Karne

Prawo karne materialne
PRAWO KARNE
I.
II.
III.
IV.
ZAGADNIENIA WSTPNE
NAUKA O USTAWIE KARNEJ
NAUKA O PRZESTPSTPSTWIE
NAUKA O KARZE
1. ZAGADNENIA WSTPNE
Pojcia wstpne
Prawo karne to og norm prawnych, ktre za pomoc kary jako zasadniczego rodka
przymusu, zawartego w tych normach chroni pewnych wartoci spoecznych, przed czynami
spoecznie niebezpiecznymi, zwanymi przestpstwami.
Warto spoeczna w rozumieniu prawa karnego to zdrowie, ycie, majtek, godno
jednostki.
Czyn spoecznie niebezpieczny to zachowanie pozostajce w ujemnej relacji do wartoci
publicznych.
Przestpstwem jest czyn czowieka zabroniony przez ustaw pod grob kary, jako
zbrodnia lub wystpek, bezprawny, zawiniony i spoecznie szkodliwy w stopniu wyszym
ni znikomy.
Przestpstwa dziel si na zbrodnie i wystpki. Wykroczenia stoj obok przestpstwa, s poza
dziaami prawa karnego.
Cechy prawa karnego:

1. Zasada rwnoci wobec prawa
2. Zasada praworzdnoci
3. Zasada humanitaryzmu prawo karne powinno by ludzkie humanitarne w tym
znaczeniu, e wymagania przeze stawiane powinny by na miar moliwoci ludzi, a
stosowane kary i rodki zabezpieczajce nie powinny by okrutne, nie powinny
ponia karanego ani wyrzdza mu zbdnych dolegliwoci.
4. Zasada odpowiedzialnoci karnej za czyn niezbdn przesanka
odpowiedzialnoci karnej jest czyn sprawcy, kara jest konsekwencj popenienia
czynu zabronionego przez ustawy karne (dziaania lub zaniechania). Nie mog by
podstaw odpowiedzialnoci karnej myli, pogldy, zamiary czowieka, jego
waciwoci fizyczne lub psychiczne.
5. Zasada winy oznacza to, e sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialno
karn tylko wtedy, gdy z popenienia czynu mona zrobi mu zarzut. Podstawowym
warunkiem osobistej zarzucalnoci czynu (czyli winy) jest wspczenie przede
wszystkim wystpowanie okrelonej wizi pomidzy sprawc a jego czynem. Np. w
odniesieniu do przestpstw umylnych wi ta polega na tym, e sprawca ma zamiar
popenienia czynu. W obowizujcym polskim prawie karnym zasada winy wyraona
zostaa w art. 1 3 KK(nie popenia przestpstwa sprawca czynu zabronionego,
jeeli nie mona mu przypisa winy w czasie czynu). Czyn wypeniajcy znamiona
okrelone w ustawie karnej nie jest przestpstwem, jeeli nie zosta przez sprawc
zawiniony. Okrela si go wwczas jako czyn zabroniony. Ilekro wic KK uywa
okrelenia czyn zabroniony oznacza to, e chodzi o czyn zabroniony przez ustaw
ale niekoniecznie przestpny.
Pobrano z umcs.net.pl
Strona

6. Zasada odpowiedzialnoci indywidualnej i osobistej
7. Nullum crimen sine lege, poenali anteriori nie ma przestpstwa bez ustawy ,
zasada ta jest najwaniejsz zasad prawa karnego, chroni jednostk przed
arbitralnym posugiwaniem si represja karn przez organy pastwowe. W prawie
polskim zasada ta sformuowana jest w art. 42 Konstytucji RP (odpowiedzialnoci
karnej podlega ten, kto dopuci si czynu zabronionego pod grob kary przez ustaw
obowizujc w czasie jego popenienia) i w art. 1 1 KK w analogicznym
brzmieniu. Z zasady tej wynikaj pewne reguy bardziej szczegowe, mianowicie:
- Prawo karne musi by prawem pisanym i zawartym w ustawie (Nullum crimen
sine lege scripta)
- Przepisy karne musz opisywa przestpstwo w sposb maksymalnie dokadny
(Nullum crimen sine lege scripta)
- niedopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzy oskaronego
- ustawa karna wprowadzajca odpowiedzialno karn lub j zaostrzajca nie
moe dziaa wstecz (Nullum crimen sine lege praevia , lex retro non agit)
- kara za przestpstwo musi by okrelona i przewidziana we wczeniej wydanej
ustawie (Nulla poena sine lege)
Nullum crimen sine periculo sorieli
Nullum crimen sine culpa
Nullum poena sine lege poenali anteriori
Funkcje prawa karnego:

1. Funkcja ochronna ochrona systemu wartoci spoecznych
2. Funkcja wychowawcza oddziaywanie na wiadomo spoeczn w kierunku
zaakceptowania wartoci kodeksu karnego
3. Funkcja gwarancyjna wie si z ni kilka zasad nastawionych na to, aby chroni
czowieka od ryzyka konfliktu z norm karn
4. Funkcja sprawiedliwociowa historycznie pierwotna funkcja prawa karnego;
zaspokajanie poczucia sprawiedliwoci osoby pokrzywdzonej przestpstwem, a take
rodziny ofiary i jej grupy spoecznej ley u genezy prawa karnego
Dziay prawa karnego

1. Prawo karne materialne to zesp norm prawnych, zawierajcych zakazy i nakazy
okrelonego zachowania si oraz przewidujcych konsekwencje w razie ich naruszenia.
Prawo karne materialne jest dziedzin prawa okrelajc czyny bdce przestpstwami, kary
groce za popenienie przestpstw , rodki karne i rodki zabezpieczajce stosowane w
zwizku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialnoci karnej.
W ramach prawa karnego wyrnia si pewne jego czci charakteryzujce si odmiennoci
przedmiotu i sposobu regulacji. S to:
- Prawo karne skarbowe: reguluje problematyk odpowiedzialnoci za
przestpstwa i wykroczenia skarbowe, tzn. czyny naruszajce interesy Skarbu
RP w zakresie podatkw, ce, obrotu dewizowego oraz gier losowych i
totalizatorw. Prawo karne skarbowe zawarte jest w kodeksie karnym
skarbowym z 1999r. (KKS)
- Prawo karne wojskowe: okrela przestpstwa wojskowe, tzn. przestpstwa
onierzy czce si z obowizkiem suby wojskowej i dyscyplin wojskow
(np. dezercja) zawarte ono jest w kodeksie karnym jako cz wojskowa
2. prawo karne procesowe (inaczej postpowanie karne lub procedura karna) to, te normy
prawne, ktre zabezpieczaj realizacj normy prawa karnego materialnego, okrelaj status
sprawy; prawo karne procesowe reguluje tok postpowania w danej sprawie przed
Strona

uprawnionymi organami (postpowanie przygotowawcze, jurysdykcyjne). Okrela te
obowizki i uprawnienia osb uczestniczcych w procesie karnym.
3.Prawo karne wykonawcze okrela organy powoane do wykonywania kar, tryb i sposb
ich wykonywania. Reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestpstwo oraz
uprawnienia osb skazanych. W ramach prawa karnego wykonawczego wyrnia si cz
zwan prawem penitencjarnym, ktra zawiera przepisy odnoszce si do wykonywania kary
pozbawienia wolnoci.
Postpowanie z nieletnimi jest dziedzin prawa cile zwizan z prawem karnym,
uregulowan w ustawie z dnia 26.X 1982r. O postpowaniu w sprawach nieletnich (do tego
czasu obowizyway przepisy k.k. z 1932 roku). Nie jest to cz prawa karnego poniewa
wobec nieletnich w zasadzie nie stosuje si kar, lecz rodki wychowawcze i poprawcze.
Prawo wykrocze, dziedzina prawa bliska prawu karnemu zwana te prawem karno
administracyjnym. Prawo o wykroczeniach okrela czyny stanowice wykroczenia, normuje
zasady odpowiedzialnoci za te czyny, kary i inne rodki. Przepisy prawa wykrocze zawarte
s w Kodeksie Wykrocze z 1971 roku. KW nie nazywa odpowiedzialnoci za wykroczenia
odpowiedzialnoci karn, niemniej istota tych dwch rodzajw odpowiedzialnoci jest taka
sama, skoro chodzi o wymierzenie kary za czyny zabronione przez ustaw. Prawo o
wykroczeniach rni si od prawa karnego gwnie wag czynw. Wykroczenia s czynami
karalnymi o niszym stopniu spoecznej szkodliwoci ni przestpstwa i w zwizku tym
zagroone s agodniejszymi karami. Cao orzecznictwa w sprawach o wykroczenia
przejy sdy powszechne.
Nauki pomocnicze i nauki pokrewne prawa karnego

cisy zwizek z prawem karnym maj:
Kryminologia, nauka o przestpczoci i przestpcy, bada przyczyny przestpczoci
- fenomenologia kryminalna
- statystyka kryminalna
- etiologia kryminalna
Kryminalistyka, jest nauka o metodach i rodkach wykrywania przestpstw, wykrywania i
cigania ich sprawcw oraz uzyskiwania i utrwalania rodkw dowodowych dla celw
procesu karnego. W ramach kryminalistyki wyrnia si
- Taktyk kryminalistyczn (np. taktyk przesuchania lub taktyk pocigu)
- Technik kryminalistyczn
Wiktymologia jest nauka o ofierze przestpstwa.
Nauki o polityce kryminalnej ich przedmiotem jest dziaalno organw pastwowych w
zakresie wymiaru sprawiedliwoci w sprawach karnych. Obejmuje ona polityk
ustawodawcz pastwa w zakresie tworzenia prawa karnego, polityk cigania przestpstw,
polityk wpywania na stosowanie przez sdy kar za poszczeglne rodzaje przestpstw (tzw.
polityka karna) i polityk w zakresie wykonywania kar pozbawienia wolnoci (polityka
penitencjarna).
Nauki penitencjarne zajmuj si rnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia
wolnoci.
Psychiatria sdowa bada odchylenia od normy ycia psychicznego (niepoczytalno,
poczytalno ograniczona)
Psychologia kryminalna analizujca elementy ycia psychicznego, sfer motywacyjn i
emocjonaln zachowa przestpczych
Medycyna sdowa
Strona
Doktryny prawa karnego

1.Postulaty Owiecenia w prawie karnym kierunek postpowo humanitarny. Ruch ten
domaga si cisego okrelenia czynw zabronionych i kar za nie grocych, ograniczenia
katalogu przestpstw do tych naprawd szkodliwych, poszanowania czowieka w czasie
postpowania karnego, zniesienia tortur. Postulaty formalnej rwnoci wobec prawa i
laicyzacji prawa karnego (rozrnienie sfer: grzech naruszenie praw Boga, przestpstwo
naruszenie prawa) Wybitni ideolodzy Owiecenia: Voltaire, Rousseau, Montesquieu, Diderot,
Marat, Beccaria, w Polsce: Ostrowski, Kotaj, Szymanowski.
2.Szkoa klasyczna prawa karnego wyrasta z Owiecenia i wyznaje jej podstawowe
zasady (nullum crimen, nulla poena sine lege). Szkoa klasyczna opiera si na analizie
formalno dogmatycznej, charakteryzuje si czysto jurydycznym podejciem do
przestpstwa. Zasady odpowiedzialnoci karnej opieraj si na: czynie, winie, karze jako
sprawiedliwej odpacie za czyn przestpczy.
Wpyw pogldw filozoficznych Comtea i Hegla:
- odwet sprawiedliwy jest celem kary (K)
- kara jest odwetem dialektycznym, jest negacj negacji(H)
Pisarze szkoy klasycznej: Rossi, Bentham, Feuerbach, Krzymuski, Brodziski
3.Kierunek naturalistyczny dwie szkoy: antropologiczna i socjologiczna
- szkoa antropologiczna: jej twrc by woski psychiatra Cesare Lombroso
doszed on wniosku, e podstawow przyczyn powanej przestpczoci s cechy
antropologiczne ludzi. Istniej tzw. urodzeni przestpcy, ktrym waciwe s
okrelone cechy anatomiczne i psychiczne, kara jest wobec nich nieskuteczna,
naley ich eliminowa. Przestpstwo jako atawizm. Mona wyrni trzy
czynniki przestpczoci: antropologiczne, fizyczne i spoeczne, ale te pierwsze
maj najwiksze znaczenie. Prawo karne nie jest w stanie zmieni czynnikw
fizycznych ani spoecznych, to osobowo czowieka decyduje o popenieniu
przestpstwa. Kary eliminacyjne. Szkoa antropologiczna bya ahumanitarna, ale
zwrcia uwag z czynu na osobowo sprawcy.
-
szkoa socjologiczna: twrc tej szkoy by Franz von Liszt. Spoecznoekonomiczne uwarunkowania przestpczoci, potrzeba prowadzenia odpowiedniej
polityki spoecznej, teza czowiek na skutek niebezpieczestw socjologicznych,
spoecznych staje si nonikiem przestpstw (rodowiska kryminalne). Nacisk na
rodki karne i ich racjonalizacj, nie kara odpata, ale kara celowa, ktra suy
ochronie spoeczestwa przez prewencj indywidualn. S przestpcy zawodowi,
nadajcy si do poprawy oraz przestpcy przypadkowi. Potrzeba oceny
osobowoci czowieka przy wymiarze kary a nie ocena czynu. Celem kary jest
poprawa, odstraszenie, unieszkodliwienie sprawcy.Przedstawiciele: Liszt, Prins,
Hacel, Makareewicz, Makowski,
Kierunek klasyczny a naturalistyczny

1. Przesunicie akcentu z czynu na osob sprawcy
2. Przesunicie akcentu z winy na stan niebezpieczestwa ze strony czowieka
3. Przesunicie akcentu kary na rodki zabezpieczajce
4. kierunek normatywny (pozytywizm prawniczy) kierunek rwnolegy z kierunkiem
naturalistycznym. Analiza tekstu prawnego od strony jurydycznej. Przedstawiciele:
Berling Nauka o przestpstwie w kategorii prawniczej, Binding Normy i ich
przekroczenie norma a przepis prawny
Strona

5. ruch nowej obrony spoecznej obrona podstawowych gwarancji jednostki, humanizacja
prawa karnego, postulaty zniesienia kary mierci, zapewnienia sdowi wszechstronnych
danych o sprawcy czynu i jego rodowisku, rozdzielenie postpowania na dwie fazy: czy
sprawca popeni zarzucany mu czyn i czy ponosi win oraz jaki rodek naley
zastosowa. Ruch dy do zespolenia ochrony spoeczestwa i resocjalizacji przestpcy,
operowanie kar i rodkami zabezpieczajcymi.
Dwa kierunki:
1. woski, skrajny ( Grammatica) - czowiek jako jednostka antyspoeczna
2.francuski, umiarkowany (Ancel) potrzeba bada poznawczych sprawcy
2. NAUKA O USTAWIE KARNEJ

rda prawa karnego
W sensie materialnym jest to wola spoeczna, ktr reprezentuj ciaa przedstawicielskie.
W sensie formalnym: zwyczaj, orzecznictwo sdowe, ustawa, nauka. Tylko ustawa jest
penym rdem prawa, inne rda s czynnikami twrczymi, ksztatuj prawo.
Przepisy karne
Kodeks karny z 1997 roku dzieli si na:
1. Cz oglna zawiera gwnie przepisy okrelajce zasady odpowiedzialnoci karnej,
reguy obowizywania ustaw karnych, katalog kar i zasady ich wymierzania
2. Cz szczeglna - zawiera przepisy o poszczeglnych typach przestpstw; jest jak
gdyby zbiorem definicji poszczeglnych przestpstw (szpiegostwa, rozboju, zgwacenia
itd.) i jednoczenie wskazuje jakie kary gro za poszczeglne przestpstwa. Przepis
czci szczeglnej skada si z: dyspozycji (np. kto pozbawia czowieka wolnoci...) i
sankcji (... podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5)
3. Cz wojskowa zawiera przepisy karne odnoszce si do onierzy. S to zarwno
przepisy oglne, jak i przepisy opisujce specyficzne przestpstwa wojskowe.
Przepis to pewien zesp znakw graficznych, ktry wyraa pewn norm.
Norma to pewna regua postpowania. Normy mog by sankcjonujce i sankcjonowane.
Budowa normy prawnej: hipoteza, dyspozycja i sankcja.
Rodzaje dyspozycji:
1. dyspozycje:
- nazwowe
- opisowe
- mieszane
2. dyspozycje:
- kazuistyczne (wielo przepisw na temat jednego przestpstwa)
- syntetyczne (zwize)
3. dyspozycje proste i zoone
4. dyspozycje pene i niepene (nie opisuj do koca danego czynu: zalene i blankietowe)
Sankcje:
- bezwzgldnie nieokrelone
- bezwzgldnie okrelone
- wzgldnie oznaczone
Wykadnia przepisw prawa karnego

Wykadnia to czynno mylowa zmierzajca do wyjanienia treci przepisu.
Strona

Wykadnie:
1. przedmiotowa (dynamiczna)
2. podmiotowa (statyczna)
- autentyczna (w k.k. art. 120 wyjanienie wyrae)
- legalna (wydaje organ upowaniony Trybuna Konstytucyjny)
- doktrynalna (nie mocy wicej)
- sdowa (nie mocy wicej, wyrok ma moc wic dla uczestnikw sprawy)
Typy orzecze sdowych o mocy wicej: art. 390 kpk pytania prawne do SN,
odpowied ma moc wic dla pytajcego
-zapytania prawne sdu II instancji dotyczce sprawy do powtrnego
rozpatrzenia przez sd I instancji maja moc wic
-zapytania prawne do SN od prezesa SN, RPO to odpowiedzi na nie wpisane
do Ksigi Zasad Prawnych maja moc wic dla SN
3. gramatyczna, logiczna, systematyczna, historyczna
4. wykadnia wg zakresu: stwierdzajca, cieniajca, rozszerzajca ( nie mog
pogarsza sytuacji prawnej sprawcy)
Analogia to wnioskowanie o przypadku nieuregulowanym na podstawie przypadku
uregulowanego, przez podobiestwo
- na korzy sprawcy
- na niekorzy sprawcy, jest sprzeczna z nullum crimen sine lege
1. analogia z ustawy (obecnie tylko w prawie duskim)
2. analogia z prawa (wnioskowanie o przypadku nieuregulowanym z ducha prawa a nie
na podstawie innego przepisu)
Zasady obowizywania ustawy karnej

1. Obowizywanie ustawy w czasie
- odpowiedzialnoci karnej podlega tylko ten, kto dopuszcza si czynu zabronionego
przez ustaw obowizujc w czasie jego popenienia
- pocztek obowizywania ustawy ma miejsce z dniem wejcia jej ycie (vacatio legis
14 dni)
- koniec obowizywania ustawy ma miejsce gdy zostanie ona uchylona inna ustaw
2. Kolizja ustaw w czasie
- jeeli sprawca popeni przestpstwo pod rzdem jednej ustawy a w czasie orzekania
obowizuje inna ustawa stosuje si now ustaw, ale gdy poprzednia jest
wzgldniejsza dla sprawcy naley ja stosowa, a take gdy nie znaa karalnoci czynu
- ustawa nowa obowizuje gdy niczego nie zmienia w sytuacji prawnej sprawcy, a tym
bardziej gdy jest dla sprawcy wzgldniejsza lub znosi karalno czynu (nawet po
skazaniu)
3. Obowizywanie ustawy co do miejsca, osb, charakteru czynu i prawa
midzynarodowego
- polska ustawa karna ma zastosowanie do tego, kto dopuci si przestpstwa na
terytorium RP, na polskim statku wodnym lub powietrznym, niezalenie od charakteru
popenionego czynu i od tego, czy jest obywatelem polskim czy cudzoziemcem
- obywateli polskich dotyczy zasada narodowoci podmiotowej okrelona w art. 113
k.k. obywatel polski znajdujcy si za granica powinien stosowa si do przepisw
polskiego prawa karnego.
Jeeli czyn popeniony za granica nie stanowi przestpstwa w miejscu popenienia,
ciganie nastpuje, gdy zarzdzi je prokurator RP
Strona
Jeeli czyn narusza nie tylko polski przepis karny, ale take przepis karny
obowizujcy w miejscu jego popenienia istnieje obowizek wszczcia postpowania
przeciwko sprawcy.
do cudzoziemcw, ktrzy popenili przestpstwo za granica ma zastosowanie zasada
narodowoci przedmiotowej:
wzgldna zasada narodowoci gdy czyn jest karalny w miejscu popenienia
przestpstwa i w Polsce sad polski stosujc polska ustaw karna moe uwzgldni na
jego korzy rnice miedzy polsk ustaw a ustawa obowizujc w miejscu
popenienia czynu
bezwzgldna zasada narodowoci przedmiotowej stanowi, e niezalenie od
przepisw obowizujcych w miejscu popenienia, polsk ustaw karna stosuje si
gdy:
- popeni przestpstwo przeciwko istotnym interesom politycznym lub gospodarczym
RP
- popeni przestpstwo cigane z mocy umw midzynarodowych
sprawca osadzony ju za granica odpowiada przed sadem polskim na podstawie
zasady narodowoci podmiotowej, ale moe mie zaliczon w poczet kary, kar lub jej
cz wykonan za granic
obywatela polskiego nie mona wyda innemu pastwu
Immunitet uwolnienie od odpowiedzialnoci karnej:

- materialny, nie podleganie dziaaniu prawa karnego w ogle
- formalny procesowy, polega na tym, e nie mona wszcz postpowania karnego
bez zgody odpowiedniego organu. Korzystaj z niego posowie, senatorowie,
pracownicy NIK, sdziowie, prokuratorzy, sdziowie TK, suby dyplomatyczne. Za
wykroczenia prokuratorzy i sdziwie odpowiadaj tylko dyscyplinarnie. Zezwolenie
na uchylenie immunitetu wydaj komisje dyscyplinarne.
Ustawa o prokuraturze z 1985 roku, tekst jednolity Dz.U. nr 19 z 1994 roku
Ustawa o ustroju sdw powszechnych, tekst jednolity Dz.U.nr 7 z 1994 roku
Ustawa o sadzie najwyszym z 1984 roku, tekst jednolity Dz.U. nr 13 z 1994 roku
III.
NAUKA O PRZESTPSTWIE
Przestpstwo
Przestpstwem jest czyn czowieka zabroniony przez ustaw pod grob kary, jako
zbrodnia lub wystpek, bezprawny, zawiniony i spoecznie szkodliwy w stopniu wyszym
ni znikomy.
Przestpstwo:
to okrelenie faktu zewntrznego, postrzeganego przez nas zachowania si kogo
(kradzie, naruszenie praw, rozbj)
to pewne zdarzenie spoecznie niepodane
to pewna instytucja prawa karnego, nie powizana z faktycznymi zdarzeniami i typami.
Przestpstwa stwierdzone i przestpstwa faktycznie popenione, mog by rozbiene.
Oznaczenie kodeksowego typu przestpstwa kradzie jako typ zachowania zakazanego,
jako typ przestpstwa okrelony znamionami przestpstwa.
to czyn spoecznie niebezpieczny, zabroniony pod grob kary przez ustaw obowizujc
w czasie jego popenienia i o ustawowo okrelonych znamionach
to sprzeczno zachowania czowieka z jak norma karn
Strona

to w sensie materialnym (cecha merytoryczna) czyn spoecznie niebezpieczny. Niektre
czyny stanowi bezprawie cywilne i nie s przestpstwami, inne za s bezprawiem
cywilnym i karnym, i s przestpstwami
to w sensie formalnym bezprawno, niezgodno czynu z ustaw karn, czyn zagroony
kar. Czyn zawiniony (nie ma odpowiedzialnoci karnej bez winy) znamiona
przestpstwa.
1.elememt formalny przestpstwo jako czyn zabroniony pod grob kary przez ustaw
obowizujc
2.element materialny przestpstwo to czyn charakteryzujcy si ujemna zawartoci;
spoecznym niebezpieczestwem
Spoeczne niebezpieczestwo i bezprawno czynu

Spoeczne niebezpieczestwo jest konstytutywnym elementem przestpstwa. Domniemanie
spoecznego niebezpieczestwa czynu suy budowie sankcji karnej. Jest jedn z
podstawowych dyrektyw wymiaru kary.
1. elementy przedmiotowe to szkoda jak czowiek wyrzdza swoim czynem (szkody
kwotowe, zdrowotne, uszczerbek duchowy). To popenienia czynu.
2. elementy podmiotowe to motywacja popenienia czynu, pobudki. Podzia
przestpstw na nieumylne i umylne.
Przy orzekaniu przestpstwa liczy si spoeczne niebezpieczestwo czynu a nie sprawcy.
Czynem jest zdarzenie, ktre bd wyczerpuje si w samym zachowaniu czowieka, bd te
obejmuje okrelone nastpstwa tego zachowania.
Przyczyny nie karalnoci wszystkich czynw spoecznie niepodanych:
1. nie wszystkie czyny przestpcze pokrywaj si z typami spoecznie niebezpiecznymi,
ustawodawca nie karze wszystkich zachowa antyspoecznych (np. pijastwa, rozbicia
rodziny)
2. ustawodawca nie dostrzega w por czynu spoecznie niebezpiecznego i nie umieszcza
go na licie czynw karanych
3. rozbieno pogldw co do karalno zachowa spoecznie niepodanych
Czyny spoecznie niebezpieczne w stopniu znikomym to wykroczenia, czyny o wyszym
poziomie niebezpieczestwa to przestpstwa czyli zbrodnie i wystpki.
kontra typ pozaustawowy: obrona konieczna czyn formalnie karany ustaw, ale nie
stanowi przestpstwa (okolicznoci wyczajce spoeczne niebezpieczestwo czynu
pobicie napastnika, polecenie przeoonego)
Art. 1 2 k.k. umorzenie postpowania przy znikomym niebezpieczestwie czynu, sd moe
nie przyj przestpstwa (nie ma te w tym przypadku wykroczenia ktre karane jest z
kodeksu wykrocze)
Art. 1 2 k.k. nie stanowi przestpstwa czyn zabroniony, ktrego spoeczna szkodliwo
jest znikoma.
Art. 59 k.k. jeeli przestpstwo zagroone jest kar pozbawienia wolnoci nie
przekraczajc 3 lat albo alternatywnie karami wymienionymi w art. 32 1 3 i spoeczna
Strona

szkodliwo czynu nie jest znaczna, sd moe odstpi od wymierzenia kary, jeeli orzeka
rwnoczenie rodek karny, a cele kary zostan przez ten rodek spenione.
Bezprawno czynu - fakt, e jaki czyn konkretny wypenia znamiona okrelonego typu
przestpstwa nie przesdza z reguy ostatecznie, e mamy do czynienia z przestpstwem.
Zestawienie konkretnego czynu wypeniajcego znamiona przestpstwa z caym systemem
prawa, moe prowadzi do wniosku, e czyn jest bezprawny. (np. przyapanie zodzieja na
gorcym uczynku i zatrzymanie go do czasu przyjazdu policji, czyn wypenia znamiona z art.
189 KK pozbawienia czowieka wolnoci ale poniewa art. 243 KPK uprawnia kadego
do zatrzymania sprawcy przyapanego na gorcym uczynku, wic czyn ten w konsekwencji
nie jest przestpstwem)
Wina
Przestpstwem jest tylko czyn zawiniony. Jak stwierdza art. 1 3 KK:
nie popenia przestpstwa sprawca czynu zabronionego, jeeli nie mona mu przypisa winy
w chwili czynu
Wina zachodzi wtedy, gdy moemy sprawcy postawi zarzut z popenienia danego czynu
zabronionego.
Okolicznoci wyczajce win:
- niepoczytalno sprawcy (art. 31 KK)
- bd (art. 28 30 KK)
- dziaanie na rozkaz (art. 318 KK)
- stan wyszej koniecznoci (art. 26 2 KK)
Wina w procesie karnym materialnym jest personaln (a wic zaadresowan do
konkretnej osoby) zarzucalnoci popenionego czynu. Granice tej zarzucalnoci
okrela ustawa, ustanawiajc przesanki winy i wskazujc okolicznoci wyczajce
win.
Teorie winy
- psychologiczna teoria winy utosamia win e stron podmiotow (umylnoci lub
nieumylnoci) przestpstwa. Wina jest wic, wedug tej teorii, okrelonym w
ustawie stosunkiem psychicznym sprawcy do czynu zabronionego
- normatywna teoria winy, wypracowana w niemieckiej nauce prawa karnego, za
istot winy uwaa osobist zarzucalno popenionego czynu
Czas popenienia przestpstwa

Przestpstwo uwaa si za popenione w czasie, w ktrym sprawca dziaa lub zaniecha
dziaania, od ktrego by zobowizany. Czasem popenienia przestpstwa jest wic czas
zachowania si sprawcy czynu, z wyjtkiem przestpstwa skutkowego, ktrego czasem
popenienia jest czas nastpienia skutku.
Ustalenie czasu popenienia przestpstwa ma istotne znaczenie w razie zmiany ustawy,
amnestii, zawieszenia wykonania kary, warunkowego przedterminowego zwolnienia.
Typizacja przestpstw
Typizacja to formuowanie ustawowych typw przestpstw, ktre musza by opisane. W
wyniku typizacji uzyskujemy oglne schematy zachowania zabronionego.
Ustawowy schemat zachowania, ktremu odpowiadaj konkretne przypadki.
Subsumcja czyli podciganie, dopasowywanie zachowania pod ustawowy obraz typu
przestpstwa. Dokonujemy kwalifikacj prawn czynu z typem przestpstwa. Opis typu
Strona

przestpstw odbywa si przez dopasowanie cech charakterystycznych dla danego typu
(znamiona przestpstwa).
W polskim k.k. nie ma nazw typw przestpstw, s tylko artykuy. Nazwy typw s z
jzyka prawniczego a nie z ustawowego.
Dziki typizacji ustala si pole dla penalizacji, ustala si granice dziaa prawa karnego.
Funkcja gwarancyjna typizacji nie ma odpowiedzialnoci karnej poza typami
przestpstw.
Klasyfikacja przestpstw
Ze wzgldu na ich ciar spoeczny i przewidziane kary art. 7 KK dzieli przestpstwa
na:
Zbrodnie s to czyny zagroone kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od 3 lat
lub kar surowsz (art. 7 2 KK), zbrodni jest morderstwo (art. 148 2 KK), rozbj z
uyciem broni lub innego niebezpiecznego przedmiotu (art. 280 2 KK), faszowanie
pienidzy (art. 310 1 KK)
Wystpki s czyny zagroone kar (ustawa ma tu na myli grn granic zagroenia)
przekraczajc 1 miesic pozbawienia wolnoci, 1 miesic ograniczenia wolnoci lub
grzywny powyej 30 stawek dziennych (art. 7 3 KK)
Wykroczenia czyny, przy ktrych grne zagroenie kar nie przekracza granic o
ktrych mowa wyej. Wykroczenia s czynami karalnymi, ale nie s przestpstwami.
Zbrodnie mona popeni umylnie, wystpki take nieumylnie, jeeli ustawa tak
stanowi.
Z uwagi na form winy:
Umylne - zbrodni mona popeni tylko umylnie
Nieumylne wystpek natomiast moe by popeniony rwnie nieumylnie, jeli
ustawa tak stanowi
Z uwagi na form czynu:

Przestpstwa z dziaania - pewne typy przestpstw mog by popenione tylko przez
dziaanie np. zgwacenie (art. 197 KK), czynna napa na funkcjonariusza (art. 223
KK)
Przestpstwa z zaniechania obejmuje przestpstwa, ktre mog by popenione tylko
przez zaniechanie, np. niezawiadomienie o przestpstwie (art. 240 KK), nieudzielenie
pomocy (art. 162 KK)
Z uwagi na osob sprawcy (podmiot przestpstwa):
Powszechne podmiotem moe by kady czowiek, ktry osign odpowiedni wiek i
jest poczytalny
Indywidualne podmiotem przestpstwa moe by szczegowe okrelona osoba
(onierz, ktry.....), inne osoby ni wskazane w wymienionych przepisach nie mog
ponosi odpowiedzialnoci za ich sprawstwo , nie maj bowiem wymaganej przez ustaw
waciwoci (nie s onierzami)
indywidualne waciwe, to te, ktrych w ogle nie moe popeni, jako sprawca,
podmiot nie posiadajcy okrelonej, wymaganej przez ustaw waciwoci (np.: ten,
kto nie jest onierzem nie moe samowolnie opuci swej jednostki)
indywidualne niewaciwe, to takie, ktre w swym typie podstawowym mog by
popenione przez kady podmiot (np.: zagarnicie mienia), natomiast w swym typie
Strona

przewidujcym obostrzon odpowiedzialno tylko przez osob posiadajc
okrelon waciwo (np.: zagarnicie mienia przez osob zarzdzajc nim lub za
nie odpowiedzialn)
Z punktu wzajemnego stosunku do siebie przestpstw:
podstawowe, przestpstwo to stanowi zasadnicz posta odpowiedzialnoci
kwalifikowane, przewiduje ze wzgldu na pewne okolicznoci obostrzon
odpowiedzialno
uprzywilejowane, przewiduje ze wzgldu na okolicznoci zagodzon odpowiedzialno
Ze wzgldu na znami skutku:
materialne(skutkowe) tzn. takie, ktrych dokonanie, w myl ustawy, nastpuje wtedy,
gdy nastpi skutek opisany w przepisie
formalne(bezskutkowe) tzn. takie, ktre s dokonane z chwil okrelonego, opisanego w
przepisie, zachowania si sprawcy
Rozrnienie przestpstw ze wzgldu na przedmiot ochrony:
naruszaniu dobra prawnego zalicza si tu typy przestpstw, do znamion ktrych
naley uszczerbek wyrzdzony okrelonemu dobru prawnemu (np.: zabjstwo,
zgwacenie, przywaszczenie cudzego mienia ruchomego)
naraeniu dobra prawnego na niebezpieczestwo (np.: naraanie na zaraenie
chorob weneryczn)
naraenie indywidualne, gdy naraa si na niebezpieczestwo ycie lub zdrowie
jednego czowieka albo kilku osb
naraenie powszechne, gdy naraenie na niebezpieczestwo dotyczy wikszej liczby
osb lub mienia w znacznych rozmiarach
konkretne naraenie na niebezpieczestwo w wypadkach, gdy powstaje realne
zagroenie dla dobra czy dbr pozostajcych pod ochron prawa (przestpstwa
materialne)
abstrakcyjne naraenie na niebezpieczestwo przestpstwo polega na samym
zachowaniu si podmiotu; ma charakter formalny (np. rozpijanie nieletniego)
Podzia przestpstw ze wzgldu na sposb (tryb) cigania:
z urzdu
z oskarenia publicznego
Ustawowe znamiona przestpstwa

Znamiona przestpstwa to zesp cech charakterystycznych dla danego przestpstwa.
Ustawowe znamiona przestpstwa zawarte s w przepisach czci szczeglnej kodeksu oraz
w ustawach szczeglnych, pozostajc w cznoci z tymi przepisami czci oglnej k.k., ktre
dopeniaj dodatkowymi znamionami dyspozycje poszczeglnych przestpstw przez
wskazanie np. kto moe by sprawc przestpstwa (wiek, poczytalno) przestpstwo moe
by popenione.
Ustawowe znamiona wyznaczaj pole penalizacji. Brak jednego ze znamion, okrelonych w
przepisie, w konkretnym czynie zmienia jego charakter.
Kady konkretny czyn, ktry wyczerpuje znamiona przepisu, charakteryzuj rwnie inne
znaczenia poza ustawowe, ktre nie s istotne dla popenienia przestpstwa, ale mog mie
znaczenie dla wymiaru kary.
Strona

Podzia ustawowych znamion przestpstwa z uwagi na ich rny charakter:
1. znamiona opisowe, nieokrelone - to te, ktrych stwierdzenie nie wymaga stosowania
ocen, a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyrany. Mona tu wymieni
przykadowo takie znamiona jak pienidz (art. 310 KK), uderza (art. 217KK), w
postpowaniu sdowym (art. 233 KK)
2. znamiona ocenne, wartociujce wymagaj, przy ustaleniu ich wystpowania w czynie,
posugiwania si rnego rodzaju ocenami. Nale tu takie znamiona jak istotne
zeszpecenie (art. 156 KK), mienie wielkich rozmiarach (art. 163 KK),
pornograficzne (art. 202 KK), uporczywie (art. 218 1 KK)
Podzia ustawowych znamion przestpstwa na grupy charakteryzujce:
1. przedmiot przestpstwa
2. stron przedmiotow przestpstwa
3. podmiot przestpstwa
4. stron podmiotow przestpstwa
Przedmiot przestpstwa
Przedmiot przestpstwa to inaczej dobro chronione (dla poszkodowanego), to przedmiot
zamachu (dla przestpcy) czyli mienie, ycie, zdrowie, wasno.
Rodzaje przedmiotu przestpstwa wg stopnia konkretyzacji:
1. oglny przedmiot przestpstwa to system wartoci spoecznych, ktrego ochrona jest
zadaniem KK
2. rodzajowy (grupowy) przedmiot przestpstwa to dobro prawne chronione przez
grup przepisw , zawartych zwykle w jednym rozdziale KK, s to rne dziedziny
stosunkw midzyludzkich, np. stosunki dotyczce sfery majtkowej, obyczajowoci,
sumienia, wyznania. Ustawa mwi o rnych rodzajowych dobrach prawnych, takich jak
mienie, wolno sumienia i wyznania, ycie, zdrowie, bezpieczestwo powszechne,
bezpieczestwo ruchu (dobro rodzajowe)
3. indywidualny przedmiot przestpstwa dobro prawne bdce przedmiotem ochrony
pojedynczego przepisu karnego
Przedmiotowa strona przestpstwa

Przedmiotowa strona przestpstwa obejmuje takie problemy jak:
1. czyn (zachowanie si) podmiotu
2. okolicznoci czynu
3. zesp okolicznoci wyczajcych odpowiedzialno (bezprawno)
4. zwizek przyczynowy
Czyn to zewntrzne zachowanie si czowieka dotykajce w sposb ujemny stosunkw
spoecznych. Przestpstwo moe by popenione tylko przez czowieka jako osob fizyczn
zbiorowo jako osoba prawna nie moe popeni przestpstwa.
Czyn to zachowanie kierowane wol psychiczn: zachowania mimowolne nie mog by
traktowane jako czyn czowieka.
Przymus fizyczny (vis absoluta) znosi wol czowieka to nie tylko przymus na
podstawie siy fizycznej
Przymus psychiczny (vis compulsiva) moe by osigany przez grob lub moe by
wywierany przez przemoc fizyczn. Wola wymuszona jest jednak wol, przymus psychiczny
nie kasuje woli czowieka.
Strona

Czyn to ruch lub zesp ruchw (dziaanie) lub powstrzymywanie si od dziaania
(zachowanie), ktre posiadaj okrelone znaczenie spoeczne (stwarzaj lub potguj stan
niebezpieczestwa, wyrzdzaj uszczerbek)
Czyn to dziaanie lub zaniechanie dziaania posiadajce okrelone znaczenie spoeczne, a
take skutek (jak i dalsze nastpstwo) wywoany zachowaniem si sprawcy.
Posiadanie nie jest wprost ani dziaaniem ani zaniechaniem (np. posiadanie broni).
Czyn zabroniony to czyn czowieka, ktry w jakim przepisie karnym zosta zabroniony, gdy
zostay wypenione warunki podmiotowe.
Opis czynu ludzkiego jako zabronionego moe przybra rne ksztaty:
1. przestpstwa materialne, formalne, cite
2. przestpstwa z dziaania, z zaniechania, z naraenia na niebezpieczestwo
3. przestpstwa z naruszenia dobra
4. przestpstwa zoone
5. przestpstwa trwae
6. przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem
7. przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie
8. przestpstwa cige
przestpstwa materialne to skutek, zmiana w wiecie zewntrznym (zniszczenie mienia,
uszkodzenie ciaa)
przestpstwa formalne to te gdzie skutek nie jest objty znamionami (nieudzielanie
pomocy art. 162 KK)
przestpstwa materialne cite charakteryzuj si deniem sprawcy do osignicia
skutku, ale skutek ten nie musi nastpi
przestpstwa z dziaania kto niszczy cudze mienie, przeamanie zakazu nie niszcz
przestpstwa z zaniechania polegaj na niespenieniu pewnego obowizku o charakterze
prawnym ustawa i umowa to rda obowizku
przestpstwa z naraenia na niebezpieczestwo, gdy powstaje sytuacja zagraajca
jakiemu dobru:
niebezpieczestwo indywidualne naraenie zdrowia lub ycia jednej okrelonej
jednostki
niebezpieczestwo powszechne naraenie wikszej, nieokrelonej liczby osb lub
mienia duej wartoci
niebezpieczestwo bezporednie konkretne niemale doprowadzenie do wywoania
szkody
niebezpieczestwo abstrakcyjne podmiot hipotetycznie moe utworzy stan
niebezpieczestwa
przestpstwa z naruszenia dobra to wszystkie te sytuacje, gdzie jakie dobro doznaje
uszczerbku (ycie, mienie, dobra idealne zniewaga)
przestpstwa zoone podwjny zamach na dobro lub mienie za pomoc gwat,
bezporedniej przemocy na czowieku lub doprowadzenia go do nieprzytomnoci, groby.
Dualizm zamachu na mienie i na osob
przestpstwa trwae sprawca wywouje jaki stan sprzeczny z prawem, moe go
przerwa ale tego nie czyni
przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem art. 206 KK bigamia (sd uniewania
jedno z maestw)
Strona

przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie sprawca wielokrotnie powtarza dany czyn,
dopiero wtedy ten czyn jest trway (zncanie si)
przestpstwa cige to dwa lub wicej czynw, z ktrych kady podlegaby odrbnej
ocenie jako wyczerpujcy znamiona przestpstwa, gdyby nie to, e zazbiaj si ze sob i
tworz cao
Podmiot przestpstwa
Podmiotem przestpstwa moe by tylko osoba fizyczna, ktra jest zdolna do ponoszenia
odpowiedzialnoci karnej i ktra w chwili popenienia przestpstwa ukoczya 17 lat (art. 10
1 KK)
Podmiotem przestpstwa nie moe by:
osoba niepoczytalna
osoba nieletnia, czyli osoba do 17 roku ycia (wyjtkowo do 16 lat). Czynw
popenionych przez nieletnich nie nazywa si przestpstwami. Nieletni nie podlegaj
odpowiedzialnoci karnej, lecz stosuje si wobec nich rodki przewidziane w ustawie z
1982 roku o postpowaniu w sprawach nieletnich.
Podzia przestpstw
1. Przestpstwa powszechne (kto.....) podmiotem moe by kada osoba
odpowiadajca oglnym cechom podmiotu przestpstwa, tzn. osoba fizyczna, ktra
osigna okrelony wiek.
2. Przestpstwa indywidualne zindywidualizowany podmiot, okrelenie przez ustaw
cechy, ktr powinien posiada podmiot powoduje to, e sprawcami takich przestpstw
mog by tylko osoby posiadajce tak cech (matka, ktra......., onierz, ktry.........)
- Przestpstwa indywidualne waciwe, przy ktrych szczeglna cecha podmiotu
decyduje o bycie przestpstwa. Przestpstwem indywidualnym waciwym jest np.
odmowa wykonania rozkazu (art. 343 KK), apownictwo bierne (art. 228 KK).
- Przestpstwa indywidualne niewaciwe szczeglna cecha podmiotu nie decyduje o
bycie przestpstwa, lecz o stworzeniu jego typu kwalifikowanego lub
uprzywilejowanego, o jego wyszej bd niszej karalnoci.
Podmiotowa strona przestpstwa

Strona podmiotowa przestpstwa (inaczej strona subiektywna) obejmuje zjawiska
psychiczne, ktre towarzysz stronie przedmiotowej, czyli zewntrznemu zachowaniu si
sprawcy, i ktre wyraaj stosunek psychiczny sprawcy do czynu.
Strona podmiotowa jest najwaniejsz przesank winy. Okrelona posta strony podmiotowej
(tzw. forma winy) decyduje o stopniu winy i stopniu spoecznej szkodliwoci czynu.
Teorie winy
Teorie psychologiczne wina jest nagannym stosunkiem psychiki czowieka do
zrealizowanego przeze czynu zabronionego.
Teorie psychologiczne bazoway na przestpstwach umylnych.
Teorie normatywne normatywizm ograniczony. Wina to zarzucalno aktu woli sprawcy,
ktry popeni czyn umylnie lub nieumylnie w sytuacji, gdy nie nastpiy okolicznoci,
ktre ustawa uwaa za usprawiedliwiajce
Teorie finalne win jest zarzucalno, zarzut spotykajcy sprawc w zwizku z
popenieniem czynu. Zarzut ten dotyczy decyzji woli czyli celu zachowania si lub
sposobu zachowania si przy realizacji celu
Formy winy umylnej
Strona

Wedug art. 9 1 KK umylne popenienie czynu zabronionego zachodzi wtedy, gdy sprawca
mia zamiar jego popenienia. Zamiar ten moe wystpi w dwch odmianach jako:
Zamiar bezporedni (dolus directus) - sprawca chce popeni czyn zabroniony;

zamiar bezporedni zachodzi wtedy, gdy sprawca uwiadamiajc sobie, e wypenia
znamiona czynu zabronionego albo e jego zachowanie si moe wypeni te
znamiona - chce jego popenienia. W ramach zamiaru bezporedniego wyrnia si:
zamiar bezporedni nagy, decyzja o zamiarze popenienia czynu zabronionego
podejmowana jest w krtkim czasie, bez szczegowych przemyle, zabjstwo
pod wpywem silnego wzburzenia, zachowanie si na skutek nagych przey
psychicznych
zamiar bezporedni przemylany, powstaje w wyniku trwajcego jaki czas
ksztatowania si decyzji, czsto poczonego e stworzeniem dokadnego planu
popenienia przestpstwa
Zamiar ewentualny (dolus eventualis) zachodzi wtedy, gdy sprawca moliwo

popenienia czynu zabronionego przewiduje i na to si godzi (art. 9 1 KK)
Dodatkowe cechy umylnoci:
Cel, ktrym kieruj si sprawca, np. cel przywaszczenia (art. 278 KK), cel zmuszenia
(224 2 KK)
Motyw, przez motyw rozumie si przeycie psychiczne o charakterze intelektualnym

skaniajce sprawc do popenienia czynu zabronionego
Pobudka, jest przeyciem o charakterze emocjonalnym

Przestpstwa znamienne celem, motywem lub pobudk okrela si w nauce prawa karnego
jako przestpstwa kierunkowe.
Przy umylnoci zarzut dotyczy samej treci woli (sprawca chce le, godzi si na zo), przy
nieumylnoci sposobu powzicia decyzji woli (naleytej oceny sytuacji, nie zastanawia si
nad sytuacj)
Formy winy nieumylnej
Przesank odpowiedzialnoci za przestpstwo nieumylne jest naruszenie zasady
ostronoci.
czyn zabroniony jest popeniony nieumylnie, jeeli sprawca, nie majc zamiaru jego
popenienia, popenia go jednak na skutek niezachowania ostronoci wymaganej w
danych okolicznociach... - art. 9 2 KK
Nieumylno wystpuje w dwch postaciach: lekkomylnoci i niedbalstwa, i rni si od
umylnoci brakiem po stronie sprawcy woli popenienia czynu zabronionego.
Lekkomylno zachodzi, gdy sprawca moliwo popenienia czynu zabronionego
przewiduje, lecz bezpodstawnie przypuszcza, e tego uniknie, sprawca nie akceptuje
moliwoci popenienia czynu zabronionego
Niedbalstwo to najnisza posta nieumylnoci i polega na tym, e sprawca moliwoci
popenienia czynu zabronionego nie przewiduje, cho mgby i powinien przewidzie.
Przestpstwa nieumylne charakteryzuj si niezachowaniem ostronoci. Nie ma zbrodni
nieumylnej, moe wchodzi w rachub nieumylny wystpek (wina nieumylna)
Nastawienie mieszane (wina kombinowana) (culpa dolo exorta)
Strona

Mieszany charakter winy polega na tym, e cz znamion przestpstwa objta jest zamiarem
sprawcy, a druga cz tylko win nieumyln.
Sprawca przestpstwa umylnego ponosi surowsz odpowiedzialno, ktr ustawa uzalenia
od okrelonego nastpstwa czynu, jeeli co najmniej powinien by i mg nastpstwo
przewidzie. Chodzi wiec wycznie o przestpstwa kwalifikowane ze wzgldu na nastpstwa
czynu
Wina kombinowana ma miejsce gdy przestpstwo podstawowe jest objte umylnoci
(zamiarem bezporednim lub ewentualnym) natomiast nastpstwo czynu objte jest
nieumylnoci, przestpstwa z winy kombinowanej traktujemy jako przestpstwa umylne;
s to przestpstwa kwalifikowane przez nastpstwa.
Okolicznoci wyczajce odpowiedzialno karn

Okolicznoci, w ktrych odpowiedzialno karna nie nastpuje, mimo e mamy do czynienia
z czynem naruszajcym (czasem pozornie naruszajcym) prawo karne, mog by rnego
rodzaju. Kodeks karny zawiera szereg uregulowa, na mocy ktrych nie nastpuje ukaranie
sprawcy, mimo e popeni przestpstwo. Nale do nich np. przedawnienie, warunkowe
umorzenie.
Okolicznoci te mona podzieli na trzy grupy:
1. okolicznoci wyczajce win
2. okolicznoci wyczajce bezprawno czynu
3. okolicznoci wyczajce spoeczn szkodliwo czynu
Okolicznoci wyczajce win
1. Nieletnio nieletni moe ponosi odpowiedzialno karn od 17 roku ycia (w
pewnych przypadkach od ukoczenia 16 roku ycia). Czowiek w pewnym wieku nie jest
zdolny do przewinienia poniewa nie osign dostatecznego rozwoju intelektualnego
(brak waciwego wartociowania dobra i za). Nieletnimi zajmuj si sdy rodzinne,
ktre wszczynaj postpowanie w sprawie nieletniego a nie przeciwko niemu. Czasami
zostaje przeprowadzone tylko postpowanie wyjaniajce. Przyczyny wszczcia
postpowania:
popenienie przestpstwa przeciwko mieniu, porzdkowi i bezpieczestwu publicznemu,
demoralizacja
postpowanie opiekuczo wychowawcze dotyczy nieletnich przed 13 rokiem ycia
a do 18 roku ycia, stosuje si tu:
rodki dorane: dozr, kaucja, umieszczenie w pogotowiu opiekuczym, w schronisku
dla nieletnich na czas postpowania
rodki wychowawcze: upomnienie, dozr kuratora lub rodzicw, zakad
wychowawczy, naoenie ronych obowizkw (nauka, naprawienie szkody),
umieszczenie w rodzinie zastpczej, przepadek rzeczy
postpowanie poprawcze jest stosowane, gdy popeniony czyn by czynem karalnym w
postaci przestpstwa, ktremu towarzyszy wysoki stopie demoralizacji. Do
postpowania poprawczego siga si gdy wobec nieletniego byy ju wczeniej stosowane
rodki wychowawcze. W zakadzie poprawczym mona przebywa do 21 roku ycia.
Mona stosowa postpowanie poprawcze bezwzgldne w zakadzie poprawczym lub w
zawieszeniu.
Postpowanie z zastosowaniem rodkw leczniczych jest rzadko wykorzystywane w
wyjtkowych wypadkach ma miejsce leczenie psychiatryczne lub neurologiczne (gdy
choroba psychiczna, niedorozwj umysowy)
Strona

Wobec nieletnich nie stosuje si kary z wyjtkiem:
- sprawcy, ktry w czasie by nieletni, ale wyrok zapada gdy jest ju penoletni
- gdy nie rozpoczto wykonywania postpowania poprawczego w zakadzie
poprawczym przed 18 rokiem ycia
2. Niepoczytalno i poczytalno ograniczenia
Niepoczytalno oznacza brak moliwoci rozpoznawania znaczenia swego czynu lub
pokierowania swym postpowaniem, ktry zachodzi w chwili czynu i spowodowany jest
upoledzeniem umysowym, chorob psychiczn lub innym zakceniem czynnoci
psychicznych.
Niepoczytalno jest to instytucja prawno karna i oznacza gbokie odchylenie od
normy ycia psychicznego, nie pozwalajce na przypisanie winy sprawcy czynu
zabronionego. Niepoczytalny jest ten, kto z powodu niedorozwoju umysowego, choroby
psychicznej lub innego rodzaju zaburze nie moe rozpozna szkodliwoci czynu lub
pokierowa swoim zachowaniem. Istotny jest tu stan psychiczny czowieka w chwili
czynu.
Niedorozwj umysowy jest to zatrzymanie si rozwoju czowieka
- niedorozwj gboki (IQ do 20)
- niedorozwj znaczny (IQ do 30) \tzw. Idiotyzm - cakowite wyczenie poczytalnoci
po opinii biegych psychiatrw
- niedorozwj umiarkowany (IQ 35 60)\tzw. imbecylizm - poczytalno ograniczona
w stopniu znacznym
- niedorozwj lekki (IQ 50 67)\tzw. tpota poczytalno ograniczona
Poczytalno ograniczona - nie wycza odpowiedzialnoci winy stan poczytalnoci w
znacznym stopniu ograniczonej. Sprawca dziaajcy w takim stanie popenia wic
przestpstwo i ponosi odpowiedzialno karn. Ograniczenie poczytalnoci wpywa
jednak na stopie winy, powodujc jego obnienie.
Wprowadzenie si w stan odurzenia w szczeglny sposb uregulowane zostay sytuacje
(art. 31 3 KK), w ktrych mamy doczynienia z niepoczytalnoci sprawcy w chwili
czynu lub znacznym ograniczeniem poczytalnoci, ale wynikaj one z wprawienia si
sprawcy w stan nietrzewoci lub odurzenia innym rodkiem. W takim przypadku
sprawca ponosi odpowiedzialno wedug oglnych zasad, tak jakby by w peni
poczytalny w chwili czynu. Musz tu by spenione cznie dwa warunki:
- sprawca wprawi si w stan nietrzewoci lub odurzenia i
- sprawca przewidywa lub mg przewidzie, e wprawiajc si w taki stan wywoa
u siebie niepoczytalno lub znaczne ograniczenie poczytalnoci
3. Bd jest klasyczn okolicznoci wyczajc win, jest on znieksztaceniem
rzeczywistoci, odwrceniem umylnoci, wycza win szczeglnie umyln.
Bd co do faktu to bd co do pewnych zdarze faktycznych, czyli sytuacja gdy
zachodzi rozbieno pomidzy jakim fragmentem rzeczywistoci a wyobraeniem o
nim sprawcy. Bd co do faktu moe dotyczy zarwno przedmiotu jak i przedmiotowej
strony czynu, a take samego podmiotu ale nigdy podmiotowej strony przestpstwa. Moe
to by bd co rzeczy, ale nie moe mie miejsca bd co do osoby.
Bd co do faktu wycza odpowiedzialno za przestpstwo umylne, czasem
nieumylne.
Bd co do sposobu, uycia rodka nieostrono, niestaranno popenienia czynu.
Strona

4. Niewiadomo bezprawnoci czynu (bd co do prawa) to nieznajomo przepisw
prawa. Niewiadomo bezprawnoci czynu nie wycza odpowiedzialnoci jeeli
sprawca mg bdu unikn, ale ustawa w konkretnych wypadkach pozwala na
nadzwyczajne zagodzenie kary.
5. Rozkaz przeoonego
Okolicznoci wyczajce karn bezprawno czynu
To takie, przy ktrych czyn wypeniajcy znamiona przestpstwa nie jest jednak w
rzeczywistoci przestpstwem, poniewa na mocy przepisu prawnego lub utartej praktyki
dziaania takie uwaane s za zgodne z prawem. W literaturze prawnokarnej uywana jest
czsto w stosunku do tych okolicznoci nazwa kontratypy. Kontratypy to okolicznoci
wyczajce odpowiedzialno, s one przestpstwem ale mao szkodliwym, o minimalnym
adunku ujemnym.
Do kontratypw zaliczamy nastpujce okolicznoci:
1. stan wyszej koniecznoci
2. obrona konieczna
3. rozkaz
4. ostateczna potrzeba
5. dopuszczalne ryzyko
6. zabiegi lecznicze i nielecznicze
7. dziaanie w granicach swoich praw i obowizkw
8. samopomoc legalna
9. zwyczaj
10. uprawianie sportu
11. zgoda pokrzywdzonego
1. Stan wyszej koniecznoci nie popenia przestpstwa ten, kto dziaa w celu uchybienia
bezporedniego niebezpieczestwa grocego dobru spoecznemu lub jakiemukolwiek
dobru jednostki, jeeli niebezpieczestwa nie mona inaczej unikn, a dobro powicone
nie przedstawia wikszej wartoci ni dobro chronione
2. Obrona konieczna nie popenia przestpstwa ten, kto odpiera bezporedni bezprawny
(atak) zamach na jakiekolwiek dobro spoeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki.
Zamach to kade zachowanie si czowieka zmierzajce do naruszenia cudzego dobra lub
zagroenia tego dobra. Moe on polega na zaniechaniu czciej na dziaaniu. Przy
obronie koniecznej zamach musi by bezporedni: blisko czasowa i blisko
miejscowa.
3. Rozkaz nie popenia przestpstwa ten, kto dopuszcza si czynu zabronionego, bdcego
wykonywaniem rozkazu. Ponosi on jednak odpowiedzialno karn, jeeli wiedzia albo
co najmniej godzi si na to, e wykonujc rozkaz popeni przestpstwo. Ten, kto wyda
rozkaz przestpczy odpowiada za sprawstwo czynu
4. Ostateczna potrzeba ma miejsce w stosunkach wojskowych i uzasadnia naruszenie
dobra prawnego onierza w celu wymuszenia posuchu dla dyscypliny wojskowej. Jest
to zastosowanie przymusu w celu wymuszenia posuchu dla rozkazu i zastosowanie
przymusu w sytuacji bojowej
5. Dopuszczalne ryzyko nie popenia przestpstwa ten, kto w celu przysporzenia korzyci
gospodarce albo w celu przeprowadzenia eksperymentw badawczych, leczniczych,
technicznych lub ekonomicznych, dziaajc w granicach ryzyka, ktre wg aktualnego
stanu wiedzy jest dopuszczalne, sprowadza niebezpieczestwo szkody lub doprowadza do
jej powstania jeeli spodziewana korzy ma istotne znaczenie gospodarcze, poznawcze
Strona
6.
7.
8.
9.
lub lecznicze, oczekiwanie jej osignicia jest uzasadnione, przy czym zostay zachowane
zasady ostronego postpowania, a prawdopodobiestwo korzyci powanie przekracza
prawdopodobiestwo mogcej wynikn szkody.
Zabiegi lecznicze i nie lecznicze czynno lecznicza, niezalenie od jej wyniku,
wycza przestpczo czynu przeciwko yciu i zdrowiu, jeeli bya dokonana zgodnie ze
wspczesnym stanem wiedzy i nauki lekarskiej oraz podjto j w celu zapobieenia
chorobie, rozpoznania choroby lub jej zwalczania. Czynno ta powinna by podjta za
zgod osoby zainteresowanej. Ustawa o zawodzie lekarza z 1997 roku mwi, e dla
pobrania organu z organizmu ywego czowieka konieczna jest droga sdowa za
wyjtkiem pobrania tkanek, ktre si regeneruj, mwi te e organy ludzkie nie mog
by przedmiotem handlu.
Dziaanie w granicach swoich praw i obowizkw kada czynno subowa
(uprawnienia i obowizki subowe) podjta w celu wykonywania naoonego przez
ustaw obowizku lub przyznanego uprawnienia jest pozbawiona przedmiotowych cech
przestpstwa (celnik dokonuje rewizji, policjant zatrzymuje podejrzanego)
Samopomoc legalna w zasadzie samopomoc zakazana przez prawo, jednostka nie moe
wykonywa czynnoci zastrzeonych dal organ organw cigania i wymiaru
sprawiedliwoci.
Zwyczaj uprawnienie do karcenia ma wielowiekow tradycj, ale zakres, w jakim
karcenie wycza karn odpowiedzialno czynu ulega staemu ograniczeniu uprawnienie
do karcenia dzieci tradycja przyznaje rodzicom oraz wychowawcom i nauczycielom. Ma
to by karcenie sowne a nie fizyczne. Karcenie jest dopuszczalne gdy nie zagraa
rozwojowi fizycznemu i psychicznemu wychowanka, ma zwizek z konkretnym
przejawem zachowania si karconego a karccy dziaa w celu wychowawczym.
Okolicznoci wyczajce spoeczn szkodliwo czynu

Do tej kategorii naley tylko jedna okoliczno, mianowicie tzw.
Znikoma spoeczna szkodliwo czynu (art. 1 2 KK) wedug tego artykuu nie stanowi
przestpstwa czyn, ktrego spoeczna szkodliwo jest znikoma.
Formy popenienia przestpstwa

Formy stadialne stanowi roszczenie odpowiedzialnoci karnej w sensie przedmiotowym.
S to: zamiar, przygotowanie, usiowanie i dokonanie. Karalne jest wic nie tylko dokonanie,
ale wszystko co jest przed nim z wyjtkiem zamiaru (za myli si nie karze)
Formy zjawiskowe stanowi roszczenie odpowiedzialnoci karnej w sensie podmiotowym
z bezporedniego wykonawcy na inne osoby z nim wsppracujce. Karze si wic za
podeganie i pomoc.
Formy stadialne przestpstwa
1. Przygotowanie zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popenienia przestpstwa nabywa
lub przysposabia rodki, zbiera informacje lub sporzdza plan dziaania lub te podejmuje
inne podobne czynnoci majce stworzy warunki do przedsiwzicia czynu
zmierzajcego bezporednio ku dokonaniu, albo wchodzi w porozumienie z inn osob
celem popenienia przestpstwa. Przygotowanie jest czynem umylnym. Przygotowanie
jest karalne jedynie wwczas, gdy tak stanowi ustawa, jest to nieliczna grupa przestpstw:
- zdrada Ojczyzny; zamach na niepodlego, ustrj RP, szpiegostwo
- przestpstwa godzce w bezpieczestwo powszechne
- faszowanie dokumentw i pienidzy
- przestpstwa skierowane przeciwko zasadom dyscypliny wojskowej
Nie podlega karze za przygotowanie przestpstwa ten, kto dobrowolnie od niego
odstpi. Ustawa pewne rodzaje czynnoci przygotowawczych traktuje jako przestpstwo
Strona

dokonane (art. ....... ten, kto w celu rozpowszechnienia sporzdza, przesya pisma
pornograficzne...)
2. Usiowanie ma miejsce gdy, kto w zamiarze popenienia czynu zabronionego,, swoim
zachowaniem zmierza bezporednio ku jego dokonaniu, ktre jednak nie nastpuje.
Elementy usiowania:
O charakterze pozytywnym
- zamiar popenienia czynu zabronionego: nie ma usiowania nieumylnego lub o
nastawieniu mieszanym. Moe dopuci si usiowania w zamiarze bezporednim lub
ewentualnym
- zachowanie zmierzajce bezporednio ku dokonaniu: usiowanie zawsze zmierza
bezporednio ku dokonaniu czynu i moe polega na dziaaniu lub zaniechaniu.
Mona usiowa popeni przestpstwo materialne lub formalne.
O charakterze negatywnym
- nie dokonanie czynu: element ten rozgranicza usiowanie od dokonania zachowanie
si sprawcy nie doprowadzio do zamierzonego rezultatu
usiowanie zakoczone
usiowanie nie zakoczone: formy usiowania zaniechanego lub zupenego
usiowanie nieudolne (niemoliwe) gdy uyto niewaciwego rodka
usiowanie kwalifikowane gdy sprawca zmierzajc do naruszenia jednego dobra nie
narusza go, ale narusza inne dobro
Usiowanie popenienia wszystkich przestpstw jest karalne.
Uzasadnienie karalnoci usiowania:
- przedmiotowe (obiektywne) karalno usiowania jest uzasadniona, gdy powstao
realne zagroenie dla dobra prawnego
- podmiotowe (subiektywne) karalno usiowania jest uzasadniona, gdy podmiot
ujawni niebezpieczne nastawienie woli, nawet gdyby dokonanie przestpstwa byo
niemoliwe.
Zjawiskowe postacie przestpstwa
1. wspsprawstwo to dokonanie czynu zabronionego przez co najmniej dwie osoby, ktrych
dziaania mog si pokrywa lub wzajemnie dopenia. Wspsprawstwo zakada
porozumienie osb wspdziaajcych
- element podmiotowy: porozumienie czyli szczegowe uzgodnienie dziaania, plan
dziaania, podzia rl co stanowi czynnik wicy sprawcw. Czasem jest to tylko
porozumienie dorozumiane (gestami, znakami)
- element przedmiotowy: wsplne wykonanie czynu zabronionego. Jest to kady udzia
w czynie zabronionym, nie wane mniejszy czy wikszy. Jest to na og przestpstwo
umylne, rzadko nieumylne.
2.
sprawstwo kierownicze
- dotyczy przestpczoci zorganizowanej, a te kto kieruje przestpstwem, mimo e nie
realizuje znamion czynu zabronionego odpowiada jako wspsprawca, organizator
przestpstwa
- moe to by rwnie zlecenie przestpstwa nieletniemu, wykonawca jest tylko jakby
narzdziem w rku osoby kierujcej wykonaniem czynu. Nie jest to podeganie ale
sprawstwo lub wspsprawstwo
3. podeganie i pomocnictwo podegacz i pomocnik popeniaj przestpstwa, nakaniajc
lub wspierajc osob, ktra ma by lub jest wykonawc czynu. Odpowiedzialno podegacza
i pomocnika jest, w zasadzie , niezalena od odpowiedzialnoci sprawcy, cho czasami
istnieje tu pewna ograniczona zaleno (konstrukcja akcesoryjna uzalenienie
odpowiedzialnoci podegacza i pomocnika od odpowiedzialnoci sprawcy)
Strona

Istota podegania polega na oddziaywaniu na wol drugiej osoby w kierunku popenienia
przez ni czynu zabronionego. Podegaczem jest ten, kto chcc, aby inna osoba dokonaa
czynu zabronionego, nakania j do tego. Nakania mona w rny sposb: prob, grob,
poleceniem, obietnic korzyci, posugujc si sowem, pismem. Podega mona tylko przez
dziaanie.
- element podmiotowy: zamiar bezporedni, dziaanie umylne
- element przedmiotowy: namawianie do czynu, dziaanie
Podeganie musi by cile oznaczone, skierowane do konkretnej osoby i konkretnie
sformuowane.
Pomocnictwem jest zachowanie uatwiajce dokonanie przez sprawc czynu zabronionego.
- pomocnictwo fizyczne: gdy pomocnik dostarcza rodkw, narzdzi
- pomocnictwo psychiczne: w zalenoci od charakteru przestpstwa ma rne
nasilenie, ale polega udzieleniu rad i wsparcia psychicznego.
Pomocnictwo to z reguy dziaanie ale moe te polega na zaniechaniu. Pomocnictwo moe
mie posta zamiaru bezporedniego lub ewentualnego.
Odpowiedzialno podegacza, pomocnika:
- odpowiedzialno samoistna: podegacz, pomocnik odpowiada samodzielnie za
swj czyn (podeganie, pomoc) a nie za udzia w cudzym przestpstwie
- odpowiedzialno na zasadzie indywidualizacji winy: podegacz, pomocnik
odpowiadaj w granicach swych zamiarw, nie odpowiadaj za to co popeni
podegany szczeglnie jeli popeni wicej (podegacz namawia do kradziey
zwykej a podegany popeni rozbj) ale jeli podegacz namawia do kradziey
z wamaniem a podegany popeni kradzie zwyk to podegacz ponosi cisz
kar.
- Odpowiedzialno niezalena: dwa wymiary
Podeganie moe by nieskuteczne, ale mimo to podegacz ponosi
odpowiedzialno za swj czyn (sd moe dokona nadzwyczajnego zagodzenia
kary)
Podegany moe by osob nieletni lub niepoczytaln w zwizku z czym nie
ponosi odpowiedzialnoci. Podegacz jednak zawsze ponosi odpowiedzialno.
Podeganie, pomocnictwo do przestpstwa nieumylnego rzadko brane jest pod uwag, na
og jest traktowane jako sprawstwo lub wspsprawstwo
Podeganie, pomocnictwo do przestpstwa indywidualnego:
- Zasada indywidualizacji odpowiedzialnoci: przestpstwo indywidualne moe
popeni tylko osoba posiadajca pewn waciwo, cech indywidualizujc,
ktra jest nieprzenoszalna i zaostrza lub agodzi odpowiedzialno za czyn.
Podegacz, pomocnik ponosz odpowiedzialno za podeganie, pomocnictwo
mimo, e tej cechy nie posiadaj.
- Przy przestpstwach indywidualnych waciwych sprawca ponosi wiksz
odpowiedzialno ni podegacz (podeganie do podstawowego typu
przestpstwa)
- Przy przestpstwach indywidualnych niewaciwych, gdy posiadanie przez
sprawc wymaganej waciwoci jest warunkiem odpowiedzialnoci za
przestpstwo kwalifikowane, a podegacz, pomocnik zdawa sobie spraw z
posiadania przez podeganego cechy indywidualizujcej. Podegacz, pomocnik
ponosi wiksz odpowiedzialno (podeganie do przestpstwa kwalifikowanego)
Podzia przestpstw
1. kryterium podziau ze wzgldu na stopie spoecznego niebezpieczestwa czynu i
przewidzianych kar:
- zbrodnie (od 3 lat i wicej)
Strona

- wystpki (od 3 miesicy)
2. kryterium podmiotu przestpstwa (sprawcy)
- przestpstwa indywidualne (waciwe, niewaciwe)
- przestpstwa powszechne
3. kryterium odpowiedzialnoci
- przestpstwa podstawowe; odpowiedzialno zasadnicza
- przestpstwa kwalifikowane; obostrzona odpowiedzialno
- przestpstwa uprzywilejowane; zagodzona odpowiedzialno
4. kryterium ze wzgldu na ksztat czynu zabronionego
- przestpstwa materialne
- przestpstwa formalne
- przestpstwa materialne cite
- przestpstwa z dziaania
- przestpstwa z zaniechania
- przestpstwa z naruszenia dobra
- przestpstwa z naraenia dobra na niebezpieczestwo
- przestpstwa zoone
- przestpstwa trwae
- przestpstwa jednorazowe z trwaym skutkiem
- przestpstwa o zbiorowo oznaczonym czynie
- przestpstwa cige
5. kryterium ze wzgldu na tryb cigania
- przestpstwa publiczno skargowe; cigane z urzdu
- przestpstwa prywatno skargowe; cigane z oskarenia prywatnego
6. kryterium winy
- przestpstwa umylne
- przestpstwa nieumylne
Jedno wielo czynw. Zbieg przepisw, zbieg przestpstw.
Czyn czowieka to ruch lub zesp ruchw albo powstrzymanie si od dziaania, posiadajce
okrelone znaczenie spoeczne. Ramy czynu ograniczone s do pewnego zdarzenia, ktre
rozgrywa si w warunkach zawartoci czasowej i miejscowej.
Jedno czynu jeden czyn moe stanowi tylko jedno przestpstwo.
Zbieg przepisw ustawy polega na tym, e jeden czyn wypenia znamiona okrelone w kilku
przepisach. Sd skazuje za przestpstwo (zoone) na podstawie wszystkich zbiegajcych si
przepisw (art. ......). Jeden czyn moe narusza kilka przepisw.
Zbieg przepisw ma miejsce jeli sprawca narusza jednym czynem kilka przepisw i
wywouje wielo ocen prawnych.
Pozorny zbieg przepisw zachodzi, gdy:
- czyn wypenia znamiona przepisu oglnego i przepisu szczeglnego; nie jest to
zbieg przepisw gdy obowizuje zasada, e przepis szczeglny wycza
zastosowanie przepisu oglnego
- czyn sprawcy wypenia znamiona przepisu podstawowego i przepisu posikowego
(subsydiarnego); przepis posikowy nie ma zastosowania, zostaje wyczony przez
przepis podstawowy
- przestpstwo popenione przez sprawc obejmuje swoimi ramami czynnoci
poprzedzajce je lub nastpujce po nich (kto zabija czowieka czsto niszczy
jego ubranie); nie jest to zbieg przepisw, czyn ten jest czci przestpstwa
konsumpcja
Strona

Przestpstwo trwae charakteryzuje si tym, e czyn sprawcy polega na utrzymaniu przez
jaki czas, wbrew cicemu na nim obowizkowi, stanu karnie bezprawnego. Przestpstwa
trwae mona podzieli na dwie grupy:
- przestpstwa polegajce na zaniechaniu wykonania obowizku do dziaania (nie
udzielenie pomocy czowiekowi, ktremu grozi niebezpieczestwo)
- wytworzenie okrelonej, zabronionej przez prawo sytuacji (pozbawienie
czowieka wolnoci) oraz nie dokonanie czynnoci odwracajcej t sytuacj
Idealny zbieg przepisw tyle bytw prawnych ile naruszonych norm prawnych. Jeden czyn
moe stanowi wielo przestpstw przez naruszenie kilku norm prawnych; jedno
przestpstwo wg kodeksu karnego inne wg kodeksu wykrocze lub kodeksu karnego
skarbowego. W tym wypadku s prowadzone rwnoczenie dwa postpowania, forma ta ma
zastosowanie tylko na styku norm.
Techniki rozwizywania zbiegu przepisw:
- zbieg przepisw wyszego rzdu (eliminacyjny zbieg przepisw) wg kodeksu
wykrocze kwalifikacji prawnej czynu dokonuje si z najsurowszego przepisu,
kara zasadnicza jest orzekana z tego przepisu, za kary dodatkowe mog by
stosowane ze wszystkich zbiegajcych si przepisw. W wyroku ujty jest tylko
przepis najsurowszy jako podstawa wymiaru kary
- kumulatywny zbieg przepisw jeeli sprawca narusza kilka przepisw to
wszystkie one musz wystpi przy kwalifikacji prawnej czynu, jednak kar
orzeka si wg przepisu najsurowszego. Rnica polega na tym, e w
eliminacyjnym zbiegu nie jest zapisany w wyroku fakt zbiegu przepisw, za w
kumulatywnym zbiegu, w wyroku zapisane s wszystkie przestpstwa i wszystkie
przepisy wg ktrych bya podjta kwalifikacja
Reguy redukcji wieloci ocen w prawie karnym:
- regua specjalnoci: przepis szczeglny wycza oglny
- regua konsumpcji: przepis pochaniajcy uchyla pochaniany
- regua subsydiarnoci: przepis zasadniczy uchyla przepis posikowy
Wielo czynw to powtarzajce si zachowania sprawcy, to dopuszczenie si sprawcy

wielu czynw. Moe to by jedno przestpstwo, na og jednak wielo czynw prowadzi do
wieloci przestpstw.
Przestpstwo cige to dwa lub wicej czynw, z ktrych kady podlegaby odrbnej ocenie
jako wyczerpujcy znamiona przestpstwa, gdyby nie to, e zazbiaj si one ze sob, tworz
wspln cao.
Cigo przestpstwa ma miejsce, gdy zachowania sprawcy godz w to samo lub zblione
dobro prawne, gdy pomidzy poszczeglnymi czynami istnieje pewna blisko czasowa,
blisko miejscowa, blisko sposobu i skutkw popenienia czynw.
Przy cigu przestpstw nie podzielnych wyrokiem moe by orzekana kara czna.
Kryteria kary cznej:
- nie moe by nisza od kary najsurowszej
- nie moe by wysza od sumy kar
- nie moe by wysza ni 15 lat (15-lat granica rodzajowa kary pozbawienia
wolnoci)
Strona

Przy karze cznej praktycznie nie stosuje si warunkowego zawieszenia. Jeeli sprawca jest
sdzony w rnych sdach jednoczenie lub po sobie to kar orzeka sd ostatni i najwyszy
na podstawie wydanych wyrokw.
IV.
NAUKA O KARZE
Pojcie i istota kary

Nikt rozsdny nie karze tylko dlatego, e popeniono przestpstwo ale take po to aby
ich nie popenia Seneka
Kara jest prawn i spoeczn konsekwencj popenienia przestpstwa. Ma charakter osobisty.
Kara jest rodkiem przymusu stosowanego przez pastwo, jest reakcj ze strony
uprawnionego organu pastwowego za czyn zabroniony, zawiniony przez sprawc. Kara ma
sprawia dolegliwo sprawcy przestpstwa.
Dolegliwo stanowi istot kary a jej stopie moe by rny, od pozbawienia ycia do
ograniczenia wolnoci lub grzywny.
W prawie karnym mwic o karze mamy na myli tzw. kar kryminaln.
Kara kryminalna to osobista dolegliwo ponoszona przez sprawc jako odpata za
popenione przestpstwo, wyraajca potpienie popenionego przez niego czynu, i
wymierzana w imieniu pastwa przez sd.
Teorie kary:
1. Bezwzgldne (absolutne, odpatne, odwetowe) teorie kary celem kary jest odpata za
przestpstwo, kara jako zaspokojenie spoecznego poczucia sprawiedliwoci, kara jest
wspmierna do czynu sprawcy.
2. Wzgldne (utylitarne, porzytkowe) teorie kary celem kary jest przeszkodzenie
winnemu w popenieniu przestpstw i odstraszenie innych. Kara nie tylko jako odpat ale
suy take jako dziaanie poprawcze, wychowawcze i odstraszajce.
3. Mieszane teorie kary kara jako odwet za czyn sprawcy, wspmierno kary do ciaru
czynu, ale kara ma rwnie realizowa cele zapobiegawcze, szczeglno i oglno
prewencyjne, kara jako dziaanie poprawcze i wychowawcze.
Oglne dyrektywy wymiaru kary
1. Dyrektywa prewencji oglnej ktra ma na celu aby wymierzana kara przyczynia si
do umocnienia waciwej postawy spoeczestwa, wytworzya w nim przekonanie, e
popenienie przestpstw spotyka si z odpowiednia reakcj (odstraszanie) oraz pogbia
ujemn ocen dla zachowania sprawcw
2. Dyrektywa prewencji szczeglnej ma na celu zachowanie zapobiegawcze i
wychowawcze w stosunku do sprawcy, zastosowanie takiego rodka, ktry powstrzyma
skazanego od powrotu do przestpstwa oraz zapewni jego popraw.
- przesanka dotyczca czynu, charakterystyka czynu, nastpstwa i wszystko to co z
czynem si czy
- okrelenia dotyczce podmiotu, sprawcy, jego osobowo zachowanie si
- zakres strony podmiotowej, motywy ktrymi sprawca si kierowa, elementy
istotne wpywajce na wymiar kary
Dyrektywa stopnia winy wspmierno kary do stopnia ciaru naruszenia prawa
Strona

Katalog kar i rodkw karnych
W polskim prawie karnym katalog kar zawiera art. 32 KK. S to:
1. Grzywna
2. Ograniczenie wolnoci
3. Pozbawienie wolnoci
4. 25 lat pozbawienia wolnoci
5. Doywotnie pozbawienie wolnoci
Ad. 1 Kara grzywny wystpuje wspczenie w dwch zasadniczych formach. Moe
mianowicie by:
- grzywn kwotow, polega ona na tym, e sd wskazuje w wyroku wysoko
kwoty pieninej, ktr skazany ma obowizek uici na rzecz Skarbu Pastwa
- grzywn orzekan w stawkach dziennych, mona wyrni dwa etapy jej
orzekania. W pierwszym sd okrela liczb stawek dziennych (np. 150), na ktr
skazuje oskaronego, w drugim okrela w jednostkach pieninych wysoko
stawki dziennej. By obliczy wysoko wymierzonej w ten sposb grzywny,
naley pomnoy liczb stawek dziennych przez wysoko stawki
KK z 1997 roku zrezygnowa z tradycyjnej grzywny kwotowej na rzecz grzywny w stawkach
dziennych. Wg art. 33 1 KK, grzywn wymierza si w granicach od 10 do 360 stawek
dziennych. Natomiast wysoko pojedynczej stawki dziennej ustala si w granicach od 10 z
do 2000 z, przy czym ustalajc jej wysoko sd bierze pod uwag dochody sprawcy, jego
warunki osobiste i rodzinne, stosunki majtkowe i moliwoci zarobkowe.
Ad. 2 Kara ograniczenia wolnoci trwa najkrcej 1 miesic, najduej 12 miesicy (art. 34
1 KK). Ograniczenia wolnoci osoby skazanej na t kar wylicza art. 34 2 KK. Skazany w
czasie odbywania kary:
- nie moe bez zgody sdu zamieni miejsca staego pobytu
- jest obowizany do wykonywania pracy wskazanej przez sd
- ma obowizek udzielenia wyjanie dotyczcych przebiegu odbywania kary
Ad. 3 Kara pozbawienia wolnoci wedug art. 37 KK kara ta trwa najmniej 1 miesic, a
najduej 15 lat. Wymierza si j w latach i miesicach.
Ad. 4 Kara 25 lat pozbawienia wolnoci kar t wprowadzi KK z 1969 roku zastpujc ni
kar doywotniego pozbawienia wolnoci. Jest ona rodzajem kary tzw. terminowego
pozbawienia wolnoci, ma ona gwnie charakter izolacyjny, zabezpieczajcy spoeczestwo
przed niebezpiecznymi sprawcami powanych przestpstw.
Ad. 5 Kara doywotniego pozbawienia wolnoci ponownie j wprowadzono w 1995 roku,
kara ta moe trwa, zgodnie z jej nazw do koca ycia skazanego. Skazanie na doywocie
nie wyklucza jednak stara o uaskawienie, moliwe jest te przedterminowe warunkowe
zwolnienie po odbyciu 25 lat kary (art. 78 3 KK). Kary doywotniego pozbawienia
wolnoci nie stosuje si wobec sprawcy, ktry w czasie popenienia przestpstwa nie
ukoczy 18 lat.
W 1985 roku postanowiono oficjalnie znie kar mierci.
Kodeks nie zna, przewidzianego w poprzednio obowizujcych przepisach, podziau na kary
zasadnicze i dodatkowe. Miejsce tych ostatnich zajy natomiast tzw. rodki karne,
wyliczone w art. 39 KK.
rodkami karnymi s:
1. Pozbawienie praw publicznych
2. Zakaz zajmowania okrelonego stanowiska, wykonywania okrelonego zawodu lub
prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej
3. Zakaz prowadzenia pojazdw
Strona

4.
5.
6.
7.
8.
Przepadek przedmiotw
Obowizek naprawienia szkody
Nawizka
wiadczenie pienine
Podanie wyroku do publicznej wiadomoci
rodki karne mona podzieli na wymierne w czasie (pozbawienie praw i zakazy

wymienione w art. 39 1-3 KK) i rodki karne jednorazowe (art. 39 4-8 KK). rodki
karne wymierne w czasie orzeka si na okres od roku do 10 lat (art. 43 1 KK). Okres ten
biegnie od uprawomocnienia si wyroku, z tym e nie biegnie on w czasie odbywania kary
pozbawienia wolnoci, chociaby orzeczonej za inne przestpstwo (art. 43 2 KK). W
przypadku orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdw okres, na ktry orzeczono zakaz, nie
biegnie do chwili zwrotu przez skazanego dokumentu uprawniajcego do prowadzenia
pojazdu (art. 43 3 KK).
Ad.
1 Pozbawienie praw publicznych polega na utracie przez skazanego pewnych

uprawnie. Moemy wyrni dwie grupy traconych przez skazanego uprawnie.
Pierwsza grupa dotyczy uprawnie zwizanych z dziaalnoci w sferze publicznej.
Skazany traci wic:
- czynne i bierne prawo wyborcze do organw wadzy publicznej, organw
samorzdu zawodowego lub gospodarczego
- prawo do udziau w wymiarze sprawiedliwoci (a wic prawo wykonywania
funkcji sdziego, awnika, prokuratora, obrocy, czonka kolegium do spraw
wykrocze)
- prawo do penienia funkcji w organach i instytucjach pastwowych i samorzdu
terytorialnego lub zawodowego
- skazany traci te posiadany stopie wojskowy i powraca do stopnia szeregowca
Druga grupa uprawnie traconych w razie orzeczenia pozbawienia praw publicznych
obejmuje:
- utrat orderw, odznacze i tytuw honorowych
- utrat zdolnoci do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw
Ad. 2 Zakaz zajmowania okrelonego stanowiska, wykonywania okrelonego zawodu
lub prowadzenia okrelonej dziaalnoci gospodarczej wedug art. 41 KK sd moe
orzec zakaz zajmowania okrelonego stanowiska lub wykonywania okrelonego
zawodu, jeeli:
- sprawca przy popenieniu przestpstwa naduy stanowiska lub zawodu
- okaza, e dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraa
istotnym dobrom chronionym prawem
Ad. 3 Zakaz prowadzenia pojazdw morze by orzeczony (art. 42 1 KK) w razie skazania
osoby uczestniczcej w ruchu za przestpstwo przeciwko bezpieczestwu w
komunikacji, w szczeglnoci jeeli z okolicznoci popenionego przestpstwa wynika,
e prowadzenie pojazdu przez t osob zagraa bezpieczestwu w komunikacji.
Ad. 4 Przepadek przedmiotw rodek ten jest uregulowany w art. 44, 45 KK, dotyczy:
- przedmiotw stanowicych mienie ruchome, ktre suyy lub byy przeznaczone
do popenienia przestpstwa
- przedmiotw pochodzcych bezporedni z przestpstwa
- przedmiotw, ktrych wytwarzanie, posiadanie, obrt lub przewz jest zakazany
- przepadek korzyci majtkowych pochodzcych chociaby porednio z
popenienia przestpstwa
Ad. 5 Obowizek naprawienia szkody z punktu widzenia pokrzywdzonego bardziej istotne
od ukarani sprawcy jest naprawienie wyrzdzonej przestpstwem szkody. Dlatego te
np. art. 53 2 KK do istotnych czynnikw wpywajcych na sdowy wymiar kary
Strona

zalicza staranie sprawcy o naprawienie wyrzdzonej szkody. Podobnie art. 60 2 KK
traktuje naprawienie szkody, starania o jej naprawienie lub zapobieenie lub
uzgodnienie z pokrzywdzonym sposobu naprawienia szkody jako istotn przesank
nadzwyczajnego zagodzenia kary.
Ad. 6 Nawizka, klasyczne nawizka orzeka jest jako obowizek uiszczenia na rzecz
pokrzywdzonego kwoty podwjnej wysokoci w stosunku do wyrzdzonej szkody
(art. 290 2 KK)
Ad. 7 wiadczenie pienine, jest nowym rodkiem karnym, wprowadzonym przez KK z
1997 roku. Polega ono na wpaceniu okrelonej kwoty (nie wyszej jednak od
trzykrotnoci najniszego miesicznego wynagrodzenia w czasie orzekania w I
instancji) na okrelony cel spoeczny (art. 49 KK)
Ad. 8 Podanie wyroku do publicznej wiadomoci, ma znaczenie oglnoprewencyjne, tzn.
przez rozpowszechnianie wiadomoci o skazaniu powstrzymywa ma innych od
popeniania przestpstw. Podanie wyroku do wiadomoci publicznej moe nastpi
tylko w wypadkach wskazanych w ustawie. W KK taki wypadek przewiduje w art.
215 oraz w art. 178 2 i 178a 3.
Wymiar kary:
1. Ustawowy wymiar kary ustanawia granice kary, ktre ustawa okrela dla danego
sprawcy za popenienie zarzucanego mu przestpstwa. Granice te wynikaj gwnie z
sankcji przepisu okrelajce to przestpstwo, ale wpywaj na nie i inne przepisy, np.
przepisy o recydywie.
2. Sdowy wymiar kary nazywany niekiedy take sdziowskim wymiarem kary,
rozumiemy orzeczenie kary przez sd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej.
Kara orzeczona za konkretny czyn. Do zasad sdowego wymiaru kary moemy zaliczy:
- zasad swobodnego uznania sdziowskiego w ramach ustawy, zasada ta wynika
z treci pocztkowego fragmentu art. 53 1 KK sd wymierza kar wedug
swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustaw...
- zasad indywidualizacji kary, zasada ta zosta wyraona w art. 55 KK,
stwierdzajcym e : okolicznoci wpywajce na wymiar kary uwzgldnia si
tylko co do osoby, ktrej dotycz
- zasad oznaczonoci kary, kara wymierzana przez sd musi by oznaczona co do
rodzaju i wysokoci.
Sd wymierzajcy kar powinien kierowa si nie tylko omwionymi zasadami, ale
rwnie wskazwkami bardziej sprecyzowanymi, okrelanymi jako dyrektywy sdowego
wymiaru kary:
- stopie winy sprawcy, zgodnie z art. 53 1 KK, dolegliwo kary nie moe
przekracza stopnia winy. Stopie winy wyznacza wic grny puap kary.
Wymierzana kara nie moe go przekroczy, ale inne dyrektywy mog
spowodowa wymierzenie kary agodniejszej.
- humanitaryzm kary, art. 3 KK kary oraz rodki karne przewidziane w KK
stosuje si z uwzgldnieniem zasad humanitaryzmu, w szczeglnoci z
poszanowaniem godnoci czowieka
- stopie spoecznej szkodliwoci czynu, drugim kryterium wymiaru kary,
wymienionym w art. 53 1 KK jest stopie spoecznej szkodliwoci spoecznej
czynu. Ustalenie stopnia spoecznej szkodliwoci konkretnego przestpstwa
nastpuje w oparciu o przedmiotowe i podmiotowe kryteria wymienione w art. 115
2 KK.
- cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja
indywidualna), cele zapobiegawcze i wychowawcze, ktre kara ma osign w
stosunku do skazanego, chodzi o prewencyjne oddziaywanie wymierzonej kary na
Strona
jednostk, ktrej t kar si wymierza. Kara ma zapobiec popenieniu w

przyszoci przestpstw przez samego skazanego. Efekt taki moe by osignity
przez odstraszanie sprawcy od popenienia przestpstw, przez uniemoliwienie
mu ich popenienia lub jego wychowanie (resocjalizacj).
Uniemoliwienie popeniania przestpstw zwizane jest gwnie z kar
pozbawienia wolnoci oraz niektrymi karami dodatkowymi, np. z kar zakazu
prowadzenia pojazdw albo z kar zakazu wykonywania zawodu. Pozbawienie
wolnoci i kary dodatkowe znacznie ograniczaj moliwoci popeniania
przestpstw, ale ich cakowicie nie wykluczaj.
Resocjalizacja (wychowanie) skazanego oznacza takie ksztatowanie
osobowoci sprawcy, jego pogldw i postawy wobec porzdku prawnego, by po
odbyciu kary nie popenia on przestpstw (podniesienie poziomu wyksztacenia,
nauczenie zawodu, wyrobienie pozytywnej postawy wobec pracy).
potrzeby w zakresie ksztatowania wiadomoci prawnej spoeczestwa
(prewencja oglna, generalna), ksztatowanie wiadomoci prawnej
spoeczestwa przez okrelony wymiar kary, to wpywanie na postawy tych, do
ktrych informacja o karze dociera. Prewencja generalna polega na odstraszaniu
od popenienia przestpstw tych osb, ktrych nie powstrzymuj od tego inne
czynniki, takie jak np. zasady moralne.
3. Zwyky wymiar kary: mieszczcy si w granicach oznaczonych w ustawie

4. Nadzwyczajny wymiar kary: nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru
nadzwyczajne zagodzenie wymiaru kary
kary
oraz
Nadzwyczajne zagodzenie kary

Nadzwyczajne zagodzenie kary polega na wymierzeniu kary poniej dolnej granicy
ustawowego zagroenia albo na wymierzeniu kary agodniejszego rodzaju. Szczegowe
zasady wymierzania kary zagodzonej zawiera art. 60 6-7 KK. Wedug tych przepisw:
- jeeli czyn stanowi zbrodni, sd wymierza kar pozbawienia wolnoci nie nisz
od 1/3 dolnej granicy ustawowego zagroenia,
- jeeli czyn stanowi wystpek, przy czym doln granic ustawowego zagroenia
jest kara pozbawienia wolnoci nie nisza od roku, sd wymierza grzywn, kar
ograniczenia wolnoci albo pozbawienia wolnoci
- jeeli czyn stanowi wystpek, przy czym doln granic ustawowego zagroenia
jest kara pozbawienia wolnoci nisza od roku, sd wymierza grzywn albo kar
ograniczenia wolnoci
- jeeli czyn zagroony jest alternatywnie grzywn, ograniczeniem wolnoci albo
pozbawieniem wolnoci, nadzwyczajne zagodzenie kary polega na odstpieniu od
wymierzania kary i orzeczeniu rodka karnego (z wykluczeniem jednak
pozbawienia praw publicznych).
Podstawy nadzwyczajnego zagodzenia kary wymienione s w art. 60 1-5 KK. Moe by
ono zastosowane:
- w przypadkach przewidzianych w ustawie (np. przekroczenie granic obrony
koniecznej art. 25 2 KK, popenienie czynu w stanie poczytalnoci w
znacznym stopniu ograniczonej art. 31 2 KK)
- w stosunku do modocianego, jeeli przemawiaj za tym wzgldy
wychowawczego oddziaywania kary
Strona

-
w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najnisza kara

przewidziana za dane przestpstwo byaby niewspmiernie surowa, w
szczeglnoci:
jeeli pokrzywdzony pojedna si e sprawc, szkoda zostaa
naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposb
naprawienia szkody
ze wzgldu na postaw sprawcy, zwaszcza gdy czyni starania o
naprawienie szkody lub jej zapobieenie
jeeli sprawca przestpstwa nieumylnego lub jego najbliszy ponis
powany uszczerbek w zwizku z popenionym przestpstwem
Szczeglne podstawy i sposb agodzenia kary przewiduje art. 60 3-5 KK, mianowicie
- sd stosuje nadzwyczajne zagodzenie kary, a nawet moe warunkowo zawiesi jej
wykonywanie w stosunku do sprawcy wspdziaajcego z innymi osobami w
popenianiu przestpstwa, jeeli ujawni on wobec organu cigania informacje
dotyczce osb uczestniczcych w popenieniu przestpstwa oraz istotne
okolicznoci jego popenienia
- na wniosek prokuratora sd moe zastosowa nadzwyczajne zagodzenie kary, a
nawet warunkowo zawiesi jej wykonywanie w stosunku do sprawcy
przestpstwa, ktry niezalenie od wyjanie zoonych w sprawie, ujawni przed
organem cigania i przedstawi istotne okolicznoci, nieznane temu organowi,
przestpstwa zagroonego kar powyej 5 lat pozbawienia wolnoci.
Zamiana rodzaju kary na agodniejszy wg art. 58 3 KK, jeeli przestpstwo zagroone
jest kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 5 lat, sd moe orzec zamiast kary
pozbawienia wolnoci grzywn albo kar ograniczenia wolnoci, w szczeglnoci, jeeli
orzeka rwnoczenie rodek karny. Przepisu tego nie stosuje si jednak do sprawcy wystpku
umylnego, ktry by uprzednio skazany na kar pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy
ni 6 miesicy bez warunkowego zawieszenia jej wykonywania.
Nadzwyczajne zaostrzenie wymiaru kary
polega na stworzeniu w pewnych sytuacjach moliwoci orzeczenia kary w granicach
szerszych ni przewidziane w sankcji przepisu okrelajcego dane przestpstwo. Podstawy do
przekroczenia grnego zagroenia, do zaostrzenia wymiaru kary:
- przestpstwo cige, w sytuacji cigu przestpstw art. 91 1 KK przewiduje, e
sd orzeka kar w wysokoci do grnej granicy ustawowego zagroenia
zwikszonego o poow
- wobec sprawcw dziaajcych w zorganizowanej grupie przestpczej
- wobec przestpcw zawodowych
- recydywa szczeglna (specjalna) zwyka,
- recydywa szczeglna wielokrotna, przy czwartym skazaniu zaostrzenie wyroku o
200%
Recydywa:
1. kryminologiczna to fakt popenienia drugiego przestpstwa
2. w sensie penitencjarnym to fakt znalezienia si po raz drugi w wizieniu
3. ustawowa
- recydywa oglna: to fakt ponownego skazania za jakiekolwiek przestpstwo
- recydywa szczeglna to fakt popenienia ponownie przestpstwa podobnego
recydywa szczeglna podstawowa ma miejsce, gdy sprawca skazany za
przestpstwo umylne odby min. 6 miesicy kary pozbawienia wolnoci a
Strona

nowe przestpstwo popenia przed upywem 5 lat od odbycia tej kary. Art. 64
1 KK, sd moe wymierzy kar przewidzian za przypisane sprawcy
przestpstwo wysokoci do grnej granicy ustawowego zagroenia
zwikszonego o poow, jeeli sprawca popenia przestpstwo podobne (art.
115 3 KK) do umylnego przestpstwa, za ktre by ju poprzednio skazany.
Moe by zastosowana kara inna ni pozbawienie wolnoci.
Recydywa szczeglna wielokrotna przewiduje j art. 64 2 KK zachodzi ona
wtedy, gdy sprawca:
a) By ju uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykej
b) Odby cznie co najmniej rok pozbawienia wolnoci
c) W cigu 5 lat po odbyciu w caoci lub czci ostatniej kary popeni
ponownie umylne przestpstwo przeciwko yciu lub zdrowiu,
przestpstwo zgwacenia, rozboju, kradziey z wamaniem lub inne
przestpstwo przeciwko mieniu popenione z uyciem przemocy lub
grob jej uycia.
Jeeli przesanki te s spenione sd wymierza kar pozbawienia wolnoci
przewidzian za przypisane przestpstwo w wysokoci powyej dolnej granicy
ustawowego zagroenia, a moe j wymierzy do grnej granicy ustawowego
zagroenia zwikszonego o poow.
Instytucje probacyjne
1. Warunkowe umorzenie postpowania polega na rezygnacji ze skazania i kary wobec
sprawcy uznanego winnym przestpstwa i zastosowaniu przewidzianych przez prawo
karne rodkw probacyjnych. Nie jest to uwolnienie od odpowiedzialnoci, ale swoisty
rodek karny. Warunki stosowania warunkowego umorzenia:
- Zagroenie czynu kar do 3 lat pozbawienia wolnoci
- Nieznaczny stopie spoecznego niebezpieczestwa czynu
- Brak wtpliwoci co do popenienia przestpstwa i jego okolicznoci
- Dotychczasowa niekaralno sprawcy
- Pozytywna prognoza co do sprawcy
Warunkowe umorzenie nastpuje na okres prby od 1 roku do 2 lat.
Na sprawc mona naoy obowizki:
- Naprawienia w caoci lub w czci szkody wyrzdzonej przestpstwem
- Przeproszenia pokrzywdzonego
- Wykonania prac lub wiadcze na cele spoeczne
2. Warunkowe zawieszenie wykonywania kary Sd wymierza kar ale postanawia, e nie
zostanie ona wykonana pod warunkiem, e sprawca bdzie przestrzega porzdku
prawnego. Przesanki zastosowania:
- orzeczono kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 2 lat, kar ograniczenia
wolnoci albo grzywn samoistn (tj. grzywn nie obok kary pozbawienia
wolnoci)
- warunek pozytywnej prognozy co do sprawcy
Istot warunkowego zawieszenia jest poddanie sprawcy prbie. Okres prby wynosi od 2
5 lat w wypadku zawieszenia kary pozbawienia wolnoci, za do 3 lat w wypadku
zawieszenia grzywny lub kary ograniczenia wolnoci. Jeeli sd zawiesza wykonanie kary
modocianemu lub recydywicie wielokrotnemu, okres prby wynosi od 3 do 5 lat.
Pomylny przebieg okresu prby powoduje, e po 6 miesicach od jego zakoczenia
skazanie ulega zatarciu (art. 76 1 KK). Przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia
wolnoci sd moe orzec grzywn w wysokoci do 180 stawek dziennych, przy
zawieszeniu kary ograniczenia wolnoci moe orzec grzywn do 90 stawek. Sd moe
rwnie naoy na skazanego obowizki, lub dozr osoby lub instytucji. Niepomylny
przebieg okresu prby powoduje e sd zarzdza lub moe zarzdzi wykonanie kary
Strona

uprzednio warunkowo zawieszonej. Sd zarzdza wykonanie kary jeeli skazany popeni
umylnie przestpstwo podobne zagroone kar pozbawienia wolnoci, a moe zarzdzi
wykonanie kary, jeeli skazany w sposb istotny narusza porzdek prawny.
3. Warunkowe przedterminowe zwolnienie jego podstaw jest pozytywna prognoza
dotyczca skazanego uzasadniajca przypuszczenie, e bdzie on przestrzega porzdku
prawnego. Przedterminowe zwolnienie moe nastpi po odbyciu przez skazanego min.
poowy kary, jednak nie wczeniej ni po 6 miesicach, jeli odbywa j po raz pierwszy, a
2/3 kary jeeli uprzednio odby kar pozbawienia wolnoci, ale nie wczeniej ni po roku.
Skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej po odbyciu 3/4 kary, ale nie
wczeniej ni po roku. Skazany na kar 25 lat pozbawienia wolnoci moe by
warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazany na kar doywotniego
pozbawienia wolnoci po odbyciu 25 lat kary (art. 78 3 KK). Warunkowe zwolnienie
nastpuje na okres prby, ktry w zasadzie rwny jest czci kary pozostaej do odbycia,
ale nie moe by krtszy ni 2 lata i duszy ni lat 5. w przypadku recydywistw okres
prby nie moe by krtszy ni 3 lata. W razie skazania na kar doywotniego
pozbawienia wolnoci, okres prby wynosi 10 lat (art. 80 3 KK)
rodki zabezpieczajce
1. rodki zabezpieczajce o charakterze leczniczym maj one zastosowanie do
niepoczytalnych sprawcw czynw zabronionych, do osb, ktre popeniy przestpstwa
w stanie ograniczonej poczytalnoci oraz do sprawcw skazanych za przestpstwa
popenione w zwizku z naogowym uywaniem
alkoholu lub innego rodka
odurzajcego. Sd moe orzec umieszczenie sprawcy w szpitalu psychiatrycznym lub
innym odpowiednim zakadzie leczniczym. Obok rodka o charakterze leczniczym sd
skazuje sprawc na kar pozbawienia wolnoci lub ograniczenia wolnoci. Przed
zwolnieniem skazanego z zakadu sd rozstrzyga czy naley wykonywa kar czy
zastosowa przedterminowe zwolnienie i oddanie pod dozr. rodkiem zabezpieczajcym
jest umieszczenie w zakadzie lecznictwa odwykowego sprawcy, umieszczenie jest
fakultatywne ale ma pierwszestwo przed odbyciem orzeczonej kary. Czas pobytu w
zakadzie nie moe by krtszy ni 6 miesicy a duszy ni 2 lata.
2. rodki zabezpieczajce nie lecznicze w wypadku gdy czyn popeni sprawca
niepoczytalny, ktry nie moe by skazany bo nie mona mu przypisa winy sd moe
zastosowa tytuem rodka zabezpieczajcego katalog kar dodatkowych, bez okrelenia
terminu.
Przedawnienie
Przedawnienie w prawie karnym polega na tym, e po upywie okrelonego czasu nie mona
zrealizowa odpowiedzialnoci karnej za popenione przestpstwo, tzn. w zalenoci od
rodzaju przedawnienia nie mona wszcz postpowania, wyda wyroku skazujcego lub
wykona orzeczonej kary.
S trzy sposoby przedawnienia: przedawnienie cigania, orzeczenia kary oraz wykonania
kary.
1. Wg art. 101 KK nie mona wszcz postpowania karnego jeeli od popenionego
czynu upyno:
- 30 lat gdy czyn stanowi zbrodni zabjstwa
- 20 lat gdy czyn stanowi inn zbrodni
- 10 lat gdy czyn stanowi wystpek zagroony kar pozbawienia wolnoci
przekraczajc 3 lata
- 5 lat gdy czyn jest zagroony kar pozbawienia wolnoci nie przekraczajc 3 lat
- 3 lata gdy czyn jest zagroony kar ograniczenia wolnoci lub grzywn
Przedawnienie liczy si od dnia popenienia czynu lub nastpienia skutku
Strona

2. Termin przedawnienia orzeczenia kary jest odpowiednio o 5 lat duszy od
ustalonego dla przedawnienia cigania
3. Przedawnienie wykonywania wyroku biegnie od uprawomocnienia si wyroku
skazujcego. Wynosi ono:
- 30 lat w razie skazania na kar pozbawienia wolnoci powyej 5 lat
- 15 lat w razie skazania na kar pozbawienia wolnoci do 5 lat
- 10 lat w razie skazania na inn kar
Przedawnienie nie biegnie gdy ustawa nie pozwala na wszczcie lub prowadzenie
postpowania karnego (immunitet procesowy).
Instytucja przedawnienia nie ma zastosowania do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko
ludzkoci.
Zatarcie skazania
Zatarcie jest uznaniem skazania za niebye. Z t chwil skazany uwaany jest w obliczu
prawa za osob dotd nie karan, a wpis o jego ukaraniu zostaje usunity z rejestru
skazanych.
Rodzaje zatarcia skazania:
- z mocy ustawy; automatycznie z upywem okrelonego czasu. Zatarcie nastpuje z
upywem 10 lat od wykonania lub darowania kary pozbawienia wolnoci albo od
przedawnienia jej wykonania. W razie skazania na kar ograniczenia wolnoci, na
grzywn lub na kar dodatkow zatarcie nastpuje po 5 latach od wykonania kary lub od
przedawnienia jej wykonania.
- Na wniosek skazanego; sd moe zarzdzi zatarcie po upywie 5 lat jeeli skazany w
tym czasie przestrzega porzdku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolnoci
nie przekroczya 2 lat
Skazanie uznaje si za zatarte, jeeli w razie zmiany ustawy czyn objty wyrokiem przesta
by zabroniony pod grob kary.
Amnestia
Jest to zbiorowy akt aski, ktry polega na darowaniu lub zagodzeniu kar prawomocnie
orzeczonych za przestpstwa. Ustawy te ograniczone s do okrelonych kategorii przestpstw
(wyczenie od amnestii przestpstw najciszych, zwaszcza zbrodni) oraz zawieraj
odmienne unormowania w zalenoci od wysokoci kar orzeczonych (darowanie kar
mniejszych np.: do 2 lat, zagodzenie kar surowszych) i sytuacji spoecznej sprawcw (dalej
idca amnestia wobec kobiet sprawujcych opiek nad dziemi)
Uaskawienie
Jest to akt odnoszcy si do indywidualnie oznaczonych osb. Prawo aski przysuguje
prezydentowi. Postpowanie o uaskawienie uregulowane jest w kk.
Abolicja
Polega na zakazie wszczcia postpowania karnego lub nakazie jego umorzenia wskutek
uchylenia karalnoci pewnych czynw. Z reguy norma abolicyjna zawarta jest w ustawie
amnestyjnej i oznacza przeszkod w orzekaniu kary.
Strona

Karne

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Karne

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Prawo karne materialne

Cechy prawa karnego:

Prawo karne materialne

Funkcje prawa karnego:

Dziay prawa karnego

Prawo karne materialne

Nauki pomocnicze i nauki pokrewne prawa karnego

Prawo karne materialne

Doktryny prawa karnego

Kierunek klasyczny a naturalistyczny

Prawo karne materialne

2. NAUKA O USTAWIE KARNEJ

Wykadnia przepisw prawa karnego

Prawo karne materialne

Zasady obowizywania ustawy karnej

Prawo karne materialne

Immunitet uwolnienie od odpowiedzialnoci karnej:

Prawo karne materialne

Spoeczne niebezpieczestwo i bezprawno czynu

Prawo karne materialne

Czas popenienia przestpstwa

Prawo karne materialne

Z uwagi na form czynu:

Prawo karne materialne

Ustawowe znamiona przestpstwa

Prawo karne materialne

Przedmiotowa strona przestpstwa

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Podmiotowa strona przestpstwa

Prawo karne materialne

Zamiar bezporedni (dolus directus) - sprawca chce popeni czyn zabroniony;

Zamiar ewentualny (dolus eventualis) zachodzi wtedy, gdy sprawca moliwo

Motyw, przez motyw rozumie si przeycie psychiczne o charakterze intelektualnym

Pobudka, jest przeyciem o charakterze emocjonalnym

Prawo karne materialne

Okolicznoci wyczajce odpowiedzialno karn

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Okolicznoci wyczajce spoeczn szkodliwo czynu

Formy popenienia przestpstwa

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Wielo czynw to powtarzajce si zachowania sprawcy, to dopuszczenie si sprawcy

Prawo karne materialne

Pojcie i istota kary

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

rodki karne mona podzieli na wymierne w czasie (pozbawienie praw i zakazy

1 Pozbawienie praw publicznych polega na utracie przez skazanego pewnych

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

jednostk, ktrej t kar si wymierza. Kara ma zapobiec popenieniu w

3. Zwyky wymiar kary: mieszczcy si w granicach oznaczonych w ustawie

Nadzwyczajne zagodzenie kary

Prawo karne materialne

w szczeglnie uzasadnionych przypadkach, kiedy nawet najnisza kara

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne

Prawo karne materialne