Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

1.Wprowadzenie:
Siatka dyfrakcyjna jest to szereg wzajemnie rwnolegych i lecych w rwnych
odstpach szczelin. Odlego midzy szczelinami nazywa si sta siatki.
Spjna wizka wiata przechodzc przez dwie jednakowe szczeliny ulega ugiciu i
daje dwie fale spjne interferujce ze sob. Na ekranie umieszczonym w pewnej odlegoci
od siatki moemy zaobserwowa jasne i ciemne prki interferencyjne. Maksima promieni
ugitych obserwuje si jako jasne paski. Nastpuje to wtedy, gdy midzy promieniami
wychodzcymi z dwch ssiednich szczelin rnica drg wynosi kl.
Siatki dyfrakcyjne dziel si na transmisyjne
i odbiciowe. Siatki transmisyjne mona uzyska przez nacicie rys na szkle. Przerwy
midzy rysami peni rol szczelin. Inn metod uzyskania siatek transmisyjnych jest metoda
holograficzna. W siatkach odbiciowych rysy s nacinane na wypolerowanej powierzchni
metalu, a wiato padajce na miejsca midzy rysami jest odbijane, dajc taki sam rezultat
kocowy jak wiato przechodzce przez siatk transmisyjn.
Innym wanym podziaem siatek dyfrakcyjnych jest podzia na siatki amplitudowe i
fazowe. Siatk amplitudow nazywamy siatk z nieprzezroczystymi obszarami
przedzielajcymi periodyczne obszary przezroczyste ( szczeliny ).Siatka fazowa w caym
swoim obszarze jest przezroczysta dla wiata, a odpowiednikami naprzemiennych obszarw
przezroczystych i nieprzezroczystych s obszary
zmieniajce periodycznie faz fali wietlnej.

Rys. Budowa prostej aparatury do wyznaczenia staej siatki dyfrakcyjnej.

L - odlego siatki od ekranu
l - odlego lewego prka
p - odlego prawego prka
a - kt jaki tworzy kierunek promienia ugitego z normaln do powierzchni siatki

SPEKTROSKOP
l

EKRAN ZE SKAL

SIATKA DYFRAKCYJNA

Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

Drugim parametrem, obok staej siatki, jest ktowa dysperacja siatki. Jest to zdolno
siatki do rozszczepiania wiata polichromatycznego. Wyznacza si j z zalenoci:
d
k

dl
d cos

- kt jaki tworzy kierunek promienia ugitego z normaln do powierzchni siatki

l - dugo fali wietlnej
k - rzd maksimw dyfrakcyjnych
d - staa siatki
cos - cosinus kta kierunku promienia ugitego

2. Tabela pomiarw:
Rodzaj
wiata
Sodowe
Filtr 1
Filtr 2
Filtr 3
Filtr 4

Rzd
widma
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2

Odlego prka od szczeliny

na lewo
na prawo
rednia
a1 [m]
a2 [m]
a0 [m]
0,078
0,077
0,0775
0,157
0,158
0,1575
0,078
0,075
0,0765
0,152
0,153
0,1525
0,054
0,057
0,0555
0,118
0,114
0,116
0,071
0,068
0,0695
0,143
0,141
0,142
0,085
0,082
0,0835
0,173
0,172
0,1725

Odlego
ekran siatka
b [m]

0,632

Dugo
fali
[nm]
588,9
576,55
431,43
531,37
647,5

3. Obliczenia:
Sta siatki dyfrakcyjnej oblicza si ze wzoru
d sin k
Aby wyznaczy sta siatki dyfrakcyjnej, naley wizk wiata o znanej dugoci
skierowa prostopadle na siatk dyfrakcyjn. Na ekranie po lewej i prawej stronie szczeliny
obserwuje si prki I i II rzdu . Mierzymy odlego prkw od szczeliny z lewej (a1) i
prawej (a2) strony. redni odlegoci prka od szczeliny (a0) obliczamy ze wzoru
a0

a1 a2
2

Mierzymy rwnie odlego ekran-siatka (b).

Warto sinusa kta ugicia wyznaczamy z zalenoci trygonometrycznych
2

Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

a0

sin

a b2
2
0

Korzystajc z tej zalenoci sta siatki dyfrakcyjnej obliczamy ze wzoru

d

s k a02 b 2
a0

gdzie :
d - staa siatki dyfrakcyjnej
s - rednia dugo fali wietlnej przechodzcej przez siatk
k - rzd widma
a0 rednia odlego prka od szczeliny
b odlego ekran-siatka

d1

588,9 * 1 * 0,0775 2 0,632 2

4838,357185 nm
0,0775

d2

588,9 * 2 * 0,1575 2 0,632 2

4870,704793 nm
0,1575

(4838,357185 4870,704793) * 10 9
ds
4854,530989 * 10 9 4854,53 nm
2

Dugo fal wietlnych odpowiadajcych maksimum przepuszczalnoci filtrw obliczamy za

wzoru

d s a0
k a 02 b 2

Filtr 1:
1

4854,53 * 0,076
1 * 0,0765 2 0,632 2

583,3551655 nm

Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

4854,53 * 0,1525
2 * 0,1525 2 0,632 2

569,352274 nm

1 2 583,3551655 569,352274

576,3527197 576,55 nm
2
2

Filtr 2:
1

4854,53 * 0,0555
1 * 0,0555 2 0,632 2
4854,53 * 0116
1 * 0,116 2 0,632 2

424,673281 nm

438,1908047 nm

424,673281 438,1908047
431,4320428 431,43 nm
2

Filtr 3:
1

4854,53 * 0,0,0695
1 * 0,0695 2 0,632 2
4854,53 * 0,142
1 * 0,142 2 0,632 2

530,6457583 nm

532,1009183 nm

530,6457582 532,1009183
531,3733383 531,37 nm
2

Filtr 4:
1

4854,53 * 0,0835
1 * 0,0835 2 0,632 2
4854,53 * 0,1725
1 * 0,1725 2 0,632 2

655,8560669 nm

639,1259172 nm

Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

655,8560669 639,1259172
647,490992 647,49 nm
2

4.Rachunek i dyskusja niepewnoci pomiarowych:

Niepewno wzorcowania dla wielkoci an i b wynosi odpowiednio
d an 0,001 m

d b 0,01 m

Niepewno eksperymentatora dla wielkoci an i b wynosi odpowiednio

ean 0,001 m

eb 0,005 m

Cakowita niepewno pomiarowa wielkoci a i b wynosi odpowiednio

u a 0,002 m

u b 0,015 m

Do obliczenia niepewnoci cakowitej wielkoci d oraz korzysta si ze wzoru

y

* u xi
i 1 x i

uc y

ktry po przeksztaceniu, dla wartoci d ma posta

s kb 2
u c d
* u a
2
2
2
a a b

s kb

2
2
a a b

* u b

uc1 128,66 nm

uc 2 257,32 nm

uc d 385,98 nm

dla wartoci
uc

a
2
2
k a b

* u d

b2d

b2

* u a

abd

b2

Do obliczenia uc() przyjmujemy obliczon wczeniej warto u(d)=385,98.

Dla kolejnych filtrw uc() przyjmuje rn warto:
Filtr 1:

u c1 48,97 nm

u c 2 46,01 nm

u cs 47,49 nm

* u b

Wyznaczanie dugoci fali wietlnej

za pomoc siatki dyfrakcyjnej

Filtr 2:

u c1 37,17 nm

u c 2 35,76 nm
u cs 36,47 nm

Filtr 3:

u c1 45 nm

u c 2 43,09 nm
u cs 44,05 nm

Filtr 4:

u c1 52,96 nm
u c 2 51,5 nm

u cs 52,23 nm

rednia niepewno cakowita dla wszystkich filtrw wynosi

u c 45,06 nm

5.Wnioski:
Jak wida z dowiadczenia kada dugo fali wietlnej odpowiada odpowiedniemu
widmu w odpowiedniej barwie tak np najduszej dugoci fali wietlnej odpowiada widmo
koloru czerwonego natomiast przy najkrtszej fali obserwujemy widmo koloru fioletowego.
Widmo wiata biaego posiada wszystkie kolory z czego mona sdzi ,e w skad wiata
biaego wchodz fale o rnej dugoci fali. Dowiadczenie byo przeprowadzone dosy
dokadnie co potwierdzaj otrzymane wyniki ,ktre s zblione do tych ktre podaj tabele.