Mateusz Wiciak

Szczepan Kopyt - uderzenie

Szczepan
nowoczesnych

Kopyt
poetw.

jest
Wedug

wykorzystuje

on

dyskursom

wszczynania

,,umiejtno

jednym

krytyki

najbardziej

Przemysawa

wchodzenia

rebelii

wyrazistych
Czapliskiego

szkod

lingwistycznej

na

wszystkim

kadym

polu

jzykowym1. Grzegorz Jankowicz, nominujc Kopyta do Paszportu

Polityki napisa ,, Szczepan Kopyt tworzy kapitalne wiersze zaangaowane
i angaujce, dziki ktrym poezja na powrt staje si tym, co wsplne.
Niczym wspczesny aojda zwraca ludziom pie, ktra zbyt dugo bya
trzymana w postmodernistycznych laboratoriach literackich. Nie opiewa
bogw, lecz wiat przez nich opuszczony. Nie pisze o herosach, lecz o
>>bohaterach klasy robotniczej<<2.

Pawe Kaczmarski opisa jego

poezj sowami ,,Niezwyky potencja wierszy Kopyta zawiera si przede

wszystkim

zasadniczych

ich

wszechstronnym

kwestiach

dotyczcych

uwikaniu:
jzykw

zabieraj

gos

wspczesnoci.

w
()

Dodatkowo Kopyt wprowadza do polskiej poezji tradycj jazz poetry, ktra

obecna jest u nas raczej sabo i fragmentarycznie3 Krytycy nie s
1 J. Sobolewska, Szczepan Kopyt, [online]. [dostp: 5.05.2015] World
Wide Web:
http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/paszporty/1522595,1,literatura2011-nominowany-szczepan-kopyt.read
2 Ibidem
3 P. Kaczmarski, Egzaltacja i nowe moliwoci (o jednym wierszu
Szczepana Kopyta) [online]. [dostep: 5.05.2015] World Wide Web:

jedynymi osobami, ktre wyraay si pochlebnie o twrczoci Kopyta.

Poeta Tomasz Puka w swoim artykule ,,Pomys na zaangaowanie
wskazuje wrcz, e miejsce nalene mu w wiadomoci spoecznej
zajmuje niesusznie Ja Kapela4. Wedug serwisu ,,Transpoesie jego
twrczo odczytywana jest jednak ,,gwnie przez pryzmat politycznego
zaangaowania5 Nie jest to zaskakujce, biorc pod uwag zarwno
wydwik wierszy Kopyta, jak i jego prywatn dziaalano polityczno
ideow; poeta chtnie dotyka tematw politycznych, nazywa siebie w
wywiadach komunist, anarchokomunist, nagrywa protest-songi i bierze
udzia w happeningach. Patrzenie przez pryzmat powyszej dziaalnoci
na poezj Kopyta jest jednak mocno ograniczajce, wrcz krzywdzce dla
niej samej. Wspomniany wczeniej Tomasz Puka wskazuje jasno, e Kopyt
w twrczoci ,, nie idzie na atwizn piszc w sposb dla siebie wygodny,
a wrcz przeciwnie w kadej ze swoich dotychczas wydanych ksiek
eksploatuje pewn poetyk do granic wytrzymaoci, porzucajc j w
kolejnej

publikacji,

przy

jednoczesnej

korespondencji

>>sob

dawnym<<. O oryginalnoci Kopyta moe wiadczy chociaby fakt, e

jego dwie ostatnie ksiki poetyckie ukazay si jako pytomiki dziea
ilustrowane nagran specjalnie muzyk. Z drugiej strony pominicie
intencji

autorskiej

zaangaowanej

zgodnie

twrczoci

myl

byoby

Rolanda

Barthesa6

jakkolwiek

stanowi

przy

tak

jedynie

filozoficzn koncepcj byoby rwnie niesuszne.

Wiersz uderzenie znajdujcy si w zbiorze Kir, pitym tomie wierszy
Kopyta, zosta opublikowany o wiele wczeniej w internecie. Tekst ten pod
http://www.praktykateoretyczna.pl/pawel-kaczmarski-egzaltacja-i-nowemozliwosci-o-jednym-wierszu-szczepana-kopyta/
4 T. Puka, Pomys na zaangaowanie [online]. [dostp: 5.05.2015] World
Wide Web: http://niedoczytania.pl/pomysl-na-zaangazowanie/
5 por. http://www.transpoesie.eu/poets/poets.php?doc_id=493
6 R. Barthes, mier autora, [w:] Teksty Drugie 1999, nr 1-2, tum. M.P.
Markowski, s. 247-251.

wzgldem dugoci zasuguje na miano poematu. Sam tytu wiersza

sugeruje gwatowny, napastliwy wydwik. Przekonanie to okazuje si
podczas lektury suszne, wrcz niewystarczajce; uderzenie nie jest
jednym ciosem, a ca seri, kompletnym atakiem. Trudno doszukiwa si
w nim dopowiedzenia czy zakoczenia poprzednich tomw, prdzej mona
dostrzec w nim preludium do przyszej twrczoci, deklaracj osobistej
wojny ( podobne odczucie wyrazi w swoim tekcie Pawe Kaczmarski 7). .
Tekst liryki jest dugi, podzielony na dwadziecia osiem strof o rnej
liczbie wersw. Strofy te nie posiadaj cechy wsplnej, w niektrych
dominuj anafory, w innych pojawia si przerzutnia. Ich dugo rwnie
jest zrnicowana, w wierszu pojawiaj si zarwno dystychy jak i oktawy.
Utwr zaczyna si sowami:
nie powstrzymaj nas tankowce i lotniskowce ktrymi
kroicie
[ocean
ksiyc jest po naszej stronie
siy wulkanw i tundry wspieraj nas
wy przyzwyczajeni do zbytkw pierwsi pokonicie si
ziemi
pierwsi pocaujecie beton liczymy na wasze wczucie
dalej
Ju pierwsza strofa zaskakuje, uderza, liryczn brutalnoci. Prnym
trudem jest doszukiwanie si w niej poetyckiej subtelnoci czy finezyjnej
konstrukcji. Strofa pozbawiona jest rymw, regularnoci czy nadmiaru
rodkw stylistycznych. Z wersw bije brutalno, szczegln uwag
przykuwa sama ich rytmika. Wiersz odczytywany na gos nieodmiennie
nabiera

formy

manifestu,

gdyby

ilustrowa

go

muzyk,

czego

zwolennikiem jest Kopyt, wystarczyby sam werbel wybijajcy rytm.

Jednostajny rytm wpisuje si zreszt w jazz poetry stanowice fascynacj
autora. Napicie wywoane ju na samym pocztku przeciwstawieniem
tankowcw

lotniskowcw

7 P. Kaczmarski, op. cit.

siom

natury,

wytkniciem

zbytkw

odwrcenia

od

panteizmu

wskazuje,

wiersz

nie

jest

zwykym

oskareniem czy manifestacj pogldw, szczeglnie ostatnie wersy

ukazuj go raczej jako deklaracj wojny. Kolejne strofy umacniaj to
doznanie:
poorana wyruchana spalona splamiona nierwnomiern
dystrybucj
[planeta wstrzyma wasze roje samolotw
unieruchomi czogi pl zniszczy obozy koncentracyjne dla
zwierzt
[i ludzi nie potrzebny nam
aden wyimaginowany bg chrzecijan mahometan i innych
[spjrzcie na rzeki
rodki uyte w tej zwrotce s znacznie bogatsze. Wewntrz pierwszego
wersu znajduje si szereg rymw, okrele pejoratywnych na planet.
Przykuwajcy uwag jest wulgaryzm wyruchana ze wzgldu na dwiczne
r. Kolejno sw w wersie, podobnie jak cay wiersz, najlepiej oddaje
przeoone

na

literatur

okrelenie

flow

uyte

przez

Pawa

Kaczmarskiego, oznaczajce w muzyce pynne przejcia midzy wersami,

balans

gosem,

wyczucie

rytmiki,

spjno

tekstu,

nawet

improwizowanego. Wci dominuje forma manifestu, przeciwstawiania

natury wytworom i skutkom dziaalnoci czowieka.Kolejne wersy staj si
coraz

bardziej

napastliwe

koncentracyjnych
wyimaginowanym.

czy

poprzez

race

dla

Charakterystyczne

metaforyczne
wielu
jest

ludzi

uycie
nazwanie

powtarzajce

obozw
Boga
si

pniejszych zwrotkach, uycie przerzutni na kocu strofy, zwikszajce

dynamik i akcentujce pynno midzy kolejnymi czciami.
wezbrane rzeki i stopione lodowce i sto filmowych plag
nowego
[jorku
zmyje samochody rozpierdoli zbdne fabryki i uwolni
partycypantw
[godowej ekonomii

i upadn serwery midzynarodowego nazizmu i

bankowoci
Pierwsza linijka, wraz z wystpujc jako wers drugi przerzutni,
powraca

do

natury,

opisujc

jednak

jej

ywio

po

destrukcyjnej

dziaalnoci czowieka. Interesujce jest nawizanie do dziesiciu plag

egipskich, ich zwielokrotnienie i umiejscowienie w Nowym Jorku
miecie nieustannie nkanym plagami szczurw, os i karaluchw.
Jednoczenie to wanie Nowy Jork dotyka najwicej filmowych plag
dramatycznych katastrof paraliujcych i rujnujcych miasto. Kolejne
wersy brzmieniem kojarz si z

manifestami anarchistycznymi (a za

anarchist uwaa si autor), z wyrzucan w szaleczym uniesieniu

przepowiedni i obietnic zarazem.. Interesujce jest uycie sowa
rozpierdoli, kolejnego wulgaryzmu, ktremu daleko do poetyckiego
wydwiku.. W jego prostackim brzmieniu tkwi jednak caa sia, nadajca
wypowiedzi spontaniczny, wcieky ksztat.
biedni zjednocz si w stada i zaprosz was na
wyprzeda idei
[waszych idei o tak
paski darwinizm owiecenie w gumowych rkawiczkach
kamliwy
[autorytaryzm
oto co czeka was celebranci kapitalizmu posiadacze
krccy
[mynkiem do misa wy
ktrzy chcielicie zatka nam usta alkoholem i misem
iluzjami buntu i poetyk reklam spjrzcie na niziny

Kolejna strofa stanowi kontynuacj oskarenia. Miejsce natury zastpuj

ludzie, Kopyt zmienia te sposb wypowiedzi. Pojawiaj si bardziej
zoone metafory jak posiadacze krccy mynkiem do misa czy
owiecenie w gumowych rkawiczkach. Wydwik wiersza staje si coraz
bardziej

anarchistyczny,

podmiot

mwicy

precyzuje

adresatw

oskarenia. Znw pojawia si flow. Ju nie ostatni wers stanowi

wprowadzenie do kolejnego, a pity, niemal rodkowy. To ju nie jest
zwyka przerzutnia. Taka organizacja wymusza cige podanie za
tekstem, by zrozumie wszystkie znaczenia.

ndza waszej literatury odsoni si przed wami moc

sznurw i
[latarni
scenariuszami horrorw i seriali kamstwami tak zwanej
historii
ju dzi ryby maj gos dzieci odrzucaj chor prac
Kopyt wprowadza w tym miejscu pewn zmian, znika wczeniejsza
brutalno i dosadny jzyk. Jej miejsce zajmuje wyszukana metafora moc
sznurw i latarni, scenariuszami horrorw i seriali, kamstwami tak
zwanej historii. Wykorzystane zostaje obiegowe powiedzenie, zmienia si
jednak jego znaczenie. Szczeglnie intrygujca jest mnogo sposobw na
jakie mona odczyta ostatni wers. Brak znakw przystankowych pozwala
zarwno na odczytanie sw w postaci: ju dzi ryby maj gos, dzieci
odrzucaj chor prac, jak i posiadajc w moim odczuciu duo wicej
sensu ju dzi ryby maj gos dzieci, odrzucaj chor prac. Strofa ta
kontrastuje

wczeniejszymi

wulgaryzmami.

Kada

kolejna

cz

poematu, po odarciu z pozornej brutalnoci, posiada coraz wiksz

zoono.
afryka skutecznie szturmuje wasz rzymski system granic
i praw
sia planety uniewania przetargi dla wojska
midzynarodowe korporacje dr przed wielk
rewolucj kulinarn
[wegan
kolonie obalaj wasz koci maltuzjaski
niczego nie zrozumielicie
Pozornie kolejna cz tekstu wydaje si kontynuacj manifestu.
Nastpuje w niej jednak pewna zasadnicza zmiana. Czas przyszy
zastpuje teraniejszy. Zwrotka przestaje by zwyk grob czy
obietnic, staje si opisem faktw aktualnych. Ostatni wers bdcy
jednoczenie pocztkiem nastpnej strofy, potwierdza t zmian
sformuowanie niczego nie zrozumielicie/ nie zamkniecie rewolucji w
telewizorze sugeruje, e rewolucja ju trwa, a jej przeciwnicy prbuj j
powstrzyma.
nie zamkniecie rewolucji w telewizorze
krtka uwaga ten tekst nie jest skierowany do czytelnika
czytelnik wypowiada go w gowie i wie do kogo mowa

suchacz nie bierze tego do siebie ale wy ktrzy

sumienia macie
[utytane w zakrzepym czasie pracy
toniecie wanie toniecie w bagnie dryjcie
spjrzcie na miasta i ulice
Zwrotka ta zaamuje nieco dotychczasowy rytm poematu. Przybiera
ksztat dygresji, dopowiedzenia. Podmiot mwicy wskazuje dosadnie kto
jest adresatem poematu, ukazuje czytelnika nie tylko jako wspautora, co
wspsprawc rewolucji, ktry podziela gos mwicego, wyjania w ten
sposb uywanie liczby mnogiej. Kopyt wci regularnie korzysta z
przerzutni, flow zachowuje pynno mimo braku rymw czy zgodnej
liczby wersw.
bo szczury i koty s na naszych sztandarach
zwierzta rzene s w naszych przesterowanych
pieniach
konie mechaniczne zautomatyzoway nam mzgi i
minie mzgi
[i minie ale ziemia budzi si
a wraz z ni my ludzie we the people
nowy kooperatyzm miast i wsi
wsi i lasw
lasw i przestrzeni kosmicznej skaczcie
oto przysze zdobycze rewolt ktre zburz iluzj
autonomii podmiotu

Sowa tej zwrotki najdobitniej pokazuj istotn cech caego wiersza.

Autor

umiejtnie

czy

stylistyk

groteskow

patosem,

unika

patetycznego brzmienia, a jednoczenie wci utrzymuje podniosy na

swj sposb, rewolucyjny charakter. Po raz pierwszy ukazuje si nowy
rodek uycie innego jzyka ni polski. Sformuowania staj si mniej
oczywiste, trudniejsze do rozszyfrowania

jak

konie mechaniczne

zautomatyzoway nam mzgi i misnie mzgi i minie. Powtrzenie to

jeszcze

zwiksza

liczb

rodkw

uytych

przez

autora

nasuwa

wyobraenie rytmizacji, automatyzacji, wykonywania wielokrotnie tej

samej czynnoci.

jestem ziemi wic jestem

jestem wod wic jestem
jestem powietrzem jestem
apeironem autonomi autarki anarchi anomi
agrokultur audiosfer
jestem biosfer
bodhisattw bogo sawi mnie mchy i paprocie
patrzcie w gr

Kolejna strofa przynosi wan zmian. Podmiot przestaje pitrzy opisy

wiata i groby. Zmienia ca dotychczasow rytmik. Rozdwik ten nie
pojawia si jednokrotnie, dzielc wiersz na cz jednoosobow i
grupow, kolejne strofy wracaj do liczby mnogiej, by po chwili znw
przemawia ustami jednego czowieka. Podmiot mwicy przedstawia
siebie, podkrelone jest to wielokrotnym powtrzeniem. Odwouje si
pierwotnie do greckiej, najbliszej nam, koncepcji ywiow, by dalej
przej do filozoficznego bezkresu, kryzysu norm i coraz to innych z
rnych dziedzin. Pojawia si personifikacja natury, sam podmiot mwicy
okrela siebie bodhisattw okreleniem zapoyczonym z hinduizmu,
oznaczajcym dacego poprzez czyny do stanu buddy. Cao czyni
niejasnym podmiot mwicy. Wskazuje, e nie jest on czowiekiem, a si,
duchem tkwicym w umysach ludzi. Wskazuje na to chociaby strofa z ,,
krtk uwag . Nastpne trzy strofy kontynuuj t myl:

jestem tam gdzie budz si wulkany tam gdzie rce

zaciska tom joad
jestem tam gdzie pracownicy odmawiaj wsplnie pracy
i tam gdzie policja
odmawia suby
rzucie pay
tam gdzie biedni zaczynaj sucha planety a kapita
ustpuje
[pustyniom
tam gdzie soce zachodzi nad pustymi murami wizie

tam gdzie mapy zdobywaj witynie

tam gdzie wierni nie pal witych ksig ale wsplnie
pisz nowe
tam gdzie bij w bbny nie w werble
tam gdzie pal zioo
nie wioski

Wulkany stanowi powtrzenie motywu natury i cywilizacji. Nowym

zabiegiem stylistycznym staje si nawizanie do Toma Joada postaci z
powieci Grona Gniewu, wojownika walczcego z niesprawiedliwoci,
ofiary bankw i wyzysku. Kolejne powtrzenia nadaj coraz wikszej
ekspresji,

zwikszaj

napicie

mimo

przerywnika

postaci

bezporedniego zwrotu rzucie pay. Wypowied wci umacnia podmiot

mwicy jako koncepcj, ducha pojawiajcego si tam, gdzie wiat
wyzbywa si krytycznie traktowanego kapitalizmu czy szerzej mwic
systemu. Metafory znw staj si proste, wrcz oczywiste. Rytm ten
przerywa dopiero kolejna strofa:
tam gdzie zegar fabryczny wci bije jak serce
ale gdzie serce nie sucha si zegarw
godziny rni si od siebie
godzina najemnej pracy jest inna od godziny mioci
spjrzcie na mio

Pierwszy wers pynnie czy wyliczenia z reszt zwrotki, czyni je znw

integraln caoci. Rytm nieco zwalnia, sowa s mniej napastliwe,
pojawia si krtkie rozprenie. Tonacja staje si refleksyjna, dotykajca
sfery uczu. Strof znw koczy zwrot bezporedni, bdcy kolejny raz
wprowadzeniem do kontynuacji, zarwno treci jak i poprzedniej,
awanturniczej formy.
mio ktra nie potrzebuje pisemnych umw i
paragrafw
[za ktrymi czaj si
biskup i elektryczny fallus trybalnej wadzy
spjrzcie na place i pola na nieokaleczone ono spotka i
rozsta
na dzieci ktre nie zazdroszcz sobie zabawek

na dzieci nie karmione misem miesicznych kurczt

i nie zmuszane do do kultw jednostek
monetarnych religijnych politycznych

Autor znw zaczyna wraca do dawnego rytmu wylicze, do krytyki

obecnego

wiata.

Metaforyka

jest

prosta

odbiorze,

atwo

oddziaowujca na wyobrani. Pojawia si motyw dzieci, jako ludzi

niewypaczonych kultur wspczesnego wiata, znw ronie spirala
krytyki aktualnych wartoci. Kolejne dwie strofy wracaj do przerwanych
wylicze:
jestem tam gdzie mnisi pon od benzyny nie medytacji
tam gdzie skanduj hasa wymierzone w elitarn
mniejszo
otoczon murem bankw najemnikw i wtej wyobrani
jestem tam gdzie pldruj sieciowe sklepy
tam gdzie bojkotuj sieciowe krwawe arcie
tam gdzie butelkami rzucaj w czogi
tam gdzie nielegalnymi wierszami otwieraj oczy i usta
usta i uszy
tam gdzie wlepkami budz zamroczonych porankiem i
porno
spjrzcie na wasz ekran
Podmiot wymienia tym razem nie ostoje naturalnego porzdku, a ogniska
walki. Autor wskazuje ludzi sprzeciwiajcych si czynnie, kolejne
wyliczenia

wskazuj

rne

formy

walki,

jak

samopodpalenia,

demonstracje, agresywne walki czy wreszcie sztuk pod postaci poezji i

wlepek. Ostatni wers jest szczeglnie interesujcy w kontekcie nastpnej
strofy do ktrej prowadzi:

na si waszych mzgw przeamujc qwerty

1234i$%=

Kopyt wprowadza now form odwouje si do wiata wirtualnego, czyni

z

kodu

element

poetyki.

Pozornie

bezsensowne

qwerty

jest

najpopularniejszym ukadem znakw w klawiaturach, a w dodatku

najpopularniejszym, najmniej bezpiecznym hasem. Podobnie kolejno

wystpujce po sobie cyfry czy znaki specjalne. Dziki temu udao si
stworzy logicznie

brzmic

strof, jedyn

dwuwersow

w caym

uderzeniu, wycznie z chaotycznych znakw.

nie powstrzymaj nas tarcze wtpicych policjantw

nie oszoomi stroboskopy chemicznych niewolnic i
niewolnikw
ktrych miecie nazywa gwiazdami
ani gwiazdki na flagach ani trampkach
ani symbole ktrymi tatuujecie ulice
ani liczby ktre rzekomo mwi co chcecie
nie obchodz mnie

Kolejne wersy wracaj do starego rytmu, narzucajc skojarzenie, jakoby

poprzedni

dwuwers

by

jedynie

wstawk,

przerywnikiem.

Podmiot

mwicy rozpoczyna liczb mnog, deprecjonuje tym razem zarwno siy

militarne, jak i te subtelniejsze ktre nale do jego przeciwnikw. Znw
krytykuje obraz wiata, tworzy napicie anaforami, wraca do jednolitego
brzmienia, owego flow. Ostatni wers nie stanowi tym razem pocztku
kolejnej strofy poprzez przerzutni, a zmian podmiotu mwicego
znw jest on liczb pojedyncz.

jestem tam gdzie liczby mwi o biednym poudniu i

bogatej pnocy
tam gdzie opuszcza si smtne seminaria by dziaa
tam gdzie zabiera si gos by mwi z ludmi nie tylko
wrd nich
rozumiej mnie kamienie puszki i sarny co zwiay przed
kulami
i ciemne strony planet roje planet

Kolejny wers to kolejny powrt do wczeniejszej tonacji. Kolejne

wyliczenia, kolejne anafory i kolejne opisy wiata. Znw wraca motyw
dziaania,

czynnego

sprzeciwu

wobec

wiata.

Podnioso

jest

umniejszana epitetami jak ,,smtne seminaria. Ostatnie dwa wersy

odcinaj si od wczeniejszych powtrze i cho przedostatni mona

rozumie jako element walki, tak koczca strof linijka wychodzi poza
znaczenia poprzedzajcych.

s z nami ksiyc soce i obroty cia

s z nami rewolucyjna sztuka i filozofia
s z nami sowa lecz s to tylko sowa
jestem tam gdzie sowa znacz
ale moje imi nie ma znaczenia
Kolejna strofa utrzymujca jednostajny rytm poprzez anaforyczne
powtrzenia. Wiersz zatacza pewien krg zwrotka mwi jednoczenie o
naturze, wytworach kultury i sowach bezporednim dziaaniu. Znw
ostatnie dwa wersy odcinaj si od anafor w pierwszych trzech,
jednoczenie podmiot mwicy nazywa swoje imi niewanym; wskazuje
ide jako pozbawion jednego, okrelonego przywdcy, pozostawia j
nienazwan i jednoczenie odpowiada na spekulacje czytelnika odnonie
osoby podmiotu mwicego.

nie mczcie
nie powstrzymaj nas wychowanie i wizy
przyzwyczaje
ziemia ktra dry mwi wicej ni uczeni w pimie i
liczbach

Kopyt w tej strofie zarwno prostych okrele, jak i bardziej zoonych,

przywodzcych na myl biblijne okrelenia. Od pitrzcych si wylicze
utwr powraca do zwrotw bezporednio do odbiorcw, ktre
wyliczeniami dopiero si stan:
nie powstrzymaj nas oddziay specjalne nie przekupi
tajne agendy spjrzcie na odrzucajcych stery wadzy i
sterydy jej wizji
W nastpnej zwrotce poematu zmienia si do gwatownie motyw
przewodni. Znika alegoria wsplnoty i lista oskare. Pojawia si, jak
preludium, do nastpnych strof dwuwers:

spjrzcie na kiekujc fasolk mung na cieciork ktra

namaka
na pieczony chleb nie gum z sieciowych punktw
sprzeday
jestem chlebem prawdziwym penoziarnistym
codziennym
jestem olejem z pierwszego toczenia
nie dowo mnie jednak wielkie tiry
i nie pacisz za mnie swoim dniem zobacz
jak rosn grzyby jak robi si tofu
na ile starczaj ziemniaki w piwnicy
jak smakuje prawdziwy cukier
Powracaj anafory, powraca przerzutnia midzy strofami. Kopyt
utrzymuje stay flow, system amany niekiedy celowo. Znw podmiot
mwi kim i czym jest, siga nie rezygnujc z krytyki obecnych czasw
po motyw ywnoci. Ociera si o utarty i stale powizany z
chrzecijastwem motyw chleba codziennego. Cz t mona uzna za
wieczc, nie jest ju oskareniem, grob ani manifestacj siy. Podmiot
mwicy spowalnia tempo, wytraca agresj, jest widoczne zarwno
semantycznie, jak i brzmieniowo. Sowa staj si zacht, by doczy do
buntu, nauk jak dostrzec rnic midzy wiatami i pozostaj nimi w
nastpnej strofie:
kiedy muzyka odrzuci automat usyszysz prawdziwy
rytm
kiedy gosy odrzuc kompresory wokodery i podprogowe
sygnay
usyszycie czym nas karmiono
Poemat koczy si spokojnie. Przebrzmiewa. Podmiot znw miesza liczb
mnog z pojedyncz, nie siga ju jednak po grnolotne okrelenia,
przestaje by porywajcy. Znw mona go utosami ze zwykym
czowiekiem:
zawodzimy na rynkach i gramy na pojedynczych
strunach
razem
nikt nie zawaszczy mojej muzyki
to nie jest moja muzyka spjrzcie na drzewa
na rudy metali
Wreszcie pojawia si ostatnia strofa, zamykajca ostatecznie dzieo:
gdy stawiam stopy
rodzi si beat
i id

Strofa bdca w wydwiku momentem ju po uderzeniu, pozbawiona

powtrze, liczby mnogiej i napicia. Jej wersy pokrywaj si z tytuem, to
ju nie zamach i nie cios. To koniec poematu, koniec uderzenia.
Wiersz uderzenie opublikowany zosta w 2012 roku. Szczepan Kopyt
jego autor naley do grona modych poetw, ktrych pierwsze publikacje
pojawiy si w latach 2000-2010. Debiutantw tego okresu czy jedynie
fakt, e nie da si ich dzieli na formacje czy jakiekolwiek inne kategorie.
Kady z nich stanowi jednostk autonomiczn, niemoliw do szerszej
klasyfikacji. Ponadto poezja wspczesna nie dysponuje adn zbiorow
traum powojenn, nie musi ani suy linii politycznej ani te
przelizgiwa si przez czujne oczy cenzury. Nie istnieje nic, co odgrnie
narzucaoby cech wspln literaturze. Tym bardziej interesujco wyglda
twrczo Kopyta, ktry uprawia poezj walczc, hoduje prywatn
odmian poezji tyrtejskiej. Jak jednak by Tyrtajosem bez wroga u granic?
Kopyt, podobnie jak tysice innych przed nim, znalaz wroga
uniwersalnego, doskonaego do prowadzenia niekoczcej si walki
system. W przypadku jego twrczoci trudno odrzuci kontekst
biograficzny, zignorowa go. Poeta, muzyk, anarchista, komunista lub
anarchokomunista (w zalenoci od przebiegu rozmowy), wegetarianin i
aktywista. Jak sam mwi, stara si pisa o ,,niepokoju socialnym 8. Wiersz
uderzenie nie jest pierwszym, w ktrym Kopyt uderza w strun
rewolucyjn, nawouje czy te prbuje dzieli si niepokojem. Ta walka
jest integraln czci jego twrczoci.
Sam tytu, uderzenie, sugerujcy liryczn napastliwo i agresj wskazuje
na charakter poematu. Wiersz jest szorstki, brak mu tkliwoci czy
delikatnej poetyki. Nietrudno zrozumie jego sens. W poemacie dominuj
dwa wtki. Pierwszy to przeciwstawienie dwch wiatw: Anarchistycznej
wizji zdrowego wiata i wolnoci oraz destrukcyjnego wpywu
kapitalizmu. Drugi wtek stanowi obietnica rewolty, wizje ukazujce
metody walki. Charakterystyczny jest podmiot mwicy, a raczej jego
nieokrelono. Trudno stwierdzi, uywajc prostych sw, kto waciwie
mwi w wierszu. Liczba pojedyncza przeplata si z mnog, niektre
strofy, jak choby ostatnia wskazuj wyranie na jednego mwc, inne
brzmi jak gos tumu, a i t dualno zaburza chociaby zwrotka
jestem ziemi wic jestem
jestem wod wic jestem
jestem powietrzem jestem
apeironem autonomi autarki anarchi anomi
agrokultur audiosfer
8 por. http://www.praktykateoretyczna.pl/szczepan-kopyt-muzyka-ktoraniesie-bunt/

jestem biosfer
bodhisattw bogo sawi mnie mchy i paprocie
patrzcie w gr
czy
jestem tam gdzie budz si wulkany tam gdzie rce
zaciska tom joad
jestem tam gdzie pracownicy odmawiaj wsplnie pracy
i tam gdzie policja
odmawia suby
rzucie pay
tam gdzie biedni zaczynaj sucha planety a kapita
ustpuje
[pustyniom
tam gdzie soce zachodzi nad pustymi murami wizie
tam gdzie mapy zdobywaj witynie
tam gdzie wierni nie pal witych ksig ale wsplnie
pisz nowe

Ziemia, powietrze, bodhisattwa. Podmiot jest wszdzie, tam gdzie natura

manifestuje si i tam, gdzie upada znienawidzony przez niego system.
Podmiot solidaryzuje si w ten sposb czy te stanowi si ogln, jest
obecny wszdzie jako anarchia i powrt do pierwotnoci sam w sobie?
Odpowiedzi w moim odczuciu jest koncepcja solidaryzacji, spitrzenia
metafor ukazujcego stopie oddania sprawie. Podobny ton mona
znale w wielu innych wierszach Kopyta, w podobnym duchu wypowiada
si on zreszt jako jako czowiek udzielajcy wywiadw. Podmiot unika
nazwania, jest gosem czowieka, ktry pozostaje czci caego ruchu,
tumu, a to pozwala mu zmienia sposb wypowiedzi. Sam poemat ma
form manifestu na ksztat tych, ktre wygaszaj radykalne grupy
aktywistw pokroju Anonymous. Wspomniane wczeniej wtki nie s ze
sob zestawiane w celu osignicia kontrastu czy regularnoci. Stanowi
osobne wypowiedzi, ktre dziki licznym przerzutniom zachowuj
ksztat jako cao, jedna pynna wypowied. Caemu tekstowi brak
wyranej ramy, zastpuje j wyjtkowa rytmika narzucajca odbiorcy
czytanie tak, jakby sam skandowa kad strof. Za interpretacj
uderzenia jako manifestu przemawia te jzyk poematu. Mimo bogactwa
uytych rodkw, Kopyt ustrzeg si uywania form niejasnych,
przepoetyzowanych. Zamiast nich, w tekcie znajduj si okrelenia
potoczne, jak ,,zioo czy ,,wlepki. Nie ma w poemacie niczego, czego nie
mgby powiedzie zwyky aktywista. Strofa:
na si waszych mzgw przeamujc qwerty
1234i$%=

Jest zrozumiaa dla kadego, kto chocia minimalnie ociera si o prac na

komputerze, tymczasem wyodrbnienie w niej sensu bez kontekstu
informatycznego jest wrcz niemoliwe. Cay wiersz poprzez odwoania
do muzyki, filozofii, wegetarianizmu, anarchizmu, poprzez krytyczne
nawizania do religii chrzecijaskiej, wadzy czy systemu czerpie z
pogldw i dowiadcze autora, wydaje si z nim nierozerwalny mimo
wspomnianej wczeniej anonimowoci podmiotu. Przedstawienie wiata
na zasadzie ostrego kontrastu: biae i czarne, my i oni, suy nie tylko
zamanifestowaniu swojej przynalenoci do jednej strony czy krytyki
drugiej, ale te pokazanie poprzez kontrast w najkorzystniejszym
wietle wasnych pogldw. To kolejna cecha, ktra dobrze oddaje
chociaby sens tytuu. Uderzenie jest gwatowne, jasne i nie ma w nim
wahania. Autor sam podsuwa narzdzia walki od wlepek, zakazanych
wierszy i skandowania, po samopodpalenia, butelki uderzajce w
pancerze czogw i pldrowanie. Pokazuje idylliczno wiata
uwolnionego od systemu, rzuca grobami wobec strw niechcianego
porzdku, wreszcie przedstawia sam obraz walki ju trwajcej, walki
ktra ma si skoczy dla wrogw ,,moc sznurw i latarni.
Czy mona odnale inne, mniej oczywiste znaczenia? Niemoliwa jest
interpretacja kompletna, ktra wyczerpuje tematyk dziea i zamyka j.
Istniej zapewne wysze pitra zrozumienia treci i drogi prowadzce do
innych, nowych wnioskw czy ukrytych znacze. W moim odczuciu
gwnym o ile interpretacje mona wartociowa i najwaniejszym
sensem poematu pozostaje jednak zobrazowanie walki, nakrelenie jej
regu i granic, zgodnie z intencj, z jak stara si pisa autor.