,
Pod koniec roku 1958, Karcew zaprojektowa
kiedy to biuro konstrukcyjne KB-60M (znane
kolejny czog, Obiekt 165, pojazd ktrego kadub
take jako Charkowskie Biuro Projektowania
w istocie by kadubem czogu T-55 posiada
i Budowy Maszyn im. Aleksandra A. Morozowa)
wiee
ze swoim czoowym konstruktorem, Aleksandrem
w umieszczony
A. Morozowem, przekazao dalsze prace nad
poczony ze zmechanizowanym wyrzutnikiem
czogami serii T-54 biuru konstrukcyjnemu OKB-
usek armatnich (miao to po pierwsze pozwoli
520 (dzi znane take jako Biuro Konstrukcyjne
na zachowanie porzdku we wntrzu, a take
im. Leonida N. Karcewa) ktre to znajdowao si
usprawniao wentylacj pojazdu po kadym
w Ninym Tagile pod kierownictwem Leonida
strzale). By jednak pewien problem, wiea
N. Karcewa.
Obiekt 140 bya za dua, rednica jej piercienia
Spowodowane byo to tym i A.A. Morozow

zaj
si
pracami
nad
czogiem
nastpnej
czogu
Obiekt
w
jej
140,
tylnej
wyposaono
cianie,
waz
oporowego bya o okoo 249mm za dua,

wymagao to przeprojektowania kaduba. Aby
Strona 14
STREFA WIEDZY
zachowa
lepsze
wywaenie
kaduba,
konstruktorzy musieli rwnie przeprojektowa
skutecznie
nowym
maszynom
NATO
(tu
w szczeglnoci M60 i Chieftainowi).

Nie byo moliwym szybkie wprowadzenie do
zawieszenie. Zbudowano trzy prototypy.

Kolejnym projektem Karcewa by Obiekt 166.
produkcji czogu Obiekt 430, podjto wic
Pomin tu, take ciekaw histori tego pojazdu
decyzj aby rozpocz produkcj czogu Obiekt
i skupi
sytuacji.
166 ktry uzbrojony zosta w pierwsz na
W Ninym Tagile powsta te Obiekt 167T
wiecie, produkowan seryjnie, armat czogow
bdcy prb zbadania przydatnoci turbiny
o gadkim przewodzie lufy. Armata ta nosia
gazowej jako napdu czogu.
oznaczenie
si
na
oglnym
zarysie
U-5TS/2A20
Moot/Rapira
(Mot/Rapier), posiadaa kaliber 115mm.

Zwikszono
te
grubo
pancerza
do
maksymalnie 242mm. Wz standaryzowano jako

T-62 i jego produkcja rozpocza si w roku
1961.
Nadal jednak nie by to wz perspektywiczny,
do tego trapiony by usterkami i niezbyt trafnymi
Obiekt 167T
rozwizaniami
Pocztkowo GBTU (Gwny Zarzd Wojsk

Pancernych) faworyzowa Obiekt 430 Morozowa,
jednake
prace
nad
tym
czogiem
konstrukcyjnymi
(ktre
w pniejszym okresie w ramach modernizacji

rzecz jasna usunito).
si
Morozow zrezygnowa z prac nad Obiekt 430,
przecigay, mimo i za Morozowem sta Genera
kolejnym krokiem na przd by nowy projekt,
Dmitrij F. Ustinow pniejszy Marszaek ZSRR
Obiekt 432. Oglny ukad konstrukcyjny by
I Minister Obrony.
bardzo podobny do Obiekt 430, czog mia by
Jednake w latach 60 NATO wprowadza
moliwie najbardziej kompaktowy i lekki, wci
zaczo na uzbrojenie nowe czogi, USA swojego
jednak uzbrojony w potn armat i z silnym
M60, Niemcy Leoparda 1 a Wielka Brytania
pancerzem.
Chieftaina. Dwa pierwsze wozy uzbrojone byy

w znakomit
brytyjsk armat
oznaczona
jako
M68)
L7
(w USA
kalibru
105mm
o gwintowanym przewodzie lufy, za Chieftaina

uzbrojono w jeszcze potniejsz armat L11
kalibru
120mm,
take
gwintowanym
przewodzie lufy. Stao si jasne e czogi T-54

I T-55 dysponuj tak niewystarczajc si ognia
Obiekt 430
jak i oson balistyczn by przeciwstawi si
Strona 15
STREFA WIEDZY
Pojazd uzbrojono w armat D-68/2A21 kalibru
metod odlewania, posiadaa integralne komory
115mm ktra wywodzia si z armaty U-
na wypeniacz, owym wypeniaczem byy kule
5TS/2A20.
Wykorzystano
rewolucyjny
jak
adowania
na
armaty.
napdzany
jednak
nowy,
(sfery) wykonane najprawdopodobniej z korundu,
czasy
system
umieszczano je najprawdopodobniej w stelau
zmechanizowany
w formie siatki a nastpnie zalewano to wszystko
tamte
By
to
elektro-hydraulicznie
system
adowania 6ETs-10, pozwolio to na zmniejszenie
stopem aluminium.
Taka osona miaa kilka zalet, bya przede
zaogi z czterech osb do trzech, co pocigno
wszystkim
lejsza
za sob dalsze zmniejszenie pojazdu i jego
odlewana lub walcowana tej samej gruboci.
masy.
Zapewniaa te wysoki poziom osony przeciw

wczesnej
ni
osona
amunicji
monolityczna
kinetycznej
jak
i kumulacyjnej.
Czog
napdzany
by
nowym,
niezwykle
kompaktowym ale rwnie do nietypowym pod

wzgldem ukadu, silnikiem Diesla 5TDF o mocy
700KM.
Produkcje czogu rozpoczto w padzierniku
1963, a w grudniu 1966 wz zosta oznaczony
jako T-64.
Zmechanizowany system adowania armaty 6ETs-10
Ale
co
oson?
Tu
take
dokonano
przeomu, mimo i to Wielka Brytania i USA

pracoway
wsplnie
kompozytowymi,
z materiaw
nad
pancerzami
zawierajcymi
niemetalowych
ju
elementy
od
II
z rnymi skutkami (niestety adnej konstrukcji

nie udao si wprowadzi, mimo takich ciekawych
Silnik 5TDF
rozwiza jak moduowy pancerz HCR2 dla

czogw M4 Sherman jak i pancerz z rdzeniem
krzemionkowym), to wanie w ZSRR, po raz
pierwszy zastosowano tego typu oson.
Osona ta nosia kryptonim Kombinacja K,
z przodu kaduba, pomidzy dwiema pytami ze
stali walcowanej, umieszczono dwie warstwy
tekstolitu
szklanego,
za
wiea,
wykonana
Wkrtce okazao si jednak i wz ma wady,

zawieszenie z bardzo maymi i wskimi koami
nonymi, mimo zalety w postaci niskiej masy ma
te
wady
jak
na
przykad
problemy
z przetaczaniem pojazdu po grzskim gruncie

przy zerwanej gsienicy. Silniki 5TDF trapiy
usterki techniczne. Zmechanizowany system
Strona 16
STREFA WIEDZY
adowania
armaty
ustawionymi
kasetami
zawierajcymi
adunki
pionowo
konstruktorw z Ninego Tagiu. Oczywicie
miotajce
motywy nie byy take czysto techniczne ale
(kasety z samymi pociskami ustawione byy
rwnie
poziomo, tu przy dnie kaduba) s zbytnio
wspzawodnictwa
wyeksponowane co moe by zagroeniem dla
konstrukcyjnymi kierowanymi przez Karcewa i
zaogi w wypadku perforacji pancerza pojazdu.
Morozowa. Ponadto opracowanie nowego czogu
Pojawi
i jego wprowadzenie do linii mogo skutkowa
si
te
kolejny
problem,
kasety
z adunkami miotajcymi cakowicie izoloway
polityczne
wynikay
midzy
silnego
biurami
nagrodami pastwowymi i innymi profitami.
kierowc pojazdu od wiey, przy pokonywaniu

przeszkd wodnych pod nie i awarii pojazdu,
mogo to zagraa yciu kierowcy jeli ten nie
mg otworzy swojego wazu w celu ewakuacji
(oczywicie
odpowiednim
sprztem
do
oddychania pod wod). Co prawda kasety

amunicyjne systemu adowania armaty mog by
demontowane przez zaog, tym nie mniej
z zaadowan
amunicj
moe
to
by
Obiekt 172, widoczne due podobiestwo do Obiekt

432/T-64
problematyczne. Do tego dochodziy problemy

z produkcj wie w wypadku ktrych zdarzay si
pknicia,
problemy
podobno
przy
kompozytowej
take
zdarzay
montau
osony
si
elementw
Kombinacja
co
prowadzio do tego i rne maszyny mogy mie

rne defekty w osonie co skutkowao na
Podjto wic decyzj o rozpoczciu prac nad
alternatywnym wariantem T-64, napdzanym
wszystkim
innym
silnikiem.
Mona
powiedzie e prace te zaowocoway dwiema

kolejnymi
konstrukcjami.
Opisz
konstrukcyjne z Ninego Tagiu wzio wszystko

to z T-64 co uznano za dobre, oraz pominito te
rozwizania konstrukcyjne ktre uznano za ze.
Take
oprcz
zamiany
silnika,
wymieniono
zawieszenie, na nowe, rwnie bazujce na
przykad obnieniem osony balistycznej.
przede
Najprociej opisujc wic t sytuacj, biuro
wic
wczeniejsz, powizan z obiektem rozwaa

tego artykuu.
Prac rozpoczto w Ninym Tagile pod
przewodnictwem Leonida Karcewa. Tak powsta
Obiekt 172, by to w istocie T-64 z silnikiem W46. Jednake ta modyfikacja nie zadowolia
wakach skrtnych lecz z duymi i szerokimi

koami nonymi.
Zastosowano rwnie nowy zmechanizowany
system adowania armaty. System ten znaczco
rni si od tego zastosowanego w maszynie
z Charkowa.
Przede
wszystkim,
tak
kasety
mieszczce pociski jak i adunki miotajce

ustawione s poziomo, a wic nisko, mniej
wyeksponowane
strumieniem
na
trafienie
kumulacyjnym
pociskiem,
bd
odamkami
w wypadku perforacji pancerza. Ponadto dziki

takiemu uoeniu kaset, wyeliminowano potrzeb
Strona 17
STREFA WIEDZY
ich
demontowania
by
umoliwi
kierowcy
przejcie z jego przedziau do wiey (cho wci

nie jest to wygodne z racji maych gabarytw
pojazdu i ciasnoty panujcej wewntrz).
Obiekt 172M, dobrze widoczne, typowe dla rodziny

czogw T-72 due koa none
Naley jednak zaznaczy i T-72 ustpowa TRozmieszczenie amunicji w czogu T-72, jak wida
sama amunicja w kasetach systemu adowania
pooona jest stosunkowo nisko, jednake amunicja
drugiego rzutu umieszczona w kadym wolnym
miejscu, jest wyeksponowana i naraona na trafienie
odamkami lub samym pociskiem ktry zdoa
perforowa pancerz pojazdu.
64A (Obiekt
kierowania
434)
pod wzgldem
ogniem.
zasadzie
systemu
T-72
nie
posiada systemu kierowania ogniem. Wynikao

to z kilku kwestii, po pierwsze ZSRR nie mg
sobie
pozwoli
kierowania
na
ogniem
produkcj
dla
systemw
wszystkich
czogw
Uproszczono take opancerzenie pojazdu
w swoim arsenale, po drugie dochodziy jeszcze
w stosunku do T-64, co oczywicie odbio si na
kwestie polityczne i konkurencja midzy biurami
zmniejszeniu osony balistycznej. Oczywicie
konstrukcyjnymi ktre miay swoich zwolennikw
szczegy nie s znane.
w rzdzie i ministerstwie obrony.
W roku 1973 rozpoczto produkcj Obiekt
Paradoksalnie jednak, to wanie prostota
172M i przyjto go na uzbrojenie jako T-72,
konstrukcji, jej niezawodno, niewielka cena
otrzyma on rwnie nazw Ural.
oraz polityka wadz ZSRR odnonie eksportu

sprztu wojskowego, spowodoway e T-72 sta
si niezwykle popularny i produkowano go
w duych
ilociach
przyczynio
si
take
do
poza
dalszego
ZSRR
co
rozwoju
tej
konstrukcji a take pozwolio przetrwa biuru

konstrukcyjnemu ktre zaprojektowao ten wz
w jake
trudnych
czasach
upadku
ZSRR
i pniejszym istnieniu Federacji Rosyjskiej.
Strona 18
STREFA WIEDZY
ukasz Muszyski Wze naddniestrzaski
UKASZ MUSZYSKI
Wze naddniestrzaski
Rozpad
Zwizku
Sowieckiego
skutkowa
konsekwencjami
na
wielu
paszczyznach
geopolitycznych. Przede wszystkim, dopenia kres dwubiegunowego adu midzynarodowego

oraz stwarza szans na uzyskanie podmiotowoci przez nowopowstae republiki postsowieckie,
czsto nie posiadajce historycznej, suwerennej pastwowoci. Ponadto rozpad Zwizku
Sowieckiego, okaza si jednym z koniecznych determinantw, umoliwiajcych zakorzenienie
procesu demokratyzacji i transformacji systemowej w krajach Europy rodkowo-Wschodniej. Bez
zrzucenia politycznej zalenoci Moskwy, nie byoby moliwe rozszerzenie struktur Sojuszu
Pnocnoatlantyckiego oraz Unii Europejskiej o nowych czonkw. Warto jednak podkreli, i
rozpad tak znaczcego podmiotu areny midzynarodowej mg budzi obawy o destabilizacj
istotnej czci globu lub poszczeglnych regionw geograficznych. Zamroone dotychczas
konflikty etniczne oraz spory terytorialne, stanowiy jedne z pierwszych realnych zagroe, wobec
ktrych nowopowstae republiki postsowieckie musiay podj dziaania.
Problemem
terytorialnym,
ktry
wpywa
naddniestrzaskiego. Zwizek Sowiecki nie uzna
destabilizujco na wschodni cz kontynentu
zwierzchnoci
europejskiego, pozostaje kwestia przynalenoci
Besarabii,
Naddniestrza.
Dniestru
Geneza
sporu
nie
wynika
Bukaresztu
wyodrbniajc
Modawsk
nad
na
terytorium
lewym
brzegu
Autonomiczn
bezporednio z konsekwencji rozpadu Zwizku
Socjalistyczn Republik Sowieck, ktra wesza
Sowieckiego, ale siga pocztkw XX wieku.
w skad Ukraiskiej Socjalistycznej Republiki
2 grudnia 1917 roku na obszarze zajmowanej
Sowieckiej. Dziaanie Moskwy moe potwierdza
przez
czciow
Imperium
Rosyjskie
Besarabii,
sztuczno
granic
republik
proklamowana zostaa Modawska Republika
zwizkowych, ktre czsto traktowane byy jako
Demokratyczna.
wydarzenie,
instrument biecej polityki wadz na Kremlu.
poczone z wkroczeniem wojsk rumuskich do
Warto take podkreli, i historyczna kraina
Kiszyniowa i przyjciem 27 marca 1918 roku,
Modawii,
przez Modawskie Zgromadzenie Narodowe, aktu
Bukowiny, pooonego nad Morzem Czarnym
zjednoczenia z Rumuni, mona traktowa, jako
Budziaka
pocztek
Rumunii, pooone midzy Karpatami a rzek
Wymienione
formuowania
ram
konfliktu
obejmowaa
oraz
obszary
Besarabii,
pnocno-wschodnie
regiony
Strona 19
STREFA WIEDZY
Prut. Autonomiczna republika utworzona na
roku,
obszarze Naddniestrza, nie posiadaa zatem
Modawsk Socjalistyczn Republik Sowieck,
historycznych zwizkw z Modawi.
funkcjonujc w ramach Zwizku Sowieckiego.
Kolejne
demarkacyjne
Naddniestrzask
zostay
Przemiany polityczne na obszarze caego bloku
podjte przez Moskw w 1940 roku. Na mocy
wschodniego, skutkoway brakiem oczekiwanego
Paktu
dziaania
proklamowano
znajdujce
Ribbentrop-Mootow,
si
przez
Tyraspol
zaangaowania
Moskwy.
Besarabii
5 listopada 1990 roku separatyci przyjli now
i pnocnej Bukowiny, weszy w skad Zwizku
nazw dla odczonego bytu terytorialnego
Sowieckiego. Zajte ziemie oraz znaczca cz
Naddniestrzaska
Modawskiej
a 8 grudnia proklamowali pen niepodlego.
w granicach
Rumunii,
terytoria
Autonomicznej
Socjalistycznej
Republiki Sowieckiej zostay poczone, tworzc

od
sierpnia
1940
roku
Modawsk
Dc
do
Republika
prby
Modawska,
legitymizacji
dziaa
rodowiska
separatystycznych,
Socjalistyczn Republik Sowieck. Pierwszy
naddniestrzaskie przeprowadziy na spornym
rozpad nowego bytu terytorialnego nastpi
terytorium referendum oraz powszechne wybory
25 czerwca 1941 roku, kiedy wojska rumuskie
prezydenckie.
zajy Besarabi. Z terytoriw byej Modawskiej
frekwencja wyniosa 78%, z czego ponad 97%
Autonomicznej
Republiki
gosujcych opowiedziao si za niepodlegoci
Sowieckiej, wadze w Bukareszcie wyodrbniy
Naddniestrza7. W wyniku wyborw, pierwszym
gubernatorstwo nazwane Zadniestrze, ze stolic
prezydentem zosta Igor Smirnow, penicy
w Tyraspolu. Ostateczny ksztat Modawskiej
dotychczas
Socjalistycznej
tyraspolskiej rady miejskiej.
Socjalistycznej
Republiki
Sowieckiej
zosta
przypiecztowany 24 sierpnia 1944 roku, kiedy

Armia
Czerwona
zaja
Wedug
funkcj
obliczu
oficjalnych
danych
przewodniczcego
zagroenia
dezintegracj
Kiszyniw.
pastwa, politycy w Kiszyniowie podjli decyzj
Zrekonstruowano wwczas republik zwizkow,
o rozlokowaniu nad Dniestrem oddziaw milicji
w granicach sprzed czerwca 1941 roku.
oraz sub patrolowych. Naruszany prowokacjami
Kwestia przynalenoci terytorialnej lewego
po obydwu stronach rzeki statu quo, zosta
brzegu Dniestru podjta zostaa ponownie, po
przerwany 1 marca 1992 roku, kiedy Kiszyniw
przyjciu 23 czerwca 1990 roku, przez wadze
zdecydowa
w Kiszyniowie, deklaracji o suwerennoci. By to
separatystycznym regionem. Po pocztkowych
pierwszy
celu
sukcesach si modawskich, w konflikt wczya
zerwania politycznej zalenoci od Moskwy.
si 14. Armia rosyjska, obecna w Naddniestrzu
Reakcj prosowieckich rodowisk Naddniestrza,
od czasw Zwizku Sowieckiego. Przewaga
krok
wadz
modawskich
si
przywrci
kontrol
nad
bya organizacja serii lokalnych referendw,

dotyczcych
przyznania
statusu
autonomii
w ramach Modawskiej Socjalistycznej Republiki

Sowieckiej. Ostatecznie jednak 2 wrzenia 1990
J. Solak, Modawia republika na trzy pknita:

historyczno-spoeczny, militarny i geopolityczny
wymiar zamroonego konfliktu o Naddniestrze,
Toru 2009, s. 94-95.
Strona 20
STREFA WIEDZY
militarna Rosjan skutkowaa wycofaniem si
Warto
rwnie
zauway,
Moskwy
podpisano
dominujcej pozycji, w rozwoju sytuacji na
Moskwie
akt
rozejmu,
ktry
si
na
dziaania
modawskich na prawy brzeg Dniestru. 21 lipca

w
koncentruj
utrzymaniu
legitymizowa rosyjsk obecno militarn na
poszczeglnych
obszarze separatystycznego regionu, stajc si
W przypadku
tym
koncepcja moe znajdowa potwierdzenie we
samym
gwarantem
niezalenoci
Naddniestrza od wadz w Kiszyniowie.

Rozpatrujc
w konflikcie
rosyjskie
spornych.
Naddniestrza,
wymieniona
wskazywaniu kolejnych pozornych propozycji
zaangaowanie
naddniestrzaskim,
obszarach
rozwizania konfliktu. Jednym z najbardziej
dostrzegalny
interesujcych scenariuszy wadz na Kremlu,
wydaje si pewien mechanizm dziaania, ktry
dotyczcych reintegracji Modawii, pozostaje idea
stosowany jest take wobec innych terytoriw
asymetrycznej federacji przedstawiona w 2003
spornych na obszarze postsowieckim, takich jak
roku8. Nowy ustrj pastwa - Federacyjnej
Osetia
Republiki Modowy, zakada istnienie terytorium
Poudniowa,
Abchazja,
czy
Krym.
Pierwszy etap to oczekiwanie na eskalacj sporu
federalnego
pomidzy
danego
Naddniestrzaskiej Republiki Modawskiej oraz
pastwa. Nastpnie, pod pretekstem ochrony
Terytorium Autonomicznego Gagauzja9. Ksztat
praw
pastwa
separatystami
mniejszoci,
wadz
nastpuje
wprowadzenie
ze
stolic
miaby
zosta
Kiszyniowie,
scalony
jednolitym
wojsk na obszar spornego terytorium, jednak bez
obszarem monetarnym, celnym oraz obronnym10.
ich czynnego uycia. Trzeci etap to oczekiwanie
Polityka zagraniczna naleaaby do kompetencji
na prowokacj szerszej skali konfliktu, ktra
organw federalnych, natomiast Naddniestrze
legitymizowaaby
i Gagauzja
uycie
si
zbrojnych
miayby
prawo
do
powoywania
i pniejsz ich obecno na spornym terytorium.
instytucji wadzy ustawodawczej, wykonawczej
Celem
i sdowniczej11.
wymienionego
schematu,
pozostaje
Interesujcym
wydaje
si
polityczna destabilizacja kraju, skutkujca czsto
zaoenie, dotyczce demilitaryzacji kraju oraz
zahamowaniem
przyjcia charakteru neutralnego. Wykluczaoby
strukturami
integracji
zachodnimi
midzynarodowymi
(Unia
to
zatem
rosyjsk
Europejska, Sojusz Pnocnoatlantycki). Konflikt
w Naddniestrzu.
naddniestrzaski, wojna rosyjsko-gruziska 2008
Pocztkowo
obecno
rosyjska
militarn
propozycja
roku oraz obecna sytuacja na Ukrainie, to
uregulowania kwestii terytorialnej w Modawii,
przykady mogce wiadczy o wykorzystywaniu
zyskaa
przez
w Kiszyniowie,
Moskw
tendencji
separatystycznych
przychylno
jak
zarwno
Tyraspolu.
wadz
Przejawem
w danym pastwie, w celu jego politycznej

destabilizacji, a w dalszej perspektywie take do
prby
zablokowania
ewentualnego
z Zachodem.
zblienia
M. Kosienkowski, Naddniestrzaska Republika

Modawska. Determinanty przetrwania, Toru 2010, s.
121.
9
Ibidem.
10
Ibidem.
11
Ibidem.
Strona 21
STREFA WIEDZY
akceptacji
dla
jej
Wymienione determinanty mogy przyczyni
prezydenta
si do opracowania w 2005 roku, przez wadze
Modawii Vladimira Voronina oraz prezydenta
w Kijowie, tzw. Planu Juszczenki. Gwnym
Naddniestrza Igora Smirnowa w 2003 roku.
zaoeniem ukraiskiej koncepcji, byo nadanie
Porozumienie zostao jednak zaprzepaszczone
Naddniestrzu statusu autonomii, z prawem do
kilka miesicy pniej, gdy wadze w Tyraspolu
nawizywania
zaczy wysuwa nowe polityczne roszczenia.
midzynarodowych,
parafowanie
Jednym
nowej
przez
koncepcji,
wczesnego
najistotniejszych
byo
byo
danie
poprzez
wprowadzenia
jego
terytorium
rosyjskich baz wojskowych, z prawem obecnoci

12
wymiarze
gospodarczym oraz naukowym . Co wicej

autonomiczny
na
m.in.
relacji
14
zagwarantowania przyszego statusu pastwa,

rozlokowanie
ograniczonych
obszar
3
modawskiego,
zyskaby
jzykw
prawo
do
urzdowych
ukraiskiego
15
rosyjskiego .
do 2020 roku . Naley podkreli, i Moskwa
Interesujcym zaoeniem ukraiskiej koncepcji,
przychylnie odniosa si do nowych roszcze
przedstawionej w 2005 roku, wydaje si rwnie
Naddniestrza,
dopuszczalna
propozycj,
negujc
tym
samym
dotyczc
wasn
moliwo
odczenia
si
demilitaryzacji
Naddniestrza od Modawii. Proces ten mgby
i neutralnoci Federacyjnej Republiki Modowy.
nastpi wycznie na podstawie lokalnego
Warto
rosyjska
referendum, w przypadku postanowie wadz
propozycja z 2003 roku, faktycznie miaa na celu
w Kiszyniowie o poczeniu z innym pastwem
prb reintegracji Modawii?
lub
zatem
Kolejnym
zada
pytanie,
pastwem,
czy
zainteresowanym
obliczu
utraty
przez
Modawi
prawnomidzynarodowej16.
podmiotowoci
sytuacj w Naddniestrzu, pozostaje Ukraina.
Proponowany zapis, moe wiadczy o tym,
Pord
e Kijw
czynnikw
determinujcych
prognozowa
rozwizanie
konfliktu
zaangaowanie Kijowa w rozwizanie konfliktu
jedynie na drodze cesji modawskiego terytorium,
nad Dniestrem, naley wymieni bezporednie
rozpatrywanej jako dziaanie dugoterminowe.
ssiedztwo ze spornym terytorium oraz podobny
Koncepcja Planu Juszczenki zostaa odrzucona
charakter
przez
Warto
separatyzmu,
take
stacjonujce
obecny na Krymie.
podkreli,
na
rosyjskie
obszarze
siy
Naddniestrza,
wadze
i Ukrain,
grudniu
kontrowersyjnego
militarnego Moskwy, ssiadujcy z Ukrain,
wspprac
jednak zlokalizowany poza granicami Federacji .
Tyraspolu.
Powodem mogo by podpisanie przez Rosj
stanowi jeden z kilku orodkw potencjau

13
Kiszyniowie
2005
dokumentu,
zakresie
roku,
zakadajcego
prb
reintegracji
Modawii. Dziaanie to poddao w wtpliwo

samodzielno
polityki
zagranicznej
Kijowa,
prowadzonej na obszarze postsowieckim.

12
Ibidem, s. 122.
13
T. Serwentyk, W. Lorenz, Rosyjskie bazy coraz
drosze,
http://www.rp.pl/artykul/912728.html?print=tak&p=0,
data dostpu 11.03.2014.
14
M. Kosienkowski, op. cit. s. 136.

Ibidem.
16
Ibidem.
15
Strona 22
STREFA WIEDZY
Analizujc
problematyk
reintegracji
jednak
miejsce
potencjalnego
konfliktu,
pastwa modawskiego, warto zwrci uwag na
wpywajc na moliw destabilizacj regionu
dziaania
Europy
Unii
Europejskiej,
ktra
posiada
rodkowo-Wschodniej.
Ponadto
potencja (gwnie ekonomiczny), zdolny do
separatyzm na lewym brzegu Dniestru, moe by
odegrania roli arbitra sporu. Niestety, jak dotd
wykorzystywany
Wsplnota nie opracowaa kompleksowego planu
zagranicznej Moskwy, podobnie jak w Osetii
rozwizania
Poudniowej, Abchazji lub na Krymie. Obecno
konfliktu
naddniestrzaskiego.
jako
instrument
Pierwsze nadzieje, na zaangaowanie Brukseli,
militarna
pojawiy si w 2004 roku, kiedy Modawia objta
gwarantem funkcjonowania Naddniestrzaskiej
zostaa
Republiki Modawskiej, stanowi jeden z kilku
programem
Europejskiej
Polityki
Federacji
polityki
orodkw
dwustronnych relacji z pastwami okalajcymi
postsowieckim, poza granicami Rosji. Warto
Uni Europejsk, m.in. poprzez finansowanie
rwnie podkreli deficyt koncepcji reintegracji
uzgodnionych reform systemowych. Rozwizania
Modawii.
sporu nie przyniosa take dziaalno w ramach
prezentowane m.in. przez Rosj i Ukrain,
polsko-szwedzkiej
odzwierciedlaj
Wschodniego. Warto zatem
Partnerstwa
zada pytanie,
zbrojnych,
bdca
Ssiedztwa. Inicjatywa ma na celu pogbienie
inicjatywy
si
Rosyjskiej,
na
Dotychczasowe
narodowe
przede
tych
obszarze
propozycje,
wszystkim
pastw.
Unia
interesy
Europejska
dlaczego Unia Europejska, posiadajc wiele
natomiast, poza deklarowan wol stabilizacji
instrumentw polityki ekonomicznej, nie zdoaa
regionu,
wyksztaci
opracowania
adnej
koncepcji
reintegracji,
przybliy
korzystnej dla obydwu stron Dniestru?

Reasumujc
problematyk
konfliktu
nie
podja
dotychczas
wymiernego
planu,
rozwizanie
naddniestrzaskiego.
Brak
prby
zdolnego
konfliktu
zdecydowanych
naddniestrzaskiego, naley wskaza, i jego
dziaa, generujcych wiele wariantw finalizacji
geneza siga pocztkw XX wieku i nie wynika
sporu, przyczynia si do politycznej stagnacji
w sposb
problemu, ktra nie moe by traktowana, jako
bezporedni
rozpadu
Zwizku
Sowieckiego. Od lat 90. ubiegego wieku, stanowi
gwarant przyszej stabilizacji.
Strona 23
STREFA WIEDZY
Robert Wowicz Ldowo-morskie dziaania poczone z perspektywy modernizacji PSZ, cz. 2.
Strona 24
PUBLICYSTYKA
Artur Micek Hipotetyczny kierunek rozwoju wojsk ldowych w latach 2015-2025
ARTUR MICEK
Hipotetyczny kierunek rozwoju wojsk ldowych w latach 2015-2025

Wojska Ldowe III Rzeczpospolitej Polski znajduj si obecnie w kluczowym okresie ich rozwoju.
W cigu najbliszych kilkunastu lat naley si spodziewa zakoczenia ci zwizkw
taktycznych, stworzenia nowej struktury dla Narodowych Si Rezerwowych czy te kontynuowania,
wdroenia lub rozpoczcia wielu programw modernizacyjnych.
Warto jednak ju dzi zada sobie kilka
zawodowych (gwnie oficerowie). W ich ramach
pyta i zastanowi si nad tym jak mona
mona byoby wyrni dwa jego typy:
zwikszy si wojsk ldowych, gdzie naley
szuka oszczdnoci finansowych, jak powinna
i zmechanizowanej
wyglda oglna struktura NSR oraz w jaki
powinien
sposb bez wikszego zwikszania si zbrojnych
o charakterze
rozwin
czogw,
dotd
skadrowane
jednostki
przy
kadej
jeden
brygadzie
na
BWP
batalion
cikim
dwch
pancernej
funkcjonowa
mieszany
NSR
zoony
z kompanii
kompanii
piechoty
uwzgldnieniu obecnej liczebnoci armii oraz
zmechanizowanej, kompanii wsparcia, plutonu
poziomu jej finansowania. Ponisza analiza jest
rozpoznawczego,
subiektywnym
inynieryjnego, kompanii logistycznej i sztabu.
pomysem
autora
na
tak
plutonu
sapersko-
Dziki temu w razie mobilizacji dowdca brygady
postawione pytania.
Podstawowym elementem obrony ldowej
dysponowaby
cznie
batalionami
naszego pastwa powinny by dwie instytucje:
manewrowymi,
1. Wojska ldowe w ktrych to element bojowy
stanowi odwd lub te zabezpiecza poboczny
jest w peni zawodowy, a pododdziay wsparcia
kierunek dziaa brygady albo jej tyy, podczas
logistycznego
gdy
oparte
czciowo
na
kadrze
trzy
gdzie batalion NSR mgby
pozostae
bataliony
zajte
byby
zawodowej, a czciowo na rezerwistach.
gwnym wysikiem w walce. Batalion mgby by
2. Narodowe Siy Rezerwowe w ktrych to
rwnie
powinny wystpowa dwie gazie ich rozwoju i
uzupenie etatowych w okresie zagroenia.
struktury:
- W kadej brygadzie zmechanizowanej opartej
a) Zwarte bataliony NSR w ramach brygad wojsk
na KTO Rosomak funkcjonowa powinien jeden
ldowych. Kada brygada powinna posiada
batalion redni
czwarty batalion NSR, w ktrym to tylko kilka
piechoty zmechanizowanej na KBWP, kompanii
procent
lekkiej piechoty na uzbrojonych samochodach
kadry
ma
charakter
onierzy
traktowany,
jako
aktywne
rdo
NSR zoony z kompanii
terenowych i pciarwkach, kompanii piechoty
Strona 25
PUBLICYSTYKA
przewoonej ciarwkami, kompanii wsparcia,

plutonu
rozpoznawczego,
plutonu
Wojska ldowe potencjalna struktura i
sapersko-
inynieryjnego, kompanii logistycznej i sztabu.
organizacja
Formacja te wykonywaby takie same zadania,

jakie batalion ciki NSR w innych brygadach.
naley
Wojewdzkim Sztabom Wojskowym. W ramach
uwolnienia dodatkowy wolnych etatw na rzecz
struktury
mona
NSR
jakie
wprowadzi w Siach Zbrojnych RP w celu
takiej
terytorialne
zmiany,
podlegajce
Oddziay
Podstawowe
byoby
w kadym
wojsk
ldowych
dodatkowych
rde
wojewdztwie stworzy lekki batalion wsparcia
oszczdnoci finansowych powinno by:
zoony z onierzy NSR oraz powoywanych na
- Dopenienie procesu likwidacji 2. Korpusu
wiczenia rezerwistw. Zwizki taktyczne tego
Zmechanizowanego, a nie tylko zmiana nazwy
typu w okresie pokoju wykonywaby liczne
tej struktury.
zadania
- W razie braku zwikszenia liczebnoci wojsk
zwizane
z sytuacjami
kryzysowymi
(klski ywioowe, katastrofy itp.), a w okresie
ldowych
stanu wojny byy odpowiedzialne za zapewnienie
Zmechanizowanej przez 9. Brygad Kawalerii
wraz
Pancernej
innymi
subami
wewntrznymi
wchonicie
celu
jej
20.
m.in.
Brygady
wzmocnienia
bezpieczestwa na zapleczu wojsk ldowych,
etatowego oraz rozrodkowania czci si do
osaniay najwaniejsze bazy morskie, lotnicze
garnizonu w Bartoszycach i Morgu.
i garnizony lub w ostatecznoci wchodziy do
- Wchonicie 7. Brygady Zmechanizowanej
walki opierajc si o naturalne przeszkody
przez 2. Brygad Zmechanizowan w celu jej
terenowe i obszary zurbanizowane prowadzc
wzmocnienia
dziaania nieregularne. Byby to zwizki taktyczne
optymistycznym
tasze w utrzymaniu i szkoleniu ni bataliony
Zmechanizowanej do poziomu samodzielnego
funkcjonujce w ramach brygad.
batalionu lub puku zmechanizowanego obrony
etatowego.
zmniejszenie
zaoeniu
7. Brygady
NSR
wybrzea rozmieszczonym w Supsku. Gwnym
funkcjonowaby 6 batalionw cikich NSR, 3
zadaniem nowego lekkiego batalionu lub puku
bataliony rednie NSR oraz 16 batalionw
zmechanizowanego byoby:
lekkich NSR. Daoby to cznie ok. 20 tys.
* Odpieranie wrogich atakw wykonanych przez
onierzy NSR, a wic miecia si w granicach,
grupy specjalne, dywersyjne, spadochronowe,
jakie byy przewidziane przez MON w momencie
rozpoznawcze, ktrych celem byoby m. in.
zaproponowania stworzenia takiej formacji, a co
zniszczenie wanych celw pooonych w pasie
ostatecznie okazao si kompletn katastrof.
wybrzea
Oczywicie bez odpowiedniego systemu zachty
wykorzystywanych przez wojsko.
modych ludzi do wstpowania do NSR nadal nie
moe by mowy o sukcesie i jakichkolwiek
i ubezpieczeniowych np. na rzecz rakietowych
planach majcych szanse realizacji.
dywizjonw obrony wybrzea.
ramach
takiej
struktury
np.
Wykonywanie
instalacji
zada
portowych
patrolowych
Strona 26
PUBLICYSTYKA
ograniczonych
Prowadzenie
dziaa
Brygad
wsparcia
dowodzenia
puk
ekspedycyjnych zwizanych z morsk projekcj
dowodzenia zmniejszy do poziomu batalionu
si przy cisej wsppracy z Marynark Wojenn,
wsparcia dowodzenia.
a w tym z planowanym okrtem wsparcia
* Puk ochrony i puk samochodowy skomasowa
operacyjnego.
do batalionu zabezpieczenia.
ostatecznoci
prowadzenie
dziaa
Ograniczenie
liczebnoci
andarmerii
wspierajcych na rzecz pozostaych dwch
Wojskowej.
brygad 12. DZmech. Przy okazji przetrwanie tej
- Wprowadza stopniowy plan ograniczenia
jednostki nawet w bardzo okrojonej formie (cho
liczby
realnie i tak jest mocno skadrowana) pozwolioby
placwek.
zachowa
czciow
baz
na
ewentualne
WKU
poprzez
komasacje
liczb
Zmniejszenie
niektrych
zatrudnionych
rozwinicie jednostki ponownie do poziomu
w prokuraturze wojskowej, duszpasterstwie (by
brygady w dalekiej przyszoci. Jest to jednak
moe
wysoce nieprawdopodobne.
cywilnego?),
- Zmniejszenie liczebnoci etatowej batalionw
IWspSZ,
dowodzenia w brygadach poprzez komasacji
administracyjno-organizacyjnych Si Zbrojnych
dwch
zgodnie
kompanii
dowodzenia
w jedn
przy
przeniesienie
Agencji
WsW
ksiy
do
Mienia
Wojskowego,
innych
instytucjach
kontynowaniem
korpusu
dalszej
idei
zachowaniu pozostaych pododdziaw.
zmniejszania liczy elementu tyowego na rzecz
- Zmniejszenie pukw przeciwchemicznych do
liniowego.
poziomu batalionw.
- Zmniejszenie liczby dywizjonw plot. W pukach
z obecnych 21 do 7 (orkiestra wojsk ldowych,
plot. z 4 do 2 (dywizjon rakietowy i artyleryjski),
powietrznych, morskich, 11. Dywizji, 12. Dywizji,
co zreszt byo zapowiadane.
16. Dywizji i reprezentacyjnej).
Zmniejszenie
liczebnoci
dwch
pukw
Zmniejszy
liczb
orkiestr
wojskowych
- Likwidacja prokuratury wojskowej w Elblgu.
saperskich i puku inynieryjnego. Obecnie s to
- Zwikszenie liczebnoci wojsk ldowych mona
formacje strukturalnie odpowiadajcej brygadzie.
uzyska
Nie istnieje potrzeba utrzymywania w wojska
zmniejszeniu si liczebnoci si morskich i
ldowych
formacji
powietrznych, gdzie te dwie formacje bd
etaty
posiada mniejsz liczb samolotw, okrtw i
oszczdnoci wynikajce z ich funkcjonowania
migowcw ni obecnie, co przeoy si na
mona byoby uzyska poprzez zmniejszenie w
mniejsz
wspomnianych 3 pukach batalionw do poziomu
funkcjonowania.
tak
duych
sapersko-inynieryjnych.
licznych
Dodatkowe
dziki
przesuwaniu
liczb
osb
etatw
potrzebnych
oraz
do
ich
kompanii. Na wypadek zagroenia naleaoby
Wszystkie te dziaania pozwoliby znale
jednak przygotowa plany ich wzmocnienia
dodatkowe kilka tysicy wolnych etatw, ktre
etatowego rezerwistami i ochotnikami.
powinny
- W Dowdztwie Garnizonu Warszawa:
ldowych, jako podstawowego elementu obrony
by
skierowane
na
rzecz
wojsk
Strona 27
PUBLICYSTYKA
bezpieczestwa
integralnoci
terytorialnej
posiada
swej
strukturze
may
batalion
pastwa. Szanse zwikszania liczby etatw w
rozpoznawczy. Jego potencjalna struktura to:
jednostkach bojowych wojskach ldowych bez
* pluton dowodzenia,
redukcji w innych zbdnych obszarach caych Si
* Zmechanizowana kompanii rozpoznawcza (3
Zbrojnych RP s nadal nieprawdopodobne mimo
plutony na BWR/KBWR po 3 wozy + wz
obecnej geopolitycznej.
dowdcy).
Nie mona rwnie utrzymywa dalej fikcji,
* Lekka kompania rozpoznawcza (8 LOTR,
jak s niektre 800-1700 osobowe brygady o
pluton lekki (motorowy/kady), pluton rozpoznania
znikomej wartoci bojowej. Przy liczebnoci
specjalnego),
wojsk ldowych na poziomie ok. 55-60 tys.
* Plutonu rozpoznania elektronicznego (2-2
(obecnie to 45 tys.) onierzy udaoby si
zestawy),
rozwin wikszo pododdziaw bojowych po
wprowadzeniu powyszych reform. Obsadzenie
cznoci.
jednostek bojowych w 75-85% jest konieczne
*Specjalna
choby z tego wzgldu, i ich szkolenie i
obserwator/pomocnik) dla wykonywania zada
zgrywanie
specjalnych sekcja w obrbie pasu dziaania.
jest
procesem
zbyt
dugim
Pluton
walki
elektronicznej
sekcja
snajperska
zakcania
(snajper
skomplikowanym, aby czyni to w okresie
- Zwikszy autonomicznoci dziaania kadej
zagroenia czy mobilizacji, co wietnie wida po
brygady i dywizji tak, aby dysponoway jak
przykadzie Ukrainy.
najwiksz
samodzielnoci
dziaajc
ewentualnie w oddzieleniu od si gwnych.

Na co naley pooy nacisk w modernizacji i
zwikszeniu realnej siy wojsk ldowych:
zmechanizowanych na BWP poprzez dodanie do
Dy
do
skadrowanych
rozwinicia
kolejnych
pododdziaw
kadego
si
batalionu
ognia
kompanii
batalionw
gsienicowych
nastpujcej
WWO. Kada kompania zoona z 10 pojazdw
kolejnoci rozpoznanie, artyleria, obrona plot.,
(2 plutony po 4 WWO i 2 wozy plutonu
system dowodzenia i cznoci, pododdziay
dowodzenia).
pancerne,
saperskie,
obecnie
Wzmocni
pododdziay
piechoty,
Zwikszy
siy
ognia
batalionw
logistyka.
zmechanizowanych na KTO poprzez dodanie do
- Naley pooy nacisk na rozwj technologiczny
kadego batalionu kompanii koowych WWO.
i szkoleniowy artylerii lufowej oraz rakietowej,
Kada kompania zoona z 10 pojazdw (2
jako nadal bardzo gronego oraz skutecznego
plutony
narzdzia pola walki, co wykazaa choby wojna
dowodzenia).
w Gruzji z 2008 r.
- Wzmocni kady z trzech pukw artylerii
Rozbudowa,
wzmocni
etatowo
po
WWO
wozy
plutonu
dywizjonem artylerii rakietowej dalekiego zasigu
zmodernizowa oddziaw rozpoznawcze. Kada
opierajcym
brygada pancerna i zmechanizowana powinna
Homar.
si
na
planowanym
systemie
Strona 28
PUBLICYSTYKA
- Ze wzgldw szkoleniowo-logistycznych (w celu
- 12. Brygada Zmechanizowana - taka sama
poszukiwania
struktura jak w 17. BZmech.
oszczdnoci)
systematycznie
ujednolica na tyle na ile to moliwe sprzt
- 7. Puk/batalion zmechanizowany.
uywany przez poszczeglne zwizki dywizyjne.
- 5. Lubuski Puk Artylerii - taka sama struktura

jak w 23. lskim Puku Artylerii
Ostateczna i proponowana struktura wojsk

ldowych po reformach?
- 8 Koszaliski Puk Przeciwlotniczy - taka sama

struktura jak w 4. Zielonogrskim Puku
Przeciwlotniczym.
11. Lubuska Dywizja Kawalerii Pancernej

- 11. batalion dowodzenia
- 10. Brygada Kawalerii Pancernej1
- 34. Brygada Kawalerii Pancernej - taka sama
struktura jak w 10. BKPanc.
- 17. Wielkopolska Brygada Zmechanizowana2
- 23. lski Puk Artylerii3
- 4. Zielonogrski Puk Przeciwlotniczy4
16. Pomorska Dywizja Zmechanizowana

- 1. Warszawska Brygada Pancerna6
- 9. Brygada Kawalerii Pancernej - taka sama
struktura jak w 1. BPanc.
- 15. Giycka Brygada Zmechanizowana - taka
sama struktura jak w 2. BZmech.
- 11 Mazurski Puk Artylerii - taka sama struktura
12. Szczeciska Dywizja Zmechanizowana

- 2. Brygada Zmechanizowana5
jak w 23. lskim Puku Artylerii

- 15. Godapski Puk Przeciwlotniczy - taka sama
struktura
jak
4.
Zielonogrskim
Puku
Przeciwlotniczym.
Struktura 10. Brygady Pancernej: 2 bataliony

pancerne (Leopard 2), batalion zmechanizowany,
ciki batalion NSR, batalion rozpoznawczy,
kompania saperska, dywizjon artylerii samobienej,
dywizjon przeciwlotniczy, batalion dowodzenia, grupa
zabezpieczenia medycznego, batalion logistyczny.
2
Struktura 17. Brygady Zmechanizowanej: 3 bataliony
zmechanizowane (KTO Rosomak), redni batalion
NSR, batalion saperski, batalion rozpoznawczy,
dywizjon artylerii samobienej (Kryl/Dana), dywizjon
przeciwlotniczy,
batalion
dowodzenia,
grupa
3
Struktura 23. Puku Artylerii: kompania dowodzenia,
batalion logistyczny, gywizjon artylerii samobienej
(Krab), gywizjon artylerii rakietowej dalekiego zasigu
(Homar), 2 dywizjony artylerii rakietowej (WR-40
Langusta, RM-70), patrol rozminowania.
4
Struktur: kompania dowodzenia, kompania
logistyczna, 2 dywizjony przeciwlotnicze.
5
Struktura 2. Brygady Zmechanizowanej: 2 bataliony
zmechanizowane (BWP), batalion pancerny, ciki
batalion NSR, kompania saperska, dywizjon artylerii
samobienej, dywizjon przeciwlotniczy, batalion
Samodzielne formacje wojsk ldowych:

- 21. Brygada Strzelcw Podhalaskich - taka
sama struktura jak w 17. BZmech.
-
6.
Brygada
Powietrznodesantowa
(ekspedycyjna/szybkiego reagowania)
- 6. batalion desantowo-szturmowy (ok. 200
pojazdw TUR, AMZ ubr, HAMVEE, LOTR itp.)
dowodzenia, grupa zabezpieczenia medycznego,

batalion logistyczny.
6
Struktura 1. Brygady Pancernej: 2 bataliony
pancerne (PT-91/T-72), batalion zmechanizowany,
ciki batalion NSR, batalion rozpoznawczy,
kompania saperska, dywizjon artylerii samobienej,
dywizjon przeciwlotniczy, batalion dowodzenia, grupa
Strona 29
PUBLICYSTYKA
16.
batalion
wyposaenie
powietrznodesantowy
batalion
do
(lekkie
rozwinicia
9-10
dziaa
i zmechanizowanych,
brygad
pancernych
2 lekkich/areomobilnych
spadochronowych)
i ewentualnie batalionu/puku obrony wybrzea
- 18. batalion desantowo-szturmowy (tak jak i w
oraz pozostaych wymienionych elementw si
6. batalionie)
ldowych.
- dywizjon artylerii samobienej (Kryl)
i pododdziaw, reformom oraz przesuniciom
- 6. batalion logistyczny
etatw
- 6. grupa zabezpieczenia medycznego
osignoby realn warto, a nie byo tylko
- 25 Brygada Kawalerii Powietrznej
jednostkami
- 1. batalion kawalerii powietrznej
trzymanym na kokach do obsugi, ktrego
- 7. batalion kawalerii powietrznej
batalion czy brygada nie ma ludzi. Niestety
- 2 dywizjony lotnicze
nawet
- Lekka kompania rozpoznawcza
zaproponowa autor liczebno wojsk ldowych
- Lekki dywizjon wsparcia (bateria modzierzy
nie
120 mm, bateria ppanc. i plot.).
jednostek. Z tego te powodu naley ka nacisk
- batalion logistyczny
na zwikszenie liczebnoci si zbrojnych do
- Powietrzna Jednostka Ewakuacji Medycznej
przynajmniej
Orodek
Szkolenia
Aeromobilno-
Dziki
wiele
rnych
pododdziaw
papierowymi
przy
pozwoli
ciciom
uwzgldnieniu
w
peni
poziomi
bojowych
ze
sprztem
zmian,
obsadzi
110
etatw
tys.
wszystkich
onierzy
zawodowych (wzrost o ok. 10 tys.) i 20 tys.

onierzy NSR. .
Spadachronowego
- 1. Brzeski Puk Saperw
- 2. Mazowiecki Puk Saperw

- 5. Puk Inynieryjny
- 4. Batalion Przeciwchemiczny
- 5. Batalion Przeciwchemiczny
- 2. Hrubieszowski Puk Rozpoznawczy
- 9. Warmiski Puk Rozpoznawczy
- 18. Biaostocki Puk Rozpoznawczy
- 1. Brygada Lotnictwa WL
Dziki tym wszystkim zabiegom udaoby si
stworzy w skali tego regionu Europy rodkowej i
przy
uwzgldnieniu
naszych
moliwoci
finansowych stosunkowo silne wojska ldowe

wsparte
licznymi
aktywnymi
jednostkami
rezerwowymi. Teoretyczne w wyniku rnych

reform MON powinien dy do jak najwikszego
jakie
Strona 30
PUBLICYSTYKA
Arkadiusz Wjcik Wyej na duej
ARKADIUSZ WJCIK
Wyej na duej
Wraz ze zwikszaniem puapu operacji samolotw i ich dugotrwaoci lotu, otwieraj si nowe
moliwoci. S one szczeglnie widoczne w przypadku, gdy nie trzeba przejmowa si
ograniczeniami wytrzymaociowymi pilota. Rozwijajca si brana bezzaogowcw oferuje wic
znaczne moliwoci w tym zakresie.
Rodzce
si
w fazie
w pocztkach XX wieku pojawiy si pierwsze
aerostatw, cho przez wielu uznawane byo za
silnikowe maszyny latajce cisze od powietrza,
egzotyczn nowink, moe sport, a moe sposb
okazao si, e pomys obserwacji powietrznej
na rekreacj, szybko przykuo uwag tych, ktrzy
winien
chcieli
To zreszt
W midzyczasie, gdy sztaby najwikszych armii
dziwo,
wiata mczyy si nad tym niekomfortowym
niezmiennych po dzi dzie: albo dla czystej
wyzwaniem, wymagajcym zmiany tak przecie
satysfakcji, to jest rekreacyjnie, albo w celu
adnie
wykorzystania
w Rosji oblatany zosta samolot pasaerski Ilia
otoczeniu w celach nie ograniczajcych si do
Muromiec, ktry jako jedyny do dzi posiada
czystej egzaltacji jego walorw estetycznych.
taras widokowy dla pasaerw. Z oczywistych
Streszczajc to ostatnie aby zrobi z wiedzy
wzgldw praktyczno-zdrowotnych, pniejsze
uytek. A jaki to uytek z informacji niedostpnej
maszyny tej klasy mniej wagi przykaday do
dla innych mona zrobi Czytelnik tego artykuu
zaspokajania
moe oceni niechybnie na podstawie wasnej
egzaltacji
inwencji i dowiadczenia.
z perspektywy dotychczas przynalenej jedynie
widzie
lotnictwo,
wicej
z najrniejszych
teje
jeszcze
dalej.
przyczyn,
zdobytej
informacji
Ju w czasie wojen w epoce Napoleona
by
rozpatrzony
sformuowanych
dzy
lotu
od
nowa.
dotychczas
doktryn,
pasaerw
do
czczej
krajobrazu
widzianego
ptasim mieszkacom nieba. Coraz powaniejsze
zdawano sobie spraw, e obserwacja balonowa
wnioski
moe znale zastosowanie w polepszeniu
sztabowcom, ktrzy mimo, i uchodzili za ludzi
ogldu na dziaanie wasnych si, ale przede
o jasno sformuowanych pogldach wojennych,
wszystkim, na znaczne poszerzenie wiedzy o
potrafili znale zajcie pierwotnie uwaanym za
poczynaniach przeciwnika. wczesna technika
bezuyteczne
bya jednak zbyt sabo rozwinita, by pomys ten
wykorzystujcym energi paliw wydobywanych
mg znale wwczas szersze zastosowanie,
z ziemi do wzniesienia si wzwy. Szybko
wojny miay te charakter do mobilny, co
sformowano
dodatkowo komplikowao sytuacj. Gdy jednak
lotniczego, ktre jak pokazay nadchodzce
udawao
si
natomiast
skrzydlatym
pierwsze
wyciga
maszynom
jednostki
zwiadu
Strona 31
PUBLICYSTYKA
wydarzenia
niema
odegray
rol
ju
w pocztkowej fazie dziaa I wojny wiatowej.
co
dzieje
si
na
zapleczu,
moe
niekoniecznie, jak akurat zup ugotowano
armie cesarza
onierzom na tyach, ale za to ile przeciwnik ma
Wilhelma II podchodziy pod Pary w 1914 roku,
dzia z przyjemnoci! Zaczto wiec wysya
Gdy bowiem
siejce groz
te,
lotniczy
zwiad
e Niemcy
posusznie
jednak
za
lini
frontu.
wygrywania wojen, a konkretnie, i 1. Armia gen.
chcia, aby kto zerka mu w karty, tote za
von Klucka nie utrzymaa zakadanego kierunku
wszelk cen stara si przeszkodzi w dotarciu
natarcia i z grzecznoci godn konwenansw
informacji.
Wersalu odsonia swe prawe skrzydo. W to graj
pozwalajc samolotowi swobodnie operowa.
byo
nie
Strzelano z czego si dao, ale koniec kocw
omieszkay tego wykorzysta. Tak doszo do
przecie atwiej zrobi to u gry. Mona podej
I bitwy
kilku
bliej i strzela ile dusza zapragnie. Tak narodziy
niewykluczonych obrotw hrabiego Alfreda von
si myliwce, aczkolwiek nie one s dzi
Schlieffena w grobie, waniejszy odnotowania
przedmiotem rozwaa, pana Garrosa, Fokkera
jest fakt, e po raz pierwszy obserwacja lotnicza
i spk zostawiamy sobie na inny raz. Mam
odegraa znaczc (cho moe jeszcze nie
nadziej, e ani Czytelnik, ani Wielce Szanowni
decydujc) rol w przebiegu wojny, pozwalajc
Myliwcy nie poczuj si z tego powodu
precyzyjnie ledzi poczynania armii niemieckiej
niedowartociowani.
nad
Marn,
maszyn
rozpoznawcze
Przeciwnik, rzecz jasna, jako wytrawny gracz, nie
siom
samoloty
do
poczonym
nie
zameldowa,
Ententy,
lecz
ktre
oprcz
i precyzyjniej zaplanowa uderzenie. Nie ulega

bowiem
wtpliwoci,
rzeczona
bitwa
Najatwiej
Obserwator
podniebnego
byo
lotniczy,
fachu,
to
zrobi
pomimo
nie
swojego
czowiekiem
jest
uratowaa Francj od klski i pozwolia odku
i ograniczone s wobec tego nieubaganego
si za porak z pocztku lat 70 poprzedniego
faktu jego zdolnoci przenoszenia rzeczywistoci
goni
na map, jak rwnie moliwoci widzenia
przeciwnika za dugo nie mona, tote gdy siom
kilometry w d z dokadnoci pozwalajc
francusko-brytyjskim zbrako tchu w piersiach,
identyfikowa w okamgnieniu obiekty na ziemi.
Niemcy okopali si na cudzej ziemi i zadomowili
Gowiono si niedugo na tym, jak mona mu
si tam na kilka kolejnych lat. Do gosu ponownie
uatwi ycie w sukurs przyszed mu kolejny
doszy
niezbyt
wieku.
Na
wasnych
aerostaty
nogach jednak
balony
obserwacyjne
wiekowy
wynalazek
aparat
i zaporowe, ale te sterowce. Pierwsze przeyy
fotograficzny. Odtd obserwator nie musia mie
swj renesans z racji statycznego charakteru
ju a tak doskonaego wzroku i rki do
dziaa, drugie bryloway w rozpoznaniu morskim
rysowania, musia za to lepiej si odywia, gdy
z racji ograniczonego wci zasigu samolotw.
praca z cikim aparatem fotograficznym do
Z balonu obserwacyjnego nad lini frontu mona
komfortowych nie naleaa, szczeglnie gdy
byo koordynowa ogie artylerii, ale nie byo to
trzeba byo jednoczenie zniechca zawzitych
dostateczne rdo wiedzy. Warto byo wiedzie
lotnikw wroga, ktrzy przecie nie kryli si
Strona 32
PUBLICYSTYKA
z zapdami posania zaogi samolotu nawet nie
ochon, wybucha w Hiszpanii wojna domowa.
zawsze na ziemi, a czasem wprost do nieba.
Nieszczsny
Fotografia niewtpliwie t zalet ma, e mona
dowiadczalnym mocarstw europejskich, cho
byo na nie popatrze w zaciszu frontowego
dla rozwoju lotnictwa rozpoznawczego miao to
zaplecza, gdzie temperatura raczej nie spadaa
niewielkie znaczenie. Znaczenie due miay za to
poniej -20 stopni Celsjusza, za powietrze nie
osignicia czysto techniczne. Wzrs znaczco
uderzao
niemal
zasig samolotw , ich prdko i puap
wykorzysta
operowania. Standardow wysoko 3km w roku
przyblienie i wyj wyej, utrudniajc zadanie
1918 osigano w ponad 15 minut. W roku 1939
dziaom przeciwlotniczym. Zdjcie jednak nie
w tym samym czasie mona byo wyj duo
byo
problemy
wyej. A co daje wysoko? Nie tylko moliwo
zwizane z obserwacj lotnicz. Wci byo za
obserwacji szerszego obszaru, ale te wiksz
mao informacji ale ponownie technika nie
nietykalno z ziemi cel taki zdecydowanie
zawioda i w swej hojnoci podarowaa kolejny
trudniej trafi, a nawet myliwiec startujcy do
200km/h.
w czowieka
wynalazek
te
Mona
lekarstwem
na
radio.
prdkoci
byo
wszystkie
Cho
Tesla
zapewne
wykrytego
Pwysep
celu
musi
sta
swoje
si
poligonem
powici
na
obruszyby si na tak nikczemne zastosowanie
wznoszenie w tym czasie mona mu zwia
jego odkry, radio przyjo si ju stosunkowo
ukradkiem z nieskrywan satysfakcj miejc si
wczenie jako rodek koordynacji ognia artylerii.
pod mask tlenow. W trakcie II wojny wiatowej
Znaczce
onierzy
trudno jeszcze jednak mwi o bezpieczestwie
ruszajcych do ataku, ktrzy mogli by odrobin
lotw rozpoznawczych samoloty tej klasy byy
bardziej pewni, e ich koledzy z artylerii tym
stosunkowo naraone na ataki. Ratunkiem bya
razem nie pominli z grzecznoci adnego
ucieczka,
najeonego broni maszynow bunkra.
szybkich samolotw, takich jak choby brytyjskie
byy
to
przysugi
dla
W roku 1918 zakoczya si wojna majca
std liczne
wersje
rozpoznawcze
Mosquito czy Spitfire.
pooy kres wojnom zrobia to tak skutecznie,
Moliwoci samolotw z napdem tokowym
e w Rosji wybucha wojna domowa, za Polska
zaczynay jednak dobiega kresu moliwoci, do
ruszya
dzi niewiele udao si je rozwin, w obszarze
do
boju
przeciw
Bolszewikom
z wyranym zamiarem obrony raczej wasnej
tropopauzy
niepodlegoci,
wiecie.
zwyczajnie si dusz, za migo przestaje by
Nieocenione byy ponownie usugi lotnictwa, ale
praktyczne przy prdkociach przekraczajcych
tym razem ju w wojnie manewrowej. Bj
ok. 0,7 Macha, cho nieliczne eksperymentalne
z bolszewikami
samoloty
samoloty prboway temu zaprzeczy. Wnioski
rozpoznawcze s w stanie operowa rwnie
opracowane w kocowej fazie II wojny wiatowej
skutecznie w niezwykle szybko przebiegajcych
byy jasne jeli mamy zamiar lata wyej
dziaaniach zbrojnych. Stopniowo styga Europa
i szybciej, potrzebny jest inny napd. Uwag
po huku dzia, jednak nim zdya na dobre
przyku napd turboodrzutowy, ktry zaczto
ni
pokoju
udowodni,
na
zazwyczaj
silniki
tego
rodzaju
Strona 33
PUBLICYSTYKA
stosowa w jake szerokiej gamie samolotw
pozostawiania na wysokoci powyej 20km przez
mniej lub bardziej udanych. Nie ominy te trendy
pen dob i nic dziwnego biorc pod uwag fakt,
samolotw
zwiadowczych
szpiegowskich.
e wikszo jego masy stanowi paliwo. To
Zasadniczo
wyodrbniy
si
dwa
z pewnoci kolejny krok w stron wyduenia
kierunki
rozwoju. Pierwszy z nich to samoloty bardzo
zdolnoci
szybkie, osigajce prdkoci grubo powyej 2M
stratosferze.
mogce
zwizku
tym
dolnej
Ale wszak nie na stratosferze kocz si
dostateczn si non na duym puapie. Druga
horyzonty naszych rozwaa. Codziennie nad
grupa to odrzutowe szybowce posiadajcy
naszymi gowami przemykaj sztuczne satelity
nieprzecitn powierzchni non i doskonao,
Ziemi. Czytelnik moe poczu si zbity z tropu
a take ogromne wyduenie skrzyde. Klasyczny
porwnywaniem tych obiektw do samolotw
przykad to oczywicie Lockheed U-2. Suba
wysokociowych, ale zastanwmy si, jakie maj
pilota w takim samolocie jest niezmiernie trudna,
one przewagi nad samolotem. Po pierwsze
cho
w teorii
mona
operacyjnych
wytworzy
nie
lotw
powiedzie,
nie
mog
pozostawa
przestrzeni
satysfakcjonujca. Pikne widoki, ciemne, niemal
w nieskoczono. Raz wprowadzone na orbit,
kosmiczne niebo to jedna strona medalu, ale
zostan na niej dopki ich lot nie zostanie
druga to fakt, e rodowisko na puapie ponad 25
sztucznie zakcony. Po drugie s znacznie
km n.p.m. staje si ogromnie nieprzyjazne, nie
trudniejsze do zniszczenia nie ulega to chyba
tylko dla czowieka, ale i dla samolotu. Naley
najmniejszej wtpliwoci. Samolot natomiast lata
zdawa sobie spraw, e z racji niezmiernie
niej, wic moe robi dokadniejsze zdjcia, jest
rozrzedzonego powietrza, samolot musi by
w stanie atwiej zmieni punkt obserwacji, gdy
lata tam, gdzie chce, a nie po ustalonej orbicie,
kaduba
no i jest atwiejszy w serwisowaniu i porednio
wymusza ciasnot kabiny nie ma moliwoci
przez to duo taszy. Ponadto, chroniony przez
zainstalowania jakichkolwiek udogodnie dla
atmosfer i pole magnetyczne Ziemi jest duo
pilota, cho stosunkowo powolny U-2 lata
bardziej odporny na kaprysy natury majce
przecie wiele godzin. Maszyna jest trudna
pochodzenie kosmiczne. Byoby dobrze, gdyby
w pilotau,
szczeglnie
startu
cho cz z zalet satelity udao si przenie na
i ldowania,
gdy
gwne
samoloty mielibymy wwczas znakomite
umiejscowiono na osi kaduba. Jasne stao si,
urzdzenie do realizacji zada informacyjnych
e maltretowanie czowieka wewntrz samolotu
nie naley zapomina, e sama obserwacja to
chwalebnym nie jest, duo lepiej powierzy
nie wszystko, mamy te czno, nasuch i tym
skrzydlate oko innej maszynie to jest
podobne.
bardzo
rygorystycznie
niewielka
zaprojektowany
powierzchnia
czoowa
trakcie
podwozie
autopilotowi. Jak pomylano, tak zrobiono i tak
Samolot potrzebuje napdu a jaki napd
narodzi si RQ-4 Global Hawk. To dzieo
moe dziaa przez bardzo dugi czas? Czytelnik
amerykaskich
zdaje sobie najpewniej spraw, e niemoliwe
inynierw
zdolne
jest
do
Strona 34
PUBLICYSTYKA
jest zbudowanie perpetuum mobile, a zatem
rzucajcy si w oczy alternatywny system
moe
mona
cznoci (stacje przekanikowe), raczej na skal
pozyskiwa na pokadzie statku powietrznego?
lokaln, ale bardzo uyteczny w operacjach
Satelity ju to robi to energia elektryczna.
o charakterze
Brzmi niele, ale pozostaje problem napdzania
i wojskowym, zamykajcych si na pewnym
tak
niezbyt rozlegym obszarze. Trzeci punkt to
istnieje
wysoko
rodzaj
energii,
latajcego
ktr
samolotu
silnikiem
zarwno
cywilnym,
rozumiane
jak
elektrycznym. Z perspektywy technicznej nie
szeroko
wydaje si to jednak niemoliwe, moliwe wydaje
meteorologiczne, aczkolwiek to z mojej strony
si rozwaenie bardzo duego miga lub
troch strza, gdy trudno mi oceni, na ile moe
wykorzystania zespou turbin, jak w silniku
to by przydatne.
odrzutowym, ale bez komory spalania. Co
Oczywicie
mona
zastosowania
odnie
powysze
w nocy? Jest niemoliwe, by dao si lata tak
rozwaania do kwestii interesu, poniewa jeli
szybko, by ucieka przed zmierzchem, ale
mona ubi na czym interes, to jest jasne, e
dodatkowe
zaatwi
prdzej czy pniej znajdzie si taki, ktry okazji
spraw, cho znacznie zwikszaj mas. Wida,
nie zmarnuje i przeistoczy j w zysk. A zyska
e kluczem jest wydajno, tak aby by jak
mona na produkcji wysokociowych samolotw
najefektywniejszym energetycznie. Konstrukcja
na pewno. Pytanie brzmi jak zachowa si
lekka,
zmniejszy
gwny potencjalny rynek, czyli rynek samolotw
mas przy zachowaniu wysokiej wytrzymaoci,
obserwacyjnych. Czy bdzie w cenie posiadanie
a jest
ogniw
staego oka w przestrzeni powietrznej? Niektrzy
sonecznych nie s ani specjalnie lekkie, ani
byliby prawdopodobnie gotowi zapaci due
atwe do zamontowania w tak wyyowanym
pienidze
samolocie. Prawdopodobnie naley rozway ich
zastosowania bd miay najpewniej charakter
umiejscowienie na grnej powierzchni pata,
sporadyczno-egzotyczny,
ktry cho bdzie mia maa ciciw, nadrobi
ekonomicznym mona je uzna za pomijalnie
braki miejsca rozpitoci. Prby takie s ju
mae czynniki. Czy warto zatem wej w tego
podejmowane
wikszym
rodzaju przedsiwzicie? By moe aczkolwiek
skutkiem, ale przecie naley si zastanowi
decydujce znaczenie bdzie zapewne miao to,
po co komu taki samolot. W zasadzie jest to
kto
pytanie
strony
produkcj
akumulatory
kompozytowa
po
co
mogyby
pozwoliaby
oszczdza.
Panele
mniejszym
suszne,
ale
lub
drugiej
za
pierwszy
na
tak
bdzie
szersz
moliwo.
tote
stanie
skal.
Pozostae
rachunku
uruchomi
Liczne
gosy
pomysowo
ludzka
nie
zna
granic
zapewne chc usysze odpowied na pytanie,
i z pewnoci
znajdzie
si
duo
wicej
czy i w naszym kraju jest to moliwe
pomysw, ni autor by w stanie zawrze
odpowiadam tak, z tym e nie bdzie atwo si
w treci
przebi
niniejszego
artykuu.
Pierwszy
oczywisty obserwacja, nie tylko wojskowa, ale
przez
duo
bardziej
renomowan
konkurencj. Ale dla chccego i tak dalej.
take cywilna (o tym pniej), drugi nieco mniej
Strona 35
PUBLICYSTYKA
Damian Zieliski Wyklci zawaszczeni czy upamitnieni?
DAMIAN ZIELISKI
Wyklci zawaszczeni czy upamitnieni?

Pierwszy dzie marca, dla osb zainteresowanych histori Polski, odczuwajcych siln
patriotyczn wi z tym krajem to data wyjtkowa. To tego dnia wedle ustawy z 3 lutego 2011
roku, zainicjowanej przez p. Prezydenta Lecha Kaczyskiego odbywa si Narodowy Dzie
Pamici onierzy Wykltych. wito, ktre powinno by dla nas wydarzeniem na tak sam skal,
jak inne istotne narodowe uroczystoci, a odnosz wraenie, e przez osoby piastujce wysokie
pastwowe stanowiska, byo i jest traktowane po macoszemu. Obserwujc zaangaowanie a
waciwie jego brak lub klasyczne odbbnienie swoich obowizkw w sprawie Wykltych osb,
ktre dzi oskaraj rodowiska prawicowe o przywaszczenie sobie praw do tego wita, jestem
niezmiernie zdziwiony i zniesmaczony.
Inicjatorami wprowadzenia wita onierzy
dziennikarzy, ktrzy zastanawiaj si, jakim
Wykltych, byli tragicznie zmarli -wspomniany
to prawem prawicowcy zawaszczyli sobie to
Lech Kaczyski oraz Janusz Kurtyka byy
wito.
prezes IPN. Gdyby nie ci dwaj panowie, Wyklci
wytykaj
nie zaistnieliby w oficjalnym kalendarzu naszych
ceremoniami
wit narodowych. Z kadym kolejnym rokiem,
wczeniej nie kiwnli palcem, eby wspomnie
celebracja tego wydarzenia i jego spoeczny
pami chociaby jednego z nich. Nic. Zero.
odbir
Co
Raczej obowizywa tok mylenia gdzie tam
najwaniejsze, w rnego rodzaju inicjatywy,
co si o nich syszao, ale po co si pcha
dotyczce onierzy stawiajcych zbrojny opr
w takie tematy, to przecie takie niepopularne.
komunistycznym wadzom, angauje si coraz
Lepiej dalej promowa kolorow rewolucj, niech
wicej modych ludzi. Najczciej samemu,
si chamy ucz tolerancji. O dziwo a waciwie
spoecznie, organizujc rnego rodzaju eventy.
dziki Bogu, bo inaczej naleaoby chyba paln
Taka postawa, powinna cieszy wszystkich. Od
sobie w eb wszystkie uroczystoci, wykady,
wadz
odczyty, dotyczce Wykltych spotykaj si
coraz
bardziej
pastwowych,
wyraziste.
po
przecitnego
Zawaszczyli?
prawicy
Wszyscy
przejcie
ci,
ktrzy
kontroli
upamitniajcymi
nad
Wykltych,
Kowalskiego. Niestety. Co roku, gdy zblia si
z niesamowicie
1 marca, zewszd odzywaj si gosy Czy na
najbardziej irytuje naszych nazwijmy ich
pewno zasuyli? Przecie kto tam kiedy
mainstreamowcw. Nie mog sobie darowa
mwi, e to byli bandyci, e napadali niewinnych
tego, e omija ich taka okazja wygrzania si
tych
wyjtkowo
odbiorem.
to
haniebnych
w wiatach kamer, czy fleszach aparatw. Nie
dywagacji, irytujce staj si rwnie domysy
mog znie, e bez ich przyzwolenia, poparcia
i zapytania
kto na wasn rk podj si upamitnienia
ludzi!
Oprcz
pozytywnym
niektrych
politykw
oraz
Strona 36
PUBLICYSTYKA
tych
wybitnych
Oczywicie
postaci.
mainstreamowcy niekiedy si na tych obchodach
rozpad,
ale
jak
wida
narracja,
ktr
propagowa, nadal pozostaje obecna.
pojawiaj, ale nikt nie bierze ich intencji na
Kolega
powanie. S niewiarygodni. Przecie przez cay
dziennikarza
okres
Wyklci
Sawiski, przewodniczcy Zarzdu Funduszu
funkcjonowali jako zdrajcy narodu. Po 1989 roku
Inwalidw Armii Krajowej w Londynie. Wnioski,
nastpia wprawdzie rehabilitacja czci z nich,
po przeczytaniu tej rozmowy s zatrwaajce.
ale adna kolejna wadza, nie podja stara, aby
Pan Andrzej nawietla istotny problem. yjcy
temat
komunizmu
Wykltych
onierze
zaistnia
przestrzeni
podesa
mi
portalu
kombatanci,
wywiad.
wp.pl,
by
wikszoci,
Andrzej
zmuszeni
funkcjonowa
rodowiska
Wsparcie finansowe w duej mierze zapewniay
zaczy
kultywowa
tragicznych
publicznej na waciw sobie skal. Dopiero, gdy

narodowe
Rozmwc
warunkach.
pami bestialsko pomordowanych i na dugie
im
lata
terenie Wielkiej Brytanii, ale ich pomoc wedle
zapomnianych
bohaterw,
umysach
polonijne
zlokalizowane
na
si
tego co sugeruje Pan Andrzej zaczyna topnie,
lampka. Zaczo si rzucanie inwektywami,
a w niedugim czasie moe zabrakn jej
enujce dyskusje z udziaem przedstawicieli
cakiem.
lewicowych obozw. To skandaliczne, e w kraju,
zbrodniarze,
ktry ponis tyle strat z rki komunistycznych
onierzy
przeladowcw, pojawiaj si takie sowa jak te,
pastwowe emerytury. Wszystko stoi na gowie.
wypowiedziane przez posa SLD Tadeusza
Jak,
Iwiskiego,
pojawiajcych si na uroczystociach ku czci
w mainstreamowych
onierza
odniesieniu
Wykltego
zapalia
organizacje
do
ostatniego
Jzefa
Franczaka.
tym
komunistyczni
niegdy gnbicy i poniajcy
NSZ
ktrykolwiek
Wykltych,
czasie,
moe
AK,
z
pobieraj
decyzyjnych
zasugiwa
na
wysokie
politykw
szacunek
Zacytujmy: Bohater tej uchway w okresie ju
postronnych osb, gdy kady z nas widzi, w jaki
destalinizacji
mimo
sposb traktowani s ludzie, ktrzy za kraj gotowi
wykonywa
byli odda wszystko. Ci ludzie rwnie s
wyroki na wielu milicjantach, i nie tylko na
wyklci. Wyklci za ycia. Inaczej nie da si tego
milicjantach, take prowadzi dziaalno, ktr,
opisa. W sytuacji gdy ofiara, zmuszona jest
nie chc uywa zbyt ostrych sw, ale dzisiaj,
przyjmowa
wtedy nie uywao si tego pojcia, mona byo
osoby dobrej woli, poniewa pastwo nie jest
oceni
w stanie jej zapewni godnych rodkw do ycia
ogoszenia
nie
zaprzesta
amnestii,
nawet
jako
co
walki
wicej,
terrorystyczn,
chociaby
dokonywano
cywilnych
urzdnikw
dlatego
napadw
tamtejszej
wsparcie,
przekazywane
przez
na
oprawca, miesic w miesic otrzymuje kwoty,
Polski,
ktre w dzisiejszych czasach pozwalaj na
napadano na kasy, na przykad na kas
wicej
spdzielni
za
okolicznociach, w telewizyjnym studio, rozsiada
popieranie.pl). Zgroza. Poprzedni system si
si kilku fachowcw i zaczyna prawi. e prawica
Piaskach,
etc.
(cyt.
ni
spokojny
byt.
takich
znowu robi polityk na starszych, niczego
Strona 37
PUBLICYSTYKA
niewiadomych ludziach, e w kwestii Wykltych
ktry oficjalnie i gono domaga si nalenego im
znowu gra trupami, e to populizm, itd. A cinie
szacunku.
si na usta sam by wypaci pienidze
Wykltych widz autentycznych bohaterw, ludzi
z banku, pozbiera adresy yjcych kombatantw
godnych naladowania, przekazujcych im zza
w Twojej okolicy, zrobi zakupy, kupi leki. Tylko
grobw najistotniejsze wartoci. Nie dajmy si
bez obecnoci kamer. Z dobrej woli. Ach no tak,
ogupi. Cze i chwaa bohaterom!
Modzi
ludzie,
onierzach
niestety jej nie masz. To jest wanie ta

hipokryzja, ktr przesika nasza toksyczna
rzeczywisto. Najwygodniej jest rozsi si
w fotelu i oskary o populizm ludzi, ktrzy
powicaj
swj
czas,
eby
pomc
tym,
o ktrych ty zapomniae. O ktrych nigdy si nie

upominae, a nagle gdy zwietrzye w tym
interes, gdy zobaczye ilu ludzi cignie w t
stron, zacze z zazdroci, e ciebie tam nie
ma, plu jadem. Sabe.
Dowdztwo 5 Brygady Wileskiej AK w marszu. /

rdo: www.podziemiezbrojne.blox.pl
1 marca zblia si wielkim krokami. Zapewne

znw w telewizji czy Internecie usyszymy
gadajce gowy, prbujce zakry skal tego
wydarzenia, komentarzami typu faszyci znw
podpinaj si pod onierzy Wykltych. Wyklci
byli skazywani, przez komunistyczne sdy, na
mocy wyrokw, ktre rwnie okrelay ich
faszystami. Dzisiaj faszyst nazywany jest ten,
Strona 38
PUBLICYSTYKA
Pawe Kmiecik Pukownik Kukliski, bohater czy zdrajca?
PAWE KMIECIK
Pukownik Kukliski, bohater czy zdrajca?

Posta Pukownika Ryszarda Kukliskiego jest rwnie ciekawa, co kontrowersyjna. W ostatnim
czasie po premierze filmu fabularnego o Kukliskim "Jack Strong" na nowo rozgorzaa debata na
temat jego osoby. Jak zawsze w takiej dyskusji gosy s podzielone. Jedni uwaaj go za zdrajc
wasnej armii, ktrej skada przysig, za inni za bohatera, ktry uchroni ojczyzn przed
nuklearn poog. Osobicie byem na premierze filmu o Kukliskim i sam jestem rozdarty co do
oceny jego dziaalnoci. Film uwiadomi mi rwnie, e postaci Pukownika Kukliskiego nie
naley ocenia wycznie jako agenta dziaajcego w zoonych uwarunkowaniach politycznomilitarnych, lecz rwnie jako czowieka.
Czowieka rozdartego wewntrznie yjcego
w Miejskiej Stray Ochrony Obiektw, a 1947
kraju
ideologi,
roku w wieku 17 lat zosta przyjty do Oficerskiej
marazmu
Szkoy Piechoty nr 1 we Wrocawiu, ktr
i hipokryzji wadzy, wiadomego ryzyka jakiego
ukoczy we wrzeniu 1950 roku, uzyskujc
podj i potencjalnych konsekwencji jakie mogy
stopie
spotka go wraz z rodzin za to co robi.
w Koobrzegu, zda matur i rozpocz studia
Wwczas KGB palio ywcem w piecach tych,
w Akademii Sztabu Generalnego WP, a po jej
ktrzy zostali zdekonspirowani jako agenci na
ukoczeniu szybko pi si po szczeblach kariery
usugach gwnego przeciwnika ZSSRR w zimno
wojskowej. Jako oficer sztabowy i przygotowywa
wojennej konfrontacji Stanw Zjednoczonych
m.in. plan inwazji wojsk Ukadu Warszawskiego
Ameryki. Nie bez wpywu na jego zachowanie
na Czechosowacj.
Po studiach
suy
pozostaway rwnie relacje rodzinne, zwaszcza
w Oddziale
Operacyjnego
Sztabu
ze starszym synem, ktry czsto wypomina mu,
Generalnego (SG WP), a nastpnie peni
i jest marionetk komunistw. Postaram si
stanowisko szefa Oddziau Planowania Oglnego
krtko opisa posta Ryszarda Kukliskiego oraz
w Zarzdzie Operacyjnym. ostatecznie szefem
przytoczy argumenty
Oddziau
majcego
narzucon
do
wadz
powszechnego
stawiajce go zarwno
w dobrym, jak i zym wietle.

Ryszard Kukliski urodzi si w rodzinie
chorego.
Szkolenia
zastpc
1960
r.,
szefa
suc
Zarzdu
I Operacyjnego SG WP. Pniej zosta zastpc

szefa Zarzdu I Operacyjnego SG WP, a w1974
robotniczej o tradycjach katolickich. Po wojnie,
roku
w wieku 15 lat, rozpocz prac we Wrocawiu,
Akademicki w Akademii Sztabu Generalnego Si
ukoczy
trzymiesiczny Wyszy Kurs
Strona 39
PUBLICYSTYKA
Zbrojnych ZSRR im. Woroszyowa.
potencja militarny i atomowy szanta Kremla.

Wydawao
si
wtedy
na
pocztku
lat
siedemdziesitych XX wieku w samym rodku

zimnej wojny, e czas pracuje na korzy ZSRR,
tym bardziej, e w Europie Zachodniej narastay
tendencje
pacyfistyczne,
i prosowieckie.
Kukliskiego
antyamerykaskie
Ryszarda
Dziaalno
latach
1971-1981
bya
najwaniejsz misj wywiadowcz w caym

okresie zimnej wojny (1945-1991 od Jaty do
Ostatnia legitymacja wojskowa pukownika Kukliskiego. / rdo:
wikipedia.pl
rozpadu Zwizku Sowieckiego). Ze wzgldu na

konsekwencje
Decyzj o wsppracy z wywiadem USA
by
polityczno-militarne
najwaniejszym
agentem
wywiadu
Stanw
Kukliski podj prawdopodobnie pod wpywem
Zjednoczonych w XX wieku, ktrego dziaania
wydarze z grudnia 1970 roku. Wwczas na
miay zasadniczy wpyw na kocowy etap zimnej
wybrzeu (Gdask, Gdynia, Szczecin, Elblg)
wojny. W latach 19711981 Kukliski przekaza
doszo do zmasakrowania ludnoci cywilnej
na ponad 40 tys. stron dokumentw dotyczcych
przez regularne jednostki Ludowego Wojska
PRL, ZSRR i Ukadu Warszawskiego.
spotkania
Skoro znamy ju podstawowe fakty z ycia
z przedstawicielami USA doszo 8 sierpnia 1972
Pukownika i mamy oglny wgld na sytuacj
roku midzy 21.00 a 24.00 w Hadze, w Holandii.
polityczno-militarn jaka wwczas miaa miejsce,
Z Kukliskim spotkali si wyznaczeni specjalnie
przejdmy do argumentw stawiajcych jego
przez Waszyngton trzej oficerowie wywiadu
dziaalno w pozytywnym wietle. Dla tych,
Polskiego.
Do
pierwszego
Kukliski
ktrzy uwaaj go za bohatera podstawowym
wykorzysta do tego od dawna przygotowywany
argumentem jest to ,e powici wasn karier
rejs studyjny grupy polskich oficerw jachtem
i bezpieczestwo rodziny, by uratowa ojczyzn
Legia" po Batyku i Morzu Pnocnym.
przed
amerykaskiego
US
Army.
Gdy Kukliski decydowa si na podjcie
nuklearn
i udostpni
zagad.
USA plany
Kukliski
zdoby
strategiczne
agresji
wsppracy ze Stanami Zjednoczonymi, rzdzony
sowieckiej na Europ Zachodni i pastwa
przez Leonida Breniewa ZSRR znajdowa si
NATO. Wedug przekazanych planw ZSRR
w apogeum swej potgi polityczno-militarnej.
zakada byskawiczne uderzenie i zaskoczenie
Komunici dyli do zapanowania nad wiatem
przeciwnika
i wydawao si to wtedy realniejsze i groniejsze
dwumilionowej
ni
ratunkiem dla NATO byby atak przy uyciu
kiedykolwiek
wczeniej,
poczynajc
od
ogromnymi
rewolucji Bolszewickiej z 1917 roku. Te same
nuklearnej
idee wsparte zostay bowiem przez potny
Warszawskiego,
armii.
triady
na
czyli
siami
Wwczas
ponad
jedynym
przedpola
na
Ukadu
Polsk,
Strona 40
aby
PUBLICYSTYKA
uniemoliwi
terytorium
przerzucenie
gwnych
si
przez
radzieckich.
nasze
i niezalenego bytu pastwowego nie byo od
Plany
1939 roku do 1989.
Ponadto Polak zgosi si
sowieckie przewidyway, e uderzenia atomowe
sam, z wasnej inicjatywy, dobrowolnie, na
spowoduj straty ok. 50 procent w dywizjach tak
ochotnika, nie by zwerbowany przez CIA ani
zwanego pierwszego rzutu strategicznego si
inne suby amerykaskie. Jak sam pisa To ja
Ukadu Warszawskiego.
Chyba nikomu nie
zwerbowaem USA, a nie oni mnie do walki o
trzeba tumaczy co mogoby to oznacza dla
wolno Polski z Rosj Sowieck . Nie da si
naszych obywateli, caoci dorobku narodowego i
zaprzeczy, e przekazujc
rodowiska naturalnego.
Stanom
Jak podkrela historyk i byy wojskowy Adam

Ozimiski Z amerykaskich archiww wynika,
e dziki jego informacjom NATO zmienio
Zjednoczonym
tajne dokumenty
pukownik
Kukliski
pomg Ameryce i zachodowi w wygraniu zimnej

wojny.
Potwierdziy
to
nie
tylko
autorytety
koncepcj obrony Europy, poniewa zamiast
polityczne, wojskowe i wywiadowcze USA, lecz
broni
broni
take sowieccy marszakowie i generaowie.
Pukownika
W raporcie zoonym 9 lutego 1982 na rce
atomowej
postanowiono
konwencjonalnej.
Kukliskiego
ujawniajc
uy
Zwolennicy
podkrelaj
wojskowe
rwnie
plany
fakt,
Amerykanom,
prezydenta Ronalda Reagana Dyrektor CIA William Casey pisa:
udaremni take radzieck interwencj wojskow
Nikt na wiecie w cigu ostatnich 40 lat nie
doi jakiej miao doj w Polsce w 1981 roku. Ich
zaszkodzi komunizmowi tak jak ten Polak.
zdaniem,
wtedy
Naraajc si na wielkie niebezpieczestwo,
pierwszego sekretarza ZSRR Leonida Breniewa
Kukliski konsekwentnie dostarcza niezwykle
przed konsekwencjami takiej interwencji. Skonio
cenne, wysoce tajne informacje na temat Armii
to
prezydent
Kreml
do
Carter
zaniechania
ostrzeg
swoich
planw,
Sowieckiej, planw strategicznych i zamierze
a w zamian wadze na Kremlu posuyy si
Zwizku
postaci Wojciecha Jaruzelskiego i instytucj
w bezprecedensowy sposb przyczyni si do
stanu
utrzymania pokoju. Ci, ktrzy znaj Kukliskiego
wojennego
celu
zdawienia
"Solidarnoci".
Sowieckiego,
przez
osobicie, widz w nim czowieka wielkiego
Zwolennicy Pukownika argumentuj swoj
charakteru, odwagi, polskiego patriot i bohatera.
ocen tym, e nie zdradzi on Polski poniewa

nie bya wwczas ani suwerennym pastwem,
ani tym bardziej celem amerykaskiej agencji
wywiadowczej.
"Mewa"
(kryptonim
nadany
Kukliskiemu w USA) nie zdradzi Warszawy

tylko Ukad Warszawski. "Jack Strong" rozkada
od rodka Nadwilaski Kraj, a nie Polsk, ktrej
w
sensie
co
politycznym,
jako
suwerennego
Strona 41
PUBLICYSTYKA
mierci o sprawy najwaniejsze: prawo do

niezawisoci,
prawo
do
zagroonego
bytu
pastwowego, o godno narodowa wreszcie.

Sta si symbolem walki znakomitej czci
naszego
spoeczestwa
obc
przemoc.
Bohaterowie s zawsze samotni. Nie maj za

sob
tumu
kamstwa,
patnych
klakierw,
zwolennikw
redaktorw
paki
obozu
osamotnienia.
Zdjcie listu, ktry zosta wysany przez Kukliskiego do
ambasady amerykaskiej. Zwraca si w nim z prob o
szybki kontakt z Oficerem armii USA / rdo: Polska
Zbrojna.
Entuzjaci Pukownika podkrelaj rwnie,

e
nawizane
wsppracy
Kukliskiego
z wywiadem USA da w pewnym sensie pocztek

sojuszu USA i Polski w ramach paktu NATO.
Kukliskiemu nie wpadby wwczas na myl, e
na przeomie XX i XXI wieku bdzie powszechnie
nazywany pierwszym oficerem Wojska Polskiego
w NATO. Ryszard Kukliski by pukownikiem
jednoczenie Wojska Polskiego i Armii Stanw
Zjednoczonych,
co
byo
i precedensem
od
czasw
ewenementem
Puaskiego
i Kociuszki w historii obu narodw.

Podsumowaniem najwaniejszych
zdaniem
korzy
argumentw
Ryszarda
moim
przemawiajcych
Kukliskiego
na
sowa
Zbigniewa Herberta: ...Argument, e pukownik

Kukliski by zdrajc, w myl obowizujcych
w PRL
praw,
cakowicie
jest
formalnie
absurdalny,
gdy
suszny,
ale
musielibymy
wyrzuci z podrcznikw szkolnych nazwiska

Puaskiego, Traugutta i Pisudskiego. Pukownik
Kukliski przez wiele lat toczy samotna walk,
w cieniu grocej mu w kadym momencie
Dla
odmiany
najwaniejszych
przytocz
teraz
argumentw
kilka
przeciwnikw
dziaalnoci Ryszarda Kukliskiego. Wiele osb

uwaa, e Kukliski by bohaterem Amerykanw,
lecz dla nas Polakw ju niekoniecznie. Jego
dziaalno nie miaa jakiegokolwiek wpywu na
losy Polski w ZSRR , ktre byo skazane na
zagad ju duo wczeniej. Kukliski po prostu
pomg wrogom Moskwy. Nie byo przecie
pewnoci co do intencji USA, a pomimo faktu, e
Pukownik osabi Ukad Warszawski, to narazi
rwnie interesy narodu polskiego. Zaledwie
trzydzieci lat wczeniej na konferencji w Jacie
Stany Zjednoczone "sprzeday"
nas ZSRR,
a pniej wyceloway w nas rakiety gowicami

jdrowymi. Jeli doszoby do wojny, to informacje
przekazane przez niego spodowoday by wiksze
straty dy ujawniay pozycj polskich jednostek.
Pojawiaj
podwjnej
si
take
dziaalnoci
gosy
rzekomej
Kukliskiego,
ktry
pracujc dla USA pracowa jednoczenie na

rzecz
wywiadu
radzieckiego
GRU.
Oprcz
niektrych historykw, tak na tak moliwo

wskazywa
a bezporednio
attach
rwnie Czesaw
twierdzi
wojskowy
poinformowanie
Jurij
tak
Kiszczak,
byy
Ryliow.
Amerykanw
radziecki
Ponadto
planach
Strona 42
PUBLICYSTYKA
wprowadzenia stanu wojennego, wicego si z
Kukliskiego, to z formalnego punktu widzenia
odsuniciem ryzyka domniemanej interwencji
by zdrajc. Pomijajc fakt, e Polska wwczas
radzieckiej
tym
nie bya pastwem suwerennym, lecz dla jej
kontekcie
korzystne
chccej
obywateli bya ojczyzn, ktr jako onierz
unikn nieprzewidywalnych zachowa rzdu
lubowa broni. Zakadajc, e dziaa on
USA. Wiele osb bagatelizuje take wiedz
w susznej sprawie, to naley zaznaczy, i oficer
Kukliskiego, a zwaszcza podkrela si, e nie
wystpujcy przeciwko wasnej armii nie jest
mg on zna szczegowo planw wojennych
raczej dobrym przykadem.
Polsce,
mogo
dla
by
Moskwy,
ZSRR, poniewa polscy oficerowie nie mieli do

nich dostpu.
Argumenty
ktre
wymieniem
stanowi
jedynie cz caej debaty wok osoby Ryszarda

Kukliskiego.
Obie
strony
zgadzaj
si
w zasadzie co do jednej rzeczy, a Mianowice co

tego, e Kukliski by w latach 70. i 80. jednym
z najcenniejszych
agentw
CIA
Europie
Wschodniej, a informacje jakie przekaza USA

miay poredni wpyw na postpujcy rozpad
ZSRR. Osobicie mam mieszane uczucia co do
dziaalnoci
Kukliskiego.
Podziay,
ktre
obserwujemy na scenie politycznej wyranie

przekadaj si na spoeczestwo. Wobec tego
nie bd ocenia go w kategoriach bohatera czy
Pomnik Katyski w Warszawie. Pomnik upamitniajcy Katy, ktry
powsta z inicjatywy pk. Ryszarda Kukliskiego. Odsonity 6 maja
1998 roku w Warszawie.
zdrajcy. Postaram si by ponad podziaami i nie

wcza si w kolejn narodow dyskusj, ktra
w mojej ocenie pochania cenny czas na rzeczy
Kolejnym argumentem przemawiajcym za
bardziej istotne. Ocenie go jako czowieka.
negatywn ocen Pukownika jest fakt, e
Ryszard Kukliski by na pewno czowiekiem
Kukliski w latach 70. y na bardzo wysokiej
wielkiej odwagi i o stalowych nerwach. Nie bd
stopie
Wojska
rwnie rozwaa na temat tego, czy III woja
Polskiego, co nie budzio podejrze. Nie ma
wiatowa bya wwczas bardziej realna ni
pewnoci co do tego, e nie przyjmowa on
kiedykolwiek. Jeli rzeczywicie tak byo, a jego
korzyci majtkowych w zamian za swoj prac
dziaania w jaki sposb zapobiegy wojnie
na rzecz obcych sub. Co ciekawe po jego
nuklearnej, to Kukliskiego moim zdaniem naley
ucieczce
oceni jako bohatera caej ludzkoci.
materialnej,
do
USA
jak
na
strona
oficera
radziecka
nie
wycigna adnych konsekwencji wobec gen.

Kiszczaka, ktry wwczas odpowiedzialny by za
polski wywiad wojskowy. Jak by nie ocenia
Strona 43
PUBLICYSTYKA
Maciej Mierzwa Ukraina: raj utracony
MACIEJ MIERZWA
Z pamitnika modego prawaka

Ukraina: raj utracony
Dusza polska zakorzeniona jest na Kresach. Jest w nas wicej ze straconych Kresw ni z Ziem
Odzyskanych. Ukraina bya nasz quasi koloni, i nie jest to okrelenie pejoratywne; bya per
Krlestwa Polskiego, tak jak Indie byy per brytyjskiej korony. O burzliwych dziejach Kresw zwaszcza tych najboleniejszych, bo stosunkowo niedawnych - napisano wiele uczonych ksiek,
i zapewne wiele mona ich jeszcze napisa. Jednak najlepiej bdzie odda gos wiadkom tamtych
wydarze. Dlatego oddaj gos Zofii Kossak-Szczuckiej, wybitnej pisarce, i Poodze jej
wspomnieniom z Woynia z lat 1917-1919.
Dom, w ktrym ubiegy najpikniejsze nasze
i z powodu jej talentu literackiego, jednak nie
lata, tak ywo mi stoi zawsze przed oczyma, e
moe
nie potrzebuj przymyka ich, aby go przed sob
Z ziemiastwem polskim lud ten (Ukraicy
widzie jak na jawie. By to may dom i niski. Tak
przypis MM) y dobrze i zgodnie, uznajc
zabawnie
chtnie wiekow wyszo paniw i szanujc j.
ze swoimi
may,
niski
dwoma
niepretensjonalny,
naiwnymi
ganeczkami
odbiega
Rosjanie
niegdy
zbyt
nie
daleko
umieli
od
prawdy.
osign
tego
i awkami popod oknem, e mona go byo
znaczenia i wpywu. () Tote Polacy byli
nazwa miao chat. () Miecio si w nim
istotnymi wacicielami i panami kraju, si
pi sonecznych, widnych pokoi i kuchnia
faktw, tradycji, posiadanej ziemi i oglnego
z przylegociami oto wszystko. Na prawo od
przekonania. Wkrtce harmonia kresowego ycia
wielkiej
miaa prysn jak mydlana baka.
alei
pojedynczymi
drzewa
falami,
spyway
po
stokach
spokojnie,
miaych
wzgrzy, zbiegajc si ku pyncej rodkiem

rzeczce. Sonecznie tam byo i przestronnie.
Idylla. Sielanka. Cytuj jedynie kilka zda, jednak
z caego opisu wyania si arkadyjski obraz,
podobny do tego z Pana Tadeusza. By moe
jest on troch przekoloryzowany z powodu
tsknoty za rodzinnym domem autorki, jak
Potna fala rewolucji rosyjskiej nie od razu

odbia si o brzegi naszego kresowego ycia. (...)
wiadomie i z penym przeczuciem tego, co
miao nastpi, cieszyli si jedynie ydzi. Tu
zrbmy dygresj. ydzi... Ich postawa bya
niejednoznaczna i irracjonalna. Z jednej strony
lgnli do bolszewizmu jak muchy do gwna;
tworzyli
wasne
komitety
komunistyczne,
Strona 44
PUBLICYSTYKA
ulic
Starego
Konstantynowa przeciga pierwszy
pochd
Szczuck o antysemityzm. Wyraenie ydziaki,
z kilkunastu
ktrego czsto uywa, z pewnoci nie jest
uczniw i kilkudziesiciu ydw i ydwek. ()
melioratywne. Ale nie sdmy po pozorach.
Banda
ktrymi
Pisarka dziaaa podczas drugiej wojny wiatowej
dowodzi yd, napada na cichy i bezbronny
w Radzie Pomocy ydom przy Delegacie Rzdu
dwr. () Wok i Maaczuk (bolszewiccy
RP na Kraj synnej egocie (kryptonim ten
agitatorzy przypis MM), uprzedzeni przez
wymylia wanie ona). Siedziaa te na Pawiaku
ydw
i w KL Auschwitz-Birkenau z pewnoci nie za
pomagali
()
czerwonym.
wolnociowy.
Skada
zoona
si
on
z kilkunastu
nadejciu
ludzi,
bolszewikw,
przypili
Niektrzy
mog
wczenie czerwone kokardy i oficjalnie witali
antysemityzm.
przybywajcych. () Na ulicach po dawnemu
stwierdzeniu,
Jej
e
Zofi
osoba
Kossak-
zadaje
antysemityzm
kam
ma
rda
polska
w katolicyzmie. Pomimo swojej niechci do
zmiadona, ydy butne i wesoe. () Mijaj nas
ydw (niechci ekonomicznej i politycznej, a nie
ydowice, postrojone jak pawie; one mog si
rasowej), pomagaa im, bo tak nakazywao jej
stroi, im nikt nic nie powie. () Wczoraj byy
sumienie uksztatowane przez chrzecijask
znw dwa pogrzeby bolszewickich komandirw
zasad mioci bliniego. Ciekawe, czy na takie
() Zy Duch wyprawia ten pogrzeb czerwony.
powicenie
Wraenie
filosemici?
gromady
krasnoarmiejcw.
to
potguje
Ludno
posdzi
tum
obrzydliwych
ydziakw, ktrzy biegn przed muzyk, tupi

w takt i miej si gono. Pord nich chudy,
wysoki yd-wariat miota si w jakim dzikim,
obkanym tacu. ydziaki mae imituj jego
ruchy, krzycz i klaskaj w donie. Gdy oddziay
polskie tworzone na Woyniu si wycofyway,
przyszli Niemcy z gonym entuzjazmem witani
przez ydw. Chopi ukraiscy, ktrym w kocu
przejad si bolszewizm, krzyczeli: Ne treba
komunii, ne treba idiw. Utosamiali komunizm
z
ydami.
spojrze
jak
niebezpodstawnie.
wielu
dziaaczy
Wystarczy
bolszewickich
wywodzio si z rodzin ydowskich. Przykady

mamy te na naszym podwrku - peerelowskich
prokuratorw i wyszych oficerw UB i KBW.
W wietle tych faktw okrelenie ydokomuna
ju nie wydaje si tak bezzasadne.
byliby
gotowi
wspczeni
eby odda honor ydom, trzeba stwierdzi,

e byli oni drug po Polakach przeladowan
nacj na Woyniu, zwaszcza przez Ukraicw
spod
znaku
Codziennie
Hetmaszczyzny
ydzi
znosili
Petlury.
powane
sumy
pienine jako okup za nierobienie pogromu. ()

Znkani ydzi padali komendantowi do ng,
klnc si, e ju oddali ostatnie zasoby, ale
ostatecznie dan sum skadali. Jednak ydzi
padali ofiar represji ze strony (o ironio!)
bolszewikw. Krasnoarmiejcy palili na ulicach,
chwytali modsze kobiety, lub grabili sklepy
i prywatne domy. () ydzi byli zawiedzeni
i rozgoryczeni; nie szczdzono ich wcale. ()
Wiele
domw
doszcztnie,
ydowskich
zostay
ogoocono
tylko
ciany.
tak
()
Krasnoarmiejcy, odbiwszy miasto, wyrnli to, co
Strona 45
PUBLICYSTYKA
byo jeszcze pozostao z ydw i Polakw.
ale nie byo co do garnka woy. I tak jest
Zachcam te do przeczytania sceny rozmowy
w wielu przypadkach do dzi.
krasnoarmiejca z ydem o butach, ktrej nie

bd tu przytacza z racji jej dugoci. Ale jest
ona sednem stosunku jaki mieli czerwoni wobec
wysugujcych si im ydw.
Zaczo
si
spokojnie.
Wczeniej
nili
skowronki i ptactwo przelotne, zjawia si szara,

dwuznaczna
podstpna
ma
agitatorw.
Rozpeza si po chatach, wsika w kraj. Za ni
Wrmy do gwnego wtku. Bolszewicy nieli
przysza druga,a potem trzecia i czwarta. Kada
hasa walki z obszarnikami i wyzyskiem. Mieli
z nich niosa w rku haso niezawodne, straszne
da wolno i dobrobyt chopom i sugom,
i do kainowej walki kadej chwili sposobice:
wszystkim zalenym od pana. Pan dawa
Ziemia! Obiecywano chopom ziemi za darmo.
cakowite
Tu
dostatnie
utrzymanie,
mono
wida
prawd
chodzio
kradzie.
zaoszczdzenia grosza i ksztacenia dzieci, oni
Bazowanie na najniszych instynktach i amaniu
za zobowizywali si da najsumienniejsz,
przykaza
jak mogli, prac () I zdziwiliby si wtedy
Wiwisekcja socjalizmu). Niestety, pikne plany
niewtpliwie () gdyby kto nagle nadszed
bolszewikw natrafiy na problem: brakowao
i powiedzia,
ziemi
i wyzyskiwanymi
oni
skrzywdzonymi
ofiarami
byo
dla
metod
wszystkich.
bolszewikw
Rozwizanie
(por.
znaleli
ustroju
szybko. W pierwszym rzdzie zatem usun
kapitalistycznego, e bogi stan, w ktrym
inteligencj i dotychczasowych wacicieli, potem
przeyli swe lata, jest stanem wyzysku, duej ju
sub
trwa nie mogcym, i e s ludzie, ktrzy t
stworzony jest na to, aby ziemi nie posiada, jak
spraw wzili w swoje rce i wszczli w obronie
to sama nazwa wskazuje (sic!); a jeeli i to
ich walk. e walka ta nie ustanie, a nie usunie
wszystko jeszcze bdzie mao, to wypdzi precz
si
do
tych wszystkich, ktrzy maj kilku synw, bo przy
ostatniej cegy przeklte gniazda wyzysku, ich
podziale na gowy za wiele by otrzymali... Sowa
za
o bezrolnych, jak podaje autorka, to autentyk
uszczliwi. Nie tylko suba dworska nie miaa
z uchway wiecowej. To jeden z przykadw
najgorzej, ale i chopi. Jeden z chopw wyzna
bolszewickiej
z zupen szczeroci, e wzdycha do powrotu
sofizmatami, eby otumani ludzi. Trafiaa ona do
panw. Kto ma synw, to ci przynajmniej chodz
ludzi niewyrobionych intelektualnie i padaa na
rabowa () a u mnie cztery crki; dawniej
podatny
zarabiay, teraz siedz bez zajcia. W chaupie
bezwzgldno i zwierzca chciwo. Z powodu
bieda i gd. Tak samo byo z dekolonizacj
dziaalnoci bolszewickich agitatorw ludzie ju
w Afryce Murzyni byli uciskani, ale pki biay
yli ze sob jak wilki, pospni, nieufni, chciwie
panowa, to mieli prac i by porzdek. A po
oczami wyszukujcy myl skryt w twarzy
dekolonizacji zapanowa chaos. Bya wolno,
ssiada, mocno dzierc za pazuch gotowe
panw-krzywdzicieli,
pokrzywdzonych
rozrzuci
si
nieszczsnych
bezrolnych,
bo
propagandy
grunt.
bezrolny
posugujcej
powyszego
cytatu
Strona 46
gry
si
bije
PUBLICYSTYKA
kamienie, a lkajc si tego, co kryje brat
sprzeda to ziarno za wysok cen i z gotwk
i przyjaciel. Bolszewicy chcieli skci ze sob
w kieszeni
ludzi, by ci pozabijali si wzajemnie, a osabion
Przyczyna tej solidarnoci leaa w jednakowo
reszt przyszoby im atwiej rzdzi. Divide et
mocnym,
impera w penej krasie.
poczuciu obowizku obsiania ziemi niezalenie
Chopi
podjudzeni
przez
bolszewickich
agitatorw grabili dwory, bezmylnie niszczc

wszystko.
Te
w bezmylnej
klski
furii
na
pozr
lepe
niszczycielskiej
ciosy
niesusznie wydaway si nam i wydawa si

nam bd potwornymi. Byy one jednym z ogniw
caego acucha przyczyn i skutkw, ktrego
krtkowidzce nasze oczy nie mog rozrni.
Snad na kady z tych domw rzucono kiedy
kamienie susznego gniewu lub alu. Przyszed
dzie, e kamienie te oyy, a oywszy, spady
deszczem na bezpieczne dachy, cho rce, co je
miotay, dawno w proch si rozsypay. Jakkolwiek
cikie i straszliwe mog nam si wydawa te
dzieje, Bg tak chcia, zatem tak powinno byo
by. Nie bez przyczyny przytaczam niniejszy
cytat. Nie chciabym, eby mylano o Zofii
Kossak-Szczuckiej,
jako
jakiej
zajadej
wyzyskiwaczce-gnbicielce chopw i obroczyni

feudalizmu. Z niesychan pokor przyznaa si
do bdw swoich przodkw i przyja kar za
uciec
poncego
chocia
czsto
domu
()
niewiadomym,
od tego, komu plon przypadnie. Nieobsianie

ziemi zdawao si zbrodni kademu z tych ludzi,
przesikych tradycj, zwizanych wiekami z tym
samym warsztatem. () Oba te wiaty (Polacy
i Ukraicy przypis MM) nad wszystko poday
i pragny ziemi. Ale chop mia dopiero w sobie
chciwo ziemi, gdy ziemianin przesik cay ju
mioci ku niej. () Na wiosn jedn i drug
chopi mieli zagarn obszar, przechodzcy ich
siy
monoci,
pozostawi
go
pustym,
a pooywszy si przy nim jak zy pies przy padle,

warcze gucho na widok kadego przechodnia.
Nie obsiali i nie dali innym. (...) Ziemia bya ich
wasnoci i to im wystarczao. Nie wiem, czy
mona mie tu pretensje do Rusinw. Nie mieli
po
prostu
wyksztaconej
wiadomoci.
A bolszewicy pobudzili tylko ich lep dz

zagarnicia
rozbudzili
cudzej
zwierzce
wasnoci.
Bolszewicy
instynkty
ukraiskich
chopw, wydobyli z nich to, co najgorsze.

()
ziemiastwo
polskie
kresowe
lubio
grzechy, ktrych nie uczynia. Akurat, jeli jej
Rusinw; zwracajc si do nich, chtnie uywao
wierzy, bya w porzdku wobec wocian.
ich mowy, uwaajc lud ten cay za bliski i swj.
Polacy, polskie ziemiastwo na Ukrainie,

w tym przypadku na Woyniu, czuo si u siebie.
Ukraina bya dla naszych antenatw integraln
czci Polski. Polacy kochali ziemi, byli do niej
przywizani, pracowali pomimo nadcigajcej
burzy. Ziemianie pola zasiali, zasiali mimo
wszystko () A przecie tak atwo byoby
Niejednokrotnie dwr czu si prawie bliszym

wsi ruskiej, ni nielicznych zagrd szlacheckich,
czciej serdeczniej zwraca si do pierwszej.
Stosunek ten by naturalnym wynikiem historii;
wszake
powany
procent
najpikniejszych
rodw ziemiaskich kresowych wyrs z tego

samego szczepu, co lud ruski, z tej samej ziemi
Strona 47
PUBLICYSTYKA
bujnej, szerokiej i barwnej. Ukraina bya i polska,
Kresowski () czuwa nieustannie w mocnej
i ukraiska. By moe to by problem, i by moe
fortalicji () precz odganiajc Tatara i zbja,
racj mia Roman Dmowski, chcc pastwa
a to, by w bezpiecznym cieniu rycerskiego
nasza
proporca mg lud spokojny, skrztny, pracowity,
historia przez wiele stuleci bya zorientowana na
budzi nowe ycie, obsiewa ziemi urodzajn,
wschd. Wszak z Kresw powstay szeregi
gromadzi rojne ule po pasiekach... Taki by twj
rycerzy,
wobec
cel
dumne
bojary
zastanawia, po co si tam pchalimy. Ale nie
cigu
wieku
mielimy wpywu na to, co robili nasi antenaci
w najlepszych Polakw. () Polskie ziemiastwo
przed setkami lat. Lecz dla wielu Polakw
czuo si u siebie (...) Skolonizowalimy Ru,
Ukraina bya ojczyzn.
jednolitego
narodowociowo.
hojnie
Rzeczypospolitej,
i kniazie
Jednak
zasuonych
a
dawne,
zmieniy
si
nie tak jak Hiszpanie kolonizowali Ameryk

Poudniow ogniem i mieczem, ale kulturalnie.
Budowalimy miasta i wsie. Kniaziowie i bojarzy
przyjli polsk kultur i obyczaje. Jeden kresowy
szlachetka zapyta autork skd Polacy wzili si
na Ukrainie. Odpowiedziaa: Hej! czasy dawne,
wieki stare, lata przemienione... Nie ma jeszcze
Ukrainy, Woynia, Podola... Gdzie kraj yzny
pola dzikie, a na polu burzan ronie; czarna
ziemia czeka tsknie, a j ostrze puga przetnie,
do soca wzdycha, leniwa. A po polach konie
dzikie,
siwe
bydo
wielkorogie,
pnagie
pastuchy, Tatary, zbjcy i wilcy. Ni chaty,

ni domu wokoo... I wtedy ty tam przychodzisz,
panie
szlachcicu
Kresowski,
pancerzu
stalowym, na koniu wytrwaym, przychodzisz

razem z innymi. Na wzgrzu, w ziemi niczyj,
zabijasz wasny proporzec, a z tob wielu innych.
W cieniu onego proporca nie mie stan dziki
zbj, upieczy tatar, ni bezwstydny Turek ()
Cign Rusini, Mazurzy () Powstaj chaty,
futory, na pustce rodzi si ycie. A w czas gdy on
nard, skrztny, zapobiegliwy, gromadzi rojne ule
po pasiekach, nowe obszary zasiewa i domy
biae buduje, twj pradziad, panie szlachcicu
pocztek.
Oczywicie,
mona
si
Polacy nie byli bezczynni i bezbronni. Dusza

rycerzy znad kresowych stanic w obliczu
czerwonej zarazy obudzia si. Nie potrafiabym
sobie przypomnie, kto pierwszy i skd przywiz
nam wiadomo o przybyciu do Poskirowa
polskiego
oddziau
partyzanckiego,
dowodzonego przez Feliksa Jaworskiego ()

Jaworski powstrzyma w szeciu miejscach
pogrom... Jaworski rozbi dwie bandy chopw...
Jaworski
pomg
wyjecha
rzeczami
i dobytkiem dziesiciu rodzinom... () Jaworski

na
strasznym
Podolu,
wrd
caej
peni
chopskiego powstania, ratuje dwory i obywateli...

Kilku partyzantw chronio paac, w ktrym
schronia si Zofia Kossak-Szczucka i jej rodzina,
a ktry by zajty te przez mongolskich
kawalerzystw
(rzecz
jasna
czerwonych).
Po odejciu stoczyli bitw w obronie paacu

z chopami podjudzonymi przez bolszewickich
agitatorw. Jaworczycy byli zacztkiem polskiej
armii na Woyniu. Garstk ow przedstawiay:
wieo powstajcy 2. puk uanw, formujcy si
na Woyniu z polecenia generaa DowboraMunickiego, i znany ju oddzia Jaworskiego
Strona 48
PUBLICYSTYKA
() W porwnaniu z uanami, partyzanci zdawali
chopstwem. W jednej z bitew Polakom udao si
si by znikom garsteczk, oglna bowiem ich
zdoby dwa samochody pancerne - broniewiki.
cyfra nie dosigaa wwczas nawet dwustu. Za to
Polskim
jakoci
Starokonstantynw. W Polakw na Ukrainie
onierza,
i nadzwyczajn
nieskoczenie
i mikkim
sprawnoci
bojow
karnoci
nad
ywioem
growali
niewyrobionym
uanw.
()
rnic
zasadniczych, dzielcych puk 2. uanw od

szwadronu jaworczykw, wynikao samo przez
si, e ywej sympatii midzy nimi by nie mogo.
Cokolwiek by byo, partyzanci uwaali uanw za
bolszewikw, uani partyzantw za kondotierw.
By moe, e w obu twierdzeniach znajdowaa
si chwilowo odrobina prawdy. Troska o losy
ojczyzny sabo zaprztaa gowy partyzantw.
Chcieli oni wojny dla wojny () W sprawie
uczucia narodowego uani stali niewtpliwie
wyej. Za to gdy chodzio o obron i ratunek,
polska inteligencja opiera si moga jedynie na
partyzantach.
Uani
e broniburujw
e bolszewicka
otwarcie
mwili,
bd.
Wida,
nie
zaraza
wkrada
si
nawet
w umysy polskich onierzy. Lecz dziki polskim

inteligentom
udao
walecznego
si
stworzy
wiadomego
celu,
onierza
dobrze
wyszkolonego i wyposaonego penego mioci

do ojczyzny. Gdyby nie ziemianie, polskie
oddziay nie powstayby, nie tylko duchowo, ale
udao
si
zaj
wstpia nadzieja.
jeszcze
Z
oddziaom
Epopeja polskich wojsk na Woyniu skoczya

si
szybko,
wraz
i wyparciem
nadejciem
bolszewikw.
niedoinformowania
Niemcw
woyskie
powodu
oddziay
nie
poczyy si z Hallerem, o ktrym mwiono, e

wystpi z otwartym buntem przeciw krajowi,
ktry krok jego najsurowiej potpi, a elazn
Brygad
przedstawiano
jako
bolszewikw,
dcych do poczenia si z bolszewikami!

Polacy dogadali si z nowymi okupantami.
Wojsko, zawierajc umow z Niemcami, odrzeko
si tym samym Hallera, a spoeczestwo poszo
w lad za wojskiem. Polacy zrobili to z blem
serca; mieli tego pniej aowa. Dopki Niemcy
nie mieli dostatecznej iloci wojsk dla obsadzenia
sprzymierzonej
Ukrainy,
dopty
zostawiali
oddziaom polskim pewn swobod i traktowali je

jako
rwne.
potrzebne,
chwil
planowo,
gdy
przestay
nieubaganie
by
zaczli
prowadzi do ich rozbrojenia. I dopili swego

celu.
Nadeszy czasy panowania Niemcw i ich
i materialnie. Ofiarno Woynia w stosunku do
marionetkowego
formacji polskich w 1918 r. stanowi bdzie
Przewidujca
pikn kart w jego dziejach. Sam tylko skarb
wniosku, e Ukraina, chocia yzna i bogata,
antoniski da owej zimy onierzom okoo 4000
o tyle tylko moe sta si dla nich zotonon
wyborowych
majtek
kur, o ile przywrcon bdzie na niej wiksza
w postaci siode, uprzy, furau, ziarna, wozw
wasno ziemska. Chop ruski ani nie by
() Inni ziemianie te pomagali. Oddziay polskie
w stanie obsia caej ziemi, ani nie czu potrzeby
toczyy walki z bolszewikami i zrewoltowanym
sprzedawania zboa, ktre przepdza chtniej
koni,
oraz
prawdziwy
hetmaskiego
polityka
Niemcw
rzdu.
dosza
Strona 49
do
PUBLICYSTYKA
na samogon. Jednak Niemcom nie chodzio
w serca
o dobro Ukrainy. Prcz szeregu setek tysicy
formujcego si oddziau synnego zagoczyka.
wagonw, wywocych bogactwo i dobrobyt
Bolszewicy walczyli z petlurowcami. Niemcy
Ukrainy, kady z onierzy niemieckich mia
wycofywali si. Zofia Kossak-Szczucka ukrya si
prawo wysa co tydzie do swojej rodziny spor
paczk produktw. A na Ukrainie stacjonowa
Wrcili bolszewicy, lecz po kilku dniach poddali
milion onierzy. Prosz sobie wyobrazi ile
si petlurowcom Bidenki. Zmienia si nazwa, nie
wywoono pastwowo i prywatnie.
zmienia si tre. Komunici midzyborscy
Zofia Kossak-Szczucka wrcia do swojego

zniszczonego
odszkodowa
agitatorw
dworu.
od
band
chopw
pomagay
egzekwowaniu
i
wyapywaniu
karne
oddziay.
Rzeczone formacje () nie zasugiway na

pochwa, ani na potpienie, nie byy ani dobre,
ani ze. Co trzeba liczy na plus wadzom
ukraiskim (niemieckim?), to to, e wrci handel
i jako taki ad. Ziemianom udao si nawet
stworzy syndykat rolniczy. Jednak nowemu
rzdowi nie udao si wypleni ziarna nienawici
wsianego przez bolszewikw w serca ukraiskich
chopw. Twarz, umiechnita w chwili naszego
przejazdu, za plecami przecigaa si grymasem
wilczym. () Raz, gdy wracalimy wieczorem ze
Starokonstantynowa, przecignito nam drut
w alei lipowej przez drog. () Innym razem
strzelano za nami ().
Bolszewizm
podnosi
Polakw.
Ochotnicy
Starokonstantynowie,
szukali
zajadle
napywali
udajc
zbiegych
do
szwaczk.
pamieszczykw,
petlurcy czynili to samo; pierwsi grabili sklepy,

drudzy rwnie. Wraz z nowymi okupantami
nadeszy tyfus i czarna ospa. Woy by odcity
od wiata, Ententa nie nadchodzia. Powsta
nowy rzd. Zjednawszy sobie chwilowo chopw
rozdaniem paskiego dobra, pasoytowa na tej
przychylnoci, likwidujc i niszczc wszystko, co
w
cigu
ostatniego
lata
podwignito.
Starokonstantynowski Syndykat Rolniczy, ktry

w chwili upadku Hetmana by peen maszyn,
narzdzi rolniczych i nasion, wartoci kilku
milionw, zamiast w myl manifestu przej na
wasno chopsk, zosta rozprzedany ydom.
Dokonano denominacji. Naiwni chopi przynieli
ruble, a w zamian otrzymali bezwartociowe
kwitki. Po rublach lad zagin. Po poparciu dla
rzdu Petlury te. Istotnie, nowe rzdy przyniosy
zmian jakociow. Poprzedniego roku syszao
na
Ukrainie
eb.
si
panach.
niemiecka
naporem
przeladowania obejmoway tylko wacicieli i ich
wewntrznych zaburze i zwyciskimi ciosami
zastpcw; za Petlury rozcigny si na sub
aliantw; rzd hetmaski chwia si jak dekoracja
polsk, szlacht katolick, ca polsko jednym
teatralna, bo te i by dekoracj: katastrofa
sowem. I tu mamy rdo tego, co miao sta si
musiaa
pniej rzezi woyskiej.
przyj
nieuchronnie.
Cay
czas
Rady
zaczto
o Lachach.
pod
czasw
mwi
Powstanie ogarniao coraz to szersze krgi; moc

trzeszczaa
Za
Obecnie
Centralnej
przychodziy wieci o nadejciu wojsk Ententy.

Wrci Feliks Jaworski, co tchno
nadziej
Strona 50
PUBLICYSTYKA
Wadze ukraiskie day Polakom moliwo
adnej z potg ziemskich () Jedynym wrogiem
wyjazdu z Ukrainy do Polski (bya to zima
niebezpiecznym, przed ktrym w gbi mrocznej
1918/1919 roku). Jednak Zofia Kossak-Szczucka
duszy
oraz wielu innych nie wyjechao. Kady z nas
a nieustannie
czu, e raz pozostawszy, mia obowizek wany
Bolszewicy nie przyznawali si nigdy gono do
do
byo
tej walki. Wiem, e mog mnie czyta ateici,
podtrzymani moralne, wsplno solidarna ze
agnostycy, deici i inni. Przyjaciele zwracali mi
sub
wiejsk.
uwag, e w poprzednich esejach odnosiem si
Polska.
do religii, i e robiem to niepotrzebnie. Nie auj
Przychodziy wieci, e nasze wojska zbliaj
tego. I teraz musz napisa, e Wiara i Koci
si. Niestety, miay si one okaza nieprawd,
Katolicki s ostoj w walce z bolszewizmem (vide
fatamorgan nadziei.
powstanie
spenienia.
polsk
W midzyczasie
Ukraina
Tym
i
obowizkiem
ze
szlacht
odrodzia
przypominaa
si
kalejdoskop
po
krtkich rzdach petlurowcw, wrcili bolszewicy;

zajli
Starokonstantynw.
mieszkaniu,
w ktrym ukrywaa si Zofia Kossak-Szczucka,
czuli
lk,
wrogiem
przytomnym,
Cristeros),
znienawidzonym
by
ktry
Bg
dla
()
mnie
jest
tworzeniem pieka na ziemi. Wiedzia to Roman

Dmowski, pokazujc jak wany jest Koci
i religia, cho nawrci si dopiero na ou
mierci.
zakwaterowano kilku krasnoarmiejcw. Pierwsz
Wypierajc si Boga i wszystkich spraw Jego,
rzecz, ktra rzucaa si w oczy zaraz po
bolszewicy rozcignli nad zajtym przez si
przyjedzie, by brak absolutny wielu produktw,
obszarem pospnie smutn atmosfer braku
ktre za petlurcw, cho w maych ilociach, lecz
Dobra. () Nastrj by zabijajcy. Inny panowa
byy, a obecnie znikny zupenie. Rekwirowano,
nie moe w Bolszewii. Wadza sowietw jest
pardon, unaradawiano, prawie wszystko
przekreleniem
ksiki,
Tpic
meble,
sztuce,
ubrania,
nawet
wszelkiej
wiar,
radoci
bolszewicy
yciowej.
przekrelaj
jedzenie. Na skutek tych rozporzdze, rzd
bogosawion rado poznania Boga, obcowania
sowiecki
si
z Nim. Odmawiajc dwojgu ludziom prawa
w przebiegoci, pierwszy co do szukania, drudzy
wycznego naleenia do siebie, przekrelajc
co do ukrywania danych przedmiotw. Nie byo
mio i rado mioci. Odbierajc dzieci na
pomysu, skrytki, ktre by nie byy pomylane,
wychowanie
wyzyskane.
rodzicielsk. Kasujc prawo wasnoci, kasuj
mieszkacy
Czasem
jli
przeciga
udawao
si
jednym,
To oglne i zaarte przeladowanie religii byo

jedn z najbardziej typowych cech bolszewizmu.
aden wrg nie by tak zwalczany, jak idea
pierwiastka
odbieraj
rado
rado zdobywania, ch owocnej pracy. () Dla
czasem drugim.
boskoci,
publiczne,
zawiatowego
()
Czerwoni wadcy sowieccy () nie obawiali si
mnie
osobicie
podstawow
cech
rzdw
bolszewickich nie jest ich terror ani jaskrawo,

ale jaowo i nuda. () Posucha beznadziejna,
bezlitosna, zabijajca powoli wszystko, co yje.
() Niektrzy sdz, e sowiety dlatego tylko s
Strona 51
PUBLICYSTYKA
piekem, e tam ludzie mr z godu, e tysice
si polskich oddziaach. Kto przyby przed
gin w wymylnych torturach. Ot nie: Sowiety
chwil i powiada, e nie tylko w Teofipolu ale
s piekem take i dlatego, e nie masz wrd
i w Krasiowie byy ju podjazdy polskie... Wic
nich miejsca dla nadziei. Gdyby Dante y wtedy
ten dzie jest jednake, i jest bliski. () O Boe,
tam, opisaby moe swoje Pieko tak samo jak
chociaby znowu mia by zawd, ja wierz, ja
Starokonstantynw.
czekam, ja nie wtpi, e oni teraz tu id. ()
zabijao
czowieka
Kolejarze, majcy najlepsze wiadomoci, mwi
codziennie, nie tylko w kazamatach i agrach, ale
poufnie, e wojska nasze stoj na linii uck-
kadego
wiary,
Rwno, i stoj! O Chryste, na c czekaj?! ()
wasnoci prywatnej, mioci tego co ludzkie.
I jest kraj wolny, swj kraj, swj Rzd i nikt si
Zabijao
czowieka,
o nas nie upomina, nikt nie obroni?! To nie jest
a zostawiao... No wanie co? Lasciate ogni
Rzd ojcowski, to nie jest Rzd polski; nawet
speranza...
carski dba wicej o swoich poddanych!! To
Zofia
Kossak-Szczucka
Pastwo
komunistyczne
dnia
po
przez
prostu
pozbawianie
ludziach
Ludzie o zniszczonym czowieczestwie byli

idealnym materiaem na krasnoarmiejca. ()
kadego z towariszczy mona byo pozna na
pierwszy rzut oka, podobni byli bowiem do siebie
jak rodzeni bracia. () Cera blada, chorobliwie
nalana,
zaognione
oczy,
wszystkie
najwstrtniejsze naogi, plugawe choroby. Wyraz

twarzy
idioty
albo
zwierzcia.
gorzkie sowa, lecz trzeba zrozumie autork.

Jakim cudem nasze nerwy wytrzymuj te zmiany,
przeskoki od nadziei do zwtpienia, nie wiem;
wiem tylko, e si na dugo nie starczy. Zy wiatr
powia
po
raz
dziesity
rozwiaa
si
fatamorgana, w ktr si oczy nasze z takim

utsknieniem i radoci wpatryway.
Ubranie
Miasto przechodzio z rk do rk ukraiskich
w strzpach, w kieszeni setki tysicy. Przesyt
i nuda
Byli
Ukraicach. Zofia Kossak-Szczucka rozmawiaa
nieobliczalni i straszni w swym niepodleganiu
z czowiekiem, ktry przyby z terenw zajtych
adnej rozumowej moliwoci.
przez Polakw. Ludzie cieszyli si tam, pakali ze
graniczce
Pierwszego
rozpacz.
czerwca
1919
r.
()
bolszewicy
uciekli ze Starokonstantynowa. Zbliao si jakie

wojsko. onierze zapytani, przed kim uciekaj,
mwi, e nieprzyjaciel jest ju w Rosoowcach,
e s tam Polacy, z nimi Francuzi, Anglicy...
O Boe, mj Boe!... () Spenia si wszystko,
czego si lkaam: to nie nasi, to nie nasi!
Zamiast
Polakw
nadcigali
petlurowcy.
Bolszewicy jednak wrcili znowu. Pomimo tego

cay czas dochodziy informacje o zbliajcych
bolszewickich;
wreszcie
zostao
przy
szczcia. Ach, pakalimy i my, ale z alu nad

sieroctwem swoim. Czemu u nas ich nie ma,
czemu my jedni odsunici od tych godw?!
Dowiedziawszy si, e m jej Stefan jest
w Ostrogu, wyjechaa ze Starokonstantynowa.
W Ostrogu stacjonowali Polacy. Spotkaa si
z mem. Potna, mocniejsza od wszystkiego
rado, e oto stoimy znw razem, tulc si do
siebie, a ponad ni pyki smutne rozbitego
w proch marzenia. Wiruj pyki, skupiaj si
Strona 52
PUBLICYSTYKA
w tuman,
przesaniaj
rado
oczu
cierpk
Hiszpanie mieli kolonie na innych kontynentach.
wiadomoci, e Polska do nas nie idzie... Nie
My
idzie. Nie chce. Nie potrzebuje... Moe wydawa
niedawno; kraje Europy Zachodniej kilkadziesit
si,
walczyli
lat pniej ni my. Moe to bya tendencja
wasnego,
oglnowiatowa? Moe nie ma po co wzdycha
niezalenego kraju. eby to si stao, musieli
za Ukrain? Nie wiem. Jednak yj jeszcze tacy,
odej Polacy. Ale czy walczyli o swj kraj?
ktrzy pamitaj czasy, gdy Wilno, Grodno,
Ukraiskie rzdy byy sterowane Niemcw, nie
Nowogrdek, uck, Lww, Tarnopol byy polskimi
miay poparcia w ludnoci. Ale czy wywalczyli?
miastami.
to
dobrze.
o niepodlego,
Ukraicy
stworzenie
Wiemy, e Ukrain pochona Rosja. I nie

wypucia przez wiele lat, a i dzi ma w niej due
wpywy. Moe Ukraina powinna zosta przy
Polsce? Nie wiem.
za
miedz.
Stracilimy
je
cakiem
Pooga, ktrej fragmenty przedstawiem

i opatrzyem komentarzem, niesie wiele przesa.
Przypomina
naszych
dawnych
ziemiach,
bdcych kolebk wielu zasuonych Polakw.
Wtedy, w mniemaniu autorki, Polska nie
Budowalimy Ukrain, nasycilimy j nasz krwi
zatroszczya si o dzieci, ktre znalazy si poza
i naszym potem. Niestety, zabraa j nam
jej granicami. Nie moemy teraz popeni tego
historia. Czy mamy jeszcze prawo do Kresw,
samego
ocecie Pastwo sami. Najwaniejszym jednak
bdu.
Obowizkiem
pastwa
jest
dbanie o swoich obywateli, gdy s oni zagroeni.
przesaniem
Wystarczy spojrze na inny fragment naszych
powinnimy o tym pamita zwaszcza w marcu,
Kresw Litw. Nasi rzdzcy musz pamita
ktrego
o Polakach mieszkajcych tam.
onierzom Wykltym.
Na caym wiecie kresy czy kolonie, kraj

szeroki, rozlegy daleki czy bliski stanowicy
wolne pole dla ekspansji, jest dla pastwa
najwikszym bogactwem i skarbem. Stamtd
przychodzi do Macierzy nowy ywio ludzki, peen
energii i zdrowia. Tam si rodz typy zuchwae,
uparte, umiejce chcie i dziaa. Stamtd
przychodz surowce i szeroki mody oddech.
jest
walka
pierwszy
dzie
bolszewizmem;
powicony
Przyszed
jest
ju czas,
najwyszy czas, nienawi zniszczy w sobie piewa Czesaw Niemen (nomen omen rwnie
pochodzcy
nienawi
Kresw).
sobie,
Musimy
eby
zniszczy
bolszewizm,
przepoczwarzony i ukryty, ale nadal ywy, nie

zniszczy w nas czowieka..
Wszystkie cytaty (oznaczone kursyw) pochodz z ksiki
"Pooga. Wspomnienia z Woynia 1917-1919" autorstwa
U nas si o to nie dba i o tym nie myli. Pisaem
Zofii Kossak-Szczuckiej, wydanej przez Ksigarni w.
powyej, e Kresy byy nasz koloni. Kolonie
Jacka - Towarzystwo im. Zofii Kossak, Katowice-Cieszyn
byy si pastw europejskich. Anglicy, Francuzi,
1990.
Strona 53
RECENZJE
Kamil Chabros - onierze Wyklci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku
KAMIL CHABROS
onierze Wyklci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku

Temat onierzy wykltych przez cay okres PRL-u oraz wiele lat po 1989 roku by na
marginesie. Obecnie jest on jednym z bardziej eksponowanych tematw z najnowszej
historii Polski. W ostatnich latach ukazao si wiele ksiek dotyczcych tego zagadnienia.
Czy warto do nich dooy recenzowany album? Zdecydowanie tak!!!
Wydawnictwo: Volumen,
Oprawa: Twarda z obwolut,
Liczba stron: 744,
Cena: 140 zotych,
Wydanie III
Warszawa 2013
przedstawiajcych
yciorysy
wykltych.
(wczeniejsze wydania z 1999 i 2002 roku) z
Czsto
nich
dodatkowo
roku
zilustrowany zdjciem opisywanej osoby.
Recenzja dotyczy najnowszego wydania

2013.
Jest
ono
porzdnie
kady
Wanie
niesamowite wraenie. Album jest prac
zobaczy prawdziwych bohaterw, a nie tak
zbiorow. Autorami s m.in. Janusz Kurtyka,
jak chciaa propaganda sowiecka, bandytw.
Andrzej Przewonik (obaj zginli w katastrofie
Wane
smoleskiej),
przedstawi
Golik
czy
Leszek
ebrowski.
jest
tych
jest
zaktualizowane i na pierwszy rzut oka robi
Dawid
na
fotografiach
to,
autorzy
nie
tylko
tych
moemy
starali
si
najbardziej
znanych z wykltych ale przede wszystkim
W albumie znale mona krtkie opisy

rnych organizacji walczcych z nawa
przypomnie sylwetki tych, ktrzy do tej pory

pozostawali w cieniu.
sowieck po 1944 roku. Poza Armi Krajow
Spor cz albumu zajmuj zdjcia
moemy wyrni m.in. Zrzeszenie Wolno i
grupowe onierzy. Autorzy starali si aby
Niezawiso,
Zjednoczenie
kada osoba ze zdjcia zostaa opisana.
Wojskowe, Narodowe Siy Zbrojne i wiele
Ciekawym dodatkiem s skany dokumentw
innych. Dodatkowo moemy znale w tej
opisujce np. nominacj jakiej osoby na
pracy
wan funkcj czy na przykad obwieszczenia
setki
Narodowe
krtkich
biogramw,
Strona 54
RECENZJE
Kamil Chabros - onierze Wyklci. Antykomunistyczne podziemie zbrojne po 1944 roku
PRL-owskich wadz o poszukiwaniach czy
oraz grubo (prawie 750 stron) powoduj, e
rozstrzelaniach wykltych. Poza tym znale
cao way okoo trzech kilogramw. Kiedy
tu mona zdjcia dowodw osobistych oraz
postawiem go na swojej pce zacz si
ryngrafw
noszonych
podziemia.
Ciekawym
przez
onierzy
urozmaiceniem
wiersze i pieni, pisane i piewane w tamtym
zdecydowanie wyrnia na tle pozostaych

pozycji.
W moim odczuciu, ten album jest pozycj
okresie przez partyzantw. Osoby wraliwe
obowizkow
moe razi to, e znale tu mona wiele
polskiego patrioty. Za kadym razem kiedy
drastycznych fotografii wykonanych przez
spogldam na zdjcia modych polskich
UB-owcw ju po zabiciu walczcego.
onierzy, ktrzy walczyli o to co nie byo im
Album jest wykonany bardzo starannie.

Twarda
kredowy,
okadka,
sprawiaj
rodku
e
za
papier
prezentuje
si
biblioteczce
kadego
dane, czuj niesamowit dum, e nasz kraj

wyda
na
wiat
takich
niesamowitych
bohaterw. Polecam album z caego serca!
niezwykle okazale. Dodatkowo format A4
Strona 55
NOTY O AUTORACH
Strona 56

NowaStrategianr1 2014

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

NowaStrategianr1 2014

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NOWA STRATEGIA NR 1 / 2014