ACINA

1. Fas prawo boskie, te waciwe postpowanie; historycznie oznaczao wszelkie

reguy, ktre czono z funkcjonowaniem dawnej religii rzymskiej, w pniejszym
okresie (od VI w p.n.e. oznaczao prawo sakralne.
2. Ius - prawo wieckie, od VI w p.n.e. oznaczenie prawa wieckiego.
3. Lex - ustwa, prawo pozytywne, prawo ustawowe; najwsze znaczenie pojcia
prawa, pierwszym znaczeniem tego sowa bya ustawa, prawo wieckie przyjte w
formie ustawy.
4. Contra ius fasque przeciw prawu boskiemu i ludzkiemu
5. Fas est jest rzecz godziw
6. Per fas et nefas wszelkimi rodkami godziwymi i niegodziwymi
7. Ius est ars boni et aequi - Prawo jest sztuk tego, co dobre i suszne
8. Ius recipsit aequitatem - prawo ma na wzgldzie sprawiedliwo
9. Ius et fraus nonquam cohabitant - Prawo i dziaanie podstpne nigdy nie
wspistniej
10. Male iure nostro uti non debemus - Nie powinnimy le korzysta z naszego
prawa
11. Summum ius summa iniura - szczyt prawa to szczyt bezprawia
12. Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi
sprawiedliwo jest sta i niezmienn wol przyznania kademu nalenego mu
prawa
13. Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum
cuique tribuere - Nakazy prawa s nastpujce: y uczciwie, drugiemu nie
szkodzi, kademu odda co mu si naley
14. Non omne quod licet honestum est Nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe
15.Ius naturale - prawo naturalne, reguy odpowiadajce rozumowi
16.Ius gentium - prawo rodw, reguy prawne, ktre porzdkuj relacje midzy
suwerennymi pastwami, prawo midzynarodowe, prawo rodw
17.Ius civile - prawo obywatelskie, stworzone przez obywateli dla obywateli
18.ius commune - prawo powszechne, reguluje wsplne dla rnych krajw
europejskich
19.Ius sanguinis - waciwe jest prawo kraju pochodzenia, prawo krwi
20.Ius soli - waciwym porzdkiem prawnym jest porzdek kraju, w ktrym si
znajdujemy, prawo ziemi
21.Ius publicum - prawo publiczne
22.Ius privatum - prawo prywatne
23. Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad
singulorum utilitatem - Prawem publicznym jest to, ktre dotyczy spraw
pastwa rzymskiego, prywatnym za to, ktre ma na wzgldzie korzy jednostek
24. Ius publicum privatorum pactis mutari non potest - Prawo publiczne nie
moe by zmieniane umowami osb prywatnych
25. Privatorum conventio iuri publico non derogat - umowa prywatna nie uchyla
prawa publicznego
26.Ius cogens - uprawnienia o charakterze bezwzgldnym (czynno prywatna go
nie zmienia i nie uchyla)
27.Ius dispositivum - uprawnienia o charakterze fakultatywnym/wzgldnym
(prywatna czynno moe go zmieni i uchyli)
28. Ignorantia iuris nocet nieznajomo prawa szkodzi
29. Ius civile vigilantibus scriptum est Prawo cywilne jest tworzone dla osb
starannych
30. Nec stultis solere succurri - Nie naley przyzwyczaja gupich, e bdzie im si
zawsze przychodzio z pomoc
31. Ius in personam - prawo wzgldem osoby (suy nazwaniu sytuacji, w ktrej
okrelone uprawnienie, w chwili kiedy ju powstaje, jest skuteczne tylko przeciwko
jednej, cile okrelonej osobie)

32. Ius in rem - prawo wzgldem rzeczy (suy nazwaniu sytuacji, w ktrej okrelone
uprawnienie, w chwili kiedy ju powstaje, przysuguje przeciwko nieokrelonemu
krgowi przedmiotw)
33. Ius generale - uprawnienia o charakterze oglnym
34. Ius speciale - uprawnienia o charakterze szczeglnym
35. Ius apellationis - uprawnienia do wniesienia apelacji
36. Ius avocandi - prawo odwoania si
37. Ius provocationis - moliwo wniesienia zaskarenia od wyroku karnego
38. Ius cavendi - uprawnienia do strzeenia/chronienia, uprawnienia do podjcia
dziaa w celu ochrony obywateli i interesw pastwa
39. Ius coercendi - uprawnienia do karcenia, pastwo jest uprawnione do
wymierzania kar
40. Ius gladii - uprawnienie do uycia siy zbrojnej (prawo miecza)
41. Ius disponendi - uprawnienia do rozporzdzania
42. Ius possidendi - uprawnienia do posiadania/do faktycznego wadania/korzystania
z rzeczy
43. Ius fruendi - uprawnienia do czerpania korzyci
44. Ius acquisitum = Ius quaesitum - uprawnienia do nabycia czego
45. Dominus - waciciel
46. Ius utendi et fruendi - prawo do korzystania i pobierania korzyci z obiektu do
ktrego mamy uprawnienia
47. Lex posterior derogat priori - ustawa pniejsza uchyla ustaw wczeniejsz
48. Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali - oglna ustawa
pniejsza nie uchyla wczeniejszej ustawy szczegowej
49. Lex specialis derogat legi generali - ustawa szczeglna uchyla ustaw ogln
50. Lsuperior derogat legi inferiori - ustawa wysza uchyla ustaw nisz
51. Lex retro non agit - ustawa patrzy w przyszo, a nie w przeszo, prawo nie
dziaa wstecz = lex prospicit, non respicit
52. Cessante ratione legis cessat ipsa lex - Gdy ustaje przyczyna obowizywania
ustawy, traci moc sama ustawa
53. Lex iniusta non est lex - ustawa niesuszna nie jest ustaw
54. Inter arma silent leges wrd szczku ora milcz prawa
55. Nullum crimen sine lege - nie ma przestpstwa bez ustawy
56. Nulla poena sine lege - nie ma kary bez ustawy (formalna definicja
przestpstwa)
57. Nullum crimen sine poena - nie ma przestpstwa bez kary (publiczny
charakter przestpstwa)
58. Benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conservetur ustawy s waciwiej interpretowane, gdy zachowuje si ich ducha
59. Scire leges non hoc est verba larum tenere, sed vim ac potestatem - Zna
prawa to nie znaczy trzyma si sw ustawy, ale jej treci i mocy dziaania
60. In legibus magis simplicitas quam difficultas placet - W prawie podoba si
bardziej prostota ni zawio
61. Consuetudo est optima legum interpres - Zwyczaj jest najlepsz wykadni
prawa
62. Ubi lex non distinquit, nec nos distinguere debemus = lege non
distinguente nec nostrum est distinguere - tam, gdzie ustawa nie wprowadza
rozrnie nie powinnimy my takich rozrnie wprowadza
63. Lex imperfecta ustawa niedoskonaa (brak sankcji)
64. Lex minus quam perfecta ustawa mniej ni doskonaa (opatrzona sankcj ale
nie pozbawiajca wanoci czynnoci)
65. Lex perfecta ustawa doskonaa (sankcja niewanoci)
66. Lex plus quam perfecta ustawa bardziej ni doskonaa (sankcja niewanoci i
kara)
67. Minus quam perfecta lex est, quae vetat aliquid fieri, et si factum sit, non
rescindit, sed poenam iniungit ei, qui contra legem fecit Ustawa mdra

jest to ustawa, ktra zakazuje czego, ale jeli zostao dokonane, nie czyni
niewanym ale nakada kar.
68. Lex causae prawo waciwe w danej sprawie
69. Lex domicilii prawo miejsca zamieszkania
70. Lex fori prawo prawo miejsca siedzibysdu
71. Lex loci actus prawo miejsca dokonania czynnoci
72. Lex loci celebrationis prawo miejsca dokonania aktu uroczystego (ceremonii)
73. Lex loci contractus prawo miejsca, w ktrym zostaa zawarta umowa
74. Lex patriae prawo ojczyste
75. Lex rei sitae prawo pooenia rzeczy
76.Hereditas - spadek
77.Bonum / bona - dobra majtkowe (majtek)
78.Res corporales - obiekt materialny
79.Res incorporales - obiekt niematerialny
80.Possessio - posiadanie/wadztwo faktyczne
81.Dominium - wasno
82.Iura in re aliena - prawo do rzeczy cudzej/ ograniczone prawa rzeczowe
83.Obligatio / obligationes - zobowiznie
84. () hominum causa omne ius constitutum sit - Wszelkie prawo winno by
stanowione ze wzgldu na czowieka
85. Nasciturus pro iam nato habetur quitiens de commodis eius agitur dziecko poczte uwaa si za ju narodzone, o ile chodzi o jego korzyci
86. Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius quaeritur tego, kto ma si urodzi, uznaje si za ju urodzonego, ilekro chodzi o jego
korzyci
87.Matrimonium putativum - maestwo mniemane, niewane
88.Matrimonium legitimum - maestwo wywoujce skutki prawne, zgodne z
prawem, maestwo wane
89.Matrimonium - maestwo
90.Ius quod ad personas pertinet - prawo, ktre dotyczy osb
91.Coniux - maonek (oglnie)
92.Maritus / vir/ vir + coniux - m
93.Marita / uxor - ona
94.Parentes / genitores - rodzice
95.Ascendentes - wstpni, ascendenci
96.Descendentes - zstpni, descendenci
97.Cognatus - pokrewiestwo krwi (spokrewniony - rodzestwo rodzicw,
kuzynostwo)
98. Affinis - powinowactwo (relacja pomidzy jednym z maonkw, a krewnymi
drugiego maonka)
99. Persona - osoba ludzka
100.
Mater - matka
101.
Mater semper certa est - matka jest zawsze pewna
102.
Pater - ojciec
103.
Pater est quem nuptiae demonstrat - ojcem jest ten, na kogo wskazuje
maestwo
104.
Quia semper certa est, etiam si volgo conceperit: pater vero is est,
quem nuptiae demonstrant. (...) - poniewa ta zawsze jest pewna, nawet jeli
pocznie nie z prawego oa, ojciec jest za to ten, na ktrego wskazuje maestwo
105.
Obligatio est vinculum iuris, quo necessitate adstringimur alicuius
solvendae rei secundum nostrae civitatis iuria - zobowizanie jest wzem
prawnym, ktry zmusza nas do wiadczenia czego zgodnie z prawami naszego
pastwa
106.
Creditor - wierzyciel
107.
Debitor - dunik
108.
Obligatio ex contractu - zobowizanie umowne (dwie strony umwiy si
na okrelone wiadczenia)

109.
Obligatio ex delicto - zobowizanie z czynu niedozwolonego
(zobowizanie deliktowe)
110.
Obligatio quasi ex contractu - zobowizanie jak gdyby z zobowizania
umownego (np. spata nadwykowej raty kredytu, bezpodstawne wzbogacenie)
111.
Obligatio quasi ex delicto - zobowizanie jak gdyby z czynu
niedozwolonego (np. gdy mj pies pogryz jak osob)
112.
Obligatio ex lege - zobowizanie z mocy samego prawa
113.
Obligatio naturalis - zobowizanie naturalne (zobowizanie za ktrym nie
stoi przymus porzdku prawnego, jest to taka relacja, w ktrej wierzyciel nie
moe przymusowo domaga si spenienia wiadczenia, ale jeli dunik speni
wiadczenie, to uznaje si je za wiadczenie niezalene)
114.
Obligatio civilis - zobowizanie cywilne (jest to takie zobowizanie,
ktrego spenienia mona domaga si na drodze sdowej)
115.
Obligatio in solidum - solidarno niewaciwa (po stronie zobowizanej
wystpuje kilku dunikw, z ktrych kady moe speni wiadczenie co uwalnia
pozostaych)
116.
Obligatio pro rata - zobowizanie podzielone na czci regua w prawie
rzymskim
117.
Causa - przyczyna prawna (to cel spoeczno-gospodarczy, od ktrego
istnienia okrelony porzdek prawny uzalenia skuteczno owiadczenia woli)
118.
Causa obligandi vel acquirendi - celem jest nabycie prawa lub innej
korzyci majtkowej przez dokonujcego przysporzenia
119.
Causa solvendi skadajcy owiadczenie zmierza do rozwizania wza
obligacyjnego (zwrot poyczki)
120.
Causa donandi skadajcy owiadczenie woli zmierza do bezpatnego
dokonania przysporzenia majtkowego na rzecz kontrahenta (darowizna)
121.
Iusta causa traditionis - suszna podstawa przeniesienia posiadania
(dotychczasowy posiadacz przekazuje wasno nowemu posiadaczowi przeniesienie odbywa si w oparciu o akceptowaln przez prawo podstaw)
122.
Iusta causa possidendi - suszna/godziwa przyczyna objcia w
posiadanie (podstawa do wejcia w posiadanie przez zasiedzenie)
123.
Causa criminalis - sprawa kryminalna
124.
Causa civilis - sprawa cywilna
125.
Culpa - wina
126.
Culpa in custodiendo - wina w nadzorze (moliwo przypisania
odpowiedzialnoci za czyny innych osb - odpowiedzialno za szkody wyrzdzone
przez zwierzta, dzieci)
127.
Culpa in eligendo - wina w wyborze (np. odpowiedzialno za winy
podwykonawcw)
128.
Neglegentia - sytuacja w ktrej sprawca, wyrazi szkod, chocia tej
szkody nie chcia wyrzdzi; wina nieumylna
129.
Dolus - zy zamiar, podstp (sprawca ktry chce wyrzdzi szkod - wina
umylna)
130.
Culpa lata - grube niedbalstwo (niezrozumienie tego, co wszyscy
rozumiej)
131.
Culpa levis - lejsze niedbalstwo
132.
Culpa in concreto - niedooenie starannoci takiej, jak w swoich
wasnych sprawach
133.
Culpa in abstracto - porwnanie starannoci sprawcy szkody, z jak
hipotetyczn starannoci jakiej naleaoby dooy
134.
Culpa in contrahendo - niestaranno w fazie zawierania/negocjowania
umowy (np. rozpoczcie negocjacji bez zamiaru zawarcia umowy)
135.
Dolus premeditatus - popenienie czynu w sposb zaplanowany
136.
Dolus repentinus - popenienie czynu w sposb raptowny (nie planowa,
ale uczyni)

137.
Dolus subsequens - zamiar nastpczy (podjcie dziaania w celu
osignicia rezultatu i w czasie jego realizacji dokonanie rzeczy, ktre nie byy
planowane)
138.
Dolus directus - zamiar bezporedni (kto podj dziaanie, zmierzajce
bezporednio do wywoania okrelonego nagannego lub przestpnego skutku)
139.
Dolus coloratus - zy zamiar zabarwiony (uywany, eby wskaza, i
nagannemu dziaaniu sprawcy towarzyszyo jakie szczeglne zabarwienie
emocjonalne)
140.
Dolus evetualis - zamiar ewentualny (sprawca wie, e jego dziaanie
moe wywoa okrelony skutek i on si z nim godzi - podpala dom wiedzc, e s
w nim osoby, ktre nie mog go samodzielnie opuci)
141.
Volenti non fit iniuria - Chccemu nie dzieje si krzywda
142.
Casus - przypadek
143.
Casus fortuitus - przypadek nadzwyczajny (czysto losowy)
144.
Casus mixtus - przypadek mieszany (kiedy szkoda jest nastpstwem
zdarzenia losowego, ale jest ona nastpstwem niedbalstwa)
145.
Casus a nullo praestantur - za zdarzenie z powodu przypadku nikt nie
jest zobowizany do wiadczenia (od nikogo nie mona domaga si
odszkodowania)
146.
Casus sentit dominus - zdarzenie przypadkowe dotyka waciciela
(konsekwencje zdarze przypadkowych ponosi waciciel)
147.
Vis maior / vis absoluta / vis - sia wysza
148.
Periculum - ryzyko
149.
Periculum locatoris - ryzyko wynajmujcego
150.
Periculum debitoris - ryzyko dunika (ryzyko ponosi dunik)
151.
Periculum in mora - ryzyko w okresie zwoki (zwoka - stan kiedy strona w
terminie nie wykonaa swoich obowizkw)
152.
Lucrum cessans - utracone korzyci
153.
Damnum emergens - rzeczywisty uszczerbek majtkowy
154.
Damnum - szkoda
155.
Damnum compensare - naprawianie szkody
156.
Solutio - prawidowe wykonanie zobowizania przez dunika
157.
Datio in solutum - sytuacja kiedy dunik za zgod wierzyciela wiadczy
mu co innego ni wynika z treci zobowizania
158.
Solutio + res - prawidowe wykonanie zobowizania przez dunika
wzgldem rzeczy (czy wiadczy to co powinien wiadczy)
159.
Solutio + tempus - prawidowe wykonanie zobowizania przez dunika
wzgldem czasu (czy we waciwym czasie wykona zobowizanie)
160.
Solutio + locum - prawidowe wykonanie zobowizania przez dunika
wzgldem miejsca (czy we waciwym miejscu wykona zobowizanie)
161.
Obligatio alternativa - zobowizanie alternatywne/przemienne;
zobowizanie, ktrego wykonanie polega na tym, e dunik moe speni jedno z
kilku alternatywnych wiadcze
162.
Solutio - wiadczenie
163.
Facultas alternativa - upowanienie przemienne; polega na tym, e
dunik moe zwolni si od swojego zobowizania, speniajc inne wiadczenie
164.
Mora - zwoka
165.
Mora debitoris = mora solvendi- zwoka dunika (okrela sytuacje,
kiedy dunik nie wykona zobowizania w prawidowo ustalonym terminie)
166.
Interpellatio - wezwanie
167.
Mora ex rei fit - zwoka wynika z samego stanu rzeczy (z treci umowy
wynika, kiedy dane wiadczenie ma by wykonane i automatycznie jeli nie
zostanie wykonane to bez wezwania ma miejsce zwoka)
168.
Fur semper moram facere videtur - Zodziej postrzegany jest zawsze
jako bdcy w zwoce

169.
Perpetuatio obligationis dos. Uwiecznienie zobowizania Przeniesienie ryzyka
170.
Mora creditoris = mora accipienti - zwoka wierzyciela = zwoka
przyjmujcego (sytuacja, gdy wierzyciel nie odbiera wiadczenia, ktre jest
prawidowo udostpnione, czyli we waciwym czasie nie przychodzi, aby odebra
to co mu si naley albo uniemoliwia dunikowi dostarczenie mu wiadczenia)
171.
Utile per inutile non vitiatur to, co jest skuteczne, nie doznaje
uszczerbku ze strony tego, co jest nieskuteczne (Dotyczy problemu czciowej
niewanoci czynnoci prawnej. Czciowa niewano czynnoci nie powoduje
cakowitej niewanoci te czynnoci)
172.
Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis
convalescere - To, co od pocztku jest wadliwe, nie moe by uzdrowione z
upywem czasu
173.
Ratihabitio mandato comparatur - potwierdzenie rwna si zleceniu
174.
Contractus ab initio voluntatis est, ex post facto necessitatis Zawarcie kontraktu jest dobrowolne, lecz wykonanie przymusowe
175.
Contractus bilateralis - umowa dwustronna (wyranie rozdzielamy dwie
strony o odmiennych interesach)
176.
Contractus multilateralis - umowa wielostronna (np. umowa spki
prawa cywilnego)
177.
Contractus innominatus brak zaskaralnoci w prawie rzymskim
178.
Contractus vitalitus -umowa a do mierci jednej ze stron, umowa
doywotnia
179.
Essentialia contractus - przedmiotowo istotne skadniki treci kontraktu
180.
Naturalia contractus - przedmiotowo nieistotne skadniki treci
kontraktu, powinny si znale w jej treci, jednake jeli strony ich do tej treci
nie wcz czynno jest wana, a brakujce elementy mona ustali na podstawie
np. zasad wspycia spoecznego, innych przepisw, zwyczajw (np. ustalenie
miejsca wykonania umowy)
181.
Accidentalia contractus - nie wpywaj na istot kontraktu (np. na to, czy
dan umow uznamy za umow sprzeday czy najmu), jednake moc woli stron
zostay podniesione do rangi istotnych (np. termin, warunek, polecenie).
182.
Pacta sunt servanda umw naley dotrzymywa
183.
Rebus sic stantibus [omnis contractus intellegitur] dos. poniewa
sprawy przybray taki obrt - kada umowa jest pojmowana jako obowizujca
tylko w danych, oznaczonych warunkach; wszelkie umowy s rozumiane w
okrelonym stanie rzeczy
184.
Impossibilium nulla obligatio est - Nie ma zobowizania, gdy
[wiadczenie] jest niemoliwe
185.
Ex maleficio non oritur contractus - Kontrakt nie rodzi si z czynu
bezprawnego
186.
Contractus stricti iuris - umowa cisego prawa (przy ktrej wykonaniu
rygorystycznie trzymamy si treci umowy ustalonej przez strony umowy)
187.
Contractus bonae fidei - umowa dobrej wiary (charakteryzuje si tym ,
e przy ustalaniu ich treci sd ma pole swobodnej oceny)
188.
Bona fides - dobra wiara (zasady wspycia spoecznego)
189.
Mala fides - za wiara
190.
Venire contra factum proprium nemini licet - nie wolno wystpowa
przeciwko temu, co wynika z wasnych czynw
191.
Tu patere legem quam fecisti - powiniene przestrzega prawa, ktre
uczynie
192.
Turpitudinem suam allegans nemo audiatur - Powoujcy si na
wasny wystpek nie bdzie wysuchany
193.
Dolo facit qui petit quod redditurus est - Dziaa podstpnie ten, kto
da tego, co bdzie musia zwrci

194.
In conventionibus contrahentium voluntas potius quam verba
spectanda sunt - W umowach bardziej uwzgldnia si zamiar stron, ni dosowne
brzmienie
195.
In ambiguitas contra stipulatorem- wtpliwoci tumaczy si na
niekorzy tego, kto zoy owiadczenie w sposb niejasny
196.
In contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis - w
umowach zawieraj si milczco take wymagania wynikajce z obyczajw i
zwyczaju
197.
Actio negatoria - uprawnienie waciciela do tego aby inne osoby
zaniechay takich zachowa, ktre stanowi zakcenie spokojnego korzystania z
jego wasnoci
198.
Rei vindicatio - skarga wydobywcza (uprawnienie waciciela do
odebrania jego rzeczy od kadego kto ni faktycznie wada bez uzasadnienia
prawnego - do wydobycia)
199.
Superficies solo cedit - to, co znajduje si na powierzchni, przypada
gruntowi
200.
Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet Nikt
nie moe przenie na drugiego wicej praw, ni sam posiada
201.
Proprietas - wasno
202.
Animus - zamiar polegajcy na traktowaniu rzeczy jako swojej
203.
Corpus - materialne wadanie rzecz
204.
Bonae fidei possessor - posiadacz w dobrej wierze (ten, ktry wszed w
faktyczne wadanie w usprawiedliwionym przekonaniu, e nie narusza niczyich
uprawnie)
205.
Malae fidei possesor - posiadacz w zej wierze (ten, ktry wszed w
faktyczne wadanie wiedzia, e narusza czyje uprawnienia)
206.
Melior est condicio possidentis - w jednakowej sytuacji lepsza jest
pozycja posiadacza
207.
Mala fides supervieniens non nocet - pniejsza za wiara nie szkodzi
(jeeli kto jest posiadaczem w dobrej wierze, a pniej dowiedzia si, e narusza
cudze uprawnienia, to nadal jest posiadaczem danej rzeczy - sytuacja
charakterystyczna dla nieruchomoci, w szczeglnoci dla zasiedzenia)
208.
Mala fides superveniens nocet - pniejsza za wiara szkodzi
(charakterystyczne dla ruchomoci)
209.
Servitus in faciendo consistere nequit - suebno nie moe polega
na dziaaniu
210.
Servitutes - suebnoci
211.
Servitutibus civiliter utendum est - suebnoci naley wykonywa
ogldnie
212.
Nulli res sua servit nie mona mie suebnoci na wasnej rzeczy
213.
Ex testamento - powoanie do dziedziczenia oparte na testamencie
214.
Ab intestato - dziedziczenie beztestamentowe (dziedziczenie ustawowe)
215.
Contra tabulas - dziedziczenie przeciwtestamentowe (dziedziczenie przez
osoby najblisze spadkodawcy, ktre zostay pominite w testamencie - zachowek)
216.
Hereditas nihil aliud est, quam successio in universum ius quod
defunctus habuerit - spadkobranie to nic innego ni sukcesja w cao praw
zmarego
217.
Nemo pro parte testatus, pro parte intestatus decedere potest Nikt nie moe umrze pozostawiajc dziedzica do czci spadku, cz za
beztestamentowo
218.
Testamentum - testament
219.
Testamentum allographum - testament alograficzny (testament
sporzdzony ustnie w obecnoci wiadkw)

220.
Testamentum holographum - testament holograficzny (testament
pisemny sporzdzony w caoci wasnorcznie)
221.
Testamentum ruptum - testament, ktry utraci prawn skuteczno
(testament niewany)
222.
Testamentum militum - testament wojskowy
223.
Ambulatoria (enim) est voluntas defuncti usque ad vitae
supremum exitum - zmienna jest (zatem) wola zmarego a do samego kresu
ycia
224.
Falsa demonstratio non nocet - faszywe oznaczenie nie szkodzi
225.
Imperium uprawnienia wadcze (magistratury rzymskie, wojskowo), ale
te struktura polityczna, wadajca na wielkim obszarze terytorialnym
226.
Regnum - wadza, rzdy
227.
Iudicium sd, ale te wyrok, proces
228.
Administratio administracja (pomoc; suebny charakter)
229.
Actor - powd/oskaryciel
230.
Reus - pozwany/oskarony
231.
Actor sequitur forum rei - powd idzie za sdem pozwanego
232.
Forum est ubi domicilium est - miejscem sporu jest sd miejsca
zamieszkania (pozwanego)
233.
Cognitio extra ordinem - proces rzymsko-kanoniczny, proces cywilny,
proces inkwizycyjny, proces mieszany
234.
Nemo iudex sine actore nie ma sdziego bez powoda (nie prowadzi si
postpowania jeli nie zostaa zoona skarga)
235.
Actiones semel inclusae judicio salvae permanent /lis pendens
skargi raz wytoczone powoduj stan sprawy zawisej
236.
Actio quaelibet in via sua kada skarga ma waciw sobie drog (jest
rozpatrywana samodzielnie)
237.
Actio personalis moritur cum persona roszczenie o charakterze cile
osobistym wygasa ze mierci osoby ktrej dotyczy
238.
Delicta perentium liberis non nocent - przestpstwa rodzicw nie
szkodz dzieciom (karne te)
239.
Actio semel extincta non reviviscit - roszczenie raz wygase nie odywa
240.
Res iudicata rzecz osdzona
241.
Ne bis in idem - nie dwa razy za to samo (zakaz powtrnego karania)
242.
Res iudicata pro veritate accipitur - prawomocny wyrok przyjmuje si
jako prawd (wice)
243.
Actor non condemnatur powd nie moe by zasdzony
244.
Nemo tenetur seipsum accusare nikt nie jest zobowizany do
oskarenia samego siebie
245.
Actori incumbit probatio Na powodzie spoczywa ciar dowodu
246.
Actori incumbit onus probandi - ciar dowodu spoczywa na powodzie
247.
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat - ciar dowodu
spoczywa na tym kto twierdzi, a nie na tym kto zaprzecza
248.
Reus exceptiendo fit actor - podniesienie przez pozwanego zarzutu
czyni go powodem
249.
Reus in exceptione actor est - pozwany w zakresie podniesionego
zarzutu jest powodem (tj. na nim spoczywa ciar dowodu)
250.
Non debet actori licere, quod reo non permittur - Powodowi nie wolno
tego, na co nie pozwala si pozwanemu
251.
Audiatur et altera pars naley wysucha take drugiej strony
252.
Iura novit curia - sd zna prawo
253.
Ubi ius ibi remedium - gdzie prawo, tam i rodek (do jego realizacji)
254.
Iudicis est ius dicere, non dare zadaniem sdziego jego stosowanie a
nie tworzenie prawa
255.
Iudex non calculat sdzia nie kalkuluje
256.
Iudex suspectus - sdzia podejrzany
257.
Iudicium non debet esse illusorium wyrok nie powinien by pozorny

258.
Nemo est iudex in propria causa - Nikt nie jest sdzi we wasnej
sprawie
259.
Nemo iudex sine actore - Nie ma sdziego bez powoda
260.
Ei incumbit probatio, qui dicit, non qui negat Ciar dowodu
spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto zaprzecza
261.
In dubio pro reo - w razie wtpliwoci na korzy oskaronego
262.
In dubio semper id, quod minus est, debetur w wypadku
wtpliwoci, wymagane jest to co mniejsze
263.
Iudex non dedit plus, quam quod petens ipse requirit / ne ultra
petita sdzia nie moe zasdzi ponad danie powoda
264.
Reformatio in peius iudici apellatio non licet - Sdowi apelacyjnemu
nie wolno zmieni wyroku na niekorzy zasdzonego
265.
Reformationis in peius - pogorszenie sytuacji skazanego w wyniku
wyroku zapadego w postpowaniu odwoawczym
266.
Ubi societas, ibi ius gdzie spoeczestwo, tak i prawo (rne rda
antyczne)
267.
Auctoritas, non veritas facit legem wadza a nie prawda jest rdem
prawa
268.
Lex facit regem prawo czyni krla
269.
Fortior est custodia legis quam hominis - silniejsza jest ochrona
prawna ni ludzka
270.
De minimis non curat praetor - pretor (wadza) nie zajmuje si
bahostkami
271.
De minimis non curat lex prawo nie zajmuje si bahostkami (forma
anglosaska)
272.
Iustitia nemini neganda nikomu nie naley odmawia sprawiedliwoci
273.
Nulla taxatio sine representatione nie ma opodatkowania bez
demokratycznego umocowania
274.
Fiscus sepmer locuples solvendo skarb pastwa jest zawsze
wypacalny
275.
In tributis non admittur compensatio w przypadkach dugw
podatkowych nie dopuszcza si potrcenia
276.
Quod semel sumpsit, fiscus numquam reddit skarb pastwa nigdy
nie oddaje tego, co raz przyj
277.
Ius canonicum - prawo kanoniczne
278.
Argumentum a fortiori - wnioskowanie z uzasadnienia sabszego na
silniejsze w oparciu o zaoenie konsekwencji ocen prawodawcy
279.
Argumentum a maiori ad minus - (wnioskowanie z wikszego na
mniejsze) - jeli komu nakazano (lub dozwolono) czyni wicej, to nakazano (lub
dozwolono) mu i mniej
280.
Argumentum a minori ad maius - (wnioskowanie z mniejszego na
wiksze) jeli zakazano komu czyni mniej to tym bardziej zakazano mu i
wicej.
281.
Argument ab exemplo - argument z przykadu, odwoujcy si do
przykadu
282.
Argument ad absurdum - argument odwoujcy si do absurdu
283.
Argumentum a rerum natura - argument z natury rzeczy
284.
Argumentum a loco communi argument z rzeczy wsplnych
285.
Argument a loco speciali - argument z miejsc specjalnych
286.
Argument a cohaerentia - argument ze spjnoci
287.
Argument a completudine - argumentacja odwoujca si do zupenoci
systemu prawa
288.
Ratio legis - cel konkretnej sprawy
289.
Ratio iuris - cel prawa, porzdku prawnego
290.
Ratio legis est anima legis sens ustawy jest jej dusz

291.
Nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet - nikt
nie moe przenie na drug osob wicej praw, anieli sam posiada
292.
Accessio cedit principali - rzecz przyczona dzieli los rzeczy gwnej
293.
Ambiguitas contra stipulatorem - sformuowania dwuznaczne rozumie
naley przeciw skadajcemu owiadczenie
294.
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum
exitum - Wola spadkodawcy moe by zmieniona a do ostatniego tchnienia
295.
Dies interpelat pro homine - termin wzywa za czowieka
296.
Dolus omnimodo puniatur - podstp jest karany w kadym przypadku
297.
Emptio tollit locatum - kupno przekrela najem
298.
In contractibus tacite insunt, quae sunt moris et consuetudinis - w
umowach jest milczco zawarte to, co stanowi zwyczaj i obyczaj
299.
Male iure nostro uti non debemus - nie powinnicmy le uywa
naszego prawa
300.
Melior est condicio posidentis - lepsza jest pozycja posiadacza
301.
Nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur
- dziecko poczte uwaa si za urodzone ilekro chodzi o jego korzy
302.
Qui tacet, consentire videtur ubi loqui potuit et debuit - Kto milczy,
ten zdaje si zgadza gdy kto mg i powinien by mwi
303.
Rebus sic stantibus [omnis contractus intellegitur] - kada umowa
jest pojmowana jako obowizujca tylko w danych, oznaczonych warunkach
304.
Semel heres semper heres - kto raz zostanie dziedzicem pozostaje nim
na zawsze
305.
Tutor rem pupili emere non potest - opiekun nie moe naby rzeczy
osoby poddanej jego opiece
306.
Vim vi repellere licet - si wolno odeprze si
307.
Accessio - akcesja
308.
Actus - akta
309.
Adoptio - adopcja, przysposobienie
310.
Apellatio - apelacja
311.
Cautio - kaucja, zabezpieczenie
312.
Cessio - cesja, przeniesienie wierzytelnoci
313.
Clausula - klauzula
314.
Compensatio - kompensacja, potrcenie
315.
Contractus - kontrakt
316.
Donatio - darowizna
317.
Exceptio - wyjtek
318.
Depositum - depozyt, przechowanie
319.
Delictum - delikt, czyn niedozwolony
320.
Vindicatio - windykacja
321.
Inventarium - inwentarz
322.
Legalis - legalny, prawny
323.
Legtum - legat, zapis
324.
Mandatum - mandat, zlecenie
325.
Novatio - nowacja, odnowienie
326.
Occupatio - zawaszczenie, okupacja
327.
Pactum - pakt, umowa
328.
Poena - kara
329.
Precarium - prekarium
330.
Prohibitio - zakaz
331.
Promulgatio - promulgacja
332.
Provincia - prowincja
333.
Privatus - prywatny
334.
Publicus - publiczny
335.
Restitutio - restytucja
336.
Sanctio - sankcja
337.
Successio - sukcesja
338.
Ius publicum - prawo publiczne

339.
Nasciturus - majcy si narodzi (oznacza dziecko poczte, ale jeszcze nie
urodzone)
340.
De in ius vocando - o wezwaniu do sdu