Konstytucja

Projekt Prawa i Sprawiedliwoci
KONSTYTUCJA
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Projekt Prawa i Sprawiedliwoci

STYCZE 2010
KONSTYTUCJA
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
z dnia
PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
W imi Boga Wszechmogcego!

My, Nard Polski,
skadajc Boej Opatrznoci dzikczynienie za dar niepodlegoci,
pomni naszych ponad tysicletnich dziejw
zwizanych z chrzecijastwem,
wdziczni poprzednim pokoleniom
za ich wytrwa prac, powicenie i ofiary dla Polski,
zrzuciwszy jarzmo obcej przemocy i komunizmu,
zobowizani do zachowania i umocnienia
niepodlegego Pastwa Polskiego,
pragnc Rzeczypospolitej silnej prawd,
uczciwoci i sprawiedliwoci,
nasz wolno i odpowiedzialno za los wspczesnych
i przyszych pokole Narodu
wyraamy na kartach tej Konstytucji,
ktra jest najwyszym prawem dla Rzeczypospolitej.
Rozdzia I
ZASADY NACZELNE
Art. 1
Poszanowanie przyrodzonej godnoci kadego czowieka, troska o dobro
wsplne, sprawiedliwo, rzdy prawa i solidarno stanowi podstawy
adu pastwowego.
1.
2.
Art. 2
Rzeczpospolita Polska strzee swej suwerennoci, ktra jest warunkiem zachowania dziedzictwa wszystkich pokole Polakw oraz rozwoju osoby we wsplnocie narodowej.
Pomnaanie siy Rzeczypospolitej oraz obrona jej niepodlegoci i caoci terytorium jest najwyszym obowizkiem wadz publicznych i zaszczytnym obowizkiem obywateli.
Art. 3
Rzeczpospolita Polska ksztatuje swoje stosunki z innymi pastwami i z organizacjami midzynarodowymi zgodnie z zasadami wzajemnego poszanowania prawa midzynarodowego i solidarnej wsppracy.
1.
Art. 4
Do najwaniejszych zada polityki wewntrznej, realizowanej poprzez
ustawodawstwo i wszechstronny wysiek wadz publicznych, nale:
1) ochrona obywateli przed zamachami na ich ycie, zdrowie, wolno i mienie,
2) zapewnienie spjnoci i rzetelnoci w dziaaniu instytucji i osb
publicznych, opartej na przestrzeganiu prawa i dobrych obyczajw oraz odpowiednich kwalifikacjach i osobistej uczciwoci, bezwzgldne zwalczanie lekcewaenia prawa i naduywania wadzy
przez funkcjonariuszy publicznych,
3) otaczanie ochron i opiek maestwa, bdcego wycznie
zwizkiem kobiety i mczyzny, oraz macierzystwa i rodzicielstwa, troska o pomylno rodzin oraz ochrona dzieci i modziey
przed odrzuceniem i demoralizacj,
4) tworzenie warunkw szybkiego rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego kraju, rozwoju rodzimej przedsibiorczoci, upo5
2.
wszechnienia i ochrony wasnoci obywateli, uczciwej konkurencji i naleytej ochrony konsumentw w ramach spoecznej
gospodarki rynkowej,
5) sprzyjanie ywotnoci obszarw wiejskich i ustrojowi rolnemu
opartemu na gospodarstwie rodzinnym,
6) zapewnienie godnoci pracy i sprawiedliwoci w stosunkach midzy pracownikami a pracodawcami,
7) przeciwdziaanie bezrobociu, bezdomnoci i innym postaciom
wykluczenia spoecznego,
8) ksztatowanie warunkw naleytej ochrony zdrowia wszystkich
obywateli oraz ich zabezpieczenia na wypadek staroci lub niezdolnoci do samodzielnej egzystencji,
9) zapewnienie powszechnego dostpu obywateli do owiaty publicznej na zasadzie rwnoci szans edukacyjnych bez wzgldu na
stan majtkowy, pochodzenie spoeczne i miejsce zamieszkania,
10) sprzyjanie zachowaniu tradycji i rozwojowi kultury narodowej
oraz czerpaniu z jej dorobku przez obywateli,
11) kultywowanie pamici ofiar wojen i totalitaryzmw, otaczanie
specjaln opiek weteranw walk o niepodlego Polski,
12) ochrona walorw rodowiska naturalnego i jego racjonalne
ksztatowanie.
Rada Ministrw skada Prezydentowi Rzeczypospolitej, Sejmowi i Senatowi, nie rzadziej ni raz do roku, informacj o stanie realizacji zada, o ktrych mowa w ust. 1.
Art. 5
Rzeczpospolita Polska jest pastwem jednolitym.
Art. 6
Wadza w Rzeczypospolitej Polskiej naley do Narodu. Nard sprawuje wadz przez demokratycznie wybranych przedstawicieli lub bezporednio.
1.
Art. 7
Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyszym przedstawicielem Pastwa Polskiego w stosunkach wewntrznych i zewntrznych oraz
gwarantem cigoci wadzy pastwowej. Prezydent Rzeczypospolitej
czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, dba o spjno dziaa pa-
2.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
stwa, stoi na stray jego suwerennoci i bezpieczestwa oraz nienaruszalnoci i niepodzielnoci jego terytorium.
Wadza ustawodawcza, wadza wykonawcza i wadza sdownicza s
rozdzielone. Wadz ustawodawcz sprawuj Sejm i Senat, wadz
wykonawcz Rada Ministrw, ktr kieruje Prezes Rady Ministrw,
a wadz sdownicz Trybuna Konstytucyjny, Trybuna Stanu i sdy.
Art. 8
W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa i obywateli mona
przeprowadzi referendum krajowe. Jego przeprowadzenie zarzdza
Sejm bezwzgldn wikszoci gosw lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgod Senatu.
W przypadkach wskazanych w Konstytucji przeprowadzenie referendum krajowego moe zarzdzi Prezydent Rzeczypospolitej.
Wynik referendum krajowego jest wicy, jeeli w gosowaniu wzio
udzia co najmniej 30% uprawnionych, z zastrzeeniem art. 175 ust. 2.
Art. 9
W sprawowaniu wadzy publicznej uczestniczy samorzd terytorialny
zgodnie z zasad pomocniczoci.
W drodze ustawy mog by tworzone, przeksztacane i znoszone inne
samorzdy. Nie mog one ogranicza wolnoci wyboru zawodu ani
wolnoci podejmowania dziaalnoci gospodarczej.
Samorzady podlegaj nadzorowi sprawowanemu w interesie ogu
przez organy pastwowe na zasadach okrelonych w ustawie.
Art. 10
Wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, wybory do Sejmu, wybory do Senatu, wybory do organw stanowicych samorzdu terytorialnego zasadniczego podziau terytorialnego pastwa oraz udzia w referendum
krajowym i referendum innym ni krajowe s powszechne, rwne i bezporednie, a gosowanie jest tajne. Odbywa si ono w niedziel.
Wybory do Sejmu s proporcjonalne. Wybory do Senatu przeprowadza si w okrgach jednomandatowych.
Jeeli ustawa przewiduje wybory bezporednie do niektrych organw wykonawczych samorzdu terytorialnego, w wyborach tych obowizuj zasady wymienione w ust. 1.
7
4.
5.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
Warunki czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej, w wyborach do Sejmu i w wyborach do Senatu oraz prawa udziau w referendum krajowym okrela art. 32.
Ustawy okrelaj:
1) tryb zgaszania kandydatw przez partie polityczne i obywateli, a take sposb przeprowadzania i ustalania wynikw wyborw i referendw, o ktrych mowa w ust. 1 i 3, oraz stwierdzania ich wanoci,
2) warunki czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach
bezporednich do organw samorzdu terytorialnego oraz prawa
udziau w referendum innym ni krajowe.
Art. 11
Wszystkie organy wadzy publicznej podlegaj Konstytucji oraz dziaaj na podstawie i w granicach prawa.
aden organ wadzy publicznej ani adna instytucja publiczna nie
moe realizowa celw prywatnych lub sprzecznych z dobrem wsplnym celw grupowych, a take nie moe pozostawa poza kontrol
konstytucyjnych organw pastwa.
Stosowanie rodkw przymusu naley do pastwa. Ustawa moe
okreli, w ograniczonym i niezbdnym zakresie, warunki i sposb stosowania rodkw przymusu przez inne podmioty pod kontrol organw pastwowych.
Art. 12
Partie polityczne zrzeszaj obywateli na zasadach dobrowolnoci
i rwnoci w celu wpywania metodami demokratycznymi na ksztatowanie polityki pastwa.
Finansowanie partii politycznych jest jawne.
Zakazane jest dziaanie partii politycznych i innych organizacji opartych na ideologii lub metodach komunistycznych, faszystowskich albo
nazistowskich, a take zmierzajcych do obalenia przemoc porzdku
konstytucyjnego.
Art. 13
Kocioy i inne zwizki wyznaniowe s rwnouprawnione.
Stosunki midzy pastwem a kocioami i innymi zwizkami wyznaniowymi s ksztatowane na zasadach poszanowania ich autonomii
3.
4.
oraz wzajemnej niezalenoci kadego w swoim zakresie, jak rwnie

wspdziaania dla dobra czowieka i dobra wsplnego.
Stosunki midzy pastwem a Kocioem katolickim okrelaj umowa
midzynarodowa zawarta przez Rzeczpospolit Polsk ze Stolic Apostolsk i ustawy.
Stosunki midzy pastwem a innymi kocioami i zwizkami wyznaniowymi okrelaj ustawy uwzgldniajce tre umw zawartych
przez Rad Ministrw z ich waciwymi przedstawicielami.
Art. 14
Jzyk polski, jako podstawowy element narodowej tosamoci i dobro kultury, jest jzykiem urzdowym i podlega ochronie.
1.
2.
3.
4.
Art. 15
Godem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek ora biaego w koronie, w czerwonym polu.
Barwami Rzeczypospolitej Polskiej s kolory biay i czerwony.
Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dbrowskiego.
Szczegy dotyczce goda, barw i hymnu oraz zasady ich ochrony
okrela ustawa.
Art. 16
Stolic Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.
Rozdzia II
WOLNOCI, PRAWA I OBOWIZKI CZOWIEKA I OBYWATELA

1.
2.
Art. 17
Rzeczpospolita Polska szanuje i chroni podstawowe wolnoci i prawa
czowieka i obywatela, ktrych rdem jest przyrodzona i nienaruszalna godno osoby.
Ograniczenia w korzystaniu z wolnoci i praw zagwarantowanych
w Konstytucji mog by okrelone tylko w ustawie i tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne w pastwie demokratycznym w celu
ochrony wolnoci i praw innych osb lub w celu realizacji dobra
wsplnego, a w szczeglnoci w celu ochrony zdrowia i moralnoci
9
3.
1.
2.
3.
1.
2.
publicznej, rodowiska, bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego. Ograniczenia te nie mog powodowa naruszenia istoty poszczeglnych wolnoci i praw, chyba e polegaj na orzeczeniu przez
sd sprawiedliwej kary za popenienie przestpstwa lub rodka koniecznego do zapobieenia popenianiu przestpstw.
Wolnoci i prawa zagwarantowane w Konstytucji nie mog by naduywane do zamachw na porzdek prawny ani do czerpania korzyci
z naruszenia prawa.
Art. 18
Obywatelstwo polskie nabywa si przez urodzenie z rodzicw majcych obywatelstwo polskie.
Osobie lojalnej wobec Rzeczypospolitej Polskiej, ktra wykae polskie
pochodzenie albo inne zwizki z Polsk, moe by przyznane obywatelstwo polskie w trybie okrelonym w ustawie.
Podstawy i tryb utraty obywatelstwa polskiego okrela ustawa. Nikt nie
moe by pozbawiony obywatelstwa polskiego wbrew wasnej woli.
Art. 19
Wszyscy ludzie s rwni wobec prawa i maj prawo do rwnego traktowania przez wadze publiczne.
Cudzoziemcy znajdujcy si pod wadz Rzeczypospolitej Polskiej
korzystaj z wolnoci i praw okrelonych w Konstytucji oprcz wolnoci i praw zwizanych z obywatelstwem polskim. Zasada ta nie stoi
na przeszkodzie szczeglnemu uregulowaniu spraw cudzoziemcw
w ustawie, z uwzgldnieniem art. 17 ust. 2.
Art. 20
Kady czowiek ma prawo do ycia od poczcia do naturalnej mierci.
1.
2.
3.
10
Art. 21
Kady czowiek ma prawo do poszanowania swojej integralnoci cielesnej.
Nikt nie moe by poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu
lub poniajcemu traktowaniu.
Nikt wbrew swej woli, bez uprzedniego wyraenia zgody, nie moe
by poddany eksperymentom medycznym lub naukowym.
4.
1.
2.
3.
4.
5.
W przypadkach okrelonych w ustawie sd moe nakaza poddanie

osoby, ktra ze wzgldu na zaburzenia psychiczne stwarza zagroenie
dla ycia, zdrowia lub nietykalnoci cielesnej innych osb, zabiegom
medycznym zmniejszajcym to zagroenie.
Art. 22
Kademu czowiekowi przysuguje wolno osobista.
Pozbawienie wolnoci moe nastpi jedynie na podstawie orzeczenia sdu.
Zatrzymanie policyjne moe nastpi na czas nieprzekraczajcy
48 godzin i podlega kontroli sdowej. Najpniej z chwil upywu
tego terminu zatrzymany powinien by postawiony przed sdem;
jeeli sd nie orzek o tymczasowym aresztowaniu przed upywem
72 godzin od chwili zatrzymania, osob zatrzyman naley zwolni.
Osob zatrzyman lub tymczasowo aresztowan naley poinformowa, w sposb dla niej zrozumiay, o przyczynach zastosowania tego
rodka i o przysugujcych jej prawach.
Osoba pozbawiona wolnoci ma prawo do niezwocznego porozumienia si z obroc i powiadomienia wskazanej przez siebie osoby
o fakcie pozbawienia wolnoci.
Art. 23
Kademu, kto legalnie przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
przysuguje wolno poruszania si i wyboru miejsca zamieszkania oraz
wolno opuszczenia jej terytorium.
1.
Art. 24
Ekstradycja obywatela polskiego moe nastpi jedynie na wniosek
innego pastwa lub sdowego organu midzynarodowego, jeeli
przewiduje to ustawa majca na celu wykonanie midzynarodowego
zobowizania Rzeczypospolitej Polskiej, przy cznym spenieniu nastpujcych warunkw:
1) czyn objty wnioskiem zosta popeniony poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
2) zarwno w czasie popenienia, jak i w chwili zoenia wniosku stanowi on czyn zagroony kar wedug prawa polskiego lub stano11
2.
3.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
12
wiby taki czyn w razie popenienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3) nie by czynem popenionym z przyczyn politycznych bez uycia
przemocy,
4) nie zachodzi uzasadniona obawa, e obywatel poddany ekstradycji nie bdzie korzysta za granic z praw czowieka na poziomie
zagwarantowanym w niniejszym rozdziale.
Jeeli wniosek pochodzi od innego pastwa, warunkiem dopuszczalnoci ekstradycji obywatela polskiego jest ponadto przestrzeganie
przez nie zasady wzajemnoci.
Warunkw okrelonych w ust. 1 pkt 1 i 2 nie stosuje si, jeeli wniosek o ekstradycj pochodzi od sdowego organu midzynarodowego
powoanego na podstawie ratyfikowanej przez Rzeczpospolit Polsk
umowy midzynarodowej w zwizku z objt jurysdykcj tego organu zbrodni ludobjstwa, zbrodni przeciwko ludzkoci, zbrodni wojenn lub zbrodni agresji.
Art. 25
Prawo azylu lub pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej moe wynika z ustawy.
Ekstradycja lub wydalenie cudzoziemca z terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej moe nastpi na podstawie umowy midzynarodowej lub
ustawy.
Art. 26
Rodzina, jako wsplnota podstawowa i pierwotna w stosunku do pastwa, ma wasne i niezbywalne prawa.
Rodzice maj naturalne prawo i pierwszestwo wychowania dzieci
zgodnie ze swoimi przekonaniami.
Pozbawienie lub ograniczenie wadzy rodzicielskiej nastpuje na podstawie orzeczenia sdu, gdy jest to konieczne ze wzgldu na dobro
dziecka.
Art. 27
Kademu przysuguje wolno sumienia, wiatopogldu i wyznania,
kultu i praktyk religijnych oraz nauczania religii w yciu prywatnym
i publicznym.
2.
Wadze publiczne umoliwiaj nauczanie w szkoach publicznych religii Kocioa katolickiego oraz innych prawnie uznanych kociow
i zwizkw wyznaniowych pod ich nadzorem.
Art. 28
Obywatele maj prawo do ochrony obecnoci symboli i pamitek kulturalnych i religijnych istniejcych w sferze publicznej zgodnie z miejscowymi
zwyczajami.
Art. 29
Wadze publiczne przeciwdziaaj, na zasadach okrelonych w ustawie,
obecnoci w miejscach publicznych treci i symboli wyraajcych pochwa ideologii lub praktyk komunizmu, faszyzmu albo nazizmu. Kady obywatel moe da podjcia przez wadze publiczne odpowiednich dziaa.
1.
2.
1.
2.
1.
Art. 30
Kady ma prawo do ochrony swojego ycia prywatnego i rodzinnego,
danych osobowych, czci i dobrego imienia, wizerunku, tajemnicy komunikowania si z innymi oraz nienaruszalnoci mieszkania.
Wadze publiczne nie reguluj spraw par niemaeskich ani nie prowadz ich ewidencji.
Art. 31
Pozyskiwanie i gromadzenie przez organy wadzy publicznej i instytucje
publiczne informacji o obywatelach, kocioach i innych zwizkach wyznaniowych oraz instytucjach prywatnych jest dopuszczalne tylko na podstawie ustawy i tylko w zakresie, w jakim jest to konieczne do wykonywania
ich ustawowych zada zwizanych z urzeczywistnianiem Konstytucji.
Kady ma prawo do uzyskania dostpu, w sposb okrelony w ustawie, do dotyczcych go urzdowych dokumentw i zbiorw danych,
a take do dania sprostowania danych nieprawdziwych oraz usunicia danych, ktrych gromadzenie nie odpowiada wymaganiom okrelonym w ust. 1.
Art. 32
Prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posw i senatorw
oraz prawo udziau w referendum krajowym ma obywatel polski, kt13
2.
3.
4.
1.
2.
3.
1.
2.
14
ry ukoczy 18 lat oraz nie jest ubezwasnowolniony ani nie zosta prawomocnie pozbawiony praw publicznych lub praw wyborczych.
Wybranym do Sejmu moe by obywatel polski, ktry ukoczy 21 lat,
spenia pozostae warunki okrelone w ust. 1 oraz nie zosta prawomocnie skazany za popenione z winy umylnej przestpstwo cigane
z oskarenia publicznego.
Wybranym do Senatu moe by obywatel polski, ktry ukoczy 30
lat, spenia pozostae warunki okrelone w ust. 1 i 2 oraz peni cznie przez co najmniej 5 lat funkcj publiczn z powoania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejm, Senat, Rad Ministrw lub Prezesa
Rady Ministrw, funkcj posa lub senatora bd pochodzc z wyborw bezporednich funkcj w samorzdzie terytorialnym na szczeblu
gminnym lub ponadgminnym.
Wybranym Prezydentem Rzeczypospolitej moe by obywatel polski, ktry
ukoczy 35 lat oraz spenia pozostae warunki okrelone w ust. 1 i 2.
Art. 33
Kademu przysuguje wolno wyraania swoich przekona i opinii
oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, w tym dotyczcych
dziaalnoci organw wadzy publicznej i instytucji publicznych, a take spraw innych instytucji i osb zwizanych z ich dziaalnoci publiczn.
Wadze publiczne nie sprawuj cenzury prewencyjnej ani nie koncesjonuj dziaalnoci prasowej i wydawniczej.
Ustawa moe przewidywa wymg uzyskania zezwolenia na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej.
Art. 34
Obywatele maj prawo do uzyskiwania od organw wadzy publicznej
i instytucji publicznych, w sposb okrelony w ustawie, informacji o dziaalnoci tych organw i instytucji oraz gromadzonych przez nie danych
majcych znaczenie publiczne, a take do wykorzystywania i upowszechniania tych informacji w sposb nienaruszajcy praw innych osb.
Rodzaj informacji niejawnych i zasady ich ochrony okrela ustawa.
Zakres takich informacji nie moe by szerszy, ni jest konieczne ze
wzgldu na ochron wolnoci i praw zagwarantowanych w Konstytucji lub bezpieczestwo pastwa.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
Art. 35
Obywatele maj prawo do penej wiedzy o prowadzonych przed 1
stycznia 1990 r. dziaaniach partii komunistycznej i aparatu przymusu pastwowego wymierzonych w niepodlegociowe i wolnociowe
aspiracje Narodu, prawa obywateli oraz prawa Kocioa i niezalenych
instytucji spoecznych, w tym o osobach prowadzcych i wspomagajcych te dziaania.
Ograniczenia w korzystaniu z prawa okrelonego w ust. 1 mog by
ustanowione tylko w ustawie i tylko w takim zakresie, w jakim s konieczne ze wzgldu na szczeglnie uzasadnion ochron dbr osb
pokrzywdzonych lub ochron wiadomoci szczeglnie istotnych dla
bezpieczestwa pastwa.
Osoby penice funkcje publiczne lub prowadzce dziaalno zwizan z zaufaniem publicznym bd szczeglnymi wymaganiami etycznymi mog podlega, w zakresie i na zasadach okrelonych w ustawie,
obowizkowi ujawnienia, czy prowadziy lub wspomagay dziaania,
o ktrych mowa w ust. 1.
Art. 36
Obywatelom przysuguje wolno pokojowego gromadzenia si, take w miejscach publicznych, w celu wsplnego wyraenia przekona,
opinii lub postulatw.
Odbycie zgromadzenia nie wymaga zezwolenia. Ustawa moe wprowadzi wymg zgoszenia zamiaru zorganizowania zgromadzenia
z zachowaniem niezbdnych terminw.
Jeeli organizator zgromadzenia w sposb zgodny z ustaw zawiadomi o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, prewencyjny zakaz
jego odbycia moe orzec jedynie sd w przypadkach okrelonych
w ustawie.
W zakresie okrelonym w ustawie organizator zgromadzenia ponosi
solidarn ze sprawc odpowiedzialno za szkody wyrzdzone wskutek niezachowania pokojowego charakteru zgromadzenia przez jego
uczestnikw.
Art. 37
Obywatelom przysuguje wolno zrzeszania si oraz tworzenia fundacji.
Zakres i tryb rejestracji zrzesze i fundacji okrela ustawa.
15
1.
2.
3.
4.
5.
1.
2.
Art. 38
Kademu przysuguje wolno pobierania nauki.
Ustawa okrela zasady tworzenia szk i zakadw wychowawczych.
Przed ukoczeniem 18. roku ycia nauka jest obowizkowa. Zakres
i sposb wykonywania obowizku szkolnego okrela ustawa.
Nauka w szkoach publicznych jest powszechnie dostpna i bezpatna, z zastrzeeniem ust. 5.
Nauka w publicznych szkoach wyszych jest dostpna na zasadach
okrelonych w ustawie i bezpatna. Ustawa moe dopuci pobieranie
przez te szkoy opat za niektre dodatkowe usugi edukacyjne, okrelajc zasady ustalania takich opat.
Art. 39
Kademu przysuguje wolno twrczoci artystycznej, bada naukowych i poszukiwa intelektualnych oraz ogaszania ich wynikw, wolno nauczania, a take wolno korzystania z dbr kultury.
Szkoy wysze korzystaj z autonomii w zakresie i na zasadach okrelonych w ustawie.
Art. 40
Obywatele nalecy do mniejszoci narodowych i etnicznych maj prawo, indywidualnie i zbiorowo, do zachowania i rozwoju wasnej kultury, jzyka, obyczajw i tradycji oraz do tworzenia instytucji edukacyjnych i kulturalnych.
1.
2.
1.
2.
3.
16
Art. 41
Obywatele maj prawo dostpu do suby publicznej na jednakowych
zasadach.
Ustawa okrela zakres i tryb ogranicze korzystania z prawa okrelonego w ust. 1 przez osoby, ktre bray udzia w dziaaniach, o ktrych
mowa w art. 35 ust. 1.
Art. 42
Kady ma prawo do wasnoci oraz prawo dziedziczenia.
Wasno zobowizuje. Korzystanie z niej nie moe szkodzi dobru
wsplnemu ani prawnie chronionym dobrom innych osb.
Wywaszczenie jest dopuszczalne wycznie na wany cel publiczny
i za susznym odszkodowaniem.
4.
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
1.
2.
Przepadek korzyci z czynu zabronionego pod grob kary lub rodkw uytych do popenienia takiego czynu moe nastpi tylko na
podstawie orzeczenia sdu.
Art. 43
Kademu przysuguje wolno wyboru i wykonywania zawodu.
Jeeli ustawa uzalenia wykonywanie zawodu zaufania publicznego
od spenienia okrelonych warunkw, ustalenie ich spenienia nastpuje w postpowaniu przed organem pastwowym w sposb w niej
okrelony.
Stae zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Ustawa moe dopuci ich dorywcze zatrudnienie w formach i charakterze uwzgldniajcych wymagania ich szczeglnej ochrony.
Art. 44
Kademu przysuguje wolno podejmowania i prowadzenia dziaalnoci gospodarczej.
Ustawa okrela zakres i tryb ewidencji dziaalnoci gospodarczej,
a take szczeglne wymagania zwizane z prowadzeniem dziaalnoci
gospodarczej o szczeglnym znaczeniu dla interesu publicznego albo
wanych interesw obywateli.
Art. 45
Pracownikom i pracodawcom przysuguje wolno zrzeszania si
w zwizkach zawodowych i organizacjach pracodawcw. Zakres i tryb
ich rejestracji okrela ustawa.
Zwizki zawodowe i organizacje pracodawcw oraz ich organizacje
maj prawo do negocjowania i zawierania ukadw zbiorowych pracy
oraz innych porozumie dotyczcych warunkw pracy.
Art. 46
Kady ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia dotyczcej go sprawy bez nieuzasadnionej zwoki przez waciwy, niezawisy i bezstronny sd.
Ustawa nie moe nikomu zamyka drogi sdowej dochodzenia wolnoci lub praw zagwarantowanych w Konstytucji i ustawach. Jeeli
17
3.
1.
2.
1.
2.
3.
4.
1.
18
ustawa nie przewiduje w tym zakresie waciwoci innego sdu, waciwy jest sd powszechny.
Wyczenie jawnoci rozprawy sdowej moe nastpi ze wzgldu na
ochron bezpieczestwa pastwa, moralnoci lub porzdku publicznego albo ze wzgldu na ochron bezpieczestwa lub ycia prywatnego stron.
Art. 47
Kady ma prawo do zaskarenia wydanego w jego sprawie orzeczenia
sdu lub decyzji organu administracji publicznej na zasadach okrelonych w ustawie. W sprawach mniejszej wagi ustawa moe jednak ustanowi jednoinstancyjno postpowania sdowego, okrelajc inny
rodek kontroli zgodnoci orzeczenia z prawem.
W uzasadnionych przypadkach ustawa moe dopuci natychmiastow
wykonalno orzeczenia lub decyzji, choby podlegay zaskareniu.
Art. 48
Odpowiedzialnoci karnej podlega tylko ten, kto dopuci si czynu
zabronionego pod grob kary przez ustaw obowizujc w chwili
jego popenienia.
Nie mona orzec kary, ktr czyn nie by zagroony w chwili jego popenienia, chyba e nowa ustawa przewiduje kar wzgldniejsz dla
sprawcy.
Powysze przepisy nie stanowi przeszkody w sdzeniu i karaniu za
czyn, ktry w chwili jego popenienia stanowi przestpstwo w myl
oglnych zasad prawa uznanych przez spoeczno midzynarodow.
Zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkoci, zbrodnie popenione
przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej, a take przestpstwa popenione
w celu uzyskania osobistych korzyci majtkowych w zwizku z penieniem funkcji w organach wadzy publicznej nie podlegaj przedawnieniu. Bieg przedawnienia w stosunku do przestpstw nieciganych
z przyczyn politycznych ulega zawieszeniu do czasu ich ustania.
Art. 49
Oskaronego o popenienie czynu zabronionego pod grob kary
wadze publiczne nie mog uwaa za winnego, dopki wina nie zostanie mu udowodniona w trybie okrelonym w ustawie.
2.
3.
4.
1.
2.
Powyszy przepis nie stoi na przeszkodzie tymczasowemu odsuniciu,

na podstawie ustawy, osoby podejrzanej o popenienie czynu zagroonego kar od penienia funkcji, z ktr wie si wymaganie szczeglnego zaufania.
Niedopuszczalne jest ponowne prowadzenie postpowania karnego
przeciwko tej samej osobie o ten sam czyn, jeeli uprzednio zostao
ono prawomocnie zakoczone w postpowaniu sdowym. Nie wyklucza to moliwoci wznowienia postpowania w przypadkach okrelonych w ustawie.
Kademu, przeciwko komu prowadzone jest postpowanie karne,
przysuguje prawo do obrony i korzystania z pomocy obrocy.
Art. 50
Kady, kto dozna uszczerbku w swoim zdrowiu lub mieniu w zwizku z czynnym udziaem w odpieraniu w sposb zgodny z prawem zamachu na porzdek publiczny lub dobra innych osb albo w zwizku
z udziaem w czynnociach zmierzajcych do ukarania sprawcy, ma
prawo do odszkodowania i odpowiedniej pomocy od pastwa.
W razie mierci poszkodowanego prawo okrelone w ust. 1 przysuguje osobom bliskim zmarego, ktre pozostaway na jego utrzymaniu.
Art. 51
Wszyscy obywatele maj dostp do wiadcze w zakresie opieki zdrowotnej finansowanych ze rodkw publicznych na zasadach okrelonych
w ustawie. W tym celu wadze publiczne utrzymuj i rozwijaj system instytucji publicznej ochrony zdrowia.
Art. 52
Ustawy okrelaj, zgodnie z zasadami solidarnoci i sprawiedliwoci, prawa
obywateli i innych osb w zakresie:
1) pomocy kobietom ciarnym,
2) pomocy rodzicom i rodzinom zastpczym w wychowaniu dzieci,
ze szczeglnym uwzgldnieniem rodzin o licznym potomstwie,
3) pomocy dzieciom pozbawionym opieki rodzicielskiej,
4) integracji i aktywizacji osb niepenosprawnych,
5) pomocy osobom znajdujcym si w trudnej sytuacji materialnej
i spoecznej lub niezdolnym do samodzielnej egzystencji,
19
6) bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, minimalnego

wynagrodzenia za prac, dni wolnych od pracy i patnych urlopw,
7) zabezpieczenia spoecznego w razie niezdolnoci do pracy ze
wzgldu na chorob lub inwalidztwo oraz po osigniciu wieku
emerytalnego, a take w razie niezawinionej utraty pracy,
8) pomocy materialnej w zdobywaniu wyksztacenia i podnoszeniu
kwalifikacji,
9) pomocy w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych,
10) ochrony konsumentw i lokatorw,
11) naprawienia szkd wyrzdzonych dziaaniami niezgodnymi z prawem.
Art. 53
Rada Ministrw przedstawia Sejmowi, nie rzadziej ni raz na dwa lata,
szczegowe informacje o stanie ustawodawstwa i jego realizacji w dziedzinach wskazanych w art. 38 ust. 4 i 5 oraz art. 51 i 52, a take o zamierzonych dziaaniach. Przed rozpatrzeniem informacji Sejm zapoznaje si
z opiniami ekspertw i zainteresowanych instytucji.
Art. 54
Od wszystkich, ktry s pod jej wadz, Rzeczpospolita Polska wymaga lojalnego wypeniania obowizkw wynikajcych z powszechnie obowizujcych przepisw prawa.
Art. 55
Obowizkiem kadego obywatela jest wierno Rzeczypospolitej Polskiej
i troska o dobro wsplne.
Art. 56
Od funkcjonariuszy publicznych Rzeczpospolita Polska wymaga najwyszej starannoci w wypenianiu ich obowizkw oraz postawy zgodnej
z konstytucyjnymi zasadami i celami Rzeczypospolitej.
Art. 57
Zaszczytnym obowizkiem obywatelskim jest obrona Ojczyzny. Zakres
obowizku suby wojskowej i sposb jej odbywania okrela ustawa.
20
1.
2.
Art. 58
Kady jest obowizany do ponoszenia okrelonych w ustawie ciarw i wiadcze publicznych, w tym podatkw.
Okrelenie podmiotw zobowizanych do ponoszenia podatkw i innych danin publicznych oraz ich przedmiotu i wysokoci, a take zasad
korzystania z ulg i zwolnie moe nastpi tylko w ustawie. Jeeli nie jest
moliwe okrelenie w ustawie wysokoci opat lub skadek o charakterze
publicznym, ustawa powinna szczegowo okrela zasady jej ustalania.
Rozdzia III
RDA PRAWA
1.
2.
3.
4.
1.
2.
3.
1.
Art. 59
rdami prawa powszechnie obowizujcego w Rzeczypospolitej
Polskiej s: Konstytucja i ustawy konstytucyjne, ustawy i rozporzdzenia z moc ustawy, rozporzdzenia, przepisy prawa miejscowego, ratyfikowane umowy midzynarodowe oraz przepisy prawne, o ktrych
mowa w art. 179.
Warunkiem wejcia w ycie prawa powszechnie obowizujcego jest
jego naleyte ogoszenie.
Ustawy konstytucyjne, ustawy i rozporzdzenia z moc ustawy, rozporzdzenia oraz ratyfikowane umowy midzynarodowe podlegaj
ogoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Ustawa reguluje wydawanie Dziennika Ustaw oraz innych organw
publikacyjnych.
Art. 60
Konstytucja jest najwyszym prawem w Rzeczypospolitej Polskiej.
Przepisy Konstytucji stosuje si bezporednio, chyba e co innego wynika z jej treci.
Wszystkie przepisy prawne wydawane lub stosowane przez wadze
Rzeczypospolitej Polskiej musz by zgodne z Konstytucj.
Art. 61
Zmiana lub uzupenienie Konstytucji moe nastpi jedynie w drodze
ustawy konstytucyjnej, uchwalonej w trybie art. 190.
21
2.
3.
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
1.
22
Ustawa konstytucyjna moe zawiera przepisy zmieniajce brzmienie Konstytucji i, w razie potrzeby, dostosowujce stan prawny do
tych zmian lub przepisy uzupeniajce tre Konstytucji na czas okrelony.
Ustawa konstytucyjna ma moc Konstytucji.
Art. 62
Prezydent Rzeczypospolitej moe wyda rozporzdzenie z moc ustawy na wniosek Rady Ministrw.
Rozporzdzenie z moc ustawy podlega ogoszeniu i wchodzi w ycie,
jeeli zostao zatwierdzone przez Sejm.
Rozporzdzenie z moc ustawy nie moe wyraa zgody na ratyfikacj lub wypowiedzenie umowy midzynarodowej ani zastpowa lub
zmienia ustawy budetowej.
Art. 63
Ustawa moe upowani Prezydenta Rzeczypospolitej, Rad Ministrw, Prezesa Rady Ministrw, ministra kierujcego okrelonym
dziaem administracji rzdowej, Prezesa Urzdu do Spraw Mediw
Elektronicznych lub Prezesa Narodowego Banku Polskiego do wydania rozporzdzenia w celu jej wykonania. Upowanienie powinno
wyranie okrela organ waciwy do wydania rozporzdzenia i zakres
spraw przekazanych do uregulowania.
Organ waciwy do wydania rozporzdzenia nie moe przekaza swojej kompetencji innemu organowi.
Art. 64
Organy samorzdu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rzdowej wydaj, na podstawie ustaw i w granicach wyznaczonych
przez ich tre, przepisy prawa miejscowego obowizujce na obszarze dziaania tych organw.
Prawo miejscowe podlega kontroli sdowej pod wzgldem zgodnoci
z Konstytucj i ustawami.
Art. 65
Umowa midzynarodowa ratyfikowana przez Rzeczpospolit Polsk
po jej ogoszeniu jest bezporednio stosowana przez organy Rzeczy-
2.
3.
4.
pospolitej, chyba e jej stosowanie jest uzalenione od wydania przepisw prawa wewntrznego.
Ratyfikacja umowy midzynarodowej lub jej wypowiedzenie wymaga
uprzedniej zgody wyraonej w ustawie uchwalonej z inicjatywy Rady
Ministrw, jeeli umowa dotyczy:
1) pokoju, sojuszy, ukadw politycznych lub ukadw wojskowych,
2) okrelonych w Konstytucji wolnoci, praw lub obowizkw,
3) czonkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji midzynarodowej,
4) znacznego obcienia pastwa pod wzgldem finansowym,
5) spraw uregulowanych w ustawie lub w ktrych Konstytucja wymaga ustawy.
O zamiarze przedoenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji
umowy midzynarodowej, ktrej ratyfikacja nie wymaga zgody wyraonej w ustawie, Prezes Rady Ministrw zawiadamia Sejm.
Tryb zawierania, ratyfikacji i wypowiadania umw midzynarodowych
okrela ustawa.
Art. 66
Uchway i zarzdzenia wydawane na podstawie ustaw przez organy wadzy publicznej wi tylko podlege im organizacyjnie organy i jednostki.
Rozdzia IV
PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

1.
2.
1.
Art. 67
Prezydent Rzeczypospolitej jest wybierany przez Nard na okres 5 lat.
Jego kadencja rozpoczyna si w dniu zaprzysienia.
Ta sama osoba moe by wybrana ponownie tylko raz.
Art. 68
Marszaek Sejmu zarzdza wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, wyznaczajc ich dat przypadajc nie wczeniej ni 100 dni i nie pniej ni 75
dni przed upywem kadencji urzdujcego Prezydenta Rzeczypospolitej.
W razie wczeniejszego oprnienia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej
Marszaek Sejmu zarzdza wybory w cigu 14 dni od oprnienia urzdu,
23
2.
3.
1.
2.
wyznaczajc ich dat przypadajc nie wczeniej ni po upywie 60 dni

i nie pniej ni po upywie 90 dni od dnia zarzdzenia wyborw.
Kandydatura na urzd Prezydenta Rzeczypospolitej wymaga poparcia
przez:
1) co najmniej 300 osb penicych funkcj publiczn pochodzc
z wyborw bezporednich oraz co najmniej 100 tysicy obywateli
polskich posiadajcych prawo wybierania lub
2) co najmniej 300 tysicy obywateli polskich posiadajcych prawo
wybierania.
Prezydent Rzeczypospolitej zostaje wybrany bezwzgldn wikszoci wanie oddanych gosw. Jeeli w pierwszym gosowaniu aden
z kandydatw nie uzyska takiej wikszoci, po 14 dniach przeprowadza si drugie gosowanie, w ktrym wyboru dokonuje si spord
dwch kandydatw, ktrzy w pierwszym gosowaniu uzyskali kolejno
najwicej gosw. O wyborze w drugim gosowaniu rozstrzyga wikszo wanie oddanych gosw.
Art. 69
Wybrany Prezydent Rzeczypospolitej obejmuje urzd, skadajc na
wsplnym posiedzeniu Sejmu i Senatu przysig nastpujcej treci:
Obejmujc z woli Narodu urzd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
uroczycie lubuj, e postanowieniom Konstytucji wiernoci dochowam, bd strzeg niezomnie godnoci Narodu, suwerennoci i bezpieczestwa pastwa. lubuj, e dobro Ojczyzny oraz pomylno
obywateli bd dla mnie zawsze najwyszym nakazem. Tak mi dopom Bg. Przysig mona zoy rwnie bez formuy wyraonej
w ostatnim zdaniu.
Prezydent Rzeczypospolitej wybrany przed upywem kadencji dotychczas urzdujcego Prezydenta obejmuje urzd nastpnego dnia po
upywie jego kadencji.
Art. 70
Prezydent Rzeczypospolitej nie moe sprawowa adnej innej funkcji publicznej ani wykonywa adnego innego patnego zajcia.
Art. 71
1.
24
Prezydent Rzeczypospolitej:
2.
1.
2.
3.
1) okrela i ogasza, w porozumieniu z Rad Ministrw, strategiczne

kierunki polityki pastwa,
2) zarzdza wybory do Sejmu, do Senatu oraz do organw samorzdu terytorialnego pochodzcych wedug ustawy z wyborw bezporednich,
3) ratyfikuje i wypowiada umowy midzynarodowe,
4) mianuje i odwouje penomocnych przedstawicieli dyplomatycznych Rzeczypospolitej Polskiej za granic,
5) przyjmuje listy uwierzytelniajce akredytowanych przy nim
przedstawicieli dyplomatycznych innych pastw,
6) jest zwierzchnikiem Si Zbrojnych,
7) nadaje stopnie wojskowe,
8) nadaje obywatelstwo polskie,
9) nadaje ordery i odznaczenia,
10) dba o waciwy poziom kwalifikacji zawodowych i etycznych oraz
rzetelno i apolityczno w dziaaniu urzdnikw suby cywilnej
zatrudnionych w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
oraz w urzdach administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego, powouje Szefa Suby Cywilnej na 5 lat,
11) nadaje statut Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,
12) nadaje statut Radzie Strategii Pastwowej,
13) stosuje, w trybie okrelonym w ustawie, prawo aski wobec osb
skazanych prawomocnym wyrokiem sdu,
14) wykonuje inne kompetencje okrelone w Konstytucji i ustawach.
Prezydent Rzeczypospolitej wygasza nie rzadziej ni raz do roku na
wsplnym posiedzeniu Sejmu i Senatu ordzie o stanie pastwa, obejmujce w szczeglnoci ocen urzeczywistnienia przez Rzeczpospolit
Polsk zasad i celw okrelonych w art. 14 oraz strategicznych kierunkw polityki pastwa. Nad ordziem nie przeprowadza si debaty.
Art. 72
W sprawach o szczeglnym znaczeniu dla pastwa Prezydent Rzeczypospolitej moe zwoa posiedzenie Rady Ministrw.
Prezydent Rzeczypospolitej zwouje posiedzenie Rady Ministrw w celu
rozpatrzenia projektu strategicznych kierunkw polityki pastwa.
Prezydent Rzeczypospolitej przewodniczy posiedzeniu Rady Ministrw
zwoanemu na podstawie ust. 1 lub 2, lecz nie uczestniczy w gosowaniu.
25
Art. 73
Prezydent Rzeczypospolitej moe, wedug swojego uznania, osobicie reprezentowa Rzeczpospolit Polsk w rokowaniach z przedstawicielami
innych pastw oraz w organizacjach midzynarodowych zgodnie z prawem i zwyczajami midzynarodowymi. W takich przypadkach Prezydent
Rzeczypospolitej zwraca si do Prezesa Rady Ministrw o sformuowanie
przez Rad Ministrw stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach,
ktre maj by przedmiotem rokowa, oraz o wyznaczenie czonka lub
czonkw Rady Ministrw uczestniczcych w rokowaniach.
Art. 74
Organy wadzy publicznej udzielaj Prezydentowi Rzeczypospolitej wszelkich informacji i wyjanie oraz zapewniaj mu, stosownie do zakresu
swojego dziaania, odpowiedni pomoc potrzebn do wykonywania jego
kompetencji.
1.
2.
1.
2.
26
Art. 75
Obsug prac Prezydenta Rzeczypospolitej zapewnia jego Kancelaria.
Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w sprawach strategicznych kierunkw polityki pastwa jest Rada Strategii Pastwowej.
Art. 76
Do wanoci aktu urzdowego Prezydenta Rzeczypospolitej wymagane jest podpisanie go take przez Prezesa Rady Ministrw, ktry przez
zoenie podpisu przyjmuje odpowiedzialno za akt wobec Sejmu.
Przepis ust. 1 nie dotyczy:
1) zarzdzenia wyborw,
2) zwoania pierwszego posiedzenia Sejmu lub Senatu,
3) skrcenia kadencji Sejmu,
4) inicjatywy ustawodawczej,
5) podpisania i zarzdzenia ogoszenia ustawy konstytucyjnej albo
ustawy, a take zastosowania weta ustawodawczego,
6) zarzdzenia przeprowadzenia referendum krajowego,
7) skierowania ordzia do Sejmu lub Senatu oraz zabierania gosu
na posiedzeniu izby,
8) inicjowania postpowania oraz udziau w postpowaniu przed
Trybunaem Konstytucyjnym,
9) inicjowania postpowania zmierzajcego do postanowienia

w stan oskarenia przed Trybunaem Stanu,
10) powoania sdziego, Prezesa lub wiceprezesa Trybunau Konstytucyjnego, Prezesa Urzdu do Spraw Mediw Elektronicznych
oraz Szefa Suby Cywilnej,
11) zwoania posiedzenia Rady Ministrw i przewodniczenia zwoanemu posiedzeniu,
12) desygnowania lub powoania Prezesa Rady Ministrw, powoania
lub odwoania innego czonka Rady Ministrw, odmowy powoania Prezesa Rady Ministrw lub innego czonka Rady Ministrw
oraz przyjcia dymisji Rady Ministrw i powierzenia jej tymczasowego penienia obowizkw,
13) przewodniczenia Radzie do Spraw Sdownictwa oraz powoania
jej czonka,
14) przewodniczenia Radzie Obrony Rzeczypospolitej,
15) nadania orderu lub odznaczenia,
16) stosowania prawa aski,
17) nadania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
oraz aktw dokonywanych na jego podstawie,
18) nadania statutu Radzie Strategii Pastwowej oraz aktw dokonywanych na jego podstawie,
19) wystpienia do innego organu wadzy publicznej o udzielenie informacji lub wyjanie albo pomocy potrzebnej do wykonywania
kompetencji Prezydenta Rzeczypospolitej,
20) aktu dokonywanego w myl Konstytucji lub ustawy na wniosek
albo za zgod innego organu,
21) zgody na akt innego organu wyraanej w przypadkach okrelonych w Konstytucji lub ustawie.
22) zrzeczenia si urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej.
1.
2.
Art. 77
Prezydent Rzeczypospolitej nie ponosi odpowiedzialnoci parlamentarnej ani sdowej za swoje czynnoci urzdowe.
Za umylne naruszenie Konstytucji lub popenienie przestpstwa Prezydent
Rzeczypospolitej moe zosta postawiony w stan oskarenia przed Trybunaem Stanu. O postawieniu w stan oskarenia postanawia Senat wikszoci
2/3 gosw na wniosek Sejmu uchwalony tak sam wikszoci.
27
3.
1.
2.
Prezydent Rzeczypospolitej z chwil postawienia w stan oskarenia

przed Trybunaem Stanu jest zawieszony w sprawowaniu urzdu.
Art. 78
Oprnienie urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej przed upywem kadencji nastpuje wskutek:
1) mierci,
2) zrzeczenia si urzdu,
3) uznania przez Sejm i Senat, wikszoci 2/3 gosw w kadej z izb,
trwaej niezdolnoci do sprawowania urzdu ze wzgldu na stan
zdrowia,
4) zoenia z urzdu wyrokiem Trybunau Stanu.
Gdy urzd Prezydenta Rzeczypospolitej jest oprniony, a take gdy
Prezydent Rzeczypospolitej tymczasowo nie moe sprawowa urzdu, zastpuje go Marszaek Senatu, a jeeli Marszaek Senatu nie moe
wykonywa tej funkcji Marszaek Sejmu.
Rozdzia V
SEJM I SENAT
1.
2.
3.
Art. 79
Sejm i Senat sprawuj wadz ustawodawcz w sposb okrelony
w Konstytucji.
Sejm sprawuje kontrol nad dziaalnoci Rady Ministrw w zakresie
okrelonym w Konstytucji i ustawach.
Ponadto Sejm i Senat wykonuj inne kompetencje okrelone w Konstytucji i ustawach.
Art. 80
Posowie i senatorowie s przedstawicielami Narodu.
1.
2.
28
Art. 81
Mandatu posa nie mona czy z mandatem senatora.
Mandatu posa lub senatora nie mona czy z wykonywaniem innej
funkcji publicznej z wyjtkiem funkcji czonka Rady Ministrw lub sekretarza stanu powoanego przez Prezesa Rady Ministrw.
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
3.
Art. 82
Kadencja Sejmu lub kadencja Senatu trwa 4 lata. Rozpoczyna si ona
z dniem pierwszego posiedzenia izby po wyborach, a koczy si
z dniem poprzedzajcym pierwsze posiedzenie izby nastpnej kadencji.
Prezydent Rzeczypospolitej zarzdza wybory do Sejmu lub wybory do Senatu nie pniej ni 90 dni przed upywem 4 lat od pierwszego dnia kadencji izby, wyznaczajc ich dat przypadajc nie wczeniej ni 30 dni i nie
pniej ni 14 dni przed upywem tego okresu, z zastrzeeniem ust. 3.
Zarzdzajc skrcenie kadencji Sejmu, Prezydent Rzeczypospolitej
jednoczenie zarzdza wybory do izby. Jeeli skrcenie kadencji Sejmu nastpuje na mocy uchway izby, Prezydent zarzdza wybory
w cigu 7 dni od dnia tej uchway. Zarzdzajc wybory, Prezydent wyznacza ich dat przypadajc nie wczeniej ni w po upywie 30 dni
i nie pniej ni po upywie 60 dni od dnia zarzdzenia.
Art. 83
Pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu lub Senatu zwouje
Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni od ogoszenia wyniku wyborw. Prezydent otwiera to posiedzenie.
Pose lub senator obejmuje mandat, skadajc wobec izby przysig o nastpujcej treci: Obejmujc z woli Narodu mandat posa (senatora), uroczycie lubuj, e postanowieniom Konstytucji wiernoci dochowam,
bd strzeg niezomnie godnoci Narodu, suwerennoci i bezpieczestwa
pastwa. lubuj, e dobro Ojczyzny oraz pomylno obywateli bd dla
mnie zawsze najwyszym nakazem. Tak mi dopom Bg. Przysiga moe
by rwnie zoona bez formuy wyraonej w ostatnim zdaniu.
Art. 84
Sejm i Senat wyraaj swoj wol w gosowaniach.
Do wanoci gosowania wymagana jest obecno odpowiednio co
najmniej poowy ustawowej liczby posw albo senatorw.
O wyniku gosowania rozstrzyga zwyka wikszo gosw, chyba e
Konstytucja wymaga innej wikszoci.
Art. 85
Posiedzenia Sejmu i Senatu s jawne, chyba e izba bezwzgldn wikszoci gosw postanowi o tajnoci obrad.
29
Art. 86
Prezydent Rzeczypospolitej i czonkowie Rady Ministrw maj prawo
obecnoci na posiedzeniach Sejmu i Senatu oraz zabierania gosu poza kolejnoci.
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
Art. 87
Pose lub senator, take po wyganiciu mandatu, nie podlega odpowiedzialnoci za swoj dziaalno zwizan z wykonywaniem mandatu.
Pose lub senator w czasie penienia mandatu nie moe by pocignity do odpowiedzialnoci karnej lub dyscyplinarnej ani pozbawiony wolnoci bez zezwolenia odpowiednio Sejmu albo Senatu. Nie dotyczy to schwytania na gorcym uczynku.
Postpowanie karne wszczte wobec osoby przed dniem wyboru jej
na posa lub senatora ulega na danie odpowiednio Sejmu albo Senatu zawieszeniu do czasu wyganicia mandatu. Do tego czasu ulega
zawieszeniu bieg przedawnienia.
Art. 88
Posowi lub senatorowi nie wolno prowadzi dziaalnoci gospodarczej na wasny rachunek z wykorzystaniem rodkw stanowicych
wasno publiczn.
Posowi lub senatorowi nie wolno przyjmowa orderw, odznacze
i tytuw honorowych Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 89
Sejm i Senat odbywaj wsplne posiedzenie w przypadkach okrelonych w Konstytucji. Ponadto mog odby wsplne posiedzenie w celu
ustalonym przez marszakw obu izb.
Wsplne posiedzenie izb zwouje i otwiera Marszaek Senatu.
Sejm
Art. 90
Sejm skada si z 360 wybranych posw .
1.
30
Art. 91
Sejm wybiera ze swego grona Marszaka, wicemarszakw i komisje.
2.
3.
4.
1.
2.
1.
2.
1.
2.
Marszaek Sejmu przewodniczy obradom izby, strzee jej praw i reprezentuj j na zewntrz.
Posowie tworz w Sejmie kluby poselskie.
Sejm uchwala swj regulamin.
Art. 92
Kady pose moe skada interpelacje i zapytania pod adresem Rady
Ministrw albo poszczeglnych jej czonkw.
Prezes Rady Ministrw oraz poszczeglni czonkowie Rady Ministrw
zobowizani s do udzielenia odpowiedzi na kierowane do nich interpelacje i zapytania w terminie i trybie okrelonym w regulaminie Sejmu.
Art. 93
Sejm moe powoa komisj ledcz do zbadania okrelonej sprawy
lub problematyki w celu ustalenia narusze prawa lub innych uchybie w funkcjonowaniu pastwa.
Uprawnienia i sposb dziaania komisji ledczej okrela ustawa.
Art. 94
Sejm wikszoci 2/3 ustawowej liczby posw moe skrci swoj kadencj.
Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka Sejmu,
Marszaka Senatu i Prezesa Rady Ministrw, moe zarzdzi skrcenie
kadencji Sejmu:
1) w okresie 6 miesicy od dnia objcia urzdu Prezydenta Rzeczypospolitej, jeeli od pocztku kadencji Sejmu upyn co najmniej
rok, lub
2) jeeli Sejm nie uchwali ustawy budetowej w cigu 90 dni od
dnia zoenia jej projektu przez Rad Ministrw, lub
3) w innych przypadkach okrelonych w Konstytucji.
Senat
1.
Art. 95
Senat skada si z 50 wybranych senatorw (ustawowa liczba senatorw), z zastrzeeniem ust. 2.
31
2.
3.
Osoba, ktra w przeszoci sprawowaa urzd Prezydenta Rzeczypospolitej na podstawie wyborw bezporednich, wchodzi z urzdu
w skad Senatu, jeeli w cigu 30 dni od rozpoczcia kadencji Senatu
zoy przysig okrelon w art. 83 ust. 2.
Osoby wchodzce w skad Senatu z urzdu w myl ust. 2 maj wszystkie prawa i obowizki senatora. Ich gosy uwzgldnia si przy ustalaniu wyniku gosowania, ale nie bierze si ich pod uwag przy ustalaniu liczby senatorw wymaganej do wanoci gosowania.
Art. 96
Wybory do Senatu przeprowadza si jednoczenie z wyborami bezporednimi do organw samorzdu terytorialnego
Art. 97
Do Senatu stosuje si odpowiednio art. 91, a w zakresie zapyta kierowanych do Rady Ministrw i jej czonkw take art. 92.
Rozdzia VI
TRYB USTAWODAWCZY
1.
2.
3.
Art. 98
Jeeli Konstytucja nie stanowi inaczej, inicjatywa ustawodawcza przysuguje Prezydentowi Rzeczypospolitej, grupie co najmniej 36 posw,
Senatowi, Radzie Ministrw oraz grupie co najmniej 100 tysicy obywateli majcych prawo wybierania posw.
Sposb wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez grup co najmniej 100 tysicy obywateli okrela ustawa.
Projekt ustawy z uzasadnieniem skada si na pimie Marszakowi Sejmu.
Art. 99
Sejm uchwala ustaw po przeprowadzeniu co najmniej dwch czyta
w sposb okrelony w regulaminie izby.
1.
32
Art. 100
Ustaw uchwalon przez Sejm Marszaek Sejmu przekazuje Senatowi
do rozpatrzenia.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
2.
3.
W cigu 30 dni od przekazania ustawy Senat moe j przyj, wnie

do niej poprawki lub j odrzuci. Jeeli Senat w tym terminie nie zajmie stanowiska, ustaw uwaa si za przyjt.
Uchwalone przez Senat poprawki do ustawy lub jej odrzucenie s skuteczne, jeeli Sejm nie odrzuci ich bezwzgldn wikszoci gosw.
Art. 101
Po zakoczeniu postpowania okrelonego w art. 99 i 100 Marszaek
Sejmu przedstawia ustaw Prezydentowi Rzeczypospolitej.
Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 30 dni podpisuje ustaw i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw, z zastrzeeniem art. 102104.
Art. 102
Prezydent Rzeczypospolitej moe w cigu 30 dni od przedstawienia
mu ustawy przez Marszaka Sejmu zwrci j Sejmowi w celu ponownego rozpatrzenia (zwyke weto ustawodawcze).
Sejm ponownie rozpatruje ustaw w cigu 90 dni od dnia, w ktrym
zwrci j Prezydent Rzeczypospolitej, i moe j ponownie uchwali
wikszoci 3/5 gosw. W takim przypadku Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 7 dni od dnia ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm
podpisuje j i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw.
Jeeli Sejm nie uchwali ponownie ustawy zwrconej przez Prezydenta
w terminie okrelonym w ust. 2, postpowanie ustawodawcze jest zakoczone.
Art. 103
Jeeli ustawa ma istotne znaczenie dla finansw publicznych lub wolnoci i praw obywateli, Prezydent Rzeczypospolitej, jeli nie stosuje
zwykego weta ustawodawczego, moe w cigu 30 dni od przedstawienia mu ustawy przez Marszaka Sejmu zarzdzi przeprowadzenie
referendum krajowego w sprawie jej podpisania (szczeglne weto
ustawodawcze).
Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 7 dni od ogoszenia wyniku referendum, jeeli Nard wico wypowiedzia si za
jej podpisaniem albo jeeli wynik referendum nie jest wicy.
Jeeli Nard wico wypowiedzia si przeciwko podpisaniu ustawy,
postpowanie ustawodawcze jest zakoczone. W takim przypadku
33
Prezydent Rzeczypospolitej moe w cigu 14 dni od ogoszenia wyniku referendum zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu.
1.
2.
3.
Art. 104
Jeeli Prezydent Rzeczypospolitej nie stosuje weta ustawodawczego,
moe w cigu 30 dni od przedstawienia mu ustawy przez Marszaka
Sejmu zwrci si do Trybunau Konstytucyjnego o zbadanie jej zgodnoci z Konstytucj.
Jeeli Trybuna Konstytucyjny orzek o niezgodnoci z Konstytucj caej ustawy albo jej czci nierozerwalnie zwizanej z ca ustaw, postpowanie ustawodawcze jest zakoczone. W innych przypadkach
Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw w cigu 7 dni od dnia
zakoczenia postpowania przed Trybunaem Konstytucyjnym i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw.
Jeeli Trybuna Konstytucyjny orzek, e niezgodno z Konstytucj
dotyczy czci ustawy, ktra nie jest nierozerwalnie zwizana z ca
ustaw, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasigniciu opinii Marszaka
Sejmu, podpisuje ustaw w brzmieniu uwzgldniajcym zmian wynikajc z wyroku Trybunau.
Szczeglne przypadki inicjatywy ustawodawczej

Prezydenta Rzeczypospolitej i Rady Ministrw
1.
2.
3.
34
Art. 105
Prezydent Rzeczypospolitej moe zarzdzi przeprowadzenie referendum krajowego w sprawie przygotowanego przez siebie projektu
ustawy przed jego skierowaniem do Sejmu.
Jeeli Nard wico wypowiedzia si za projektem, o ktrym mowa
w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skada go Marszakowi Sejmu
w cigu 7 dni od dnia ogoszenia wyniku referendum krajowego.
W takim przypadku Sejm i Senat mog wnosi poprawki jedynie za
zgod Prezydenta Rzeczypospolitej, a Senat nie moe odrzuci ustawy
uchwalonej przez Sejm.
Jeeli Sejm nie uchwali ustawy w cigu 90 dni od zoenia jej projektu
w trybie ust. 2, Prezydent Rzeczypospolitej moe zarzdzi skrcenie
kadencji Sejmu w cigu 14 dni od bezskutecznego upywu tego termi-
nu, a jeeli przed jego upywem Sejm odrzuci projekt ustawy w cigu 14 dni od dnia odrzucenia projektu.
1.
2.
1.
2.
3.
4.
5.
Art. 106
Skadajc Marszakowi Sejmu projekt ustawy, Rada Ministrw moe
zastrzec, e poprawki mog by zgaszane w Sejmie i Senacie jedynie
za jej zgod lub za zgod upowanionego ministra.
Rada Ministrw moe wycofa zoony przez siebie projekt ustawy
przed jej uchwaleniem przez Sejm.
Art. 107
Ustawa budetowa moe by uchwalona tylko z inicjatywy Rady Ministrw.
Rada Ministrw skada Marszakowi Sejmu projekt ustawy budetowej
nie pniej ni 90 dni przed rozpoczciem roku budetowego.
Bez zgody Rady Ministrw nie moe by podwyszona oglna kwota wydatkw ani obniona oglna kwota dochodw przewidzianych
w projekcie ustawy budetowej.
Senat nie moe odrzuci ustawy budetowej w trybie art. 100 ust. 2.
Do ustawy budetowej lub jej projektu nie stosuje si art. 102, 103
i 106.
Rozdzia VII
RADA MINISTRW
1.
2.
3.
Art. 108
Rada Ministrw prowadzi polityk wewntrzn i zagraniczn Rzeczypospolitej Polskiej oraz kieruje caoci administracji rzdowej.
Rada Ministrw wykonuje kompetencje okrelone w Konstytucji i ustawach oraz decyduje we wszystkich sprawach polityki pastwa, w ktrych Konstytucja lub ustawa nie ustanawia kompetencji innego organu.
Rada Ministrw w szczeglnoci:
1) zapewnia wykonanie ustaw,
2) ustala kierunki gospodarowania majtkiem Skarbu Pastwa
i chroni jego interesy,
3) kieruje wykonaniem budetu pastwa,
35
4)
5)
6)
1.
2.
3.
prowadzi biece sprawy dotyczce stosunkw z innymi pastwami i z organizacjami midzynarodowymi,

zapewnia bezpieczestwo zewntrzne i wewntrzne pastwa,
okrela najwaniejsze zadania w dziedzinie zwalczania przestpczoci, ze szczeglnym uwzgldnieniem zada prokuratury, na czele ktrej stoi Minister Sprawiedliwoci jako Prokurator Generalny.
Art. 109
W skad Rady Ministrw wchodz Prezes Rady Ministrw, wiceprezes
lub wiceprezesi Rady Ministrw oraz ministrowie.
Prezes Rady Ministrw kieruje Rad Ministrw i reprezentuje j na zewntrz oraz koordynuje i kontroluje prac ministrw.
Prezes Rady Ministrw moe dawa pozostaym czonkom Rady Ministrw wice wytyczne w sprawach realizacji polityki pastwa.
Art. 110
Organizacj i tryb prac Rady Ministrw okrela ustawa.
1.
2.
3.
4.
Art. 111
Minister kieruje okrelonym dziaem lub okrelonymi dziaami administracji rzdowej albo wykonuje zadania wyznaczone przez Prezesa
Rady Ministrw.
Dziay administracji rzdowej okrela ustawa.
Minister kierujcy dziaem administracji rzdowej wykonuje swoje kompetencje przy pomocy sekretarza i podsekretarzy stanu, powoywanych
i odwoywanych na jego wniosek przez Prezesa Rady Ministrw.
Okrelonym dziaem administracji rzdowej moe take kierowa Prezes lub wiceprezes Rady Ministrw; ust. 3 stosuje si odpowiednio.
Art. 112
Prezes Rady Ministrw i pozostali czonkowie Rady Ministrw skadaj wobec Prezydenta Rzeczypospolitej przysig nastpujcej treci: Obejmujc urzd Prezesa Rady Ministrw (wiceprezesa Rady Ministrw, ministra),
uroczycie przysigam, e dochowam wiernoci postanowieniom Konstytucji, a dobro Ojczyzny oraz pomylno obywateli bd dla mnie zawsze
najwyszym nakazem. Tak mi dopom Bg. Przysiga moe by rwnie
zoona bez formuy wyraonej w ostatnim zdaniu.
36
Art. 113
Prezes Rady Ministrw ponosi odpowiedzialno przed Sejmem za dziaalno Rady Ministrw.
Art. 114
Za naruszenie Konstytucji lub ustawy czonek Rady Ministrw odpowiada
przed Trybunaem Stanu. Oskarenie wnosi Sejm na mocy uchway podjtej bezwzgldn wikszoci gosw.
Art. 115
Czonek Rady Ministrw nie moe sprawowa adnej innej funkcji publicznej ani wykonywa adnego innego patnego zajcia.
1.
2.
3.
Art. 116
Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrw w cigu 7 dni od przyjcia dymisji Rady Ministrw. Osoba desygnowana
przedstawia Prezydentowi proponowany skad rzdu.
Prezydent Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw wraz
z proponowanymi przeze czonkami Rady Ministrw w cigu 14 dni
od desygnowania Prezesa Rady Ministrw.
Prezes Rady Ministrw w cigu 14 dni od dnia powoania przez Prezydenta Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi program dziaania Rady
Ministrw z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzgldn wikszoci gosw.
Art. 117
W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie okrelonym w art. 116 ust.
1 i 2, mimo upywu okrelonych w nim terminw, Sejm w cigu 14 dni
wybiera Prezesa Rady Ministrw wraz z proponowanymi przez kandydata czonkami Rady Ministrw bezwzgldn wikszoci gosw. Prezydent
Rzeczypospolitej powouje tak wybran Rad Ministrw.
1.
Art. 118
W razie niepowoania Rady Ministrw w trybie okrelonym w 117,
mimo upywu okrelonego w nim terminu, Prezydent Rzeczypospolitej powouje Prezesa Rady Ministrw i, na jego wniosek, pozostaych
czonkw Rady Ministrw.
37
2.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
2.
38
W okresie dziaania Rady Ministrw powoanej w trybie ust. 1 Prezydent Rzeczypospolitej moe zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu. Jeeli jednak zgoszono wniosek o konstruktywne wotum nieufnoci,
Prezydent Rzeczypospolitej moe zarzdzi skrcenie kadencji Sejmu
dopiero po odrzuceniu tego wniosku przez Sejm lub w razie niepoddania wniosku pod gosowanie w cigu 14 dni od zgoszenia.
Art. 119
Sejm moe wyrazi Radzie Ministrw wotum nieufnoci gosami ponad poowy ustawowej liczby posw, wybierajc jednoczenie nowego Prezesa Rady Ministrw (konstruktywne wotum nieufnoci).
Prezydent Rzeczypospolitej powouje tak wybranego Prezesa Rady
Ministrw i, na jego wniosek, pozostaych czonkw Rady Ministrw.
Wniosek o konstruktywne wotum nieufnoci powinien by poparty
przez co najmniej 36 posw i moe by poddany pod gosowanie nie
wczeniej ni po upywie 7 dni od dnia jego zgoszenia. Nowy wniosek
moe by zgoszony nie wczeniej ni po upywie 90 dni, chyba e poprze go co najmniej poowa ustawowej liczby posw.
Art. 120
Prezes Rady Ministrw podaje Rad Ministrw do dymisji Prezydentowi Rzeczypospolitej:
1) z dniem pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji,
2) w razie nieuzyskania wotum zaufania w trybie art. 116 ust. 3,
3) na mocy wasnej decyzji.
W przypadkach okrelonych w ust. 1 pkt 1 i 2 Prezydent nie moe odmwi przyjcia dymisji Rady Ministrw.
Przyjmujc dymisj Rady Ministrw, Prezydent Rzeczypospolitej powierza jej tymczasowe penienie obowizkw.
Art. 121
Na wniosek Prezesa Rady Ministrw Prezydent Rzeczypospolitej dokonuje zmian w skadzie Rady Ministrw.
Wiceprezes Rady Ministrw lub minister moe zoy, na rce Prezesa Rady Ministrw, rezygnacj z penionej funkcji. W takim przypadku
Prezes Rady Ministrw w cigu 60 dni wystpuje do Prezydenta Rzeczypospolitej o odwoanie.
1.
2.
3.
1.
2.
Art. 122
Prezydent Rzeczypospolitej moe odmwi powoania Prezesa Rady Ministrw lub innego czonka Rady Ministrw, jeeli istnieje uzasadnione
podejrzenie, e nie bdzie on przestrzega prawa albo jeeli przeciwko
powoaniu przemawiaj wane wzgldy bezpieczestwa pastwa.
O zamiarze odmowy powoania i jej uzasadnieniu Prezydent Rzeczypospolitej niezwocznie informuje na pimie Marszaka Sejmu i Marszaka
Senatu, a w przypadku zamiaru odmowy powoania wiceprezesa Rady
Ministrw lub ministra rwnie Prezesa Rady Ministrw. W cigu 7 dni
mog oni przedstawi Prezydentowi Rzeczypospolitej swoje opinie.
Prezydent Rzeczypospolitej powouje albo odmawia powoania Prezesa Rady Ministrw lub innego czonka Rady Ministrw po rozwaeniu
przedstawionych mu opinii.
Art. 123
Wojewoda jest organem administracji rzdowej oraz przedstawicielem Rady Ministrw w wojewdztwie.
Tryb powoywania i odwoywania oraz zakres dziaania wojewodw
okrela ustawa.
Rozdzia VIII
WADZA SDOWNICZA
Art. 124
Trybuna Konstytucyjny, Trybuna Stanu oraz sdy sprawuj wadz sdownicz i wydaj wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 125
Sdziowie s niezawili. W sprawowaniu swojego urzdu sdziowie Trybunau Konstytucyjnego podlegaj tylko Konstytucji, a sdziowie Trybunau
Stanu i sdw podlegaj tylko Konstytucji i ustawom.
Art. 126
Waciwo i ustrj organw wadzy sdowniczej, kwalifikacje niezbdne
do sprawowania urzdu sdziego, tryb powoywania sdziw, zasady nie39
poczalnoci sprawowania urzdu sdziego z penieniem innych funkcji

lub prowadzeniem innej dziaalnoci, odpowiedzialno dyscyplinarn sdziw oraz tryb postpowania i wykonywania orzecze okrelaj Konstytucja i ustawy.
Tr y b u n a Ko n s t y t u c y j ny
Art. 127
Trybuna Konstytucyjny jest naczelnym organem wadzy sdowniczej, stojcym na stray nadrzdnoci Konstytucji w porzdku prawnym Rzeczypospolitej Polskiej jako suwerennego i demokratycznego pastwa prawnego.
1.
2.
3.
4.
1.
40
Art. 128
Trybuna Konstytucyjny skada si z 18 sdziw.
Sdzia Trybunau Konstytucyjnego jest powoywany na 9 lat. Ponowne powoanie jest niedopuszczalne.
Sdziego Trybunau Konstytucyjnego powouj, w przypadku zwolnienia urzdu sdziowskiego, kolejno: Prezydent Rzeczypospolitej, Sejm
i Senat spord osb nieskazitelnego charakteru wyrniajcych si
wiedz i dowiadczeniem prawniczym. Sejm lub Senat powouje sdziego Trybunau Konstytucyjnego bezwzgldn wikszoci gosw.
Prezydent Rzeczypospolitej powouje spord sdziw Trybunau
Konstytucyjnego jego Prezesa i dwch wiceprezesw. Funkcje te sprawuj oni przez okres 4 lat od dnia powoania, lecz nie duej ni do
koca sprawowania urzdu sdziego Trybunau Konstytucyjnego. T
sam funkcj mona peni tylko raz.
Art. 129
Trybuna Konstytucyjny orzeka w sprawach zgodnoci z Konstytucj:
1) ustaw i innych aktw normatywnych wydawanych przez centralne organy Rzeczypospolitej Polskiej,
2) umw midzynarodowych, ktrych stron jest Rzeczpospolita
Polska,
3) aktw stanowienia prawa pochodzcych od organizacji midzynarodowej, ktrej Rzeczpospolita Polska przekazaa niektre
kompetencje organw wadzy pastwowej.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
W sprawach okrelonych w ust. 1 Trybuna Konstytucyjny orzeka z inicjatywy:

1) Prezydenta Rzeczypospolitej,
2) Prezesa Rady Ministrw,
3) Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego,
4) Prezesa Naczelnego Sdu Administracyjnego
5) skadu orzekajcego Trybunau Konstytucyjnego, Trybunau Stanu lub sdu rozpoznajcego spraw nalec do jego waciwoci, jeeli od orzeczenia w sprawie zgodnoci kwestionowanych
przepisw prawa z Konstytucj zaley rozstrzygnicie tej sprawy.
Na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Trybuna Konstytucyjny
moe orzec w sprawie zgodnoci z Konstytucj ustawy take przed jej
podpisaniem (art. 104) oraz umowy midzynarodowej take jej ratyfikacj.
Inicjatywa w sprawach okrelonych w ust. 1 przysuguje ponadto grupie co najmniej 36 posw lub co najmniej 18 senatorw. Mog oni
z niej skorzysta w cigu 60 dni od ogoszenia kwestionowanego aktu
w odpowiednim organie publikacyjnym; ograniczenia tego nie stosuje si, jeeli akt nie podlega ogoszeniu albo nie zosta naleycie ogoszony. Wyganicie mandatw poselskich lub senatorskich po zoeniu wniosku nie stanowi przeszkody w rozpoznaniu sprawy.
W trybie okrelonym w ust. 2 pkt 5 Trybuna Konstytucyjny moe
orzec take o zgodnoci z Konstytucj aktw normatywnych innych
ni wymienione w ust. 1.
W wyroku stwierdzajcym niezgodno z Konstytucj Trybuna Konstytucyjny, po rozwaeniu istotnych okolicznoci i prawnie chronionych interesw, okrela sposb usunicia stanu niezgodnoci z Konstytucj. Jeeli Trybuna nie orzeknie inaczej, niezgodne z Konstytucj
przepisy prawa wydane przez organy Rzeczypospolitej Polskiej trac
moc obowizujc nastpnego dnia po dniu ogoszenia wyroku w odpowiednim organie publikacyjnym, a niezgodne z Konstytucj postanowienia umowy midzynarodowej lub przepisy prawne wydane
przez organizacj midzynarodow nie mog by od tego dnia stosowane przez wadze publiczne Rzeczypospolitej Polskiej.
Przepisu ust. 6 nie stosuje si, jeeli Trybuna Konstytucyjny orzeka o niezgodnoci z Konstytucj ustawy przed jej podpisaniem albo
umowy midzynarodowej przed jej ratyfikacj.
41
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
Art. 130
Trybuna Konstytucyjny ustala wykadni przepisw Konstytucji,
o ktrych rozumienie powsta spr midzy konstytucyjnymi organami
pastwa w zwizku z ich dziaaniem.
Jeeli spr ten powsta w zwizku z wydaniem aktu bezporedniego
stosowania Konstytucji, Trybuna Konstytucyjny moe jednoczenie
orzec o tym akcie, stosujc odpowiednio art. 129 ust. 6.
Ustawa okrela zasady inicjowania postpowania w sprawach, o ktrych mowa w ust. 1 i 2.
Art. 131
Trybuna Konstytucyjny, po rozwaeniu istotnych okolicznoci i prawnie chronionych interesw, moe tymczasowo zawiesi stosowanie
przepisw prawa kwestionowanych w trybie art. 129 lub wykonanie
aktu stosowania Konstytucji kwestionowanego w trybie 130 ust. 2, jeeli zarzut niezgodnoci z Konstytucj zosta uprawdopodobniony. Do
czasu zakoczenia postpowania Trybuna Konstytucyjny moe zmienia swoje rozstrzygnicie w tej sprawie.
Jeeli Trybuna Konstytucyjny nie orzeknie inaczej, wyrok wydany na
podstawie ust. 1 obowizuje od nastpnego dnia po dniu jego ogoszenia w odpowiednim organie publikacyjnym do nastpnego dnia po
dniu ogoszenia w tym organie orzeczenia koczcego postpowanie.
Art. 132
Osoba, ktrej wolnoci lub prawa zagwarantowane w rozdziale II zostay
naruszone przez ostateczne rozstrzygnicie sdu lub organu administracji publicznej albo inne dziaanie lub zaniechanie wadz publicznych
w jej sprawie, moe, po wyczerpaniu drogi prawnej, jeeli jest ona przewidziana, wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego na zasadach
okrelonych w ustawie (indywidualna skarga konstytucyjna).
Za zgod zainteresowanej osoby indywidualn skarg konstytucyjn
na jej rzecz moe wnie take Rzecznik Praw Obywatelskich.
Art. 133
Organ stanowicy jednostki samorzdu terytorialnego, ktrej konstytucyjnie zagwarantowany status zosta naruszony przez dziaanie lub zaniechanie organw pastwowych moe, po wyczerpaniu drogi prawnej, jeeli
42
jest ona przewidziana, wnie skarg do Trybunau Konstytucyjnego na zasadach okrelonych w ustawie (samorzdowa skarga konstytucyjna).
Art. 134
Trybuna Konstytucyjny orzeka, na zasadach okrelonych w ustawie, w sprawach zgodnoci z Konstytucj celw lub dziaania partii politycznych.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Art. 135
Trybuna Konstytucyjny orzeka w penym skadzie, z zastrzeeniem
ust. 5. W wydaniu orzeczenia w penym skadzie bierze udzia co najmniej 15 sdziw.
Wyrok w penym skadzie zapada:
1) w sprawach okrelonych w art. 129 gosami co najmniej 12 sdziw,
2) w pozostaych sprawach wikszoci gosw.
W razie braku wikszoci wymaganej w ust. 2 pkt 1 postpowanie
umarza si.
Przepis ust. 2 stosuje si odpowiednio do wyrokw wydawanych na
podstawie art. 131 ust. 1.
Trybuna Konstytucyjny w skadzie trzyosobowym:
1) na zasadach okrelonych w ustawie dokonuje wstpnej oceny
pism inicjujcych postpowanie i postanawia o przyjciu albo odmowie przyjcia sprawy do rozpoznania;
2) rozpoznaje indywidualne i samorzdowe skargi konstytucyjne w zakresie nieobejmujcym orzeczenia w sprawie zgodnoci
przepisw prawa z Konstytucj;
3) rozstrzyga okrelone w ustawie sprawy proceduralne.
Trybu okrelonego w ust. 5 pkt 1 nie stosuje si, jeeli inicjatywa pochodzi od Prezydenta Rzeczypospolitej lub skadu orzekajcego Trybunau Konstytucyjnego.
Przed ogoszeniem wyroku Trybuna Konstytucyjny sporzdza jego
pisemne uzasadnienie. Z wanych powodw moe odroczy sporzdzenie uzasadnienia wyroku wydanego na podstawie art. 131 ust. 1,
jednak nie duej ni o 30 dni.
W uzasadnieniu wyroku wydanego w penym skadzie czyni si
wzmiank, e wyrok zapad jednogonie albo okrelonym stosunkiem
gosw.
43
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
Art. 136
Wyroki Trybunau Konstytucyjnego s ostateczne.
Wyrok w sprawie wykadni Konstytucji albo zgodnoci z Konstytucj
prawa lub aktu bezporedniego stosowania Konstytucji przez konstytucyjny organ pastwa, a take wyrok wydany na podstawie art.
131 ust. 1 ma moc powszechnie obowizujc. Trybuna Konstytucyjny w penym skadzie moe jednak odstpi od wykadni ustalonej
w swoim wyroku w sprawie wykadni Konstytucji.
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego w sprawie, ktrej dotyczy indywidualna skarga konstytucyjna lub samorzdowa skarga konstytucyjna,
jest wicy w tej sprawie dla wszystkich organw wadzy publicznej
i zainteresowanych osb.
Art. 137
Trybuna Konstytucyjny publicznie ogasza swoje wyroki w formie ustnej.
Ponadto Prezes Trybunau Konstytucyjnego zarzdza ogoszenie wyroku:
1) w Dzienniku Ustaw, jeeli wyrok dotyczy zgodnoci z Konstytucj
lub zawieszenia stosowania przepisw ogoszonych w tym organie publikacyjnym albo wykadni Konstytucji,
2) w organie publikacyjnym wskazanym w ustawie w przypadku innego wyroku majcego moc powszechnie obowizujc.
Jeeli uzasadnienie wyroku moe mie istotny wpyw na jego rozumienie lub sposb wykonania, Prezes Trybunau Konstytucyjnego
moe zarzdzi ogoszenie wyroku w trybie ust. 2 wraz z odpowiedni
czci uzasadnienia.
Jeeli postpowanie przed Trybunaem Konstytucyjnym koczy si
bez rozstrzygnicia sprawy co do istoty, postanowienie koczce postpowanie, z ktrym zwizany jest skutek okrelony w art. 131 ust. 2,
ogasza si w organie publikacyjnym na zasadach dotyczcych ogoszenia wyroku.
Art. 138
Jeeli Trybuna Konstytucyjny orzek o niezgodnoci z Konstytucj umowy
midzynarodowej albo aktu stanowienia prawa pochodzcego od organizacji midzynarodowej, Rada Ministrw zawiadamia odpowiednio pastwa bdce stronami danej umowy albo pastwa nalece do danej orga44
nizacji midzynarodowej i waciwy organ tej organizacji o treci i skutkach

wyroku. Rada Ministrw podejmuje take odpowiednie dziaania w celu
usunicia niezgodnoci.
1.
2.
Art. 139
Wyrok Trybunau Konstytucyjnego stwierdzajcy niezgodno przepisu prawa z Konstytucj stanowi podstaw do wznowienia, na zasadach okrelonych w ustawie, postpowania zakoczonego ostatecznym rozstrzygniciem sdu lub organu administracji publicznej
wydanym na podstawie tego przepisu, chyba e z wyroku Trybunau
wynika, i nie ma on znaczenia dla sprawy.
Przepis ust. 2 stosuje si odpowiednio, jeeli Trybuna uzna badany
przepis za zgodny z Konstytucj pod warunkiem jego okrelonego rozumienia.
Tr y b u n a S t a n u
1.
2.
Art. 140
Trybuna Stanu orzeka, na zasadach okrelonych w Konstytucji i ustawie, w sprawach odpowiedzialnoci Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
Prezesa Rady Ministrw i innych jej czonkw za naruszenie Konstytucji lub ustawy.
W przypadkach okrelonych w ustawie odpowiedzialno przed Trybunaem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustawy mog ponosi
take osoby penice inne funkcje publiczne.
Art. 141
Trybuna Stanu skada si z Pierwszego Prezesa Sdu Najwyszego jako
przewodniczcego Trybunau oraz z 12 czonkw wybieranych w rwnej
liczbie przez Sejm i Senat spoza ich grona odpowiednio na okres kadencji
Sejmu albo Senatu.
Sdy
Art. 142
Wymiar sprawiedliwoci sprawuj Sd Najwyszy i Naczelny Sd Administracyjny, sdy powszechne oraz inne sdy.
45
Art. 143
Pierwszy Prezes i prezesi Sdu Najwyszego oraz Prezes i wiceprezesi Naczelnego Sdu Najwyszego wybierani s, na kadencj okrelon w ustawie, odpowiednio przez Zgromadzenie Oglne Sdziw Sdu Najwyszego
albo Zgromadzenie Oglne Sdziw Naczelnego Sdu Administracyjnego.
1.
2.
3.
1.
2.
Art. 144
Sdziego powouje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady do
Spraw Sdownictwa, wskazujc sd, w ktrym osoba powoana sprawuje urzd sdziowski.
Sdziego powouje si na czas nieokrelony, z tym e w przypadkach
okrelonych w ustawie powoanie sdziego po raz pierwszy nastpuje
na czas okrelony.
Ustawa okrela zasady przeniesienia w stan spoczynku sdziego, ktry
osign przewidziany w niej wiek.
Art. 145
Zoenie sdziego z urzdu, zawieszenie w urzdowaniu lub przeniesienie do innego sdu wbrew jego woli moe nastpi jedynie w przypadkach okrelonych w ustawie, na podstawie orzeczenia sdu dyscyplinarnego, z zastrzeeniem ust. 2.
Sdzia, ktrego dotychczasowe postpowanie wiadczy o niezdolnoci lub braku woli rzetelnego sprawowania urzdu, moe zosta zoony z urzdu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Rady do
Spraw Sdownictwa wyraony w uchwale podjtej wikszoci 3/5
ustawowej liczby czonkw Rady po przeprowadzeniu okrelonego
w ustawie postpowania z udziaem osoby, ktrej dotyczy. Akt Prezydenta Rzeczypospolitej nie podlega zaskareniu.
Art. 146
Ustawa moe dopuci wydawanie w pierwszej instancji niektrych orzecze w sprawach nalecych do waciwoci sdw powszechnych przez
asesorw lub referendarzy albo z udziaem awnikw, zapewniajc kontrol takich orzecze sprawowan przez sdziw zawodowych.
46
Rada do Spraw Sdownictwa

Art. 147
Rada do Spraw Sdownictwa dba o wysoki poziom kadr wymiaru sprawiedliwoci i jego naleyte funkcjonowanie oraz stoi na stray niezawisoci
sdziw, wykonujc kompetencje okrelone w Konstytucji i ustawie.
1.
2.
3.
Art. 148
Przewodniczcym Rady do Spraw Sdownictwa jest z urzdu Prezydent Rzeczypospolitej, a jego zastpcami s z urzdu Pierwszy Prezes
Sdu Najwyszego, Prezes Naczelnego Sdu Administracyjnego i Minister Sprawiedliwoci.
W skad Rady do Spraw Sdownictwa wchodz ponadto:
1) cztery osoby powoane przez Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
po dwie osoby powoane, przez Sejm i Senat bezwzgldn wikszoci gosw w kadej z izb spord osb wyrniajcych si
wiedz o wymiarze sprawiedliwoci,
2) cztery osoby powoane przez Ministra Sprawiedliwoci spord
sdziw wyrniajcych si dowiadczeniem zawodowym zwizanym z orzekaniem w instancji odwoawczej przez co najmniej
10 lat.
Osoby, o ktrych mowa w ust. 2, s powoywane na 4 lata.
Art. 149
Organizacj i sposb dziaania Rady do Spraw Sdownictwa okrela ustawa.
Rozdzia IX
SAMORZD TERYTORIALNY
Art. 150
Og mieszkacw kadej jednostki zasadniczego podziau terytorialnego
stanowi z mocy prawa wsplnot samorzdow.
1.
Art. 151
Samorzd terytorialny wykonuje zadania publiczne niezastrzeone
przez Konstytucj lub ustaw dla innych wadz publicznych.
47
2.
3.
1.
2.
Zadania publiczne suce zaspokajaniu potrzeb wsplnoty samorzdowej s wykonywane przez jednostk samorzdu terytorialnego
jako zadania wasne.
Ustawa moe zleci jednostkom samorzdu terytorialnemu wykonywanie innych zada publicznych, okrelajc sposb wykonywania zada zleconych.
Art. 152
Samodzielno jednostek samorzdu terytorialnego podlega ochronie sdowej.
Spory kompetencyjne midzy organami samorzdu terytorialnego
i administracji rzdowej rozstrzygaj sdy administracyjne.
Art. 153
Podstawow jednostk samorzdu terytorialnego jest gmina. Wykonuje
ona zadania samorzdu terytorialnego niezastrzeone ustawowo dla innych jednostek samorzdu terytorialnego.
Art. 154
Jednostki samorzdu terytorialnego maj osobowo prawn. Mog one
nabywa prawa majtkowe i zaciga zobowizania w zakresie zwizanym
z wykonywaniem swoich zada.
1.
2.
Art. 155
Jednostkom samorzdu terytorialnego zapewnia si ustawowo udzia
w dochodach publicznych odpowiednio do przypadajcych im zada.
Zmiany w zakresie zada i kompetencji jednostek samorzdu terytorialnego nastpuj wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodw publicznych.
Dochodami jednostek samorzdu terytorialnego s ich dochody wasne oraz subwencje oglne i dotacje celowe z budetu pastwa.
Art. 156
Czonkowie wsplnoty samorzdowej mog decydowa w drodze referendum lokalnego o sprawach dotyczcych tej wsplnoty, w tym o odwoaniu
pochodzcego z wyborw bezporednich organu samorzdu terytorialnego.
48
1.
2.
1.
2.
1.
2.
Art. 157
Jednostki samorzdu terytorialnego maj prawo zrzeszania si.
Jednostka samorzdu terytorialnego ma prawo uczestniczy w midzynarodowych zrzeszeniach spoecznoci lokalnych i regionalnych
oraz wsppracowa ze spoecznociami lokalnymi i regionalnymi innych pastw w zakresie, w jakim nie narusza to interesw Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 158
Dziaalno samorzdu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu
widzenia zgodnoci z prawem.
Organami nadzoru nad dziaalnoci jednostek samorzdu terytorialnego s Prezes Rady Ministrw i wojewodowie. Organy nadzoru w zakresie spraw finansowych okrela ustawa.
Art. 159
Zasadniczy podzia terytorialny kraju, zakres dziaania, kompetencje,
organizacj i sposb dziaania jednostek samorzdu terytorialnego,
zasady korzystania z praw, o ktrych mowa w art. 156 i 157, oraz tryb
sprawowania nadzoru okrelaj ustawy.
W granicach ustaw wewntrzn organizacj jednostki samorzdu terytorialnego okrelaj ich organy stanowice.
Rozdzia X
SKARB PASTWA I FINANSE PUBLICZNE

1.
2.
3.
4.
Art. 160
Zasady i sposb zarzdzania majtkiem Skarbu Pastwa okrela ustawa.
Ochron interesw majtkowych Skarbu Pastwa i innych pastwowych osb prawnych oraz ich obsug prawn wykonuje, w zakresie
i na zasadach okrelonych w ustawie, Prokuratoria Generalna Skarbu
Pastwa.
Prezydent Rzeczypospolitej powouje i odwouje Prezesa Prokuratorii
Generalnej Skarbu Pastwa na wniosek Prezesa Rady Ministrw.
Organizacj i sposb dziaania Prokuratorii Generalnej Skarbu Pastwa okrela ustawa.
49
1.
2.
3.
1.
2.
3.
4.
1.
2.
Art. 161
Narodowy Bank Polski posiada wyczne prawo emisji pienidza.
Prezesa Narodowego Banku Polskiego powouje na 5 lat Prezydent
Rzeczypospolitej za zgod Senatu.
Zadania, organizacj i sposb dziaania Narodowego Banku Polskiego
okrela ustawa.
Art. 162
Ustawa budetowa jest ustaw ustalajc budet pastwa na rok budetowy.
W wyjtkowych przypadkach dochody i wydatki pastwa w okresie
krtszym ni rok moe okrela ustawa o prowizorium budetowym.
Przepisy Konstytucji dotyczce ustawy budetowej stosuje si odpowiednio do ustawy o prowizorium budetowym.
Zasady i tryb opracowania projektu i wykonania budetu pastwa
okrela ustawa.
Jeeli ustawa budetowa albo ustawa o prowizorium budetowym nie
wesza w ycie mimo rozpoczcia roku budetowego, Rada Ministrw
prowadzi gospodark finansow na podstawie przedoonego projektu takiej ustawy.
Art. 163
Rada Ministrw przedkada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budetowej w cigu 5 miesicy od zakoczenia roku budetowego.
Sejm ocenia wykonanie ustawy budetowej w cigu 60 dni od dnia
otrzymania sprawozdania i podejmuje uchwa w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrw po wysuchaniu informacji i opinii Najwyszej Izby Kontroli.
Rozdzia XI
NAJWYSZA IZBA KONTROLI

Art. 164
Najwysza Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli w pastwie, niezalenym od Rady Ministrw.
50
1.
2.
Art. 165
Najwysza Izba Kontroli bada:
1) dziaalno organw administracji publicznej, Narodowego Banku Polskiego, pastwowych osb prawnych, samorzdw oraz
komunalnych osb prawnych i innych komunalnych jednostek
organizacyjnych z punktu widzenia zgodnoci z prawem, gospodarnoci, rzetelnoci i celowoci,
2) wykonanie budetu pastwa i ustaw regulujcych finansow, gospodarcz i administracyjn dziaalno pastwowych jednostek
organizacyjnych.
Najwysza Izba Kontroli moe bada z punktu widzenia legalnoci
i gospodarnoci dziaalno podmiotw niewymienionych w ust. 1
w zakresie korzystania przez nie z pastwowych albo komunalnych
rodkw finansowych lub majtku oraz wywizywania si ze zobowiza wobec pastwa.
Art. 166
Najwysza Izba Kontroli co roku przedkada Prezydentowi Rzeczypospolitej, Sejmowi i Senatowi:
1) informacj o wykonaniu budetu pastwa wraz z opini w sprawie absolutorium dla Rady Ministrw,
2) uwagi o stanie finansw publicznych i gospodarki narodowej
3) sprawozdanie ze swojej dziaalnoci.
Art. 167
Prezesa Najwyszej Izby Kontroli powouje Senat na 6 lat.
Art. 168
Organizacj i sposb dziaania Najwyszej Izby Kontroli okrela ustawa.
Rozdzia XII
INNE SAMODZIELNE INSTYTUCJE PUBLICZNE

1.
Art. 169
Rzecznik Praw Obywatelskich dziaa na rzecz osb, ktrych sytuacja wymaga pomocy w zwizku z naruszeniem ich wolnoci lub praw zagwa51
2.
3.
rantowanych w Konstytucji lub ustawie przez wadze publiczne albo ze

wzgldu na pokrzywdzenie lub zagroenie czynami zagroonymi kar.
Rzecznika Praw Obywatelskich powouje Senat na 5 lat.
Zakres i sposb dziaania Rzecznika Praw Obywatelskich okrela ustawa.
Art. 170
Na podstawie ustaw mog dziaa urzd Rzecznika Praw Dziecka oraz urzdy rzecznikw, ktrych zadaniem jest pomoc w ochronie praw i interesw
obywateli w okrelonych sprawach.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
52
Art. 171
Instytucje publicznej radiofonii i telewizji, dziaajc w sposb niezaleny od biecych decyzji politycznych, realizuj misj publiczn,
w szczeglnoci poprzez upowszechnianie tradycji narodowej i wartoci patriotycznych, przyczynianie si do zaspokajania duchowych
potrzeb suchaczy i widzw, upowszechnianie dorobku polskiej i wiatowej kultury i nauki, uatwianie dostpu do rzetelnej informacji oraz
tworzenie warunkw pluralistycznej debaty w sprawach publicznych.
Ustawa okrela organizacj i zasady dziaania instytucji publicznej radiofonii i telewizji oraz sposb ich finansowania z opat abonamentowych i innych rde.
Art. 172
Urzd do Spraw Mediw Elektronicznych:
1) czuwa nad przestrzeganiem ustawowych zasad i procedur obsady organw nadzorczych i zarzdzajcych w publicznej radiofonii
i telewizji,
2) wykonuje okrelone w ustawie kompetencje regulacyjne i kontrolne w sprawach mediw elektronicznych.
Prezesa Urzdu do Spraw Mediw Elektronicznych powouje Prezydent Rzeczypospolitej na 5 lat.
Kompetencje, organizacj i sposb dziaania Urzdu do Spraw Mediw Elektronicznych okrela ustawa.
Art. 173
Instytut Pamici Narodowej dziaa na rzecz:
1)
2.
3.
pogbienia, utrwalenia i upowszechnienia wiedzy o podejmowanych przed 1 stycznia 1990 r. dziaaniach obcych pastw i organizacji na szkod Narodu i Pastwa Polskiego oraz o dziaaniach
okrelonych w art. 35 ust. 1,
2) wykrycia i cigania przestpstw popenionych w zwizku z dziaaniami, o ktrych mowa w punkcie 1,
3) realizacji prawa obywateli okrelonego w art. 35.
Instytut Pamici Narodowej moe take wykonywa inne zadania,
okrelone w ustawie.
Organizacj i sposb dziaania Instytutu Pamici Narodowej okrela
ustawa.
Rozdzia XIII
PRZEKAZANIE KOMPETENCJI ORGANIZACJI

MIDZYNARODOWEJ LUB ORGANOWI MIDZYNARODOWEMU
1.
2.
1.
2.
Art. 174
Rzeczpospolita Polska moe w drodze umowy midzynarodowej przekaza organizacji midzynarodowej lub organowi midzynarodowemu
kompetencje organw wadzy pastwowej w niektrych sprawach.
Przekazanie kompetencji, o ktrym mowa w ust. 1, nie moe nastpi
na rzecz organizacji lub organu, ktrych ustrj lub dziaalno pozostaje w sprzecznoci z podstawowymi wartociami i zasadami konstytucyjnymi Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 175
Ustaw wyraajc zgod na ratyfikacj umowy midzynarodowej,
o ktrej mowa w art. 174 ust. 1, uchwalaj Sejm wikszoci 2/3 gosw oraz Senat tak sam wikszoci.
Wyraenie zgody na ratyfikacj takiej umowy moe rwnie nastpi
w referendum krajowym, ktrego przeprowadzenie zarzdza Sejm.
Wynik referendum w tej sprawie jest wicy, jeeli w gosowaniu
wzia udzia co najmniej poowa uprawnionych.
Art. 176
Jeeli umowa midzynarodowa, o ktrej mowa w art. 174 ust. 1, lub akt
wydany na jej podstawie przyznaje Rzeczypospolitej Polskiej prawo powo53
ania osoby do penienia staej funkcji w organizacji midzynarodowej lub

organie midzynarodowym albo wskazania kandydata do penienia takiej
funkcji, prawo to wykonuje Rada Ministrw za zgod Sejmu wyraon bezwzgldn wikszoci gosw.
1.
2.
3.
4.
1.
54
Art. 177
Ustawa okrela zasady wspdziaania Rady Ministrw z Sejmem i Senatem w ustalaniu stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach
aktw prawnych stanowionych przez organizacj midzynarodow,
ktrej Rzeczpospolita przekazaa kompetencje organw wadzy pastwowej, i w innych istotnych sprawach funkcjonowania tej organizacji.
Ustawa, o ktrej mowa w ust. 1, okrela w szczeglnoci rodzaje
spraw, w ktrych stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej dotyczce projektu aktu prawnego organizacji midzynarodowej moe by ustalone w drodze ustawy uchwalonej z inicjatywy Rady Ministrw. W razie
braku takiej ustawy przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej we waciwym organie tej organizacji obowizany jest bra udzia w rozpatrywaniu projektu aktu prawnego i opowiada si przeciwko jego
przyjciu.
Jeeli ustawa, o ktrej mowa w ust. 1, przewiduje ustalenie stanowiska Rzeczypospolitej Polskiej w okrelonej sprawie w drodze ustawy
uchwalonej z inicjatywy Rady Ministrw, stanowisko to moe rwnie
by okrelone przez Nard w referendum krajowym, ktrego przeprowadzenie zarzdza Sejm. W takim przypadku wniosek Rady Ministrw
stanowi podstaw sformuowania pytania w referendum.
Przepis ust. 3 stosuje si odpowiednio, jeeli ustawa, o ktrej mowa
w ust. 1, wymaga zgody Sejmu lub Senatu udzielanej na wniosek Rady
Ministrw.
Art. 178
Ilekro umowa midzynarodowa, o ktrej mowa w art. 174 ust. 1,
przewiduje moliwo:
1) wyraenia przez parlament narodowy opinii lub sprzeciwu
uchwa w tej sprawie moe podj zarwno Sejm, jak i Senat;
2) zaskarenia aktu prawnego organizacji midzynarodowej przez
parlament narodowy skarg podaje si, w imieniu Sejmu lub
2.
Senatu, odpowiednio na danie co najmniej 1/4 ustawowej liczby posw lub na podstawie uchway Senatu.
Jeeli stanowisko Rzeczypospolitej Polskiej w okrelonej sprawie zostao ustalone w drodze ustawy lub referendum krajowego zgodnie
z art. 177 ust. 2 lub 3, dziaania, o ktrych mowa w ust. 1 niniejszego
artykuu, musz by zgodne z tym stanowiskiem.
Art. 179
Przepisy prawne stanowione przez organizacj midzynarodow na podstawie upowanienia zawartego w umowie, o ktrej mowa w art. 174 ust.
1, s bezporednio stosowane przez organy Rzeczypospolitej Polskiej, chyba e ich stosowanie uzalenione jest od wydania przepisw prawa wewntrznego.
Rozdzia XIV
OBRONNO I STANY NADZWYCZAJNE

Art. 180
Siy Zbrojne stoj na stray niepodlegoci i integralnoci terytorialnej Rzeczypospolitej Polskiej.
1.
2.
1.
2.
3.
Art. 181
Prezydent Rzeczypospolitej jako zwierzchnik Si Zbrojnych przewodniczy Radzie Obrony Rzeczypospolitej, w ktrej skad wchodz Marszaek Sejmu, Marszaek Senatu, Prezes Rady Ministrw oraz ministrowie waciwi do spraw zagranicznych, obrony narodowej, spraw
wewntrznych i Skarbu Pastwa.
Zakres i sposb dziaania Rady Obrony Rzeczypospolitej okrela ustawa.
Art. 182
Prezydent Rzeczypospolitej powouje i odwouje Generalnego Inspektora Si Zbrojnych.
Generalny Inspektor Si Zbrojnych jest w czasie wojny Naczelnym Wodzem Si Zbrojnych.
Zakres i sposb dziaania Generalnego Inspektora Si Zbrojnych okrela ustawa.
55
1.
2.
3.
1.
2.
1.
2.
56
Art. 183
Uycie Si Zbrojnych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej wymaga uprzedniej zgody Sejmu i Senatu. Jeeli jednak uycie Si Zbrojnych
poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej ma nastpi w ramach dziaa prowadzonych przez Organizacj Narodw Zjednoczonych lub na
podstawie wicej Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej,
decyzj podejmuje Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw.
Jeeli zastosowanie trybu okrelonego w ust. 1 wizaoby si z nadmiern zwok, decyzj moe podj Prezydent Rzeczypospolitej na
wniosek Prezesa rady Ministrw.
Decyzj o uyciu Si Zbrojnych w stosunkach wewntrznych moe
podj tylko Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw
i tylko w przypadku:
1) dziaa zbrojnych grocych obalenia przemoc porzdku konstytucyjnego lub
2) powanych zamieszek zagraajcych bezpieczestwu pastwa
lub porzdkowi publicznemu, lub
3) stanu wojennego albo stanu wyjtkowego, jeeli nie wystarcza
uycie si porzdkowych.
Art. 184
Sejm moe podj uchwa o stanie wojny, jeeli terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostao zbrojnie zaatakowane albo gdy z wicej
Rzeczpospolit Polsk umowy midzynarodowej wynika obowizek
prowadzenia dziaa wojennych.
W przypadkach niecierpicych zwoki stan wojny ogasza Prezydent
Rzeczypospolitej na wniosek Prezesa Rady Ministrw.
Art. 185
Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw wprowadza,
w drodze rozporzdzenia wydanego na podstawie ustawy, stan wojenny na czci albo na caym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeeli Rzeczpospolita jest w stanie wojny lub stan wojenny jest konieczny ze wzgldu na zewntrzne zagroenie bezpieczestwa pastwa.
Z powodw i w trybie okrelonych w ust. 1 Prezydent Rzeczypospolitej moe ogosi czciow lub powszechn mobilizacj.
3.
1.
2.
1.
2.
3.
1.
Rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej wydane w sprawie okrelonej w ust. 1 lub 2 wymaga zatwierdzenia przez Sejm i Senat bez zbdnej
zwoki, jednak nie pniej w cigu 30 dni od dnia wejcia w ycie.
Art. 186
Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrw moe, w drodze rozporzdzenia wydanego na podstawie ustawy, wprowadzi na
czas okrelony, nie duszy ni 90 dni, stan wyjtkowy na czci albo
na caym terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w przypadku rozruchw grocych obaleniem przemoc porzdku konstytucyjnego lub
klski ywioowej. Przepis art. 185 ust. 3 stosuje si odpowiednio.
Przeduenie stanu wyjtkowego lub jego ponowne wprowadzenie
przed upywem roku od zakoczenia poprzedniego, na okres kadorazowo nie duszy ni 90 dni, moe nastpi jedynie za uprzedni zgod Sejmu i Senatu.
Art. 187
Ustawa okrela zakres dopuszczalnego ograniczenia wolnoci i praw
zagwarantowanych w Konstytucji oraz inne skutki wprowadzenia stanu wojennego lub stanu wyjtkowego.
W czasie obowizywania stanu wojennego lub stanu wyjtkowego:
1) kadencja Sejmu nie moe zosta skrcona,
2) nie mona zmienia Konstytucji ani przepisw regulujcych wybory do Sejmu i Senatu.
Jeeli na czas obowizywania stanu wojennego lub stanu wyjtkowego przypada koniec kadencji Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu lub
Senatu, ulega ona z mocy prawa przedueniu do 90. dnia po dniu zakoczenia stanu wojennego lub stanu wyjtkowego.
Art. 188
W razie przeszkd w dziaaniu Sejmu w czasie stanu wojennego lub
stanu wyjtkowego Prezydent Rzeczypospolitej moe wydawa,
w zakresie niezbdnym do funkcjonowania pastwa, rozporzdzenia
z moc ustawy z pominiciem wymaga okrelonych w art. 62 ust. 1
i 2. W razie koniecznoci rozporzdzenie z moc ustawy moe take
zawiera zgod na ratyfikacj lub wypowiedzenie umowy midzynarodowej oraz ustala prowizorium budetowe.
57
2.
Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia wydane rozporzdzenie

z moc ustawy do zatwierdzenia Sejmowi na jego najbliszym posiedzeniu. Niezatwierdzenie przez na tym posiedzeniu powoduje utrat
mocy obowizujcej rozporzdzenia z moc ustawy.
Rozdzia XV
ZMIANA LUB UZUPENIENIE KONSTYTUCJI

1.
2.
1.
2.
Art. 189
Inicjatywa w sprawie uchwalenia ustawy konstytucyjnej (art. 61) przysuguje Prezydentowi Rzeczypospolitej, Senatowi, grupie 90 posw
oraz Radzie Ministrw.
Projekt ustawy konstytucyjnej nie moe by poddany pod gosowanie
przed upywem 30 dni od jego zoenia Marszakowi Sejmu.
Art. 190
Ustaw konstytucyjn uchwala Sejm, a nastpnie Senat wikszoci
2/3 ustawowej liczby czonkw kadej z tych izb.
Po uchwaleniu ustawy konstytucyjnej przez Sejm i Senat Marszaek
Senatu przedstawia j Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu.
Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni podpisuje ustaw konstytucyjn i zarzdza jej ogoszenie w Dzienniku Ustaw.
Rozdzia XVI
PRZEPISY PRZEJCIOWE I KOCOWE

1.
2.
58
Art. 191
Osoby penice funkcje publiczne, z ktrych objciem wie si ustawowe wymaganie zoenia lubowania, a ktre zoyy lubowanie
o treci ustalonej przed 1 stycznia 1990 r., skadaj nowe lubowanie
w cigu 6 miesicy od dnia wejcia w ycie Konstytucji, na zasadach
okrelonych w ustawie.
Nowego lubowania nie moe zoy osoba, ktra przed 1 stycznia
1990 r. wykazywaa si gorliwoci w dziaaniach, o ktrych mowa
w art. 35 ust. 1. Wtpliwoci co do zdolnoci do zoenia nowego lu-
3.
4.
5.
1.
2.
bowania rozstrzyga sd; do czasu zakoczenia postpowania penienie funkcji ulega zawieszeniu.
lubowanie zoone wbrew zakazowi okrelonemu w ust. 2 jest niewane. Niewano stwierdza sd na wniosek prokuratora albo osoby lub instytucji pokrzywdzonej; wniosek moe by zoony w cigu
dwch lat od zoenia lubowania.
Niezoenie nowego lubowania w terminie okrelonym w ust. 1 albo
prawomocne stwierdzenie niewanoci takiego lubowania powoduje
utrat funkcji publicznej z mocy samego prawa. Jeeli toczy si postpowanie w sprawie zdolnoci do zoenia lubowania, powyszy termin ulega przedueniu i koczy si z upywem 30 dni od dnia, w ktrym orzeczenie sdu koczce postpowanie stao si prawomocne.
Sdziowie w stanie spoczynku i prokuratorzy w stanie spoczynku oraz
czonkowie ich rodzin trac uprawnienia z tytuu stanu spoczynku
z dniem z dniem wejcia w ycie Konstytucji, jeeli zachodz przyczyny okrelone w ust. 2. Ustawa okrela tryb weryfikacji oraz zakres
zwrotu wiadcze pobranych bezpodstawnie.
Art. 192
Urzdujcy sdzia, ktry przed 1 lipca 1989 r. sprzeniewierzy si zasadzie niezawisoci sdziowskiej, moe by zoony z urzdu, a jeeli
jest sdzi w stanie spoczynku pozbawiony prawa do stanu spoczynku. W sprawach tych stosuje si odpowiednio tryb okrelony
w art. 145 ust. 2.
Przepis ust. 1 stosuje si w okresie 10 lat od dnia wejcia w ycie Konstytucji. Ograniczenie to nie dotyczy osb prawomocnie skazanych za
zbrodni komunistyczn.
Art. 193
Konstytucyjne organy pastwa istniejce w dniu wejcia w ycie Konstytucji dziaaj na jej podstawie w dotychczasowym skadzie, z zastrzeeniem
art. 194197.
1.
Art. 194
Dat pierwszych po wejciu w ycie Konstytucji wyborw do Senatu
wyznacza si na dzie pierwszych wyborw bezporednich do organw samorzdu terytorialnego, jeeli w myl ustawy odbd si one
59
2.
3.
nie wczeniej ni w dniu pierwszych wyborw do Sejmu i nie pniej

ni w cigu 12 miesicy od tego dnia.
Jeeli pierwsze wybory bezporednie do organw samorzdu terytorialnego nie odbd w okresie wskazanym w ust. 1, dat pierwszych
wyborw do Senatu wyznacza si na dzie pierwszych wyborw do
Sejmu, a dat nastpnych wyborw do Senatu wyznacza si na dzie
pierwszych wyborw bezporednich do organw samorzdu terytorialnego, ktre odbd si po upywie 18 miesicy od dnia pierwszych
wyborw do Senatu.
Dugo kadencji Senatu ulega z mocy prawa odpowiedniemu dostosowaniu zgodnie z ust. 1 lub 2.
Art. 195
Dostosowanie organizacji i sposobu dziaania suby cywilnej oraz prokuratury do przepisw Konstytucji nastpi w sposb okrelony w ustawie,
ktra wejdzie w ycie nie pniej ni po upywie 6 miesicy od dnia wejcia w ycie Konstytucji.
1.
2.
3.
Art. 196
Uzupeniajcego powoania trzech sdziw Trybunau Konstytucyjnego dokonuj kolejno:
1) Prezydent Rzeczypospolitej w cigu 14 dni od dnia wejcia
w ycie Konstytucji,
2) Sejm w cigu 30 dni od tego dnia,
3) Senat w cigu 45 dni od tego dnia.
Prezes i wiceprezes Trybunau Konstytucyjnego powoani przed wejciem w ycie Konstytucji sprawuj te funkcje do dnia, w ktrym zakoczyliby ich sprawowanie wedug dotychczasowych przepisw.
Postpowanie przed Trybunaem Konstytucyjnym wszczte, lecz niezakoczone przed wejciem w ycie Konstytucji prowadzi si wedug
dotychczasowych przepisw, z tym e do treci, ogoszenia i skutkw
wyroku Trybunau stosuje si odpowiednio przepisy Konstytucji.
Art. 197
Krajowa Rada Sdownictwa oraz Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji kocz
dziaalno z dniem wejcia w ycie Konstytucji. Na zasadach okrelonych
60
w ustawie prowadzone przez nie sprawy przejmuj odpowiednio Rada do

Spraw Sdownictwa oraz Urzd do Spraw Mediw Elektronicznych.
Art. 198
Traci moc Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
(Dz. U. Nr 78, poz. 483, z pn. zm.).
Art. 199
Konstytucja wchodzi w ycie po upywie 3 miesicy od dnia ogoszenia.
61
62

Konstytucja

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konstytucja

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Projekt Prawa i Sprawiedliwoci

Projekt Prawa i Sprawiedliwoci

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W imi Boga Wszechmogcego!

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

oraz wzajemnej niezalenoci kadego w swoim zakresie, jak rwnie

WOLNOCI, PRAWA I OBOWIZKI CZOWIEKA I OBYWATELA

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W przypadkach okrelonych w ustawie sd moe nakaza poddanie

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

wiby taki czyn w razie popenienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Powyszy przepis nie stoi na przeszkodzie tymczasowemu odsuniciu,

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

6) bezpiecznych i higienicznych warunkw pracy, minimalnego

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PREZYDENT RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

wyznaczajc ich dat przypadajc nie wczeniej ni po upywie 60 dni

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

1) okrela i ogasza, w porozumieniu z Rad Ministrw, strategiczne

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

9) inicjowania postpowania zmierzajcego do postanowienia

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Prezydent Rzeczypospolitej z chwil postawienia w stan oskarenia

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W cigu 30 dni od przekazania ustawy Senat moe j przyj, wnie

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Szczeglne przypadki inicjatywy ustawodawczej

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

prowadzi biece sprawy dotyczce stosunkw z innymi pastwami i z organizacjami midzynarodowymi,

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

poczalnoci sprawowania urzdu sdziego z penieniem innych funkcji

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

W sprawach okrelonych w ust. 1 Trybuna Konstytucyjny orzeka z inicjatywy:

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

nizacji midzynarodowej i waciwy organ tej organizacji o treci i skutkach

PROJEKT KONSTYTUCJI RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ