WARSZAWA 2014

Dedykacja
Najwaniejsze osoby wystpujce w ksice
Prolog. Wojna od rodka
Rozdzia 1. Licencja na zabijanie
Rozdzia 2. Szpiegowski wze maeski
Rozdzia 3. Paszcz i sztylet
Rozdzia 4. Szpiedzy Rumsfelda
Rozdzia 5. Wcieky ptak
Rozdzia 6. Prawdziwy Pasztun
Rozdzia 7. Konwergencja
Rozdzia 8. wojna zastpcza
Rozdzia 9. Baza
Rozdzia 10. Gry bez granic
Rozdzia 11. Powrt starucha
Rozdzia 12. Ostrze skalpela
Rozdzia 13. Afrykaska szamotanina
Rozdzia 14. Rozwizanie

Rozdzia 15. Lekarz i szejk

Rozdzia 16. Ogie z nieba

Epilog. Szpieg w Leisure World

Podzikowania
O rdach

Bibliografia

Przypisy

CENTRALNA AGENCJA WYWIADOWCZA (CIA)

Charles E. Allen - zastpca dyrektora Agencji w latach 1998-2005
Joseph Cofer Black - dyrektor Centrum Antyterrorystycznego (CTC) w latach
1999-2002
Dennis C. Blair - zastpca dyrektora Biura Spraw Wojskowych w latach 1995-1996,
szef wywiadu w latach 2009-2010
Richard Blee - w latach 1999-2001 szef Alec Station, jednostki wchodzcej w skad
Centrum Antyterrorystycznego zajmujcej si tropieniem Osamy ben Ladena
William J. Casey - dyrektor Agencji w latach 1981-1987
Duane Dewey Clarridge - zaoyciel (w 1986 roku) i pierwszy szef Centrum
Antyterrorystycznego
Raymond Davis - pracownik kontraktowy CIA, aresztowany w Pakistanie w 2011
roku
Porter J. Goss - dyrektor Agencji w latach 2004-2006
Robert L. Grenier - szef placwki CIA w Islamabadzie w latach 1999-2002, dyrektor
Centrum Antyterrorystycznego w latach 2004-2006
Michael V. Hayden - dyrektor Agencji w latach 2006-2009
Stephen R. Kappes - zastpca dyrektora Agencji w latach 2006-2010
Art Keller - oficer operacyjny w Pakistanie w 2006 roku
Mike - dyrektor Centrum Antyterrorystycznego od 2006 roku
Ross Newland - oficer operacyjny Agencji w Ameryce aciskiej i Europie
Wschodniej, pniej zajmowa wysokie stanowisko w kwaterze gwnej
Leon E. Panetta - dyrektor Agencji w latach 2009-2011
James L. Pavitt - zastpca dyrektora do spraw operacyjnych w latach 1999-2004
genera David H. Petraeus - dyrektor Agencji w latach 2011-2012, wczeniej
dowdca si koalicyjnych w Iraku i wojsk amerykaskich w Afganistanie
Enrique Prado - oficer operacyjny w Centrum Antyterrorystycznym, pniej
pracownik firmy Blackwater
Jose A. Rodriguez - w latach 2002-2004 dyrektor Centrum Antyterrorystycznego,
pniej, do 2007 roku, zastpca dyrektora Agencji do spraw operacyjnych
George J. Tenet - dyrektor Agencji w latach 1997-2004

DEPARTAMENT OBRONY
Robert E. Andrews - p.o. zastpcy sekretarza obrony do spraw operacji specjalnych
i konfliktw o niskiej intensywnoci w latach 2001-2002
Stephen A. Cambone - podsekretarz obrony do spraw wywiadu w latach 2003-2007
Michael Furlong - urzdnik Departamentu Obrony zaangaowany w akcje
wywiadowcze, nadzorowa prywatn siatk szpiegowsk
Robert M. Gates - sekretarz obrony w latach 2006-2011
genera Stanley A. McChrystal - w latach 2003-2008 szef Poczonego Dowdztwa
Operacji Specjalnych (JSOC)
admira William H. McRaven - przewodniczcy Poczonego Dowdztwa Operacji
Specjalnych (JSOC) od 2008 do 2011 roku
admira Michael Mullen - przewodniczcy Poczonego Kolegium Szefw Sztabw
(dowdca si zbrojnych USA) w latach 2007-2011
Thomas W. OConnell - sekretarz obrony do spraw operacji specjalnych i konfliktw
o niskiej intensywnoci w latach 2003-2006
Leon E. Panetta - sekretarz obrony od 2011 do 2013 roku
Donald Rumsfeld - sekretarz obrony od 2001 do 2006 roku
BIAY DOM
John O. Brennan - zastpca doradcy do spraw bezpieczestwa narodowego
i antyterroryzmu w latach 2009-2013, od 2013 roku szef CIA
Richard A. Clarke - koordynator do spraw terroryzmu w latach 1998-2001
PAKISTAN
Szakil Afridi - pakistaski lekarz i agent zwerbowany przez CIA
genera Mahmud Ahmed - szef pakistaskiego wywiadu (Inter-Services Intelligence
- ISI) w latach 1999-2001
genera Ali Jan Aurakzai - dowdca si zbrojnych odpowiedzialny za operacje
przeprowadzone na Terytoriach Plemiennych Administrowanych Federalnie (FATA)
Genera Ehsan ul-Hak - szef ISI w latach 2001-2004
Dalaluddin Hakkani - szef powizanej z talibami siatki z siedzib na pakistaskich
terytoriach plemiennych, ktra prowadzia ataki wymierzone w amerykaskie wojska
stacjonujce w Afganistanie
genera Aszfak Perwez Kajani - szef ISI w latach 2004-2007, pniej dowdca
pakistaskiej armii
Bajtullah Mehsud - przywdca pakistaskich talibw po mierci Neka Muhammada

Wazira
genera Asad Munir - szef placwki ISI w Peszawarze w latach 2001-2003
Cameron Munter - ambasador USA w Islamabadzie w latach 2010-2012
genera Ahmed Szudaa Pasza - szef ISI w latach 2008-2012
Hafiz Muhammad Sajjed - przywdca organizacji militarnej Laszkar-e Taiba
(Armia Pobonych)
Nek Muhammad Wazir - przywdca pakistaskich talibw na terytoriach
plemiennych
JEMEN
Ibrahim al-Asiri - gwny konstruktor bomb dla Al-Kaidy na Pwyspie Arabskim
(AQAP)
Abdulrahman al-Awlaki - syn Anwara al-Awlakiego
Anwar al-Awlaki - radykalny kaznodzieja, czonek AQAP i obywatel USA, zabity
podczas nalotu amerykaskich dronw w 2011 roku
Ali Abdallah Salah - prezydent Jemenu w latach 1990-2012
SOMALIA
Aden Haszi Farad Ajro - przywdca Asz-Szabab (Modzie), zbrojnego ramienia
Zwizku Sdw Islamskich
Szejk Hassan Dahir Awejs - przywdca Zwizku Sdw Islamskich
Michele Amira Ballarin - amerykaska bizneswoman i rzdowy pracownik
kontraktowy
Saleh Ali Saleh Nabhan - kenijski czonek wschodnioafrykaskiej komrki
Al-Kaidy, zabity w 2009 roku
Sojusz dla Przywrcenia Pokoju i Przeciwdziaania Terroryzmowi (ARPCT) koalicja finansowanych przez CIA somalijskich watakw

Dobra robota wywiadowcza, jak zawsze prawi Kontrola, musiaa opiera si

na drobnych kroczkach i polega na pewnej delikatnoci. owcy skalpw byli wyjtkiem
od jego wasnej reguy. Mieli w nosie delikatno i nie dbali o to, gdzie stawiaj kroki...
John le Carr, Druciarz, krawiec, onierz, szpieg
Pakistascy policjanci wprowadzaj do zatoczonego pokoju przesucha krzepkiego
faceta. Jedno wiedz o nim na pewno: to szpieg. Zaczyna si przesuchanie. Funkcjonariusz,
ktry je prowadzi, prbuje czy fakty. Nie jest atwo: dookoa brzcz komrki
i rozmawiaj gliniarze, ktrzy posuguj si mieszanin urdu, pendabskiego i angielskiego.
- Ameryka? Jest pan z Ameryki?
- Tak.
- Wic jest pan z Ameryki i pracuje dla amerykaskiej ambasady?
- Tak - podenerwowany gos przebija si przez haas. - Mj paszport... Na miejscu
pokazywaem go policjantowi... Chyba go zgubiem...
Na niewyranym nagraniu z przesuchania wida, jak mczyzna siga za po
flanelowej koszuli w krat. Z wiszcej na szyi smyczy odpina kilka identyfikacyjnych
plakietek. To jedna z niewielu rzeczy, jakie udao mu si ocali z chaosu, ktry sam wywoa.
- To stary identyfikator, z Islamabadu - pokazuje plastik mczynie po drugiej stronie
biurka, a potem siga po jeszcze jeden, bardziej aktualny, ktry potwierdza, e jest
pracownikiem amerykaskiego konsulatu w Lahore.
Dzwoni telefon. Jeden z funkcjonariuszy natychmiast siga po suchawk.
- Aresztowalimy czowieka z ambasady. Oddzwoni - mwi.
Padaj kolejne pytania.
- Pracuje pan w konsulacie generalnym w Lahore?
- Tak.
- Jako...?
- Jestem... jestem tam konsultantem.
- Konsultantem? - mczyzna za biurkiem nie dowierza. Milknie na moment, odwraca
si do swojego kolegi i pyta go w urdu: - Jak on si nazywa?
- Raymond Davis - odpowiada policjant.
- Raymond Davis - potwierdza Amerykanin. - Czy mog usi?
- Prosz bardzo. Moe wody? - pyta funkcjonariusz.

- Macie wod? Mog dosta butelk wody? - prosi Davis.

Stojcy pod cian policjant wybucha miechem.
- Chcesz wody? Nie masz kasy, nie ma wody.
Za plecami Davisa, ktry wanie usiuje usi na krzele, pojawia si jeszcze jeden
policjant.
- Czy on zrozumia? Czy dotaro do niego, e zabi dwoje ludzi?
Raymond Allen Davis: gwiazda szkolnej ligi futbolowej, wzity zapanik z Wirginii
Zachodniej, emerytowany onierz zielonych beretw (oddziaw specjalnych amerykaskich
wojsk ldowych) i niegdysiejszy pracownik synnej firmy ochroniarskiej Blackwater.
Obecnie: tajny wysannik CIA w Pakistanie. Kilka godzin wczeniej to potne chopisko
cinite na przednim siedzeniu biaej hondy civic przebijao si przez wieczne korki
na ulicach Lahore. Dlaczego wanie tam? Bo drugie co do wielkoci miasto Pakistanu,
ktrym rzdzili niegdy Mogoowie, Sikhowie i Brytyjczycy, a ktre pniej stao si
kulturaln i intelektualn stolic Pakistanu, od niemal dekady jest rwnie aren, na ktrej
rozgrywa si tajna wojna Ameryki. Dziesi lat po zamachu na World Trade Center, ktry j
zapocztkowa, doszo na owej arenie do istotnego przegrupowania si. Islamistyczne
ugrupowania i frakcje, ktre jeszcze niedawno nie miay ze sob adnego kontaktu,
scementoway sojusze, eby wsplnie stawi czoo ofensywie CIA i jej nowej broni: dronom,
bezzaogowym, uzbrojonym latajcym maszynom wysyanym w niedostpne grskie tereny.
Bojownicy, ktrzy koncentrowali si dotd przede wszystkim na planowaniu krwawych
atakw wymierzonych w Indie, zaczli sympatyzowa z Al-Kaid i innymi organizacjami
marzcymi o globalnym dihadzie. Niektre z tych grup zapuciy korzenie wanie
w Lahore. Dlatego te Raymond Davis i caa ekipa z CIA wanie stamtd, z bezpiecznej
kryjwki, kierowaa tajnymi operacjami. Bezpiecznej a do chwili, gdy Davis trafi w rce
pakistaskich policjantw po zastrzeleniu dwch modych mczyzn.
Podjechali na czarnym motocyklu do jego samochodu, ktry sta na skrzyowaniu
zapchanym autami, rowerami i rikszami. Byli uzbrojeni. Davis sign po pautomatyczny
pistolet marki Glock. Strzeli kilkukrotnie w ich kierunku przez przedni szyb, rozbijajc j
w drobny mak. Trafi jednego z napastnikw w brzuch, rami i tors. Drugi zacz ucieka.
Davis wysiad z hondy, strzeli mu w plecy. Przez radio poprosi amerykaski konsulat
o pomoc. Po paru minutach na horyzoncie pojawia si jadca pod prd toyota land cruiser.
Jednak po chwili samochd zderzy si z modym motocyklist. Chopak zgin na miejscu,
a auto z konsulatu ucieko z miejsca wypadku. Davisa zatrzymali pakistascy policjanci.
Znaleli w jego samochodzie aparat fotograficzny. W pamici zapisane byy robione

ukradkiem zdjcia pakistaskich obiektw militarnych.

Kilka dni po tych wydarzeniach dyrektor CIA w czasie rozmowy telefonicznej
z szefem pakistaskiego wywiadu ISI skama. Upiera si, e Davis nie pracowa dla
Agencji. Prezydent Barack Obama w trakcie konferencji prasowej te zatai faktyczn rol
Davisa, zwracajc si do pakistaskich wadz z prob o uwolnienie naszego dyplomaty.
Szef komrki CIA w Islamabadzie, ktry przyby tam z Rosji zaledwie kilka dni przed
strzelanin, wda si w otwart wojn z urzdujcym ambasadorem, twierdzc, e Stany
Zjednoczone nie pjd na adne kompromisy w sprawie zwolnienia Davisa. Mwi,
e zmieniy si zasady gry i przyjacielskie relacje pomidzy CIA a pakistaskim wywiadem
ISI nale ju do przeszoci. Od tej pory wszystko miao si odbywa wedug zasad
moskiewskich - niepisanej, bezlitosnej etykiety szpiegowskiej przestrzeganej w czasie
zimnej wojny.
Krwawe zajcie wydawao si dowodem potwierdzajcym wszelkie spiskowe teorie,
ktre przekazywano sobie szeptem zarwno na zatoczonych bazarach, jak i w korytarzach
siedziby pakistaskiego rzdu: Stany Zjednoczone wysay do Pakistanu swoj liczn tajn
armi. Ma sia ferment i nawoywa do przemocy. To cz sekretnego planu rozptania
w Pakistanie wojny domowej. ona jednego z mczyzn zastrzelonych przez Davisa,
przekonana, e zabjca jej ma nigdy nie zostanie pocignity do odpowiedzialnoci,
pokna mierteln dawk trutki na szczury.
Ale sprawa Davisa mwia znacznie wicej. I o czym innym. Byy onierz zielonych
beretw, zwerbowany przez CIA do prowadzenia w Pakistanie obawy na wrogw Ameryki,
sta si twarz odmienionej przez dekad wojny z terrorem amerykaskiej agencji
wywiadowczej. Zadania CIA przestay si ogranicza do klasycznych zada szpiegowskich
polegajcych na wykradaniu tajemnic innych rzdw. Agencja staa si maszyn do zabijania.
Organizacj pochonit polowaniem na ludzi.
Ale kiedy CIA przeja obowizki do tej pory nalece do armii, za szpiedzy stali si
onierzami, nastpio rwnie zjawisko odwrotne. Amerykaskie siy zbrojne zabrny
gdzie w mroczne rejony polityki zagranicznej. Za oddziay komandosw zaczy zajmowa
si misjami szpiegowskimi, o ktrych przed zamachami z 11 wrzenia 2001 roku nawet si
w Waszyngtonie

nie

nio.

Wczeniej

Pentagon

praktycznie

nie

macza

palcw

w szpiegostwie, za CIA nie miaa oficjalnej licencji na zabijanie. W nastpnych latach

i jedni, i drudzy rozszerzyli swoje kompetencje. W efekcie powsta istny konglomerat
wywiadu i wojska zajmujcy si prowadzeniem wojny w nowym amerykaskim stylu.
Jaki przebieg miay konflikty w Afganistanie i Iraku, to wiemy. Ale przez przeszo

dekad trwaa osobna, rwnolega wojna, mroczne odbicie wielkich konfliktw, w ktre
zaangaowaa si Ameryka po atakach z 11 wrzenia. Ta wojna cieni rozgrywaa si na caym
wiecie - wrogw Ameryki poszukiwano przy uyciu zabjczych dronw i specjalnie
wyszkolonych jednostek. Opacano ludzi, ktrzy zakadali siatki szpiegowskie, polegano
na kaprysach nieprzewidywalnych dyktatorw i niewiarygodnych sprawozdaniach obcych
wywiadw oraz sponsorowano pozbierane naprdce lokalne oddziay partyzanckie. Tam,
gdzie Stany Zjednoczone nie mogy wysa wojsk ldowych, pojawiali si ludzie znikd
wyznaczeni do zada, ktre nierzadko przekraczay ich moliwoci.
Ta wojna rozcigaa si na kilka kontynentw - od pakistaskich gr po pustynie
Jemenu i Afryki Pnocnej. Od wiecznie rozognionej z powodw klanowych konfliktw
Somalii do gstych dungli Filipin. Fundamenty tajnej wojny zostay wylane przez
konserwatywnego republikaskiego prezydenta i uklepane przez kolejnego, liberalnego
demokrat, ktrego oczarowao to, co zasta po poprzedniku. Prezydent Barack Obama
zobaczy w tajnej wojnie alternatyw dla kosztownych i baaganiarskich wojenek, ktre
potrafi przygnie lub wrcz obali rzd i ktre wymagay wieloletniej amerykaskiej
okupacji. Jak to uj John Brennan, jeden z najbliszych doradcw prezydenta Obamy,
zamiast na mocie Ameryka polega teraz na skalpelu.
Ta analogia sugeruje, e nowy sposb prowadzenia wojny, bez ponoszenia
gigantycznych kosztw (take strat w ludziach), jest jak chirurgiczna operacja bez
komplikacji. Nie wyglda to jednak a tak dobrze. Ta strategia skalpela przysparza
Ameryce nowych wrogw tak samo prdko, jak rwnaa starych z ziemi. Wrd byych
sojusznikw wzbudzaa i wzbudza rozgoryczenie. Wywouje chaos, cho miaa wprowadza
ad. Suy do obchodzenia zasad regulujcych w Stanach Zjednoczonych kwestie wojny
i pokoju. Nadaje amerykaskiemu prezydentowi uprawnienia arbitra decydujcego o yciu
i mierci mieszkacw dowolnego kraiku pooonego na kracach wiata.
Ten nowy przepis na prowadzenie wojny, owszem, przynis wymierne efekty. Przede
wszystkim mier Osamy ben Ladena i jego zausznikw. Uatwi rwnie Stanom
Zjednoczonym prowadzenie operacji majcych na celu likwidacj niewygodnych osb nawet
w odlegych zaktkach wiata. Ta ksika jest opowieci o tym trwajcym od przeszo
dziesiciu lat eksperymencie. I o jego efektach, ktre wypezy z laboratorium.
Sir Richard Dearlove ujrza zarys tej nowej, tajnej wojny ju kilka tygodni po atakach
z 11 wrzenia. Szef brytyjskiego Secret Intelligence Service (SIS), tajnych sub
wywiadowczych MI6, przylecia do Stanw Zjednoczonych z paroma innymi prominentnymi
urzdnikami, eby okaza swoj solidarno z najbliszym sojusznikiem Zjednoczonego

Krlestwa. Dearlove przyby do kwatery gwnej CIA w Langley w stanie Wirginia,

by osobicie zapewni, e brytyjscy szpiedzy gotowi s zdoby si na niezwykle rzadki gest
i udostpni kolegom zza oceanu swoj dokumentacj dotyczc czonkw Al-Kaidy.
Brytyjczycy szkolili amerykaskich agentw w czasie II wojny wiatowej, ale tak
naprawd zawsze mieli zupenie inne podejcie do szpiegowskiej gry. W roku 1943 jeden
z czonkw Zarzdu Operacji Specjalnych narzeka, e temperament kae Amerykanom
wymaga natychmiastowych i spektakularnych rezultatw, podczas gdy my polegamy
na starannym

planowaniu

i ustalaniu

celw

dugoterminowych.

Wyuszczy

te

niebezpieczestwa wynikajce z dziaa Biura Sub Strategicznych, poprzednika utworzonej

w 1947 roku CIA, ktre polegay na wysadzaniu w powietrze skadw broni, przecinaniu linii
telefonicznych i podminowywaniu szlakw komunikacyjnych. Ostrzega, e Amerykanie
maj wicej pienidzy ni rozumu, za Biuro tskni za zabaw w Indian i kowbojw,
co moe prowadzi do wzajemnych nieporozumie.
Dearlove wychowa si w starej brytyjskiej tradycji szpiegowskiej. Ukoczy Queens
College na Uniwersytecie w Cambridge, gdzie tajne suby szczeglnie chtnie rekrutoway
nowych czonkw. Suy na placwkach w Afryce, w Europie i w Waszyngtonie. Podobnie
jak jego poprzednicy jako szef MI6 wszelk wewntrzn korespondencj podpisywa
kryptonimem C - oczywicie, jak nakazywaa tradycja, zielonym tuszem.
Niedugo po ldowaniu samolotu w Waszyngtonie Dearlove znalaz si w Centrum
Antyterrorystycznym, w kwaterze CIA. Na wielkim ekranie oficerowie Agencji ogldali bia
ciarwk mitsubishi mknc przez Afganistan. Dearlove wiedzia, e Amerykanie nauczyli
si prowadzi wojn za pomoc pilota zdalnego sterowania, ale nigdy wczeniej nie widzia
w akcji prawdziwego drona, predatora.
Mino kilka minut, zanim mitsubishi zostao schwycone na komputerowy celownik
porodku monitora. Rozbysk wybuchajcej rakiety zala ekran biel. Par sekund pniej
powrci wyrany obraz i oczom ogldajcych ukaza si poncy, poskrcany wrak
ciarwki.
Dearlove odwrci si do oficerw CIA, w tym weterana Agencji Rossa Newlanda,
ktry kilka miesicy wczeniej zgodzi si przystpi do grupy nadzorujcej program
Predator, i umiechn si drwico.
- Troch to nie fair, prawda?

Macie zabija tam terrorystw, a nie robi sobie wrogw

prezydent Pakistanu do ambasador Stanw Zjednoczonych
Wendy Chamberlin, 14 wrzenia 2001
wiata w pokoju dowodzenia w Biaym Domu przygasy i ludzie z CIA rozpoczli
prezentacj. Kade z rzucanych na ekran zdj - zwykle przedstawiajcych mczyzn
wsiadajcych do samochodw lub idcych ulic - ewidentnie zostao zrobione w popiechu.
Byy ziarniste i do tego nieostre.
Ta scena rozgrywajca si w zaciemnionym pokoju przypominaa fragment filmu
gangsterskiego, w ktrym agenci FBI scz kaw i przegldaj fotografie mafijnych bossw.
Jednak w tym wypadku slajdy przedstawiay ludzi, ktrych Agencja zamierzaa zlikwidowa.
Przy stole zgromadzeni byli wszyscy ludzie wiceprezydenta Dicka Cheneya, cznie
z radc prawnym Davidem Addingtonem i szefem sztabu I. Lewisem Libbym, starym
waszyngtoskim wyg znanym jako Skuter. Na honorowym miejscu zasiada sam
wiceprezydent. Z rosncym zainteresowaniem przyglda si wywietlanej na slajdach galerii
otrw.
To bya pna jesie 2001 roku, mrony dzie. Zaledwie kilka tygodni wczeniej
prezydent George W. Bush podpisa tajny dokument, na mocy ktrego CIA odzyskaa
utracon w latach siedemdziesitych realn wadz nad yciem i mierci. Seria
przeraajcych, a nierzadko rwnie komicznych rewelacji na temat podejmowanych przez
Agencj prb politycznych zamachw zmusia Biay Dom do wprowadzenia zakazu: CIA nie
moga duej zajmowa si eksterminacj wrogw Ameryki. Ale teraz wszystko wrcio
do normy. W pokoju dowodzenia ludzie Agencji przedstawiali swoim zwierzchnikom plany,
w ktrych wyjaniali, jak maj zamiar wykorzysta odzyskan wanie licencj na zabijanie.
Dwaj oficerowie CIA prowadzcy prezentacj, Jose Rodriguez i Enrique Prado,
opowiadali

zgromadzonym

w Biaym

Domu

suchaczom,

w jaki sposb

Centrum

Antyterrorystyczne rekrutuje agentw CIA do nowego, cile tajnego programu. Projekt ten
przewidywa wysanie niewielkich grup zabjcw do wybranych pastw. Miay tam zaj si
apaniem i likwidacj osb, ktre administracja Busha wpisaa na swoj list proskrypcyjn.
Wrd mczyzn na fotografiach by Syryjczyk Mamoun Darkazanli. CIA wierzya,
e bra udzia w organizowaniu atakw z 11 wrzenia. Aktualnie mieszka w Niemczech. Inne

zdjcie przedstawiao doktora Abdula Kadira Chana, twrc pakistaskiego programu

budowy bomby atomowej, przez Zachd uznanego za wroga i podejrzewanego o przemycanie
technologii nuklearnych do Iranu, Libii i innych pastw. Prezentujc zrobione z bliska
fotografie, CIA w nieco dziwaczny, za to dobitny sposb sugerowaa jedno: skoro moemy
podej do tych ludzi na tyle blisko, eby pstrykn zdjcie, moemy z rwnie bliska ich
zabi.
Ale pod paszczykiem brawury kryo si mnstwo pyta bez odpowiedzi. Jak grupy
uderzeniowe CIA maj zamiar przenikn niezauwaenie do Niemiec, Pakistanu i innych
krajw? Czy ekipa amerykaskich zabjcw naprawd bdzie zdolna zbudowa na miejscu
siatk szpiegowsk, a potem, w wyznaczonym czasie, wpakowa swojemu celowi kulk
w eb? Agencja musiaa opracowa ca t logistyk. Na razie Rodriguez i Prado nie byli
na tyle przygotowani, eby odpowiada na szczegowe pytania dotyczce operacji. Przyszli
po pozwolenie.
Cheney powiedzia im, eby wzili si do roboty.
Prezydent George W. Bush, syn byego szefa CIA[1], odziedziczy po poprzednikach
zbieranin zdemotywowanych szpiegw - zaledwie cie tego, czym bya legendarna
amerykaska agencja szpiegowska w epoce zimnej wojny. Jednak pod koniec 2001 roku Bush
junior wanie CIA postawi na czele globalnego polowania na terrorystw. Za szybkie
i spektakularne wyniki pracy Agencji podbudoway jej wizerunek jako sprawnej komrki
ywo reagujcej na polecenia szefa - istna antyteza ociaego, przeartego biurokracj
Pentagonu.
CIA prowadzia tajn wojn pod patronatem Biaego Domu, a niegdy ignorowane,
wchodzce w skad Agencji Centrum Antyterrorystyczne stao si stanowiskiem dowodzenia
z prawdziwego zdarzenia. Jego rola bya dugo marginalizowana take wewntrz samej CIA.
Langley widziao w nim jedynie zbieranin podstarzaych nadgorliwcw, ktrzy zostali tam
zesani, poniewa zawalili poprzednie, bardziej prestiowe zadania. Jednak po atakach z 11
wrzenia Centrum Antyterrorystyczne rozpoczo ekspansj na niespotykan wczeniej skal.
W cigu zaledwie dekady stao si sercem CIA.
Setki tajnych agentw i analitykw wyrwano zza urzdniczych biurek gdzie w Azji
i Rosji. Przeniesiono ich do labiryntu wzniesionych naprdce boksw, ustawionych gsto,
jeden przy drugim, w antyterrorystycznym centrum operacyjnym. Ukad kabin by tak
skomplikowany, e pracownicy mieli kopot z odnalezieniem kolegw. Postawiono wic
wycite z kartonu drogowskazy, eby uatwi odszukanie waciwych boksw, za wskie
alejki ponazywano Usama Bin Lane czy Zawahiri Way. Nad gwnymi drzwiami

wejciowymi przyczepiono znak, ktry mia nieustannie i dobitnie przypomina, e kolejny

atak terrorystyczny to kwestia dni, a moe nawet godzin. Napisano na nim: DZISIAJ JEST 10
WRZENIA 2001.
Nad rozgardiaszem panujcym w Agencji w pierwszych miesicach po 11 wrzenia
prbowa zapanowa J. Cofer Black. 11 wrzenia, kiedy obawiano si, e ostatni z porwanych
samolotw moe zmierza w kierunku kwatery gwnej CIA, Black nie zezwoli oficerom
Centrum Antyterrorystycznego na ewakuacj z Langley. Ten ekstrawagancki oficer od dawna
ogarnity by obsesj ujcia Osamy ben Ladena. Kiedy by ju blisko: w latach 1993-1995
sta na czele komrki CIA w Chartumie, stolicy Sudanu, gdzie przywdca Al-Kaidy y
wtedy na wygnaniu. Wiedzia o nim wicej ni inni ludzie Agencji, wic to on tworzy
wizerunek Osamy jako hybrydy szalonego naukowca i generaa Georgea Pattona. Dyrektor
Agencji George Tenet w cigu kilku kolejnych miesicy po zamachach rzadko zaglda
do Biaego Domu bez Blacka. Narodzi si mit, e jego gwnym celem jest zabicie jak
najwikszej liczby czonkw Al-Kaidy.
Podczas

spotkania

w Gabinecie

Owalnym,

na dwa

dni

przed

uderzeniem

na Afganistan, Bush zapyta Blacka, czy CIA poradzi sobie z wyznaczonym zadaniem, ktre
wymagao przemycenia oddziaw specjalnych do tego kraju. Miay one sprzymierzy si
z tamtejszymi watakami i wodzami plemiennymi w walce przeciwko talibom. Black,
uywajc makabrycznej hiperboli, owiadczy, e kiedy CIA skoczy ju z Al-Kaid, ben
Laden i jego wita nie odgoni si od much erujcych na ich oczach.
Wanie takie sowa chcia usysze Bush. Natychmiast polubi bombastycznego szefa
antyterrorystw. Tylko niektrzy czonkowie prezydenckiego gabinetu skrzywili si, syszc
t maczystowsk gadk. Blacka zaczto nazywa facetem od much na oczach.
Black dorobi si statusu figury liczcej si w Biaym Domu. Byo to powodem tar
w samej

CIA

oraz

cigych

batalii

Blacka

z Jamesem

Pavittem,

ktrego

mia

za pozbawionego wyobrani sabeusza. Dla odmiany Pavitt, ktry sta na czele Dyrektoriatu
Operacyjnego, komrki zajmujcej si wszystkimi zagranicznymi misjami szpiegowskimi,
mia Blacka za pozera i kowboja. Krytykowa jego ch wcigania CIA w zagraniczne
awantury, ktre zamiast oczekiwanych efektw cign Agencji na gow mas kopotw.
Zreszt skakali sobie do oczu jeszcze przed zamachami z 11 wrzenia, nie mogc osign
porozumienia w sprawie wykorzystania dronw do polowania na ben Ladena w Afganistanie.
Sukcesy, ktre po przyjciu nowej strategii CIA odniosa w Afganistanie pod koniec
2001 roku, oznaczay zwycistwo Blacka oraz Centrum Antyterrorystycznego. Nawet
sceptycy musieli przyzna, e niezbyt liczna kadra oficerska Agencji zdolna bya

poprowadzi skuteczn kampani przeciwko Al-Kaidzie i by moe trwale j unieszkodliwi.

Dowdcy zwizanych z CIA jednostek specjalnych, do ktrych pniej doczyy zielone
berety, z rozproszonych partyzanckich oddziaw i milicji utworzyli w Afganistanie regularn
armi, ktra wygrywaa potyczk za potyczk. I cho do dyspozycji mieli konie oraz
przerdzewiae wozy pancerne pamitajce jeszcze wojn ze Zwizkiem Radzieckim,
Afgaczycy z pomoc Agencji wypdzili talibw z Kabulu i Kandaharu.
Nadciga jednak kolejny, dziwaczny konflikt. Tym razem wewntrzny. Chodzio
o sposb prowadzenia wojny. Tradycyjny acuch decyzyjny - rozkazy wychodzce z Biaego
Domu trafiaj do sekretarza obrony, a potem do najwyszych stopniem dowdcw oraz ich
liczcych setki ludzi sztabw, i to oni musz nakreli i wyegzekwowa wojenn strategi przesta dziaa. Dyrektor CIA stawa si dowdc wojskowym. Prowadzcym do tego tajn,
globaln wojn. Mia przy sobie tylko niezbdny personel i praktycznie nikogo, kto patrzyby
mu na rce.
Tenet zacz wywiera coraz mocniejszy nacisk, eby zwikszy liczebno
oddziaw CIA w Afganistanie. Do tego udao mu si przekona Biay Dom do programu
wyapywania terrorystw, osadzenia ich w tajnych wizieniach i poddania brutalnym
przesuchaniom rodem z prozy Orwella. Jedynie Bush, Cheney i niewielka grupa ludzi
z Biaego Domu podejmowali decyzje, kto powinien zosta pojmany, kto zabity, a kto
oszczdzony.
Dla Teneta bya to nie lada zmiana - przed 11 wrzenia raczej przekonywa swoich
szefw z Biaego Domu, e oficerowie CIA powinni zosta wyczeni z procesu
podejmowania decyzji politycznych. Sam roztacza wok siebie mnisi wrcz aur i taki
wanie klasztorny obraz szpiega z Langley wykreowa: to bezstronny urzdnik wypluwajcy
z siebie kolejne raporty i szacunki, podczas gdy ci po drugiej stronie rzeki, w Biaym Domu
i w Kongresie, podejmuj na ich podstawie kluczowe decyzje. James Pavitt powiedzia
pniej czonkom komisji ledczej powoanej w sprawie zamachw z 11 wrzenia, e skandal
Iran-contras w latach osiemdziesitych, kiedy to CIA stworzya skomplikowany acuszek
pozwalajcy finansowa dziaalno nikaraguaskiej partyzantki, nauczy go jednego: Nie
naley uprawia polityki pod dyktando tego, co mwi [ludzie z Langley]....
O ile taka apolityczna wizja pracy Agencji ju wczeniej bya czym w rodzaju
wygodnej legendy, to pod koniec 2001 roku CIA nie moga ju duej obstawa przy tym,
e nie jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji o wojnie i pokoju. Bush domaga si
od Teneta codziennych wizyt w Biaym Domu i udziau w prezydenckich odprawach - po raz
pierwszy od pocztku istnienia Agencji to jej dyrektor, a nie niszy stopniem analityk

spowiada si regularnie z tego, co dzieje si za zamknitymi drzwiami CIA.

Podobnie jak jego poprzednicy Tenet chtnie naradza si z prezydentem, eby mie
do niego dostp. Dlatego kadego ranka wraz z Coferem Blackiem zjawia si w Biaym
Domu z caym zestawem opowieci o knowaniach terrorystw i katalogiem ludzi, ktrzy
za nimi stali. Potem opowiadali przejtym suchaczom o podjtych przez CIA dziaaniach
majcych na celu bezpieczestwo pastwa. Codzienne audiencje Teneta i Agencji
u prezydenta sprawiy, e stali si nieodzowni dla Biaego Domu. Bo jego apetyt
na informacje o potencjalnych zagroeniach by wrcz niezaspokajalny.
Szacunek ze strony wysoko postawionych oficjeli zacz jednak rozprasza
analitykw CIA przygotowujcych raporty dla politykw - obejmoway one coraz wsze
spektrum tematw, w coraz wikszym stopniu dotyczyy nie strategii, ale taktyki. Setki
zatrudnionych w Agencji specjalistw gowiy si nad rozwizaniem problemu terroryzmu,
co byo zrozumiae w obliczu niedawnego ataku, w ktrym zgino prawie trzy tysice
Amerykanw. Ale niemal natychmiast stao si rwnie oczywiste, e jedyn ciek kariery
dla analityka w CIA bya praca przy terrorze i napisanie w raporcie czego, co by moe
ktrego ranka przeczyta, siedzc w swoim fotelu w Gabinecie Owalnym, sam prezydent.
A Biay Dom by zainteresowany przede wszystkim informacjami o miejscach pobytu
poszczeglnych czonkw Al-Kaidy. Nie chciano tam sucha dugich wypracowa
na bardziej skomplikowane tematy, takie jak poparcie dla terrorystw w wiecie
muzumaskim

czy

wpyw

amerykaskich

dziaa

wojennych

i wywiadowczych

na radykalizacj pogldw nowego pokolenia bojownikw.

CIA profilowaa swoje dziaania zgodnie z oczekiwaniami zwierzchnikw. Nawet
szpiegowski jzyk stopniowo ulega zmianie. Na przykad pojcie bra na celownik.
Oficerowie prowadzcy i analitycy zwykli uywa tego terminu, podejmujc decyzj, ktrego
z rzdowych oficjeli obcego pastwa warto wzi pod uwag przy zbieraniu informacji lub
namierzaniu potencjalnych tajnych informatorw. Jednak dla analitykw przeniesionych
do Centrum Antyterrorystycznego branie na celownik miao zupenie inne znaczenie.
Chodzio o wyledzenie jednostki stanowicej zagroenie dla Stanw Zjednoczonych.
Pojmanie jej lub zabicie.
Starcia pomidzy Coferem Blackiem i Jamesem Pavittem staway si coraz ostrzejsze.
Na pocztku 2002 roku Black postanowi odej z tajnych sub i podj prac
w Departamencie Stanu[2]. Zastpi go Jose Rodriguez, jeden z czoowych oficerw Centrum
Antyterrorystycznego, ale te swoisty kontrapunkt dla Blacka.
Cofer

Black

zdoby

dowiadczenie

na rodkowym

Wschodzie

obszarze

obejmujcym Bliski Wschd oraz Irak, Turcj, Arabi Saudyjsk i Egipt. By jednym
z niewielu oficerw CIA z dogbn wiedz na temat siatki terrorystycznej, na ktrej czele
sta Osama ben Laden. Rodriguez nie mia za sob suby na muzumaskiej ziemi, nie mwi
po arabsku i trzyma si tak blisko Pavitta, e niektrzy tajni agenci podejrzewali, e zosta
przez niego zatrudniony po to, by mia na oku Blacka.
Rodowity Portorykaczyk, syn nauczycieli, Rodriguez doczy do CIA w poowie lat
siedemdziesitych, po ukoczeniu prawa na Uniwersytecie Stanowym na Florydzie. Wiksz
cz kariery tajnego agenta spdzi w sekcji zajmujcej si Ameryk acisk, ktra
w latach osiemdziesitych kierowaa operacjami CIA w Nikaragui, Salwadorze i Hondurasie.
Sta wwczas zbyt nisko w hierarchii, eby zosta wcignitym w dochodzenie w sprawie
Iran-contras, ktre spowodowao, e przez kilka kolejnych lat sekcja bya w rozsypce.
Co prawda koledzy lubili Rodrigueza, ale nigdy nie odznaczy si on niczym
szczeglnym i trudno uzna go za najlepszego agenta swojego pokolenia. Suy w kilku
rnych placwkach CIA w Ameryce aciskiej, cznie z Boliwi i Meksykiem, gdzie
dorobi si opinii buntownika wodzcego za nos biurokratw z Langley, ktrzy planujc
operacje w terenie, dzielili wos na czworo. Lubi jedzi konno i kiedy zosta szefem
placwki w Meksyku, swojego ulubionego konia nazwa Interes, instruujc przy tym
podwadnych, by w razie telefonu od szefw z Langley na pytanie o miejsce jego pobytu
odpowiadali wyjecha w interesach.
Kiedy w 1995 roku przejmowa kierownictwo caej sekcji CIA do spraw Ameryki
aciskiej, znowu przeywaa ona cikie czasy. John Deutch, drugi dyrektor Agencji
za kadencji prezydenta Clintona, wywali z roboty kilku oficerw prowadzcych za - jak to
eufemistycznie okrelano w Agencji - bliskie i przeduajce si kontakty z obywatelami
obcego pastwa. Innymi sowy stacjonujcy w Ameryce aciskiej ludzie z CIA dopuszczali
si niedozwolonych romansw i pojawiy si obawy, e ich rozwizo otwiera wrogom
drog do atwego szantau.
Rodriguez wkrtce sam wpad w kopoty. Kiedy jego przyjaciel z dziecistwa zosta
aresztowany na Dominikanie za przemyt narkotykw, interweniowa, eby tamtejsza policja
nie zncaa si nad nim. By to klasyczny konflikt interesw: oficer CIA kontaktuje si
z obcym rzdem w sprawie przyjaciela. Inspektor generalny Agencji skarci Rodrigueza
za kompletny brak umiejtnoci waciwego osdu. Usunito go ze stanowiska.
Ale do 2001 roku Rodriguez zdy podnie si z klczek. Wraz ze swoim
przyjacielem Enrique Prado znalaz si wrd tej czci latynoamerykaskiego personelu
CIA, ktr oddelegowano do prowadzonej przez Agencj nowej wojny. Zacz pojawia si

regularnie

na popoudniowych

spotkaniach

zwoywanych

punkt

pita

przy

stole

konferencyjnym w biurze Teneta. Starsi oficjele otrzymywali tam codzienne raporty bojowe
z Afganistanu i innych terenw, gdzie prowadzono operacje. Podczas jednego z takich
spotka Rodriguez bezceremonialnie rzuci sugesti, ktra doprowadzi do brzemiennej
w skutkach decyzji podjtej przez administracj Busha.
Pytanie brzmiao: co zrobi z talibami pojmanymi w Afganistanie przez amerykaskie
wojska i oficerw CIA? Gdzie ich przetrzymywa na dusz met? Spotkanie przeksztacio
si w burz mzgw. Poszczeglni oficerowie sugerowali, e niektre kraje bd skonne
przyj

zatrzymanych.

Jeden

z nich

zaproponowa

wizienie

w miecie

Ushuaia

na argentyskiej Ziemi Ognistej, odosobnion placwk na kocu wiata. Inny - Wyspy

Kukurydziane, dwie malutkie poacie ldu na Morzu Karaibskim, niedaleko nikaraguaskiego
wybrzea. aden z pomysw nie spotka si jednak z aprobat. Uznano je za niemoliwe
do realizacji.
A wreszcie Rodriguez, niby artem, powiedzia: - Zawsze moemy ich zamkn
w Guantanamo.
Odpowiedzia mu miech. Wszyscy poweseleli na myl o tym, jak bardzo wkurzyliby
Fidela Castro, gdyby Stany Zjednoczone osadziy zapanych w trakcie nowej wojny winiw
w amerykaskiej bazie wojskowej na Kubie. Jednak im duej o tym myleli, tym bardziej
Guantanamo wydawao im si rozsdn opcj. By to obiekt amerykaski, wic odpadao
ryzyko zwizane z placwk w innym kraju, gdzie po wyborach nowy rzd mgby chcie
wykopa ze swojego terytorium niechcianych goci. Z drugiej strony, jak wykombinowali
oficjele CIA, wizienie w zatoce Guantanamo nie podlegaoby jurysdykcji amerykaskich
sdw. Perfekcyjna lokalizacja.
Kuba staa si wic faworytem Agencji i wkrtce w jednym ze skrzyde kompleksu
Guantanamo zaczto budowa tajne wizienie. Obiekt o zaostrzonym rygorze oficerowie CIA
nazwali artobliwie Truskawkowymi polami, bowiem zatrzymani mieli tam zosta
zamknici, jak piewali Beatlesi, na zawsze.
Ale na polu walki oddalonym o ponad dziesi tysicy kilometrw od Waszyngtonu
pierwsza wojna XXI wieku okazywaa si znacznie bardziej skomplikowana, ni wydawao
si to stoczonym w pltaninie boksw agentom. Na pocztku 2002 roku konflikt
w Afganistanie nie przypomina ani tradycyjnej strzelaniny, ani nie zwiastowa rychego
pokoju - trway tam gwnie wewntrzne przepychanki wywoane niezdrow rywalizacj
pomidzy onierzami i agentami niezdolnymi wzajemnie sobie zaufa.
Planowanie amerykaskich misji odbywao si czsto na podstawie szcztkowych

informacji pochodzcych z niepewnych rde. Ktrego razu oddziay komandosw Navy

SEALs i marines spdziy osiem dni na rozkopywaniu grobw w kompleksie jaski Zhawar
Kili we wschodnim Afganistanie. Powodem bya informacja, jakoby Osama ben Laden zosta
zabity w niedawnym nalocie na dziaajc tam baz Al-Kaidy. Amerykanie mieli nadziej
ekshumowa jego zwoki i tym samym zyska pretekst do zakoczenia dziaa wojennych
po zaledwie trzech miesicach. Co prawda odnaleziono kilka cia, ale oczywicie nie trafiono
na to, ktrego szukano.
Czasem dziury w komunikacji i nieporozumienia pomidzy wojskiem a CIA miay
naprawd opakane skutki. 23 stycznia grupa zielonych beretw pod oson nocy przypucia
atak na dwie placwki w Hazar Kadam, oddalone o przeszo sto pidziesit kilometrw
od Kandaharu. Skadao si na nie kilka budynkw przycupnitych na stoku wzgrza.
Samoloty wsparcia piechoty AC-130 kryy nad nimi, a onierze wpadli jednoczenie
do obu kompleksw.
Kiedy tylko amerykaskie oddziay wybiy dziur w zewntrznych murach, gruchno
staccato serii z kaasznikowa. onierze odpowiedzieli ogniem, przeskakujc byskawicznie
z pomieszczenia do pomieszczenia. Musieli walczy wrcz z ludmi, ktrych mieli
za talibw. Pod koniec misji okazao si, e Amerykanie zabili ponad czterdzieci osb.
Na koniec rakiety z AC-130 zrwnay budynki z ziemi.
Po powrocie do bazy onierze dowiedzieli si jednak, e kilka dni wczeniej ludziom
z CIA udao si przekona stacjonujce w obu kompleksach oddziay, eby zerway
z talibami. Na jednym z budynkw wisiaa nawet flaga nowego rzdu afgaskiego, na ktrego
czele sta prezydent Hamid Karzaj. CIA nie poinformowaa jednak grup uderzeniowych,
e mieszkacy tych placwek to od niedawna ich sojusznicy.
Tragedi spowodowa po czci zwyczajny wojenny chaos. Miaa jednak rwnie inne
rdo: Pentagon i CIA, bezpardonowo walczce o supremacj w nowej amerykaskiej
wojnie, zwyczajnie podkaday sobie winie. Sekretarz obrony Donald Rumsfeld oburzy si,
e to oddziay specjalne CIA jako pierwsze znalazy si w Afganistanie. Nie chodzio tylko
o logistyk, cho byo faktem, e plutony zielonych beretw trafiy tam z opnieniem
z powodu zych warunkw pogodowych oraz kopotw z dostpem do baz wok
Afganistanu.
Rzecz w tym, e ca inwazj zaplanowaa CIA, a w dodatku poprowadzia jej
pierwsz faz; wojsko miao peni jedynie funkcj wspomagajc. Zdolno Agencji
do szybszego przemieszczania si, mimo e dysponowaa zaledwie uamkiem budetu
Pentagonu, dodatkowo zocia Rumsfelda. eby podobna sytuacja nie powtrzya si nigdy

wicej, rozpocz restrukturyzacj administracji Pentagonu, ktra jego zdaniem bya zacofana
i przesadnie skoncentrowana na ochronie swoich drogocennych systemw uzbrojenia.
To by powrt Rumsfelda do polityki po sukcesach w biznesie (wczeniej sprawowa
funkcj sekretarza obrony za rzdw prezydenta Geralda Forda). Jako jeden z szefw firmy
farmaceutycznej G.D. Searle zgromadzi ogromny majtek, wic kiedy przejmowa Pentagon,
postawi spraw jasno: w Departamencie Obrony maj rzdzi te same zasady co w kadej
prywatnej firmie.
Mia ju szedziesit dziewi lat, zosta wic najstarszym sekretarzem obrony
w historii Stanw Zjednoczonych. Jego codzienne rytualne narzekania na wszystko
przypominay wsppracownikom opowieci ich dziadkw o yciu w czasach wielkiego
kryzysu. Za jego prby reformowania Pentagonu prowokoway do porwna z Robertem
McNamar, sekretarzem obrony za Kennedyego i Johnsona. Przyby on do Waszyngtonu
prosto z Ford Motor Company i sprowadzi ze sob Whiz Kids (genialne dzieciaki), przy
pomocy ktrych chcia radykalnie zmieni sposb funkcjonowania Pentagonu. Generaowie,
ktrym nie podobaa si strategia Rumsfelda, szybko zaczli nazywa ekip biznesmenw,
ktrych przyprowadzi ze sob nowy sekretarz obrony, Wheeze Kids (sapice dzieciaki).
Do 11 wrzenia 2001 roku, kiedy to samolot American Airlines uderzy w zachodni
fasad Pentagonu, wojskowym udao si udaremni wiele z ambitnych planw Rumsfelda.
W tym take prb pozbycia si czci drogiego w utrzymaniu, nieefektywnego wyposaenia
jeszcze z czasw zimnej wojny. Niemal otwarcie mwiono w Waszyngtonie, e Rumsfeld
moe by pierwszym z grona najwaniejszych urzdnikw administracji Busha, ktry
zostanie zmuszony do rezygnacji ze stanowiska.
Jednak w cigu nastpnego

roku Rumsfeld

sta

si jednym

z najbardziej

rozpoznawalnych i popularnych czonkw gabinetu prezydenta. Do grudnia 2001 roku dziki

innowacyjnym strategiom wojskowym Amerykanie wypdzili talibw z afgaskich miast.
Pochway zebra wanie Rumsfeld. Jego bezceremonialne i szeroko znane komunikaty
prasowe uczyniy go twarz administracji Busha, tym czowiekiem, ktrego utosamiano
z odwetem na terrorystach za ataki na Nowy Jork i Waszyngton. Rumsfeld nie bawi si
w staranny dobr sw i nie kopota wojskowym argonem, kiedy opowiada o celach tej
wojny. Mwi po prostu o zabijaniu talibw. Do wczenie zorientowa si, e nowy
konflikt bdzie prowadzony w mrocznych zaktkach wiata i e w niczym nie bdzie
przypomina dziewitnastowiecznych star pomidzy oddziaami piechoty, ostrzaw
prowadzonych z okopw podczas I wojny wiatowej ani star czogw z II wojny. Pentagon
musia zacz wysya onierzy do miejsc, gdzie - zgodnie z prawem i tradycj - wstp mieli

wczeniej tylko szpiedzy.

Przed 11 wrzenia w Pentagonie nie istniaa osobna komrka zajmujca si
zwalczaniem

terroryzmu

odpowiednik

dziaajcego

przy

CIA

Centrum

Antyterrorystycznego. Ale ju par tygodni po atakach Rumsfeld zaproponowa utworzenie

takiej instytucji - tylko wikszej. W memorandum wystosowanym do szefa CIA napisa:
Z tego, co wiem, Centrum Antyterrorystyczne jest zbyt mae, eby dziaa okrg dob,
i przedstawi mu propozycj, w ktrej opisa utworzenie nowej instytucji, ktra mogaby da
Pentagonowi pen kontrol nad prowadzon wanie wojn - Poczonego Wywiadowczego
Centrum Operacyjnego do spraw Walki z Terroryzmem.
Cztery dni pniej Rumsfeld przesa swoje spostrzeenia na temat nowej wojny
w cile tajnym memorandum adresowanym do prezydenta Busha. Konflikt powinien mie
zasig globalny, twierdzi, za Stany Zjednoczone powinny skoncentrowa si na jego
kluczowych celach. Jeli wojna nie doprowadzi do znaczcych zmian na politycznej mapie napisa do prezydenta - USA nie osign tego, co sobie zaoyy.
Pentagon nie dysponowa jeszcze odpowiedni machin, eby mc tak globaln
wojn prowadzi. Rumsfeld doskonale zdawa sobie z tego spraw. Pozostao jeszcze wiele
do zrobienia.
Bya bezchmurna noc na pocztku lutego 2002 roku. Trzech dorosych Afgaczykw
i jeden chopiec wyskoczyo z biaej furgonetki prosto w ciemno. Ich ubrania marszczyy
si targane powiewami wiatru wzniecanego przez wirniki amerykaskiego migowca, ktre
wzbijay w powietrze kby kurzu. Afgaczycy machali energicznie do komandosw, ktrzy
zbliali si do nich z broni gotow do strzau.
Szedziesit par kilometrw na pnoc, wewntrz prowizorycznego centrum
dowodzenia

postawionego

przy

zbombardowanym

pasaerskim

terminalu

lotniska

w Kandaharze, oddzia do zada specjalnych dziki nalecemu do CIA dronowi oglda

transmisj z operacji. Dowdca jednostki kapitan marynarki Robert Harward wzi do rki
specjalnie zabezpieczony telefon i zadzwoni do swoich szefw w Kuwejcie, eby
powiadomi ich, kim s pojmani. Poinformowa, e w jego rkach znajduje si mua
Chairullah Chairchwa, jeden z najbardziej poszukiwanych przywdcw talibw.
Po drugiej stronie przez dusz chwil trwao milczenie. W kocu genera Paul
Mikolashek zapyta: - A jeli to nie s ci ludzie, bdziemy w stanie odstawi ich na miejsce?
Harward rzuci zdziwione spojrzenie pozostaym oficerom zebranym w centrum
dowodzenia. Chcc ochon, wzi gboki oddech i dopiero wtedy zapewni generaa,
e jego winiowie, ktrym wanie zaoono na rce kajdanki i wprowadzono do helikoptera

leccego prosto do bazy w Kandaharze, mog by w kadej chwili odesani tam, skd ich
zabrano. Oczywicie jeli to bdzie konieczne. Harward nie wiedzia jednak, e dosownie
przed chwil Mikolashek dosta informacj, e w migowcu wcale nie siedzi mua
Chairchwa i jego ludzie. Talibski minister spraw wewntrznych jecha inn bia furgonetk,
ktra wanie przekroczya granic Pakistanu. I CIA dobrze o tym wiedziaa.
Mija czwarty miesic wojny w Afganistanie i amerykaskie oddziay masowo
wleway si do tego kraju. Nowy rzd wanie sadowi si w Kabulu, za mua Chairchwa
spdza cae dnie na negocjacjach z przyrodnim bratem nowego prezydenta Afganistanu
Ahmedem Walim Karzajem w sprawie swojej kapitulacji. A take zostania informatorem
CIA. Sam Ahmed Wali by na licie pac Agencji - ukad ten za par lat stanie si koci
niezgody pomidzy CIA i rzdem w Kabulu. To za jego porednictwem amerykascy
szpiedzy mogli przekaza mulle Chairchwie, w jaki sposb jest w stanie unikn aresztowania
i dugiego pobytu w nowo wybudowanym wizieniu w zatoce Guantanamo.
Po paru dniach rozmw mua Chairchwa nadal nie by jednak pewien, czy to
propozycja godna zaufania. Zatelefonowa do innego dowdcy talibw i owiadczy, e ma
zamiar uciec do Pakistanu. Poczenie przejli amerykascy szpiedzy wojskowi, oficerowie
wywiadu powiadomili Mikolasheka, a ten rozkaza stacjonujcemu w Kandaharze kapitanowi
Harwardowi przechwyci talibskiego ministra, zanim zdoa przekroczy granic. migowce
uday si na poudnie w celu zapania Chairchwy, za predator ledzi bia furgonetk.
Ale CIA miaa inne plany. Wojna w Afganistanie wymusia na Agencji blisk
wspprac z pakistaskim wywiadem ISI. Oficerowie CIA uznali, e to wanie
Pakistaczycy powinni przechwyci mu Chairchw i uczyni go informatorem. Jeliby to
nie wyszo, odpowiednio nagonione aresztowanie talibskiego przywdcy przez pakistaski
wywiad pomogoby rzdowi w Islamabadzie zdoby kilka plusw u waszyngtoskiej
administracji.
Niedugo po starcie wojskowych migowcw dron CIA odpuci ledzenie furgonetki
Chairchwy. Zaoga helikoptera stracia wic z oczu swj cel. Oficerowie wywiadu
stacjonujcy w centrum operacji specjalnych wydzierali si do telefonw i dali wznowienia
obserwacji. Po kilku minutach w okolicy pojawi si kolejny predator. Poda jednak za inn
bia furgonetk.
CIA z rozmysem naprowadzaa komandosw na bdny cel. Tymczasem mua
Chairchwa i jego obstawa pdzili w kierunku pustynnej granicy w Spin Boldak. Par dni
pniej, po jeszcze duszych i rwnie bezowocnych rozmowach majcych na celu
namwienie Chairchwy do wsppracy, pakistaskie suby bezpieczestwa zatrzymay go

w domu w wiosce Chaman, gdzie si ukrywa. Potem przekazay go oficerom CIA

w pakistaskiej Kwecie i Chairchwa rozpocz dug podr do Guantanamo. By jednym
z pierwszych winiw nowej placwki.
Troje

mczyzn

i chopiec,

ktrych

aresztowano

i przewieziono

do orodka

odosobnienia w Kandaharze, zostao z powrotem zaadowanych do migowca, ktry odstawi

ich szedziesit kilometrw dalej na poudnie - dokadnie w miejsce, gdzie zostawili swoj
furgonetk i zostali napadnici przez amerykaskich komandosw. Odesano ich z kilkoma
kartonami konserw. Z szacunku dla wyznania aresztowanej przez pomyk czwrki z paczek
wyjto dania z wieprzowin.

Pakistan zawsze widzia te sprawy czarno-biao

genera broni Mahmud Ahmed,
szef pakistaskiego wywiadu ISI,
12 wrzenia 2001
Cae pokolenia oficerw CIA terminoway na Farmie. Tak zwyko si nazywa
nalecy do Agencji orodek treningowy w stanie Wirginia. Jedna z elementarnych prawd
wpajanych tam adeptom brzmiaa: nie istnieje co takiego jak zaprzyjaniona suba
wywiadowcza. Suby innych krajw maj by penetrowane i rozpracowywane, a ich
oficerowie odwracani, tak by wsppracowali ze Stanami i donosili na swoich. Zagraniczne
suby wywiadowcze mog by uyteczne, ale nigdy nie wolno im w peni ufa. Im wiksza
zaleno od ich udziau w misji, tym wiksze ryzyko, e wemie ona w eb.
Taka filozofia sprawdzaa si doskonale podczas zimnej wojny, kiedy Agencja
koncentrowaa si na jednej tylko misji - wykradaniu tajemnic Zwizku Radzieckiego oraz
pastw z nim sprzymierzonych - i korzystaa z tradycyjnych technik szpiegowskich. Szefowie
z Langley wiedzieli, e Sowieci robili dokadnie to samo. Zdawali sobie spraw, e Moskwa
ulokowaa w amerykaskich strukturach szpiegowskich agentw, by zapewni sobie stay
dostp do sekretw Stanw Zjednoczonych. Gwnym motywem, by zbliy si do szpiegw
obcych wywiadw, byy dziaania kontrwywiadowcze: prby dowiedzenia si, jak gboko
suby innych pastw spenetroway struktury CIA. Przy okazji mona byo wyapa krety,
zanim okopi si na swoich pozycjach.
Strategie prowadzenia nowej wojny zmieniy zasady szpiegowskiej gry. Priorytetem
CIA nie byo ju zbieranie informacji o obcych rzdach i obcych pastwach, ale polowanie
na ludzi. Pooono nacisk na szczegow inwigilacj pojedynczych osb i mao kogo
obchodzio, w jaki sposb odbywa si gromadzenie danych. W efekcie Agencja staa si
znacznie bardziej zalena od obcych sub wywiadowczych. Zwaszcza tych, ktre powiciy
cae lata na rozbudow kartotek organizacji terrorystycznych. Rozpaczliwie poszukujc
informacji, ktre pozwoliyby zapobiec kolejnym atakom, CIA nie bya specjalnie wybredna
w doborze przyjaci. Wystarczy rok od zamachw z 11 wrzenia, by zacienia wizi
z wywiadami, ktre syny z brutalnych technik operacyjnych - egipskim Muchabaratem,

jordaskim

Generalnym

Departamentem

Wywiadu,

a nawet

z libijskimi

subami

szpiegowskimi Muammara Kaddafiego.

Przywdcy niektrych pastw rozkoszowali si moliwoci udzielania Stanom
Zjednoczonym lekcji na temat polowania na terrorystw. Podczas kolacji w Kairze
na pocztku padziernika 2001 roku egipski prezydent Hosni Mubarak tumaczy Donaldowi
Rumsfeldowi, e bomby w tej wojnie nie zdadz si na wiele i e USA powinny wyoy
troch pienidzy na kupno sojusznikw w Afganistanie.
Mubarak, wspczesny faraon, ktremu udao si umocni wadz w duej mierze
dziki zdawieniu w Egipcie ruchw islamskich, z pewnoci zdawa sobie spraw, e moe
sporo zyska na sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi. Przecie bdziy one po omacku,
szukajc skutecznej strategii walki z terroryzmem. Popisywa si wic przed Rumsfeldem
swoim krasomwstwem, mwic, e ta walka jest konieczna, by uratowa planet.
Dla CIA w stanie wojny nie byo jednak waniejszego partnera od pakistaskiego
wywiadu ISI. Zwizek tych dwch sub przez cae lata przypomina wielk maesk
ktni: obie strony ju dawno straciy do siebie zaufanie, lecz nie wyobraay sobie rozwodu.
Relacje wywiadw byy miniatur stosunkw amerykasko-pakistaskich. Bliskie
wizi CIA z ISI w latach osiemdziesitych, kiedy agenci obu pastw przerzucali bro
do Afganistanu i uczyli mudahedinw strzela do sowieckich helikopterw, rozluniy si
w kolejnej dekadzie. Waszyngton straci zainteresowanie postsowieckim Afganistanem
i narzuci na Islamabad ostre sankcje, ktre miay by kar za prace nad tajnym programem
nuklearnym. Pakistan zacz wic wspomaga talibw, grup pasztuskich panalfabetw
wywodzc si z poudniowej czci Afganistanu. Mieli oni stanowi przeciwwag dla frakcji
tworzcych afgaski Sojusz Pnocny, od dawna wspierany przez Indie.
ISI uznawao talibw za swoich pasztuskich sojusznikw. Bo cho to fanatycy,
stanowili jednak bufor bezpieczestwa - potrafili powstrzyma Sojusz Pnocny przed
przejciem caego Afganistanu i utworzeniem sprzymierzonego z Indiami pastwa. A tego
Islamabad obawia si najbardziej. Pakistascy przywdcy wojskowi uznali, e skoro
przyczynili si walnie do wypdzenia oddziaw radzieckich z Afganistanu, to wanie do ich
rk powinny trafi sznurki, pocigajc za ktre mona kierowa rzdem w Kabulu.
Pakistaski wywiad pomaga talibom, zapewniajc im finanse i doradztwo w zakresie
strategii. Za to kurek z amerykaskimi pienidzmi pyncymi z Waszyngtonu do Islamabadu
zosta zakrcony. Stacjonujcy tam w latach dziewidziesitych amerykascy oficjele nie
mieli wic do mocnych argumentw w rozmowach z ISI. A domagali si wiele: pakistascy
szpiedzy mieli przekona talibw do wydania Osamy ben Ladena.

Stany Zjednoczone nasiliy naciski pod koniec 1998 roku, po ataku bombowym
Al-Kaidy na amerykaskie ambasady w Kenii i Tanzanii. Jednak pakistaskie suby okazay
si niewzruszone. Amerykanie dawali wyraz swojej frustracji w depeszach sanych
do Waszyngtonu. Jeden z komunikatw z Islamabadu, datowany na grudzie 1998 roku,
opatrzono suchym nagwkiem: Osama ben Laden: Pakistan odmawia wsparcia. Kiedy
jeden z amerykaskich generaw wspomnia imi ben Ladena podczas spotkania z generaem
Ehsanem ul-Hakiem, przyszym szefem ISI, Pakistaczyk zaspi si. - Nie potrafi
zrozumie, czemu wy, Amerykanie, tak bardzo przejmujecie si Afganistanem - sykn.
Wszystko zmienio si rankiem 11 wrzenia 2001 roku. Genera Mahmud Ahmed, szef
ISI, przebywa wtedy akurat w Waszyngtonie. Mia spotkanie z kongresmenami. Odbywao
si ono w specjalnie zabezpieczonym pomieszczeniu staej specjalnej komisji do spraw
wywiadu.
Ahmed, niski, krpy mczyzna z krzaczastym siwym wsem zasaniajcym oba
policzki, przej ISI po przewrocie wojskowym w 1999 roku, ktry zapewni prezydencki
stoek generaowi Perwezowi Muszarrafowi. Nie kry si ze swoj sympati do talibw. Raz
zruga nawet pakistaskiego analityka wojskowego, ktry powiedzia Muszarrafowi,
e polityka wobec talibw stawia jego kraj w niekorzystnym wietle. - Talibowie odpowiedzia szef ISI - s przyszoci Afganistanu.
Tego ranka na Kapitolu Ahmed prowadzi przyjacielsk rozmow z Porterem Gossem,
najwaniejszym republikaninem zasiadajcym w komisji, zadziwiajc kongresmenw
szczegow wiedz na temat wojny secesyjnej. Goss mia zamiar wrczy Ahmedowi
powicon jej ksik, lecz przyjemna konwersacja zostaa nagle przerwana, gdy do pokoju
obrad wbiegli urzdnicy, by powiadomi kongresmenw i szefa ISI, e drugi samolot uderzy
wanie w World Trade Center. - Mahmud zblad - wspomina Goss. Pakistaczyk poprosi
o wybaczenie i pobieg do czekajcego na niego auta. Ksik, nadal zawinit w ozdobny
papier, zostawi na stole.
Nastpnego poranka Ahmed zosta wezwany do gabinetu Richarda Armitagea,
zastpcy sekretarza stanu, ktry nie by w nastroju do dyplomatycznych pogadanek
utrzymanych w tonie politycznej poprawnoci. Poprzedniej nocy prezydent Bush ogosi,
e Stany Zjednoczone bd traktoway jednakowo terrorystw i tych, ktrzy ich wspieraj.
Armitage bez ogrdek przedstawi szefowi ISI icie manichejsk ofert: - Pakistan stan
przez jasnym wyborem: albo jestecie z nami, albo przeciwko nam.
Doda, e odpowiedzi ma by jasne tak albo nie, bez adnych moe.
Uraony t bezporednioci Ahmed odpowiedzia, e cho Pakistan od dawna

oskarany jest o sypianie z terrorystami, nie ma to nic wsplnego z prawd. Doda, e jego
kraj bez wahania poprze Stany Zjednoczone. A o swojej lojalnoci zapewni takimi sowami:
- Pakistan zawsze widzia takie sprawy czarno-biao.
Armitage ostrzeg go, e USA przygotowyway dug list da, ktre zapewne
zmusz Islamabad do gbokiej introspekcji.
Warunki oenku CIA i ISI przedyskutowano nastpnego dnia. Armitage zada
od Ahmeda nieograniczonego dostpu do pakistaskiej przestrzeni powietrznej oraz
moliwoci prowadzenia operacji wojskowych i wywiadowczych na terenie caego kraju.
Ameryka chciaa rwnie dostpu do pakistaskich portw, ldowisk i baz w grach
pooonych przy granicy z Afganistanem. Na koniec upomniaa si o zgromadzone przez ISI
materiay na temat Al-Kaidy - miay zosta natychmiast przekazane CIA.
Ahmed zapewni Armitagea, e prezydent Muszarraf otrzyma list da. Doda
jednak,

e Pakistan

chce

czego

w zamian:

gwarancji,

e zostanie

odpowiednio

wynagrodzony za pomoc w kampanii wymierzonej w Al-Kaid. Jeli jego kraj ma wystpi

przeciwko talibom i zgodzi si na prowadzenie dziaa wojennych przy swojej zachodniej
granicy, nie zrobi tego za darmo.
Tak zostay ustalone zasady zwizku Waszyngtonu i Islamabadu w nowej epoce, ktra
nastpia po 11 wrzenia: Stany Zjednoczone chciay zezwolenia na wszczcie tajnej wojny
na terenie Pakistanu, a Pakistan oczekiwa w zamian pienidzy.
Prezydent Muszarraf zgodzi si na wikszo warunkw Waszyngtonu. Jednak nie
na wszystkie. Okreli na przykad wyranie granice poruszania si amerykaskich samolotw
w pakistaskiej przestrzeni powietrznej. Obawia si bowiem, e USA mog prbowa
prowadzi loty rozpoznawcze nad bazami z broni atomow. Odmwi take Amerykanom
dostpu do wikszoci baz wojskowych, pozwalajc U.S. Army stacjonowa jedynie
w dwch bazach lotniczych: Shamsi w poudniowo-zachodnim rejonie Beludystanu
i Dakobabad w pnocnej prowincji Sindh.
Po tym odnowieniu wizi pomidzy Waszyngtonem a Islamabadem obie strony
uznay, e day ze swej strony wicej, ni otrzymay w zamian. To byo niewysychajce
rdo wzajemnych alw i oskare.
Retoryka Waszyngtonu bya prosta i jednoznaczna. Prezydent Muszarraf zdawa sobie
z tego spraw. Czowiek, ktry spdzi kawa ycia w armii, bra pod uwag wszystkie opcje
rozwoju wydarze. Napisa pniej w pamitniku, e jeli zdecydowaby si poprze talibw,
Stany Zjednoczone uznayby Pakistan za pastwo opowiadajce si za terroryzmem i, jak
mona przypuszcza, amerykaskie wojska wkroczyyby na terytorium kraju, zgnioty jego

armi i przejy arsena nuklearny.

Tym bardziej e Indie wyraziy gotowo do udostpnienia swoich baz na czas wojny
w Afganistanie. Gdyby Amerykanie przyjli t propozycj, mogliby ulokowa swoje
samoloty w bazie w Amritsar w pnocno-wschodnich Indiach. Bombowce przelatywayby
przez terytorium Pakistanu po drodze do Afganistanu i z powrotem, ju po zrzuceniu
mierciononego adunku. Ale co gorsza, Hindusi mogliby wykorzysta okazj, by z bogosawiestwem Ameryki - przeprowadzi ofensyw w Kaszmirze, ktrego podzia
od dawna by przedmiotem sporu midzy Islamabadem a Delhi. Doprowadzioby to
do zachwiania rwnowagi w tej czci Azji, gdzie od dawna Pakistan i Stany Zjednoczone
stay po tej samej stronie. Ich przeciwnikiem byy Indie ze swoim tradycyjnym sojusznikiem Rosj. W konsekwencji Islamabad staby si krajem ubogim i bezsilnym, wyrzuconym
na margines.
Wieczorem 19 wrzenia Muszarraf poinformowa swoich wspobywateli, w jaki
sposb ustosunkowa si do da Waszyngtonu. Odezw wygosi ubrany w nieskazitelny
mundur, lecz na jego twarzy malowao si zmczenie i napicie, efekt niekoczcych si
narad z generaami, politykami, przywdcami religijnymi i amerykaskimi dyplomatami.
Emitowane w telewizji wystpienie nie byo denuncjacj Al-Kaidy czy talibw. Muszarraf nie
potpi te atakw na World Trade Center i Pentagon. Decyzj o pomocy Ameryce
motywowa kwestiami obiektywnymi. Duo mwi o dobru kraju. Indie zdyy ju
zaoferowa Ameryce pen pomoc. A do tego, jak powiedzia Muszarraf, wadze w New
Delhi s zdeterminowane, aby zdoby gwarancje, e kiedy zmieni si rzd w Afganistanie,
bdzie to antypakistaski rzd. Dlatego te uzna, e Pakistan ma przed sob cztery zadania:
bezpieczestwo wasnych granic, rozwizanie kwestii kaszmirskiej, odnow gospodarki
i obron swoich obiektw strategicznych.
Ostatni punkt dotyczy nie tylko arsenau nuklearnego, ktry rozbudowywano
przeciwko Indiom. Pakistan mia w zanadrzu inne rodki walki. Jeszcze w 2001 roku grupy
takie jak afgascy talibowie czy oddziay dowodzone przez jednego z przywdcw
mudahedinw, Dalaluddina Hakkaniego, uwaano waciwie za niezbdny element
pakistaskich si zbrojnych. Dlatego Muszarraf wyrazi si w swoim przemwieniu jasno nadal uznawa talibw za swoisty wa chronicy jego kraj przed Indiami. I cho naciska
na mu Mohammeda Omara, przywdc talibw, by wyda ben Ladena, powiedzia swoim
rodakom, e bya to jedna z drg do celu. A celem byo wyjcie z sytuacji po 11 wrzenia
bez szkody dla Afganistanu i talibw.
Tydzie po atakach z 11 wrzenia, w noc poprzedzajc przemwienie prezydenta

Busha w Kongresie, w ktrym oskary talibw o zachcanie do terroryzmu i wspieranie

morderczych dziaa, Muszarraf wci mia nadziej, e uda si afgaskich ekstremistw
utrzyma przy wadzy. Waszyngton wydawa si z kolei uspokojony tym, e prezydent
Pakistanu

wyoy

wszystkie

swoje

karty

na st,

a wszystkie

etony

postawi

na administracj Busha. Jednak w rzeczywistoci przyj on bardziej skomplikowan

strategi. Strategi, ktrej nawet po latach wojny w Afganistanie wielu amerykaskich oficjeli
nadal nie jest w stanie poj.
ISI miao nadziej, e uda si unikn kolejnej dugiej i krwawej wojny
w Afganistanie. Szczeglnie takiej, ktrej celem byoby zastpienie talibw sprzymierzonymi
w Sojuszu Poudniowym Tadykami i Uzbekami. Po powrocie do Islamabadu genera Ahmed
rozpaczliwie prbowa przekona amerykask ambasador Wendy Chamberlin, e Stany nie
powinny wszczyna konfliktu powodowane czystym pragnieniem zemsty. Prawdziwe
zwycistwo w Afganistanie, argumentowa, mona odnie tylko dziki skutecznym
negocjacjom. - Jeli talibowie zostan wyeliminowani - powiedzia - Afganistan rozedr
lokalni watakowie.
eby przekona talibskiego przywdc mu Mohammeda Omara do wydania ben
Ladena, genera Ahmed polecia do Kandaharu samolotem wynajtym przez CIA. Omar,
dowdca mudahedinw podczas wojny z Sowietami (straci wtedy oko), szydzi jednak
z pakistaskiego generaa, nazywajc go chopcem na posyki Busha. Odrzuci wszelkie
dania, udzielajc przy tym zjadliwej reprymendy swojemu wieloletniemu dobroczycy
z ISI. - Ty chcesz zadowoli Amerykanw, ja chc zadowoli Boga - powiedzia.
Przyjta przez CIA strategia dziaa w Afganistanie ju od pocztku wywoaa
konflikty w agencji. Wkrtce oficerw w Langley i tych stacjonujcych w Islamabadzie
dzielia przepa. Cofer Black, szef CTC, naciska na natychmiastowe dozbrojenie Sojuszu
Pnocnego i rajd na poudnie, w stron Kabulu. Jednak Robert Grenier, szef komrki
w Islamabadzie, by przeciwny takiej strategii. Ostrzega, e kada prba udzielenia wsparcia
oddziaom wspomaganym przez Indie i Rosj mogaby wpyn negatywnie na relacje
z Pakistanem - a akurat, po latach wzajemnego patrzenia sobie na rce, Amerykanie
i Pakistaczycy odzyskiwali szanse na odbudow zaufania. Te wewntrzne przepychanki
zebray szerok publiczno trzy tygodnie po atakach z 11 wrzenia, kiedy oficerowie CIA
zjawili si w Pentagonie, aby wzi udzia w telekonferencji pomidzy Waszyngtonem,
Islamabadem a kwater gwn Centralnego Dowdztwa USA w Tampie na Florydzie.
Podczas konferencji Grenier powiedzia, e kada planowana ofensywa ldowa
z udziaem Sojuszu Pnocnego musi zosta wstrzymana, eby da ISI wicej czasu

na wywarcie odpowiednich naciskw na talibw w sprawie wydania ben Ladena. Poza tym
udzielenie wsparcia Sojuszowi mogo doprowadzi do kolejnej krwawej afgaskiej wojny
domowej - twierdzi Grenier, i dodawa jeszcze, e by moe wystarczy kampania lotnicza,
by zmusi talibw do negocjacji.
Z kolei Hank Crumpton, oficer Centrum Antyterrorystycznego wyznaczony przez
Cofera Blacka do kierowania wojn w Afganistanie, mia Greniera za naiwniaka, ktry nie
potrafi waciwie oceni stanowiska ISI i cierpi na ciki klientelizm. Po konferencji
Crumpton powiedzia Rumsfeldowi, e wedug niego Grenier miertelnie si myli.
Grenier stara si jednak przekaza wtpliwoci ISI, a nie byy one wcale wyssane
z palca. Przez cae tygodnie pakistascy szpiedzy przekonywali swoich przebywajcych
w Islamabadzie kolegw z CIA, e wojna w Afganistanie moe wymkn si spod kontroli,
zaburzy i tak ju chwiejn rwnowag w regionie, a nawet pchn Indie i Pakistan do wojny
zastpczej na terenie Afganistanu.
Negocjacje zaczy si przeciga i z wrzenia zrobi si padziernik. Ale CIA
po cichu przerzucaa ju oddziay specjalne do Afganistanu, eby nawizay kontakt
z przywdcami walczcymi pod sztandarem Sojuszu Pnocnego. Tymczasem do Centrum
Antyterrorystycznego z placwek CIA na rodkowym Wschodzie i w Azji Poudniowej
napyway strumieniem informacje o nadcigajcym zagroeniu. 5 padziernika, dwa dni
przed zrzuceniem przez Stany Zjednoczone pierwszych bomb na Afganistan, Armitage
przesa ambasador Chamberlin wiadomo do rk wasnych. Nakaza jej natychmiast spotka
si z generaem Ahmedem. Chcia przekaza mulle Omarowi prost informacj - i mia to
zrobi wanie on. Brzmiaa nastpujco: jeli kolejny atak zostanie powizany
z Afganistanem, odpowied Ameryki bdzie miadca. Napisa: Kada podpora talibskiego
reimu zostanie zniszczona.
Dzie po rozpoczciu amerykaskich dziaa wojennych w Afganistanie Muszarraf
zwolni generaa Ahmeda ze stanowiska. Takie posunicie wymusili szefowie CIA
w Waszyngtonie, za wybr jego nastpcy okaza si kontrowersyjny. Zosta nim genera
Ehsan ul-Hak, ktry sta na czele garnizonu w Peszawarze i by jednym z dowdcw, ktrzy
w 1999 roku pomogli doj Muszarrafowi do wadzy. Ale co waniejsze, w przeciwiestwie
do Ahmeda nie ywi specjalnej sympatii do talibw. Par tygodni po nominacji siedzia
u boku Muszarrafa w siedzibie ONZ, gdzie prezydent Pakistanu po raz pierwszy od atakw
z 11 wrzenia spotka si z Georgeem W. Bushem, eby przedyskutowa amerykaskie
plany co do Afganistanu.
Aby przygotowa Busha do rozmw, sekretarz stanu Colin Powell napisa

memorandum dla prezydenta, w ktrym chwali Muszarrafa i mwi wyranie, e pakistaski

rzd odci si od talibw. Decyzja Muszarrafa o podjciu bliskiej wsppracy ze Stanami
Zjednoczonymi po wydarzeniach z 11 wrzenia bya naznaczona sporym politycznym
ryzykiem i zmienia oblicze naszej, dotychczas stojcej w miejscu, wsppracy, rozpocz
swoj notatk. Z perspektywy czasu okazao si, e analiza Powella bya naiwna i zawieraa
wszystko to, co chcieli usysze amerykascy oficjele i w co byo im atwo uwierzy.
W rzeczywistoci Muszarraf nie zdecydowa si na diametraln zmian polityki zagranicznej,
lecz raczej odnowi umow, ktr zawar ze Stanami Zjednoczonymi jeszcze w latach
osiemdziesitych

prezydent

Zia

ul-Hak. Muszarraf

obieca

pomc

Amerykanom

w osigniciu celw w Afganistanie, za w zamian za to na konto Pakistanu miaa wpyn

przyzwoita suma.
Muszarraf nie zdoa zapobiec wojnie, ale podj starania, eby bya jak najkrtsza chcia, aby Stany Zjednoczone moliwie szybko opuciy jego podwrko. Tak wiadomo
przekaza Bushowi podczas spotkania w ONZ: rbcie wszystko to, co jest wam potrzebne
do wypdzenia Osamy ben Ladena i jego poplecznikw z Afganistanu, lecz nie wacie si
rozbija tam obozu na dugo.
Jak si okazao, Pakistaczycy le odczytali sowa Amerykanw - i wzajemnie.
Po atakach z 11 wrzenia przez par kolejnych miesicy z kwatery gwnej ISI nieustannie
wypyway wiadomoci kierowane do pakistaskich ambasad w Stanach i innych krajach.
Tamtejsi analitycy uznali, e Stany Zjednoczone nie maj adnych dugofalowych planw
wobec Afganistanu - oprcz zdawienia Al-Kaidy. Podpierano si lekcj historii: wszak
Waszyngton straci zainteresowanie Afganistanem niemal od razu po wyparciu Sowietw
z kraju. Tak wygldaa sytuacja zdaniem Asada Durraniego, emerytowanego pakistaskiego
generaa broni, ktry w latach dziewidziesitych sta na czele ISI. Durrani peni potem
funkcj ambasadora w Arabii Saudyjskiej i odbiera nadawane przez ISI do pakistaskich
placwek dyplomatycznych wiadomoci. Nowa amerykaska wojna w Afganistanie,
powiedzia po latach, zapowiadaa si wwczas na krtki epizod.
Pakistascy szpiedzy nadal prbowali znale dowody na potwierdzenie tej tezy.
W listopadzie oraz grudniu 2001 roku zorganizowali seri tajnych spotka z przywdcami
plemiennymi, prbujc tym samym okreli, ilu dotychczasowych poplecznikw talibw s
w stanie odcign od fanatycznego rdzenia ugrupowania. Podczas jednej z narad genera
Ehsan ul-Hak, nowy szef ISI, spotka si w Islamabadzie z Dalaluddinem Hakkanim.
Genera wezwa Hakkaniego do stolicy, eby wybada, po ktrej stronie opowie si
pomarszczony dowdca, ktry w trakcie wojny przeciwko Sowietom by najzagorzalszym

sojusznikiem CIA, ale po zakoczeniu konfliktu opowiedzia si po stronie Al-Kaidy i tkwi

przyczajony w swojej bazie w Miranszahu w Waziristanie Pnocnym.
W trakcie rozmowy stao si jasne, e Hakkani nie ma zamiaru przej na stron
pakistask. Powiedzia generaowi ul-Hakowi, e wedug niego amerykaska inwazja nie
rni si niczym od agresji radzieckiej. Z zaskakujc pewnoci zapowiedzia, e nowa
wojna bdzie wygldaa dokadnie tak samo jak poprzednia. Hakkani przyzna, e nie jest
w stanie zatrzyma amerykaskich bombowcw, ale w kocu Stany Zjednoczone zostan
zmuszone do wysania wojsk ldowych do Afganistanu. A kiedy to si wydarzy - owiadczy
szefowi ISI - stanie przeciwko Amerykanom.
- Mog okupowa nasze miasta, ale nie pjd za nami w gry - mia stwierdzi
Hakkani. Tak przynajmniej zapamita to genera ul-Hak. - Ukryjemy si w jaskiniach i tam
bdziemy si broni. Tak jak przeciwko Zwizkowi Radzieckiemu.
Wieci o wizycie synnego dowdcy w Islamabadzie szybko dotary do amerykaskiej
ambasady. Szef tamtejszej komrki CIA Robert Grenier natychmiast pojecha do generaa
ul-Haka z prob o dokadniejsze informacje. Dowiedzia si, e Hakkani nie tylko naprawd
pojawi si w stolicy, ale nawet spotka si z ul-Hakiem. Ale Grenier nie zosta o tym
powiadomiony, bo negocjacje spezy na niczym. - I tak nie oczekiwaem, e bdzie pomocny
- podsumowa ul-Hak.
Muszarraf, cho posadzi na stoku szefa ISI nowego, antytalibskiego generaa, wcale
nie mia zamiaru oczyszcza caego wojska z islamistw. Kiedy ul-Hak przej obowizki
szefa wywiadu, prezydent powoa generaa broni Alego Jana Aurakzaiego, swojego bliskiego
przyjaciela i sympatyka talibw, na stanowisko zwolnione przez ul-Haka - dowdcy korpusu
w Peszawarze.
Peszawar, ttnice yciem miasto handlowe, byo stolic Pnocno-Zachodniej
Prowincji Granicznej, terytorium nazwanym tak przez Brytyjczykw ze wzgldu na jego
umiejscowienie na krawdzi zamieszkanych wwczas ziem[3]. Nowe stanowisko dawao
generaowi Aurakzaiemu moliwo zorientowania si w sytuacji na tak zwanych Terytoriach
Plemiennych Administrowanych Federalnie - chodzi o trudno dostpne grskie tereny
rzdzone przez plemiona Wazir i Mehsud, gdzie prawo stanowione przez rzd znaczyo
naprawd niewiele.
Brytyjczykom nigdy nie udao si podporzdkowa tych terenw. Winston Churchill
jako dwudziestotrzyletni dziennikarz w 1897 roku przez sze tygodni podrowa
z wojskiem po dystrykcie Malakand, skd wysya korespondencje do The Daily Telegraph.
Opisywa w nich pokryte czapami niegu gry: acuch za acuchem, cign si

a do wzburzonego Atlantyku; pokryty niegiem szczyt pobyskuje w oddali biel, wyszy

od pozostaych.
Rzsiste deszcze spadaj tutaj kadego roku - cign Churchill - i zmywaj ziemi
z grskich stokw, stopniowo obic w nich bruzdy, szlifowane przez kolejne ulewy,
odkrywajc prastary czarny kamie. Krajobraz ten nie zmieni si wiele od czasu podry
Churchilla, a i zamieszkujcy te ziemie ludzie nadal pozostawali hardzi i nieufni wobec
przybyszw. Jak zauway przyszy premier Wielkiej Brytanii, to miejsce, gdzie pi
kadego czowieka wymierzona jest w innego, a wszystkie w obcych.
Genera Aurakzai ju dawno udowodni swoj lojalno wzgldem Muszarrafa, tak jak
zreszt kady konspirator uczestniczcy w zamachu stanu z 1999 roku. Wedug niektrych
relacji to wanie Aurakzai zjawi si w domu prezydenta Nawaza Szarifa, przyoy mu luf
do skroni i owiadczy, e wadz w kraju przejmuje wojsko. Jako dowdca wychowany
na terenach plemiennych spdzi wystarczajco duo czasu w grach, eby wiedzie,
i regularna armia pakistaska nie jest w stanie skutecznie tam walczy. Ale nie sdzi te,
e jest ku temu powd, bo zapewne tylko gar ludzi Al-Kaidy przenikna do Pakistanu.
Tego samego zdania by prezydent Muszarraf.
Jednak oficerowie CIA stacjonujcy w Islamabadzie myleli inaczej. Kilka miesicy
po wkroczeniu wojsk pakistaskich na tereny plemienne zaczli karmi agentw ISI
raportami o obecnoci arabskich bojownikw w grach. Jednak patrole wysyane przez
generaa Aurakzaiego nie trafiy na aden ich lad. Grenier, szef komrki CIA
w Islamabadzie, mwi, e Aurakzai i pozostali pakistascy oficjele z ktrymi rozmawia,
obawiali si, e ekspedycja wojskowa w gry moe wywoa plemienne powstanie. Nie
chcieli te wierzy informacjom CIA, e Al-Kaida ma w Pakistanie now placwk - ledwie
sto szedziesit kilometrw od baz w Afganistanie, gdzie zaplanowano ataki z 11 wrzenia.
Jak mwi Grenier, bya to dla pakistaskiego rzdu bardzo niewygodna myl.
Aurakzai dowodzi w Peszawarze a do swojej emerytury w 2004 roku i przez
nastpne lata konsekwentnie zaprzecza, jakoby na terenach plemiennych ukrywali si
Arabowie szkoleni przez Al-Kaid. Powiedzia te - w rozmowie z dziennikarzem w 2005
roku - e nigdy nie zetkn si z dowodami powiadczajcymi obecno arabskich
bojownikw w grach, a podejrzenia, i Osama ben Laden zaszy si w Pakistanie, zby jako
zwyczajne domysy. Polowanie na ben Ladena i Al-Kaid na terenie swojego kraju uzna
za bezcelowe.
Nie wszyscy byli jednak tego zdania.
Genera brygady Asad Munir przej stanowisko szefa komrki ISI w Peszawarze

mniej wicej rwnolegle z atakami z 11 wrzenia. Niedugo potem zaczli si tam zjeda
Z pocztku

Amerykanie.

niewielu,

zaledwie

garstka,

co nie

przeszkodzio

im

w ufortyfikowaniu peszawarskiego konsulatu. Dziao si to pod koniec 2001 roku, wic

oficerowie CIA nie mieli wyjcia i w celu pochwycenia agentw Al-Kaidy wymykajcych si
z Afganistanu musieli wsppracowa ze swoimi kolegami z ISI i ich szefem.
- Wczeniej nie znaem nikogo z CIA. Ale wkrtce bylimy jak przyjaciele wspomina Munir, zacigajc si papierosem Benson & Hedges. Wstga szarego dymu
od czasu do czasu przysaniaa jego twarz starzejcego si bollywoodzkiego gwiazdora. Jego
myli wdruj do okresu tu po 11 wrzenia, kiedy szpiedzy z Pakistanu i Stanw
Zjednoczonych wydawali si walczy przeciwko temu samemu wrogowi. Amerykanie pod
wodz oficera CIA nazwiskiem Keith, z pocztku podejrzliwi, ju po jakich dwch
tygodniach, jak mwi Munir, zaczli mu ufa. Peszawar by najdalej wysunitym na zachd
miastem, w ktrym CIA moga zaoy swoj kwater, i do poowy 2002 roku Agencja
przemienia

amerykaski

konsulat

w przyczek

operacji

szpiegowskich.

Na dachu

zamontowano anteny, zainstalowano nowe komputery, kolejni tajni agenci przybywali pod
przykrywk dyplomatw. Bya to po prostu szpiegowska baza udajca placwk
dyplomatyczn.
Munir przypomina sobie rwnie ludzi, ktrych nazywano technicznymi. Nie mia
wwczas pojcia, e byli to czonkowie komrki utworzonej wewntrz Pentagonu
o kryptonimie Szary lis - oficjalnie bya to wojskowa jednostka czynnego wsparcia
wywiadu z siedzib w Fort Belvoir w stanie Wirginia. Rozsyaa ona po wiecie tajnych
agentw dysponujcych specjalnym sprztem zdolnym monitorowa i przechwytywa
informacje. Po ich przybyciu zwikszya si drastycznie liczba numerw telefonicznych
uznanych za podejrzane. Z dwunastu numerw zrobio si sto, ze stu - dwiecie. Na licie ich
posiadaczy znalazy si nazwiska Algierczykw, Libijczykw, Arabw i innych, o ktrych
nikt z CIA czy z ISI nigdy wczeniej nie sysza, a teraz byli podejrzani o kontakty
z Al-Kaid. Kolejne imiona dodawano jak w gorczce - powiedzia Munir. Spora cz
obcokrajowcw, na ktrych polowali Munir i Amerykanie, przeniosa si do Pakistanu
midzy grudniem 2001 a kwietniem 2002, uciekajc przed amerykaskimi bombardowaniami
jaski Tora Bora i doliny Szah-i-Kot we wschodnim Afganistanie. Byli pord nich
Arabowie, Uzbecy i Czeczeni oraz obywatele innych pastw Azji rodkowej. Niektrzy
prbowali przedosta si do krajw arabskich lecych w Zatoce Perskiej; inni po prostu
szukali nowego miejsca do ycia i zapucili w Afganistanie korzenie, enic si
z pasztuskimi kobietami.

Codziennie agenci ISI i CIA w Peszawarze przekopywali si przez stosy

wydrukowanych tumacze przechwyconych rozmw i wykorzystywali zgromadzone w ten
sposb informacje przy planowaniu nalotw i chwytania bojownikw w Peszawarze
i okolicach. Uzyskane w ten sposb dane byy czstokro niepene i z tego powodu - a take
z powodu zawonej perspektywy patrzenia na sytuacj wojenn - dokonano wielu
niepotrzebnych aresztowa.
Ktrego dnia w czerwcu 2003 roku podsuchano rozmow telefoniczn algierskiego
obywatela Adila Hadiego al-Dazairiego, ktry dzwoni z miejskiej pywalni pod
Peszawarem. Na miejsce wysano agentw, lecz w basenie kpaa si ponad setka mczyzn
i bez fotografii Dazairiego nie byo mowy o dokonaniu aresztowania. Jeden z agentw ISI
zadzwoni na numer, ktry mia nalee do podejrzanego, i obserwowa, ktry z brodaczy
popynie odebra dzwonic komrk. Ekipa peszawarskich policjantw pobiega wic
aresztowa ociekajcego wod mczyzn. Okazao si, e niechccy przechwycono
podwjnego agenta. Nie wiedziano bowiem, e Dazairi od dawna szpiegowa Al-Kaid dla
MI6. Algierczyka odesano do wizienia w zatoce Guantanamo i brytyjski wywiad straci
jednego ze swoich cennych informatorw.
Jednak nawet po latach Munir wikszo opowieci szpiegowskich zatrzymuje dla
siebie. Trzyma si niepisanych wywiadowczych zasad i ma przy tym nadziej, e jego
amerykascy koledzy zrobi to samo.
Sukces operacji w okolicach Peszawaru i innych pakistaskich miast, ktre
doprowadziy do zapania bliskich wsppracownikw ben Ladena, jak Chalid Szejk
Mohammed, gwny organizator zamachw z 11 wrzenia, i Ramzi Binalszib, porednik
midzy zamachowcami przebywajcymi w Stanach i Al-Kaid, przekona ludzi Busha,
e wsppraca midzy wywiadami procentuje. Zatrzymani czonkowie Al-Kaidy byli
wywoeni do Afganistanu, Tajlandii, Rumunii i innych krajw, ktre pozwoliy CIA
na uruchomienie tajnych wizie na swoim terytorium. Agencja posyaa miliony dolarw
na konto ISI za kadym razem, kiedy Islamabad wystawia Stanom rachunki za swoj pomoc.
Umowa bya dla Pakistanu tak lukratywna, e kry tam dowcip, i na miejsce kadego
aresztowanego terrorysty naleaoby wypuszcza dwch innych, bo interes musi si krci.
Asad Munir widzia to w sposb nastpujcy: jeszcze w 2001 roku ISI miao ambicje
utrzyma dobre relacje z afgaskimi talibami i ugrupowaniami podlegymi Hakkaniemu, ale
w 2003 i 2004 roku stao si jasne, e pakistaskie analizy okazay si bdne. Konflikt
w Afganistanie wcale nie okaza si krtkotrway. Po drodze by jednak rok 2003 i decyzja
administracji Busha o inwazji na Irak. Wielu pakistaskich dowdcw - rwnie wyszych

oficerw wywiadu - uznao to za dowd, e Waszyngton straci zainteresowanie

Afganistanem i wkrtce wycofa si z kraju. A co wtedy?
- Amerykanie weszli do Afganistanu bez konkretnego planu - opowiada Munir. - Nie
byli

zainteresowani

talibami,

lecz

Al-Kaid.

Pakistan

mia

spore

wtpliwoci

co do amerykaskich moliwoci ustabilizowania sytuacji w Afganistanie. Pomylelimy

sobie: Oni odejd, a my? Bdziemy musieli y dalej z ogarnitym gorczk Afganistanem
tu obok.
Przerwa, zaciga si papierosem, i po chwili dodaje: - Mielimy tam swoje interesy
i musielimy si o nie zatroszczy w imi naszego wasnego bezpieczestwa.

Nie potrzeba nam regimentu tajniakw, ktrym pieszno do kolejnych medali - i,

co za tym idzie, awansw - eby planowa kolejne wyczyny. To jest samowystarczalna firma
senator Frank Church, 1976
Jeszcze nie tak dawno CIA wcale nie chciaa licencji na zabijanie.
Kiedy Ross Newland w drugiej poowie lat siedemdziesitych zacz pracowa
w Agencji, CIA nie szukaa pretekstw do wystpw poza granicami Stanw. Newland by
wwczas wieo po studiach, za Langley lizao rany po ciosach, ktre otrzymao od komisji
Kongresu prowadzcych ledztwo w sprawie tajnych operacji inicjowanych przez agencj
od 1947 roku, czyli od momentu jej powstania. Kongres zacieni swoj kontrol nad tajnymi
misjami, a skarceni szefowie CIA zaczli z powrotem profilowa swoje dziaania
na wykradnie sekretw bdcych w posiadaniu obcych reimw - czyli tradycyjne
szpiegostwo - zamiast bawi si w zamachy stanu czy eliminacj dyktatorw.
Prezydent Jimmy Carter, ktry ju wczeniej postulowa zakoczenie przez CIA
operacji poza granicami kraju, umieci w Langley admiraa Stansfielda Turnera. Mia
zaprowadzi porzdek w Agencji, w ktrej, jego zdaniem, panowa kompletny chaos.
Newland i jego rwienicy, ktrzy w tym samym okresie wstpili do CIA, zostali
powiadomieni, e jeli Agencja znw zacznie zleca zabjstwa, wpadnie w powane tarapaty.
Ale jeszcze przed zakoczeniem swojej kariery w Agencji Newland by wiadkiem, jak
rzdowe wytyczne zataczaj koo. Mia wic okazj zakwestionowa decyzj, ktra na powrt
zmieniaa Agencj w swoistego kata wrogw Ameryki. I trzeba przyzna, e ta nowa/stara
rola bardzo si CIA spodobaa.
U swojego zarania Agencja otrzymaa stosunkowo proste zadanie: zbieranie i analiza
informacji, ktre pomog kolejnym prezydentom Stanw Zjednoczonych w ocenie zagroe,
przed ktrymi stoi kraj. Prezydent Truman nie zamierza robi z CIA tajnej armii. Jednak
mocno niekonkretny zapis w Narodowym akcie bezpieczestwa z 1947 roku dawa Agencji
pozwolenie na wszelkie dziaania zwizane z prac wywiadowcz majce na celu
wzmocnienie bezpieczestwa narodowego. Amerykascy prezydenci wielokrotnie korzystali
z moliwoci wysania CIA na tajne misje sabotaowe czy propagandowe. Pozwalali sobie
take na angaowanie Agencji w ustawianie wyborw czy prby zamachw.
Od samego pocztku istnienia CIA sycha byo gosy kwestionujce zasadno
utrzymywania osobnej organizacji szpiegowskiej. Dziaa przecie Departament Obrony,

zwany potocznie od ksztatu swojej siedziby Pentagonem. Dyrektorzy CIA, chcc chroni
niezaleno Agencji, dowodzili wic, e maj co, czego Pentagon nie posiada: kadr
tajnych agentw, ktrzy mog wykonywa misje zagraniczne pod przykrywk. Dziki temu
Stany Zjednoczone mog skutecznie ingerowa w polityk innych pastw, same pozostajc
w cieniu. Poza tym, cignli, CIA odpowiada bezporednio przed prezydentem, wobec czego
moe - w przeciwiestwie do wojska - sprawniej i po cichu wykonywa jego rozkazy.
Zasiadajcy w Gabinecie Owalnym politycy setki razy postanawiali, e rozwi swoje
problemy za pomoc tajnych operacji CIA. I czsto tego aowali. Pami bywa jednak
zawodna, zwaszcza e co cztery lub co osiem lat w Biaym Domu pojawiali si nowi
prezydenci i ponownie odgrywali ten sam scenariusz. Przez ca drug poow xx wieku
prezydenci najpierw akceptowali agresywne operacje prowadzone przez CIA, po czym
zaczynay si chaotyczne dociekania Kongresu na temat szczegw tych sekretnych misji.
W konsekwencji tajne szczegy operacji byy ujawniane, a Langley wznosio wok siebie
jeszcze wysze fortyfikacje i zaczynao zachowywa si ostroniej. To z kolei budzio gosy
krytyczne wobec niechtnemu podjcia ryzyka CIA. Wszystko wieczya kolejna seria
tajnych prezydenckich inicjatyw. Czasami cykl ten rozpoczyna si zaraz po przejciu fotela
przez nowego prezydenta. Na przykad John F. Kennedy ju w pierwszym tygodniu
sprawowania urzdu powiedzia swoim doradcom, e CIA dziaa w Wietnamie bez
determinacji. W ten sposb wprawi w ruch trybiki sekretnej wojny przeciwko Hanoi, ktra
zostanie zapamitana jako najwiksza i najbardziej skomplikowana tajna misja tamtego
okresu.
Ambiwalentny stosunek CIA wobec politycznych zlece dokonywania zamachw ma
dug histori i dotyczy rwnie poprzednika agencji - Biura Sub Strategicznych.
Utworzone w 1942 roku i kierowane brawurowo przez Williama J. Donovana BSS zaczynao
jako organizacja paramilitarna. Dziaania szpiegowskie znalazy si na drugim miejscu listy
jej priorytetw. Wspaniali amatorzy Donovana spor cz II wojny wiatowej spdzili
na wysadzaniu torw kolejowych i mostw oraz dostarczaniu broni organizacjom ruchu oporu
w okupowanej Europie. Jednak nawet sam Donovan nie by przychylny uruchomionemu pod
koniec wojny programowi szkolenia zabjcw, ktrzy mieli zosta wysani za lini frontu
z misj zlikwidowania niemieckich przywdcw. Ale i tak do 1945 roku Biuro wytrenowao
okoo stu dezerterw z Wehrmachtu. Ich zadaniem miaa by fizyczna eliminacja wszystkich
nazistowskich

dowdcw

powyej

stopnia

kapitana,

cznie

z Adolfem

Hitlerem

i Hermannem Gringiem. Agenci zrzeszeni w Projekcie krzy mieli dostawa honorarium

w wysokoci dwustu dolarw za wykonanie kadego zlecenia. Jednak nigdy nie wysano ich

do Niemiec. Donovan napisa do swoich ludzi, e taki hurtowy zamach to pocztek

kopotw dla Biura. Zamiast zabija najwyszych stopniem nazistw, doradza ich porywa
i przesuchiwa. Wojna skoczya si jednak, zanim zdy wdroy swj plan.
Kilkadziesit lat pniej zostaa powoana komisja senacka z Frankiem Churchem
z Idaho na czele. Pierwotnie miaa si zaj naduyciami w CIA, przede wszystkim
zakadaniem nielegalnych podsuchw. Lecz na pocztku 1975 roku prezydent Gerald Ford
wspomnia mimochodem podczas rozmowy z dziennikarzami, e dokopano si gbiej do informacji, jakoby CIA kilkakrotnie podejmowaa prby zamachw na przywdcw
obcych pastw. Kiedy jego sowa przedostay si do opinii publicznej, komitet Churcha
uczyni spraw zabjstw politycznych swoim priorytetem.
Przez sze miesicy senatorowie suchali zezna na temat przygotowa do zamachu
na Patricea

Lumumb

w Kongu

i planowaniu

podoenia

muszli

z materiaami

wybuchowymi w pobliu miejsca, gdzie zwyk nurkowa Fidel Castro. Symbolicznym

obrazkiem z przesucha sta si moment, kiedy czonkowie komisji przekazywali sobie z rk
do rk pistolet na zatrute strzaki skonstruowany na zlecenie CIA, a senator Barry Goldwater
przyoy go do oka i zacz z niego celowa. Dyrektor CIA William Colby prbowa
wyjani, e ta bro nigdy nie zostaa uyta, lecz niewiele wskra. Zanim komitet zakoczy
swoj prac, prezydent Ford podpisa w 1976 roku dokument zabraniajcy rzdowi
organizowania zamachw na przywdcw obcych pastw i zagranicznych politykw.
Zakaz ten by ze strony prezydenta Forda przede wszystkim prb zwizania rk jego
nastpcom w Gabinecie Owalnym - nie chcia, eby zabawy z tajnymi misjami stay si dla
kolejnych prezydentw zbyt proste. Komitet Churcha podkreli, e wszystkie szemrane
i karkoomne akcje CIA przeprowadzone w pierwszych kilkudziesiciu latach istnienia
Agencji - jak zamachy stanu czy eliminacja gw pastw - byy inicjowane przez Biay
Dom. CIA oferowaa pen dyskrecj, a amerykascy prezydenci lgnli do Agencji i jej
sekretnych planw jak pszczoy do miodu.
Senator Church napisa w ostatecznym raporcie komisji: Skoro zostay ju ustalone
procedury dotyczce planowania tajnych operacji, presja cica na prezydencie chccym
skorzysta z takiej moliwoci jest ogromna. Church wyrazi te swoje wtpliwoci
co do sensu dalszego istnienia CIA. Zamiast utrzymywa regiment tajniakw na uytek
prezydenta,

lepiej

bdzie,

uwaa

Church,

jeli

to

Departament

Stanu

wemie

odpowiedzialno za poprowadzenie tajnej misji, jeli ju zostanie podjta decyzja o jej

rozpoczciu. A powinna by podejmowana jedynie w razie absolutnej koniecznoci, takiej jak
zapobieenie wojnie nuklearnej lub wyginiciu cywilizacji.

yczenie Churcha co prawda si nie spenio, ale CIA dostaa naleyt reprymend.
Tymczasem Ross Newland pod koniec lat siedemdziesitych koczy akurat Trinity College
w Connecticut. Jako syn biznesmena dziaajcego na rynku midzynarodowym spdzi
wikszo ycia w Ameryce aciskiej i Hiszpanii, mwi wic pynnie po hiszpasku.
Biorc pod uwag rodowisko, w jakim si wychowa, oraz zainteresowanie polityk,
Newland uzna, e jego przeznaczeniem jest kariera dyplomatyczna. Wczeniej chcia jednak
zdoby dyplom synnej London School of Economics.
W 1978 roku przylecia z Londynu do Madrytu, eby spotka si z mieszkajcymi tam
rodzicami. Trafi na huczn imprez witeczn w rezydencji amerykaskiego ambasadora.
W trakcie przyjcia podszed do niego mczyzna po pidziesitce i powiedzia, e pracuje
dla

ambasady.

Po kwadransie

wymiany

uprzejmoci

zarwno

po angielsku,

jak

i po hiszpasku Newland zosta poproszony o rozmow na osobnoci w okalajcych

posiado ogrodach.
Czowiek ten nazywa si Nestor Sanchez. By szefem placwki CIA w Madrycie oraz
weteranem tajnych operacji. Jako zagorzay antykomunista Sanchez doczy do CIA
niedugo po powstaniu Agencji i uczestniczy w wielu akcjach, ktrymi zajmowa si komitet
Churcha. By jednym z architektw udanego przewrotu w Gwatemali, gdzie w 1954 roku
obalono Jacoba Arbenza Guzmna. To rwnie on wrczy kubaskiemu agentowi pen
trucizny, wygldajc jak dugopis strzykawk w celu pozbycia si Fidela Castro.
Sanchez w ogrodach ambasadorskiej rezydencji skutecznie przekona Newlanda,
e bdzie doskonaym agentem CIA. Przekaza jego nazwisko londyskiemu oddziaowi
Agencji. Trzy miesice pniej Newland siedzia ju w jednym ze skpo wyposaonych pokoi
w tamtejszej kwaterze CIA, oczekujc na test, ktry mia oceni jego predyspozycje
psychiczne do zawodu szpiega. Do pokoju wszed mczyzna, usiad i zada Newlandowi
tylko dwa pytania:
- A wic dorasta pan w Meksyku?
- Owszem.
- Jaka jest rnica pomidzy enchilad a tostad?
Newland by nieco zaskoczony, ale mimo to wyjani rnic pomidzy dwiema
potrawami. Po krtkiej wymianie zda na temat kuchni meksykaskiej grzecznie upomnia
swojego rozmwc, e czas zacz test psychologiczny, bo musi zdy na kolejne spotkanie.
- I wtedy powiedzia, e ju skoczylimy - wspomina Newland. W ten sposb dosta
si do CIA.
Ukoczy London School of Economics i 5 listopada 1979 roku oficjalnie wstpi

do Agencji. Byo to zaledwie dzie po szturmie iraskich studentw przypuszczonym

na amerykask ambasad w Teheranie i pocztku jej okupacji. A jednoczenie sze tygodni
przed ldowaniem sowieckich spadochroniarzy w Kabulu, stanowicych jedynie bojowy
zwiad - w cigu kilku kolejnych miesicy tysice onierzy Armii Czerwonej miao najecha
Afganistan. Oba wydarzenia wstrzsny Agencj, a w szczeglnoci liczc pidziesiciu
trzech czonkw grup szkolonych wanie agentw, w ktrej by i Ross Newland. Szefowie
CIA nakazali natychmiast poprzydziela ich do grup wykonujcych zadania na Bliskim
Wschodzie i w Azji rodkowej. Z wyjtkiem tych, ktrzy nie wadali pynnie adnym
z jzykw uywanych w wiecie islamskim.
Poniewa Newland mwi po hiszpasku, znalaz si wrd tuzina staystw, ktrzy
zostali wyczeni z poboru.
Zanim ukoczy swj trening na oficera prowadzcego, prezydentem zosta Ronald
Reagan, za CIA zainteresowaa si Ameryk acisk. Przez poudniow granic Stanw
Zjednoczonych przelewaa si kokaina, a poza tym administracja Reagana bya gboko
zaniepokojona rosncymi w si lewicowymi ugrupowaniami partyzanckimi w Ameryce
rodkowej. Newland mia mentora w osobie Nestora Sancheza, ktry zdy ju wyjecha
z Madrytu i przej struktury agencji w Ameryce aciskiej. Ze swojego biura by w stanie
kierowa karier Newlanda. Wrzuci swojego protegowanego w sam rodek wydarze.
Najpierw Newland zosta wysany do Boliwii, wwczas uznawanej za wiatowe
centrum handlu kokain. Mia tam stworzy kanay dojcia do szefw narkotykowych karteli.
Spdzi sporo czasu pord boliwijskich nizin spoecznych, pozujc na amerykaskiego
biznesmena i prbujc znale przyjaci wrd handlarzy narkotykw w Santa Cruz. Pi
z nimi, poznawa ich ony i kochanki, jedzi za miasto do rozlatujcych si bungaloww
stojcych przy drogach prowadzcych wprost do dungli na kaczk z mango i ananasem.
Czas dzieli midzy Santa Cruz a siedzib rzdu La Paz, czekajc na kolejny przewrt.
Cho byo to specyficzne oczekiwanie, bowiem boliwijska komrka CIA chepia si
umiejtnoci przewidywania zamachw stanu, zanim one faktycznie si dokonyway.
Tamtejsi oficerowie Agencji nie zamierzali psu sobie statystyk. Pity, udany zamach stanu
w czasie pobytu Newlanda w Boliwii doczeka si nieduej wzmianki na dalszych stronach
New York Timesa. Poprzednie cztery prby nie doczekay si nawet tego.
Administracja Reagana uznawaa rzd Boliwii za swojego partnera w walce z handlem
narkotykami. Jednak penetrujc narkotykowe szlaki, Newland zbiera coraz wicej dowodw
na panoszc si w La Paz korupcj. W swoich raportach opisywa urzdnikw bdcych
na listach pac karteli. Nawet boliwijski minister spraw wewntrznych chroni narkotykowych

bossw, a oni odwdziczali si pienidzmi, klejnotami i kolejnymi ranczami. Nie o takich

rzeczach chcia czyta amerykaski ambasador w La Paz.
Dziki

dowiadczeniom

wyniesionym

z Boliwii

Newland

przekona

si,

e waszyngtoska polityka udzielania finansowego wsparcia skorumpowanym rzdom,

by osign zaoony wczeniej cel - w tym wypadku byo to oczywicie zwycistwo
w wojnie z narkotykami - moga tak naprawd podminowa amerykaskie interesy. Zacz
te zastanawia si, czy faktycznie CIA powinna sta na czele antynarkotykowej operacji.
Dopuszcza jednak myl, e administracja Reagana posugiwaa si Agencj, nauczona
dowiadczeniem, e podobne wojenki skuteczniej jest prowadzi z ukrycia. Dwadziecia lat
pniej targay nim podobne wtpliwoci - tym razem w zwizku z dziaaniami
antyterrorystycznymi.
Kiedy Newland dosta przydzia w Boliwii, oddzia CIA w Ameryce aciskiej by
stosunkowo spokojnym zaktkiem Dyrektoriatu Operacyjnego, czyli wydziau Agencji
zajmujcego si tajnymi operacjami. W krtkim czasie sta si jednak centrum wszechwiata
CIA. Zdecydoway o tym przede wszystkim zmiany personalne w Langley. Nestor Sanchez
w czerwcu 1981 roku odszed z CIA do Pentagonu. Zastpi go Duane R. Clarridge, mionik
ginu i twardziel hodujcy starym szpiegowskim zasadom. Idealnie wpasowa si
w oczekiwania Williama J. Caseya, nowo mianowanego przez Ronalda Reagana szefa CIA.
Znany jako Dewey, Clarridge dorasta w New Hampshire, w rodzinie zagorzaych
republikanw (swj pseudonim zawdzicza gubernatorowi i dwukrotnemu kandydatowi
Republikanw na prezydenta Thomasowi E. Deweyowi z Nowego Jorku). Przed wstpieniem
do Agencji w 1955 roku zdoby dyplomy na Uniwersytecie Browna w Providence oraz
nowojorskim Uniwersytecie Columbia i by gotw stawi czoo Sowietom na kadym tajnym
froncie zimnej wojny. Do 1981 roku suy pod przykrywk w Nepalu, Indiach, Turcji
i Woszech, czsto udajc biznesmena. Korzysta z pseudonimw Dewey Marone i Dax
Preston LeBaron. Ze swoj przebojow osobowoci i zamiowaniem do biaych garniturw
i poszetek Clarridge przykuwa uwag szpiegowskiej modziey. Lubi mawia, e CIA
maszeruje dla prezydenta, ale jego parcie na agresywne rozwizania czsto irytowao
dyplomatw z Departamentu Stanu. Szef Clarridgea w Rzymie ambasador Richard Gardner
nazwa go pytkim i przebiegym.
Kiedy w 1981 roku Clarridge wrci do Waszyngtonu, szybko dogada si z Caseyem.
Ju pierwszego dnia po powrocie do kwatery gwnej CIA zosta wezwany do jego biura.
Powiedziano mu, e administracja Reagana jest zaniepokojona sytuacj na Kubie oraz
w Nikaragui, gdzie rzdzili sandinici rozpleniajcy idee rewolucyjne w Ameryce

rodkowej,

przede

wszystkim

w Salwadorze.

Po tygodniu

Clarridge

opracowa

dwuelementowy plan:
Rozniemy wojn domow w Nikaragui.
Zacznijmy zabija Kubaczykw.
Casey - weteran Biura Sub Strategicznych, poprzednika CIA - powita ten plan
z radoci. Nakaza Clarridgeowi spisa swoje wnioski i podsun do podpisania
prezydentowi, co miao autoryzowa rozpoczcie dziaa w Ameryce rodkowej. W ten
sposb nowo zaprzysiony Ronald Reagan uruchomi tajne operacje w Ameryce aciskiej,
a take w Afganistanie, gdzie Stany Zjednoczone udzielay wsparcia mudahedinom
walczcym z wojskami sowieckimi. Reagan zainicjowa kolejny obrt wywiadowczego koa:
CIA, po ustaleniach komisji Churcha bdce w fazie unikania ryzyka, znowu odzyskaa
wigor i zacza prowadzi za granicami Ameryki swoje tajne wojny.
Clarridge wydawa si odpowiednim czowiekiem do pokierowania frontem
w Ameryce rodkowej. Zabra si z rozmachem do wykonywania swojej misji. W tym celu
wykorzysta pienidze z funduszu apwkowego CIA, eby kupi karabiny, pistolety,
amunicj, muy oraz bro cik i wyposay w ni nikaraguaskich contras, partyzantw
walczcych przeciwko rzdowi. Podj te blisk wspprac z komrkami Pentagonu
specjalizujcymi si w tajnych operacjach. Szuka rwnie pomocy u podpukownika Olivera
Northa z Rady Bezpieczestwa Narodowego, aby szybko rozbudowa oddziay contras
i zmieni je w si zdoln zaj sandinistw na tyle, eby nie byli w stanie przeszkadza
Stanom Zjednoczonym w realizacji ich polityki w Ameryce rodkowej. Clarridge nie
dysponowa zbyt duym budetem. Ludzie z Agencji artowali, e amerykaska marynarka
kadego ranka wyrzuca z samolotw do morza mieci wikszej wartoci ni roczny budet
CIA przeznaczony na akcje w Nikaragui.
Tymczasem Ross Newland i wielu jego kolegw z agencji uwaali, e CIA powinna
za wszelk cen unika rozniecania wojny w Ameryce rodkowej. Jednak nie mia wyboru:
pracujc tam, musia zosta wcignity w sam rodek tajnych wojen Reagana. Przyby
do Kostaryki zaledwie kilka miesicy po cichej operacji zaminowania nikaraguaskich
portw

przeprowadzonej

przez

CIA.

Doprowadzia

ona

kongresmenw

do szau

i sprowokowaa ich do przepchnicia przepisw mwicych, e komisje Kongresu zajmujce

si sprawami wywiadu musz by informowane o planowanych przez CIA akcjach[4].
Operacja podoenia min, ktr Dewey Clarridge, jak twierdzi on sam, opracowa nad
szklaneczk ginu i przy cygarze, kosztowaa go stanowisko szefa latynoamerykaskiego biura
agencji. Przesunito go do tajnych misji w Europie. Ale tajna wojna w Ameryce rodkowej

ju trwaa.
Newland oglda w Kostaryce na wasne oczy t wymylon i rozniecon przez
Clarridgea wojn. Dziaajcy na miejscu oficerowie CIA odpowiadali za poudniowy front
walk prowadzonych rkami contras. Dziaania na pnocy koordynowano z Hondurasu.
Kongres zakaza administracji Reagana udzielania dalszej pomocy nikaraguaskim
rebeliantom, lecz Joe Fernandez, szef komrki CIA w Kostaryce, nadal pracowa z Oliverem
Northem przy dostawach dla partyzantw.
Zadaniem Newlanda byo poznanie dalszych zamiarw nikaraguaskich politykw
i wojskowych oficjeli skupionych wok rzdu w Managui - a wic tradycyjna robota
szpiegowska. Spotyka si z agentami, pisa raporty wywiadowcze traktujce o strategii
sandinistw, a potem przekazywa je cile tajnymi kanaami prosto do Langley.
Pozostali agenci CIA zaangaowani we wspprac z contras robili to inaczej:
najpierw podejmowali decyzje, gdzie maj uderzy partyzanci i co zaszkodzi sandinistom
najbardziej, a potem spisywali raporty, przewidujc, ktre cele zostan zaatakowane.
Docierajce do Waszyngtonu dane byy wic, praktycznie bez wyjtku, trafne. Innymi sowy,
CIA manipulowaa wasnymi doniesieniami.
- Uwaaem, e to porbane - wspomina Newland. - Nie tego nas uczono. Ale jeli
w tajnych operacjach niezbdny jest udzia ugrupowa partyzanckich, nie ma waciwie
innego wyjcia.
Rwnoczenie stopniowo zaczto odsania prawd dotyczc rda finansowania
contras: pienidze pochodziy ze sprzeday Iranowi przeciwlotniczych rakiet typu Hawk.
Za transakcj sta Oliver North - jego plan przewidywa, e Iran w zamian za rakiety pomoe
uwolni amerykaskich zakadnikw przetrzymywanych w Bejrucie.
Newland obserwowa, jak ledztwo w sprawie Iran-contras zaciska ptl na szyjach
szefw CIA - obecnych i byych. Jim Adkins, stojcy na czele placwki w Boliwii, ktry
przenis si do Hondurasu, eby pokierowa dziaaniami contras na pnocy, zosta
wyrzucony z Agencji. Okazao si bowiem, e to on autoryzowa przerzut zaopatrzenia
do contras z wykorzystaniem helikopterw. Joe Fernandez zosta 20 czerwca 1988 roku
oskarony o matactwa i skadanie faszywych zezna, lecz zarzuty oddalono. Rwnie Nestor
Sanchez, pierwszy mentor Newlanda w CIA, by podejrzewany o udzia w nielegalnych
operacjach podczas swojej pracy w Pentagonie. Jednak nigdy nie zosta oskarony o adne
przestpstwo.
Byo to niezwykle cenne dowiadczenie dla Newlanda. Nie zgadza si z wikszoci
tego, czego by wiadkiem w Ameryce rodkowej. Jednoczenie irytowa go fakt, e agenci

musieli wypruwa sobie yy, bronic si przed zarzutami, za oficjele w Biaym Domu,
ktrzy wczeniej dawali zgod na sekretne operacje, wci wygodnie mocili si na swoich
stokach. Potraktowa to jako gorzk lekcj, z ktrej wycign wnioski wiele lat pniej,
kiedy po 11 wrzenia prezydent George W. Bush autoryzowa najdrosze tajne misje CIA
w historii Agencji. Jak brzmia najwaniejszy z tych wnioskw? Miej wszystko na pimie.
- Jeli bya mowa o autoryzowaniu zamachw i aresztowaniach, upewniaem si,
e odpowiedni papierek podpisze caa Pennsylvania Avenue (to przy niej mieci si zarwno
Biay Dom, jak i Kapitol). Czemu? Bo ju przez to przechodziem i wiedziaem, czym to
wszystko pachnie - wspomina.
Minie kolejnych pi lat, zanim prowadzcy ledztwo w sprawie Iran-contras dotr
do Deweya Clarridgea i postawiony zostanie mu zarzut krzywoprzysistwa. Zanim jednak to
nastpi, Clarridge zdy przekona Caseya, e naley postawi Agencj na rwne nogi,
by zmierzy si z zagroeniem, ktrym ani CIA, ani Pentagon nie zaprztay sobie dotd
gowy: z islamskim terroryzmem.
Poczynajc od roku 1983, przez kolejne dwa lata grupy terrorystyczne o nazwach,
ktre przecitnemu Amerykaninowi nic nie mwiy, prowadziy szeroko zakrojone dziaania
na skal globaln. Seria atakw rozpocza si od wybuchu bomby podoonej w ambasadzie
amerykaskiej w Bejrucie. ycie stracio tam szedziesiciu trzech pracownikw, w tym
omiu funkcjonariuszy CIA. W tym samym roku ciarwka wyadowana materiaami
wybuchowymi zabia dwustu czterdziestu jeden onierzy amerykaskiej piechoty morskiej
picych w swoich koszarach, rwnie w Bejrucie. Zamach ten zosta zorganizowany przez
podziemn organizacj terrorystyczn Islamski Dihad (ktra bya przykrywk dla
Hezbollahu) w ramach protestu przeciwko decyzji o wysaniu amerykaskich wojsk
do Libanu. Tamtejsi terroryci zamordowali w czerwcu 1985 roku nurka amerykaskiej
marynarki wojennej podczas uprowadzenia samolotu 847 linii TWA, za w padzierniku
Palestyczyk znany jako Abu Abbas dowodzi porwaniem statku wycieczkowego Achille
Lauro, nakazujc zabicie szedziesiciodziewicioletniego amerykaskiego turysty Leona
Klinghoffera. Jego ciao wyrzucono za burt.
Zastanawiajc si nad odpowiedni ripost, ludzie Reagana brali pod uwag wydanie
CIA specjalnego pozwolenia na poszukiwania i eliminacj libaskich terrorystw przy
pomocy lokalnych cyngli dziaajcych na zlecenie. Oliver North napisa nawet szkic
prezydenckiego rozporzdzenia, w ktrym zamieci sformuowania dajce CIA moliwo
neutralizacji wroga przy uyciu wszelkich dostpnych rodkw[5]. Caseya zaintrygowa
pomys zaangaowania libaskich zabjcw, lecz jego zastpca by wstrznity. John

McMahon nadal nie mg si pozbiera po prowadzonym przez Kongres w latach

siedemdziesitych ledztwie i mia ju po dziurki w nosie wybrykw Caseya. Wic kiedy
usysza o nowym planie, wciek si. Mia pewno, e utworzenie brygad zoonych
z zabjcw na zlecenie stao w sprzecznoci z zakazem podpisanym przez prezydenta Forda.
- Czy wiesz, czym dla tych ludzi jest wywiad? - zapyta Caseya, mylc o urzdnikach
z Biaego Domu. - To rzucanie bomb na lewo i prawo. Wysadzanie ludzi w powietrze.
McMahon uwaa te, e wszystko, co wyniknie z decyzji o zabijaniu terrorystw,
odbije si negatywnie nie na Biaym Domu, ale wanie na CIA.
- Dla reszty wiata - ostrzega Caseya - to nie jest adna decyzja administracyjna ani
pomys Rady Bezpieczestwa Narodowego, ale kolejne wariactwo szajbusw z Langley.
Caseya nie przekonay jednak obiekcje McMahona i popar propozycj Olivera
Northa. Prezydent Reagan w listopadzie 1984 roku podpisa tajny dokument, ktry dawa CIA
i dziaajcemu przy Pentagonie Poczonemu Dowdztwu Operacji Specjalnych woln rk
w przeszkoleniu libaskich zabjcw. Planu nigdy jednak nie zrealizowano, za dekret
Reagana zosta uniewaniony przez opozycj z Departamentu Stanu oraz star gwardi
z Agencji. Richard Helms, przebywajcy na emeryturze byy dyrektor CIA, popar
wiceprezydenta Georgea H.W. Busha, ktry uwaa, e Stany Zjednoczone nie powinny,
wzorem Izraela, zwalcza terroryzmu terroryzmem.
Casey liczy, e ta naga eksplozja terroryzmu skoczy si rwnie szybko, jak si
rozpocza. Ale niektrzy oficerowie CIA uwaali, e Casey po prostu nie jest w stanie poj
rozmiarw nowego zagroenia[6]. Tym bardziej e brutalny atak na stanowisko odpraw
izraelskich linii El Al na lotniskach w Wiedniu i Rzymie w grudniu 1985 roku przekreli
nadzieje

na ryche

zakoczenie

dziaa

terrorystycznych.

Palestyscy zamachowcy

wspomagani amfetamin zastrzelili dziewitnacie osb. Groz poczuli na wasnej skrze

take i Amerykanie, bo jedn z ofiar bya jedenastoletnia Natasha Simpson. Terrorysta strzeli
do niej z bliska, gdy prbowaa ukry si w ramionach ojca.
Niedugo po atakach Clarridge wyoy Caseyowi swj pomys na now kampani
przeciwko islamskim terrorystom. Clarridge uwaa, e agencja bya w defensywie,
i przekonywa o koniecznoci wszczcia ekspansywnych dziaa wojennych. Dyrektor da mu
swoje bogosawiestwo[7].
Propozycja

Clarridgea

polegaa

na utworzeniu

wewntrz

CIA

jednostki

wyspecjalizowanej w zwalczaniu midzynarodowego terroryzmu. Miao to by prawdziwe

centrum fuzji informacji, gdzie tajni agencji mogliby pracowa wraz z analitykami i wsplnie
ocenia stopie zagroenia oraz zbiera dane potrzebne do przejcia lub eliminacji dowdcw

organizacji terrorystycznych. To, co dzisiaj brzmi jako naturalne posunicie organizacyjne,

wwczas byo zabiegiem mocno kontrowersyjnym. CIA ju wtedy bya tworem zoonym
z wielu elementw o klanowej mentalnoci. Twardzi oficerowie oddziaw specjalnych
trzymali si z daleka od uzbrojonych w okulary analitykw, ktrzy z kolei uwaali swoich
kolegw za niezbyt rozgarnitych osikw. Na grze acucha pokarmowego byli oficerowie
prowadzcy - szpiedzy dziaajcy w terenie - ktrzy wicie wierzyli, e to wanie oni
wykonuj prawdziw prac wywiadowcz. Lubili si przy tym przechwala swoj
niezalenoci od rozkazw przyspawanych do biurek urzdasw z kwatery gwnej.
Tajni agenci majcy ju dowiadczenie w pracy na rodkowym Wschodzie z miejsca
podwayli sensowno takiego posunicia. Uwaali, e nowo utworzone centrum wypeni si
ludmi nierozumiejcymi niuansw wiata islamskiego i efektem caego przedsiwzicia
bdzie jeden wielki baagan, ktry oni bd musieli posprzta. Ganianie za terrorystami,
oburzali si, to praca policyjna, dla FBI, a nie CIA. I wreszcie - wielu oficerw po prostu nie
miao do Clarridgea zaufania. Powstanie centrum uwaali za kolejny etap budowania przez
niego swojego imperium. Centrum Antyterrorystyczne (CTC) rodzio si wic w podobnych
blach jak te, ktre dotkny Agencj po atakach z 11 wrzenia. Roso napicie pomidzy
oficerami prowadzcymi a agentami CTC w Langley, czyli ordownikami bezporednich
operacji w terenie i tymi, ktrzy przestrzegali, e podobne dziaania mog negatywnie
wpyn na i tak kruche relacje z wywiadami innych pastw.
Casey ignorowa jednak wszelkie obiekcje i przyj propozycj Clarridgea. Centrum
Antyterrorystyczne uruchomiono 1 lutego 1986 roku. Okolicznoci narodzin CTC nie byy
wcale niespodziank: Biay Dom znowu zmaga si z problemem i co rusz zerka na CIA
z nadziej na podsunicie skutecznego rozwizania. Za Agencja z radoci przychodzia
z pomoc.
Powstanie CTC byo znaczce chociaby ze wzgldu na fakt, e zatrudnieni tam
agenci wsppracowali blisko z wojskowymi oddziaami zajmujcymi si operacjami
specjalnymi i wsplnie mieli uczestniczy w tajnych misjach. Dowdztwo Operacji
Specjalnych Pentagonu zaoono w rok po CTC i pracownicy obu komrek uwaali si
wzajemnie za bratnie dusze, dziaajce w duchu Biura Sub Strategicznych Billa Donovana.
Centrum Antyterrorystyczne, w odrnieniu od pozostaych wydziaw CIA, nie odwracao
si plecami do wojska. Komandosi z Pentagonu byli dla nich partnerami we wsplnej obawie
na terrorystw.
Kiedy Centrum Antyterrorystyczne inicjowao swoje pierwsze misje, CIA nie miaa
jeszcze na koncie adnych tajnych dziaa przeciwko midzynarodowym

grupom

terrorystycznym. Dlatego CTC podjo wspprac z wojskowymi jednostkami specjalnymi

takimi jak Delta Force. Celem byo rozbicie organizacji Fatah kierowanej przez Abu Nidala
oraz Hezbollahu. Prawnicy prezydenta Reagana pisali tajne memoranda, w ktrych
zapewniali, e obawa i eliminacja terrorystw nie narusza postanowie zakazu Forda z 1976
roku. Do podobnych wnioskw dojd te pniej prawnicy Georgea W. Busha i Baracka
Obamy. Skoro organizacje terrorystyczne planoway ataki na Stany Zjednoczone - dowodzili
prawnicy - nie mona mwi o odstrzeliwaniu ich czonkw jako o zamachach. To przecie
samoobrona.
Zdanie prawnikw to jedno, nigdy jednak nie ma gwarancji, e politycy
pobogosawi

podobne

Antyterrorystycznego

operacje.

Biay

Dom

Podczas
nie

by

pierwszych
w posiadaniu

lat

istnienia

wystarczajcego

Centrum
kapitau

politycznego, eby przekona Kongres o koniecznoci tajnej eliminacji terrorystw. ledztwa

w sprawie Iran-contras wyssay energi z Reaganowskiej Rady Bezpieczestwa i umocniy
wpywy doradcy prezydenta Colina Powella oraz sekretarza stanu Georgea Shultza, ktrzy
stanowczo sprzeciwiali si zagranicznym awanturom. Nie byo ju pary na dalsze
przepychanki. - Reagan znalaz si pod wozem - podsumowuje Fred Turco, zastpca Deweya
Clarridgea w CTC i pniejszy szef Centrum.
Ross Newland opuci dungle Ameryki rodkowej z cynicznym nastawieniem
do szumu, jakiego narobi w agencji skandal Iran-contras. Jednak w odrnieniu od swoich
szefw z CIA nie by w aden sposb zamieszany w t afer. Ba, dosta nawet awans. W 1988
roku zosta obok kilku innych kolegw mianowany szefem jednej z komrek dziaajcych
w Europie Wschodniej. Newland, ledwie po trzydziestce, by najmodszym szefem tego
szczebla w wydziale zajmujcym si terytoriami zalenymi od ZSRR. CIA nie uwaaa
swojej decyzji za ryzykown. - Rzucili nas tam, bo myleli, e nic si w tej okolicy nie
wydarzy - tumaczy Newland. - Chopie, nie mogli bardziej tego spieprzy.
Nie min rok, a mur berliski zwali si w gruzy i rewolucja rozlaa si po caej
Europie Wschodniej. Jako najwyszy stopniem oficer CIA w Rumunii Newland odpowiada
za informowanie administracji Busha o przebiegu obalenia reimu Nicolae Ceauescu tu
po Boym Narodzeniu 1989 roku. To on pierwszego dnia wit negocjowa z rumuskimi
spadochroniarzami przetrzymujcymi Nicolae i jego on Elen Ceauescu z zamiarem
wykonania

na nich

natychmiastowej

egzekucji,

by doprowadzili

ich

przed

sd.

A przynajmniej to kazali mu mwi jego szefowie z Langley. - Zmusilimy rumuskie

oddziay do przekazania obojga w rce sdu. Ale cay proces trwa jakie dwadziecia minut opowiada. - Kiedy ju uporano si z formalnociami, dowdca poprosi trzech ochotnikw

do wystpienia naprzd i uformowania plutonu egzekucyjnego. Ale kiedy ustawiono

rumuskiego dyktatora i jego on pod cian ze zwizanymi rkami, ogie otworzy
natychmiast cay oddzia.
Koniec zimnej wojny oznacza te zakoczenie gwnej misji CIA: pooenie kresu
komunistycznej ekspansji na wiecie byo dla agencji jak Gwiazda Polarna. Przestao dziaa
usprawiedliwienie dla prowadzonych przez dziesitki lat operacji w Ameryce aciskiej,
na Bliskim Wschodzie i w Europie. Cicia budetowe w Pentagonie i CIA przeprowadzone
w latach dziewidziesitych odbiy si szczeglnie mocno na tajnych operacjach Agencji.
W cigu dekady wydatki na dziaania wywiadowcze w terenie zmalay o 22 procent.
Zamykano zagraniczne placwki i pozwalniano wielu oficerw prowadzcych. Bill Clinton,
amerykaski prezydent z pokolenia wyu demograficznego, niegdysiejszy przeciwnik wojny
w Wietnamie, by z natury sceptyczny co do dziaa CIA i nie powica szefom Agencji zbyt
wiele uwagi. R. James Woolsey Jr, pierwszy dyrektor CIA za rzdw Clintona, opowiada,
e prezydenta nie interesoway zbytnio kwestie zwizane z wywiadem. Wzywa go do siebie
tylko raz do roku. - Szczerze mwic, praktycznie nie mielimy do niego dostpu - dodaje.
Po swoim odejciu z CIA Woolsey artowa, e facetem, ktry ukrad samolot Cessna
i wyldowa we wrzeniu 1994 roku na poudniowym trawniku Biaego Domu, by wanie
on, petent dopraszajcy si o spotkanie z prezydentem.
Ale

Agencj

nadal

czekao

rozliczenie

z jej

agresywnych

operacji

z lat

osiemdziesitych prowadzonych w Ameryce rodkowej i nadzorowanych przez Deweya

Clarridgea. W 1996 roku Biuro Nadzoru Wywiadu sporzdzio raport traktujcy
o karygodnych naruszeniach praw czowieka, ktre miay miejsce w Gwatemali. Pomidzy
1984 a 1986 rokiem agenci CIA mieli bra udzia w zlecaniu i planowaniu dziaa
skutkujcych powanym pogwaceniem praw czowieka, jak zabjstwa, egzekucje
pozasdowe, tortury i porwania podczas wykonywania zada dla CIA. Raport podkrela,
e agencja bya wiadoma, na czym polegaj te operacje.
Podobne rewelacje wyciekay z Gwatemali przez cae lata, co sprowokowao
dyrektora CIA Johna M. Deutcha do wprowadzenia nowych zasad ograniczajcych
moliwo bratania si agentw z przedstawicielami wiata przestpczego. Narkotykowi
baronowie, z ktrymi niegdy Ross Newland obstawia walki kogutw w Boliwii, byli teraz
poza zasigiem agentw.
Podobnie jak terroryci planujcy zamachy na Ameryk.
John M. Deutch, chemik z doktoratem uzyskanym w synnym MIT, Instytucie
Technologicznym Massachusetts, przyby do Langley z Pentagonu w 1995 roku. To wtedy

prezydent Clinton usun Jamesa Woolseya ze stanowiska szefa CIA. Deutch chcia budowa
satelity szpiegowskie i zagraniczne placwki wywiadowcze, a nie wysya tajnych agentw
na zawadiackie tajne misje. Nie ufa tajniakom i oni rwnie traktowali go jak wirus, ktry
zaatakowa nosiciela.
Jedna z jego inicjatyw przewidywaa zacienienie wsppracy z wojskiem nie tylko
przy zwalczaniu terroryzmu, ktry w poowie lat dziewidziesitych ponownie spad
w hierarchii celw Agencji. Po wojnie w Zatoce Perskiej w 1991 roku generaowie Pentagonu
narzekali, e CIA okazaa si bezuyteczna, jeli chodzi o infiltracj reimu Saddama
Husajna. Tak samo nieskuteczna okazaa si pomoc Agencji w pustynnej obawie na oddziay
irackie. Dlatego Deutch posa oficerw CIA do porozrzucanych po wiecie placwek, chcc
by pewnym, e Agencja bdzie na bieco ze wszystkimi moliwymi zagroeniami.
Deutch wierzy, e CIA ma blisko wspdziaa z armi, i w 1995 roku stworzy
specjalne stanowisko oficera kontaktowego z Pentagonem. Niektrzy pracownicy Agencji
artowali, e umieszczanie pracownikw CIA w strukturach wojskowych, a ludzi armii
w CIA to biurokratyczny ekwiwalent wymiany zakadnikw.
Pierwszym czowiekiem Pentagonu wyznaczonym do pracy dla CIA by wiceadmira
Dennis C. Blair, ylasty jankes z Kittery w stanie Maine. W 1968 roku ukoczy Akademi
Marynarki Wojennej, a potem studiowa na Oksfordzie - dosta nawet prestiowe stypendium
Rhodesa - gdzie pozna modego Billa Clintona i zaprzyjani si z nim. Blair niemal od razu
spotka si z niechci ze strony agentw CIA, sceptycznych co do wsppracy z admiraem
z trzema gwiazdkami i niejasnym pojciem o tajnych operacjach, ktrymi zajmowaa si
Agencja.
Blair tak widzia swoj rol: CIA powinna skupi si na gromadzeniu danych, a nie
pakowaniu si w misje, ktre sprawiaj Stanom Zjednoczonym same kopoty. - Patrzc
na dotychczasow histori operacji CIA, mona powiedzie, e byoby dla nas lepiej, gdyby
adna z nich nie miaa miejsca. A na pewno by nam to nie zaszkodzio - powiedzia po latach.
Par osb w Langley miao Blaira za wysanego przez Pentagon kreta. Ale jego
obecno budzia niepokj take z innego powodu: bano si, e wojsko wchonie CIA
i Agencja przestanie by zalen tylko od Biaego Domu organizacj wywiadowcz, ktrej
ludzie, jak mawia Dewey Clarridge, maszerowali dla prezydenta.
Blair rozpocz wkrtce spr z Dyrektoriatem Operacyjnym o najwaniejsz wwczas
kwesti - wojn na Bakanach. Jedna z potyczek dotyczya nowego narzdzia inwigilacji,
ktre CIA wypoyczya od lotnictwa w celu prowadzenia misji szpiegowskich w Boni.
Chodzio o patykowaty, przypominajcy wygldem insekta bezzaogowy samolot RQ-1

Predator. Agencja korzystaa z niego przy okrelaniu pozycji wojsk serbskich. Starsi
oficerowie CIA zaproponowali instalacj w Biaym Domu monitorw, eby prezydent
Clinton i jego ludzie mogli oglda bezporedni transmisj z drona. Blair podziwia
inicjatyw CIA i ch ulepszenia predatora, ale uwaa, e jest to marnowanie
prezydenckiego czasu. Podejrzewa, e tajniacy chc si po prostu popisa przed Clintonem
now zabawk.
- Pytaem, co prezydent miaby z tym robi. Odpowiedzieli mi, e trzeba zainstalowa
te ekrany w Biaym Domu, eby Clinton mg w kadej chwili sprawdzi, co si dzieje
w Boni. Odpowiadaem, e to jakie pierdoy i prezydent nie bdzie si gapi przez jak
latajc somk!
Ostatecznie Deutch popar Blaira i CIA nigdy nie transmitowaa obrazu z drona
w Biaym Domu. Bya to gupia przepychanka, ale dla Blaira epizod ten - pozostae stoczone
boje z Agencj rwnie - by jak memento - Dyrektoriat Operacyjny CIA pogryzie kad
rk, ktra sprbuje zablokowa mu dostp do Biaego Domu.
Ponad dekad pniej, kiedy na prezydenckim fotelu usidzie inny demokrata, Blair
raz jeszcze sprbuje wbi si klinem pomidzy CIA a Biay Dom. Bdzie to koniec jego
kariery.

Stworzylimy co w rodzaju wasnej CIA, ale, tak jak Topsy[8],

jestemy nieskoordynowani i nieopanowani
zastpca sekretarza obrony Frank Carlucci, 1982
Biorc pod uwag natur naszego wiata, moemy sobie chyba wyobrazi sytuacj,
w ktrej Departament Obrony nie bdzie cakowicie zaleny od CIA w chwilach takich jak ta,
prawda?
sekretarz obrony Donald Rumsfeld, 2001
Oddziay zoone z amerykaskich zielonych beretw, agentw CIA i afgaskich
bojownikw w listopadzie 2001 roku przeganiay oddziay talibw z Kabulu i Kandaharu.
Donald Rumsfeld polecia w tym czasie z wizyt do Fort Bragg nieopodal Fayetteville
w Karolinie Pnocnej, bazy, ktra od lat bya gwn kwater wojskowych jednostek
specjalnych. Miaa to by wizyta kurtuazyjna - Rumsfeld zamierza podzikowa dowdcom
za, jak si okazao, nadzwyczaj atw inwazj na Afganistan.
Po poranku

spdzonym

na skadaniu

gratulacji

i ogldaniu

prezentacji

w PowerPoincie Rumsfelda zawieziono do otoczonego murem kompleksu rozcigajcego si

przy Fort Bragg i przylegajcego do bazy lotniczej Pope. Miecia si tam siedziba
Poczonego Dowdztwa Operacji Specjalnych (JSOC), tajnej jednostki skadajcej si
przede wszystkim z onierzy Delta Force i komandosw oddziau antyterrorystycznego
DEVGRU potocznie zwanego SEAL Team Six. JSOC byo ramieniem operacyjnym
amerykaskiego Dowdztwa Operacji Specjalnych. Pentagon zaprzecza w tym czasie,
e taka jednostka w ogle istnieje.
JSOC odstawio niezy show dla sekretarza obrony. eby zademonstrowa swoj
umiejtno sprawnego przerzucania komandosw z kraju do kraju, onierze wyskoczyli
z samolotu ze spadochronami i wyldowali tu przed Rumsfeldem. Jeden z nich, ubrany
w garnitur, trzymajc w rce aktwk, byskawicznie zoy spadochron i oddali si
w swoich eleganckich butach jak gdyby nigdy nic. Rumsfelda zabrano te na strzelnic, gdzie
mg obserwowa przygotowan wczeniej akcj odbicia zakadnikw - agenci JSOC wybili
do nogi kolegw odgrywajcych terrorystw, nie ranic przy tym ani jednego porwanego.
Rumsfeld by oczarowany.
Jednostka do spraw operacji specjalnych miaa ju niemae dowiadczenie

w popisywaniu si przed odwiedzajcymi baz oficjelami. Kongresmen Dick Cheney wybra

si do Fort Bragg w 1986 roku na spotkanie z dowdcami Delta Force i usysza o bazach
danych, ktre wykorzystywano w procesie pozyskiwania informacji o potencjalnych
zagroeniach terrorystycznych. W poowie briefingu o LexisNexis - dzisiaj powszechnie
uywanym narzdziu do gromadzenia dokumentw i informacji, wwczas absolutnej nowoci
- Cheney poprosi prowadzcego spotkanie wojskowego o wyszukanie w bazie danych jego
nazwiska. Na szczycie listy znalezionych materiaw pojawi si tekst o ustawie, ktr
Cheney

stara

si

przepchn

w Izbie

Reprezentantw.

A take

o kongresmenie

zapowiadajcym, e bdzie gosowa przeciwko niej.

Cheney by wcieky. Nakaza namierzy kongresmena i zadzwoni do niego.
Nastpnie, wprost z centrum dowodzenia, nawrzeszcza na niego przez telefon. - Kazalimy
wszystkim wyj - wspomina Thomas OConnell, wwczas jeden z wyszych rang oficerw
JSOC. Opowiada, e Cheney, kiedy ju pozna, jak moc maj bazy danych i jak atwo mona
zbiera informacje o kadym obywatelu, wyda mu si zupenie innym czowiekiem.
Od tamtej pory, kontynuuje OConnell: Cheney czerpa niekaman przyjemno
z kontaktw z agentami.
Siedemnacie lat pniej podobn pielgrzymk do Fort Bragg odbywa dawny mentor
Cheneya Donald Rumsfeld i rwnie czu, e oto widzi przyszo. Towarzyszy mu wtedy
Robert Andrews, ktry sta u jego boku rwnie po atakach z 11 wrzenia. Andrews by
zatrudnionym w Pentagonie cywilem odpowiedzialnym za operacje specjalne i, niczym
Wergiliusz po piekle w Boskiej Komedii Dantego, oprowadza Rumsfelda po mrocznym
wiecie, ktrego granice sigay znacznie dalej ni za czasw administracji Forda, kiedy jako wczesny sekretarz obrony - Rumsfeld by tutaj po raz pierwszy.
Rumsfeld nie mg sobie wymarzy bardziej dowiadczonego przewodnika.
Pochodzcy ze Spartanburga w Karolinie Pnocnej Andrews w 1960 roku ukoczy
Uniwersytet Florydzki i wstpi do armii w ramach kursu oficerw rezerwy - mia zamiar
zrzuci mundur po dwch latach. Jednak w 1963 roku wstpi do zielonych beretw
i na kolejne p wieku zanurzy si w wiecie operacji specjalnych i wywiadowczych. Rok
pniej, jako mody kapitan si specjalnych, wyjecha do Wietnamu. By czonkiem tajnej
jednostki prowadzcej w ukryciu dziaania przeciwko komunistycznemu Wietnamowi
Pnocnemu, posugujc si sabotaem, zamachami i czarn propagand. Oddzia - oficjalnie
funkcjonujcy pod zwyczajn biurokratyczn nazw Dowdztwo Misji Wojskowych
w Wietnamie, Grupa Analiz i Informacji (MACV-SOG) - sta za najwikszymi i najbardziej
zoonymi tajnymi operacjami, ktre Stany Zjednoczone przeprowadziy od czasu Biura

Sub Strategicznych.
Po powrocie do kraju Andrews wyda ksik The Village War, w ktrej opisa
rozbudowan sie wywiadowcz, uruchomion przez komunistw na pocztku lat
szedziesitych w pnocnowietnamskich wioskach i wykorzystywan do wodzenia za nos
i zapdzania w puapki si poudniowowietnamskich i amerykaskich. Ksika oparta bya
niemal wycznie na raportach z przesucha pojmanych onierzy pnocnowietnamskiej
armii i partyzantw Wietkongu oraz dezerterw. Czytano j chtnie take w CIA i w roku
1975, kiedy Sajgon pad pod naporem wojsk z Pnocy, zaoferowano autorowi prac
w Langley. Zosta szefem zespou pracujcego nad tajn analiz konfliktu w Wietnamie.
- Dotyczya ona gwnie wpadek wywiadu - mwi Andrews, ktry zda wtedy sobie
spraw, e amerykaski problem w Wietnamie polega w duej mierze nie na bdnych
decyzjach militarnych, ale na kompletnej ignorancji jeli chodzi o miejscow kultur. A take
braku zrozumienia mentalnoci Wietnamczykw.
Andrews przez pi lat pracowa dla Agencji, a nastpnie zatrudni si w przemyle
obronnym. Pisa rwnie thrillery i ksiki sensacyjne. Bya wrd nich powie The Towers
(Wiee), ktra opowiadaa o byym agencie CIA usiujcym zapobiec zamachowi
terrorystycznemu na amerykaskiej ziemi.
Okadk zdobi obrazek przedstawiajcy World Trade Center.
Andrews mia szedziesit jeden lat, gdy po 11 wrzenia powrci do Pentagonu. 25
wrzenia zasiad u boku Rumsfelda, kiedy to genera Charles Holland, stojcy na czele
Dowdztwa Operacji Specjalnych, przedstawi plan walki z Al-Kaid. Rumsfeld rozkaza mu
opracowa szeroko zakrojon kampani obejmujc praktycznie cay glob - nie miaa ona
skupia si tylko na ufortyfikowanych pozycjach organizacji w Afganistanie. Kiedy usiad
przy stole konferencyjnym ze swoimi ludmi, spodziewa si, e zostanie mu przedstawiony
taki wanie plan.
Briefing zacz si obiecujco. Holland wskazywa na map i zaznacza na niej
kolejne kraje - Afganistan, Pakistan, Somali, Jemen, Mauretani, a nawet cz Ameryki
aciskiej. Twierdzi, e wszdzie tam ukrywaj si przyboczni ben Ladena. Rumsfeld
oywi si i przerwa generaowi.
- Kiedy moemy rozpocz operacje na terenie tych pastw? - zapyta.
Holland chwil zastanawia si nad odpowiedzi. W kocu da j Rumsfeldowi, cho
bya zupenie inna ni ta, ktr chcia usysze sekretarz obrony: - C, bdzie to trudne,
bo nie mamy waciwie adnej sprawnej komrki wywiadowczej.
Pojawi si te kolejny problem: SOCOM, Dowdztwo Operacji Specjalnych Stanw

Zjednoczonych, nie byo przygotowane na prowadzenie podobnej wojny. Ani adnej innej.
Jego zadaniem byo szkolenie oddziaw kierowanych do operacji specjalnych i wysyanie ich
do odpowiedniej placwki Pentagonu na Bliskim Wschodzie, w rejonie Pacyfiku lub
jakimkolwiek innym miejscu. Jednak lokalni amerykascy dowdcy patrzyli spode ba
na ludzi z SOCOM, bawicych si w ich piaskownicy.
Po kolejnym pytaniu zadanym przez Rumsfelda byo jeszcze gorzej. Chodzio
mianowicie o termin przerzucenia wojsk do Afganistanu i rozpoczcie dziaa na miejscu.
Holland odpar, e musi najpierw poczeka na zielone wiato od CIA.
Robert Andrews spojrza na Rumsfelda, ktry, jak wspomina, ze zoci wali ju
gow w sufit. W cigu zaledwie paru minut nie do, e usysza, i jego bezcenne oddziay
do zada specjalnych nie maj waciwie adnych sensownych informacji o Al-Kaidzie, to
jeszcze nie mog ruszy do akcji bez pozwolenia Georgea Teneta i CIA.
Irytowao to Rumsfelda jeszcze przez wiele miesicy po atakach z 11 wrzenia.
Kiedy powiedzia stojcemu na czele Dowdztwa Centralnego generaowi Tommyemu
Franksowi, odpowiedzialnemu za wojn w Afganistanie, e cho Departament Obrony to
organ wadzy znacznie wikszy i waniejszy ni CIA, to i tak wojsko zachowuje si wobec
Agencji jak ptaszki w gniedzie czekajce, a kto wrzuci im jedzenie do dzibkw. Par
dni po rozpoczciu dziaa wojennych w Afganistanie Rumsfeld wystosowa cierpkie
memorandum do generaa Richarda Myersa, przewodniczcego Poczonego Kolegium
Szefw Sztabw. Biorc pod uwag natur naszego wiata, moemy sobie chyba wyobrazi
sytuacj, w ktrej Departament nie bdzie cakowicie zaleny od CIA w chwilach takich jak
ta, prawda?, napisa.
Rumsfeld od dawna nie szczdzi Agencji sw krytyki. Jeszcze w 1998 roku, kiedy
sta na czele niezalenej komisji powoanej do oceny ryzyka ataku rakietowymi pociskami
balistycznymi na Stany Zjednoczone, napisa list do Teneta, ktry mona potraktowa jako
swoiste oskarenie rzucone w twarz CIA w sprawie rozbudowy potencjau militarnego Iranu
i Korei Pnocnej. Jednak teraz, w trakcie nowej wojny, Rumsfeld zrozumia, e zazdroci
Agencji przede wszystkim moliwoci wysyania swoich ludzi, gdzie i kiedy tylko chce, bez
pytania o pozwolenie. - Bez problemu mona przeledzi zmian w naszym myleniu
o prowadzeniu wojny: znowu doszlimy do wniosku, e nie posiadamy odpowiedniego
rozpoznania wywiadowczego, eby j w ogle zacz - powiedzia Andrews, komentujc
decyzje swojego szefa po atakach z 11 wrzenia.
Rumsfeld uzna, e jedynym rozwizaniem jest przerobienie Pentagonu tak, by nieco
bardziej przypomina CIA.

Podobne obawy nkay nie tylko Donalda Rumsfelda. Po sromotnej porace

w kwietniu 1980 roku poniesionej na Dasht-e Kavir, czyli iraskiej Wielkiej Pustyni Sonej,
Pentagon uzna, e potrzebuje wasnych szpiegw.
Tajn misj uwolnienia pidziesiciu dwch zakadnikw przetrzymywanych
w amerykaskiej ambasadzie w Teheranie od pocztku przeladowa pech: trzy z omiu
helikopterw zaangaowanych w operacj w drodze do bazy miao powane problemy
techniczne. Jeden z nich rozbi si przy ldowaniu. Do skutecznego przeprowadzenia akcji
potrzebnych byo co najmniej sze migowcw. Dlatego dowdcy zarzdzili koniec misji.
Ale wkrtce potem zagubiony w burzy piaskowej helikopter zderzy si z wojskowym
samolotem dostawczym. W eksplozji, ktra rozwietlia pustynne niebo, zgino omiu
onierzy.
Jednak w oczach wojska przyczyn schrzanionej misji w Iranie nie bya prosta
i tragiczna w skutkach kombinacja nierealistycznych oczekiwa, kiepskiego planowania
i sabego wykonania. Dla wielu komandosw, ktrzy patrzyli, jak ich przyjaciele umieraj
w wybuchu na pustyni, operacja Orli szpon bya skazana na porak z powodu nieudolnoci
CIA, ktra nie potrafia zapewni wojsku informacji niezbdnych do przeprowadzenia misji.
Jeszcze zanim rozpoczto feraln operacj, przygotowania do niej dezorganizoway
cige ktnie pomidzy CIA a wojskiem. Koci niezgody byy oczywicie kwestie zwizane
z wywiadem. Agencja zdya ju dowie, e nie jest w stanie zrozumie dynamiki rewolucji
w Iranie. Jej wczesny dyrektor Stansfield Turner lamentowa podczas posiedze Rady
Bezpieczestwa Narodowego, e jego podwadni nie maj wystarczajcych rde informacji
na miejscu i zmuszeni s polega na amerykaskich komunikatach prasowych i BBC[9].
Do tego odpowiedzialny za misj dowdca Delta Force nie ufa oficerom CIA przydzielonym
do operacji wywiadowczych na terenie Iranu. Wysa wic tam Richarda Meadowsa, byego
onierza zielonych beretw, by prowadzi obserwacj ambasady, gdzie przetrzymywano
zakadnikw. Podrujc z podrobionym irlandzkim paszportem i maskujc swj wirginijski
akcent wyspiarskim dialektem, Meadows przekroczy granic jako Richard Keith, dyrektor
jednej z europejskich firm samochodowych.
Amerykascy onierze nigdy nie dotarli do Teheranu, lecz generaowie z Pentagonu
i tak narzekali, e Departament Obrony nie mia moliwoci wysania swoich ludzi na misj
wywiadowcz, ktra mogaby utorowa drog komandosom. Jeden z generaw przy
Poczonym Kolegium Szefw Sztabw wystosowa w grudniu 1980 roku do szefa Agencji
Wywiadu Obronnego (DIA) memorandum, w ktrym pisa o powanych i cigych lukach
informacyjnych. Podkrela te potrzeb zaangaowania wiarygodnych obserwatorw.

Pentagon rozpocz planowanie kolejnej operacji ratunkowej w Iranie, wic Poczone

Kolegium Szefw Sztabw naprdce utworzyo grup skadajc si z takich obserwatorw.
Nazwano j Grup Operacji Terenowych (FOG).
Akronim ten - znaczcy tyle co mga - okaza si niefortunny, bowiem zakadnikw
uwolniono w dniu zaprzysienia prezydenta Reagana w styczniu 1981 roku. Zatem druga
misja ratunkowa staa si zbdna. Jednak nawet po rozwizaniu FOG szef sztabu armii
Edward Meyer wci uwaa, e Pentagon potrzebuje wasnych szpiegw. Podczas jednego
ze spotka warkn: - Niech mnie cholera, jeli znowu zostaniemy wpltani w odbijanie
zakadnikw w Iranie, nie wiedzc, co si tam dzieje ani ktrdy moemy przedosta si
do kraju.
Tak narodzio si Czynne Wsparcie Wywiadu (Intelligence Support Activity - ISA).
Program wdroony we wczesnych latach osiemdziesitych nie by pierwsz prb
Pentagonu wejcia do wielkiej wywiadowczej gry. Poprzednie jednak wstrzymywano,
w duej mierze z powodu oporu generaw i admiraw, ktrzy uwaali, e onierz nie
powinien by jednoczenie szpiegiem[10]. Jednak fiasko operacji Orli szpon dao przewag
tym, ktrzy chcieli rozwija dziaalno wywiadowcz Pentagonu - wrd nich znalaz si
genera Meyer. Czynne Wsparcie Wywiadu uruchomio w Pentagonie biuro, ktrego personel
skada si z okoo pidziesiciu osb. Miao jednak ambicj, eby urosn nawet
piciokrotnie. Oficjalny emblemat jednostki zawiera symbole odwoujce si do nieudanej
akcji ratunkowej w Iranie. Widnia na nim napis Polij mnie. To nawizanie do Ksigi
Izajasza: I usyszaem gos Pana mwicego: Kogo mam posa, kto by Nam poszed?.
Odpowiedziaem: Oto ja! Polij mnie (Iz 6, 8).
Zaoone w 1981 roku ISA dysponowao sporym czarnym budetem, krzykliwym,
aroganckim

i godnym

sukcesu

pukownikiem

jako

dowdc

oraz

pozwoleniem

na prowadzenie tajnych operacji bez koniecznoci powiadamiania Poczonego Kolegium

Szefw Sztabw. Z tych skadnikw mona otrzyma jedynie toksyczn mikstur. wiatek
tajnych misji peen jest ludzi z osobowoci typu WZA (stres plus rywalizacja, plus agresja),
ktrzy dziaajc w ramach organizacji z nielimitowanymi funduszami i mtnie okrelonymi
zadaniami, po prostu skazani s na przekraczanie granic wyznaczonych prawem. ISA
rzdzone przez pukownika Jerryego Kinga nie byo wyjtkiem.
King wystartowa od razu z kilkoma zakulisowymi operacjami na caym wiecie.
Niezaprzeczalnie najbardziej barwna bya akcja przerzucenia pienidzy oraz sprztu dla
emerytowanego onierza zielonych beretw planujcego odbicie amerykaskich jecw
przetrzymywanych pono w Laosie.

Przez kilka lat James Bo Gritz lata do Azji Poudniowo-Wschodniej, by zbiera

informacje na temat wizionych tam onierzy. Wyprawy te finansowa teksaski milioner
H. Ross Perot. Na pocztku 1981 roku, niedugo po utworzeniu ISA, Gritz poinformowa,
e znalaz twarde dowody na to, e kilkudziesiciu jecw znajduje si w niewoli w obozie
w rodkowym Laosie. Opiera si na zdjciu satelitarnym sprzed paru lat, na ktrym wida
uoony na ziemi wzr ukadajcy si w liter B oraz liczb 52, czyli symbol bombowca B
52. Zdaniem Gritza by to sygna od jecw dla tych, ktrzy obserwuj ich z powietrza.
Gritz zacz planowa operacj ratunkow i nawet nada jej kryptonim Aksamitny
mot. Zebra ekip dwudziestu piciu emerytowanych onierzy si specjalnych, przeszkoli
ich w obozie na Florydzie i wysa do Tajlandii grup, ktra miaa przygotowa grunt pod
akcj w Laosie. W trakcie przygotowa do operacji wielu czonkw ISA kontaktowao si
z Gritzem i oferowao wsparcie: sprzt rejestrujcy wart dziesitki tysicy dolarw, nadajniki
radiowe, bilety lotnicze do Bangkoku oraz wariografy, czyli popularne wykrywacze kamstw
majce pomc stwierdzi, czy miejscowe rda mwi prawd o obozie jenieckim. ISA
dostarczyo rwnie zdjcia satelitarne i informacje zebrane przez wywiad.
Pukownik King udziela pomocy druynie Gritza bez wczeniejszej konsultacji
z Pentagonem, nie wiedzc, e Poczone Kolegium Szefw Sztabw za zamknitymi
drzwiami take opracowywao wasn akcj odbicia onierzy z tego samego obozu w Laosie.
Plan ten przewidywa wysanie rekonesansu w postaci grupy miejscowych najemnikw,
ktrzy mieli przenikn do Laosu z Tajlandii i okreli liczb jecw. Jeli najemnicy
faktycznie potwierdziliby, e wizieni s tam amerykascy obywatele, Pentagon mia
przeprowadzi operacj ratunkow na podobnej zasadzie jak w Iranie - wysa tam druyn
Delta Force.
Kiedy najwysi oficjele Pentagonu i CIA dowiedzieli si o przebiegajcych
rwnolegle przygotowaniach do misji ratunkowej Gritza, potajemnie wspieranej przez ISA,
zagrozili natychmiastowym zamkniciem grupy. Uznano, e operacja Gritza jest zagroeniem
dla oficjalnej akcji, za pukownik King przekroczy swoje kompetencje. I tak w efekcie nie
przeprowadzono adnej z misji, ale te i nie dostarczono niepodwaalnego dowodu
na obecno amerykaskich jecw w Laosie.
Zaraz potem sekretarz obrony Caspar Weinberger nakaza gwnemu inspektorowi
Pentagonu przeprowadzi kontrol wszystkich operacji ISA. Poza spraw z Gritzem grupa
prowadzia take tajne misje w Panamie, gdzie monitorowaa generaa Manuela Norieg,
i ulokowaa si w rozlegej, globalnej siatce firm, ktrych uywano jako przykrywek podczas
dziaa wywiadowczych. Siatka ta bya czci programu ty owoc i uczestniczya

w podpisaniu paru umw, ktre ujrz wiato dziennie, gdy ujawniona zostanie afera
Iran-contras.
Raport gwnego inspektora by miadcy. ISA zostao przedstawione jako grupa
obuzw potrzebujcych surowego nadzoru, do tego marnotrawica ogromne pienidze.
Na licie jej zakupw by midzy innymi rolls-royce i balon na gorce powietrze. Raport
zaskoczy zarwno Weinbergera, jak i zastpc sekretarza obrony Franka Carlucciego. Ten
drugi w maju 1982 roku nazwa dokument wysoce niepokojcym. Carlucci trafi
do Pentagonu z CIA, gdzie by zastpc admiraa Stansfielda Turnera. W Agencji mia okazj
przyjrze si z bliska, jak si kocz lata braku nadzoru nad tajnymi operacjami.
Powinnimy wycign wnioski z lekcji danej nam w latach siedemdziesitych napisa w memorandum dotyczcym raportu gwnego inspektora, a nie tworzy organizacj
znajdujc si poza wszelk kontrol.
Rok pniej, kiedy amerykaskie oddziay planoway inwazj na Grenad w celu
odbicia grupy studentw medycyny wzitych tam jako zakadnikw, dowdca misji odmwi
wsppracy z ISA. Nie ufa ani grupie, ani pukownikowi Kingowi. Pniej amerykascy
komandosi po omacku szukali owych studentw. - Nasz wywiad w Grenadzie by byle jaki mwi Dewey Clarridge, wwczas szef latynoamerykaskiej sekcji CIA.
Sytuacja ISA nie wygldaa dobrze. W dodatku CIA take prbowaa podstawi jej
nog. Agencja z podejrzliwoci spogldaa na prb zbudowania militarno-szpiegowskiego
imperium. Nie dowierzaa, e wojskowi mog sobie poradzi z robot wywiadowcz. Taka
postawa po czci odzwierciedlaa panujce w Langley obawy przed ekspansj wojska.
Od czasu zaoenia agencji w 1947 roku CIA bya niczym modszy brat Pentagonu, zawsze
przegrany w walce o rzdowe pienidze. Tak naprawd dyrektor CIA nie kontrolowa
wikszoci kosztownych programw wywiadowczych prowadzonych przez USA. Konstelacja
szpiegowskich satelitw i rozsianych po caym wiecie placwek pochaniaa 80 procent
funduszy wydawanych przez Stany Zjednoczone na dziaalno wywiadowcz. Byy to
pienidze, ktre przechodziy przez Pentagon. Nic dziwnego, e podczas swojej pierwszej
kadencji jako sekretarza obrony, jeszcze za prezydentury Forda, Rumsfeld czsto wdawa si
w ktnie z CIA i Biaym Domem, prbujc dowie, e to on powinien sprawowa kontrol
nad dziaaniami szpiegowskimi, skoro za nie paci.
Jeli istnia segment, w ktrym CIA miaa jakkolwiek przewag nad Pentagonem,
byo to szpiegostwo z wykorzystaniem agentury. Kiedy wic Pentagon opracowa program
taki jak ISA, wielu ludzi z Agencji odebrao to jako bezporednie zagroenie dla jej istnienia.
Szefowie CIA szeptali czonkom komisji Kongresu, e szpiedzy Pentagonu to amatorzy,

ktrych nieudolno moe narazi ich ludzi w terenie dziaajcych pod przykrywk nawet
na mier.
Oczywicie podkopywanie przez CIA osigni i moliwoci Pentagonu sprawio,
e dowdcy wojskowi jeszcze mniej ufali Agencji. I tym bardziej naciskali na budow
wasnej sieci szpiegowskiej. Podczas jednego ze spotka w 1983 roku, kiedy w specjalnie
zabezpieczonym pokoju konferencyjnym Pentagonu znanym jako Czog usiedli naprzeciw
siebie dyrektor CIA William Casey i szef Poczonego Kolegium Szefw Sztabw genera
Myers, ten drugi, jak zwykle, zacz od narzeka, e Agencja nie wspiera wojska. Casey
prbowa uspokoi generaa, tumaczc mu, e jego poprzednik, admira Stansfield Turner,
by przecie wojskowym. Ale genera nie chcia tego sucha. - Panie Casey, mwi pan
prawd, ale ten sukinsyn podczas swojej pracy w CIA nie zrobi dla armii absolutnie nic powiedzia.
Nawet po raporcie gwnego inspektora ISA nie zaprzestaa dziaalnoci. Mao tego staa si istotnym punktem wyjcia dla wysikw Rumsfelda, ktry dy do rozwinicia
szpiegowskiej dziaalnoci Pentagonu. Do 2001 roku ISA rozwina si w penoprawn
komrk wywiadowcz o kryptonimie Szary lis. Po 11 wrzenia podja midzy innymi
wspprac z Asadem Munirem oraz szpiegami ISI w zachodniej czci Pakistanu. Ale jej
kwatera gwna ulokowana bya zaraz za waszyngtosk obwodnic, w Fort Belvoir w stanie
Wirginia. Miaa do dyspozycji kilkuset agentw prowadzcych pod przykrywk akcje
na rnych kontynentach. Specjalizowali si oni w zakadaniu urzdze podsuchowych
w trudno dostpnych miejscach. Dziki nim mona byo poczy dane z rozrzuconych
po wiecie duych stacji nasuchowych.
Jeszcze w 2001 roku grup mao kto si interesowa. Uznawano j za mao istotny
twr, a nawet ochrzczono Tajn armi Wirginii Pnocnej. Kiedy Rumsfeld spotka po raz
pierwszy dowdc Szarego lisa i usysza szczegy dotyczce planowanych operacji,
powiedzia: - Jeli przed 11 wrzenia wiedziabym, co wy tutaj wyprawialicie, pewnie
wpakowabym was wszystkich za kraty. Jednak teraz Rumsfeld pochonity by myl
o ulepszeniu i skoordynowaniu, skdind skromnych z uwagi na moliwoci, szpiegowskich
dziaa Pentagonu. Przyzna wic Szaremu lisowi wikszy budet oraz postara si o blisz
wspprac z Poczonym Dowdztwem Operacji Specjalnych, tajn jednostk, ktra tak mu
zaimponowaa podczas wizyty w Fort Bragg w listopadzie 2001 roku. Od tamtego dnia
Rumsfeld zacz widzie JSOC jako sekretn armi, ktrej potrzebowa, by wygra globaln
wojn.
JSOC w 2001 roku nie mogo jednak przyj wymarzonej roli gwardii pretoriaskiej

w wiatowym konflikcie. Delta Force i Navy SEALs Team Six byy niszowymi oddziaami,
cznie zatrudniay ledwie kilkaset osb. Nie mogy wic sobie pozwoli na wzicie udziau
w operacjach duszych ni dwa dni. Delta Force wyszkolono na potrzeby akcji ratunkowych,
za Navy SEALs Team Six przez lata przygotowywano na potrzeby zabezpieczenia
amerykaskiego arsenau nuklearnego. aden z oddziaw nie mia ani kompetencji, ani
sprztu do prowadzenia rozcignitych w czasie misji.
- Rumsfeld

uwaa,

e JSOC

moe

przenikn

dosownie

wszdzie,

zabi

odpowiednich ludzi i uratowa wszystkich, ktrzy potrzebuj ratunku, czemu wic z tego nie
skorzysta - mwi Andrews. - Nie rozumia, e ci komandosi nie mieli odpowiedniego
przygotowania do prowadzenia duszych operacji bojowych.
Rumsfeld widzia potencja w niezalenoci JSOC, ktre mogo sta si oddziaem
uderzeniowym odpowiadajcym bezporednio przed sekretarzem obrony i prezydentem, a nie
przed jakim generaem z czterema gwiazdkami, ktry przede wszystkim dba o wasne
poletko. Mogo sta si odpowiednikiem dziaajcego przy CIA Dyrektoriatu Operacyjnego,
nieobcionego zacofan wojskow biurokracj. Rumsfeld rozumowa, e jeli odda
do dyspozycji dowdcw odpowiednie rodki, a Delta Force i Navy SEALs Team Six
powiksz swoje szeregi oraz kupi potrzebny sprzt do prowadzenia duszych operacji
zamorskich, bdzie mg wysa te oddziay dosownie wszdzie.
Czy to w ogle byo legalne? Kongres od zawsze stara si ograniczy wysyanie
wojska na tereny poza stref dziaa wojennych. Wynikao to w pewnej mierze z obawy,
e amerykascy onierze pojmani za lini frontu mogliby zosta potraktowani jak szpiedzy
i wwczas nie miayby zastosowania postanowienia konwencji genewskiej. Za to prezydent
moe posa CIA, gdziekolwiek zechce[11]. Jeli oficer Agencji zostaby zapany
na szpiegowaniu w obcym pastwie, amerykaski rzd moe zaprzeczy, jakoby posiada
jakkolwiek wiedz na temat jego dziaa, i pozwoli mu zgni w wizieniu.
Po wybuchu afery Iran-contras w latach osiemdziesitych Kongres prbowa narzuci
dodatkowe restrykcje odnonie tajnych misji. Ustawa o autoryzacji dziaa wywiadowczych
z 1991 roku wymagaa przedstawienia podpisanego przez prezydenta rozporzdzenia,
w ktrym miaa zosta wyuszczona zasadno przeprowadzenia tajnej operacji. Biay Dom
mia te obowizek poinformowania senackiej komisji do spraw wywiadu o przekazaniu
rozporzdzenia w rce CIA. By tam jednak pewien kruczek: ustawa zwalniaa Pentagon
z obowizku przeprowadzania caego mczcego procesu - pod warunkiem e tajne operacje
mieciy si w ramach konwencjonalnych dziaa wojskowych.
Tyle e prawo nie podawao jednoznacznej definicji konwencjonalnych dziaa

wojskowych - po czci dlatego, e Biay Dom za czasw Georgea H. Busha wraz

z Pentagonem lobbowa w Kongresie za uyciem nieprecyzyjnego jzyka. Ustalono
ostatecznie,

e chodzi

o wszelkie

akcje

prowadzone

przez

wojsko

i powizane

ze zwalczaniem obecnego oraz spodziewanego zagroenia. Innymi sowy, eby

usprawiedliwi wysanie oddziaw do jakiegokolwiek kraju wiata, Pentagon musia tylko
udowodni, e Stany Zjednoczone prowadz na terenie danego pastwa wojn. Lub
e wybuchnie ona w niedalekiej przyszoci.
O tajemniczych i nieprecyzyjnych zapisach prawnych niewiele dyskutowano przez
nastpn dekad. A do atakw z 11 wrzenia, kiedy to Kongres da prezydentowi Georgowi
W. Bushowi praktycznie woln rk w prowadzeniu wojen. Wedug ustawy o zezwoleniu
na uycie si zbrojnych (AUMF) Stany Zjednoczone nie byy w stanie wojny z adnym
konkretnym pastwem, ale prowadziy wojn w kadym kraju, gdzie dziaaa Al-Kaida. Dao
to Rumsfeldowi upragnion moliwo prowadzenia wojny globalnej.
Mimo wszystko sekretarz obrony potrzebowa czasu, eby w peni wykorzysta nowo
zdobyt moc. Po wygnaniu talibw z Kabulu pod koniec 2001 roku szefowie Pentagonu
niemal natychmiast zaczli planowa inwazj na Irak. Nie liczc bezpiecznych przystani
Al-Kaidy, takich jak Pakistan, wojsko miao problem z okreleniem miejsca, gdzie naleaoby
rozpocz polowanie. Zwyczajowe dziaanie antyterrorystyczne opierao si na zasadzie
znale, naprawi, wykoczy. Po latach Rumsfeld przyzna: - Umielimy wykacza, ale
nie potrafilimy niczego naprawi.
Rumsfeld i jego ekipa w pierwszej poowie 2003 roku czuli si niezwykle pewnie.
Inwazja na Irak wydawaa si, przynajmniej na pocztku, pokrywa z wizj sekretarza obrony
na temat sposobw prowadzenia wojny nowego typu. Marsz na Bagdad trwa zaledwie
miesic i przeprowadzono go, majc do dyspozycji stosunkowo niewielk armi - testowano
strategi Rumsfelda, wedug ktrej tylko postp technologiczny w poczeniu z odpowiedni
taktyk przedkadajc szybko nad si moe da zwycistwo w nowoczesnej wojnie.
Sceptycyzm co do moliwoci wywiadowczych CIA popchn go, na rok przed rozpoczciem
inwazji - do stworzenia jeszcze jednej komrki wewntrz Pentagonu - nadzorowanej przez
podsekretarza obrony do spraw politycznych Douglasa J. Feitha. Miaa si zaj selekcj
informacji. Szczeglnie chodzio o dowody, e Saddam Husajn trzyma z islamskimi
terrorystami.
Kiedy amerykaskie wojska dotary do Bagdadu, wielu ludzi Rumsfelda byo
przekonanych, e znalezienie zwizku pomidzy Saddamem a Osam ben Ladenem to tylko
kwestia czasu i e do ich rk trafi co, co usprawiedliwi inwazj, cho post factum. Jednak nic

takiego si nie wydarzyo, a wnioski wycignite przez szpiegw Rumsfelda zostay

zdyskredytowane.
Po obaleniu Saddama amerykaska administracja nie moga si zdecydowa, czy
nastpnym celem przyjtej przez Busha strategii przemiany reimu powinna by Syria. Ale
Rumsfeld i tak coraz mielej planowa kolejne operacje specjalne. Robert Andrews opuci
Pentagon, a sekretarz obrony zastpi go Thomasem OConnellem, innym weteranem tajnych
wojen w Wietnamie i byym dowdc Szarego lisa.
OConnell trafi do Wietnamu w 1970 roku jako doradca wojskowy. Pracowa przy
programie Feniks, prowadzonej przez CIA kontrowersyjnej kampanii, ktra moga
odwrci bieg wojny. Jej celem byo pojmanie i zlikwidowanie dowdcw Wietkongu. Spor
cz dorosego ycia spdzi w wiecie misji specjalnych. By najlepszym oficerem wywiadu
JSOC, kiedy kongresmen Dick Cheney w 1986 roku odwiedzi jego dowdztwo.
Rozmowa kwalifikacyjna z Rumsfeldem posza OConnellowi doskonale, bowiem
jego zdanie co do tego, jak rol powinien odgrywa Pentagon w tajnych operacjach, byo
dokadnie takie, jakiego oczekiwa sekretarz obrony.
- Dlaczego w czasie gdy prowadzimy wojn, musz oddawa swoich ludzi pod
rozkazy CIA? - pyta Rumsfeld podczas spotkania.
- Nie musi pan - odpar szybko OConnell. - Ma pan do wadzy, eby wysa
amerykaskie wojsko, gdziekolwiek pan tylko zechce.
Kongres da Pentagonowi nie tylko narzdzia potrzebne do rozptania globalnego
konfliktu. Da rwnie plenipotencje do prowadzenia dziaa wywiadowczych oraz
planowania zamachw. Rumsfeld nie powinien zwleka z ich wykorzystaniem - uwaa
OConnell. Dostrzeg pewne podobiestwo midzy sytuacj po 11 wrzenia i wojn
wietnamsk, gdy prezydent Nixon rozpocz w tajemnicy bombardowania Kambody
i Laosu, gdy wierzy, e w tych krajach ukrywaj si wrogowie Stanw Zjednoczonych.
Rnica jednak, jak uwaa OConnell, polegaa na tym, e Rumsfeld cieszy si wikszym
zaufaniem spoecznym ni Nixon. I mia wiksz wadz, bowiem Kongres udzieli
Pentagonowi bogosawiestwa, zezwalajc na wysanie amerykaskich onierzy wszdzie
tam, gdzie ukrywaj si ludzie Al-Kaidy.
Rumsfeld szuka jednoczenie sojusznikw w swojej wojence z CIA. Zdecydowa si
na skonsolidowanie wszystkich wojskowych - czsto prowadzonych niestarannie - operacji
wywiadowczych. Miao nimi zarzdza jedno biuro. Pierwszym podsekretarzem obrony
do spraw wywiadu mianowa lojalnego mu Stephena Cambonea, co ebski i kliwy
Cambone wykorzysta do rozcignicia kontroli nad wszystkimi szpiegowskimi inicjatywami

Pentagonu. Rumsfeld zmieni rwnie zasady obejmowania cywilnych stanowisk

w Pentagonie na wypadek swojej mierci lub ubezwasnowolnienia - to samo dotyczyo jego
zastpcy. Szef wywiadu Cambone zosta nastpny w kolejce. Dosta nawet biuro drzwi
w drzwi z Rumsfeldem.
Rumsfeld zastpc Cambonea mianowa z kolei generaa Williama Jerryego
Boykina, weterana Delta Force, ktry uczestniczy w nieudanej operacji odbicia
amerykaskich zakadnikw w Iranie. Boykin by wieo nawrconym chrzecijaninem, ktry
z dum obnosi si ze swoj religijnoci. Zdarzao mu si mwi o wojnie z islamskimi
terrorystami za pomoc cytatw z Biblii. Czsto nazywa j walk z szatanem. Zdarzyo mu
si te powiedzie, e jedna z akcji w Somalii na pocztku lat dziewidziesitych musiaa si
skoczy sukcesem, gdy jego Bg jest prawdziwym Bogiem, a ten somalijski jedynie
bokiem.
Boykin by gotw wykorzystywa moliwoci oddziaw specjalnych do maksimum,
nawet na granicy prawa. Od czasu kryzysu w Bejrucie w latach osiemdziesitych irytowao
go, e biurokraci zbyt bojaliwie podchodz do grup typu Delta Force. Tak jak w przypadku
OConnella podczas rozmowy kwalifikacyjnej Rumsfeld zarzuci Boykina pytaniami
o granice kompetencji sekretarza obrony w kwestii wysyania komandosw poza tereny
objte dziaaniami wojennymi. Boykin odpowiedzia podobnie jak OConnell: jeli istnieje
taka moliwo, trzeba z niej korzysta, a nie czeka na polecenia z CIA.
Rumsfeld ze zdwojon si kontynuowa budow imperium zajmujcego si
niekonwencjonalnymi dziaaniami wojennymi. Zachciy go wydarzenia z lata 2004 roku,
kiedy to komisja zajmujca si okolicznociami zamachw 11 wrzenia zasugerowaa
w swoim ostatecznym raporcie, e CIA powinna zosta pozbawiona wszystkich funkcji
wojskowych, a tylko Pentagon powinien zajmowa si tajnymi operacjami. Komisja ostro
skrytykowaa Agencj za jej nieudolne prby zlikwidowania Osamy ben Ladena i uznaa
tajne operacje CIA za bardzo chaotyczne. Rekomendowano, aby Agencja z wiksz
starannoci zbieraa informacje i nie polegaa w tak duym stopniu na zagranicznych
wywiadach. Powinna te poprawi swoje metody analizowania danych wywiadowczych oraz
zaj si niemilitarnymi tajnymi operacjami takimi jak kampanie propagandowe. Tajne
misje i akcje z uyciem dronw - uznaa komisja - to robota dla Pentagonu.
Bez rnicy, czy mwimy o kosztach finansowych, czy ludzkich, Stany Zjednoczone
nie mog sobie pozwoli na utrzymywanie dwch osobnych struktur odpowiedzialnych
za tajne operacje, odpalanie sterowanych pociskw z samolotw oraz sekretne szkolenia
obcych oddziaw wojskowych i paramilitarnych, stwierdzia komisja w raporcie z lipca

2004 roku.
Tak myla rwnie Rumsfeld. Par dni po ogoszeniu raportu poprosi Toma
OConnella o zdobycie szczegowych informacji na temat dokumentu komisji. Po rozmowie
z Johnem Lehmanem, byym sekretarzem marynarki wojennej i czonkiem komisji do spraw
11 wrzenia, OConnell powiadomi Rumsfelda, e ocenia ona podejcie CIA do operacji
specjalnych jako niedbae. OConnell napisa w memorandum skierowanym do Rumsfelda,
e Lehman powiedzia mu take o zaskoczeniu komisji niechci CIA do przedsiwzicia
ryzykownych dziaa i oporem przed naciniciem cyngla nawet w sprzyjajcych
okolicznociach. Najwikszym problemem, zdradzi OConnellowi Lehman, bya sytuacja,
w ktrej

Pentagon

dysponuje

rodkami

do przeprowadzenia

operacji

polegajcych

na pochwyceniu i wyeliminowaniu celu, lecz tylko CIA ma prawo, eby takie akcje planowa
i realizowa.
Rumsfeld postawi Cambonea na czele ekipy, ktra miaa ustali, czy postanowienia
raportu uda si wcieli w ycie. Wkrtce Cambone zacz dry gbiej i zadawa pytania
o to, czy udaoby si zminimalizowa liczb prowadzonych przez Agencj akcji. Pod koniec
wrzenia 2004 roku Cambone napisa do Rumsfelda, e nie jest przekonany, czy CIA w ogle
powinna zajmowa si jakimikolwiek tajnymi operacjami. Zwaszcza takimi, ktre mogy
by postrzegane jako dziaalno niczym si nie rnica od akcji prowadzonej przez
Gwne Dowdztwo Wojskowe. Innymi sowy sugerowa, e Pentagon powinien przej
wszystkie czarne misje. CIA trzymaa jednak ap i na komrce analitycznej, i na tajnych
operacjach, co byo problematyczn kwesti, bowiem - mwic najprociej - Agencja sama
oceniaa swoj prac.
By moe dziaania Pentagonu miay suy jego wasnym interesom, ale zahaczay
take o powaniejsz kwesti: czy CIA kierujca kampani przeciwko Al-Kaidzie bdzie
w stanie dostarczy wiarygodne i bezstronne raporty o faktycznych efektach owej kampanii?
Z tym pytaniem zderz si lata pniej ludzie Obamy, kiedy Agencja rozpta w Pakistanie
wojn z uyciem dronw.
Zarwno Rumsfeld, jak i dyrektor CIA Porter Goss mwili prezydentowi Bushowi,
e Pentagon nie musi wydziera Agencji tajnych operacji. Rumsfeld przekona si, e i tak
mg robi to, co chcia - nawet jeli rwnolegle podobne dziaania podejmowaa CIA. Robi
to pod paszczykiem konwencjonalnych dziaa wojennych. Goss za po cichu lobbowa
za CIA, starajc si chroni swj teren, namawia oficjeli z Biaego Domu, by nawet nie
rozwaali wprowadzenia w ycie zapisw z raportu komisji do spraw 11 wrzenia. By to
rzadki i krtkotrway moment, kiedy Pentagon i CIA miay wsplny cel. Lecz zawieszenie

broni w adnym razie nie koczyo konfliktu midzy nimi.

Niewielkie grupki agentw JSOC wysano w 2004 roku w rne zaktki globu, w tym
do Ameryki Poudniowej, Afryki i na rodkowy Wschd. Jedna z grup poleciaa nawet
do Francji, gdzie miaa zebra informacje o tamtejszych grupach islamskich radykaw. Inna
druyna musiaa w popiechu opuci Paragwaj, kiedy jeden ze szpiegw Rumsfelda sign
po bro w trakcie bjki w barze. Jak powiedzia kto z Pentagonu, kto pomaga nadzorowa
program: Nie wyjdzie nam to na dobre, jeli oni wszyscy bd biega po wiecie i zgrywa
Jamesa Bonda.
Niektre grupy - nadano im niewinnie brzmic nazw Wojskowy Zesp Doradczy stacjonoway w amerykaskich ambasadach. Inne przenikay na teren obcych pastw
i rozpoczynay szpiegowskie misje bez powiadamiania ambasadora lub szefa lokalnej
placwki CIA. Skoro teraz cay wiat by stref wojny, Pentagon uzna, e druyny
odpowiadajce za operacje specjalne podlegaj dowdcom wojskowym, a nie ambasadorom.
Pewnego popoudnia Edward W. Gnehm, amerykaski ambasador w Jordanii, siedzia
w swoim gabinecie, kiedy stan przed nim attach wojskowy i pooy na biurku kartk. Bya
to wiadomo z Pentagonu wysana bezporednio do attach i przeznaczona tylko dla jego
oczu. Informowaa o wojskowej grupie wywiadowczej, ktra wkrtce wylduje w Jordanii
i zacznie zbiera dane o sytuacji panujcego tam reimu. Pod adnym pozorem, przestrzegaa
notatka, o dziaaniach Pentagonu nie moe dowiedzie si ani ambasador, ani szef miejscowej
sekcji CIA.
Attach i ambasador oczywicie zignorowali ostrzeenie. Gnehm zadzwoni do szefa
sekcji CIA, ktry, jak wspomina ambasador, straci nad sob panowanie.

To wojna polityczna. Wymaga ona orientacji w rnych sposobach zabijania.

Najlepsz broni jest n, lecz obawiam si, e nie moemy go uy. Najgorszym
rozwizaniem jest samolot
podpukownik John Paul Vann, amerykaski oficer w Wietnamie

Jest listopad 2002 roku. Oficerowie zgromadzeni w pokoju operacyjnym Centrum

Antyterrorystycznego CIA ogldaj na ekranie podskakujc na wybojach pustynnej drogi
toyot land cruiser. Mknie ona przez jemesk prowincj Marib, legendarne miejsce narodzin
krlowej Saby. Dla szeciu stoczonych wewntrz przykurzonego auta osb podr nie jest
komfortowa, ale jadc w ten sposb, nie wzbudzaj podejrze lokalnej policji ani onierzy.
Lecy na tylnym siedzeniu telefon komrkowy zdradza pozycj najbardziej poszukiwanego
czowieka w Jemenie. Nazywa si Kaed Salim Sinan al-Harethi. Nad samochodem ju unosi
si nalecy do CIA uzbrojony dron Predator.
Amerykanie ustalili, e al-Harethi by jednym z architektw planu wysadzenia
w powietrze niszczyciela USS Cole w 2000 roku, kiedy zawin on do portu w Adenie,
by uzupeni paliwo. W ataku zgino siedemnastu marynarzy.
Kiedy amerykaski oddzia do zada specjalnych wyldowa w Jemenie wiosn 2002
roku, jego priorytetem byo wanie polowanie na al-Harethiego, weterana z wojny
w Afganistanie - tej ze Zwizkiem Radzieckim - ktry potem latami ukrywa si przed tajn
policj w Zjednoczonych Emiratach Arabskich oraz pretorianami jemeskiego prezydenta
Alego Abdallaha Salaha. Osama ben Laden wysa al-Harethiego do Jemenu w 2000 roku,
eby zaplanowa zamach na USS Cole oraz zorganizowa obozy treningowe Al-Kaidy.
Kilkakrotnie al-Harethi zawstydza prezydenta Salaha, wymykajc si jego ludziom z rk.
Salah by nieprzewidywalny. W rozptanej przez ekip Busha wojnie z terrorem
dojrza okazj do sprzymierzenia si ze Stanami Zjednoczonymi. Ale nie zamierza pozwoli
Ameryce na rozpoczcie tajnych operacji na terenie swojego pastwa bez zadouczynienia.
Dwa miesice po atakach z 11 wrzenia, po serii spotka z prezydentem Bushem,
Rumsfeldem i dyrektorem CIA Georgeem Tenetem, Salahowi udao si wycisn czterysta
milionw

dolarw.

Za te

pienidze

udzieli

bogosawiestwa

niewielkiej

grupie

amerykaskich onierzy, ktra przybya do Jemenu. Zastrzeg jednak, e bd oni mogli

otworzy ogie tylko w samoobronie.
Bez informowania Salaha Pentagon wysa do Jemenu wraz z komandosami take

ludzi

z Szarego

lisa,

wojskowej

jednostki

szpiegowskiej

specjalizujcej

si

w przechwytywaniu informacji. Za to stosunkowo atwo uzyska zgod prezydenta na uycie

predatorw. Ambasador Edmund Hull wiosn 2002 roku poprosi o spotkanie z jemeskim
prezydentem, eby przekona go do uycia dronw w jego kraju. Hull zdy ju pozna
Salaha na tyle dobrze, e by wiadom waha jego nastroju. Wiedzia te, co powinien
powiedzie, by postawi na swoim. Oficerowie CIA, ktrzy przybyli z Langley par dni
wczeniej, przywieli ze sob laptop z animowan sekwencj wideo wyjaniajc dziaanie
dronw. Wida byo na niej rwnie rakiety Hellfire trafiajce w samochody i ogrodzone
kompleksy. Salah umiecha si, ogldajc prezentacj, i wydawa si dumny z tego, e Jemen
bdzie pierwszym pastwem - prcz Afganistanu - gdzie CIA skorzysta z predatora.
Ale Amerykanie wci jeszcze nie odszukali al-Harethiego, ktry unika namierzenia,
korzystajc

z piciu

rnych

telefonw

komrkowych.

Ludzie

z Szarego

lisa

zidentyfikowali cz z nich, ale al-Harethi korzysta z komrek bardzo oszczdnie. A 4

listopada co si wreszcie zapao w zarzucon przez szpiegw sie.
Telefon lecy w land cruiserze wysya swj sygna, a ludzie z Szarego lisa posali
piln wiadomo analitykom z Agencji Bezpieczestwa Narodowego (NSA) do ich kwatery
w Fort Meade w stanie Maryland. Niezalenie od tych dziaa CIA przygotowaa i uzbroia
predatora w bazie w Dibuti, po drugiej stronie Morza Czerwonego. Kiedy ju dron zaj
pozycj nad toyot, analityk z Fort Meade zidentyfikowa gos al-Harethiego, ktry wydawa
komendy kierowcy. Majc potwierdzenie, e to wanie on, CIA dostaa pozwolenie
na odpalenie pocisku w stron samochodu. Predator wystrzeli rakiet. Trafia bezbdnie.
Zniszczya samochd, zabijajc wszystkich pasaerw i kierowc. Ciao Kaeda Salima Sinana
al-Harethiego

zostao

zidentyfikowane

po charakterystycznym

znamieniu

na nodze

znalezionej pord szcztkw wraku.

Rzd prezydenta Salaha szybko wymyli bajeczk o tym, e w samochodzie wybuch
kanister z benzyn. Za Centrum Antyterrorystyczne dostrzego wag tej chwili - po raz
pierwszy od 11 wrzenia CIA przeprowadzia zakoczony czyj mierci atak poza stref
wojny. Korzystajc z kompetencji, ktre prezydent Bush nada Agencji we wrzeniu 2011
roku, tajni agenci zbierali informacje o ruchach al-Harethiego, a potem ze stoickim spokojem
wpakowali w jego auto rakiet przeciwczogow.
Do tej pory wielu czonkw Agencji zdyo ju zapomnie, e CIA tak naprawd
nigdy nie chciaa uzbrojonego drona - uznawano go wczeniej za niezbyt eleganckie
narzdzie do zabijania. Niektrzy agenci wrcz cieszyli si, e ju dawno temu zerwano
z zabijaniem i zamachami. Nieco ponad p roku przed akcj w Jemenie pord szpiegw

nadal trwaa debata, czy korzystanie z dronw do eliminacji terrorystw jest moralne. Charles
E. Allen, wieloletni analityk CIA i zagorzay ordownik predatora, opisa potem przebieg tych
dyskusji jako krwaw jatk.
Oficerowie

z pokolenia

Rossa

Newlanda,

ktrzy doczyli

do Agencji

ju

po ogoszeniu raportu komisji Churcha i zakazie wydanym przez prezydenta Forda, pod
koniec lat dziewidziesitych wanie wspili si na szczyty hierarchii. Dojcie do wadzy tej
nowej generacji miao bezporedni wpyw na tajne operacje CIA. Paramilitarna ga Agencji
zaczynaa usycha, co byo wyrazem antypatii nowych w stosunku do dawnych wojen
Agencji. CIA podzielia nawet decyzja co do susznoci zabicia Osamy ben Ladena. Jeden
z byych szefw Centrum Antyterrorystycznego powiedzia pniej komisji zajmujcej si 11
wrzenia, e gdyby przed 2001 rokiem otrzyma rozkaz wpakowania ben Ladenowi kulki,
po prostu by odmwi.
- Stanowisko CIA brzmiao: Nie chcemy zajmowa si tajnymi operacjami, a jeli ju
do nich dojdzie, maj zosta przeprowadzone czysto i pynnie. Nie chcemy by zamieszani
w zabijanie ludzi na zlecenie. Nie robimy takich rzeczy. Nie jestemy Mosadem - mwi
Richard Clarke, ktry zarwno za kadencji Clintona, jak i Busha odpowiada w Biaym Domu
za kwestie zwizane z antyterroryzmem.
Jeszcze przed 2000 rokiem, kiedy to Newland wycofa si z tajnych operacji w terenie
i przyj wysokie stanowisko w Langley (by oficerem cznikowym midzy CIA
i Pentagonem), i oczywicie przed zamachami 11 wrzenia, ben Laden zdy ju
wielokrotnie udowodni, e moe uderzy w kadym miejscu i w kadej chwili - poczynajc
od wysadzenia

amerykaskich

ambasad

w Kenii

i Tanzanii

w 1998

roku

po atak

na niszczyciel Cole w Jemenie dwa lata pniej. Administracja Clintona nie miaa jednak
zbyt wielu pomysw ani gdzie moe ukrywa si przywdca Al-Kaidy, ani jak go
zlikwidowa, zanim przeniesie si w inne miejsce.
W centrum operacyjnym Biaego Domu trway niekoczce si debaty na temat ben
Ladena, ktre przeksztaciy si w kuriozalne seminaria, czy przypadkiem wybierajc ten czy
inny sposb jego umiercenia nie dojdzie do naruszenia ustawy z 1976 roku. Clarke pamita
jedno ze spotka z doradc do spraw bezpieczestwa narodowego Sandym Bergerem,
podczas ktrego jego rozmwca wciek si na jaowo gadek w Biaym Domu.
- Berger o mao co nie pad na zawa. Sta spocony, czerwony na twarzy i dar si
wniebogosy: Czyli nie przeszkadza wam, panowie, jeli Bill Clinton zaatwi ben Ladena
pociskiem Tomahawk, tak? Ale jeli wystrzeli mu midzy oczy pociskiem 7,62 milimetra, to
ju bdzie le? Moecie mi wytumaczy, czym rni si mier zadana tomahawkiem

od zadanej z karabinu M16? - opowiada Clarke.

Prezydent Clinton nie by zadowolony z tego, e ma niewielkie pole manewru. Wiesz co - powiedzia do przewodniczcego Poczonego Kolegium Szefw Sztabw
generaa Hugh Sheltona. - Al-Kaida narobiaby w majty, gdyby nagle jej ludzie zobaczyli
brygad ubranych na czarno ninja, ktrzy wyskakuj ze migowcw w rodku ich obozu.
Nie majc jednak w zanadrzu wojownikw ninja, Pentagon zgodzi si na posanie
dwch okrtw podwodnych na Morze Arabskie, skd mona byo bez problemu odpali
na teren Afganistanu pociski samosterujce typu Tomahawk. Bez wieych informacji
na temat miejsca pobytu ben Ladena okrty te byy jednak bezuyteczne i wysi rang
admiraowie optowali za przeniesieniem ich w inny rejon.
CIA miaa wprawdzie informatora wrd talibw, ktry karmi informacjami
amerykaskich szpiegw, lecz przychodzce w ten sposb wieci miay ju co najmniej
dwadziecia cztery godziny, co uniemoliwiao zdobycie zgody Biaego Domu na atak
rakietowy na terytorium Afganistanu. Szukajc nowych pomysw, tajni agenci spotkali si
z amerykaskimi przedsibiorcami z brany obronnej w sprawie budowy specjalnych obudw
kamer, ktre mona by doczepi do balonw na gorce powietrze i robi za ich pomoc
zdjcia Afganistanu z dziewiciu tysicy metrw. Jednak porzucono ten pomys, kiedy
okazao si, e mogo to doprowadzi do rozptania afery dyplomatycznej. Taki balon
mgby atwo zosta zniesiony z kursu o setki kilometrw przez podmuchy wiatru znad
Hindukuszu i dolecie a do Chin - moe nawet nad reaktor jdrowy.
Clarke mia do chodne relacje z Georgeem Tenetem oraz Jamesem Pavittem,
szefem Dyrektoriatu Operacyjnego CIA. Zdecydowa wic, e nowych pomysw poszuka
z dala od nich. Wezwa do siebie starszego analityka Charlesa E. Allena, ktry pracowa
w Agencji od czterdziestu lat i by ju dobrze po szedziesitce. Bystry, zawzity i lubicy
pogrywa z przeoonymi Allen nosi blizny z poprzednich star. Chociaby afery
Iran-contras, ktra zadaa cios jego karierze. Sta si jednak legend dla zatrudnionych w CIA
analitykw, bowiem jako jedyny przewidzia atak Saddama Husajna na Kuwejt. Clarke
poprosi Allena o niezalen analiz, jak naley prowadzi dziaalno szpiegowsk
w Afganistanie.
Allen wybra si po inspiracj do Departamentu Obrony, gdzie spotka si
z pracujcymi dla Pentagonu oficerami z Poczonego Kolegium Szefw Sztabw. Obgadali
nawet najbardziej nacigane pomysy, takie jak umieszczenie gigantycznego teleskopu
na szczycie grskim i wymierzenie go w dziaajcy pod okiem ben Ladena obz treningowy
Derunta niedaleko Dalalabadu, gdzie Al-Kaida eksperymentowaa z broni chemiczn. Byo

jednak bardziej realistyczne rozwizanie - Allenowi opowiedziano o serii tajnych testw,

ktre prowadziy Siy Powietrzne USA. Dowodziy one, e moliwe byoby, a przynajmniej
tak twierdzili oficerowie Pentagonu, odnalezienie ben Ladena CIA za pomoc bezzaogowego
drona.
MQ-1 Predator by ju wwczas dobrze znany ekipie zwariowanych na punkcie
nowinek technicznych inynierw wojskowych i analitykw wywiadowczych pracujcych
nad eksperymentalnymi prototypami nowoczesnych urzdze szpiegowskich. Predator
sprawdzi si podczas dziaa na Bakanach, gdzie obserwowa ruchy serbskich wojsk
i lokalizowa przywdcw boniackich Serbw. Operatorzy dronw obsugiwali maszyny
z hangaru znajdujcego si w Albanii - CIA wynaja go w zamian za dwie ciarwki
wypenione wenianymi kocami. Transmisja z drona docieraa do gabinetu dyrektora CIA
R. Jamesa Woolseya Jr. Woolsey, by mc sfinansowa projekt, pozyska pewn kwot
od Charliego Wilsona, niewylewajcego za konierz kongresmena z Teksasu, ktry ju
w latach osiemdziesitych dokonywa podobnych machlojek w celu pokrycia kosztw
prowadzonej przez CIA wojny w Afganistanie.
Grzyste Bakany uniemoliwiay sterowanie dronami z pomoc technologii linia
widzenia, dziki ktrej operator pilotuje bezzaogow maszyn za pomoc sygnau
wysyanego bezporednio do niej. W latach dziewidziesitych wojsko byo wic zmuszone
sterowa predatorami za porednictwem satelitw. Do dronw nie mona byo te montowa
broni. W dodatku dron wyglda jak patykowaty insekt i mia gony silnik, ktrego buczenie
przypominao dwik kosiarki. Jego stateczniki pionowe - w przeciwiestwie do wikszoci
samolotw - byy skierowane w d, a nie w gr, i kiedy jeden z popularnych magazynw
lotniczych opublikowa swj pierwszy artyku na temat predatora, zamieszczona fotografia
pokazywaa drona do gry nogami. Nawet jednak kilku oficerw Si Powietrznych, blisko
zwizanych z maczystowsk kultur pilotw, dostrzego potencja w lotach bezzaogowych
i stano murem za predatorami.
Allen zwrci si z pomysem do Richarda Clarkea. Uznali, e Tenet i Pavitt
opowiedz si przeciwko planom wykorzystania predatorw. Wstrzymali si wic
z informowaniem ich o moliwociach dronw a do czasu, gdy bd mieli gotowy plan
wysania predatora do Afganistanu. Bez konsultacji z Tenetem Clarke zwoa w Biaym
Domu spotkanie, na ktre zaprosi najwikszych ordownikw uycia dronw: Charliego
Allena, szefa Centrum Antyterrorystycznego Cofera Blacka i Richarda Blee, stojcego
na czele komrki antyterrorystycznej odpowiedzialnej za akcj polowania na ben Ladena.
Nadano jej kryptonim Alec Station.

Blee jako oficer prowadzcy suy w paru placwkach CIA w Afryce. Niedugo
po objciu dowdztwa nad Alec Station w 1999 roku poprowadzi swoj ekip
do afgaskiej Doliny Panczsziru, by ponownie nawiza kontakt CIA z Ahmadem Szahem
Masudem, legendarnym przywdc Sojuszu Pnocnego, ktrego zaledwie dwa dni przed
atakami z 11 wrzenia zabije Al-Kaida[12]. Blee mia gow na karku i dziaa prnie, czsto
jednak wpada w depresyjny nastrj, przez co niektrzy z kolegw uwaali go za odludka.
Mia opini niepokornego dziecka CIA - by synem szefa sowieckiej sekcji Agencji, ktry
wojowa

z legendarnym

ju

Jamesem

Angletonem,

stojcym

na czele

wydziau

antyterrorystycznego, o dowdztwo nad tajnymi operacjami wymierzonymi w ZSRR. David

Blee zwyciy i spenetrowa KGB, umieszczajc w nim w latach siedemdziesitych, i to
na wysokich stanowiskach, kilkudziesiciu szpiegw. Teraz jego syn znalaz si na froncie
kolejnej wojny CIA.
W 2000 roku, w okolicach weekendu, po ktrym nastpowa Memorial Day [to wito
weteranw i bohaterw amerykaskich wojen obchodzone jest zawsze w ostatni poniedziaek
maja - przyp. red.], doradca prezydenta Clintona do spraw bezpieczestwa Sandy Berger
uzna, e CIA stanowczo zbyt dugo zwleka z decyzj, co zrobi z predatorem. Zada
od Agencji natychmiastowej reakcji. Genera John Gordon, zastpca dyrektora CIA,
pospiesznie zwoa spotkanie w Langley, ktre szybko przeistoczyo si w awantur. Pavitt,
ktremu powiedziano wreszcie o moliwoci wykorzystania dronw, sprzeciwia si
szpiegowskim lotom w Afganistanie. - I niby gdzie zaoymy baz? - pyta. - A co, jeli
zostan zestrzelone?
Pavitt twierdzi, e CIA nie powinna mie wasnej jednostki powietrznej. Spotkanie,
jak mwi jeden z uczestnikw, zakoczyo si wielk ktni.
Po wszystkim Clarke wezwa Allena, by wytumaczy mu, dlaczego Pavitt sprzeciwia
si tej inicjatywie. Clarke uwaa, e obawy Pavitta s niedorzeczne. Wedug niego Agencja
nic nie ryzykowaa. - Jeli zestrzel predatora - powiedzia do Allena - pilot moe i
do domu i przelecie swoj on. Nic si nie stanie. Nie wezm jeca.
Kilka dni pniej rwnie Tenet usysza o predatorze. On te by sceptyczny. Do tego
nie podoba mu si pomys proszenia uzbeckiego prezydenta Islama Karimowa o pozwolenie
na wykorzystanie przez CIA starych sowieckich baz lotniczych tu przy granicy
z Afganistanem. Sam pomys, by Agencja zakadaa wojskow baz gdziekolwiek na wiecie,
wydawa si wwczas szalony. A do tego oprniby kompletnie fundusz CIA przeznaczony
na tajne operacje.
Do czerwca udao si jednak Clarkeowi przekona odpowiednie osoby i Biay Dom

zgodzi si na przeniesienie predatorw do bazy lotniczej Karsza-Chanabad w Uzbekistanie.

Oficerowie CIA stanli przed kolejnym problemem: jak uzyska odpowiedni przepustowo
cz, eby mc obsugiwa drony? Inynierowie Si Powietrznych zdyli opracowa sposb
na przeprowadzenie startu predatorw z odlegoci tysicy kilometrw za pomoc sygnau
odbitego od satelity i odbieranego przez naziemn stacj przekanikow w Niemczech.
Pozwolio to CIA na ulokowanie pilotw blisko domu, w specjalnie przystosowanej
ciarwce ustawionej na parkingu w Langley. Agencja nadal musiaa jednak korzysta
z pasm

nalecych

do komercyjnych

firm

zajmujcych

si

eksploatacj

satelitw

telekomunikacyjnych, co okazao si trudniejsze, ni przypuszczano. Praktycznie wszystkie

dostpne pasma zostay zajte przez koncerny medialne przygotowujce si do transmisji
z olimpiady w Sydney. Predatory zostay praktycznie uziemione. CIA gorczkowo
poszukiwaa wic firmy dysponujcej wolnym transponderem, ktra byaby skonna go
wynaj.
Loty szpiegowskie rozpoczy si we wrzeniu 2000 roku. Jesieni Agencja
przeprowadzia w Afganistanie kilkanacie misji z uyciem dronw. Jednak wkrtce zimowy
grski wiatr zacz narusza delikatn konstrukcj predatora, przez co kolejne loty okazay si
zbyt ryzykowne. Parokrotnie Clarke jedzi do Langley, eby oglda transmisje
w zaparkowanej ciarwce. - To nawet nie science fiction, to nieprawdopodobne - mwi.
Podczas jednego z lotw nad obozem ben Ladena nieopodal Kandaharu kamery drona
zauwayy wjedajcy na jego teren konwj ciarwek. Z jednej z nich wysiad wysoki
mczyzna w biaych szatach. Obraz by ziarnisty, lecz wszyscy zgromadzeni wok monitora
byli przekonani, e kamera wychwycia samego ben Ladena.
Analitycy CIA powiadomili Biay Dom i Pentagon, chcc uzyska pozwolenie
na wystrzelenie rakiet z okrtw podwodnych. Jednak oficjele z Rady Bezpieczestwa
Narodowego chcieli wiedzie, czy ben Laden zatrzyma si w obozie Tarnak Farms
przynajmniej przez nastpnych sze godzin. Tyle czasu zajoby zaatwienie zgody
na wystrzelenie pociskw oraz lot rakiet Tomahawk z Morza Arabskiego do poudniowego
Afganistanu. Agencja nie potrafia jednoznacznie odpowiedzie na to pytanie, wic Sandy
Berger i jego ludzie nie zezwolili na atak. CIA pozostay ju tylko dwie moliwoci:
przewidzie kolejne ruchy ben Ladena z dokadnoci do szeciu godzin albo znale bro,
ktra mogaby natychmiast dopa i zabi przywdc Al-Kaidy.
Zapasowe lotnisko si powietrznych w Indian Springs byo w tym czasie ma,
rozlatujc si baz na pustyni Nevada, ponad pidziesit kilometrw na pnocny zachd
od Las Vegas. Jedn z niezliczonych placwek wojskowych zbudowanych po II wojnie

wiatowej

i zapomnianych

przez

Pentagon.

Jeszcze

w latach

pidziesitych

i szedziesitych baz wykorzystywano przy podziemnych testach nuklearnych. Helikoptery

stacjonujce w Indian Springs od czasu do czasu latay nad nieczynne ju poligony atomowe
Mercury i Yucca Flats, eby sprawdzi, czy nie nastpi radioaktywny wyciek. Pniej, nie
liczc okresowych wicze eskadry reprezentacyjnej Thunderbirds, Indian Springs stao si
zapomnianym miejscem.
Baza miaa te pewien problem. Niebo nad ni pene byo ptakw, dlatego Siy
Powietrzne wprowadziy ograniczenia co do czstotliwoci startw maszyn z Indian Springs.
Obawiano si, e ptaki mog zosta wessane w silniki i tym samym spowodowa miertelne
wypadki. Indian Springs byo jednak perfekcyjn baz dla dronw, ktre latay niewiele
szybciej ni ptaki - zdecydowano wic, e to tam niewielka grupa pilotw testowych
przeistoczy predatora z owcy informacji w zabjc.
Budynki mieszkalne znajdujce si na terenie bazy wyburzono, poniewa ciany
bungaloww wypenione byy azbestem. Ekipa obsugujca drony kadego ranka udawaa si
wic z domw wynajtych na przedmieciach Las Vegas do Indian Springs, gdzie
kwaterowaa we wntrzu opuszczonego kocioa. Curt Hawes, jeden z operatorw predatora,
ktry przebywa w bazie w 2000 i 2001 roku, wspomina, e jego grupa wiedziaa co nieco
o przyczynach przyspieszenia testw dronw (naciski CIA, ktra chciaa wykorzysta
maszyny w polowaniu na ben Ladena), ale szczegy waszyngtoskich debat prowadzonych
na temat zasad misji z udziaem bezzaogowych samolotw byy trzymane z dala od nich.
Pienidze przeznaczone na sfinansowanie programu zostay przepuszczone przez
biuro Si Powietrznych zwane Due safari. To tajna sekcja z siedzib w bazie lotniczej
Wright-Peterson w Dayton w stanie Ohio, ktra odpowiadaa za rozwj wojskowych
programw wywiadowczych. Due safari miao przebi si przez biurokracj Pentagonu,
by nowa bro szybciej ni zwykle trafiaa ze stow krelarskich do fabryk. Oznaczao to
czasem, e bya ju w uyciu, zanim jej twrcy uznali j za w peni gotow. Tak byo
chociaby w 2000 roku z pierwszymi modelami predatorw, ktrych niechlujny panel
sterowania niektrym pilotom przypomina pokraczn zabawk zwan Mr. Potato, Pan
Ziemniak. Jedn z wad konstrukcyjnych predatorw byo umieszczenie przycisku
wyczajcego silnik drona zaledwie par centymetrw od guzika sucego do odpalenia
rakiet Hellfire - kady bd mg mie miertelne konsekwencje.
Jednake wikszy problem stanowi fakt, e nikt nie mia pewnoci, co stanie si
z samym dronem w momencie wystrzelenia pocisku. Czy konstrukcja wytrzyma? Czy
skrzyda predatora nie oderw si w trakcie lotu? eby znale odpowiedzi na te pytania,

w styczniu 2001 roku przeprowadzono testy w China Lake w Kalifornii. Trzy dni
po zaprzysieniu prezydenta Busha inynierowie Si Powietrznych przykuli predatora
acuchem do betonowej platformy znajdujcej si na szczycie niewielkiego wzgrza
i odpalili z drona rakiet Hellfire. Pocisk uderzy w wyznaczony cel, za predator wyszed
z tej operacji bez szwanku. Mona byo rozpocz loty w terenie.
16 lutego 2001 roku, kilka godzin przed witem, Curt Hawes opuci kwater
dowodzenia w kociele w Indian Springs i pojecha ponad trzydzieci kilometrw w gb
pustyni. Noc, siedzc w swojej sypialni w Las Vegas, przejrza raz jeszcze list komend,
ktr mia w pamici. Z zamknitymi oczyma wyobraa sobie ruchy swoich doni
i w mylach sterowa predatorem za pomoc specjalnego drka, a potem wystrzeli rakiet.
By moe po raz pierwszy w historii amerykaskiego lotnictwa napicie zwizane
z przeomowym testem nie miao nic wsplnego z obawami o ycie pilota. Sytuacja Curta
Hawesa bya zupenie inna ni, dajmy na to, Chucka Yegera, ktry w latach czterdziestych,
wcinity w kokpit samolotu Bell X-1, mg tylko ywi nadziej, e nie bdzie jednym
z tych miakw, ktrzy stracili ycie, prbujc pokona barier dwiku. Hawes nic nie
ryzykowa, ale moment wanie dlatego by wyjtkowy: Stany Zjednoczone pracoway nad
now broni, dziki ktrej nie musiay wysya onierzy na front.
Test zaplanowano na wczesny ranek, kiedy pustynny wiatr by najsabszy. Niedugo
po wschodzie soca Hawes przej kontrol nad predatorem, ktry wystartowa z Indian
Springs. Powoli wznis maszyn na szeset metrw - bya to granica wysokoci, z ktrej
moga zosta wystrzelona rakieta Hellfire. Z pomoc wizki laserowej namierzy cel przeznaczony do zniszczenia czog - po czym nacisn guzik i odpali pocisk.
Jedyne, co pamita Hawes, to cisza. By pilotem, ale siedzia w odlegoci wielu
kilometrw od swojego samolotu. Nie sysza dwiku silnika rakiety Hellfire, nie czu siy
odrzutu. Ekran jego monitora zamigota od temperatury, ktr emanowa pocisk, i Hawes
patrzy, jak rakieta poda w kierunku czogu. A potem trafia w cel.
Inynierowie zdecydowali, e nie uzbroj pocisku w gowic, wic eksplozji nie byo.
lepak uderzy w wieyczk czogu pitnacie centymetrw na prawo od jej rodka, obrci j
o trzydzieci stopni i wgnit pancerz. Test okrzyknito sukcesem. Zakoczy si przed
sidm rano i druyna odpowiedzialna za predatora spotkaa si na uroczystym niadaniu
w maym kasynie przylegajcym do bazy Indian Springs.
Dowdcy Si Powietrznych byli oszoomieni i na czas drugiego testu, ktry mia
odby si pi dni pniej, skrzyknli kilku innych generaw. Mieli oni obejrze
w Pentagonie bezporedni transmisj wystrzelenia pocisku Hellfire z Nevady. Tym razem

Curt Hawes kierowa predatorem, korzystajc z satelity, co powodowao dwusekundowe

opnienie pomidzy ruchem drka sterowniczego a faktyczn reakcj samolotu. Byo wic
nieco trudniej ni za pierwszym razem, ale i tak rakieta Hellfire uderzya prosto w cel.
Uzbrojona tym razem w gowic, eksplodowaa, wzbijajc w poranne niebo jzyki ognia.
Era zdalnie sterowanych wojen rozpocza si bez fajerwerkw. Siy Powietrzne
wyday jedynie komunikat prasowy i skoczyo si na niewielkim artykule w lokalnej gazecie
z Las Vegas. Kongresmen z Nevady zadzwoni do druyny predatora z gratulacjami, ale
inynierowie i piloci nie kryli rozczarowania, e ekipa CNN, ktra miaa filmowa test, nie
przyjechaa. Jednak oficjele z CIA prbowali utrzyma ca operacj w sekrecie. Byli
wciekli, e Siy Powietrzne zdecydoway si na komunikat prasowy. CNN nie dostaa
pozwolenia na wjazd do bazy.
Curt Hawes nie wiedzia o adnej z tych rzeczy. Sysza jedynie, e inne czynniki
interwenioway, by informacja o prbach z dronami nie przedostaa si do opinii publicznej.
Owe inne czynniki nie mogy za to zdecydowa si, co waciwie zrobi
z uzbrojonym dronem. Nawet po udanych prbach z rakietami szefowie CIA nadal nie byli
zgodni w sprawie wysania predatorw do Afganistanu w celu poszukiwania Osamy ben
Ladena. Pavitt, kierujcy w Agencji tajnymi operacjami, by jednoosobowym chrem greckim
opowiadajcym si twardo przeciwko dalszemu wdraaniu programu w ycie. Sam chcia
wyda swj czarny budet na powikszenie kadry oficerw prowadzcych, a nie na zakup
dronw. Na kadym spotkaniu zadawa pytanie, ktre dzisiaj - po atakach z 11 wrzenia, gdy
na rozmaite programy walki z terroryzmem poszy ju miliardy dolarw - moe wydawa si
nieco osobliwe: czy dwa miliony dolarw za kadego predatora pjd z konta CIA, czy moe
raczej Pentagonu?
Co wicej, wyrazi te nieco powaniejsze wtpliwoci, ktre podzielao rwnie
kilku czonkw personelu Teneta. Jakie konsekwencje niesie dla CIA powrt do planowania
i przeprowadzania zamachw? - Nie wolno lekceway zmian kulturowych, ktre niesie
ze sob licencja na zabijanie - powiedzia John McLaughlin, wwczas zastpca dyrektora
CIA. - Kiedy ludzie mwi mi, e to przecie nic wielkiego, pytam, czy kiedykolwiek zabili
czowieka. To jest naprawd powana sprawa. Zaczynasz wtedy naprawd inaczej myle
o rnych sprawach.
W dodatku Stany Zjednoczone zwyky ruga inne kraje dokadnie za to, nad czym
same debatoway i co ostatecznie zaczy robi. Kiedy rzd Izraela wybija przywdcw
palestyskiego Hamasu w 2000 i 2001 roku, podczas drugiej intifady, amerykaski
ambasador Martin Indyk mwi: - USA s przeciwne podobnym zamachom... To bezprawne

zabjstwo i nie moemy go wspiera.

George Tenet nie zaj jednoznacznego stanowiska i powtarza, e do wojska, a nie
CIA, naley pociganie za spust. Podczas kolejnej dyskusji, czy oficerowie CIA powinni
dosta pozwolenie na autoryzacj atakw predatora, zarwno Charles Allen, jak i Alvin
Buzzy Krongard (trzecia osoba pod wzgldem rangi w Agencji) zaproponowali, e sami
bd naciska odpowiedni przycisk. To rozsierdzio Teneta. Powiedzia potem komisji
do spraw 11 wrzenia, e skarci obydwu, informujc ich, e ani oni, ani on sam nie maj do
wadzy, by samodzielnie decydowa o wystrzeleniu pocisku Hellfire.
Genera John Campbell, ktry siedzia obok Teneta podczas wszystkich debat
na temat predatorw, czu si jak antropolog obserwujcy rytuay wojenne dziwnych
gatunkw. Spdzi ca karier w Siach Powietrznych i przenis si do Langley zeszego
lata, eby obj stanowisko dyrektora do spraw wsparcia militarnego. Campbell wicie
wierzy, e CIA powinna korzysta z dobrodziejstw predatora. Jednak teraz, kiedy wraca
pamici do sporw o uzbrojone drony, ktre toczono latem 2001 roku, rozumie, e Agencja
szukaa przy okazji odpowiedzi na podstawowe pytania o wasn tosamo.
- Jeli w wojsku wykonujesz rozkazy - a spodziewamy si tego po kadym oficerze jeste wwczas na dusz met chroniony przed osobist odpowiedzialnoci za to, co robisz
- opowiada. - Inaczej jest w CIA, tam nikt nikogo nie chroni. Mona dziaa zgodnie
z prezydenckim rozporzdzeniem i mie w rku kartk z jego podpisem, ale kiedy przychodzi
kolejny rzd, sd moe uzna, e owo rozporzdzenie jest wtpliwe, a moe nawet
i bezprawne...

I zgadnij,

co si

dzieje?

Ci

gocie

musz

wzi

na siebie

pen

odpowiedzialno za to, co zrobili. Potem doda jeszcze: - Podobnie byo w przypadku

predatora: rozgrzebywalimy rne problemy i tworzylimy list moliwych konsekwencji,
ktre mog ponie konkretne osoby.
Zastpc Campbella by wwczas Ross Newland, ktry w trakcie bojw o predatora
zaj miejsce w pierwszym rzdzie. Newland zdawa sobie spraw, e widzi kolejny, dobrze
mu znany etap obrotu koa zdarze: bojca si ryzyka CIA raz jeszcze miaa zaj si
tajnymi wojnami. Sam wspiera program predatorw i uwaa, e administracja Busha
powinna wykorzysta drony do jak najszybszego zabicia ben Ladena. Jednoczenie nie
potrafi zapomnie o latach spdzonych w Boliwii, gdy walczy z handlarzami narkotykw.
Nieprzygotowana CIA zostaa przydzielona do ganiania za kartelami, bo nikt inny nie chcia
tego robi. Dwadziecia lat pniej Newland uzna, e historia si powtarza - tyle e tym
razem chodzio o terroryzm.
Par tygodni pniej, kiedy w atakach z 11 wrzenia zgino niemal trzy tysice

Amerykanw, niewygodne pytania o zamachy, tajne operacje i odpowiednie wykorzystanie

CIA w polowaniu na wrogw kraju szybko odsunito na bok. Agencja rozpocza
przyspieszon realizacj kilkudziesiciu operacji bojowych w Afganistanie. Wszystkich
z uyciem dronw.
Dla Ameryki uzbrojony predator okaza si najdoskonalsz broni tajnej wojny. By
narzdziem, ktre zabija po cichu, i nie maj do niego zastosowania standardowe zasady
mwice o odpowiedzialnoci w warunkach bojowych. Drony pozwoliy amerykaskim
prezydentom na zlecanie atakw na odlege wioski i pustynne obozy, gdzie nie mieli dostpu
dziennikarze i grupy niezalenych obserwatorw. Podobne operacje rzadko byy omawiane
przez rzecznikw prasowych, lecz stanowiy temat numer jeden wrd politykw obu
amerykaskich partii wspierajcych ataki z uyciem predatora i cieszcych si, e Stany
Zjednoczone mog pry muskuy, nie tracc przy tym ani jednego czowieka.
Technologia zdolna zmieni oblicze przemysu wojskowego to rzadko. Czogi
i samoloty na pocztku wieku wymusiy cakowicie now taktyk prowadzenia walki.
Kolejne pidziesit lat zdominoway gowice nuklearne i midzykontynentalne pociski
balistyczne - bro o tak przeraajcej mocy, e daa ona pocztek nowym doktrynom
zabraniajcym ich uycia. Wynalezienie dronw poniekd zniweczyo te starania: znw
mona byo prowadzi wojn przy rwnoczesnym braku ryzyka strat w ludziach. Wasnych
ludziach. Poprzeczka zostaa obniona, rozpocza si era zdalnego sterowania, za zabjcze
latajce roboty stay si w CIA obiektem fascynacji.
Ross Newland latem 2002 roku odwiedzi niewielki sklep z pamitkami w kwaterze
gwnej CIA, gdzie chcia kupi par prezentw dla przyjaci. Przechadza si pomidzy
rzdami pek wypenionych kubkami, kurtkami z polaru i T-shirtami z logo CIA, gdy nagle
zauway co, czego zupenie nie spodziewa si tam znale: koszulk z niewielkim dronem
naszytym po lewej stronie. Predator nadal by jednym z najpilniej strzeonych projektw
w CIA, ale zezwolono na umieszczanie jego podobizny na sprzedawanych w sklepie
pamitkach.
Zabicie al-Harethiego w Jemenie jeszcze tego samego roku pokazao, e CIA,
sprzymierzona z ulegym sojusznikiem, jest zdolna prowadzi dziaania bojowe poza strefami
wojny. Ludzie Busha byli tak zadowoleni z jemeskiego ataku, e wieci o nim szybko si
rozeszy, demaskujc wymylon przez miejscowe wadze bajk o eksplozji kanistra
z benzyn. Paul Wolfowitz, zastpca sekretarza obrony, chwali udan misj na antenie CNN.
Prezydent Salah wciek si, kiedy usysza komentarze Wolfowitza. Jego rzd
wyszed na band gupcw i kamcw. Zada od amerykaskich szpiegw i dyplomatw

natychmiastowego stawienia si w jego gabinecie w Jemenie. Powiedzia im, e skoro

Waszyngton nie potrafi dotrzyma tajemnicy, amerykaska wojna w jego kraju zostanie
odwoana. Nakaza wstrzymanie dziaa z wykorzystaniem predatora.
I tak si stao - na niemal dziewi lat. Dopiero w roku 2011, gdy na fali arabskiej
wiosny przez stoeczn San przetoczyy si wielkie protesty, a Salah zacz stopniowo traci
wadz, kolejny amerykaski prezydent z powrotem wyle uzbrojone drony na jemeskie
niebo. A Salah nie bdzie w stanie zaprotestowa.

Cay czas co spada z nieba

Perwez Muszarraf
- Czemu ten ptak za mn lata? - zastanawia si Nek Muhammad Wazir, siedzc
w otoczeniu wsppracownikw w budynku z suszonej cegy. Dziki telefonowi satelitarnemu
moe z Waziristanu poczy si z dziennikarzem BBC. To jeden z towarzyszcych mu
modych dowdcw zauway, e za oknem co unosi si w powietrzu i poyskuje w socu.
Zapyta kompanw o ten metalowy latajcy obiekt.
Nek Muhammad dla pasztuskich plemion w Pakistanie sta si kim na podobiestwo
gwiazdy rocka: to ich czowiek, ktry stworzy wasn armi i wiosn 2004 roku rzuci
wyzwanie wojskom rzdowym. Wzniecone przez niego powstanie kompletnie zaskoczyo
pakistaskich dowdcw. Nek Muhammad upokorzy ich, dlatego za wszelk cen chcieli go
dopa i zabi.
Ich wrg mia zaledwie dwadziecia dziewi lat i nalea do drugiego pokolenia
pakistaskich mudahedinw. Nie widzieli oni powodw, by pozostawa lojalnymi
sojusznikami ISI, ktre pomagao ich ojcom podczas wojny z Sowietami. Poza tym spora
cz Pakistaczykw nieprzychylnym okiem patrzya na sojusz prezydenta Muszarrafa
i Waszyngtonu po atakach z 11 wrzenia. Z ich punktu widzenia pakistaskie wojsko nie
rnio si niczym od amerykaskiej armii. Podobnie nie widzieli rnicy midzy Zwizkiem
Radzieckim a Stanami Zjednoczonymi. I jedni, i drudzy byli w Afganistanie agresorami.
Trzy lata po zamachach z 11 wrzenia Nek Muhammad da pakistaskiemu rzdowi
posmakowa wyzwa, ktre czekay na niego w niedalekiej przyszoci: nieustanne walki
z rebeliantami swoim zasigiem obejm nie tylko zachodnie pasma grskie, ale te tereny
w pobliu najwikszych i najwaniejszych pakistaskich miast. Islamabad musia przyj
do wiadomoci, e sytuacja moe wymkn mu si spod kontroli.
Nek Muhammad urodzi si niedaleko synnego targowego miasta Wana
w poudniowej czci Waziristanu. Jeszcze jako chopiec zosta wysany do jednej ze szk
religijnych, medres, ktre pojawiy si w kraju w latach osiemdziesitych. Ich celem bya
edukacja niepimiennej modziey z Terytoriw Plemiennych Administrowanych Federalnie.
Po piciu latach opuci szko i pocztek nastpnej dekady spdzi jako drobny zodziejaszek
i meneder sklepu na bazarze w Wanie. Swoje powoanie odnalaz w 1993 roku, kiedy
zosta zwerbowany do walki u boku afgaskich talibw przeciwko Sojuszowi Pnocnemu
Ahmada Szaha Massuda. Trafi do Afganistanu, gdzie szalaa wojna domowa.

Szybko wspina si po szczeblach talibskiej kariery wojskowej, zdobywajc reputacj

nieustpliwego onierza, ktry nie schodzi z pola bitwy, nawet za cen sprzeciwienia si
rozkazom przeoonych. Ze swoj pocig twarz i niechlujn brod, ktra opadaa mu
na obojczyki, oraz czarnymi wosami wypywajcymi spod biaego turbanu sia strach.
Przypomina raczej pasztuskiego Che Guevar ni plemiennego bojownika.
Po zamachach z 11 wrzenia Nek Muhammad wykorzysta swoj szans. Udzieli
gociny arabskim i czeczeskim bojownikom Al-Kaidy, ktrzy zbiegli do Pakistanu przed
amerykaskimi bombami spadajcymi na Afganistan w 2001 i 2002 roku. Miejscowe
plemiona uznaway zapewnienie im ochrony za swj podyktowany wzgldami religijnymi
obowizek. Ale widziay w tym rwnie potencjalne rdo zarobku: uciekinierzy musieli
sono paci za pobyt w strzeonych osadach Wana i Szakai. Nekowi Muhammadowi tylko
po czci chodzio o zyski. Mia bowiem inne plany wobec przybywajcych do jego kraju
bojownikw. Z ich pomoc w cigu kolejnych dwch lat przypuci seri atakw
na posterunki pakistaskich si granicznych i amerykaskie bazy pooone nad granic
afgasko-pakistask. Dlatego oficerowie CIA stacjonujcy w Islamabadzie ponaglali
pakistaskich szpiegw. dali, by wywierali oni skuteczniejszy nacisk na wazirijskie
plemiona i zmusili je do wydania arabskich i czeczeskich terrorystw. Jednak pasztuskie
obyczaje nie pozwalay na podobny akt zdrady. W kocu Muszarraf, cho niechtnie,
rozkaza swoim oddziaom wkroczy w niegocinne ostpy grskie i zrobi porzdek
z ludmi Neka Muhammada. Nie bya to pierwsza wyprawa rzdowego wojska
do Waziristanu, lecz tym razem Muszarraf mia dodatkow motywacj - w drugiej poowie
2003 roku czowiek numer dwa w Al-Kaidzie Ajman az-Zawahiri naoy na pakistaskiego
prezydenta fatw, wydajc na niego wyrok mierci za przymierze z Ameryk. Dwukrotnie
w grudniu 2003 roku zabjcy byli bliscy wykonania religijnego wyroku. Dlatego Muszarraf
uzna, e szybka wyprawa karna moe pooy kres i zamachom na jego ycie, i atakom
terrorystycznym na terytorium Pakistanu.
W marcu 2004 roku pakistaskie helikoptery do spki z artyleri zrwnay z ziemi
Wan i okoliczne wioski. Jeden z poszkodowanych powiedzia reporterowi, e pakistascy
onierze spldrowali jego dom i zabrali ze sob nie tylko ubrania, ale nawet poszewki
na poduszki i past do butw. Genera Safdar Husajn, ktry dowodzi operacj, ogosi,
e zakoczya si ona sukcesem. Twierdzi, e udao mu si zniszczy baz wojskow oraz
sie tuneli komunikacyjnych.
Mimo to dla pakistaskiego rzdu caa ta gra nie bya warta wieczki. Straty byy
wiksze, ni si spodziewano. 16 marca, podczas jednej z bitew, kiedy wojsko oblegao

fortec nalec do Neka Muhammada i dwch innych starszych rang bojownikw, zgino
pitnastu onierzy z korpusu granicznego i jeden z regularnej armii. Czternastu innych
zostao wzitych do niewoli. Zniszczeniu ulego kilkadziesit ciarwek i pojazdw
opancerzonych. Imamowie z opiniotwrczego meczetu Al-Masdid w Islamabadzie wysali
wiadomo

dla

ludnoci

z Waziristanu

Poudniowego:

wzywali

do stawienia

pakistaskiemu wojsku czynnego oporu. Ponadto ogosili, e trzeba odmawia onierzom

islamskiego pochwku. Zgodnie z tym nakazem niektrzy rodzice nie przyjli cia zabitych
synw.
Plemiona Waziristanu, ktrym ju wczeniej nie podobao si wysanie wojska
w gry, teraz byy wcieke z powodu napaci na Wan. Zwikszaa si czstotliwo atakw
na korpus graniczny. Islamabad zacz szuka wyjcia z sytuacji.
24 kwietnia 2004 roku, gdy wojskowi emisariusze prezydenta Muszarrafa pojawili si
w medresie w Szakai niedaleko Wany, pasztuscy wojownicy taczyli w krgu swj bojowy
taniec attan. Na negocjatorw czekali ludzie Neka Muhammada. Przyby te sam genera
Husajn, co byo wyrazem desperacji Muszarrafa, ktry chcia zawrze pokj za wszelk cen.
Przedstawiciele plemion sprezentowali wojskowym towarzyszcym generaowi karabiny
AK-47, co byo tradycyjnym znakiem pokoju, za on sam obj Neka Muhammada i zarzuci
mu na szyj girland z jasnych kwiatw. Obaj mczyni usiedli obok siebie, popijali herbat,
za fotografowie i kamerzyci nagrywali ich spotkanie.
Gdy ju formalnociom stao si zado, genera zwrci si do setek mczyzn
siedzcych na ziemi. Wszyscy ubrani byli w lune szalwar kamiz (szarawary i lune koszule)
i charakterystyczne paskie weniane czapki zwane pakul. Genera powiedzia, e Stany
Zjednoczone postpiy nierozwanie, najedajc Afganistan. - Ilu afgaskich pilotw
znajdowao si na pokadzie, kiedy samolot uderzy w World Trade Center? - pyta genera. adnego. Wic czemu wanie w Afganistanie trwa wojna?
Zasugerowa, e rzd Pakistanu, godzc si na ukad z Waszyngtonem, chroni ludzi
z Waziristanu Poudniowego przed amerykaskimi bombami. - Jeli pakistaski rzd nie
dokonaby tego mdrego wyboru, Ameryka - tak jak najechaa Irak i Afganistan - najechaaby
rwnie i terytoria plemienne - dodawa.
Zgromadzeni wznosili radosne okrzyki. Nek Muhammad rwnie mwi o pokoju. Co si stao, to si stao - powiedzia do ustawionych przed sob mikrofonw. - Moe to
nasza wina, a moe wojska, ale ju nigdy nie staniemy przeciwko sobie.
Nie byo jednak wtpliwoci, ktra ze stron miaa lepsz pozycj do negocjacji. Nek
Muhammad chwali si pniej, e rzd zgodzi si spotka z nim w medresie, a nie w jakim

miejscu publicznym, gdzie zwyczajowo odbyway si narady plemienne. - To nie ja

poszedem do nich, to oni przyszli do mnie - mwi. - Niech to bdzie najlepszy dowd na to,
kto komu si podda.
Patrzc na warunki rozejmu, trudno nie przyzna mu racji. Rzd zgodzi si wypaci
zadouczynienie za rze dokonan w Waziristanie Poudniowym i uwolni jecw
pojmanych w trakcie ofensywy. Zagranicznym bojownikom koczujcym w grach udzielono
amnestii pod warunkiem, e zgodz si zaprzesta napaci na pakistaskie wojsko
i organizowania wypadw na terytorium Afganistanu - oczywicie z gry byo wiadomo,
e to warunek nie do wyegzekwowania. Nek Muhammad i jego poplecznicy obiecali te,
e wstrzymaj si z atakami na pakistaskich onierzy. Mody pasztuski przywdca
zaznaczy jednak, e nie zrezygnuje z dihadu, pki Afganistan nie bdzie wolny
od okupanta.
Nie wszyscy czonkowie pakistaskiego rzdu uznawali podpisanie rozejmu za mdry
ruch. Krytyczny by midzy innymi Asad Munir, ktry w 2004 roku nie mia ju etatu w ISI
(piastowa cywilne stanowisko w Peszawarze - nadzorowa tam sprawy zwizane
z bezpieczestwem i rozwojem terytoriw plemiennych). Ale w 2002 i 2003 roku, kiedy
obserwowa posunicia pakistaskich generaw debatujcych na temat podjcia negocjacji
z Nekiem Muhammadem, nadal wsppracowa blisko z CIA. Ostrzega, e zaspokojenie
da bojownikw doprowadzi jedynie do tego, e w strefie ich wpyww znajdzie si reszta
Pakistanu. Rozejm, ktry zawarto na pocztku 2004 roku, jak uwaa dzi Munir, sprzyja
powstaniu silnego, mierciononego ugrupowania znanego potem jako pakistascy talibowie.
- Jeli w 2004 roku pakistaskie wojsko kontynuowayby swoj operacj zarwno
w Waziristanie Poudniowym, jak i Pnocnym, talibowie nie przejliby kontroli nad
kolejnymi obszarami, take tymi ssiadujcymi z Islamabadem - uwaa dzi Munir. Z kadym podpisanym traktatem pokojowym zyskiwali jednak na sile i kontrolowali coraz
wikszy obszar. A skoro rzd okaza si wobec nich bezsilny, ludzie zaczli traktowa ich
niczym lokalnych wadcw.
Mimo to rzdowi oficjele w Islamabadzie przechwalali si ukadem pokojowym, ktry
ich zdaniem wbi klin pomidzy pakistaskich bojownikw i Al-Kaid. Z drugiej strony Nek
Muhammad nadal publicznie zaprzecza, jakoby na terytoriach plemiennych znajdowali si
jacy terroryci. - Jeli ukrywaby si tutaj jakikolwiek onierz Al-Kaidy, zostaby
przechwycony przez rzd - twierdzi.
Porozumienie zawarte w Szakai zwikszyo popularno Neka Muhammada. Sta si
bohaterem, ktry powali rzd na kolana. Sam porwnywa si do synnych pasztuskich

bojownikw, ktrzy niegdy wypdzili z gr brytyjskich onierzy. Po paru tygodniach

rozejm okaza si jednak fikcj i Nek Muhammad wznowi ataki na pakistaskie oddziay.
Za Muszarraf ponownie nakaza armii rozpocz ofensyw na Waziristan Poudniowy.
W tym czasie ludzie CIA z placwki w Islamabadzie lobbowali na rzecz pozwolenia
na loty predatorw nad terytoriami plemiennymi. Trwao to caymi miesicami, ale
upokorzenia, jakich doznawao pakistaskie wojsko z rki Neka Muhammada, zaczy
sprzyja tym rozmowom. Szef placwki Agencji w Islamabadzie zoy wizyt generaowi
Ehsanowi ul-Hakowi, ktry kierowa wtedy ISI, i przedstawi mu swoj ofert: CIA
zlikwiduje Neka Muhammada, a ISI zezwoli na regularne loty dronw nad terytoriami
plemiennymi.
- Nek Muhammad naprawd wkurzy Pakistaczykw - wspomina byy szef placwki
w Islamabadzie. - Dlatego powiedzieli mi: Jeli potraficie go dopa, dopadnijcie.
Nie byo to jednak proste. Pakistaski wywiad upiera si, e ma aprobowa kady
atak z uyciem dronw, co dawao mu cis kontrol nad tym, kto bdzie ich celem.
Po oywionych dyskusjach na temat dozwolonego zasigu dronw pakistaski wywiad
ograniczy obszar ich lotw do specjalnie wyznaczonych obszarw wewntrz terytoriw
plemiennych. Chodzio o to, e szerszy dostp do pakistaskiego terytorium pozwoliby CIA
monitorowa miejsca, ktrych Islamabad nie chcia pokazywa: orodki nuklearne i obozy
grskie, gdzie kaszmirskie bojwki szkoliy si na wypadek starcia z Indiami.
CIA nie miaa wic zwizanych rk, ale nie moga te rozwin skrzyde i rozpocz
szeroko zakrojonej kampanii na terytoriach plemiennych. Poza tym Amerykanie nie mieli tam
praktycznie adnych rde wywiadowczych, a co za tym idzie niewiele wiarygodnych
informacji na temat aktualnego miejsca pobytu ben Ladena i pozostaych przywdcw
Al-Kaidy. Ale analitycy CIA wci podejrzewali, e ben Laden i Ajman al-Zawahiri
ukrywaj si gdzie na terytoriach plemiennych. Jednak ich mtne hipotezy oraz wyrywkowe
dane z trzeciej rki nie wystarczay, by efektywnie korzysta z predatorw.
ISI wcale nie miao lepszych doj. Pakistaski wywiad posiada rozbudowane siatki
informatorw w wikszych miastach, co pomogo namierzy przywdcw Al-Kaidy takich
jak Chalid Szejk Muhammad. Ale w Waziristanie Poudniowym i na innych obszarach
plemiennych nie mg liczy na wiarygodne dane wywiadowcze.
Na szczcie zarwno dla amerykaskich, jak i pakistaskich szpiegw Nek
Muhammad nie przywizywa zbyt duej wagi do ukrywania si. Czsto udziela wywiadw
zachodnim mediom i przechwala si, jak to upokorzy pakistask armi. Rozmowy te,
prowadzone za porednictwem telefonw satelitarnych, uczyniy z niego atwy cel dla

amerykaskich urzdze podsuchowych. W poowie 2004 roku obserwowano ju kady jego

ruch. Niespena dwadziecia cztery godziny po rozmowie Neka Muhammada z BBC, i gdy
wiedzia ju, e lata za nim dziwaczne ptaszysko, predator namierzy go i wystrzeli rakiet
Hellfire w dom, w ktrym wypoczywa. Eksplozja urwaa Nekowi Muhammadowi lew nog
i lew do. Zmar niemal natychmiast.
Kilka dni pniej wiosk odwiedzi pakistaski dziennikarz Zahid Husajn. Zauway,
e ceglany grobowiec, w ktrym pochowano Neka Muhammada, sta si miejscem
pielgrzymek. Napis na mogile brzmia: y i umar jak prawdziwy Pasztun.
W wyniku dyskusji midzy ludmi z CIA i ISI o sposobie upublicznienia informacji
o zabiciu modego pasztuskiego wodza zdecydowano, e Pakistan wemie na siebie jego
mier. Dzie po zamachu genera Szaukat Sultan, rzecznik armii, powiedzia rozgoni Gos
Ameryki, e poplecznik Al-Kaidy Nek Muhammad i czterech innych bojownikw zostao
zlikwidowanych w ataku rakietowym przeprowadzonym przez pakistask armi.
Miny kolejne cztery miesice i szefem ISI zosta genera o przygarbionych
ramionach i smutnym, pustym spojrzeniu. Nazywa si Aszfak Perwez Kajani. Mia
flegmatyczne usposobienie i odpala papierosa od papierosa. Poza tym amerykascy szpiedzy
nie wiedzieli o nim zbyt wiele. Urodzi si w rodzinie wojskowej i wychowa w Dhelam
w Pendabie. Powoanie do armii otrzyma w 1971 roku, kiedy to pakistaskie wojsko zostao
pokonane przez Indie w wojnie trzynastodniowej. W jej wyniku Pakistan utraci cz
terytorium, ktre z czasem przeistoczyo si w Bangladesz. Jak wikszo oficerw Kajani
wierzy, e jego kraj codziennie walczy o przetrwanie i nie moe podejmowa adnych
decyzji militarnych bez wczeniejszej analizy, jak wpyn one na jego moliwoci obronne
w ewentualnej wojnie z Indiami.
Kajani wyrnia si opanowaniem na tle swoich w gorcej wodzie kpanych
wsppracownikw.

Po miertelnym

ataku

stacjonujcych

w Pakistanie

bojownikw

na indyjski parlament w New Delhi w drugiej poowie 2001 roku zanosio si na to, e oba
dysponujce broni atomow kraje skocz sobie do garde. Kajani odpowiada wwczas
za oddziay rozmieszczone wzdu granicy z Indiami. Zdoby w kraju uznanie za to,
e pozostajc w kontakcie z indyjskimi wojskowymi, by w stanie rozadowa sytuacj
i zapobiec eskalacji konfliktu, ktry mg zakoczy si wojn nuklearn. Dwa lata pniej
zaskarbi sobie przychylno generaa Muszarrafa - to Kajani prowadzi bowiem ledztwa
dotyczce zamachw na ycie prezydenta w grudniu 2003 roku.
Niedugo po przejciu ISI zasuy sobie take na szacunek CIA. W Langley zdoby
reputacj mistrza manipulacji (co byo komplementem) oraz czowieka, ktry potrafi

utrzyma w tajemnicy swoje sekretne plany. Podczas spotka zdarzao si czasami,

e godzinami nie mwi ani sowa, i wydawao si, e przysypia. Ale kiedy zaczynano
dyskutowa o interesujcych dla niego kwestiach, zrywa si i przemawia pomiennie przez
kilka minut. Potem znw wraca do stanu apatii. Namitnie grywa w golfa, a gdziekolwiek
si ruszy, zostawia za sob smuk papierosowego dymu.
Rzadko rozmawia na swj temat, a kiedy ju to robi, ciko byo zrozumie, o czym
opowiada, bo mia tendencj do mamrotania pod nosem. O ile jego poprzednik w ISI genera
ul-Hak by ywioowy i uprzejmy, Kajani by niedbay i bezpretensjonalny. Kiedy lata
do Waszyngtonu, czekajcemu tam na niego kierowcy kaza zabiera si do Marshalls, sieci
sklepw z tanimi ubraniami, gdzie kupowa garnitury i krawaty. Ale przede wszystkim
potrafi cierpliwie czeka na to, czego chcia. Jeden z amerykaskich agentw wspomina
przeduajce si spotkanie z Kajanim, podczas ktrego pakistaski genera spdzi p
godziny pieczoowicie skrcajc w palcach papierosa, a potem, po jednym zacigniciu si,
delikatnie go zgasi.
Genera Kajani przej ISI w okresie, kiedy pakistascy dowdcy coraz bardziej byli
skonni

uwierzy,

Waszyngtonu

e Amerykanie

przyku

Irak,

wic

stracili

serce

wojskowi,

do wojny

oficerowie

w Afganistanie.
wywiadu

oraz

Uwag
politycy

w Islamabadzie uznali, e eskalacja przemocy za zachodni granic Pakistanu jest tylko

kwesti czasu. A to oznaczao realne zagroenie dla stabilnoci politycznej kraju. Wedug
kilku pakistaskich oficjeli, piastujcych w owym czasie wysokie stanowiska, to wanie
wtedy ISI zdecydowao si znw zainwestowa w afgaskich talibw. Pakistaski wywiad
mia nadziej, e uda si z ich pomoc zapewni korzystn dla rzdu w Islamabadzie
polityczn przyszo Afganistanu.
Genera Kajani by w tej kwestii ekspertem. Jako mody major pod koniec lat
osiemdziesitych pobiera nauki w Fort Leavenworth w stanie Kansas. Napisa tam prac
magistersk

o wojnie

sowiecko-afgaskiej.

Zwizek

Radziecki

by

w tym

czasie

zaangaowany w dziaania zbrojne w Afganistanie od niemal dekady, ale Michai Gorbaczow

zmuszony by zacz wycofywa stamtd swoje wojska. Na dziewidziesiciu omiu
stronach Kajani analizowa, jak do tego doszo. W jaki sposb afgaski ruch oporu
wykrwawia sowieck armi i wydatnie podnis cen, jak Zwizek Radziecki musia
zapaci za swoj obecno w tym kraju.
Ale w gruncie rzeczy Kajani stworzy poradnik mwicy o tym, w jaki sposb
Pakistan moe pociga za sznurki w sytuacji, gdy Afganistan jest pod okupacj innego
pastwa. Pisa, e jego kraj mgby wykorzystywa partyzantk afgask nie tylko w celu

wywoania chaosu, ale i stara si tak ni sterowa, by Islamabad unikn bezporedniej

konfrontacji z potg, ktra prbuje podporzdkowa sobie Afganistan.
Kajani dobrze wiedzia, e Islamabad nie jest zainteresowany obraniem kursu
kolizyjnego ze Zwizkiem Radzieckim. Nie chcia te, by wepchnli go na niego afgascy
bojownicy. Koniecznoci byo wic roztoczenie swoistej pakistaskiej kurateli nad
afgaskim ruchem oporu, tak by sytuacja nie wymkna si spod kontroli.
Jeszcze zanim stan na czele ISI, Kajani wiedzia, e o losach nowej wojny
w Afganistanie nie zadecyduj onierze w grskich redutach, ale politycy w Waszyngtonie,
ktrzy mieli ograniczon cierpliwo i nie lubili cigncych si latami krwawych
konfliktw[13]. Zdawa sobie z tego spraw, bo wnikliwie przeanalizowa to, co przydarzyo
si Zwizkowi Radzieckiemu. W swojej pracy pisa, e sowiecka strategia wcale nie musiaa
zakada, e jej celem i kryterium sukcesu bdzie zdawienie afgaskiego ruchu oporu. By
moe bowiem taki sukces jest nieosigalny ze wzgldu na nieopacalnie due straty
w ludziach oraz powane konsekwencje ekonomiczne i polityczne.
W 2004 roku praca Kajaniego kurzya si na pkach z innymi ignorowanymi pracami
zagranicznych oficerw pobierajcych w Kansas lekcje amerykaskiej sztuki prowadzenia
wojny. By to podrcznik po zupenie innym sposobie wojowania - po tajnych kampaniach
partyzanckich. Dwadziecia lat po jego napisaniu mody pakistaski oficer zosta naczelnym
szpiegiem swojego kraju i nareszcie mg zrobi z niego uytek.

Moliwo wyparcia si wszystkiego jest oczywista i powinna by traktowana jako

ogromny atut
Enrique Prado
Pewnego chodnego popoudnia na pocztku 2005 roku Porter Goss bra udzia
w ceremonii zakoczenia szkolenia na Farmie (orodku treningowym CIA w Camp Peary
w poudniowej Wirginii) przez kolejny rocznik agentw. Uczestnictwo w gali byo dla
dyrektorw CIA rutynowym obowizkiem, za to absolwenci traktowali t chwil jako ostatni
moment normalnoci przed rozpoczciem ycia pod przykrywk, pord kamstw
i faszywych nazwisk, a nierzadko w poczuciu nieustannego zagroenia ycia. Ceremoni
zakcio wtargnicie posaca z centrali. Mia dla dyrektora CIA piln wiadomo. Par
minut pniej Goss i jego ochrona siedzieli w leccym na pnoc helikopterze Blackhawk.
Zamiast wrci do Langley, Goss zmierza prosto do Pentagonu, eby spotka si z Donaldem
Rumsfeldem. Chodzio o zbrojn operacj na terytorium Pakistanu.
Pakistaski agent pracujcy dla CIA da amerykaskim szpiegom cenny cynk:
w Bajaurze, na obszarze terytoriw plemiennych, w pnocno-zachodniej czci kraju, miao
si odby spotkanie wysoko postawionych czonkw Al-Kaidy. Agent ten zajmowa si
obserwacj Abu Farada al-Libbiego, trzeciego czowieka w terrorystycznej organizacji,
ktrego widywano czasem, kiedy objeda na czerwonym motocyklu grskie wioski. Agent
powiedzia te swoim opiekunom w CIA, e nie tylko al-Libbi bdzie obecny na spotkaniu istniaa szansa, e Ajman az-Zawahiri, prawa rka Osamy ben Ladena, rwnie si tam
pojawi.
Naprdce uoono plan ataku. Goss i Rumsfeld przeanalizowali te wpisane we
ryzyko. Trzy tuziny komandosw Navy SEALs miao wyskoczy ze spadochronami
z samolotu transportowego Hercules i wyldowa w strefie zrzutu nieopodal miejsca, gdzie
miao odby si spotkanie. Navy SEALs mieli pojma jak najwicej uczestnikw narady
i zabra ich do punktu etapowego, skd wszyscy zostaliby ewakuowani migowcami poza
granice Afganistanu. Goss nalega, eby to wojsko zajo si misj. Popiera go genera
Stanley McChrystal, chudy jak tyczka asceta, ktry w 2003 roku przej dowodzenie
Poczonym Dowdztwem Operacji Specjalnych.
Lecz Rumsfeld i jego najbliszy wsppracownik w wywiadzie Stephen Cambone
uznali plan za zbyt ryzykowny. Rumsfeld domaga si, eby do misji dokooptowa jeszcze

tuzin rangersw, ktrzy bd mogli w razie potrzeby wesprze Navy SEALs. Oddzia
uderzeniowy rozrs si wic do ponad stu pidziesiciu onierzy. Dlatego Rumsfeld uzna,
e nie ma moliwoci zatajenia przed prezydentem Muszarrafem tak duej operacji. Obiekcje
wyrazi te szef placwki CIA w Islamabadzie, ktrego obudzono w rodku nocy
i poinformowano, e do Pakistanu zamierza wkroczy liczna, uzbrojona po zby grupa
amerykaskich onierzy. - To naprawd zy pomys, Stan - odpowiedzia McChrystalowi. Moe i zabijesz kilku ludzi Al-Kaidy, ale nie warto. Najedasz Pakistan.
Navy SEALs czekali ju w herculesie w bazie lotniczej Bagram na rozkaz rozpoczcia
misji. Po paru godzinach zdecydowano jednak o odwoaniu operacji.
Obawy Rumsfelda odnonie ataku dotyczyy gwnie wiarygodnoci danych
wywiadowczych. Informacja o spotkaniu wysza tylko od jednego rda CIA i sekretarz
obrony uzna, e bez jej potwierdzenia trudno ryzykowa misj w zanieonych grach
zachodniego Pakistanu. Nie ufa take samej Agencji. Zreszt na pocztku 2005 roku miaa
ona trudnoci, eby przekona kogokolwiek - z Rumsfeldem na czele - o wiarygodnoci
i rzetelnoci swoich analiz.
CIA nadal lizaa rany po wpadce zaliczonej podczas wojny irackiej, kiedy to uznaa,
e Saddam Husajn ma bro chemiczn i biologiczn. Pomyka ta miaa jeszcze dugo ciy
nad Langley i podwaa wiele powstajcych tam szpiegowskich analiz. Goss by co prawda
wcieky z powodu przerwania operacji w Bajaurze, ale nie mg nic na to poradzi.
Rumsfeld

nie

ufa

ocenie

CIA,

nawet

kiedy prawdopodobiestwo

uczestnictwa

az-Zawahiriego w spotkaniu wynosio osiemdziesit procent. Jak powiedzia jeden

ze wsppracownikw Gossa, czulimy si jak synowie, ktrym ojciec nie pozwala poyczy
auta na weekend.
Poza wtpliwociami co do wiarygodnoci informacji przekazywanych przez wywiad
incydent ten by rwnie ponurym potwierdzeniem faktu, e nawet kilka lat po atakach z 11
wrzenia wojna z midzynarodowym terroryzmem przebiegaa chaotycznie i przypadkowo.
Ani CIA, ani Pentagon nie miay spjnego planu prowadzenia tajnych operacji poza
granicami Iraku i Afganistanu. Obie instytucje nadal byy zaangaowane w wewntrzne
walki. Usioway przekona Biay Dom, ktra z nich powinna sta na czele globalnego
polowania na terrorystw. Przy okazji

coraz

bardziej upodabniay si do siebie:

po zlikwidowaniu Neka Muhammada w Pakistanie CIA w jeszcze wikszym stopniu ni

do tej pory staa si maszyn do zabijania, za Pentagon skupia si na misjach
szpiegowskich, ktrymi wspomaga swoje operacje specjalne. Nie istniay te adne odgrne
wytyczne - kiedy pojawiaa si sytuacja wymagajca interwencji, jak reakcja na informacje

o spotkaniu Al-Kaidy w Bajaurze, nie mona byo liczy na uporzdkowany plan dziaa.
Jeliby szuka wydarzenia, ktre posuyo za katalizator eskalacji zabjczych dziaa
CIA, naleaoby wskaza ukoczony w maju 2004 roku katastrofalny w swoim wydwiku
raport gwnego inspektora Agencji Johna Helgersona. Liczcy sto dziewi stron dokument
kwestionowa fundament, na ktrym opiera si program CIA, polegajcy na zatrzymywaniu
i przesuchiwaniu osb podejrzanych o terroryzm. Raport stawia pytanie, czy oficerowie
nie

Agencji

bd

w przyszoci

cigani

za udzia

w brutalnych

przesuchaniach

przeprowadzanych w tajnych wizieniach. Pojawia si w nim rwnie sugestia, e niektre

z wykorzystanych technik - jak podtapianie, pozbawianie snu i wykorzystywanie fobii,
na ktre cierpi winiowie (zamykano ich na przykad w skrzyni z ywymi owadami) mog narusza Konwencj ONZ przeciwko torturom, ktra zakazuje okrutnego,
nieludzkiego bd poniajcego traktowania lub karania jecw lub winiw. Tymczasem
CIA

poddawaa

zatrzymanych

podtapianiu

(waterboarding),

ktre

polegao

na przywizywaniu zakapturzonego winia do drewnianej deski i polewaniu jego twarzy

wod, przez co mia wraenie tonicia. W cigu zaledwie miesica przesucha Chalida
Szejka Muhammada, architekta zamachw z 11 wrzenia, uyto tej techniki sto osiemdziesit
trzy razy.
Waterboarding by tylko jednym z wielu sposobw na wyciganie zezna, ktre
zostay autoryzowane przez Departament Sprawiedliwoci. Raport Helgersona opisywa take
i inne metody, z ktrych korzystano w tajnych wizieniach. Gwny inspektor nazwa je
nieautoryzowanymi, improwizowanymi, nieludzkimi i nieudokumentowanymi technikami
przesucha. Odnotowa przypadki organizowania symulowanych egzekucji, eby zastraszy
zatrzymanych i zmusi ich do mwienia. Znany jest te przypadek agenta CIA, ktry
przyoy winiowi do gowy wczon wiertark.
Siatka tajnych placwek rozrastaa si. Pierwszym kompleksem tego typu by
spartasko urzdzony orodek w Bangkoku w Tajlandii. To wanie tam przetrzymywani byli
dwaj pierwsi winiowie CIA: Abu Zubajda i Abd al-Rahim al-Nasziri. Kiedy jednak
amerykaski wywiad i wsppracujce z nim suby specjalne zaczy wyapywa kolejnych
ludzi w Afganistanie, Pakistanie i innych krajach, Jose Rodriguez, szef Centrum
Antyterrorystycznego, i jego podwadni zdecydowali, e potrzebne bd dodatkowe placwki.
Miay by one - w odrnieniu od placwki w Bangkoku - staymi orodkami.
Program zatrzyma i przesucha realizowany przez CIA okry si z saw i sta si
koci niezgody w sporach o strategi walki z Al-Kaid opracowywan przez administracj
Georgea W. Busha. Mimo to organizacja kolejnych tajnych wizie staa si rutynowym

dziaaniem Agencji. Rodriguez wyda polecenie ekipie z Centrum Antyterrorystycznego mieli pracowa nad rozbudow ich siatki z inynierami i zewntrznymi pracownikami
kontraktowymi. Kiedy orodki byy ju niemal gotowe, CIA zatrudnia niewielk firm
zaopatrzeniow, ktra dostarczya do nich toalety, zatyczki do uszu, pociel i reszt
niezbdnego wyposaenia. Podwykonawcy kupowali cz sprztu w supermarketach sieci
Target i Wal-Mart, a potem wysali je do wizie: jednym z nich by niewyrniajcy si
niczym budynek stojcy przy ruchliwej ulicy Bukaresztu. Inne znajdoway si na Litwie
i w Jordanii.

Deski

do waterboardingu

przygotowywano

na miejscu.

Z miejscowych

materiaw.
Wizienia byy niewielkie - w kadym planowano umieci mniej ni dziesiciu
zatrzymanych. Cele miay specjalne udogodnienia, ktre pomagay agentom CIA
w przeprowadzaniu

brutalnych

przesucha.

Wyoono

je

na przykad

materiaami

amortyzujcymi uderzenia o cian. Zatrzymani nie mogli kontaktowa si ze sob

i przebywali w odosobnieniu przez dwadziecia trzy godziny na dob. Pozostaa godzina
przeznaczona bya na wiczenia; oficerowie CIA ubrani w czarne kominiarki wyprowadzali
wwczas winiw z ich cel. Tak jak w placwkach dziaajcych w Stanach Zjednoczonych,
take i tutaj naczelnicy stosowali system kar i nagrd. Za dobre zachowanie winiowie
otrzymywali ksiki i pyty DVD, jeli za ktry z nich zama przepisy, pozbawiano go
jakiejkolwiek rozrywki. CIA, szpiegowska organizacja stworzona po II wojnie wiatowej
na potrzeby amerykaskich prezydentw, zmienia si w Departament Tajnych Wizie.
Jeszcze przed ujawnieniem raportu Helgersona ludzie Busha mieli obawy dotyczce
programu tajnych wizie CIA. Chodzio jednak o wski krg oficjeli, ktrzy w ogle byli
wiadomi

ich

istnienia.

W zwizku

z tym

dochodzio

niekiedy

do kuriozalnych

nieporozumie pomidzy Biaym Domem a Agencj. I tak w czerwcu 2003 roku Biay Dom
mia uczestniczy w witowaniu ustanowionego przez ONZ Dnia Pomocy Ofiarom Tortur.
Biuro

prasowe

zredagowao

komunikat

mwicy,

e Stany

Zjednoczone

do wyeliminowania tortur i przoduj w tej walce, dajc dobry przykad. Niezupenie tak
byo.
Komunikat ten rozsierdzi niektrych starszych oficerw CIA. Scott Muller, naczelny
prawnik Agencji, powiedzia Biaemu Domowi, e martwi go te sowa, bo wie, jakie metody
przesucha zaakceptowa sam prezydent Bush. Langley boi si, doda, e CIA skoczy jako
kozio ofiarny, kiedy polityczny wiatr zawieje z innej strony. Ostatecznie komunikat Biaego
Domu nie zosta opublikowany.
Za to raport Johna Helgersona ujawni gniew kipicy w szeregach Agencji. Kilku

oficerw zaangaowanych w program zatrzyma i przesucha, jak mwi dokument,

obawiao si, e mog sta si przedmiotem postpowania sdowego w Stanach
Zjednoczonych lub za granic, i wyraaj zaniepokojenie, e nie mog liczy na wsparcie
ze strony swojego rzdu. Biay Dom i Departament Sprawiedliwoci udzielili programowi
bogosawiestwa, za George Tenet lobbowa za oddaniem winiw pod kuratel CIA, ale
z drugiej strony starsi staem oficerowie w Langley widzieli ju, czym si kocz podobne
ruchy - pamitali dochodzenie komisji Churcha i skandal Iran-contras. Uwaali, e zblia si
dzie rozlicze, w ktrym administracja Busha wykorzysta raport gwnego inspektora, aby
zarzuci Agencji ptl na szyj.
Dokument sta si pocztkiem koca programu tajnych wizie, cho miay one
dziaa jeszcze przez kilka lat. Od czasu do czasu trafiali do nich nowi winiowie. Agencja
przestaa jednak korzysta z waterboardingu i innych brutalnych technik przesucha. Starsi
stopniem oficjele w Langley usiowali przerzuci problem na barki Pentagonu, ale
winiowie tajnych orodkw nadal w nich gnili, za administracja Busha gorczkowo
szukaa sposobu na zakoczenie caego programu.
Raport Helgersona wywoa najwiksze poruszenie w Centrum Antyterrorystycznym,
ktre byo przedni stra Agencji w globalnym polowaniu na terrorystw. Przecie
odawianie ludzi Al-Kaidy i przesuchiwanie ich w wizieniach CIA (ewentualnie
przekazywanie zatrzymanych niepatyczkujcym si z nimi wywiadom Pakistanu, Egiptu,
Jordanii i innych pastw, by potem wykorzysta wycignite informacje do ujcia kolejnych
terrorystw) byo sensem pracy Centrum. Ta strategia, jak wierzono, miaa pewnego dnia
doprowadzi CIA do Osamy ben Ladena.
Teraz jednak oficjele z Centrum Antyterrorystycznego musieli na nowo przemyle
strategi prowadzenia tajnej wojny. W sytuacji gdy CIA sparzya si na programie zatrzyma
i przesucha w tajnych wizieniach, uzbrojone drony - i w ogle moliwo dokonywania
chirurgicznych egzekucji - daway CIA szans na obranie nowego kierunku. Zabijanie
za pomoc pilota zdalnego sterowania byo antytez brudnej, bezporedniej roboty zwizanej
z przesuchaniami - wydawao si czystsze, mniej osobiste, a do tego cieszyo si poparciem
zarwno Republikanw, jak i Demokratw. Ponadto korzystanie z maszyn pilotowanych
przez ludzi znajdujcych si w odlegoci tysicy kilometrw od nich minimalizowao
wszelkie ryzyko. Praktycznie do zera. Po wyeliminowaniu Neka Muhammada w Pakistanie,
co miao miejsce zaledwie miesic po ukoczeniu raportu przez Johna Helgersona, Agencja
zacza dostrzega wiateko w tunelu. Nie bdzie stranikiem w wizieniach dla wrogw
Ameryki, ale militarn organizacj, ktra pozbdzie si ich raz na zawsze.

Jose Rodriguez w 2004 roku prbowa wskrzesi program odrzucony w pierwszych

miesicach po atakach z 11 wrzenia. Jak pamitacie z opisanej wczeniej prezentacji
w Biaym

Domu,

ktr

przygotowali

Rodriguez

i jego

kolega

z Centrum

Antyterrorystycznego Enrique Prado, przewidywa on zsynchronizowane ataki grup

uderzeniowych i eliminacj podejrzanych o terroryzm na caym wiecie. Od Europy przez
rodkowy Wschd do Azji Poudniowej. Wiceprezydent Dick Cheney wyrazi wtedy swoje
poparcie dla programu. Ale inaczej, ni pokazuj to filmy, CIA nie zatrudnia kadry patnych
zabjcw. I nie zatrudnia po 11 wrzenia, cho realizacja planw Rodrigueza i Prado
przybliyaby Agencj do jej hollywoodzkiego wizerunku. Jednak George Tenet nigdy nie da
pozwolenia na adn z zabjczych misji, wic program odoono na pk.
Tak jak Rodriguez, Prado rwnie by weteranem sekcji CIA w Ameryce aciskiej.
Odgrywa niebagateln rol w czasie wojny domowej w Nikaragui w latach osiemdziesitych.
Przenis si do Centrum Antyterrorystycznego w 1996 roku i przez par miesicy po atakach
z 11 wrzenia by dla Rodrigueza mentorem, ktry wprowadza go w detale strategii
Al-Kaidy. Po spotkaniu z Cheneyem w grudniu 2001 roku Prado stan na czele programu
rekrutacji oficerw CIA, ktrzy mieli zosta wytrenowani do zabjczych misji.
Kiedy Rodriguez zainicjowa w 2004 roku ponowne otwarcie programu, Prado
pracowa ju w Blackwater, prywatnej firmie ochroniarskiej finansowanej w duej mierze
milionami dolarw z kontraktw podpisanych z Departamentem Stanu i CIA. Rodriguez
wpad wwczas na proste, acz zadziwiajce rozwizanie: outsourcing programu i zatrudnienie
Blackwater do jego realizacji.
Zaoyciel firmy Erik Prince by wwczas ulubionym dzieckiem administracji Busha.
Akurat szuka sposobu, eby dokopa si do gbszych warstw amerykaskiego
establishmentu zarzdzajcego tajnymi operacjami. Prince nie mg pojawi si na scenie
w lepszym

momencie.

CIA

nie

miaa

wystarczajcej

liczby

personelu,

by mc

kompetentnymi ludmi obsadzi placwki w Kabulu czy Bagdadzie. A przecie to z nich

kierowano skomplikowanymi i wanymi misjami. Agencja zwrcia si wic do Blackwater
o wynajcie ludzi do tajnych operacji. Mieli oni zajmowa si wszystkim - od ochrony
oficerw CIA przez zbieranie informacji a do przechwytywania wyznaczonych celw co do tej pory zarezerwowane byo jedynie dla odpowiednio wytrenowanych pracownikw
Agencji. Blackwater miaa wzi na siebie nawet uzbrajanie predatorw i reaperw
(nowoczeniejszy model dronw) w Pakistanie.
Prince regularnie zaprasza wysokich rang oficerw CIA na synn Derby Kentucky
albo do kwatery gwnej Blackwater w Great Dismal Swamp w Karolinie Pnocnej, gdzie

urzdza caodniowe strzelanie na nalecych do firmy poligonach. Obietnic sporych pensji

udao mu si cign do firmy najlepszych ludzi CIA, cznie z Prado i Coferem Blackiem,
byym szefem Centrum Antyterrorystycznego. Prado, ju jako pracownik Blackwater, mia
wic okazj sprzedawa rzdowi programy, ktre opracowywa, bdc jeszcze w CIA.
Dla Princea wojenny outsourcing nie by niczym nowym - raczej przedueniem tego,
co dziao si od setek lat. Podczas jednej z wizyt w Langley rozpocz swoj prezentacj
sowami: Od zarania swojej historii nasz nard, aby zapewni sobie bezpieczestwo, polega
na najemnikach. Ostatecznie jednak cz planu zakadajca wykorzystanie najemnikw
zostaa

odrzucona

przez

oficjeli

z Langley.

Blackwater

syna

bowiem

z nieodpowiedzialnych i impulsywnych zachowa, za jej reputacja spada do poziomu zero

we wrzeniu 2007 roku, kiedy to pracownicy firmy zabili siedemnastu Irakijczykw
w centrum Bagdadu. Prince i jego firma stali si symbolami amerykaskich niepowodze
w tym kraju. Wprawdzie zaoyciel Blackwater lamentowa, e Demokraci odmalowali go
przed Kongresem jako faceta, ktry chce dorobi si na wojnie, a przecie paci z wasnej
kieszeni za dziaania wywiadowcze, ktre wspieray amerykask obron narodow. Bya to
prawda, lecz czsto fundusze, ktre Blackwater wydawaa na tajne projekty, byy jak
inwestycje w badania i rozwj. Efekty tych bada wykorzystywano na rozwj produktw
i usug sprzedawanych pniej rzdowi za cikie miliony dolarw.
Prince miewa te dziwne pomysy. Namawia na przykad oficerw prowadzcych
CIA w Pakistanie do korzystania z samolotw niewidzialnych dla radarw, za agentw
dziaajcych w Azji do przemycenia informatorw z Chin - mieliby nurkowa z automatami
oddechowymi wykorzystywanymi przez Navy SEALs a do czasu zabrania ich przez okrt.
Z tym planem wiza si jednak pewien problem: wikszo informatorw CIA w Chinach to
osiemdziesicioletni generaowie. Nie przeyliby podwodnej podry z aparatem tlenowym.
Byli oficerowie CIA, ktrzy doczyli do Blackwater, chcieli szybko nawiza
wspprac z Agencj. Znany jest co najmniej jeden przypadek, kiedy prawnik CIA musia
interweniowa i ostrzec eksszpiegw, e byli o krok od zamania prawa drzwi obrotowych.
Zabraniao ono niegdysiejszym pracownikom rzdowym lobbowania za firmami, w ktrych
teraz byli zatrudnieni. Poza zleceniami otrzymywanymi od CIA Prado prbowa przekona
agencj antynarkotykow DEA do skorzystania ze zbudowanej przez Blackwater siatki
zagranicznych szpiegw, ktrzy mog robi dosownie wszystko, od obserwacji do analizy
warunkw operacyjnych i akcji wywrotowych, jak pisano w wewntrznym, firmowym
e-mailu. Moliwo wyparcia si wszystkiego jest oczywista i powinna by traktowana jako
ogromny atut - dodawa.

I to wanie ta zaleta outsourcingu przekonaa Jose Rodrigueza, eby zleci realizacj

zabjczego programu CIA firmie Blackwater. Agencja podpisaa z Princeem i Prado
osobne kontrakty i obaj panowie zaczli kreli plany obserwacji potencjalnych celw.
Chodzio rwnie o osoby - jak twrca pakistaskiego programu jdrowego Abdul Kadir
Chan - ktrych zabicie proponowaa CIA jeszcze w 2001 roku. Prince i Prado mieli
nadzorowa program i w ten sposb, przynajmniej w teorii, udzia w nim rzdu Stanw
Zjednoczonych zostaby utrzymany w tajemnicy. Prince i Prado brali pod uwag, e grupy
uderzeniowe Blackwater trafi w kocu pod rozkazy CIA, lecz na pocztku dysponowaliby
cakiem spor autonomi. - Mielibymy cakowicie woln rk - mwi pniej Prince
w wywiadzie dla Vanity Fair. - Jeli co poszoby nie tak, nie moglimy si spodziewa,
e szef placwki, ambasador czy ktokolwiek inny nas wykupi.
Nigdy jednak nie okazao si to potrzebne, bowiem tak jak i przy poprzednim
podejciu do planu grupa uderzeniowa nie przeprowadzia ostatecznie adnego zamachu.
Prince i Prado wprawdzie szkolili ekip Blackwater do nowych zada, ale na prno. aden
najemnik nie zosta wysany z misj zabicia terrorysty. Prince obwinia o to instytucjonaln
osteoporoz, ktra ogarna Agencj.
Dlaczego program upad, skoro wsparcia udzielili mu oficjele z CIA z Rodriguezem
na czele? To zadziwiajce, ale ani CIA, ani Biaemu Domowi nie chodzio o kwestie prawne.
Prawnicy Agencji wyrazili zgod na uczestnictwo Princea i Prado w operacji. Jednak wysi
rang urzdnicy CIA nadal nie byli przekonani, czy Agencja bdzie w stanie zatai swj
udzia w operacji. Blackwater zarzdzaa sieci podwykonawcw, dziki ktrym moga
skutecznie ukry, e pracuje dla CIA. Lecz i tak obcym rzdom nie byoby trudno doj
do Princea, a potem, nieuchronnie, do Agencji.
- Im bardziej polegasz na outsourcingu, tym atwiej si wszystkiego wyprze tumaczy jeden ze starszych oficerw CIA zaangaowanych w decyzj odwoania programu
z udziaem Blackwater - lecz jednoczenie oddajesz kontrol nad misj w cudze rce. Wic
jeli co si popieprzy, to nadal bdzie twoja wina.
Pochopnie podjta decyzja o powierzeniu programu firmie Blackwater - tak jak
i poprzednia prba jego wdroenia - pozostaje cile strzeon rzdow tajemnic. Nawet
po odejciu na emerytur Hank Crumpton, byy oficer Centrum Antyterrorystycznego, nie
mg pisn swka na temat swojego udziau w programie. Powiedzia jednak, e dziwi go
fakt, e dla Stanw Zjednoczonych wyeliminowanie kogo za pomoc drona jest czym
zasadniczo innym ni szkolenie ludzi, by mogli zabija wasnymi rkoma. Jeli kraj pozwala
CIA na jedno, cign, to czemu ma problem z drugim?

- Nie mamy oporw, by na terytorium Afganistanu, terytoriach plemiennych

w Pakistanie, Somalii czy Jemenie wystrzeli w kierunku wroga rakiet Hellfire. A przecie
to, gdzie i jak korzystamy ze mierciononych narzdzi, powinno sta si najpierw
przedmiotem debaty. Niestety, nigdy takiej debaty nie odbylimy - powiedzia. I doda,
e zabijanie na odlego poza terenami bezporednich dziaa wojennych traktowane jest
dzi jak zwyczajny element strategii. Przy okazji zada pytanie, co si stanie, jeli kto
podejrzany o terroryzm pojawi si w Paryu, Hamburgu lub innym miejscu, gdzie drony nie
mog atakowa. - I co, w takiej sytuacji wylemy agenta CIA albo wojskowego, eby strzeli
mu w ty gowy? Wwczas bdzie to jednak zabjstwo, prawda?
Kady kolejny atak na CIA w zwizku z kontrowersyjnym programem tajnych
wizie i brutalnych przesucha podejrzanych o terroryzm popycha szefw Agencji
do ponurych kalkulacji: bardziej opacalne ni utrzymywanie tajnych wizie jest dla Agencji
zabijanie. Tym bardziej e w drugiej poowie 2005 roku Kongres uchwali ustaw
o traktowaniu zatrzymanych, gdzie znalaz si zapis zabraniajcy okrutnego, nieludzkiego
i poniajcego postpowania wobec kadego winia przebywajcego w amerykaskim
areszcie, cznie z tajnymi placwkami CIA. Istniaa wic moliwo, e oficerowie Agencji
zatrudnieni w sekretnych wizieniach zostan pocignici do odpowiedzialnoci za swoj
prac. Nad Langley zawiso widmo rychych dochodze kryminalnych i przesucha przed
obliczem Kongresu.
Strach ten popchn Jose Rodrigueza do zlecenia zniszczenia kilkudziesiciu tam
wideo, na ktrych zarejestrowano minuta po minucie przesuchania czonkw Al-Kaidy: Abu
Zubajdy i Abda al-Rahima al-Nasziriego. Rodriguez, ktry otrzyma kolejny awans
i piastowa wane stanowisko szefa Dyrektoriatu Operacyjnego - czyli odpowiada
za wszystkie tajne i szpiegowskie operacje CIA na caym wiecie - obawia si,
e na nagraniach wida twarze oficerw prowadzcych przesuchania. Zaczy ju wycieka
informacje na temat szczegw programu wiziennego, uzna wic, e jego agenci mog by
nie tylko przedmiotem oskare, ale zagroone moe by rwnie ich zdrowie i ycie.
W pierwszej poowie listopada 2005 roku posa wic tajn wiadomo do placwki CIA
w Bangkoku, gdzie w sejfie trzymano wszystkie tamy, i rozkaza wrzucenie ich do niszczarki
przemysowej. Poszo w ruch siedem stalowych ostrzy. Kasety wideo zostay pocite
na malutkie paski. Wycignito je z maszyny i wrzucono do plastikowych workw na mieci.
Ale nawet po pozbyciu si fizycznych dowodw pochodzcych z wczesnej fazy
dziaania programu wiziennego CIA wci miaa problem. Kilka dni po przepchniciu
ustawy o traktowaniu zatrzymanych dyrektor Agencji Porter Goss napisa list do Biaego

Domu. Zaproponowa w nim, e CIA zakoczy wszystkie programy przesucha, jeli to

Departament Sprawiedliwoci zajmie si ocen, czy techniki przesucha stosowane przez
Agencj byy sprzeczne z prawem.
Oficjeli z Biaego Domu list doprowadzi do biaej gorczki. Stephen Hadley, doradca
do spraw bezpieczestwa, uwaa, e wiadomo od Gossa to gra pozorw, prba
zabezpieczenia si Agencji na wypadek ledztwa w sprawie tajnych wizie i tortur. Hadley
w Boe Narodzenie zatelefonowa do dyrektora CIA i oskary go o sprzeniewierzenie si idei
gry zespoowej. Na Gossie nie robio to jednak wraenia. Dla Biaego Domu stao si jasne,
e napita atmosfera w Agencji, najbardziej skonnej do paranoi instytucji Waszyngtonu, nie
zeleje, dopki nie zostanie zrobione co, co uspokoi jej pracownikw. W tym celu
do Langley wybra si Andrew Card, w administracji Busha penicy funkcj szefa personelu
Biaego Domu. Jecha z zamiarem rozadowania sytuacji i uspokojenia nastrojw w kwaterze
gwnej CIA. Ale jego wizyta okazaa si katastrof. Card - w zatoczonej po brzegi sali
konferencyjnej - podzikowa zebranym oficerom za ich sub i cik prac, po czym
odmwi zoenia jakichkolwiek zobowizujcych deklaracji czy te gwarancji, e aden
z pracownikw Agencji nie zostanie pocignity do odpowiedzialnoci karnej za swj udzia
w programie zatrzyma i przesucha.
Zawrzao. Zachcany przez swojego wsppracownika Patricka Murraya Porter Goss
przerwa Cardowi. - Czy moe pan zapewni, e politycy nie odwrc si plecami do ludzi,
ktrzy wypeniali ich rozkazy? - zapyta, lecz Card nie odpowiedzia wprost i pokusi si
o art. - Powiem panu tak - odpar. - Kadego ranka pukam do drzwi Gabinetu Owalnego,
wchodz i mwi: Prosz mi wybaczy, panie prezydencie, a jak wiemy, wybaczy moe
tylko Bg.
Card zamia si, syszc wasne sowa, lecz jego odpowied nie bardzo si spodobaa.
Szef personelu Biaego Domu zapytany, czy Bush opowie si po stronie oficerw CIA, jeli
zostan poddani wnikliwemu ledztwu, zasugerowa, e nie mog liczy na interwencj
prezydenta wczeniej ni przed ogoszeniem aktw oskarenia oraz wydaniem wyrokw.
Takich artw w CIA nie lubiano.
Niektrzy ludzie Busha zaczli postrzega CIA jako problem. Dyrektor Agencji toczy
otwart wojn z Biaym Domem o program zatrzyma. Za wiceprezydent Dick Cheney by
przekonany, e analitycy CIA po cichu opowiadaj si przeciwko wojnie w Iraku,
przekazujc prasie i czonkom Kongresu krytyczne wobec niej raporty. O ile wczeniej Bush
i Cheney opierali si presji komisji do spraw 11 wrzenia, nalegajcej na utworzenie
stanowiska szefa Wywiadu Narodowego z zadaniem kontrolowania wszystkich szesnastu

amerykaskich agencji szpiegowskich, tak teraz Biay Dom zacz dostrzega pynce
z podobnej decyzji korzyci - trzymanie CIA w ryzach.
Osabienie Agencji byo wietn okazj do wzmocnienia pozycji Donalda Rumsfelda.
Pogarszajca si sytuacja w Iraku podminowaa triumfalistyczne nastroje wrd ludzi
sekretarza obrony. Ale Rumsfeld nie zaprzesta prowadzenia dziaa poza oficjalnymi
strefami wojny - a wic w krajach, ktre od zawsze byy uznane za terytoria dziaania CIA.
Wyda w 2004 roku tajn dyrektyw - znan w Pentagonie jako Zarzdzenie wykonawcze
w sprawie siatki Al-Kaidy - ktra daa jednostkom operacyjnym wiksz swobod
szpiegowania oraz eliminowania i zatrzymywania podejrzanych w kilkunastu krajach wiata.
Rozkaz ten miao realizowa Poczone Dowdztwo Operacji Specjalnych. Ta jednostka
z siedzib w Fort Bragg, ktr Rumsfeld nazywa Armi Nowego Wzoru na miar ery po 11
wrzenia, miaa teraz uprawnienia do prowadzenia operacji od Ameryki Pnocnej
a do Filipin. To dawao jej komandosom moliwo wkroczenia rwnie do Syrii, Somalii
i Pakistanu. Misje te byy oczywicie cile tajne i rzadko informacje o ich przebiegu
docieray do opinii publicznej. Nawet czonkowie Kongresu nie byli o nich regularnie
powiadamiani.
Poczone Dowdztwo Operacji Specjalnych stao si jedn z najjaniejszych gwiazd
na firmamencie Departamentu Obrony. Jego budet wzrs w cigu szeciu lat dwukrotnie;
w 2007 roku wynosi osiem miliardw dolarw. Nadal by to jednak zaledwie uamek tego,
co Pentagon wydawa na samoloty i okrty. Jednak dopyw nowych rodkw pozwoli JSOC
nie tylko na sformowanie dodatkowych oddziaw do tajnych operacji, ale i zakup sprztu
oraz opracowanie logistyki, ktra pozwalaa Navy SEALs i Delta Force na prowadzenie
sekretnych misji przez cae dnie lub nawet tygodnie. JSOC nie musiao si ju duej
ogranicza do dwudziestoczterogodzinnych operacji odbicia zakadnikw, mogo prowadzi
wasne wojny.
Wanie tym JSOC zajmowao si w Iraku. Grupa operacyjna generaa Stanleya
McChrystala otrzymaa misj zaatakowania dziaajcej tam komrki Al-Kaidy dowodzonej
przez jordaskiego terroryst Abu Musaba al-Zarkawiego. Przez kraj przetaczay si kolejne
fale

przemocy,

a grupa

al-Zarkawiego

przyznaa

si

do niszczycielskich

napaci

na amerykaskie konwoje i szyickie miejsca kultu. Po paru miesicach od wybuchu tego

regularnego powstania amerykascy dowdcy zrozumieli, e wojna w Iraku wessie Stany
Zjednoczone na wiele lat. Dlatego Rumsfeld i jego doradca w kwestiach wywiadu Stephen
Cambone popucili smycz JSOC, prbujc w ten sposb zneutralizowa irackich
powstacw.

Mantra oddziau, ktrego kwatera miecia si w starym irackim hangarze lotniczym

na terenie bazy Balad na pnoc od Bagdadu, brzmiaa: Walka dla wywiadu. Na pocztku
biae tablice, ktrymi posugiwali si McChrystal i jego ludzie, eby rozrysowa dziaania
grupy al-Zarkawiego, byy czyste jak za. McChrystal zdawa sobie spraw, e w duej
mierze problem stanowi saba komunikacja pomidzy dowdcami wojskowymi w Iraku i brak
odpowiednich

procedur,

ktre

pozwoliyby

dzieli

si

zdobytymi

informacjami.

Rozpoczlimy analizowa nie tylko przeciwnika, ale i samych siebie - napisa pniej - i ani
jedno, ani drugie nie szo nam atwo.
Jak mao wiedzieli poszczeglni dowdcy, stao si oczywiste w 2004 roku, kiedy
pojawiy si raporty mwice o tym, e irackie wojska pojmay al-Zarkawiego nieopodal
Faludy. Nikt nie wiedzia jednak, jak dokadnie wyglda jordaski terrorysta, wic
omykowo wypuszczono go na wolno. W kocu powsta jednak plan kampanii. Nocne
wypady wymierzone w siatk al-Zarkawiego nie miay polega na wykopaniu drzwi
z zawiasw i strzelaniu na olep. McChrystalowi bardziej ni na eliminacji wroga zaleao
na informacjach, ktre mona by z niego wycign podczas przesucha. Uzyskany w ten
sposb trop prowadziby do kolejnej kryjwki i kolejnego - wyej umiejscowionego
w hierarchii organizacji - agenta Al-Kaidy. Teoria McChrystala gosia: wbij ig w y,
a dowiesz si, jak dziaa cay organizm.
McChrystal prbowa upewni si, e jego grupa uderzeniowa nie zostanie okaleczona
przez niezdrow rywalizacj z CIA. Podobne gierki podciy skrzyda wielu tajnym
operacjom w Afganistanie. Odwiedza wic biura oficerw Agencji w Iraku. Udao mu si
przekona jednego ze starszych stopniem oficerw, eby zgodzi si kadego ranka omawia
z nim

kolejne

posunicia.

Tysice

kilometrw

dalej

analitycy

stacjonujcy

w nieoznakowanym budynku rzdowym w Fairfax w stanie Wirginia kadego dnia przebijali

si przez dane wywiadowcze pochodzce z nocnych wypadw w Iraku. Wycigano je
z telefonw komrkowych, nonikw danych i twardych dyskw. Z czasem tablice wypeniy
si imionami i pseudonimami ludzi al-Zarkawiego. Niektre z nich poczono liniami
namalowanymi czarnym markerem - w ten sposb oznaczano najbardziej prawdopodobne
domysy co do powiza wewntrz do amorficznej siatki terrorystycznej.
Szybki rozwj JSOC wspara wewntrzna analiza funkcjonowania Pentagonu,
przeprowadzona na zlecenie Rumsfelda i zakoczona w 2005 roku. Raport rekomendowa
zwikszenie moliwoci i zdolnoci prowadzenia dugotrwaych operacji na zrnicowanych
i zakazanych obszarach, gdzie niezbdne jest postpowanie z naleyt ostronoci.
Tumaczc z wojskowego na nasze: mie moliwo prowadzenia wojny tam, gdzie si chce.

Raport - napisany przez dawnego dowdc JSOC generaa Waynea Downinga oraz Michaela
G. Vickersa, byego tajnego agenta CIA, do popularnego dziki ksice Wojna Charliego
Wilsona, w ktrej opisano jego udzia w przerzuceniu broni do Afganistanu podczas wojny
z Sowietami - szybko zyska poparcie Rumsfelda.
Najwaniejszym wnioskiem pyncym z dokumentu byo stwierdzenie, e tajne
oddziay powinny zwikszy swoj rol w wojnie z Al-Kaid i innymi organizacjami
terrorystycznymi. Inna konkluzja brzmiaa, e oddziay specjalne byy przygotowane do akcji
w Iraku i Afganistanie, ale nie do prowadzenia wojen przyszoci. Niedugo walka napisano - przeniesie si do krajw, z ktrymi nie jestemy w stanie otwartego konfliktu.
Pentagon wanie zaczyna organizowa ryzykowne misje szpiegowskie na terenie
Iranu. Moliwe byy dziki handlowi przygranicznemu midzy Iranem i Irakiem. Ludzie
z oddziaw specjalnych pacili agentom za przenikanie do ociennego kraju i zebranie
uytecznych informacji o instalacjach militarnych w zachodnim Iranie. Agenci byli albo
iraskimi muzumanami, albo koptyjskimi chrzecijanami, ktrzy mogli atwo przej przez
kontrol graniczn, opowiadajc rozmaite historie o planach kupna ciarwek penych
owocw lub innych towarw. Trudno jednak byo Pentagonowi pozyska w ten sposb
naprawd wartociowe dane, a wojsko nie posiadao uprawnie do organizacji operacji
sabotaowych lub zabijania czonkw Iraskiej Stray Rewolucyjnej.
Jednak prawdziwym celem akcji, jak mwi wwczas jeden ze starszych oficerw
wywiadu w Pentagonie, byo zbudowanie moliwie najwikszej siatki wywiadowczej
w Iranie; siatki, ktra mogaby zosta uruchomiona, gdyby tylko prezydent Bush lub jego
nastpca podjli decyzj o inwazji na ten kraj. Jak wiele z misji wojskowych na terenie
niebdcym stref wojny, operacje w Iranie usprawiedliwiano chci przygotowania pola
bitwy.
Granica midzy obowizkami onierza i szpiega zacieraa si coraz bardziej. CIA
nadal posiadaa wiksze od Pentagonu uprawnienia do prowadzenia operacji w dowolnym
miejscu na wiecie, ale po ogoszeniu rozkazu Rumsfelda z 2004 roku coraz trudniej byo
dostrzec prawdziw rnic pomidzy celami wojska i Agencji. McChrystal mia dobre
relacje z amerykaskimi agentami wywiadu w Iraku, lecz misje wojskowe w Iranie nie byy
koordynowane z planami CIA, a tak due zagszczenie agentw obydwu instytucji,
bkajcych si po dalekich zaktkach globu, w poczeniu z brakiem koordynacji dziaa
mogo doprowadzi do katastrofy.
A moe bya to po prostu stracona szansa? Kiedy Donald Rumsfeld w 2005 roku
odwoa misj w Bajaurze, ktra moga doprowadzi do pochwycenia za jednym zamachem

caej wierchuszki Al-Kaidy, twierdzc, e zaplanowana na szybko operacja jest zbyt

ryzykowna, zarwno Pentagon, jak i CIA wszczy dochodzenie, chcc okreli, co poszo nie
tak. I upewni si, e podobne fiasko nie przydarzy si w przyszoci. W konsekwencji
ustalono, e nie istniay adne procedury pozwalajce rozpocz akcje specjalne w krajach
innych ni Irak i Afganistan.
Pentagon i CIA planoway niezalenie od siebie tajne operacje w rnych miejscach
na wiecie, ale ani sekretarz obrony, ani dyrektor Agencji nie mieli uprawnie
do zainicjowania dziaa na terenie takiego kraju jak Pakistan. Przez kolejny rok Pentagon
i CIA prboway wic dopracowa si podziau obowizkw. Dzieliy midzy siebie
poszczeglne kawaki globu i ustalay, kto jest odpowiedzialny za ktry front tajnej wojny.
Stephen Cambone prowadzi negocjacje z ramienia Pentagonu, za zastpca dyrektora
wiceadmira Albert Calland reprezentowa CIA. Od wielu czynnikw zaleao, czy za dan
operacj w danym pastwie bdzie odpowiadaa Agencja, czy JSOC. Czy kraj ten chtnie
udzieli zgod na przeprowadzenie tajnej misji na swoim terytorium? Jakie relacje z lokaln
agencj szpiegowsk ma CIA? Czy szef miejscowej placwki Agencji bez oporw sceduje
kontrol na rzecz JSOC?
Z powodu epizodu w Bajaurze Pakistan znalaz si na szczycie listy spraw
do zaatwienia. Prezydent Muszarraf udzieli bogosawiestwa atakom z uyciem dronw,
ale zdecydowanie sprzeciwia si amerykaskim dziaaniom wojskowym na terytoriach
plemiennych. Nie byo mowy o wkroczeniu do kraju przez granic z Afganistanem. Prby
przekonania Muszarrafa do udzielenia zgody na prowadzenie tajnych operacji ldowych
w miejscach takich jak Waziristan Pnocny czy Bajaur byo, z czym zgodzia si wikszo
ludzi w Waszyngtonie, misj niemoliw.
Rozwizanie problemu zaproponowaa CIA. Aby oddziay specjalne mogy
funkcjonowa w Pakistanie, musiayby zosta przekazane pod komend Agencji i dziaa
w ramach rozdziau 50 Kodeksu Stanw Zjednoczonych. Innymi sowy, Navy SEALs staliby
si szpiegami. Wtedy moliwe byoby rozpoczcie operacji na terenie Pakistanu bez
koniecznoci informowania o tym fakcie Muszarrafa. Jak opisa te ustalenia jeden z byych
oficerw CIA, oddziay specjalne przemianowano na zbrojn jednostk pod rozkazami szefa
Agencji.
Tak sam sztuczk posuono si sze lat pniej, kiedy migowce transportujce
druyny Navy SEALs wyleciay z Dalalabadu w Afganistanie i przekroczyy granic
z Pakistanem z misj zabicia Osamy ben Ladena. Tamtej nocy Navy SEALs dziaali
na rozkaz CIA i, technicznie rzecz biorc, za powodzenie akcji odpowiada dyrektor Agencji

Leon E. Panetta.
Tam, gdzie rozkazy wydawao JSOC, czyli w krajach takich jak Filipiny, gdzie
komandosi ju stacjonowali, misje z ich udziaem byy czstsze. W 2006 roku, bazujc
na informacjach mwicych, e Umar Patek, jeden z organizatorw zamachu na wyspie Bali
w 2002 roku, jest w dungli na poudniu kraju, wysano tam amerykaskiego drona
i odpalono kilka rakiet w kierunku obozu uznanego za terrorystyczny. Rzd w Manili ogosi,
e bya to filipiska akcja wojskowa. Patek nie zgin jednak od rakiet. Byy za to inne
ofiary. Nie udao si ustali, ile z nich faktycznie z nim wsppracowao, a ile wrd nich byo
kobiet i dzieci.
Pczniejcy budet na operacje specjalne pozwoli JSOC na zakup nowego sprztu
podsuchowego, dziki ktremu komandosi mogli zbiera informacje drog powietrzn.
Samoloty firmy Beechcraft regularnie startoway z baz w Afganistanie oraz Pakistanie
i kryy nad pakistaskimi wieami telekomunikacyjnymi. W samolotach umieszczano
urzdzenia zwane Typhoon Box. W ich pamici zapisywano dziesitki podejrzanych
numerw telefonw komrkowych, ktre zdaniem wojskowych naleay do pakistaskich
bojownikw. Dziki kontrolowaniu pocze mona byo okreli, kiedy numery te s
uywane, i sprbowa je namierzy. Nawet jeli telefon by wyczony, JSOC mogo go
wczy zdalnie i ustali dokadne wsprzdne osoby, ktra bya w jego posiadaniu.
Po przyklepaniu umowy z CIA agenci JSOC dziaali na rwnych prawach co ludzie
Agencji, mogli wic uczestniczy w operacjach ldowych na terytorium Pakistanu. Rok
po przerwaniu misji w Bajaurze CIA raz jeszcze odebraa informacje o zbliajcym si
spotkaniu przywdcw wojskowych, ktre miao ponownie odby si w tej samej okolicy.
Maleka wioska Damadola bya pod obserwacj niemal od roku. Byo to moliwe
dziki wycigniciu cennych informacji od pojmanego Abu Farada al-Libbiego - powiedzia
on pakistaskim oficerom, e kiedy spotka si z Ajmanem al-Zawahirim w domu Bahuptura
Chana, mieszkaca Damadoli. CIA przypucia atak na wiosk z uyciem dronw w styczniu
2006 roku, lecz nie udao si zabi az-Zawahiriego. Kilka miesicy pniej, kiedy wypyn
cynk o kolejnym spotkaniu w Damadoli, do osady posano ekip Navy SEALs.
Dziki

nowym

procedurom

CIA

i wojsku

ledwie

kilka

godzin

zajo,

by przeanalizowa otrzymane informacje i zatwierdzi plan dziaania. Genera John Abizaid,

szef Dowdztwa Centralnego Stanw Zjednoczonych, przebywa akurat w Waszyngtonie,
kiedy CIA otrzymaa cynk. Genera natychmiast wskoczy do czarnego SUV-a i pogna
do Langley. Niedugo potem Abizaid i Porter Goss ustalili ostateczne szczegy ataku.
Helikoptery wystartoway z Afganistanu i przetransportoway Navy SEALs za granic,

do Bajauru. Komandosi wzili szturmem kompleks budynkw z suszonej cegy, powalili paru
ludzi na ziemi i skuli plastikowymi kajdankami. Winiw zaadowano do migowcw
i przewieziono do Afganistanu.
W tym czasie oficerowie CIA zgromadzeni w Centrum Antyterrorystycznym
w Langley wpatrywali si w ekran, ledzc transmisj z predatora, ktry przez cay czas
kry nad Damadol - to wybauszone oko bez powiek pozwolio agentom siedzcym tysice
kilometrw dalej obserwowa ca operacj. Navy SEALs wprawdzie nie pojmali adnego
wanego przywdcy Al-Kaidy, lecz misja ta dowioda, e potrafi przenikn do Pakistanu
niezauwaeni, przeprowadzi operacj i wrci bez alarmowania rzdu w Islamabadzie.

Ja i mj nard przeciwko wiatu. Ja i mj klan przeciwko narodowi. Ja i moja

rodzina przeciwko klanowi. Ja i mj brat przeciwko rodzinie. Ja przeciwko bratu
przysowie somalijskie
Wiosn 2006 roku oficerowie CIA stacjonujcy w Nairobi w Kenii adowali
do nieoznakowanych samolotw transportowych granatniki, modzierze i karabiny AK-47.
adunek trafia potem na lotniska kontrolowane przez somalijskich watakw. Poza broni
sano te wypchane pienidzmi walizki - okoo dwustu tysicy dolarw dla kadego z nich.
To bya zapata za ich wkad w walk ze wiatowym terroryzmem.
Jak na ludzi, ktrzy przez ostatnie lata prbowali si nawzajem pozabija, lokalni
watakowie nie mieli zbyt wielu obiekcji co do wsplnej pracy dla CIA. Zwaszcza
e Agencja otworzya dla nich swj skarbiec. Udao im si nawet wymyli nazw dla
swojego aliansu, ktra spodobaa si w Waszyngtonie: Sojusz dla Przywrcenia Pokoju
i Przeciwdziaania Terroryzmowi (ARPCT). Brzmiao to ironicznie, biorc pod uwag
brutalne yciorysy niektrych kacykw takich jak Abdi Hasan Awale Kejbdiid czy
Mohammed Kanjare Afrah. W niektrych krgach CIA grupa staa si nawet obiektem
artw. Szpiedzy przyrwnywali j do globalnej organizacji terrorystycznej Widmo, znanej
z filmw o Jamesie Bondzie.
Pord watakw znaleli si rwnie ludzie, ktrzy w czasie amerykaskiej
interwencji w Somalii w 1993 roku, pamitnej midzy innymi dziki filmowi Helikopter
w ogniu, wysyali zabjcw z rozkazem likwidacji rangersw i komandosw z Delta Force.
Teraz trafili na list pac CIA i pomagali Agencji wytropi czonkw wschodnioafrykaskiej
komrki Al-Kaidy, ktrzy zostali potem pojmani i przeszmuglowani z Somalii do tajnych
wizie CIA. Te sekretne operacje z 2006 roku byy ju sformalizowane umowami i dla
miejscowych przywdcw wojskowych stay si atwymi chaturkami na zlecenie USA.
Waszyngton nie mia wyjcia, musia wsppracowa ze swoimi niedawnymi
wrogami. Narastajcy chaos w Iraku nie tylko odsun onierzy i agentw od wojny
w Afganistanie, ale take sta si bodcem dla nowego pokolenia modych muzumanw,
by chwyci za bro i przeciwstawi si Stanom Zjednoczonym. Szkic cile tajnego raportu,
krcy po amerykaskich agencjach wywiadowczych, wskazywa na powany problem:
gwatown radykalizacj wiata muzumaskiego. Ostateczna wersja dokumentu okrelaa
konflikt w Iraku jako cause clbre dla dihadystw, wojn budzc szczegln niech

muzumanw do amerykaskiej obecnoci na ich ziemiach i przyczyniajc si do wzrostu

poparcia dla globalnego dihadu.
Raport - prognoza Narodowej Rady Wywiadu - przewidywa, e zdecentralizowany
ruch dihadystw rozgazi si jeszcze bardziej, szczeglnie e wci powstaway nowe
bojwki. Sytuacja midzynarodowa zmieniaa si diametralnie, a kraje Afryki Pnocnej
i Wschodniej oraz co biedniejsze rejony Pwyspu Arabskiego byy coraz mniej stabilne.
W tym czasie w Jemenie dwudziestu trzech bojownikw zwizanych z Al-Kaid
ucieko z lokalnego wizienia, uywajc do wykopania tunelu yek i wyamanych ng
od stou. Najprawdopodobniej otrzymali pomoc od lokalnej suby bezpieczestwa,
wspierajcej od czasu wojny z Sowietami w Afganistanie niektrych mudahedinw. Jak
wyjania t kreci robot jeden z jemeskich oficjeli w rozmowie z New York Timesem:
Trzeba pamita, e ci sami oficerowie eskortowali ludzi z Sany do Pakistanu podczas
afgaskiego dihadu. Zawarli przyjanie, ktrych nie da si tak atwo przekreli.
Interpol ogosi wiatowy alert i nakaza poszukiwanie wszystkich zbiegw, lecz
wikszo z nich nie ukrya si daleko. Zostali w Jemenie i stworzyli grup, ktra przyjmie
nazw Al-Kaida Pwyspu Arabskiego.
W Somalii do gosu doszed za niski, przysadzisty mczyzna w okularach
ze szkami w ksztacie migdaw i zarocie, ktry barwi czerwon henn. Nazywa si
Hassan Dahir Awejs i sta na czele Somalijskiego Zwizku Sdw Islamskich, lunej
federacji klanowej starszyzny, biznesmenw i magnatw, ktrzy zjednoczyli si, aby pooy
kres panoszcemu si w ich kraju chaosowi. Rozwizaniem miao by wprowadzenie
surowego islamskiego prawa - szariatu. Ruch przez lata by zdominowany przez
umiarkowanych muzumanw i cieszy si sporym poparciem w Somalii. Jednak pod koniec
2005 roku, pod wpywem Awejsa, Zwizek przeksztaci si w liczniejsz wersj sdu
szariackiego dziaajcego w portowym miecie Merka, ktre byo centrum somalijskich
radykaw. Tamtejszy sd czsto skazywa ludzi na ukamienowanie albo odcicie doni
za kradzie. Awejs i jego Zwizek chcieli, eby tak byo w caym kraju.
Awejs od wielu lat utrzymywa si na szczytach amerykaskiej listy podejrzanych
o terroryzm. CIA powizaa go z komrk Al-Kaidy w Afryce Wschodniej, ktra
organizowaa ataki bombowe na ambasady Stanw Zjednoczonych w Kenii i Tanzanii. Mimo
to dziaa otwarcie, podrowa do Dubaju i przemieszcza si swobodnie pomidzy
somalijskimi miastami. Pod swoimi rozkazami mia grup modych, oddanych mu strzelcw,
ktrzy nazywali siebie Asz-Szabab, co po arabsku oznacza Modzi. Chodzili ulicami
Mogadiszu i polowali na kadego, kto przyznawa si do zwizku z Tymczasowym

Somalijskim Rzdem Federalnym, sab i przeart korupcj struktur utworzon przez ONZ,
ktra nie miaa adnej kontroli nad tym, co dziao si w kraju. Osoby podejrzewane
o szpiegowanie na rzecz USA zabijano na miejscu.
Tymczasem CIA od wielu lat nie miaa staego posterunku w Somalii, wic zadanie
monitorowania wydarze w tym kraju przypado tajnym agentom stacjonujcym w Kenii.
Komrka w Nairobi rozrosa si znaczco od czasu atakw z 11 wrzenia. Gdy dyrektor CIA
Porter Goss zdecydowa, e niezbdne jest wyraniejsze zaznaczenie obecnoci Agencji
w Afryce, przydzielono jej wikszy budet oraz liczniejszy personel, a take otwarto na nowo
poprzednio pozamykane placwki na kontynencie.
Ostatnie miesice 2005 i pocztek 2006 roku przyniosy alarmujce wieci z Nairobi.
Langley zostao ostrzeone o rosncych wpywach rudobrodego Hassana Dahira Awejsa
i ludzi z Asz-Szabab. Niektre raporty wspominay nawet, e modzi radykaowie ze Zwizku
Sdw Islamskich, cznie z chuderlawym weteranem wojny afgaskiej Adenem Haszim
Faradem Ajro, mog wi gniazdko dla agentw Al-Kaidy i mie w planach zaoenie nowej
placwki w Somalii.
Jednak Osama ben Laden i jego poplecznicy starajcy si osi w Somalii przez
kolejne lata natrafiali na te same trudnoci w rozdartym wojn kraju co Stany Zjednoczone.
Krtko mwic, Al-Kaida nie rozumiaa Somalii i plan ucieczki do tego kraju po rozpoczciu
wojny

w Afganistanie

spali

na panewce.

Arabscy

bojownicy,

ktrzy

przybyli

do afrykaskiego kraju, mieli problem z nawigowaniem pomidzy skonfliktowanymi klanami

i plemionami. Zamiast skrzykn si pod jednym sztandarem i hasem przegonienia obcych
z kraju, Somalijczycy woleli zabija si nawzajem. Ludzie Al-Kaidy, zwolennicy
wahhabizmu - radykalnego odamu islamu - nie potrafili dogada si z somalijsk
wikszoci wyznajc sufizm. Ponadto Somalijczycy mieli opini straszliwych plotkarzy
i zagraniczni gocie wciekali si, e nie potrafi zachowa tajemnicy. Chaotyczne,
rozcigajce si wzdu wybrzea Morza Arabskiego pastwo okazao si zupenie rne
od grzystych Pakistanu i Afganistanu.
Nie byo to jednak tak oczywiste ani dla Pentagonu, ani dla CIA. Dopiero alarmujce
wieci od agentw z Nairobi day Biaemu Domowi do mylenia. Co jednak mona byo
zrobi, jeli sytuacja w Somalii zacznie przypomina t z Afganistanu? Duch Helikoptera
w ogniu i klski Amerykanw interweniujcych w Mogadiszu w 1993 roku nadal nawiedza
korytarze Pentagonu. Generaowie wyrazili si jasno: zrezygnuj ze swoich stanowisk, jeli
Stany Zjednoczone zdecyduj si na kolejn interwencj zbrojn w Somalii. Ze wzgldu
na konflikty w Iraku i Afganistanie Pentagon nie dysponowa wystarczajc liczb onierzy

i marines, eby pozwoli sobie na wysanie kolejnych oddziaw do Rogu Afryki (w byym
obozie francuskiej Legii Cudzoziemskiej w Dibuti stacjonowaa ju jedna grupa
uderzeniowa). Ale administracja Busha bya przekonana, e problem somalijski trzeba
koniecznie rozwiza. Dlatego Biay Dom zwrci si do CIA z prob o znalezienie
zastpczej armii, ktra bdzie walczya w nowej wojnie. W ten wanie sposb narodzi si
Sojusz dla Przywrcenia Pokoju i Przeciwdziaania Terroryzmowi (ARPCT).
Przywdcy zrzeszeni w Sojuszu nie kryli swoich zwizkw z Waszyngtonem
i otwarcie przechwalali si sumami, jakie pacia im CIA. Sama Agencja te nie zaprzeczaa,
e ARPCT jest jej zbrojnym ramieniem. O zrzutach broni i pienidzy informowaa lokalna
prasa. Oficerowie CIA podali watakom dane kontaktowe, z ktrych w razie potrzeby mieli
korzysta. Przez stolic przetoczya si plotka, jakoby agenci podali im swoje adresy
e-mailowe - za ich porednictwem somalijscy przywdcy mieli zamawia zaopatrzenie.
Nieporadno CIA podzielia oficjeli z amerykaskiej ambasady w Nairobi, fortecy
zbudowanej po zamachu bombowym z 1998 roku. Ca operacj nadal kierowa szef
placwki w Kenii, lecz dyplomaci zaczli sa do kwatery gwnej Departamentu Stanu
ostrzeenia, jak powane konsekwencje moe mie wsparcie udzielane kacykom. Leslie
Rowe - drugi stopniem czowiek w ambasadzie - w jednej z wiadomoci opisa gniewne
nastroje pord afrykaskich oficjeli, niezadowolonych z dziaa CIA. Michael Zorick, oficer
polityczny do spraw Somalii z Departamentu Stanu, wysa do Waszyngtonu zjadliw krytyk
polityki wsppracy z watakami i narzeka, e CIA przekazuje bro najwikszym
somalijskim przestpcom. Niedugo potem Zorick zosta przeniesiony do Czadu.
Tak jak ostrzegali niektrzy oficerowie, tajne operacje odbiy si Agencji czkawk.
Zamiast osabi islamistw, jej dziaania w Somalii przewayy szal na drug stron.
Somalijczycy zaczli wspiera Zwizek Sdw Islamskich, wierzc, e uda mu si wyprze
z kraju obcych i pooy wreszcie kres rzdom lokalnych kacykw. To z kolei
zbakanizowao kraj. Podczas spotkania amerykaskich ambasadorw z Afryki Wschodniej
i Jemenu w maju 2006 roku widziano ju jasno, co dzieje si w Mogadiszu. Ale nikt nie
potrafi powiedzie, jakie kroki naley podj. Ambasadorowie uzgodnili wic, e drog
do poprawy sytuacji powinna by zmiana nastawienia i rezygnacja z walk w stolicy Somalii
na rzecz dziaa pozytywnych.
To, co miao by lekiem, okazao si trucizn. Islamici wyparli wspieranych przez
CIA kacykw z Mogadiszu. Grupa umocnia swoj pozycj w stolicy, a klsk bolenie
odczu Waszyngton. Po walkach w Mogadiszu Zwizek Sdw Islamskich pokada jeszcze
wiksze zaufanie w Hassanie Dahirze Awejsie i jego radykalnych strzelcach z Asz-Szabab.

Byy oficer Centrum Antyterrorystycznego Hank Crumpton katastrofalnej w skutkach

operacji przyglda si zza biurka w Departamencie Stanu. Pracowa tam jako koordynator
do spraw przeciwdziaania terroryzmowi. Dla Crumptona somalijska przygoda CIA bya
klasycznym przykadem bezsilnoci Waszyngtonu, ktry ucieka si do tajnych misji, kiedy
o inne rozwizania byo bardzo trudno. Co pomylano, gdy okazao si, e sytuacja w Somalii
wymaga interwencji? Crumpton odpowiada: - Macie pienidze i bro, zaatwcie to za nas.
Lecz jeli za tak akcj nie stoi konsekwentna polityka zagraniczna, tajna operacja nie wypali.
A jeli kto bdzie w stanie mi wytumaczy, na czym polegaa polityka amerykaskiego
rzdu w Somalii w 2006 roku albo na czym polega dzisiaj, dam mu dziesi dolcw.
Lwia cz miadcej krytyki spada na szefa placwki CIA w Nairobi. Jose
Rodriguez usun go z Kenii, za Agencja uznaa, e na razie ma do Somalii. Skoro
do wadzy w Mogadiszu doszed Zwizek Sdw Islamskich, rzd Busha uzna kraj
za siedlisko terroryzmu. Jendayi Frazer, przedstawicielka Departamentu Stanu do spraw
Afryki, w drugiej poowie 2006 roku mwia publicznie o bezporednich relacjach Zwizku
Sdw

Islamskich i Al-Kaidy. Otwarcie przy tym

nazywaa czonkw Zwizku

terrorystami.
Klska CIA w Somalii na moment wyczerpaa moliwoci administracji Busha.
Kompletnie nie wiedziano, jak upora si z rosncymi w si islamistami. Ale gdzie rzd
obawia si wysa swoich ludzi, tam swojej szansy upatryway prywatne firmy wojskowe
i pracownicy kontraktowi, ktrzy mieli nadziej wzbogaci si na panujcej w Afryce
Wschodniej anarchii. Sytuacja wydawaa si idealna: rzd Stanw Zjednoczonych nie chcia
duej brudzi sobie rk w Somalii. Jednak gotw by wyoy pienidze, byleby inni zrobili
to za niego. Do poowy 2006 roku somalijski konflikt przeistoczy si wic w wojn
zastpcz.
Tydzie po ucieczce wspieranych przez CIA przywdcw wojskowych z Mogadiszu
w Nairobi wyldowa samolot, na pokadzie ktrego znajdowaa si kobieta w rednim wieku.
Pochodzia z pnocy stanu Wirginia, nazywaa si Michele Ballarin i bya szefow Select
Armor, niewielkiej firmy, ktra dostarczaa kombinezony stray poarnej hrabstwa Los
Angeles. Nigdy nie wygraa adnego powaniejszego przetargu organizowanego przez
Pentagon. Jej ambicje byy jednak wiksze ni zajmowanie pozycji czwartorzdnego
podwykonawcy. Kiedy w czerwcu 2006 roku znalaza si w Kenii, miaa umwione spotkanie
z Abdullahim Yusufem Ahmedem, ktry z luksusowego apartamentu jednego z hoteli
w Nairobi kierowa wspomaganym przez ONZ somalijskim rzdem na wygnaniu.
Kobieta o wygldzie bogatej arystokratki na audiencji u przywdcy nieudolnego

federalnego rzdu tymczasowego - to nie by codzienny widok. Ballarin podrowaa

do Rogu Afryki ju wczeniej i w niektrych krgach tamtejszej klasy politycznej cieszya si
szacunkiem i posuchem. Utrzymywaa, e zajmuje si hodowl i tresur ogierw lipicaskich
- synnych biaych koni przeznaczonych gwnie do klasycznej szkoy jazdy - i ostentacyjnie
obnosia si ze swoim bogactwem. Zawsze miaa ze sob torebki od Louisa Vuittona, drog
biuteri i ubrania od Gucciego. Jeli jej celem byo olni mieszkacw zuboaego kraju,
udao jej si to znakomicie. Somalijczycy zaczli zwraca si do niej arabskim sowem
oznaczajcym ksiniczk - Amira.
Zanim Ballarin trafia z Wirginii Zachodniej do Afryki, przebya dug drog.
Zaczynaa w latach osiemdziesitych, startujc jako kandydatka Republikanw do Kongresu.
W tym jednoznacznie demokratycznym stanie prbowaa ugra cokolwiek na popularnoci
Ronalda Reagana. Miaa wwczas trzydzieci jeden lat, za za kampani z roku 1986 zapaci
jej pierwszy m, starszy od niej o kilkadziesit lat, ktry uczestniczy w ldowaniu
na plaach Normandii w 1944 roku, a majtek zgromadzi na handlu nieruchomociami.
Fundusze zbieraa rwnie i sama Ballarin, popisujc si umiejtnociami muzycznymi graa na pianinie podczas uroczystych spotka dla darczycw. Swojego rywala prbowaa
sportretowa jako kogo, kto nie rozumie wartoci wyznawanych przez wirginijskie rodziny.
W ostatnich tygodniach kampanii wyborczej krytykowaa go za gos oddany na druk
Playboya alfabetem Braillea, za ktry zapacili podatnicy. Nie omieszkaa te wytkn mu
odmowy uczestniczenia w debacie: na spotkanie przyniosa karton z przyklejonym zdjciem
politycznego oponenta, wdajc si z nim w dyskusj. Mimo tych stara wybory przegraa
z kretesem.
Po mierci maonka wysza za Gina Ballarina, byego barmana ze synnego
Manhattans 21 Club, ktry pniej zarzdza waszyngtoskim lokalem Georgetown Club.
Para wydawaa huczne przyjcia w swoim domu w Wirginii i wreszcie zasuya sobie
na wzmiank w Zielonej Ksidze, gdzie znajdoway si nazwiska powaanych
waszyngtoczykw. Bya to istna biblia starej amerykaskiej elity. O swojej radoci
ze znalezienia si w Ksidze obok przyjaci, ssiadw i innych ludzi wspierajcych
jedziectwo opowiedziaa w 1997 roku dziennikarzowi: Ksiga ta symbolizuje
tradycyjne podejcie do rzeczy, ktre skutecznie oparo si zmianom. Symbolizuje
delikatniejsz stron ycia.
Ballarinowie mieszkali w posiadoci w Markham w stanie Wirginia, ktr nazwano
szumnie Wilcz Grani. Niegdy by to dom Turnera Ashbyego, dowdcy konfederackich
kawalerzystw, ktry zdoby saw podczas kampanii Stonewalla Jacksona w dolinie

Shenandoah. Nadano mu wwczas przydomek Czarnego Rycerza Konfederacji. Michele

Ballarin miaa jednak nieco ambitniejsze plany ni spokojne ycie i gra w polo. W latach
dziewidziesitych zaja si prowadzeniem interesw - od handlu nieruchomociami
do finansw midzynarodowych i sprzeday kamizelek kuloodpornych.
Opowiadaa, e transformacj z Michele w Amir zapocztkowao umwione przez jej
waszyngtoskiego

przyjaciela

z loy

masoskiej

spotkanie

z grup

somalijskich

Amerykanw. To wtedy zainteresowaa si rozdartym przez wojn krajem. Zacza

podrowa do Afryki i wkrtce chrzecijaska dewotka, ktra co niedziel przygrywaa
w kociele na organach, zacza interesowa si sufizmem, mistycznym odamem islamu
niegdy dominujcym na subkontynencie indyjskim i w Afryce Pnocnej. Sufizm straci
nieco na znaczeniu po upadku imperium otomaskiego, kiedy to pojawiy si bardziej
radykalne formy islamu, ale nadal jest szeroko praktykowany w Somalii. Ballarin bya
przekonana, e wspomaganie ugrupowa wyznajcych w kraju sufizm jest najlepszym
sposobem na zmniejszenie wpywu - jej zdaniem toksycznego - radykalnego wahhabizmu,
ktry umacnia si w Rogu Afryki dziki pomocy bogatych Saudyjczykw finansujcych
budow szk i meczetw.
Dziaalno dobroczynna w Somalii czynia z niej kolejn bogat naiwniaczk
wierzc, e zmieni wiat charytatywnymi projektami. Ale w rzeczywistoci jej plan kry
w sobie inne, mroczniejsze dno. Kiedy Zwizek Sdw Islamskich przej kontrol nad
Mogadiszem, ujrzaa w tym swoj szans. Chciaa zagospodarowa rozlege i niepodlegajce
kontroli rzdu tereny Sudanu, na ktrych opozycjonici chccy odsun od wadzy
radykalnych islamistw mogliby z jej pomoc zaoy swoje bazy. A przy okazji chciaa tam
rozwin swj wasny biznes. Kobieta z Wirginii rzucia si w sam rodek chaosu.
Na spotkaniu z prezydentem Abdullahim Yusufem Ahmedem Ballarin przedstawia
plan zaoenia bazy w pooonym na pnocy Somalii portowym miecie Berbera. Znajdowa
si tam nieuywany pas startowy, niegdy wykorzystywany przez NASA jako awaryjne
ldowisko dla promw kosmicznych. Ballarin uznaa, e miejsce to mona przeksztaci
w lotnisko, a take orodek szkoleniowy dla przyszych onierzy gotowych walczy
z Asz-Szabab.
Prezydent Ahmed, polityczny figurant szukajcy azylu w luksusowym hotelu
w Nairobi, nie mg odrzuci propozycji Ballarin. Wic kiedy wysza ona ze spotkania, bya
w euforii. Kilka dni pniej wysaa e-maile do amerykaskich partnerw w interesach cznie z Chrisem Farin, szefem prywatnej firmy ochroniarskiej ATS Worldwide z siedzib
na Florydzie: Panowie, spotkanie z prezydentem Abdullayem Yussefem [sic!] i szefem jego

sztabu zakoczone sukcesem. Mamy zielone wiato. Ballarin w dalszej czci e-maila daa
do zrozumienia, e CIA jest wiadoma jej planw i e ma zamiar spotka si w Nowym Jorku
ze swoim kontaktem z Agencji.
Jednak Farina w odpowiedzi mailowej zaleca ostrono. Inwazja [na Mogadiszu]
bez wsparcia skoczy si powtrk z Dien Bien Phu, napisa, nawizujc do francuskiej
klski w Indochinach z 1954 roku. Farina napomkn take, e CIA moe nie by najlepszym
partnerem, i bya to mdra sugestia, biorc po uwag to, co dziao si w kraju. Lepiej
postawi na Pentagon - stwierdzi. Ostatecznie Ballarin posucha jego rady, ale min dwa lata,
zanim uda si jej przekona Pentagon do sfinansowania wyprawy do Somalii.
Po przejciu Mogadiszu Zwizek Sdw Islamskich wprowadzi porzdek, jakiego
w miecie nie byo od lat. Pady granice pomidzy niedawnymi strefami wpyww
poszczeglnych kacykw. Dzieci, ktre dorastay zaledwie kilometr od morza, lecz nigdy
wczeniej nie miay okazji go oglda, bowiem plaa leaa na terytorium innego wataki,
spdzay cae dnie, bawic si w piasku.
Seria owiadcze i komunikatw wypuszczonych w lecie przez sympatyzujce
z Asz-Szabab skrzydo Zwizku, ktre w kocu przejo kontrol nad organizacj, nastawia
jednak wielu Somalijczykw przeciwko nowym przywdcom. Zakazano zagranicznych
filmw, a take piki nonej, kobietom nakazano za zakrywa twarze w miejscach
publicznych. Bodaj najboleniejszy dla mnstwa mczyzn przepis zabrania ucia khatu,
zielonych lici o narkotycznych waciwociach, ktre zapewniay lekkie odurzenie.
Obawy Waszyngtonu co do wprowadzenia w Mogadiszu prawa szariatu podsycay
informacje przekazywane administracji Busha przez etiopskich oficjeli, drcych ze strachu
przed now przystani Al-Kaidy, ktra wyrosa za ich wschodni granic. Animozje
pomidzy

Etiopczykami

i Somalijczykami

nie

byy

niczym

nowym

w latach

siedemdziesitych oba kraje toczyy bitw o etiopski region Ogaden, ktra staa si jednym
z konfliktw zastpczych w czasach zimnej wojny. Po stronie Somalii opowiaday si Stany
Zjednoczone, za Etiopi zaopatrywali Sowieci. Po upadku Zwizku Radzieckiego w Afryce,
tak jak i w innych czciach globu, dokonao si przetasowanie. Gdy Waszyngton
zaniepokoiy postpy islamskiego fundamentalizmu, Etiopia z jej chrzecijask wikszoci
staa si w latach dziewidziesitych naturalnym sojusznikiem USA.
Latem 2006 roku etiopscy oficjele zaczli mwi otwarcie o moliwoci wkroczenia
do Somalii w celu rozbicia Zwizku Sdw Islamskich i Asz-Szabab. USA zaczy upatrywa
w tym swojej szansy. Skoro nie wypali plan zaopatrzenia w bro zbieraniny lokalnych
watakw, moe w takim razie etiopska armia poprowadziaby zastpcz wojn w Somalii.

Po kilku tygodniach od przejcia Mogadiszu przez islamistw genera John Abizaid

z amerykaskiego Dowdztwa Centralnego odwiedzi Addis Abeb, stolic Etiopii, podczas
podry

po Afryce

Wschodniej.

W trakcie

spotka

z wojskiem,

CIA

i oficjelami

z Departamentu Stanu w amerykaskiej ambasadzie pyta, czego bdzie potrzebowaa

etiopska armia, by przypuci atak na Mogadiszu.
Abizaid postawi spraw jasno - Stany Zjednoczone nie zachcaj Etiopii do inwazji,
ale jeli do niej dojdzie, udziel wszelkiej pomocy, eby zakoczya si sukcesem. Spotka si
take z etiopskimi oficjelami i zaoferowa im pomoc: amerykaski wywiad mia podzieli si
informacjami o pozycjach zajmowanych przez zbrojne rami Zwizku Sdw Islamskich.
W tym

czasie

w Waszyngtonie

szef

Wywiadu

Narodowego

John

D. Negroponte

zaakceptowa decyzj o skierowaniu satelitw szpiegowskich na Somali w celu wykonania

zdj, ktre potem mona byoby przekaza oddziaom etiopskim. Jak mwi w 2006 roku
jeden z amerykaskich dyplomatw stacjonujcych w Addis Abebie: - Chodzio o to, eby
Etiopia walczya w naszej wojnie.
Etiopska inwazja zapewniaby take doskona przykrywk dla amerykaskich akcji
w Somalii prowadzonych przez komandosw z bazy pooonej w Dire Dawu, we wschodniej
czci kraju. Latem i jesieni 2006 roku, kiedy inwazja armii etiopskiej stawaa si coraz
bardziej realna, do Dire Dawu przybyli inynierowie z marynarki wojennej. Oficjalnym
powodem ich obecnoci bya misja humanitarna: ulewne deszcze zalay rwniny wok
miasta, a przez ulice przetoczya si trzymetrowa fala. Inynierowie pomagali w ustawianiu
namiotw i udzielaniu pomocy medycznej dziesiciu tysicom ludzi poszkodowanych
w wyniku powodzi.
Lecz poza pomoc humanitarn samoloty transportowe C-130 ldujce w Dire Dawu
przewoziy rwnie sprzt wojskowy dla grupy Navy SEALs i oddziau Delta Force, ktry
przenikn do Etiopii jako cz tajnej jednostki JSOC numer osiemdziesit osiem. Ich plan
przewidywa wykorzystanie inwazji na Somali jako zasony dymnej dla polowania
na przywdcw Zwizku Sdw Islamskich.
Misja w Somalii zostaa autoryzowana rozkazem Donalda Rumsfelda z 2004 roku,
ktry zezwala komandosom na infiltracj pastw bdcych jeszcze poza zasigiem
amerykaskich onierzy. Na pocztku stycznia 2007 roku - zaledwie kilka dni po tym, gdy
pierwsza kolumna etiopskich czogw przejechaa z hukiem przez granic, a artyleria zacza
odpala

kolejne

serie

w militarne

instalacje

Zwizku

Sdw

Islamskich

w poudniowo-wschodniej Somalii - grupa uderzeniowa numer osiemdziesit osiem

rozpocza swoj misj. Doczyli do niej take eksperci z Szarego lisa - tajnej komrki

Pentagonu, ktra w kocu zmieni swj kryptonim na Grup Uderzeniow Orange. Jej
czonkowie zostali wyposaeni w wyspecjalizowany sprzt pozwalajcy okreli pozycj
przywdcw Zwizku Sdw Islamskich, przechwytujc ich rozmowy telefoniczne.
Poza oddziaem wyspecjalizowanym w tajnych operacjach, na lotnisku we wschodniej
Etiopii wyldoway take dwa samoloty bojowe AC-130 uzbrojone w dziaka kaliber 105
milimetrw. Na pocztku stycznia przypuciy one atak na niewielk wiosk ryback Ras
Kamboni, pooon na podmokych terenach w poudniowej Somalii. Do takiego posunicia
pchna wojskowych informacja, jakoby tam wanie ukrywa si Aden Haszi Farad Ajro,
mody przywdca Asz-Szabab. Kilka godzin po ataku amerykaskie i etiopskie oddziay
przekopay si przez pogorzelisko i znalazy zakrwawiony paszport nalecy do Ajro.
Przyjto wic, e przywdca Asz-Szabab nie ma szans wyliza si z odniesionych ran. Lecz
nikt nie by pewien, czy i gdzie zdoa zbiec. Dwa tygodnie pniej AC-130 uczestniczyy
w kolejnym uderzeniu, ktrego celem by inny islamski dowdca. Jednak w trakcie ofensywy
mier ponieli jedynie cywile.
Tajne misje przeprowadzone w Somalii w 2007 roku przebiegay z rnym
powodzeniem. Amerykaskie oddziay i wywiad wspomagay etiopski blitzkrieg prowadzony
w poudniowej Somalii. Siy Zwizku Sdw Islamskich musiay si wycofa. Jednak
operacje JSOC majce na celu pojmanie lub zabicie ktrego z islamskich dowdcw lub
czonkw komrki Al-Kaidy odpowiedzialnej za ataki bombowe na ambasady w Kenii
i Tanzanii nic nie przyniosy. Z punktu widzenia amerykaskich celw okupacj Somalii
przez Etiopi mona byo uzna za porak.
Administracja Busha w tajemnicy wspieraa t operacj, wierzc, e wojska etiopskie
bd w stanie wypdzi Zwizek Sdw Islamskich z Mogadiszu i zapewni militarne
wsparcie popieranemu przez ONZ rzdowi tymczasowemu. O ile udao si dokona
pierwszego, to zuboay etiopski rzd nie by zainteresowany wydawaniem pienidzy
na utrzymanie wojsk, ktre broniyby interesw przeartej korupcj tymczasowej wadzy
w Somalii. Po paru tygodniach od zakoczenia walk etiopscy oficjele zadeklarowali,
e zrealizowali zaoone cele wojskowe, i rozpoczli publicznie przebkiwa o wycofaniu si
z okupowanego kraju.
Etiopska armia prowadzia krwaw i bezkompromisow kampani przeciwko
znienawidzonemu wrogowi. Podczas star w miastach artyleria strzelaa prosto w zatoczone
place targowe i gsto zaludnione osiedla, zabijajc tysice ludzi. Dyscyplina w szeregach
poluzowaa si na tyle, e onierze dopuszczali si kradziey i zbiorowych gwatw. Pewien
mody czowiek, przepytywany przez organizacj Human Rights Watch, opowiedzia, jak

Etiopczycy zabili jego ojca, a potem zgwacili matk i siostry.

Okupacja okazaa si znakomit okazj dla Asz-Szabab; ugrupowanie roso w si
i wcielao w swoje szeregi coraz to nowych chtnych. Partyzanci zaminowywali drogi
i korzystali z innych taktyk wojny podjazdowej, ktre do perfekcji rozwinito w Iraku
i Afganistanie. Do Asz-Szabab przyczali si te rekruci napywajcy z Maroka i Algierii.
Znaleli si rwnie chtni z Minnesoty. Niedugo po wkroczeniu wojsk etiopskich
na terytorium Somalii dwudziestu amerykaskich studentw z dzielnicy Mae Mogadiszu
w Minneapolis wsiado do samolotu i poleciao do Afryki, aby sta si czci dihadu
przeciwko chrzecijaskim najedcom. Pord nich by Shirwa Ahmed, byy ucze szkoy
policealnej, ktry uwielbia koszykwk. Ima si rnych zaj, a w wolnych chwilach uczy
si na pami tekstw rapowych piosenek. Inwazja Etiopii rozwcieczya go tak bardzo,
e przedosta si do Rogu Afryki, gdzie doczy do Asz-Szabab.
Nastpnego roku, w padzierniku, wjecha wyadowanym materiaami wybuchowymi
samochodem w rzdowy budynek w regionie Puntland w pnocnej Somalii. By pierwszym
amerykaskim zamachowcem samobjc.

W dzikich gszczach luster. A co zrobi pajk?

Czy przerwie swoj prac, czy woek zboowy
Bdzie zwleka?
T.S. Eliot, Gerontion[14]
Art Keller szybko zrozumia, na czym polega pierwsza zasada obowizujca oficera
CIA stacjonujcego w Pakistanie: z kadym dniem spdzonym w tym kraju wiesz mniej, ni
wiedziae wczoraj. Zanim twoja suba dobiegnie koca, nie wiesz ju nic.
Mniej wicej w poowie 2006 roku, kiedy helikopter z Kellerem na pokadzie
wyldowa w bazie CIA niedaleko miasta Wana, lecego na terytoriach plemiennych
Waziristanu Poudniowego, operacje wywiadowcze w Pakistanie byy XXI-wieczn wersj
dzikich gszczw luster Jamesa Jesusa Angletona. Ten legendarny i bezwzgldny szef
kontrwywiadu w CIA sparafrazowa ukochanego T.S. Eliota, aby opisa oszustwa, podstpy
i rozdarcie sub wywiadowczych w czasach zimnej wojny. Kilkadziesit lat pniej gry
szpiegowskie

w Pakistanie

miay

podobne,

doprowadzajce

swoich

uczestnikw

do szalestwa reguy.
Keller, mczyzna o twarzy chopca, nie by typowym agentem, jednym z tych,
ktrych zrzucao si w sam rodek pakistaskich gr, gdy Al-Kaida przygotowywaa grunt
pod now baz. Nigdy wczeniej nie postawi w tym kraju stopy, nie mwi adnym
z lokalnych jzykw, a jego specjalizacja - iraski program rakietowy - w Pakistanie
na niewiele mu si zdaa. Oficerowie z dowiadczeniem zdobytym na rodkowym Wschodzie
zajci byli jednak wojn w Iraku. Dlatego tajne suby rozpaczliwie potrzeboway nowych
ludzi.
Kiedy Art Keller zgosi si na ochotnika do suby w Afganistanie, przydzielono go
do Pakistanu, co skomentowa w ten sposb: - Idealn osob na moje stanowisko byby kto
potraficy mwi w dari, urdu lub paszto, posiadajcy lata dowiadcze i znajcy cel. Ale
dostali mnie.
Keller wstpi do CIA w 1999 roku, po dekadzie spdzonej w wojsku, collegeu
i jednej z redakcji prasowych. Ukoczy szko redni jako mody, zainteresowany sprawami
midzynarodowymi czowiek bez konkretnego pomysu na swoj przyszo. Do armii
wstpi na pocztku lat dziewidziesitych - mia niezachwian pewno, e bdzie to
pozbawiony ryzyka sposb na opacenie collegeu. - Osiemnacie miesicy pniej

siedziaem w samym rodku pustyni, zastanawiajc si, jakim cudem si tu znalazem wspomina.
Nie odegra zbyt duej roli w operacji Pustynna burza, w trakcie ktrej szybko udao
si wypdzi irackie wojska z Kuwejtu. Zosta przydzielony do ekipy zajmujcej si
konserwacj sprztu spadochroniarskiego, lecz nie byo zapotrzebowania na jego usugi,
bo nie zostaa przeprowadzona adna misja desantowa. Jego jednostka zostaa przeniesiona
w gb pustyni z rozkazem penienia stray w bazie logistycznej zaopatrujcej oddziay
pancerne.
Po opuszczeniu armii dosta si na Uniwersytet Arizony Pnocnej i zdecydowa,
e albo zostanie reporterem, albo wstpi do CIA. Rozpocz prac w dziale sportowym The
Arizona Republic i kiedy mia zosta przeniesiony do dziau politycznego, skontaktowaa si
z nim CIA - jego podanie zostao przyjte.
Przydzielono go do sekcji zajmujcej si problemem rozprzestrzeniania broni
masowego raenia. Zosta wysany do Wiednia, gdzie miecia si siedziba Midzynarodowej
Agencji Energii Atomowej. Oficerowie CIA stacjonujcy w austriackiej stolicy chcieli
umieci kogo wewntrz MAEA, eby mie wgld w decyzje zapadajce na jej tajnych
obradach. Po atakach z 11 wrzenia CIA zacza te karmi MAEA swoimi danymi
wywiadowczymi, eby pomc midzynarodowemu organowi podj decyzj w sprawie
sankcji wobec reimu iraskiego, irackiego i pnocnokoreaskiego.
Keller posiad dogbn wiedz na temat bada Teheranu nad rakietami balistycznymi.
Jednak Iran nie znajdowa si w tym czasie na szczycie listy zmartwie CIA. Latem 2002
roku szef Kellera w Wiedniu wrci ze spotkania w Langley i zwoa swoich oficerw. Syszelicie moe plotki o inwazji na Irak? - zacz. - Wiedzcie, e w kwaterze gwnej
mwi rne dziwne rzeczy, bo s pod nieustann presj usprawiedliwiania swoich dziaa.
Pamitacie scen z Okrtu, w ktrej U-boot znajduje si blisko dna oceanu, a z burt
wystrzeliwuj nity? Tak to teraz wyglda w Langley.
Keller ju po niesawnej inwazji dwukrotnie wyjeda na krtko do Iraku, w tym raz
jako czonek Irackiej Grupy Studyjnej, kierowanej przez CIA ekipy szukajcej broni
masowego raenia. 2003 i 2004 rok spdzi na tuaniu si po lecych na pustyni
kompleksach, gdzie miaa znajdowa si nieistniejca chemiczna i biologiczna bro Saddama
Husajna. Do wczenie Keller zorientowa si, e to daremne wysiki, bo iraccy naukowcy
mieli wszelkie powody, aby wskaza miejsce skadowania broni - za co CIA nagradzaa
pienidzmi, a nawet przeprowadzk - ale upierali si, e o niczym nie wiedz. Mimo to
przepytywano tych samych uczonych dwu - albo i trzykrotnie, eby podbi statystyki -

Langley mogo si przynajmniej chwali liczb prowadzonych przesucha. Pozwolio to

prezydentowi Bushowi i wiceprezydentowi Cheneyowi mwi publicznie, e owy w Iraku
trwaj.
Pokryta kurzem baza CIA w Waziristanie Poudniowym, gdzie Keller skierowany
zosta w 2006 roku, znajdowaa si w tym samym miecie, ktre pakistaskie wojsko
ostrzelao z artylerii i migowcw podczas walk z siami Neka Muhammada dwa lata
wczeniej. A take blisko medresy w Szakai, gdzie rzdowe oddziay zgodziy si
na zawieszenie broni.
Gdy Keller dotar na miejsce, akurat zawarto kolejne kruche porozumienie pokojowe.
Tym razem negocjowa je z pakistaskim wojskiem Bajtullah Mehsud, mody przywdca
partyzantw, ktry unis w gr krwaw flag wyjt z rki zabitego w 2004 roku w ataku
drona Neka Muhammada. Mehsud nigdy nie trzyma si postanowie traktatu i wykorzysta
chwilowe zawieszenie broni do umocnienia swoich pozycji oraz planowania podjazdowych
atakw na swoich przeciwnikw. Dowdztwo pakistaskie w 2006 roku nie chciao ju duej
angaowa si w walk na terytoriach plemiennych, wic kiedy Art Keller pojawi si
w Wanie, miejscowi onierze nie patrzyli przychylnym okiem na szpiega, ktry przyjecha
do ich kraju wkada kij w mrowisko.
Relacje pomidzy oficerami CIA i ISI w Waziristanie Poudniowym ulegy
znacznemu pogorszeniu. Po przybyciu tam Keller szybko zorientowa si, e s one
w opakanym stanie. W lokalne sprawy wprowadza go czowiek, ktrego mia zastpi starszy oficer nazwiskiem Gene. Powiedzia Kellerowi, e pakistaskie oddziay rzadko
wypuszczaj si na patrole, a wikszo czasu spdzaj w swoich barakach. Niewane, jak
mocno si ich cinie, mwi, tutejsze wojsko i szpiedzy nie maj zamiaru zmienia ukadu si
w miniaturowym pastewku, ktre Bajtullah Mehsud budowa w tym regionie.
Mehsud, w odrnieniu od Neka Muhammada, nie pcha si do mediw. Udzieli
jedynie paru wywiadw i zgodnie z tradycj islamsk nie pozwoli si fotografowa. Nie mia
praktycznie adnego formalnego wyksztacenia i nie uczszcza zbyt dugo na lekcje
w medresie. Ale i tak w 2006 roku z powodzeniem dowodzi lojalnym mu piciotysicznym
oddziaem. Nie uznawa sprzeciwu, za kadym dezerterem wysya pocig i skazywa
na mier. Pojawiy si nawet podejrzenia, e aby przej wadz w Waziristanie
Poudniowym, pomg pakistaskiemu wojsku zapa swojego dawnego mentora Abdullaha
Mehsuda, jednonogiego bojownika zwolnionego przez Stany Zjednoczone z Guantanamo
w 2004 roku. Kiedy pakistaskie oddziay otoczyy dom Abdullaha w Beludystanie,
przycisn on granat do piersi i wycign zawleczk.

Bajtullah znaczco urs w si, kiedy kilka pomniejszych grup militarnych zebrao si
pod wsplnym szyldem Tehrik-i-Taliban Pakistan (powszechnie nazywano ich po prostu
pakistaskimi talibami) i na swojego przywdc wybrao wanie jego. Nowa grupa - inaczej
ni afgascy talibowie pod wodz muy Omara, majcego ciche wsparcie ISI - zamierzaa
przegoni pakistaskich onierzy i szpiegw z terytoriw plemiennych. Mieli krwaw kart
przetargow w postaci samobjcw, ktrzy dokonali zamachw w Islamabadzie, Karaczi
i innych miastach. Nazywano t taktyk dihadem obronnym, prb dziaa defensywnych
majcych na celu

ochron kultury plemiennej

przed niszczycielskimi

dziaaniami

pakistaskiej armii uwaanej za najedc.

Grupa nie miaa zbyt wielu kontaktw i sojusznikw poza granicami terytoriw
plemiennych, ale w 2006 roku byo jasne, kto trzsie Wan. Poplecznicy Bajtullaha Mehsuda
wprowadzali rzdy twardej rki w Waziristanie Poudniowym, jedc po okolicy i zabijajc
przywdcw innych plemion podejrzanych o wspprac z Amerykanami lub pakistaskim
rzdem. Zodziei wieszano na ulicach, cudzoonikw kamienowano, za handlarze
sprzedawali na straganach przeraajce pyty DVD w urdu z dekapitacj pakistaskich
zwiadowcw. Filmy te byy po czci propagand, a po czci miay zastraszy wojskowych,
przekaza im ostrzeenie - macie siedzie cicho w koszarach i nie wtrca si w plemienne
sprawy. Bajtullah Mehsud zmusi nawet lokalnych fryzjerw do umieszczenia w witrynach
informacji, e skoro prawo szariatu zabrania golenia zarostu, wic podobne usugi nie bd
ju wiadczone. Kto si nie dostosowa, podpalano mu zakad. Inne zalecenia nowej wadzy
byy bardziej prozaiczne: do bazy CIA w Wanie paliwo dostarczano jedynie co dwa tygodnie,
tylko w te dni, kiedy bojownicy pozwalali pakistaskiej armii korzysta z drg dojazdowych.
Biuro CIA miecio si w budynku znajdujcym si wewntrz pakistaskiej bazy
wojskowej pod Wan. Amerykaskiej placwki pilnowa niewielki oddzia komandosw, ale
Keller szybko zorientowa si, e onierze peni raczej funkcj stranikw wiziennych ni
ochroniarzy. Oficerom CIA nie pozwalano bowiem opuszcza bazy.
Placwka skadaa si z paru niewielkich pokoikw, w ktrych Amerykanie jedli, spali
i komunikowali si ze swoimi szefami za pomoc radia z funkcj kodowania oraz
komputerw. Niewielka baza z powodu nieszczelnej kanalizacji mierdziaa fekaliami, za
odpadajcy z sufitu tynk zalega wszdzie: na kach, naczyniach, sprzcie. Gene prbowa
namwi szefw placwki w Islamabadzie, eby wyoyli pienidze na kort do squasha.
Biorc pod uwag popularno tego sportu wrd pakistaskich onierzy, udowadnia,
inwestycja mogaby pomc oficerom CIA w nawizaniu lepszych stosunkw z wojskowymi.
Prob odrzucono.

Osobiste relacje Kellera z jego odpowiednikiem w ISI od pocztku nie ukaday si

zbyt dobrze. Rwnie z powodu numeru, jaki wywin mu Gene tu przed wyjazdem
z Waziristanu Poudniowego. W dzie wylotu z Wany wrczy Kellerowi kartk zapisan
w urdu i poprosi o przekazanie jej oficerowi ISI. Keller nie mia pojcia, co napisa Gene,
i wrczy notatk Pakistaczykowi. Mczyzna nalea do plemienia Chattak i nie spodobao
mu si to, co przeczyta. Przetumaczy Kellerowi napisane przez Genea zdanie: Nie ufaj
pierdolonemu Chattakowi. - Gene uwaa, e to byo cholernie zabawne - wspomina Keller.
- Dziki, Gene.
Ze wzgldu na nieufno panujc pomidzy Amerykanami a Pakistaczykami
stacjonujcymi w Wanie wikszo operacji wywiadowczych w Waziristanie Poudniowym,
w jakich bra udzia Keller, odbywaa si bez zgody ISI. Gene przekaza mu nazwiska oraz
dane kontaktowe pakistaskich agentw, ktrych CIA zdya zwerbowa - caa regionalna
siatka zostaa przekazana Kellerowi. Lecz biaemu amerykaskiemu szpiegowi nieatwo byo
kierowa pakistaskimi agentami, omijajc czujne oko ISI. Informatorzy nie mogli
przychodzi do bazy CIA, bo zostaliby zauwaeni lub wrcz aresztowani, za kada prba
Kellera, eby wydosta si z kompleksu, bya niezwykle ryzykowna.
Oficerowie CIA po drugiej stronie granicy, w Afganistanie, mieli znacznie atwiejsz
prac. Do 2006 roku Agencja zaoya w Afganistanie kilka niewielkich baz w miastach
takich jak Chost i Asadabad, skd wysyano ludzi do Pakistanu, by zbierali informacje
na terytoriach plemiennych. Amerykanie mogli spotyka si w bazie albo w ktrym
z ssiednich miast. CIA zacza wysya do baz w Afganistanie nawet analitykw z Langley.
Mieli rozkaz przekopywania si przez informacje pozyskane od informatorw oraz
uzupenienie ich o dane zebrane za pomoc satelitw i stacji podsuchowych. W ten sposb
prbowano okreli pozycj bojownikw w Bajaurze i Waziristanie.
Trzy lata pniej w Camp Chapman w Chost doszo do tragicznego w skutkach
spotkania ludzi z CIA z mczyzn, ktrego uwaano za wiernego agenta. W rzeczywistoci
pracowa on dla islamskich bojownikw. W wyniku wybuchu bomby zgino siedmiu
pracownikw CIA. By to najczarniejszy dzie w historii Agencji od czasu ataku
na amerykask ambasad w Bejrucie w 1983 roku.
Tymczasem Keller nie mia moliwoci zorganizowania spotkania ze swoimi
informatorami. Utrzymywa z nimi kontakt za porednictwem komputera i skomplikowanej
siatki porednikw. Przez cay czas pobytu w Waziristanie Poudniowym nie mia wic
bezporedniej stycznoci ze swoimi rdami. Porwna to do przey zachodnich reporterw
w Bagdadzie podczas najczarniejszych dni wojny irackiej - nie mogli swobodnie chodzi

po ulicach, a informacje zbierali przez osoby trzecie.

Keller sa wiadomoci do informatykw CIA, ktrzy zajmowali si ich kodowaniem
i przesyali je dalej, do pakistaskiego agenta posiadajcego wyspecjalizowany sprzt
do odczytywania zaszyfrowanych transmisji. Pakistaczyk dostawa wypat w wysokoci
kilkuset dolarw miesicznie, lecz cz z tych pienidzy sza na zatrudnianie innych agentw
(czy te podagentw) zajmujcych si rozpracowywaniem kolejnych posuni Al-Kaidy
w Waziristanie Poudniowym. Podagenci nie wiedzieli, dla kogo pracuj, i prawdopodobnie
myleli, e pienidze dla nich pochodz z ISI. Czasem od podagenta najbliszego
obserwowanemu celowi dzielio Kellera trzech lub czterech porednikw.
Podczas jego suby w Waziristanie Poudniowym gwnym celem CIA by egipski
chemik o pseudonimie Abu Chabab al-Masri. Nalea do krgu ben Ladena i dowodzi
obozem szkoleniowym Derunta, gdzie eksperymentowano z broni chemiczn i truciznami.
Sdzono, e ukrywa si w Waziristanie Poudniowym. Stany Zjednoczone wyznaczyy
za jego gow pi milionw dolarw nagrody. CIA nie miaa jednak pojcia, jak al-Masri
wyglda, i na pocztku 2006 roku przyznaa, e korzystaa w listach goczych z niewaciwej
fotografii. Zdjcie zostao zastpione czarnym zarysem sylwetki.
Nie majc zbyt wielu tropw, oficerowie CIA w Waziristanie Poudniowym czsto
musieli polega na niesprawdzonych informacjach z niepewnych rde. Ktrego dnia Keller
otrzyma cynk, e al-Masri zwyk odwiedza jeden ze sklepw na bazarze w Wanie. Keller
poprosi pakistaskiego informatora o zatrudnienie mieszkajcego w okolicy podagenta, ktry
bdzie mia pretekst, by odwiedza w lokal. Postanowiono postawi przed sklepem czujk
i w ten sposb ustali, czy al-Masri faktycznie jest tam regularnym klientem. A potem
sprbowa zrobi mu zdjcie. Ostatecznie zdecydowano si na instalacj sprztu
inwigilacyjnego, by podpatrzy, kim jest kontakt al-Masriego.
Keller nigdy nie dowiedzia si, czy operacja przyniosa efekty. Oficerowie
w poszczeglnych bazach nie wiedzieli, co robi ich koledzy z Agencji nawet w miastach
oddalonych zaledwie o kilkanacie kilometrw. Nie mieli te dostpu do komunikatw
o sytuacji w innych czciach kraju. Keller widzia wic Pakistan z abiej perspektywy
i pokornie sa raporty wywiadowcze do analitykw w Islamabadzie. Stanowiy one jeden
z wielu elementw mozaiki.
Doprowadzio to do sytuacji, w ktrej atwo byo o faszywe informacje. Pewnego
dnia podagent Kellera puci w obieg wiadomo, jakoby widziano Osam ben Ladena
w dolinie Dir w Pnocno-Zachodniej Prowincji

Granicznej.

Keller wysa

do Islamabadu z sugesti, by CIA posaa tam agenta, ktry mgby zbada spraw.

newsa

Po jego odebraniu szef placwki w Islamabadzie nie posiada si ze zoci. Ben Laden
by jak Elvis - widziano go wszdzie, a wieci o tym docieray a do Langley. Oficerowie
CIA w Pakistanie zmuszeni byli sprawdza kad informacj, kad plotk o ben Ladenie,
cznie z t o dolinie Dir. A jak si okazao, pochodzia ona sprzed kilku miesicy. Posterunek
w Islamabadzie musia jednak dugo tumaczy ludziom z kwatery gwnej, e meldunek
Kellera jest nieaktualny i powinien zosta zignorowany. W konsekwencji szef stacji osobicie
polecia do Wany, by zgani Kellera - uzna, e jest to warte nieprzyjemnej podry. - Duo
czasu zajo im zdawienie tej plotki - wspomina Keller - a kiedy ju zdoali przebi j
kokiem, ja wskrzesiem ca spraw jak wampira.
Keller nie wiedzia, e by jedynie czci wikszej kampanii prowadzonej od 2006
roku przez CIA. Miaa ona zmieni oblicze obawy na Osam ben Ladena. Kluczem byo
znaczce zwikszenie liczby agentw w Pakistanie i Afganistanie. Dla starszyzny z Langley
byo bolenie oczywiste, e wojna w Iraku pochania zbyt duo uwagi. Cierpi na tym
polowanie na Al-Kaid. Ale i bez Iraku pocig za ben Ladenem stwarza wiele trudnoci
w samej Agencji. Tajniacy stacjonujcy w Pakistanie nieustannie cierali si z pracownikami
Centrum Antyterrorystycznego, ktrych zamiowanie do dronw byo obiektem drwin.
Koledzy

z Islamabadu

nazywali

ich

chopaczkami

od zabawek.

Szef

placwki

w Islamabadzie uwaa, e ataki przeprowadzone z uyciem dronw w latach 2005-2006

(cho wcale nie tak czste, oparte byy na niesprawdzonych informacjach, w wyniku czego
ginli

cywile)

skutkoway

jedynie

kolejnymi

aktami

nienawici

wobec

Stanw

Zjednoczonych. To z kolei stawiao pakistaskich oficjeli, zmuszonych kama na temat tych

operacji, w niewygodnej sytuacji[15].
W kwaterze gwnej rwnie wrzao. Informacje o bitwach toczonych pomidzy
czonkami Dyrektoriatu Operacyjnego - ktry nadzorowa dziaania szpiegowskie w terenie i ludmi Portera Gossa wycieky do prasy. Dyrektoriat musia te stale wojowa
z pozostaymi sekcjami Agencji. Porter Goss w drugiej poowie 2005 roku zwoa lune
spotkanie starszych stopniem oficerw, co miao rozadowa napicie wrd kadry
dowodzcej. Podczas zebrania zastpca dyrektora CIA do spraw wywiadu (szef analitykw
odpowiedzialnych za skadanie do kupy nadsyanych raportw) otwarcie skrytykowa
arogancj tajnych agentw, ktrzy sdzili, e wszystko ujdzie im na sucho i mog robi,
co im si ywnie podoba. Jose Rodriguez, szef komrki operacyjnej, nie wytrzyma. - Obud
si

wreszcie

i si,

kurwa,

ogarnij!

krzycza,

przypominajc

zgromadzonym,

e w przeciwiestwie do analitykw, ktrzy ogldali wiat zza swoich biurek, tajni agenci
pracowali na krawdzi.

Porywczo Rodrigueza niekiedy prowokowaa niepotrzebne starcia nawet wrd

tajniakw. Do 2006 roku zdy tak popsu swoje stosunki z Robertem Grenierem - ktrego
wczeniej osadzi na stoku szefa Centrum Antyterrorystycznego - e prawie z nim nie
rozmawia. Grenier, byy szef placwki w Islamabadzie, by pod wieloma wzgldami antytez
Rodrigueza. Nalega na poszerzenie pola dziaa antyterrorystycznych poza Afganistan
i Pakistan, nakazujc oficerom skupi si na zagroeniach pyncych z miejsc takich jak Azja
Poudniowo-Wschodnia czy Afryka Pnocna. Biorc pod uwag ekspansj Centrum
Antyterrorystycznego dokonujc si od 2001 roku, Grenier sdzi, e czas na jego
restrukturyzacj i pozbycie si zbdnej kadry. Podobnie zreorganizowano i zmieniono nazw
utworzonej jeszcze w latach dziewidziesitych Alec Station - jednostki CIA zajmujcej
si obaw na ben Ladena.
Rodriguez sdzi, e to wszystko pozorne ruchy, odwracajce tylko uwag
od polowania na szefa Al-Kaidy. Dlatego te zastpi Greniera innym oficerem,
pracownikiem Centrum Antyterrorystycznego, naogowym palaczem i wymizerowanym
pracoholikiem imieniem Mike[16]. Spdzi on niemal cay wczesny etap swojej kariery jako
tajny agent w Afryce i nawrci si na islam. Nosi zawsze odcienie szaroci i czerni, za jego
postawa znakomicie korespondowaa z ubiorem. Niektrzy nazywali go Ksiciem
Ciemnoci. To wanie ten czowiek mia stan na czele najwikszej zabjczej operacji CIA
od czasu wojny wietnamskiej.
Kiedy Mike obj swoje stanowisko w 2006 roku, jego pierwsz misj byo
naszkicowanie planu wsparcia agentw w Afganistanie i Pakistanie, wyeliminowanie
sprzeczek pomidzy pracownikami stacji w Kabulu i Islamabadzie oraz reorganizacja pracy
personelu w siedzibie Agencji. Zaraz obok gwnej kawiarni w Langley, za Starbucksem,
wzniesiono gigantyczne budowle przypominajce baraki z blachy falistej. Zakwaterowano
tam pczniejc ekip zajmujc si polowaniem na ben Ladena. W ramach misji nazwanej
operacj Armatnia kula kilkudziesiciu analitykw zostao wysanych do Kabulu
i Islamabadu. Sparowani z oficerami prowadzcymi mieli poda tropami wiodcymi przynajmniej potencjalnie - do przywdcw Al-Kaidy.
Waniejszy by jednak fakt, e CIA wysaa w teren jeszcze wicej tajniakw (jednym
z nich by wanie Art Keller), ktrzy mieli pozyska rda informacji niezalene
od Pakistaczykw z ISI. Nie byo atwo. Z powodu trwajcej w Afganistanie wojny
stosunkowo proste byo sprowadzanie do Kabulu nowych oficerw. Problemem by jednak
Pakistan, gdzie oficerowie ISI monitorowali liczb aplikacji wizowych, ktre skadali
amerykascy oficjele, i tym samym mieli oko na ewentualnych agentw. Langley musiao

wic wymyla coraz to nowe przykrywki dla swoich ludzi przerzucanych do Pakistanu.
Okazja nadarzya si 8 padziernika 2005 roku, kiedy o poranku potne trzsienie
wstrzsno grami Kaszmiru i zrwnao z ziemi miasto Muzaffarabad. Ucierpia wtedy cay
pnocny Pakistan. Pierwsze szacunki mwiy o dziewidziesiciu tysicach zabitych, w tym
dziewitnastu

tysicach

dzieci,

ktre

zginy

po gruzami

walcych

si

szk.

Do pakistaskiego Kaszmiru napyway miliony dolarw midzynarodowej pomocy, a wraz

z nimi, w ramach misji humanitarnej, sznur amerykaskich migowcw bojowych.
Helikoptery Chinook, ktre widywano na kaszmirskim niebie, miejscowi nazywali w swoim
dialekcie anioami miosierdzia.
Lecz Amerykanie nie wysali migowcw jedynie z dobroci serca. Kilka miesicy
po trzsieniu ziemi CIA skorzystaa z sytuacji w Kaszmirze do przerzucenia w gb kraju
tajnych agentw bez wiedzy ISI. Mieli papiery potwierdzajce, e s inynierami
i pracownikami organizacji charytatywnych. Oficerowie ISI podejrzewali co prawda, e misja
humanitarna moe zosta wykorzystana przez CIA w ten wanie sposb, ale w obliczu skali
zniszcze i palcej potrzeby pomocy z Zachodu pakistaskie wojsko i wywiad nie mogy
pozwoli sobie na kwestionowanie przedstawianych im na granicy dokumentw. Jeden
z wyszych stopniem byych oficjeli z Langley ocenia, e w trakcie operacji Armatnia kula
liczba tajnych agentw w Pakistanie wzrosa jedynie o 10-20 procent, mino wic kilka lat,
zanim operacja zacza przynosi realne efekty. CIA nie moga jednak zala Pakistanu
swoimi szpiegami - to doprowadzioby do kontrwywiadowczej ofensywy ISI. Poza tym
Agencja po prostu nie miaa do dyspozycji dostatecznej liczby oficerw przygotowanych
do suby w Pakistanie i Afganistanie. Szefostwo w Langley potrzebowao nowych ludzi tak
rozpaczliwie, e wysyao w teren zupenie niedowiadczonych agentw, ktrzy ledwo
co ukoczyli szkolenie na Farmie. - Musielimy siga po ludzi bez adnego dowiadczenia
- wspomina jeden z agentw uczestniczcych w operacji - ale nie mielimy z czego wybiera.
Jednym z elementw reorganizacji obawy na Osam ben Ladena bya prba
spenetrowania siatki kurierw, ktra przekazywaa informacje od szefa Al-Kaidy jego
poplecznikom. CIA udao si w kocu zdoby szcztkowe informacje na temat ulubionych
listonoszy ben Ladena. To wystarczyo, eby Agencja moga rozszerzy swoj wiedz
na temat siatki Al-Kaidy w Pakistanie, zwaszcza na niszych poziomach jej funkcjonowania.
Wiosn 2006 roku nowym szefem CIA zosta genera Michael Hayden. Zastpi
Portera Gossa i wkrtce ogosi: Agencji udao si pozna mechanizmy dziaania Al-Kaidy
i zdoby dane o organizacji, jakich nie udao si zebra od 2001 roku. Jestemy na etapie
zabezpieczania naszych nowych rde informacji.

Niedugo po wizycie Haydena w Pakistanie w sierpniu 2006 roku CIA i ISI

zorganizoway wspln operacj. Jej celem by Raszid Rauf, architekt terrorystycznego planu
zakadajcego wysadzenie kilku samolotw startujcych z Londynu i leccych nad
Atlantykiem. Materia wybuchowy mia by wstrzyknity do butelek z napojami. Rauf uknu
ten plan, kryjc si na terytoriach plemiennych, skd przekazywa informacje swoim ludziom
w Zjednoczonym Krlestwie, ktrzy mieli zaj si jego realizacj. Zamach przygotowywano
wiele lat, wic w kocu spiskowcy stali si nieostroni. Brytyjskiemu MI5 udao si
odpowiednio wczenie wzi grup pod obserwacj i dziki podsuchom kontrolowa kady
kolejny krok zamachowcw.
Gdy ISI dowiedziao si o planowanym ataku, jej szef genera Kajani powiadomi Jose
Rodrigueza, e jego ludzie s gotowi do przechwycenia Raufa. Miao to nastpi, kiedy jecha
autobusem z terytoriw plemiennych do miasta Bahawalpur w Pendabie. Rodriguez, ktry
przebywa akurat w Islamabadzie, rozkaza oficerom CIA zaoy punkt obserwacyjny
nieopodal Bahawalpuru. Mieli stamtd podsuchiwa rozmowy telefoniczne prowadzone
przez Raufa i przekaza pozyskane w ten sposb informacje pakistaskim agentom, ktrzy
dokonaj aresztowania.
MI5 kipiao ze zoci. Pojmanie Raufa zaalarmowaoby jego wsplnikw w Wielkiej
Brytanii. Tamtejsi agenci nie ufali ISI, a ich wzajemne animozje sigay czasw brytyjskich
rzdw w Indiach, jeszcze przed narodzinami Pakistanu jako osobnego pastwa.
Brytyjczycy nie mieli wyjcia: musieli zatrzyma dwudziestu piciu niedoszych
zamachowcw, aujc, e nie byo czasu na zebranie wikszej liczby dowodw przed
postawieniem ich w stan oskarenia. Ale i tak odkrycie spisku z sierpnia 2006 roku byo
wymiernym sukcesem, cho nie przybliyo CIA do pojmania ben Ladena. Obawa na szefa
Al-Kaidy wci przypominaa gonitw za cieniem - misj komplikoway bdne informacje
i niewystarczajca liczba zaangaowanych w ni ludzi. Na przykad jeszcze przed
namierzeniem gwnego kuriera ben Ladena Abu Ahmeda al-Kuwaitiego przez pakistaskich
agentw pracujcych dla CIA (ukrywa si w rezydencji w miecie Abbottabad, gdzie
przebywa rwnie, jak si potem okazao, ben Laden) wydawao si, e jest on zaledwie
pionkiem. Chalid Szejk Muhammad, czowiek, ktry zaplanowa ataki z 11 wrzenia,
powiedzia przesuchujcym go funkcjonariuszom, e al-Kuwaiti w ogle wycofa si
z aktywnych dziaa. Pojawiy si jednak wtpliwoci co do wiarygodnoci jego zezna - by
przecie jednym z zatrzymanych poddanych brutalnym technikom przesucha, cznie
z waterboardingiem.

Rok

pniej

inny

aresztowany

przekona

przesuchujcych,

e al-Kuwaiti to w istocie gwny kurier ben Ladena. Potwierdziy to jeszcze inne rda.

Jednak cho CIA sprowadzia do Pakistanu nowych oficerw, nie miaa si ani
rodkw, eby poda za kadym tropem, ktry pojawia si w sprawie wroga Ameryki
numer jeden. Poza tym ograniczenia narzucone Agencji przez ISI dotyczce instalacji
urzdze obserwacyjnych i podsuchowych nastrczay amerykaskim agentom dodatkowych
trudnoci.
Podczas suby w Waziristanie Poudniowym Art Keller zacz gromadzi informacje
na temat domniemanego wsppracownika terrorystw Hadego Omara. By on wacicielem
czterech domw w rejonie, gdzie czsto widywano bojownikw Al-Kaidy. Keller wysa
do Islamabadu prob o wsparcie lotnicze. Chcia wiedzie, co si w domach Hadego Omara
dzieje, a nie mia wystarczajcej liczby agentw, eby rozpocz - skdind ryzykown obserwacj. Jest on - pisa o Omarze - elementem sieci logistycznej Al-Kaidy, moe nawet
kurierem, ktrego szukamy. Jednak ISI, z uwagi na panujcy w Waziristanie Poudniowym
rozejm, odmwio zezwolenia na loty predatora.
To, w jaki sposb prowadzono dziwaczn wojn w Waziristanie Poudniowym,
pozwolio Kellerowi zorientowa si, jak pracuje bizantyjski aparat ISI. Poszczeglne
komrki

pakistaskiego wywiadu

dziaay zupenie niezalenie od siebie. Agenci

odpowiedzialnego za operacje antyterrorystyczne Dyrektoriatu C (wrd nich Asad Munir

w czasach, gdy by szefem placwki w Peszawarze) czsto pomagali oficerom CIA
w polowaniu na ludzi Al-Kaidy. Jednak rwnie czsto cierali si z funkcjonariuszami
Dyrektoriatu S, ktry od dawna wspiera talibw, siatk Hakkaniego i organizacj Laszkar-e
Taiba, w ktrych Pakistan widzia narzdzia ewentualnej wojny zastpczej z Indiami. To
wanie Dyrektoriat S zbroi mudahedinw podczas wojny z Sowietami w Afganistanie
i pomg umocni talibsk wadz w latach dziewidziesitych. Za po 2001 roku pilnowa,
eby formacjom zwalczajcym si wzajemnie na terytorium Afganistanu nie przyszo
do gowy eksportowa przemocy do Pakistanu.
Nie istniay adne pisemne notatki na temat Dyrektoriatu S, a CIA, cho
wsppracowaa z agentami tej sekcji podczas wojny z Sowietami, miaa tylko blade pojcie
o prowadzonych przez ni operacjach. Niektrzy oficerowie CIA przez lata obsesyjnie
zbierali ochapy informacji na temat Dyrektoriatu S. Amerykascy analitycy zgadzali si
co do jednego - od 2001 roku sekcja ta staa si istn stra przedni ISI i cichym wykonawc
rozkazu podtrzymania i wzmocnienia wizi z bojownikami, ktrzy mogli przyda si
Pakistanowi w przyszoci.
Kwestia tego, czy Dyrektoriat S zleca ataki na onierzy Stanw Zjednoczonych
i NATO w Afganistanie, nadal jest otwarta. Nawet jeli amerykaski nasuch elektroniczny

rozcignity nad Pakistanem - a cilej mwic nad kwater gwn ISI - przechwyci
rozmowy telefoniczne pomidzy pakistaskimi agentami a ludmi Hakkaniego na temat
planowanych akcji[17]. Pakistascy oficjele przewanie zaprzeczali podobnym zarzutom,
nawet jeli podparte byy dowodami. Czasami tumaczyli, e to dziaania nielojalnych
jednostek. Jednak po cichu przyznawali, e ISI musi wsppracowa z ugrupowaniami takimi
jak siatka Hakkaniego, by mc chroni zachodni granic kraju. W 2008 roku amerykascy
agenci podsuchali nawet rozmow, w ktrej genera Kajani mwi o Hakkanim i jego
oddziaach jako o nieodzownym elemencie obronnej strategii Pakistanu.
- Wielu ludzi w CIA mwio, e ISI jest niepewnym koalicjantem. Inni zarzekali si,
e moe nam bardzo pomc - opowiada Art Keller. - C, problem polega na tym, e racj
mieli i jedni, i drudzy.
Latem 2006 roku stosunki pomidzy amerykaskimi i pakistaskimi szpiegami
w Waziristanie Poudniowym rniy od tych w Waziristanie Pnocnym, bowiem rzd
Pakistanu nie podpisa tam jeszcze paktu pokojowego z bojownikami. Na Pnocy CIA i ISI
pracoway rami w rami, a nawet dzieliy baz w opuszczonym budynku szkoy
w Miranszahu, oddalonym mniej ni o mil od gwnej medresy siatki Hakkaniego
w miecie. Tamtejsi szpiedzy zebrali informacje, dziki ktrym udao si namierzy
kolejnego wanego czowieka Al-Kaidy - Chalida Habiba.
Gdy obawa na Habiba nabraa tempa, Keller zosta przeniesiony do Waziristanu
Pnocnego. Ale i tak pozosta szefem operacji na poudniu i nadal kontaktowa si ze swoimi
rdami za porednictwem komputera i internetu. A wic robi to samo, co w bazie w Wanie,
nie miao wic wikszego znaczenia, gdzie akurat przebywa. Keller i inni oficerowie CIA
wysali predatory do monitorowania konwojw ciarwek i budynkw pod Miranszahem
w nadziei na zdobycie informacji wystarczajcych do przeprowadzenia ataku z powietrza
na Chalida Habiba. ISI miao swoje wasne dane wywiadowcze uzyskane ze rde
osobowych,

ktre

zestawiono

z uzyskanymi

za pomoc

predatorw

i urzdze

podsuchowych. Jednak wsppraca wywiadw miaa swoje granice. Kiedy Keller wyldowa
w Miranszahu, szef bazy udzieli mu pewnej rady: - Nie mw pakistaskiemu wywiadowi
wojskowemu niczego, czego nie powiedziaby talibom.
Pakistaski wywiad wojskowy, jednostka dziaajca wewntrz ISI, zdaniem
amerykaskich agentw utrzymywaa jeszcze blisze relacje z talibami i siatk Hakkaniego
ni Dyrektoriat S. Dowodem miao by wydarzenie poprzedzajce o par tygodni przybycie
Kellera do Miranszahu. Ludzie ISI i CIA wkroczyli wtedy do medresy Hakkaniego. Nie
znaleli jednak adnych istotnych dowodw ani informacji. Oficerowie CIA dowiedzieli si

pniej ze swoich rde, e bojownicy zostali ostrzeeni o nalocie przez pakistaskie suby
specjalne.
Cho podobne incydenty pogbiay frustracj, Keller doskonale rozumia, dlaczego
Pakistan by ostrony w sprawie rozmontowania siatki Hakkaniego. Stany Zjednoczone
przecie nie zostan w Afganistanie na zawsze, za uczynienie z Hakkaniego wroga mogo
skoczy si dla Islamabadu tragicznie. Stosunkowo najlepszy scenariusz przewidywa
uwikanie si w trwajc bez koca wojn w grach przeciwko grupie, ktra moga by
przecie uyteczna jako sojusznik we wsplnej walce o osabienie hinduskich wpyww
w Afganistanie. Gorszy scenariusz zakada, e wojna rozprzestrzeni si na wschd, za ludzie
Hakkaniego zaatakuj pakistaski interior.
Pakistaskie wojsko, nieprzyjmujce do wiadomoci adnego z tych scenariuszy,
w poowie 2006 roku rozpoczo negocjacje pokojowe w Waziristanie Pnocnym - podobne
do tych, ktre prowadzono wczeniej na poudniu. Keller i jego koledzy z CIA ostrzegli ISI,
e rozejm moe mie straszliwe konsekwencje, lecz ich zdanie nie miao wikszego
znaczenia. We wrzeniu 2006 roku rzd Pakistanu podpisa zawieszenie broni na pnocy.
Udao si to za spraw tajnych rozmw prowadzonych przez dobrze znanego Waszyngtonowi
generaa Alego Jana Aurakzaiego - czowieka, ktrego po atakach z 11 wrzenia prezydent
Muszarraf mianowa dowdc wojsk na terytoriach plemiennych i ktry uwaa, e obawa
na Al-Kaid w Pakistanie i Afganistanie to gupiego robota.
Aurakzai nie pracowa ju w wojsku. Muszarraf mianowa go gubernatorem
Pnocno-Zachodniej Prowincji Granicznej. Dziki temu doskonale wiedzia, co naprawd
dziao si na terytoriach plemiennych. Genera wierzy, e ukadanie si z bojownikami jest
jedynym sposobem na powstrzymanie ich przed wkroczeniem do pakistaskich miast.
Korzystajc ze swojego wpywu na Muszarrafa, przekona prezydenta do susznoci zawarcia
pokoju w Waziristanie Pnocnym.
Ale trzeba byo jeszcze przekona Waszyngton. Prezydent Muszarraf zdecydowa si
zabra ze sob do Biaego Domu Aurakzaiego. Mia on wytumaczy Georgeowi
W. Bushowi korzyci pynce z rozejmu. Obaj mczyni zasiedli w Gabinecie Owalnym
i przedstawili prezydentowi Stanw Zjednoczonych swoj spraw. Genera powiedzia
Bushowi, e zawieszenie broni zawarte w Waziristanie Pnocnym powinno zosta
rozszerzone na tereny Afganistanu. To pozwolioby amerykaskim wojskom wycofa si
z kraju szybciej, ni zamierzay.
Wrd ludzi Busha zdania na ten temat byy podzielone. Niektrzy mieli Aurakzaiego
za tchrzliwego klakiera, istnego Nevillea Chamberlainea terytoriw plemiennych. Inni

rozumieli jednak, e nie uda si zapobiec rozejmowi. Sam Bush, ktrego styl uprawiania
dyplomacji polega w duej mierze na wchodzeniu w bliski, osobisty kontakt z innymi
przywdcami, nawet w 2006 roku obawia si, e mgby wymaga od Muszarrafa zbyt
wiele. Wci by wdziczny prezydentowi Pakistanu za podjt przez niego po 11 wrzenia
decyzj o wsparciu Stanw Zjednoczonych w ich obawie na Al-Kaid. Nie zmieniy tego
stanowiska nawet umiarkowane efekty regularnych rozmw telefonicznych, w trakcie ktrych
Bush prbowa wywiera nacisk na Muszarrafa, by nie rezygnowa z operacji wojskowych
na terytoriach plemiennych.
Bush nieczsto decydowa si na wysuwanie bezporednich da wobec Muszarrafa.
Za to czsto dzikowa mu za jego wkad w wojn z terroryzmem i zarzeka si, e USA
nadal bd finansowo wspiera Pakistan.
Pod koniec 2006 roku wrd prezydenckich doradcw panowao przekonanie, e zbyt
mocna presja na Muszarrafa sprzyja bdzie realizacji czarnego scenariusza: wybuchnie
powstanie przeciwko pakistaskiemu rzdowi, a przewodzi mu bd radykalni islamici.
Frustracja wynikajca z trudnej wsppracy z Muszarrafem rwnowaona bya obaw, e ta
wsppraca moe si kiedy w ogle zakoczy. Sam Muszarraf doskonale gra na tej
niepewnoci. Czsto przypomina amerykaskim oficjelom, e dziery wadz w niepewnych
rkach i ledwie ocala z kilku prb zamachw na swoje ycie. Jego strategia bya cakiem
efektywna: zapewniaa Pakistanowi sta pomoc Amerykanw. Z drugiej strony pozwalaa
opnia reakcj na dania Waszyngtonu, by Muszarraf przeprowadzi demokratyczne
reformy w swoim kraju.
Ostatecznie rozmowy pokojowe w Waziristanie Pnocnym zakoczyy si katastrof
zarwno dla Busha, jak i dla Muszarrafa. Miranszah zosta przejty przez siatk Hakkaniego,
a grupa umocnia swoje kryminalne imperium wzdu granicy z Afganistanem. Czci
umowy bya obietnica zoona przez ludzi Hakkaniego o zaprzestaniu dziaa zaczepnych
w Afganistanie.

Ale

po podpisaniu

traktatu

o zawieszeniu

broni

liczba

wypadw

organizowanych przez bojownikw, wymierzonych w wojska NATO wzrosa o 300 procent.

Podczas konferencji prasowej zwoanej w drugiej poowie 2006 roku prezydent Bush
stwierdzi, e Al-Kaida jest w odwrocie. Tak naprawd byo zupenie inaczej. Po prostu
ludzie Hakkaniego mieli teraz bezpieczn kryjwk i nie znajdowali powodw, eby si z niej
rusza.
Arthur Keller wyjecha z Pakistanu jeszcze przed wejciem w ycie rozejmu
w Waziristanie Pnocnym - piciomiesiczny okres jego suby dobieg koca. Jednak przed
wylotem zaj si ostatni rzecz, ktra nie dawaa mu spokoju - sprowadzeniem prezentu dla

najlepszego pakistaskiego agenta w Waziristanie Poudniowym, czowieka, ktrego nigdy

nie pozna osobicie. Mczyzna ten by zagorzaym sportowcem i napisa do Kellera, e CIA
z pewnoci znajdzie sposb, aby zakupi i dostarczy amerykaski sprzt sportowy
na terytoria plemienne. Po wymianie niezliczonych wiadomoci pomidzy Wan i Langley
Agencja nareszcie zgodzia si zaadowa troch gadetw do samolotu leccego
do Pakistanu. Wpakowano je do luku razem z poufnymi przesykami przeznaczonymi dla
amerykaskiej ambasady w Islamabadzie.
Dwa lata pniej, po podpisaniu przez prezydenta Busha tajnego rozkazu
nakazujcego eskalacj tajnych dziaa CIA w Pakistanie, Abu Chabab al-Masri zosta zabity
podczas ataku z uyciem drona w Waziristanie Poudniowym, zaledwie kilkanacie
kilometrw od bazy Agencji w Wanie. Po trzech miesicach inna rakieta, rwnie
wystrzelona z drona, trafia prosto w zaparkowan w wiosce Taparghai toyot kombi,
w ktrej siedzia Chalid Habib. Art Keller przebywa ju wwczas w Stanach Zjednoczonych.
Zakoczy swoj prac w CIA i mieszka w Albuquerque. Kiedy usysza te wieci, nie mia
pojcia, czy wykonana przez niego w Pakistanie w 2006 roku praca przyczynia si
w jakikolwiek sposb do znalezienia obu mczyzn.
Zapewne nigdy si tego nie dowie.

Potny wurlitzer
Frank Wisner
O ile opini publiczn zawsze interesowali agenci wymachujcy broni, inspirowane
przez nich przewroty wojskowe oraz zamachy, wiksza cz budetu CIA przeznaczonego
na tajne operacje sza w czasach zimnej wojny na znacznie subtelniejsze dziaania. Wojna
propagandowa i wojna psychologiczna - poczynajc od ustawiania za pomoc apwek
wyborw w Europie po II wojnie wiatowej po zaoenie i finansowanie stacji radiowych
nadajcych dla pastw bloku wschodniego i Azji Poudniowo-Wschodniej - to klucz
do powodzenia antykomunistycznej krucjaty prowadzonej przez Agencj.
Frank Wisner, weteran Biura Sub Strategicznych, ktry po powstaniu CIA obj
stanowisko szefa tajnych operacji, mawia, e misje propagandowe musz by prowadzone
przez sprawn, dojrza organizacj, ktra bdzie potrafia zaj si kilkoma kampaniami
naraz.

Bdzie

potnym

wurlitzerem

[to

nazwa

wieloklawiaturowych

organw

instalowanych w niemych kinach - przyp. red.] wygrywajcym bojowe nuty w czasach

konfliktu idei.
Jednak po zakoczeniu zimnej wojny nie byo ju powodu, by dalej inwestowa
w techniki propagandowe i szkoli oficerw, by skutecznie wykorzystywali techniki
psychologiczne.
Nie chodzio jednak tylko o pienidze. Internet i postpujca globalizacja uczyniy
kampanie propagandowe niebezpiecznymi narzdziami z punktu widzenia amerykaskiego
prawa. Zabrania ono subom specjalnym wywierania naciskw na wasnych obywateli
za pomoc mediw. Dlatego w epoce przedinternetowej CIA moga opaca zagranicznych
dziennikarzy i za ich porednictwem umieszcza w gazetach zmanipulowane artykuy. Nie
byo obawy, e w jaki sposb wypyn one w mediach amerykaskich. Ale uytkownicy
globalnej sieci z Nowego Jorku czy Atlanty ju w poowie lat dziewidziesitych mieli peny
dostp do wieci z Pakistanu i Dubaju, za amerykaska prasa przywizywaa coraz wiksz
wag do informacji z zagranicy i coraz chtniej powoywaa si na rda zza oceanu.
Trudniej wic byo CIA przekona czonkw Kongresu - ktrzy aprobowali tajne operacje
prowadzone przez Agencj - e planowana kampania propagandowa nie uderzy rykoszetem
w Stany Zjednoczone.
Podczas gdy CIA powoli tracia zainteresowanie technikami propagandowymi,
pozostawion przez Agencj nisz chcia wypeni Pentagon. I cho wojsko miao

do czynienia z tymi samymi ograniczeniami co CIA, Kongres da Departamentowi Obrony

wiksz swobod w stosowaniu narzdzi propagandowych. O ile mona byo dowie choby w niewielkim stopniu - e su one bezpieczestwu amerykaskich onierzy.
Jeszcze bardziej poluzowano smycz Pentagonowi po 11 wrzenia, gdy Kongres zdefiniowa
jako stref wojny cay glob. Departament Obrony przej wic kontrol nad potnym
wurlitzerem i zacz wydawa setki milionw dolarw, eby wpyn na opini publiczn
w wiecie muzumaskim. Zwaszcza w krajach, z ktrymi Ameryka - w odrnieniu
od Afganistanu i Iraku - nie zamierzaa wdawa si w otwart wojn i gdzie oddziay marines
nie miay wstpu.
To z powodu nowego potnego wurlitzera muskularny mczyzna z wystajc
z kieszeni koszuli paczk Marlboro przechadza si midzy stoiskami firm technologicznych
biorcych udzia w odbywajcym si wiosn 2005 roku w Las Vegas zjedzie Narodowego
Stowarzyszenia Nadawcw. Przykrywka dostawcy materiaw biurowych nie bya
najlepszym rozwizaniem dla byego oficera zajmujcego

si technikami wojny

psychologicznej, ktry ostatni dekad spdzi na szukaniu sposobw, by wedrze si

do gowy przeciwnika i rozpta w niej wojn. Trudno zreszt sobie wyobrazi, by Michael
Furlong mg zajmowa si innymi formami walki, a ju na pewno nie walk twarz w twarz.
By zbudowany jak rosyjska matrioszka: szeroki w barach, ktre nieznacznie tylko zway
si w okolicach szyi. Chorowa na cukrzyc i porusza si wolno, lecz i tak zachowywa si
jak nakrcony, a do tego poci si jak mysz. Sowa wystrzeliwa z siebie seriami i prawie nie
nabiera powietrza, kiedy mwi. Podczas spotka czsto zasypywa suchaczy wojskowym
argonem, co dziaao zwykle na jego korzy. - Mike tak si mdrzy - powiedzia jeden
z oficerw blisko wsppracujcych z Furlongiem - e mao kto ma odwag zada mu
jakiekolwiek pytanie. Ludzie boj si wyj na gupka i przyzna, e nie maj pojcia, o czym
on mwi.
Z niemal kadego subowego spotkania Furlong wychodzi jako zwycizca, a jego
projekty, choby nie wiadomo jak wydumane, spotykay si z uznaniem.
Pochodzcy z Miami Furlong dosta powoanie do armii w 1972 roku, zaledwie
na par miesicy przed likwidacj przymusowego poboru przez prezydenta Richarda Nixona.
Wczeniej studiowa na Uniwersytecie Loyoli w Nowym Orleanie, gdzie zapisa si
na zajcia z dziennikarstwa i biznesu. Po uzyskaniu dyplomu pierwsze cztery lata suby
wojskowej spdzi na nauce w Fort Bragg w Karolinie Pnocnej. Nastpnie przej
dowodzenie nad jednostk zmechanizowan stacjonujc na kalifornijskiej pustyni w Fort
Irwin. Tam da si pozna jako znakomity onierz. Jedna ze skarp w okolicy wci nosi

nazw Grani Furlonga. Nadano j po zwycistwie odniesionym przez jego oddzia

w pustynnych manewrach. Potem, w latach osiemdziesitych, zosta instruktorem - najpierw
w West Point, a nastpnie w Krlewskiej Akademii Wojskowej w Sandhurst w Wielkiej
Brytanii. Po wojnie w Zatoce w 1991 roku wrci do Fort Bragg w stopniu majora czwartej
grupy operacji psychologicznych.
Podobnie jak inni oficerowie Furlong nieustannie obawia si, e ominie go
uczestnictwo w jednej z zamorskich przygd, w jakie angaowaa si amerykaska armia.
Czasem artowa, e najbardziej na wiecie boi si odstawienia przez Pentagon na boczny tor
i pompowania piek do kosza w Dakocie Pnocnej. Ale nic takiego si nie stao i Furlong
zawsze by tam, gdzie co si dziao. Po podpisaniu przez walczce na Bakanach kraje
pokoju w Dayton Furlong zosta jako jeden z pierwszych Amerykanw wysany do Boni odpowiada tam za batalion zajmujcy si dziaaniami psychologicznymi. Jego zadaniem byo
utrzymanie postanowie kruchego traktatu pokojowego z pomoc ulotek i propagandy
w mediach. Chodzio o to, eby przekona miejscowych do wsppracy z siami pokojowymi.
Operacje psychologiczne w latach dziewidziesitych byy w amerykaskiej armii
rzadkoci. Uznawano je za marginalny element wojny konwencjonalnej, ktrym zajmuj si
dziwacy nienadajcy si do innych, bardziej szanowanych formacji. Do artylerii chociaby.
Misje psychologiczne miay swj zoty wiek w czasie wojny w Wietnamie, kiedy specjalne
oddziay wsppracoway z CIA przy planowaniu dziaa wymierzonych w przywdcw
z Hanoi i obywateli pnocnego Wietnamu. Robert Andrews, byy onierz zielonych
beretw, ktry pniej zosta cywilnym doradc Donalda Rumsfelda i jego przewodnikiem
po wiecie tajnych operacji, rwnie bra udzia w tych misjach, prbujc sia zamt
w gowach

Wietnamczykw

za pomoc

faszowanej

korespondencji

i podrobionych

dokumentw.
Operacje te byway te bardziej skomplikowane. Andrews i reszta jego jednostki
stworzyli na przykad nieistniejcy ruch oporu w pnocnym Wietnamie i rozpowszechniali
nieprawdziwe informacje, jakoby na pnocy powstaa opozycja wobec Wietnamskiej Partii
Komunistycznej.

Poza

listami

i zrzucaniem

ulotek

amerykascy

agenci

porywali

pnocnowietnamskich rybakw, zawizywali im oczy i przewozili na wysp Cu Lao Cham,

nieopodal wybrzea Da Nang. Nieistniejca grupa zaoya tam swoj baz i opowiadaa
porwanym o skomplikowanych operacjach majcych na celu obalenie rzdu w Hanoi.
Niektrych rybakw zachcano nawet do wstpienia do ruchu oporu. Po paru tygodniach
dawano im swoist wyprawk wraz z radiem nastawionym na partyzanck stacj i odstawiano
do pnocnego Wietnamu, gdzie mogli opowiedzie wszystkim o podejrzanej organizacji.

Profesor Richard H. Shultz Jr z Uniwersytetu Tufts w swojej ksice The Secret War Against
Hanoi pisze, e w latach 1964-1968 przez Cu Lao Cham przewino si ponad tysic osb,
ktre zostay poddane gruntownej indoktrynacji.
Andrews i jego niewielka grupa mieli te inne pomysy, chociaby puszczanie
z prdem rzek zwok, w ktrych kieszeniach znajdowayby si kartki z zakodowanymi
faszywymi

informacjami.

Pnocnowietnamski

wywiad

mia

je

odszyfrowywa

i przekazywa swoim zwierzchnikom. Planowi temu ukrcono jednak eb w Waszyngtonie.

Andrews nigdy nie dowiedzia si, na czyje polecenie. Sam mwi, e amerykaska stolica
bya dla niego nieodgadnionym miejscem, gdzie decydowano o by albo nie by naszych
wietnych pomysw. Ale my wyklinalimy tych waszyngtoskich waniakw.
Michael Furlong w czasie atakw z 11 wrzenia by ju na emeryturze i pracowa dla
Science Application International Corporation (SAIC). Firma miaa wkrtce zosta zalana
pienidzmi pochodzcymi z tajnych kontraktw rzdowych. Furlong spdzi cae lata,
zajmujc si wtaczaniem proamerykaskich komunikatw ludziom nastawionym wrogo
do Stanw Zjednoczonych i nagle znalaz si w samym rodku wojny o serca i umysy wiata
muzumaskiego. Jesieni 2001 roku rozpocz prac z ludmi Donalda Rumsfelda w celu
opracowania odpowiednich strategii informacyjnych (za swj wkad zosta potem odznaczony
przez Departament Obrony), a od czasu do czasu zasiada nawet w pokoju dowodzenia
Biaego

Domu,

gdzie

ekipa

Busha

gowia

si

na sposobami

dotarcia

do uszu

muzumanw[18].
Niecae dwa lata pniej SAIC otrzymaa kolejny zastrzyk gotwki, kiedy wojsko
podpisywao kolejne kontrakty - tym razem na odbudow powojennego Iraku. Furlong
polecia do Bagdadu, eby stan na czele wartego pitnacie milionw dolarw projektu,
w ramach ktrego, na zlecenie Pentagonu, SAIC miaa zaj si utworzeniem stacji
telewizyjnej Iraqi Media Network. Inicjatyw t pomylano jako przeciwwag dla Al-Daziry
i innych arabskich stacji, ktre Waszyngton uwaa za antyamerykaskie. Projekt napotyka
jednak wiele trudnoci. Iraccy pracownicy odeszli z powodu zalegoci w wypacie pensji.
Pojawiy si te problemy techniczne z zasigiem stacji. Po paru miesicach okazao si,
e SAIC utopia ju osiemdziesit milionw dolarw z kasy Pentagonu, ale wci samo
istnienie kanau stao pod znakiem zapytania. Furlong zosta odsunity od projektu w czerwcu
2003 roku - mimo e dawni koledzy przyznawali, e to nie jego naley wini za zaistnia
sytuacj. By jednak, ze wzgldu na swoje szpanerstwo, doskonaym kozem ofiarnym - wozi
si po Bagdadzie biaym hummerem z amerykaskimi rejestracjami, ktrego kaza sobie
sprowadzi do Iraku prosto z Maryland.

O ile jego sposb bycia nie przysparza mu popularnoci, rozlega wiedza na temat
amerykaskiego systemu kontraktowego czynia go bezcennym dla firm zajmujcych si
kwestiami obronnoci. Budet projektw informacyjnych stanowi jedynie uamek tego,
co wydawano na konstruowanie nowych czogw lub samolotw. Jednak Furlong jak mao
kto wiedzia, e w organizacjach takich jak Pentagon, obracajcych miliardami dolarw,
bystrzy i ambitni ludzie zdolni s zabezpieczy walajce si gdzie po zakamarkach
biurokratycznego pieka nieprzypisane nikomu miliony i w ten sposb zbudowa swoje mae
imperia.
Kiedy Furlong wiosn 2005 roku zjawi si na konferencji technologicznej w Las
Vegas, by tu przed objciem stanowiska w sekcji do spraw operacji psychologicznych
w Dowdztwie Operacji Specjalnych Stanw Zjednoczonych (SOCOM). Mia ze sob stosik
wizytwek, z ktrych wynikao, e jest sprzedawc artykuw biurowych. By to jednak tylko
sposb, eby unikn pyta o jego prawdziwe zajcie. A byo nim wyszukiwanie niewielkich
firm dysponujcych technologiami zdolnymi wspomc Pentagon w szerzeniu propagandy
i zbieraniu informacji.
Furlong w cigu dwch dni konferencji spdzi kilka godzin przy stoisku U-Turn
Media, maej czeskiej firmy, ktra opracowaa metod transmisji wideo na telefony
komrkowe. Ekipa z U-Turn Media niemal natychmiast domylia si, e Furlong nie zajmuje
si sprzeda spinaczy - jeden z pracownikw zorientowa si, e na jego wizytwce widnieje
adres siedziby Dowdztwa Operacji Specjalnych w Tampie. Nie szkodzi, bo okazao si,
e znajomo z Michaelem Furlongiem oznaczaa dla ledwie wicej koniec z kocem firmy
przypyw gotwki.
Szefem U-Turn by Jan Obrman, obywatel Czech, ktrego rodzina ucieka z kraju
w czasie dawienia Praskiej Wiosny w 1968 roku. Dowiadczenia wyniesione z dziecistwa
uczyniy z Obrmana ordownika Stanw Zjednoczonych i zagorzaego zwolennika idei
zachodniej demokracji. W latach osiemdziesitych udziela si w proamerykaskiej grupie
ekspertw, a potem obj kierownicze stanowisko w Radiu Wolna Europa. Po przeomie
demokratycznym, kiedy coraz popularniejszymi narzdziami komunikacji stay si internet
i komrki, postanowi zarobi pienidze w tej brany. Dziki wsparciu finansowemu
bogatego niemieckiego inwestora w 2001 roku zaoy U-Turn Media. Firma na pocztku
musiaa radzi sobie z trudnociami, ale gdy na rynku pojawiy si smartfony, urosa w si.
U-Turn sprzymierzyo si z dystrybutorami treci pornograficznych, umoliwiajc
odbiorcom odtwarzanie filmw dla dorosych na ekranach telefonw komrkowych. Jednym
z partnerw bya firma produkujca niskobudetowy program o nazwie Czech My Tits,

w ktrym prowadzcy namawia spotkane na praskich ulicach kobiety do pokazania piersi

w zamian za 500 koron. Bill Eldridge, byy dyrektor U-Turn, wspomina, e to wanie porno
stao si przepustk do sukcesu firmy. - Jeli dziaasz w tej brany, moesz naprawd zarabia
albo na mocnej erotyce, albo na wywiadzie. Tylko ludzie z tej pierwszej albo drugiej brany
bd chcieli ci zapaci.
Obrman, z porno w portfolio, spotykajc w Las Vegas Michaela Furlonga, dosta
szans wdarcia si na nowy rynek. Rynek wywiadu. Obaj panowie mieli wsplny temat:
w latach dziewidziesitych byli na Bakanach. Spdzili wiele godzin, wymieniajc si
opowieciami o zimnej wojnie i krwawych konfliktach etnicznych, ktre przyszy po obaleniu
muru berliskiego. Mieli identyczne pogldy na temat szerzenia amerykaskich ideaw
za granic, szczeglnie w wiecie islamskim. Ale oprcz idei Furlong da U-Turn ogromn
szans na biznesowy rozwj.
Kiedy Furlong rozpocz prac w SOCOM, natychmiast zainicjowa rozmowy
z Obrmanem i innymi kierownikami U-Turn. Tematem byo stworzenie gry wideo, ktr
ludzie ze rodkowego Wschodu bd mogli cign na swj telefon. Gra miaa rozwizywa
dwa problemy naraz: nienawici ogromnej wikszoci muzumaskiego wiata do USA oraz
niewiedzy Ameryki na temat mieszkacw tego wiata. Furlong szuka wic gry, ktra
mogaby zmieni zdanie uytkownika na temat Stanw, a jednoczenie zbiera informacje
o graczach. Taka gra byaby wywiadowcz bonanz: tysice ludzi wysyaj numery telefonw
i inne namiary do U-Turn, a stamtd trafiaj one do wojskowych baz i mog by
wykorzystywane przez Agencj Bezpieczestwa Narodowego (NSA) i inne suby
wywiadowcze. Szpiedzy nie bd musieli polowa na informacje; same do nich przyjd.
By to tylko jeden z wielu programw, nad ktrymi rozpoczto prac po 11 wrzenia.
Suyy one hurtowemu zbieraniu danych wprowadzanych nastpnie do komputerw, ktre
wrd gigantycznych iloci informacji wyszukiway interesujcych powiza. Niektre z nich
mogy by ladami i dowodami dziaalnoci terrorystycznej. Takich rzeczy nie potrafili robi
nawet najlepsi analitycy.
Prawo nie okrelao jednak precyzyjnie, jak to wszystko ma funkcjonowa. Jedna
z inicjatyw

Dowdztwa

Operacji

Specjalnych

ktra

potem

zostanie

uznana

za kontrowersyjn - polegaa na zbieraniu informacji o obywatelach amerykaskich

podejrzanych o wspprac z bojownikami. Dane byy przechowywane na serwerach
komputerowych w Wirginii i niektrzy wojskowi oficjele bali si, e ami w ten sposb
przepisy regulujce metody zbierania informacji przez Departament Obrony. Chcc przenie
bazy danych za granic, oficerowie nadzorujcy program z ramienia SOCOM poprosili

Michaela Furlonga o zainstalowanie ich w siedzibie U-Turn w Pradze. Ruch ten doprowadzi
do dramatycznej walki pomidzy Furlongiem i CIA.
Do poowy 2006 roku U-Turn udao si przygotowa skadajc si z dwudziestu
siedmiu slajdw prezentacj programu pilotaowego opracowanego dla Pentagonu z myl
o wdroeniu w krajach muzumaskich. Ju pierwszy fragment wywietlanego tekstu kad
nacisk na wykorzystanie telefonw komrkowych jako narzdzia niezbdnego w dotarciu
do masowego odbiorcy:
Co maj wsplnego opiekucza mama z Atlanty, beduiski handlarz, chiski
biznesmen, rodzina amerykaskiego wojskowego, kuwejcki urzdnik, kierownik firmy
naftowej z koneksjami, mczennik Al-Kaidy, pokojowo nastawiony iraski muzumanin
i serbski rebeliant z modzie amerykask, azjatyck, europejsk i rodkowowschodni?
Kade z nich - doroli i nastolatki z caego wiata - prawdopodobnie przez cay czas ma przy
sobie telefon komrkowy.
U-Turn proponowao wojsku szerok gam moliwoci transmitowania informacji
na cay wiat. W tym przykuwajcych uwag wiadomoci biecych oraz treci politycznych
i religijnych

przemieszanych

z komunikatem

od SOCOM,

ktre

trafiayby

prosto

do nastolatkw mieszkajcych na nieprzyjaznych Stanom Zjednoczonym terenach.

Z czasem

przemycane

treci

byyby coraz

bardziej

dopasowane

do stylu

ycia

uytkownikw. Obiecano, e wszystko to bdzie dostarczane bez etykietki Made in USA,

za caa sekcja ma odpowiedni przykrywk w postaci europejskiej firmy dziaajcej
w brany rozrywkowej.
U-Turn wygrao przetarg w sierpniu 2006 roku i podpisao wart wier miliona
kontrakt. Istotniejsza wydaje si jednak warto symboliczna tego wydarzenia. Niewielka
firma telekomunikacyjna z Pragi, ktra do niedawna zajmowaa si obsug serwisw
informacyjnych i dystrybucj mikkiej pornografii na telefony komrkowe, nawizaa
wspprac z jednym z sekretnych - i najszybciej si rozwijajcych - segmentw wojskowej
biurokracji.
Michael Furlong wietnie dogadywa si z U-Turn Media, za jego sekcja w SOCOM
w ramach kampanii propagandowych na rodkowym Wschodzie i w Azji rodkowej gotowa
bya do podpisywania kolejnych tajnych umw z firmami komunikacyjnymi. SOCOM
wydao na projekt setki milionw dolarw i liczyo na szybkie efekty. Niewielkie firmy,
czsto bez dowiadczenia w zakresie propagandy, eby zdoby nowych klientw,
przemianoway si na prywatne organizacje wiadczce usugi w ramach komunikacji
strategicznej. Dla U-Turn kontrakt podpisany z wojskiem by pocztkiem nowej ery. Bo oto

praskiej firmie trafi si kontrahent z nieograniczonym wrcz budetem. U-Turn znalazo y

zota.
Specjalici od propagandy zatrudnieni w biurze SOCOM w Tampie wiedzieli, e jeli
kampania ma by skuteczna, Stany Zjednoczone musz pozosta w cieniu. Niedugo
po podpisaniu umowy z U-Turn Media na opracowanie programu pilotaowego, polegajcego
na wdroeniu gry wideo i innych usug cyfrowych na komrki, Furlong przekona kadr
kierownicz firmy do utworzenia oddziau zamorskiego. Mia on otrzymywa zlecenia
od Pentagonu, ale nie daoby si go powiza z USA. Jan Obrman w drugiej poowie 2006
roku zaoy firm JD Media Transmission Systems LLC z siedzib na Seszelach amerykaskie pienidze trafiay najpierw na jej konto.
Nie byo zbyt wielu restrykcji co do wydawania przez Pentagon pienidzy na tajne
operacje, wic nikt nie zaglda Furlongowi do kieszeni. Czasem sam siebie nazywa krlem
szarej strefy i korzysta ze wszystkich kruczkw w regulaminach zawierania kontraktw,
eby to wanie pozakadane przez U-Turn firmy dostaway zlecenia na dziaalno
propagandow. Wykorzystujc regu, ktra mwia, e obywatele USA maj przewag
w przetargach, ktrych obiektem s zlecenia rzdowe, Furlong zaaranowa wspprac
U-Turn z Wyandotte Net Tel, firm z siedzib na niewielkim skrawku indiaskiego rezerwatu
we wschodniej Oklahomie.
Pierwszym wikszym projektem opracowanym przez U-Turn dla SOCOM bya
strzelanka zrobiona na wzr gier typu Call of Duty. Uytkownik ldowa na ulicach Bagdadu,
przez ktre musia si przebi, strzelajc do rebeliantw organizujcych wypady w celu
zabicia jak najwikszej liczby cywilw. Celem gry byo dostarczenie tajnych planw
kolejnego ataku terrorystycznego na posterunek irackiej policji. Gra nosia nazw Iraqi Hero.
To tylko jeden z elementw szeroko zakrojonej kampanii Pentagonu o kryptonimie
Native Echo, ktra miaa poprzedzi wkroczenie do Iraku kolejnych wojsk amerykaskich,
co zatwierdzi w 2007 roku prezydent Bush. Gwnym celem Native Echo byo
powstrzymanie napywu obcych bojownikw z Jemenu, Syrii, Arabii Saudyjskiej i niektrych
regionw Afryki Pnocnej. Iraqi Hero skonstruowano tak, eby gr mona byo atwo
zmodyfikowa, dostosowujc j do innego kraju muzumaskiego. U-Turn zaprezentowao
list trzynastu krajw, w ktrych gr mona byo dystrybuowa po wprowadzeniu niewielkich
zmian, cznie z Arabi Saudyjsk, Marokiem, Egiptem i Jordani. Nie trzeba byo ingerowa
w grafik - scenografia skadaa si z ulic, wzdu ktrych stay samochody, gdzieniegdzie
wida byo meczet i drzewa palmowe - jedynie dialogi wymagay usprawnie. Dla przykadu
libaska wersja miaa nawizywa do aktualnej sytuacji politycznej. Zmieniono jej nazw

na Maghweer; tak nazywaa si tamtejsza jednostka komandosw.

U-Turn opracowao dwie inne gry w ramach operacji Native Echo. Jedna nazywaa
si Oil Tycoon i pozwalaa uytkownikowi budowa rurocigi oraz chroni rzdow
infrastruktur przed atakami terrorystycznymi; druga za to City Major, gdzie gracz zajmowa
si planowaniem budowy fikcyjnego miasta zniszczonego przez terrorystw, majc
do dyspozycji ograniczone zasoby materiaowe. Ekipa czeskich programistw z U-Turn
projektowaa gry w praskiej siedzibie firmy. Furlong narzuci im mordercze tempo, eby jak
najszybciej mc rozprowadzi towar na rodkowym Wschodzie.
U-Turn pracowao z SOCOM take przy wymylaniu kanaw dystrybucji gier.
Najatwiej byo je sprzedawa - lub wrcz rozdawa za darmo - na bazarach i targowiskach.
Jednak do wikszej liczby odbiorcw mona byo trafi, umieszczajc gry na stronach
internetowych i blogach, ktre odwiedzaj rodkowowschodni mionicy elektronicznej
rozrywki. To pozwolio te SOCOM monitorowa liczb cignitych gier i, co waniejsze,
personalia osb z nich korzystajcych.
Trudno oceni zasig kampanii SOCOM skierowanej do modych muzumanw
i okreli, ile dokadnie firm takich jak U-Turn pracowao dla Pentagonu w ramach projektw
propagandowych. Furlong naciska na czesk firm, domagajc si coraz to nowych
rozwiza, i U-Turn proponowao nawet wykorzystanie jako swego rodzaju naganiaczy
popularnych na rodkowym Wschodzie piosenkarzy lub celebrytw. Planowano te
zainstalowanie paskich telewizorw w odlegych wioskach w Azji rodkowej i Afryce
Pnocnej, ktre chroniyby specjalne pancerne szyby zabezpieczajce je przez zniszczeniem.
Kady odbiornik wyposaony byby w sporej wielkoci anten umoliwiajc odbir
proamerykaskich komunikatw nadawanych z odlegoci tysicy kilometrw.
Te wydumane pomysy nigdy nie zostay zaaprobowane, ale Pentagon stale obmyla
kolejne propagandowe projekty. Pod koniec 2007 roku U-Turn zostao zatrudnione przy
nowym pomyle SOCOM. Czeska firma miaa prowadzi strony internetowe w Azji
rodkowej, Afryce Pnocnej, Chinach i innych regionach wiata. Operacj Trans-Regional
Web Initative zajmowali si gwnie freelancerzy, ktrzy pisali raporty i zamieszczali je
na stronach takich jak Central Asia Online, publikujcych pozytywne wiadomoci ze Stanw
Zjednoczonych oraz o ich sojusznikach z Uzbekistanu czy innych krajw.
Jednak informacje o nowym programie w kocu wycieky, co zmusio SOCOM
do porzucenia pierwotnego planu moderowania stron z ukrycia. Na dole kadej strony zosta
umieszczony maleki znaczek, ktry informowa, e jest to projekt Departamentu Obrony.
Cz kongresmenw i ludzi z Departamentu Stanu uwaaa, e projektem tym Pentagon

przekroczy

granic

pomidzy

informacjami

rozpowszechnianymi

w ramach

akcji

towarzyszcej operacjom wojskowym a jednym ze swoich elementarnych zada, czyli

rzetelnego informowania amerykaskiej opinii publicznej o swoich poczynaniach. Tak
naprawd jednak granica ta zatara si ju przed laty. Firmy takie jak U-Turn Media byy
beneficjentami ekspansji Pentagonu na polu operacji psychologicznych.
Furlong czsto odwiedza Prag i spotyka si z Obrmanem i programistami z U-Turn.
Do 2008 roku Czesi zarobili na kontraktach z SOCOM ponad pi milionw, przewanie jako
podwykonawca lub partner firmy nalecej do jakiego rdzennego Amerykanina. Obrman
zaoy te firm z siedzib w Stanach - International Media Ventures (IMV) - by za jej
pomoc stara si o tajne kontrakty rzdowe. Kwatera IMV miecia si tam, gdzie
znajdoway si siedziby innych wsppracownikw CIA i Pentagonu, czyli w dzielnicy
biurowej St. Petersburga na Florydzie. Od kompleksu SOCOM i Centralnego Dowdztwa
oraz bazy lotniczej McDill dzielia je tylko zatoka Tampa.
Spora liczba tajnych umw podpisanych z rzdem przez U-Turn/IMV bya zdaniem
niektrych agentw CIA raczej podejrzana. Co dokadnie czyo Furlonga, cywilnego
biurokrat wysokiego stopnia, i niewielk czesk firm, ktra zatrudniaa armi programistw
do projektowania gier i stron internetowych dla Pentagonu? Placwka CIA w Pradze wysyaa
do Langley proby o wyjanienie tego stanu rzeczy i tumaczya, e rosyjskiemu wywiadowi
atwo bdzie przejrze t operacj.
Pojawi si jeszcze wikszy problem. SOCOM w 2007 roku po cichu przenioso
serwery z danymi na temat amerykaskich obywateli do siedziby U-Turn w Pradze. Taki ruch
- jak uznali wojskowi oficjele - mia pomc Pentagonowi obej amerykaskie prawo
dotyczce inwigilacji. Lecz tym samym Stany Zjednoczone przeniosy tajny program
na terytorium Czech, swego sojusznika, bez powiadomienia o tym tamtejszego rzdu.
Posunicie byo ryzykowne, bo trzeba byo wzi pod uwag, e wywiad czeski odkryje ca
operacj, zamknie j i odwdziczy si odmow wsppracy z CIA przy kolejnych misjach.
Nie by to jednak zwyczajny okres w dyplomatycznych stosunkach pomidzy USA
a Republik Czesk. Administracja Busha agresywnie usiowaa wymc na czeskim rzdzie
pozwolenie na budow stacji radarowej na poudniowy zachd od Pragi, co miao by czci
programu antyrakietowego wdraanego przez Biay Dom. Pozyskanie zgody okazao si
trudne, gdy Rosja od lat sprzeciwiaa si planom Busha i wywieraa naciski na pastwa
Europy Wschodniej, eby wycofay si ze wsppracy ze Stanami Zjednoczonymi przy
budowie elementw tarczy na swoim terytorium.
Mniej wicej w tym samym czasie, w poowie 2008 roku, Michael Furlong zmieni

prac. Przenis si do bazy powietrznej Lackland w San Antonio w stanie Teksas. Bya ona
siedzib komrki zajmujcej si operacjami psychologicznymi - Poczonego Dowdztwa
Operacji Informacyjnych. Nadal nadzorowa jednak projekt z udziaem U-Turn/IMV
i w czerwcu 2008 roku zdecydowa w ostatniej chwili, e w drodze z Afganistanu do domu
w Teksasie wpadnie do Pragi spotka si z pracownikami firmy.
Niewiele wczeniej szef placwki CIA w Pradze i oficjele z ambasady amerykaskiej
dowiedzieli si, e Pentagon przenis bazy danych do siedziby U-Turn. Operacj zamknito
z obawy o legalno przetrzymywanych informacji, lecz obecno Furlonga w ambasadzie bez odpowiedniej przepustki, ktra pozwoliaby mu na podr subow do Pragi - niepokoia
agentw CIA. Podejrzewali, e Furlong moe prbowa operacj wznowi. Obawiali si,
e ten potny, odpalajcy jednego papierosa od drugiego facet moe chcie zosta w kraju
nawet przez par tygodni i nadzorowa swoje tajne programy, co wpynie niekorzystnie
na prowadzone od miesicy dyplomatyczne negocjacje w sprawie paktu antyrakietowego.
W Pradze, Waszyngtonie i San Antonio uryway si telefony - dyskutowano, co zrobi
z Furlongiem i ca sytuacj. Wszyscy zgodzili si, e odpowied jest prosta: trzeba wymusi
na nim wyjazd z Czech tak szybko jak to moliwe. Gen. John Koziol, szef Furlonga z San
Antonio, skontaktowa si z nim w Pradze i przekaza mu nastpujc wiadomo: wymelduj
si z hotelu, pojed na lotnisko i kup bilet na pierwszy lepszy lot z kraju. Furlong zosta
skutecznie wykopany z Czech. - CIA zwalia mu si na gow niczym sterta cegie powiedzia jeden z wojskowych, ktry pracowa z Furlongiem w San Antonio.
Furlong musia zweryfikowa swoje plany, a na dodatek wyldowa na czarnej licie
CIA. Jednak upewni si, e jego patroni w Departamencie Obrony nie rzuc go na poarcie
i z miejsca zabra si do rozwizywania nowego problemu: rosncych w si bojwek
w Pakistanie, ktre zaczynay dziaa przy granicy z Afganistanem. Furlong chcia pomc
dowdcom wojskowym upora si z nowymi trudnociami. Uwaa, e CIA nie poradzi sobie
z podobnym zadaniem. Bya to dla niego sprawa osobista - po praskim epizodzie zacz
mwi, e Agencja to jego nemezis.
Kilka tygodni po wydaleniu Furlonga z Republiki Czeskiej samolot, ktrym leciaa
sekretarz stanu Condoleezza Rice i grupa amerykaskich dyplomatw, wyldowa na lotnisku
w Pradze. Tego samego wieczora, po uroczystej kolacji, Rice wzniosa kieliszek szampana
wraz z czeskim ministrem spraw zagranicznych Karelem Schwarzenbergiem - by to toast
z okazji zawarcia porozumienia dotyczcego tarczy antyrakietowej i rozpoczcia nowej ery
w stosunkach USA i Czech.

Pamitasz pierwsz zasad emerytury, George? adnego chaturzenia, adnego

domykania niezaatwionych spraw. I adnych prywatnych firm. Nigdy
John le Carr, Ludzie Smileya
Genera David McKiernan mia ju do suchania mtnych tumacze. Miny
miesice, odkd ten najwyszy rang dowdca amerykaski w Afganistanie popar plan
wynajcia prywatnego podwykonawcy, ktry zajmie si dostarczaniem regularnych raportw
wywiadowczych ze rde porozrzucanych po caym kraju oraz z Pakistanu. McKiernan
chcia si w kocu dowiedzie, dlaczego w tej sprawie nie wida adnych postpw. A mia
nadziej, e dziki outsourcingowi wreszcie bdzie otrzymywa wiarygodne dane o sytuacji
w Pakistanie - bo informacje, ktre nadsyaa CIA, uwaa za bezuyteczne i podejrzewa,
e Agencj

manipuluj

pakistascy

szpiedzy.

Sdzi,

e gdzie

tam,

za biurkami

w Pentagonie, spraw opniaj pozbawione twarzy biurokratyczne gnomy. - Kim jest ten
komuch, ktrego musz zabi, eby podpisano ten kontrakt? - rycza McKiernan do swoich
ludzi, kiedy dowiedzia si, e nie zaakceptowano budetu potrzebnego na realizacj nowego
projektu.
Tego dnia, jesieni 2008 roku, obok generaa McKiernana siedzia Michael Furlong,
ktry podrowa pomidzy Kabulem a San Antonio z nadziej, e we wsppracy
ze stacjonujcymi w Afganistanie generaami uda mu si uruchomi prywatne operacje
wywiadowcze. Od rekonstrukcji obrazu struktur plemiennych na poudniu po ankiety
na temat stosunku ludnoci afgaskiej do amerykaskich onierzy. Sytuacja na froncie
pogarszaa si z kadym dniem. Talibom udao si zaj due poacie poudniowych
i wschodnich rejonw kraju, zamordowa wielu czonkw i urzdnikw afgaskiego rzdu
i powoa wasne gabinety cieni w prowincjach Kandahar i Helmand. Traktaty pokojowe
z 2006 roku dotyczce Waziristanu Poudniowego i Pnocnego pozwoliy talibom i siatce
Hakkaniego na planowanie atakw i organizowanie wypadw z pakistaskich wiosek
na amerykaskie posterunki w Afganistanie. Pod koniec czerwca 2008 roku - kiedy
dowodzenie przej McKiernan - zgino wicej amerykaskich onierzy ni w jakimkolwiek
okresie od pocztku wojny w 2001 roku.
Po przyjedzie do Kabulu McKiernan od razu uzna, e liczebno jego oddziaw nie
jest wystarczajca. Konflikt w Iraku nadal pozostawa dla administracji Busha kwesti
priorytetow i naleao upewni si, e zaniedbana wojna w Afganistanie wci bdzie,

wedug eufemistycznego argonu uywanego przez Pentagon, operacj prowadzon zgodnie

z zasad ekonomii si. Poprzednik McKiernana genera Dan McNeill przed swoim wyjazdem
wystosowa mocne oskarenie pod adresem amerykaskiej strategii wojennej, mwic gono,
e jego koledzy dowdcy potrzebuj wicej

wojsk

ldowych,

helikopterw i si

wywiadowczych. Podczas przesuchania w kongresie admira Mike Mullen, przewodniczcy

Poczonego Kolegium Szefw Sztabw, powiedzia: - W Afganistanie robimy to,
co moemy. W Iraku robimy to, co musimy.
Genera McNeill oskara te pakistaski rzd o bezczynno w obliczu staego
przepywu bojownikw przez granic z Afganistanem. Pakistan sta si ulubionym celem
krytyki amerykaskich generaw narzekajcych na wzrost przemocy w Afganistanie. Ju
we wrzeniu 2006 roku genera Karl Eikenberry, poprzednik McNeilla, prbowa zwrci
Biaemu Domowi uwag na problem, przygotowujc dossier dokumentujce przypadki
biernoci Pakistanu na terytoriach plemiennych. Polecia do Waszyngtonu z prezentacj
w PowerPoincie, ktra dowodzia, e Pakistan wiadomie zezwala bojownikom na zbrodnicze
dziaania. Wspomnia nawet, e Dalaluddin Hakkani na oczach wszystkich prowadzi swoj
medres w Miranszahu (do nalotu na ni latem 2006 roku zmusili pakistaskie oddziay Art
Keller i oficerowie CIA), nieca mil od duej pakistaskiej bazy wojskowej.
Nie byo niespodziank, e dwa lata pniej, kiedy dwch dziennikarzy odezwao si
do McKiernana z propozycj zbierania niezbdnych informacji na terenie Pakistanu
i przekazywania ich dowdztwu wojskowemu w Kabulu, genera z ochot przysta
na spotkanie. Eason Jordan, agodny i uprzejmy byy kierownik w CNN, oraz Robert Young
Pelton, obrazoburczy kanadyjski pisarz, autor serii ksiek pomagajcych turystom
nawigowa pomidzy niebezpiecznymi miejscami na wiecie, pracowali razem ju
od jakiego czasu. Podczas krwawych star w trakcie wojny w Iraku Jordan i Pelton
uruchomili stron internetow IraqSlogger, powicon faktom, plotkom i raportom z pola
walki nadsyanym przez irackich dziennikarzy. Portal dorobi si niewielkiej, ale oddanej
grupy czytelnikw. Boryka si jednak z trudnociami finansowymi, dlatego Pelton i Jordan
musieli go zamkn. Nastpnie chcieli uruchomi jego wersj dotyczc wojny
w Afganistanie. W tym celu prbowali stworzy wasn siatk informatorw w Pakistanie
i Afganistanie. Mieli oni zasila swoimi newsami stron AfpaxInsider. Tym razem mieli
nadziej, e cay projekt sfinansuje im Pentagon.
Genera McKiernan nie mia jednak zamiaru paci za nowy serwis. Kiedy spotka si
z Jordanem w Kabulu w lipcu 2008 roku, powiedzia, e oczekuje czego ekskluzywnego:
regularnych raportw z miejsc, gdzie nie mog wej jego onierze i skd CIA nie jest

w stanie przesa mu adnych wiarygodnych informacji. Jego relacje z szefem placwki

Agencji w Kabulu byy fatalne; ci dwaj panowie praktycznie ze sob nie rozmawiali.
McKiernan otwarcie krytykowa CIA podczas spotka personelu i po kilku tygodniach
od przybycia do Kabulu wysnu wniosek, e Agencja posiadaa niewiele rde, z ktrych
moga wycign interesujce dla dowdcw wojskowych informacje o planowanych ruchach
wroga. Zaledwie w przededniu spotkania z Jordanem talibscy strzelcy zaatakowali
amerykaski posterunek w miejscowoci Wanat we wschodnim Afganistanie. Zgino
dziewiciu onierzy, za dwudziestu siedmiu zostao rannych.
- Czy moecie mi da to, czego nie moe CIA? - zapyta Jordana McKiernan.
Obawiajc si, e McKiernan odrzuci propozycj, Jordan przekaza jego sztabowi kartk
z numerami telefonw komrkowych omiu przebywajcych w Pakistanie mczyzn
podejrzanych o to, e byli czonkami islamistycznych bojwek. Dane te Jordan i Pelton
zebrali za porednictwem swojej siatki dziaajcej na terytoriach plemiennych. Byy
pracownik CNN szybko przesta udawa, e oferuje usugi czysto dziennikarskie. asy
na rzdowy kontrakt Jordan rozbudzi jeszcze wiksze nadzieje wrd ludzi McKiernana,
mwic, e jego agenci s w stanie dostarcza na bieco wieych informacji. - Oni wcale
nie zamierzali robi w wywiadzie - wspomina jeden z oficerw, ktry pracowa z Jordanem
i Peltonem nad projektem. - Przyszli po prostu ubi interes. A tylko w ten sposb mogli to
zrobi.
Numery telefonw przekazano do tajnej bazy danych prowadzonej przez oficerw
JSOC stacjonujcych w Bagram. Cz z nich pokrywaa si z informacjami posiadanymi
i sprawdzanymi przez Poczone Dowdztwo Operacji Specjalnych. Eason Jordan da wic
McKiernanowi co, czego ten nie otrzymywa od CIA: wiarygodne informacje o ruchach
talibskich agentw w Pakistanie. McKiernan zaakceptowa wic dwadziecia dwa miliony
dolarw pomocy dla AfPaxInsider i zleci Michaelowi Furlongowi nadzr nad
przekazaniem pienidzy.
Furlong - jak zawsze - wykaza si umiejtnoci zabezpieczenia swojej pozycji
i ponownie znalaz si w samym centrum amerykaskich operacji wojskowych. W drugiej
poowie 2008 roku czsto bra udzia w spotkaniach na temat propagandy i operacji
informacyjnych w Afganistanie. McKiernan czsto zapomina jego imienia i do swoich ludzi
mwi o nim ten gruby, spocony facet.
Jeli jednak McKiernan nie doceni Furlonga, popeni powany bd. Genera nie
wzi pod uwag wielu implikacji wicych si z zaakceptowaniem projektu Jordana
i Peltona. Ale ju mianowanie Michaela Furlonga na szefa operacji byo jednym

z najdziwniejszych posuni w historii tajnych wojen od roku 2001. Sytuacja przypominaa

laboratoryjne prby z rnymi substancjami - w tym przypadku bya to rywalizacja wojska
z CIA, stale rozcigajcy si wszechwiat rzdowego szpiegostwa i przyprawiajca
o dreszcze prywatyzacja wojny - ktrych efektem mg by jedynie wybuchowy zwizek
chemiczny. Za jaki czas, po miesicach wytykania palcami i setkach pyta, Michaela
Furlonga spotka los znacznie gorszy ni to, czego si tak panicznie obawia. Nie zostanie
wysany do pompowania piek do koszykwki w Dakocie Pnocnej, ale zupenie wypadnie
z gry.
Miotajcy z oczu gromy, wcieky McKiernan po przyklepaniu projektu AfPaxInsider
przekona si, e nawet cztery gwiazdki na ramieniu nie s gwarancj, e dostanie si to, czego
si chce. Jego wysiki, by zdoby fundusze na projekt, napotykay coraz to nowe trudnoci.
Wikszo kd pod nogi rzucaa mu CIA.
5 wrzenia 2008 roku Furlong pojecha do Langley z grup wysokich oficjeli
z Departamentu Stanu, eby w Centrum Antyterrorystycznym zaprezentowa swj plan
zbierania

informacji

wywiadowczych.

Towarzyszyli

mu

genera

Robert

Holmes

z Centralnego Dowdztwa Stanw Zjednoczonych i Austin Branch, cywil pracujcy

w komrce wywiadowczej Pentagonu, tej, ktr par lat wczeniej zaoy Donald Rumsfeld.
Z powodu wydarze praskich sprzed kilku miesicy oficjele CIA zdawali sobie
spraw, czego mona spodziewa si po Furlongu. A i on wiedzia, na co sta Agencj, kiedy
wyczuje ona na swoim terenie czowieka Pentagonu. Omawiajc now operacj i objaniajc
jej szczegy, bardzo starannie dobiera sowa. Jego podwykonawcy, jak mwi, wcale nie
szpiegowali ani nawet nie zbierali informacji. Po prostu badali nastroje, by potem
powiadomi o nich dowdcw w Kabulu i w ten sposb chroni amerykaskie wojsko. Jak
opisywa to pniej Furlong, musiaem wymyla rne eufemizmy na to, czym si
zajmowalimy.
Siedem lat po atakach z 11 wrzenia Pentagon wszed w szpiegowskie gierki tak
gboko, e musiano stworzy zupenie nowy jzyk. Kiedy oddziay amerykaskie wkraczay
do krajw, z ktrymi Stany Zjednoczone nie byy w stanie wojny, okrelao si to mianem
przygotowania pola bitwy, za badanie nastrojw byo kolejnym terminem uywanym
przez wojsko, za pomoc ktrego prbowano osabi uwag CIA. Podczas wrzeniowego
spotkania w Langley Furlong zapewnia oficerw Agencji, e operacje bd koordynowane
przez placwki CIA w Kabulu i Islamabadzie. Ale nie poprawio to wzajemnych stosunkw
obu

stron.

Kilkudziesiciu

oficerw

CIA,

ktrzy

przyszli

posucha

Furlonga,

z podejrzliwoci patrzyo na przedstawiany im program wprowadzanej tylnymi drzwiami

operacji szpiegowskiej.
Trzy miesice pniej

byo

jeszcze gorzej.

Furlong polecia z powrotem

do Afganistanu i przedstawi projekt grupie oficerw CIA w Kabulu i szefom placwki.

Spotkanie przemienio si w pyskwk. Szef CIA w stolicy Afganistanu oskary Furlonga
o prb zbierania informacji w celu pniejszego zaplanowania serii zamachw w Pakistanie.
- Jeden z goci z CIA cay si zaplu, a i Furlong dar si jak wariat - wspomina oficer, ktry
bra udzia w spotkaniu. Kilka tygodni pniej prawnik z kwatery gwnej Agencji napisa
do Pentagonu memorandum z oficjalnym protestem przeciwko realizacji programu. CIA
uznaa go za niedostatecznie nadzorowany i potencjalnie niebezpieczny.
Furlong spodziewa si oporu. Ale to, co si stao, byo dla niego dowodem totalnego
zacofania Agencji, ktra za wszelk cen chronia wasne terytorium. Ale ignorowaa przy
tym fakt, e nie bdzie w stanie powstrzyma atakw z terytorium Pakistanu, w ktrych gin
codziennie amerykascy onierze. By przekonany, e CIA zawara icie faustowski pakt
z Pakistanem - w zamian za moliwo prowadzenia atakw z uyciem dronw na terytorium
kraju zezwalaa ISI na ciche wspieranie talibw i siatki Hakkaniego. Z poparciem Pentagonu
Furlong prbowa udowodni oficerom CIA, e zbieranie informacji w celu ochrony
amerykaskich wojsk podpada pod rozdzia 10 Kodeksu Stanw Zjednoczonych. Jest wic
legalne.
Podczas gdy CIA prbowaa zablokowa wsparcie dla AfPaxInsider, za wojskowi
prawnicy w amerykaskim Centrum Dowodzenia dopracowywali szczegy operacji, Furlong
uzna, e wcale nie musi czeka na akceptacj ze strony Waszyngtonu. W drugiej poowie
2008 roku zarzdzi przekazanie miliona dolarw z wojskowego funduszu rezerwowego. Mia
on zosta wykorzystany przez Easona Jordana i Roberta Younga jako kapita pocztkowy.
Furlong musia jednak lawirowa. Wszak jego wsplnicy nie byli zaakceptowanymi przez
rzd podwykonawcami. Obmyli wic proste rozwizanie: podczepi projekt pod firm, ktr
doskonale zna, czyli nalec do Jana Obrmana International Media Ventures z siedzib
w St. Petersburgu na Florydzie. Do kwietnia 2009 roku Furlong zdoa zapewni kolejne
pienidze na projekt, prawie trzy milionw dolarw. Caa suma zostaa przelana na konto
firmy na Florydzie. Furlong, mistrz machinacji i politycznych przepychanek w walce
o rzdowe kontrakty, korzysta z tego, e system mona byo doi do woli. Kongres trzyma
rk na miliardach przeznaczonych na wojny w Iraku i Afganistanie, lecz nie kontrolowa,
na co zostan one wydane.
Jednak Pelton i Jordan zobaczyli jedynie niewielk cz tych pienidzy. Zaczli
podejrzewa, e Furlong mia zamiar wykorzysta fundusze przeznaczone przez generaa

McKiernana na rozwj AfPaxInsider w inny sposb. Mimo to pracowali z nim dalej. Pelton
regularnie lata do Afganistanu w celu zebrania informacji od starszyzn plemiennych,
talibskich agentw i miejscowych watakw. Podrowa z ekip oficerw w cywilnych
ubraniach. Zjedzi bezdroa caej wschodniej czci kraju, eby dotrze do terenw
graniczcych z Pakistanem. Pelton lata te pod granic z Iranem, gdzie spotka si
z gubernatorem miasta Herat Ismailem Chanem.
Tymczasem genera McKiernan mylami by zupenie gdzie indziej. Kryy plotki,
e prezydent Barack Obama, ktry rozpocz urzdowanie w styczniu 2009 roku, nie by
zadowolony ze strategii przyjtej w Afganistanie i planowa restrukturyzacj personelu
wojskowego. Sekretarz obrony Robert Gates polecia w maju do Kabulu, eby przekaza
McKiernanowi nastpujce wieci: genera wylatuje, a prezydent Obama zdecydowa,
e zastpi go genera Stanley McChrystal, wwczas szef JSOC. Zmiana okazaa si dla
Furlonga bogosawiestwem: kiedy spotka si z najwaniejszymi czonkami sztabu
McChrystala, przedstawi im swj projekt zbierania informacji wywiadowczych jako fait
accompli, fakt dokonany. Podczas narady z generaem Michaelem Flynnem, starszym
oficerem wywiadu w Afganistanie, powiedzia, e w Pakistanie i w Afganistanie pracuj dla
niego podwykonawcy, za ich raporty s wcigane do tajnych wojskowych baz danych.
Potwierdziy si podejrzenia Jordana i Peltona, e zostali odstawieni na boczny tor.
Gdy zaczli upomina si o pienidze, Furlong napisa do nich e-mail, w ktrym wyjani,
e znalaz

innych

podwykonawcw,

dysponujcych

lepszymi

rdami

informacji.

Na pocztku lipca Furlong wrci z podry do Afganistanu i wystosowa wiadomo

do Jordana i Peltona: Ci dwaj gocie, z ktrymi spotkaem si w czasie weekendu
spdzonego w Dubaju, do zudzenia przypominaj prawdziw wersj Jasona Bournea
do wynajcia. Obaj znaj dari, pasztuski i arabski i nieustannie pracuj nad rozbudow
swoich siatek.
Genera McKiernan odszed, pisa dalej Furlong, a nowi dowdcy w Afganistanie nie
s zainteresowani oeniem na AfPaxInsider. Bdmy szczerzy - dodawa. - Prosicie rzd,
eby sfinansowa rozruch waszego serwisu. Inni potencjalni podwykonawcy zainwestowali
ju wczeniej w swoje firmy i budowali wasne siatki przez ostatnie cztery, pi lat.
Kim jednak byli ci tajemniczy nowi podwykonawcy, owi Jasonowie Bourneowie?
Furlong nie zdradzi tego w swoich e-mailach. Mwi jedynie o siatce byych oficerw CIA
i komandosw sub specjalnych, ktrzy odmwili wsppracy z Agencj. Uznali bowiem,
e jest ona zbyt asekurancka i do tego uzaleniona od obcych wywiadw, przede wszystkim
ISI. Utworzyli wic co, co sami nazwali CIA cieni, i byli skonni na wasn rk zajmowa

si wywiadem. Uzyskane za w ten sposb informacje chcieli udostpnia na potrzeby misji

specjalnych. Caym tym interesem trzs - jak utrzymywa Furlong - pewien staruch.
Duane Dewey Clarridge, lat siedemdziesit siedem, nigdy nie odszed na emerytur
- to nie byo w jego stylu. Poza tym mia jeszcze zbyt wiele do zrobienia. Zrezygnowa
z pracy w CIA po aferze Iran-contras, przekonany, e szefowie zrobili z niego koza
ofiarnego. Uwaa te, e oskarenie go dwa lata pniej o kamliwe zeznania w Kongresie
na temat swojej roli w skandalu to polowanie na czarownice.
Kiedy prezydent George H.W. Bush uaskawi Clarridgea i innych zamieszanych
w afer - cznie z byym sekretarzem obrony Casparem Weinbergerem - w ostatnim okresie
swojego urzdowania (dokadnie w Wigili 1992 roku), Clarridge potraktowa to jako
czciow rehabilitacj. Decyzj prezydenta oprawi w ramk i powiesi na korytarzu przy
drzwiach wejciowych do swojego domu. Bya to pierwsza rzecz, jak widzieli gocie.
Clarridge w drugiej poowie lat dziewidziesitych wyda pamitnik A Spy For All
Seasons. Ujawni w nim wiele szczegw swoich dziaa w czasie zimnej wojny,
a jednoczenie zapewnia o przywizaniu do idei republikaskich. W 1998 roku jako
prywatny konsultant pracowa z emerytowanym generaem Wayneem Downingiem - byym
szefem JSOC - nad planem przerzucenia tysicy irackich uchodcw i amerykaskich
komandosw do Iraku. Celem byo obalenie reimu Saddama Husajna. Plan zyska poparcie
Ahmeda Chalabiego, szefa Irackiego Kongresu Narodowego i ulubieca Republikanw
opowiadajcych si za wojn w Iraku. Zosta jednak skrelony przez szefa amerykaskiego
Dowdztwa Centralnego jako wydumana fantazja. Genera Anthony Zinni nazwa plan
Downinga i Clarridgea Zatok kozw.
Kiedy w 2003 roku Stany Zjednoczone obaliy wreszcie Saddama, Clarridgeowi
udao si zebra fundusze na rozmaite prywatne przedsiwzicia. Miay one na celu
dowiedzenie - wbrew wszelkim faktom - e iracki dyktator by jednak w posiadaniu broni
chemicznej i biologicznej. Clarridge pozosta te bezkrytycznym zwolennikiem zamorskich
akcji prowadzonych przez USA. W jednym z wywiadw z 2007 roku ze zoci broni
cieszcych si z saw operacji CIA. Mwi, e powinnoci Ameryki jest rozcignicie
swoich wpyww na inne kontynenty.
- Bdziemy interweniowa wszdzie tam, gdzie ley to w interesie naszego
bezpieczestwa narodowego - powiedzia dziennikarzowi. - A jeli si to komu nie podoba,
i tak musi to przekn. wiecie, przyzwyczaj si, e nie damy sobie w kasz dmucha.
Tego samego roku wygosi w Arkansas mow o swoistej atrofii operacji
wywiadowczych CIA z wykorzystaniem czynnika ludzkiego, przez co Agencja nie jest

w stanie wydrze wiarygodnych informacji o reimach w Iranie i Korei Pnocnej. Jego

zdaniem

Agencja

polegaa

w zbyt

wielkim

stopniu

na satelitach

szpiegowskich

i elektronicznych podsuchach. Problem, jak mwi, polega na tym, e w Langley zbyt mocn
pozycj maj znerwicowani prawnicy. To oni regularnie odrzucaj propozycje operacji, jeli
wi si one z podjciem jakiegokolwiek ryzyka.
Clarridge marzy o nowym modelu szpiegostwa. O organizacji mniejszej, ale
sprawniejszej ni CIA i niepowizanej z adnym obcym wywiadem. Co takiego jak Biuro
Sub Strategicznych (OSS), lecz przystosowane do realiw XXI wieku - wiata
zdominowanego przez korporacje, siatki terrorystyczne i przestpcze oraz instytucje
midzynarodowe.
Sprywatyzowane szpiegostwo nie byo pomysem nowym. Po II wojnie wiatowej
zaoyciel OSS William Donovan by przygnbiony tym, e prezydent Truman nie mianowa
go pierwszym dyrektorem CIA. Zaoy wic wasn agencj. Podczas wojay po Europie
wyciga od amerykaskich ambasadorw i dziennikarzy informacje o ruchach Sowietw,
szukajc przy okazji potencjalnych tajnych wsppracownikw. Zasypywa te CIA
kolejnymi pomysami sekretnych operacji. Ale kiedy dowiedzia si o tym prezydent Truman,
wciek si i nazwa Donovana wcibskim sukinsynem. Od tej pory Agencja skutecznie
blokowaa podobne prywatne inicjatywy.
Clarridge po odejciu z Agencji mocno nadwery swoje stosunki z Langley. Ale
wci pozostawa w dobrej komitywie z emerytowanymi oficerami dowiadczonymi
w tajnych operacjach. Oni z kolei nadal mieli kontakty z czynnymi agentami i komandosami
z Fort Bragg, a take z baz w Afganistanie i Iraku. Jego krytyka wymierzona w CIA - cho
bekotliwa i amatorska - zapewnia mu pewn popularno, wic gdy budowa sie agentw
w Afganistanie i Pakistanie, zwrci si do weteranw operacji specjalnych[19].
By wrd nich Mike Taylor, byy onierz zielonych beretw, a potem waciciel
prywatnej firmy ochroniarskiej American International Security Corporation z siedzib
w Bostonie. Clarridgeowi ju wczeniej zdarzao si robi z nim interesy. Teraz budowali
razem siatk skadajc si z agentw zachodnich, afgaskich i pakistaskich. Wierzyli,
e uda im si to zrobi bez zwracania czyjej uwagi. Pierwsze polecenia dla agentw
zwizane byy ze zleceniem, jakie dosta Clarridge. Chodzio o pomoc w odbiciu reportera
New York Timesa Davida Rohdea. Zosta on porwany we wschodnim Afganistanie przez
siatk Hakkaniego i przemycony przez granic do Miranszahu w Waziristanie Pnocnym.
Sprawa cigna si miesicami. Clarridge zapewnia rodzin Rohdea, e jego agenci
z pakistaskich terytoriw plemiennych sami ustal miejsce, w ktrym przetrzymywany jest

dziennikarz. A potem przeka wszystkie dane niezbdne do przeprowadzenia misji

ratunkowej - lub negocjacji na temat okupu - wojsku.
Pewnej nocy w czerwcu 2009 roku Rohde i jego afgaski tumacz przeskoczyli przez
mur kompleksu, w ktrym byli przetrzymywani, i przedostali si na teren pakistaskiego
posterunku. Agenci Clarridgea nie pomogli mu w ucieczce, ale szczegy tego
dramatycznego epizodu byy wwczas do mtne, wic Clarridge nie omieszka wykorzysta
sytuacji, by si wypromowa i w ten sposb zdoby nowych klientw. Poszukiwanie ofiar
porwa w Afganistanie nie gwarantowao jednak szybkiego rozwoju firmy i wielkich zyskw.
Clarridge mierzy wic wyej. Jeli udaoby mu si namwi rzd na skorzystanie z jego
siatki, wrciby do szpiegowskiej gry.
Okazja nadarzya si po kilku tygodniach. Oddziay amerykaskie wszczy
poszukiwania kolejnej zaginionej osoby w Afganistanie - tym razem chodzio o modego
onierza z Idaho nazwiskiem Bowe Bergdahl. Szeregowiec Bergdahl zagin w czerwcu
2009 roku w prowincji Paktika. Okolicznoci jego zniknicia byy niejasne, a raporty
podaway sprzeczne wersje wydarze: jedne mwiy, e zosta porwany podczas patrolu,
inne, e oddali si samowolnie. Kiedy nie pojawi si na porannym apelu w swojej bazie,
dowdcy wysali predatory i samoloty szpiegowskie, by przeczesay teren.
Po kilku godzinach jedna z maszyn przechwycia rozmow pomidzy talibskimi
bojownikami.

Za porednictwem

krtkofalwek

omawiali

plan

zasadzki

na ekip

poszukiwawcz.
- Czekamy na nich.
- Wiedz, gdzie jest, a id w zym kierunku.
- Okay, przygotujmy si.
- Na drodze s ju nasze fugasy (zdalnie odpalane adunki wybuchowe).
- Z bo pomoc dokonamy tego.
Amerykanie nie mieli jednak pojcia, gdzie jest Bergdahl. Zosta uznany za jeca
wojennego i nadano mu status: miejsce pobytu nieznane. Furlong czym prdzej podpi si
pod operacj namierzenia Bergdahla. Wkrtce polecia do Dubaju na spotkanie z grup
Clarridgea, ktry skontaktowa si z nim, twierdzc, e posiada informacje o zaginionym
onierzu. Furlong by zachwycony, e mia okazj wsppracowa z legendarnym Deweyem
Clarridgeem - to jego wanie czule nazywa staruchem.
I cho w grze pozostaway nadal dwadziecia dwa miliony dolarw, wywalczone
jeszcze przez generaa McKiernana, Furlong mia o wiele wiksze ambicje jeli chodzi
o operacje szpiegowskie. Mia ju swoich Jasonw Bournew i nie potrzebowa duej

Easona Jordana i Roberta Younga Peltona. Korzystajc ze szpiegowskiego argonu,

tumaczy, e ludzie Clarridgea, z ktrymi si spotka w Dubaju (nada im kryptonim
WILLI 1), mieli na sobie wicej podsuchw, ni w yciu widzia i doprowadzili
agentw blisko celu. Owym celem by Bowe Bergdahl. Mia by przetrzymywany
w Pakistanie, ale Furlong wiedzia, e wchodzenie tam z wasn siatk szpiegowsk
wykraczao znacznie poza jego kompetencje. By pewien, e jego wrogowie w CIA, kiedy
tylko dowiedz si, co planuje, podejm prby ukrcenia ba operacji. Napisa, e musi mie
idealn przykrywk, by nie wej na wojenn ciek z naszym nemezis - oczywicie mia
na myli Agencj.
Furlong wci pracowa nad pozyskaniem funduszy na operacj, ale Clarridge i jego
ekipa zaczli ju dziaa na rzecz wojska. Pro bono. Nie mieli jednak sposobu, eby
wprowadza raporty Clarridgea do wojskowego obiegu informacyjnego. Furlong korzysta
wic ze swoich kontaktw i przekazywa dokumentacj przyjacioom w Dowdztwie
Centralnym i Dowdztwie Operacji Specjalnych w Tampie. Ten sklecony naprdce ukad
wprowadza jednak zamt. Wkrtce dowdca jednostki Bergdahla posa do Kabulu e-maila,
w ktrym z wciekoci pyta, kim waciwie s ci agenci wywiadu krccy si
po pakistaskich terytoriach plemiennych. Szczerze mwic, uwiera mnie ta ich umowa pisa. - Naley wnioskowa o bezporedni kontakt z tymi rdami i wprowadzi
do operacji dowiadczonego oficera wywiadu i ekip analitykw. W innym razie istnieje zbyt
due ryzyko popenienia bdu lub zignorowania nadarzajcych si okazji.
Przez cae lato 2009 roku Clarridge i jego ludzie stopniowo zwikszali zakres
informacji

przekazywanych

wojsku.

Przygotowali

zawierajce domniemane miejsca pobytu

chociaby

szczegowe

starszych dowdcw siatki

dossier

Hakkaniego

w Pakistanie. Zostao ono zassane przez tajne suby i wykorzystane przez oddziay
do operacji specjalnych w celu monitorowania dziaa terrorystw.
Clarridge nadzorowa ca akcj ze skromnego domu na przedmieciach San Diego kontakt ze swoimi ludmi utrzymywa za porednictwem telefonu komrkowego i komputera.
Niektrzy oficerowie od operacji specjalnych w Tampie i Kabulu zaczli artobliwie mwi
o jego domu Escondido 1. Clarridge caymi nocami drepta, odpowiadajc na e-maile
swojej druyny oddalonej o dwanacie stref czasowych od niego. Czasem rozmawia
z agentami, relaksujc si przy basenie.
Pod koniec wrzenia 2009 roku Furlong dosta wreszcie kontrakt na wart dwadziecia
dwa miliony dolarw prywatn operacj szpiegowsk nadzorowan przez koncern Lockheed
Martin. Umowa zostaa podpisana na p roku z opcj przeduenia. Ten niesamowity ukad

ustanowi nowe procedury, dziki ktrym Clarridge mia wprowadza swoje raporty - zbitki
plotek o miejscach pobytu talibw i dowdcw Al-Kaidy, rozmw zasyszanych na bazarach,
ale

te

precyzyjnych

informacji

o planowanych

atakach

na amerykaskie

wojska

w Afganistanie - do baz danych wykorzystywanych przez dowdcw.

Clarridge zachowywa si, jakby prowadzi izb rozrachunkow - zbiera informacje
pozyskane przez agentw w terenie i przerabia je na analityczne meldunki operacyjne.
Raporty sano za porednictwem Hushmail, systemu kodowania e-maili, do niewielkiej ekipy
podwykonawcw, ktrych Furlong umieci w posterunku wojskowym w Kabulu. Niektrzy
z nich pracowali dla International Media Ventures, gdzie niedawno doszo do zmian
na szczeblu menederskim. Jan Obrman zwolni wikszo kadry kierowniczej i sprowadzi
grup podstarzaych byych oficerw od operacji specjalnych. Teraz to oni mieli zajmowa
si prowadzeniem firmy. Nowy prezes Richard Pack by jednym z tych, ktrzy zaplanowali
nieudan misj odbicia zakadnikw w Teheranie w 1980 roku, Robert Holmes, inny czonek
nowej ekipy, by emerytowanym generaem si powietrznych, ktry zaledwie rok wczeniej
jako oficer operacyjny z amerykaskiego Dowdztwa Centralnego przyjecha do Langley
wraz z Furlongiem, aby przedstawi plan zbierania informacji w Afganistanie. Kiedy
podwykonawcy w Kabulu otrzymali za porednictwem Hushmail wiadomoci od Clarridgea
i innych ekip wywiadowczych, e to Furlong zajmuje si nadzorowaniem operacji,
wprowadzili swoje dane do tajnych wojskowych baz danych.
Odkd raporty trafiy do wywiadowczego krwiobiegu, niemoliwe byo odrnienie
informacji pozyskanych od prywatnych szpiegw od zdobytych przez wywiad wojskowy.
Niektre z raportw Clarridgea, wedug dochodzenia przeprowadzonego przez Pentagon,
zawieray dokadne koordynaty - szeroko i dugo geograficzn - posterunkw
wojskowych w Pakistanie oraz ruchy bojownikw talibskich w poronitych makami
regionach poudniowego Afganistanu. Dziki temu udawao si zapocztkowa pierwsze
akcje - na podstawie zdobytych przez Clarridgea informacji migowce Apache przynajmniej
raz ostrzelay talibskich strzelcw gromadzcych si nieopodal amerykaskich baz na wschd
od Kandaharu, za JSOC wystrzelio pociski artyleryjskie w kierunku podejrzanego
kompleksu wojskowego w Pakistanie. Furlong by podekscytowany. Czsto chwali si
kolegom, e informacje zebrane przez siatk jego podwykonawcw zawstydzay CIA.
Rwnie celem Deweya Clarridgea byo dworowanie sobie z Agencji - wcign
swoj siatk w wojn pomidzy wojskiem a CIA, ktra przypominaa nieco skrzyowanie
powieci Grahamea Greenea i publikowanych przez magazyn Mad historyjek z serii Spy
vs. Spy. Ktrego razu grupa Clarridgea prbowaa nawet wygrzeba jakie brudy,

za pomoc ktrych mona byoby zdyskredytowa Ahmeda Walego Karzaja, przyrodniego

brata prezydenta i najwaniejszego brokera w poudniowym Afganistanie, a zarazem jednego
z najskuteczniejszych informatorw CIA w kraju.
Karzaj od rozpoczcia wojny otrzyma od Agencji miliony dolarw. Jednak
amerykascy generaowie, cznie z McKiernanem i McChrystalem, uwaali, e AWK ma
zy wpyw na sytuacj w poudniowym Afganistanie. To on jest bowiem kluczowym
ogniwem korupcyjnego acucha sigajcego w gb hierarchii nowej wadzy, co pcha
Afgaczykw w ramiona talibw.
Clarridge skompilowa ca teczk zawierajc haki na Karzaja. cznie z jego
powizaniami z handlem heroin, udziaem w przejciach ziemi oraz oskareniami
o morderstwa. Przesa j do dowdcw wojskowych w Kabulu. Oficerowie wykorzystali
dokument w kampanii przeciwko AWK, chcc pozby si go z Kandaharu. Jednak
sprzeciwia si temu CIA - skutecznie. Karzaj pozosta u wadzy.
Koniec kocw nie udao mu si jednak uciec przed wrogami. Zosta zamordowany,
kiedy wychodzi z azienki w swoim paacu w Kandaharze. Zabjc by jego wieloletni
ochroniarz, ktry wpakowa mu dwie kule - jedn w gow, drug w klatk piersiow.
Organizujc dziaanie wasnej siatki szpiegowskiej, Michael Furlong pogwaci jednak
przepisy opracowane przez Pentagon, na mocy ktrych Departament Obrony nie moe
wynajmowa osb trzecich do prowadzenia operacji szpiegowskich. Lecz Furlong wiedzia,
e granica dzielca prac onierza od pracy szpiega ulega zatarciu i znalezienie
usprawiedliwienia dla swoich decyzji nie nastrczao mu zbytnich trudnoci. Kiedy
amerykascy oficjele w Kabulu zapytali Furlonga, kto autoryzowa operacj, za jego
szefowie w San Antonio zaczynali otrzymywa telefony od wciekych oficerw CIA, ktrzy
oskarali Furlonga o kolejne bezprawne dziaania szpiegowskie, wytoczy on wasne dziaa.
Akurat wtedy, gdy Departament Obrony by w trakcie akceptowania kontraktu
z Lockheed

Martin

dotyczcego

prywatnej

operacji

wywiadowczej,

amerykaskie

Dowdztwo Centralne wydao tajn dyrektyw. Rozszerzaa ona zakres dziaa

szpiegowskich waciwie na cay wiat muzumaski - od Arabii Saudyjskiej do Jemenu
i od Iranu do Pakistanu. Dyrektywa, ktr podpisa szef Dowdztwa genera David Petraeus,
mwia o potrzebie przygotowania terenu pod przysze operacje bojowe na rodkowym
Wschodzie. A take koniecznoci przygotowania armii do przejcia od CIA misji, ktrych
Agencja nie bya w stanie skutecznie realizowa. Rozkaz ten umoliwia tajnym jednostkom
takim jak Grupa Uderzeniowa Orange (dziaaa wczeniej pod kryptonimem Szary lis
i zajmowaa si gwnie zbieraniem informacji za pomoc nasuchu elektronicznego) oraz

prywatnym podwykonawcom rozwj infrastruktury pomocnej przy tajnych operacjach, ktra

moe

zosta

wykorzystana

unieszkodliwienia/zniszczenia

do zlokalizowania,
siatek

identyfikacji,

ekstremistycznych

oraz

odizolowania,

dowdcw

grup

terrorystycznych.
Dyrektywa - nazwana zarzdzeniem wykonawczym dla poczonych oddziaw
bojowych przeznaczonych do niekonwencjonalnych dziaa wojennych - bya jedynie czci
wikszej inicjatywy zapocztkowanej w pierwszym roku urzdowania administracji Obamy.
Miaa ona na celu zdefiniowanie roli amerykaskiej armii w krajach lecych poza stref
dziaa wojennych. Nowa administracja miaa nadziej na zaprowadzenie porzdku
w ogarnitym chaosem wiecie tajnych dziaa szpiegowskich i wojskowych, ktrych
czstotliwo znacznie wzrosa po 2001 roku. Chciano te doprowadzi do koca sprawy
rozgrzebane w zwizku z pchniciem wojska w stron dziaalnoci szpiegowskiej przez
Donalda Rumsfelda.
Przede wszystkim jednak nowe wytyczne - cznie z tajnym rozkazem generaa
Petraeusa - umocniy postanowienia administracji Busha. Oficerowie od operacji specjalnych
otrzymali jeszcze wiksz wadz w zakresie prowadzenia misji szpiegowskich w kadym
zaktku wiata. Nowe rozkazy okazay si dla prezydenta Obamy podstaw tajnej wojny,
ktr ochoczo kontynuowa.
Dyrektywa Petraeusa wesza w ycie, kiedy administracja Obamy planowaa
zintensyfikowanie dziaa w Jemenie. Rozkaz mia midzy innymi zapewni wsparcie
oddziaom stacjonujcym w okolicach Sany. Lecz gdy z treci dyrektywy zapozna si
Michael Furlong, odebra j po prostu jako pochwa wasnych dziaa na terenie Pakistanu
i Afganistanu. Bya ona tym cenniejsza, e wysza od generaa Petraeusa, bodaj najbardziej
wpywowego oficera swojego pokolenia. Dla Furlonga oznaczao to niemal papieskie
bogosawiestwo.
CIA nie traktowaa jednak Furlonga jako pomazaca. Uznaa, e trzeba si go pozby
raz na zawsze. 2 grudnia 2009 roku szef placwki w Kabulu wysa do Waszyngtonu
nieprzyjemn wiadomo, w ktrej wystosowa oskarenie przeciwko Furlongowi. Pord
wielu argumentw wiadczcych na jego niekorzy znajdoway si zarzuty o prowadzenie
nielegalnej komrki szpiegowskiej oraz okamywanie zwierzchnikw co do celu operacji.
Odwoano si take do incydentu praskiego, ktry mia miejsce rok wczeniej, i podano
szczegowe informacje na temat powodw, dla ktrych Furlong wyjecha w popiechu
z Czech latem 2008 roku.
Szef placwki w swoim komunikacie udowadnia, e grupka prywaciarzy biegajcych

po Pakistanie i szpiegujcych dla Pentagonu bez koordynowania swoich akcji z CIA stanowi
powane zagroenie. Nie wspomnia jednak o czym, w co wierzyo kilku starszych oficjeli e to wanie informacje pozyskane przez prywatnych szpiegw Furlonga doprowadziy pod
koniec 2009 roku prosto do kryjwki Al-Kaidy w Waziristanie Pnocnym. Atak z uyciem
dronw, ktry na ni przypuszczono, spowodowa mier kilkunastu Arabw, w tym kilku
podwjnych agentw ISI. Szefowie pakistaskiego wywiadu byli wciekli, e ich agenci
zostali zabici, i naskoczyli na CIA. Agencja miaa pretensje do wojska i oskarya o wszystko
siatk Furlonga.
CIA bya wic w stanie otwartej wojny z Furlongiem. Nawet jego stronnicy nie mogli
duej go chroni. Wiadomo wysana przez szefa placwki w Kabulu bya powodem
do rozpoczcia paru rwnolegych dochodze w sprawie jego dziaa. Wiosn 2010 roku
oficerowie bezpieczestwa w bazie si powietrznych w San Antonio odebrali mu dostp
do tajnej sieci komputerowej i skonfiskowali klucze do jego biura.
Furlong znalaz si w stanie zawieszenia - nie oskarono go o adne przestpstwo
i pozostawiono bez szans na kontratak. Nie mia przecie dostpu do swoich tajnych danych.
Zaszy si wic w swoim skromnie umeblowanym mieszkaniu w San Antonio i prbowa
opracowa jak lini obrony. Jednoczenie ukrywa si przez telewizyjnymi reporterami,
ktrzy czatowali przed budynkiem, odkd wyszy na jaw wieci o jego szpiegowskich
operacjach.
Ostateczny raport Pentagonu ca win zrzuca na Furlonga. Zorganizowan przez
niego operacj okrelono jako nieautoryzowan, a jego samego oskarono o wprowadzenie
w bd amerykaskich dowdcw co do legalnoci zada wykonywanych przez pracownikw
kontraktowych. Udao mu si jednak unikn postawienia zarzutw. Po cichu odszed
z Departamentu Obrony.
Furlong z pewnoci szed na atwizn tam, gdzie si dao, za jego prby unikania
za wszelk cen biurokratycznych procedur wywoyway konsternacj na wszystkich
szczeblach dowodzenia. Z perspektywy Furlonga nie byy to jednak sprawy wane. Przecie
ginli amerykascy onierze, a CIA nie chciaa wycign pomocnej doni i walczy
w Afganistanie z armi rami w rami. Mwi pniej, e jego operacje szpiegowskie byy
koniecznoci. Wszak toczya si gra o czyje ycie, a CIA polegaa wycznie na obcych
wywiadach.
Poza tym Furlong wcale nie dziaa samowolnie. Cay jego interes narodzi si
z frustracji amerykaskiego generaa stacjonujcego w Afganistanie, ktry nie ufa CIA.
Zamiast Agencji chcia si wic posuy Michaelem Furlongiem zaopatrzonym w par

mtnych rozkazw. Jeli w trakcie dochodzenia nikt nie poczy tych faktw, to zapewne
dlatego, e nie chcia tego zrobi.
- Moi szefowie chcieli, eby tak to si skoczyo - opowiada Furlong, palc pitego
ju papierosa podczas przeduajcego si wywiadu. - No to tak si skoczyo.
Kontrakt z Lockheed Martin, ktry podpisa, wygas z kocem maja 2010 roku
Wyscho wic rdeko, z ktrego finansowano dziaania agentw Clarridgea w Pakistanie
i Afganistanie. Clarridge by wcieky, e wojsko nie zdecydowao si na przeduenie
umowy. Ale jeszcze bardziej zabolao go, e jego zdaniem staa za tym CIA. Po przesaniu
setek raportw wywiadowczych dla dowdcw wojskowych w Afganistanie, 15 maja, napisa
wiadomo, e musi to skoczy, aby przygotowa dwustuosobowy personel do zaprzestania
wszelkich dziaa.
Clarridge nie mia jednak zamiaru rozmontowywa swojej siatki. Nastpnego dnia
zaoy

chronion

hasem

stron

internetow,

ktra

pozwolia

dowdcom

armii

na przegldanie jego raportw. Korzysta te z pomocy swoich bogatych przyjaci i nadal

utrzymywa siatk szpiegowsk. Zarejestrowa firm krzak, ktra miaa stanowi przykrywk
dla jego operacji - Eclipse Group. Na wasnej stronie zamieszcza raporty podobne do tych,
jakie kompletowa dla wojska. Podawa w nich szczegy na temat pakistaskich sub, ktre
szkol afgaskich bojownikw i potajemnie przetrzymuj w areszcie domowym talibskiego
przywdc mu Mohammada Omara, eby mc zainstalowa go jako marionetk
w poudniowym Afganistanie, kiedy ju amerykaskie wojska opuszcz kraj. Inny raport
mwi z kolei o zawale serca, ktrego dozna mua Omar. Mia zosta przewieziony
do szpitala przez agentw ISI.
Clarridge marzy te o realizacji nieco bardziej wymylnych planw. Miay one
na celu eliminacj z gry tych, ktrzy podaj w wtpliwo sens amerykaskich wysikw
wojennych. Dla przykadu Clarridge by przekonany, e prezydent Afganistanu Hamid Karzaj
w tajemnicy przed Amerykanami negocjowa z Iranem. Clarridge zaj si wic szukaniem
twardych dowodw, by potwierdzi plotki o uzalenieniu Karzaja od heroiny.
Opracowany przez niego plan pochodzi prosto z podrcznika brudnych sztuczek CIA
- Clarridge mia zainstalowa swojego agenta w paacu prezydenckim w Kabulu, ten z kolei
mia pobra materia DNA Karzaja. Chodzio o jego zarost. Mia on zosta poddany
badaniom, za wyniki przekazane amerykaskim dowdcom w stolicy Afganistanu, eby
mogli je wykorzysta i zmusi Karzaja do ulegoci. Plan zosta jednak porzucony.
Administracja Obamy uznaa, e jego realizacja raczej umocniaby rzdy Karzaja, zamiast
odsun go od wadzy.

Nawet

kiedy upubliczniono

wieci

o prywatnych operacjach szpiegowskich

i wojskowi oficjele zastanawiali si, czy powinni nadal przyjmowa raporty pochodzce
od siatki Clarridgea, sam zainteresowany znalaz inne kanay komunikacji. Przyjaciele
Clarridgea posyali na przykad jego raporty do nastawionych przychylnie do wojska pisarzy.
Chociaby Brada Thora, popularnego autora thrillerw szpiegowskich, ktry zamieszcza ju
wczeniej na swoim blogu niektre informacje pozyskane przez Clarridgea. Posa nawet
niektre raporty do Olivera Northa, starego kompana z czasw Iran-contras, ktry wwczas
by ju jedn z twarzy Fox News.
Byo jak za dawnych lat, kiedy Dewey i Ollie odwalali czyj robot, bo nikt inny nie
mia do tego jaj.

Nadal bdziemy mwi, e bomby s nasze, a nie wasze

prezydent Ali Abdallah Salah
Spotkanie miao zakoczy si kapitulacj, symbolicznym gestem pokoju wykonanym
w witym miesicu ramadan. Saudyjski minister, czonek rodziny krlewskiej i szef
wywiadu ksi Mohamed bin Najef posa nawet prywatny odrzutowiec, ktry mia odebra
wtego, modego mczyzn z Jemenu i dostarczy go do Duddy, drugiego co do wielkoci
miasta Arabii Saudyjskiej. Chcia podj gocia w swoim domu. Podwadnym wyda wyrany
rozkaz:

Abdullah

al-Asiri

ma

zosta

przepuszczony

bez

standardowej

kontroli

bezpieczestwa. adnych rewizji przed wejciem do paacu.

Kilka dni wczeniej al-Asiri skontaktowa si z ksiciem i oznajmi, e chce si odda
w rce saudyjskich sub specjalnych. A take przekaza informacje o grupie, do ktrej
wstpi przed dwoma laty. Chodzio o odgazienie terrorystycznej siatki kierowanej przez
Osam ben Ladena, ktra niedawno przyja nazw Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego (AQAP).
Grupa miaa ksicia bin Najefa za bete noire. Mia on dy do zmiadenia sunnickiego
ekstremizmu nie tylko w Arabii Saudyjskiej, ale i u ubogiego ssiada z poudnia, w Jemenie.
Kiedy tamtejsi bojownicy wzniecili w 2003 roku fal przemocy w Arabii Saudyjskiej wysadzajc saudyjskie budynki rzdowe i rafinerie, podkadajc materiay wybuchowe
na osiedlach, gdzie mieszkali obcokrajowcy, oraz obcinajc gowy ludziom z Zachodu - bin
Najef zarzdzi krwawy odwet. Na terenie kraju aresztowano i poddano torturom tysice
podejrzanych, a w meczetach, ktre, jak sdzi, byy infiltrowane przez ekstremistw,
podstawi swoich informatorw.
Twarda reakcja bin Najefa wobec Al-Kaidy zapewnia ksiciu przychylno
administracji

Busha.

Nowy amerykaski

prezydent

i jego ludzie te

uznali

go

za niezastpionego sojusznika. Regularnie przyjmowa dygnitarzy z Waszyngtonu. W maju

2009 roku odwiedzi go nawet weteran dyplomacji Richard Holbrooke, ktrego prezydent
Obama obarczy delikatnym zadaniem zakoczenia wojny w Afganistanie. Lecz kiedy
Holbrooke spotyka si z ksiciem w Rijadzie, aby namwi go do udzielenia pomocy
Amerykanom w przegrywanej przez nich wojnie, ten ostrzeg dyplomat, e jego kraj moe
mie znacznie wiksze zmartwienie ni spirala przemocy w Afganistanie. - Nasz problem
nazywa si Jemen - powiedzia bin Najef.
Ksi przedstawi amerykaskiemu wysannikowi list swoich zmartwie. Plemiona

jemeskie byy dla Al-Kaidy bardziej przychylne ni afgaskie. Do tego Jemen lea bliej
upatrzonych przez Al-Kaid celw w Arabii Saudyjskiej ni Afganistan. Jemen to stracony
kraj, mwi ksi. Na jego czele stoi prezydent Ali Abdallah Salah, saby i skorumpowany
czowiek, ktrego wizja kraju zawzia si do Sany - stolic traktowa jako swoj twierdz
i odpowiednio j zabezpieczy. Salahowi do niedawna udawao si utrzymywa jemeskie
plemiona w szachu, cign dalej ksi. Jednak teraz prezydent w coraz wikszym stopniu
traci kontrol nad sytuacj. Stopniowo przekazywa wadz synowi, ktry nie utrzymywa
dobrych relacji z plemionami. Saudyjczyk twierdzi, e nie maj sensu dalsze przelewy
na konto rzdu Salaha, bo prezydent i jego ludzie wyprowadzaj pienidze z kraju. Lduj
one na szwajcarskich kontach.
W odpowiedzi rzd saudyjski rozpocz seri inwestycji na obszarach Jemenu, gdzie
bojownicy Al-Kaidy zdyli ju zapuci korzenie. Mia nadziej, e projekty te podziaaj
na niekorzy

ekstremistw

i przekonaj

Jemeczykw,

e to

kryminalici,

a nie

bohaterowie. Pod koniec spotkania Holbrooke zoy ksiciu obietnic, e prezydent Obama
bdzie wspiera starania krlestwa dalszego rozmontowywania rosncej w si na terenie
Jemenu siatki Al-Kaidy.
Bin Najef uzna zoon trzy miesice pniej przez Abdullaha al-Asiriego propozycj
poddania si jako ut szczcia. Abdullah, podobnie jak jego starszy brat Ibrahim, by jednym
z osiemdziesiciu piciu bojownikw, na ktrych polowali Saudyjczycy. Ju raz, w 2003
roku, zosta aresztowany za prb przyczenia si do irackich rebeliantw. Podczas pobytu
w saudyjskim wizieniu pielgnowa w sobie nienawi do krlestwa i jego sojuszu
ze Stanami Zjednoczonymi - przyrwnywa go do relacji pana i niewolnika.
Saudyjczycy Ibrahima uwaali za bardziej niebezpiecznego z dwjki braci. To jego
bowiem

wyszkolono

wynajdywania

na specjalist od konstruowania bomb

wymylnych

sposobw

na ukrycie

adunku.

- mia
Zdajc

zowrogi
sobie

dar

spraw,

e Saudyjczycy mog uzna planowany akt kapitulacji za miay fortel, dziki ktremu
bracia Asiri bd mogli wywrze zemst na ksiciu bin Najefie, Ibrahim skonstruowa bomb,
ktrej nie sposb byo wykry w trakcie standardowych procedur bezpieczestwa. Niedugo
przed wejciem jego brata Abdullaha na pokad odrzutowca do Duddy chirurdzy wszczepili
mu pentryt - rodzaj materiau wybuchowego - w odbyt.
Pomimo niewtpliwego geniuszu Ibrahima w zakresie konstruowania bomb
zaplanowane przez niego zamachy czstokro psuli ci, ktrzy mieli odpali adunek. Tak byo
i tym razem. Jego bratu udao si dotrze bez przeszkd do paacu ksicia bin Najefa.
Zdenerwowany wszed do pokoju, w ktrym przyjmowano goci, i sign pod swoj szat,

eby aktywowa adunek. Zrobi to jednak zbyt wczenie, jeszcze zanim zbliy si
do ksicia. Eksplozja rozerwaa go na p. Na pokrytej kafelkami pododze pozosta czarny
krater i kaue krwi. Ksi bin Najef odnis jedynie lekkie obraenia.
Mimo e atak zakoczy si fiaskiem, bya to pierwsza operacja Al-Kaidy Pwyspu
Arabskiego przeprowadzona poza granicami Jemenu. Jeli grupa bya zaenowana
niezdarnoci swojego zamachowca samobjcy, nie daa tego po sobie pozna. Niedugo
po przeprowadzeniu ataku opublikowaa napuszony komunikat. Owiadczya w nim, e to
Saudyjczycy powinni spali si ze wstydu, bowiem Abdullahowi al-Asiriemu jako
pierwszemu zamachowcowi w historii Arabii Saudyjskiej udao si wywie w pole ochron
rodziny krlewskiej. Organizacja ogosia te, e bya w trakcie rozpracowywania siatki
szpiegowskiej w Jemenie, za pomoc ktrej Saudowie chcieli infiltrowa Al-Kaid.
Dla yjcych w strachu mieszkacw Rijadu - a take waszyngtoskich oficjeli grupa miaa jeszcze jedn wiadomo: obietnic kolejnych zamachw.
O, tyrani, bdcie pewni, e czeka was cierpienie, bo wasze fortece nie s w stanie
nas zatrzyma. Ju wkrtce do was przyjdziemy.
Dzie po zaprzysieniu Baracka Obamy na czterdziestego czwartego prezydenta
Stanw Zjednoczonych ksi bin Najef otrzyma telefon z Waszyngtonu od swojego starego
przyjaciela. Rozmwc po drugiej stronie by John Brennan. Niegdy wysoko postawiony
oficer CIA wspiera senatora Obam podczas kampanii, a potem zosta przez niego
mianowany starszym doradc Biaego Domu do spraw antyterroryzmu. Nie bya to jego
wymarzona posada. Podczas kampanii prezydenckiej mylano, e jest gwnym kandydatem
do objcia szefostwa CIA. Oczywicie pod warunkiem, e wybrany zostanie Obama.
Nadawa si idealnie: by synem irlandzkich imigrantw wychowanym w New Jersey
i uczszcza na Uniwersytet Fordham. Przez kilkadziesit lat pracowa w CIA jako analityk
i mwi biegle po arabsku. W latach dziewidziesitych by szefem placwki w Rijadzie,
co byo do nietypowe, wszak by analitykiem, a nie oficerem prowadzcym. Brennan by
mczyzn imponujcej postury, ktrego twarz bya jak wycita z kawaka wapienia;
wyglda jak bokser z czasw wielkiego kryzysu.
Jego marzenie o przejciu CIA lego w gruzach, kiedy znowu wypyny
wypowiedziane przez niego sowa, ktre mona byo odczyta jako pochwa brutalnych
metod przesucha, ktrymi Agencja posugiwaa si w tajnych wizieniach. Wzili je na cel
dziaacze na rzecz praw czowieka. Kiedy w 2002 roku sekretne miejsca odosobnienia
zaczynay funkcjonowa, Brennan by jednym z gwnych doradcw Georgea Teneta. By
wic blisko zwizany z programem, ktry Obama czstokro nazywa ciemn plam

na amerykaskim sumieniu. Obawiajc si dugich i niewygodnych rozmw w Senacie,

Brennan wycofa swoj kandydatur na szefa CIA.
Stanowisko w Biaym Domu mogo wydawa si jedynie nagrod pocieszenia, ale
w krtkim czasie Brennanowi udao si przeistoczy swj znajdujcy si w podziemiu
Zachodniego Skrzyda gabinet bez okien w centrum dowodzenia tajnymi operacjami.
Zwaszcza e Obama rwnie je popiera. Prezydent chcia bezporednio z Biaego Domu
kierowa niektrymi aspektami programu eliminacji wrogw Ameryki. A to dao Brennanowi
wyjtkow

pozycj

w historii

amerykaskiego

rzdu

po czci

kata,

po czci

prezydenckiego spowiednika, a po czci mwcy, ktry mia usprawiedliwia przed opini

publiczn doktryn Obamy mwic o potrzebie zabijania wrogw Ameryki w dalekich
zaktkach wiata.
Kiedy Brennan zadzwoni do bin Najefa w styczniu 2009 roku, zapewni ksicia ktrego zna jeszcze z czasw pracy w Rijadzie - e Obama ma taki sam stosunek
do polowania i zabijania terrorystw jak prezydent Bush. Niedugo po wyborze Obamy
na prezydenta Brennan i inni starsi czonkowie nowej administracji Biaego Domu spdzili
dwa dni w siedzibie CIA. Najwaniejsi oficjele Agencji przedstawili im szczegy trwajcych
i planowanych tajnych operacji. Szef Centrum Antyterrorystycznego, agent imieniem Mike,
powiedzia zgromadzonym, e prezydent Bush zeszego lata zwikszy czstotliwo atakw
z uyciem dronw, za CIA prbowaa przemyci na teren Pakistanu wiksz liczb
szpiegw. Podczas kampanii wyborczej Obama wielokrotnie obiecywa, e skupi si
na Pakistanie, Afganistanie i polowaniu na Osam ben Ladena - czyli na tak zwanej dobrej
wojnie, ktr Bush ignorowa na rzecz zej wojny w Iraku. Podczas serii spotka Brennan
zapowiedzia Mikeowi oraz Stephenowi Kappesowi, wicedyrektorowi CIA, ktrego Obama
poprosi o pozostanie na stanowisku, e ataki z dronami najpewniej bd kontynuowane
rwnie za kadencji nowego prezydenta.
Istnia te inny powd, dla ktrego Obama, Brennan i pozostali najwaniejsi
czonkowie nowej administracji zdecydowali si polega na eliminacji wyselekcjonowanych
celw jako gwnym narzdziu walki z terroryzmem. Podczas kampanii Obama czsto mwi
o tym, jak tajne wizienia i okrutne metody przesucha z epoki Busha podkopay image
Stanw Zjednoczonych. Ju w pierwszym tygodniu urzdowania ogosi plan zamknicia
placwki w zatoce Guantanamo i rezygnacj z wymuszania zezna. Decyzji tej sprzeciwi si
byskawicznie Dick Cheney, byy wiceprezydent, ktry uzna j za cyniczne zagranie
niedowiadczonego

prezydenta

bawicego

si

w polityk

kosztem

bezpieczestwa

narodowego. Ostrzega, e jeli w trakcie kadencji Obamy dojdzie do ataku terrorystycznego,

bdzie to jego wina, odebra bowiem CIA narzdzia konieczne do obrony kraju.
Zoliwe komentarze Cheneya, ktre pojawiy si natychmiast po opuszczeniu przez
niego Biaego Domu, byy oczywistym naruszeniem zasad. Czonkowie odchodzcej
administracji nie powinni krytykowa prezydenta obejmujcego urzd - przynajmniej w cigu
kilku pierwszych miesicy jego rzdw. Ale krytyka Cheneya miaa by strzaem
ostrzegawczym, sygnaem, e nawet najmniejszy przejaw saboci Obamy w sprawach
bezpieczestwa narodowego skoczy si politycznym atakiem.
W spotkaniach z now ekip bra udzia John Rizzo, prawnik z CIA, ktry swego
czasu uczestniczy w rozmowach z Departamentem Sprawiedliwoci dotyczcych pozwole
na wdroenie programu tajnych wizie. Nie cieszy si on w prezydenckich krgach zbyt
dobr opini. Tym bardziej poczu si dotknity buczucznym tonem ludzi Obamy. - aden
z nich nie powiedzia tego wprost, ale wniosek narzuca si sam: skoro nie mog
przesuchiwa podejrzanych o terroryzm, po prostu bd ich zabija - powiedzia.
Rizzo doda jednak, e nie wszystkie metody przesucha musiay zosta odrzucone,
nawet jeli likwidacja programu wymuszanych zezna i tajnych wizie staa si dla nowej
administracji priorytetem. Ale poza decyzj o zamkniciu w cigu roku Guantanamo wrd
ludzi Obamy pojawiy si te wtpliwoci, czy przekazywanie winiw obcym rzdom nie
stanie

si

przedmiotem

kontrowersji

i nie

pojawi

si

zarzuty

o przerzucanie

odpowiedzialnoci za tortury. Za to zabijanie nie byo tak problematyczne. aden

z prominentnych czonkw Partii Demokratycznej nie by przeciwny atakom z uyciem
dronw. Republikanie oczywicie te nie mogli ich wykorzysta przeciwko nowemu
prezydentowi. Argument, e Obama prowadzi zbyt agresywn kampani przeciwko
terrorystom, brzmiaby w ustach Republikanw faszywie. Polityczny klimat sprzyja wic
eskalacji tajnych wojen.
Spotkanie w Langley byo pierwszym dowodem na to, e prezydent Obama mia
zamiar polega na CIA oraz JSOC w stopniu wikszym ni George W. Bush i Dick Cheney.
To Agencja miaa sta si teraz gwnym elementem tajnych misji przeprowadzanych
na caym wiecie. Siedem lat po atakach z 11 wrzenia dosy wojen w Iraku i Afganistanie
miaa nie tylko opinia publiczna, ale te i amerykaski budet. Co jednak waniejsze,
narzdzia sekretnych wojen zostay w tym czasie odpowiednio skalibrowane i oczyszczone,
w czym ludzie Obamy widzieli szans na kontynuowanie programu bez dodatkowych
kosztw. Kosztw generowanych przez inwazje w celu obalania rzdw, lata okupacji
i zmagania si z oporem wiata muzumaskiego. Brennan w jednym ze swoich wystpie
podsumowa posunicia administracji Obamy, mwic, e Stany Zjednoczone mog teraz

uywa skalpela, a nie mota, aby mc dziaa poza strefami wojny.

Obama nie by pierwszym liberaem z Partii Demokratycznej, ktry sign
po prezydentur i nie mg doczeka si nadzorowania tajnych programw. John F. Kennedy
zezwoli na operacj w Zatoce wi i zainicjowa misje specjalne na terenie Wietnamu,
a Jimmy Carter, cho podczas kampanii prezydenckiej wypowiada si przeciwko dziaaniom
CIA, w cigu ostatnich dwch lat urzdowania autoryzowa wiele tajnych operacji.
Barack Obama by jednak pierwszym prezydentem, ktry penoletno osign ju
po wojnie wietnamskiej i burzliwych dla CIA latach szedziesitych i siedemdziesitych. To
wanie one nauczyy starsze pokolenie agentw ostronoci co do amerykaskich operacji
po drugiej stronie oceanu. Obama w jednym z wywiadw udzielonych w 2010 roku
powiedzia reporterowi Bobowi Woodwardowi, e jest prawdopodobnie pierwszym
prezydentem na tyle modym, by wojna wietnamska nie stanowia rdzenia jego tosamoci.
Doda te, e dorasta bez bagau, ktry stworzya dysputa na temat tej wojny. Obama
chcia te wyranie zaznaczy, e rwnie w CIA zasza pokoleniowa zmiana warty i nie
rzdz ju w niej dzieci wyu demograficznego, czyli rwienicy Billa Clintona.
Wzrost znaczenia Agencji podczas rzdw Obamy nie wynika jedynie z metryki
prezydenta ani zagroe, o ktrych prezydent dowiadywa si w czasie codziennych spotka
dotyczcych raportw wywiadu. Chodzio rwnie o to, e pierwszy dyrektor CIA
za kadencji Obamy, biorc pod uwag jego skuteczno w przepychaniu projektw Agencji,
okaza si najbardziej wpywowym jej szefem od czasu Williama Caseya. A wic
od prezydentury Ronalda Reagana.
Leon E. Panetta nie mia najwyszych notowa jako kandydat na fotel dyrektora CIA adnego dowiadczenia w wywiadzie lub wojsku poza dwoma latami suby w latach
szedziesitych. Kiedy by kongresmenem z ramienia Demokratw reprezentujcym
pnocn Kaliforni, nigdy nie zasiada w adnej komisji majcej zwizek z Pentagonem czy
CIA. By czowiekiem otwartym i dobrodusznym. Jednak za zamknitymi drzwiami da si
pozna jako nieustpliwy negocjator i wojownik. Misem rzuca rwnie czsto jak
spjnikami. Z wywiadem zetkn si jako szef sztabu prezydenta Clintona. Lecz bya to
zupenie inna era i zupenie inna CIA.
Kiedy Panetta przej Agencj, nie mia bladego pojcia, e zajmuje si ona take
zabjstwami, cho w pierwszej poowie 2009 roku prasa rozpisywaa si o atakach z uyciem
dronw na terenie Pakistanu. Panetta by zszokowany, kiedy podczas jednego z pierwszych
spotka dowiedzia si, e bdzie kim w rodzaju dowdcy armii prowadzcej tajn wojn. Kiedy przeszed przez drzwi Langley, nie wiedzia absolutnie nic o sprawach wywiadu -

opowiada Rizzo, ktry pomaga przygotowywa briefingi dla Panetty przed zatwierdzeniem
jego nominacji przez Senat. Brak dowiadczenia w sprawach ycia i mierci rekompensowa
waszyngtoskim obyciem. Panetta mia dwie cechy, ktrych paranoiczna CIA szukaa
u przyszego szefa: si przebicia i szacunek w Biaym Domu. A do tego mocne
postanowienie obrony Agencji przed jej wrogami ze stolicy.
Praktycznie z miejsca zosta poddany prbie. Doszo do niej, gdy oficjele z Biaego
Domu zdecydowali o odtajnieniu dokumentw zezwalajcych na stosowanie przez Agencj
brutalnych technik przesucha. Panetta ju wczeniej przedstawi swoj opini na temat
owych metod przed Kongresem, gdy stara si o stanowisko. Nazywa je wtedy wprost:
tortury. Sowa te wywoay szok w CIA - Agencja nabraa podejrze co do nowego szefa.
Spodziewano si, e oto nadchodzi kto w typie Stansfielda Turnera, outsidera wysanego
do Langley przez liberalnego prezydenta, eby zaprowadzi tam porzdki wedug pomysw
Biaego Domu.
Stao si jednak zupenie inaczej. Panetta zosta faworytem CIA, uwielbianym
w Langley, za to krytykowanym przez innych. Pojawiy si nawet gosy, e - tak jak wielu
dyrektorw przed nim - w rzeczywistoci zosta wybrany przez sam Agencj.
Miesic po objciu stanowiska Panetta zdoa opni ujawnienie memorandw
w sprawie przesucha i wymusi na Biaym Domu debat w sprawie zasadnoci roztrzsania
detali zawieszonego ju programu tajnych wizie. Zarwno Stephen Kappes, jak
i oficerowie z Centrum Antyterrorystycznego ostrzegali go, e ujawnienie dokumentw
wpynie niekorzystnie na jego relacje z Dyrektoriatem Operacyjnym, a co za tym idzie
na morale agentw w terenie. Wraz z ostrzeeniem sza wic groba - Panetta ryzykowa
trwa utrat wsparcia tajniakw, jeszcze zanim pozna drog ze swojego gabinetu do kafeterii.
Nowy szef Agencji wystarczajco duo czasu spdzi w Waszyngtonie, eby wiedzie,
co oznaczaaby realizacja tej groby. Skoczyby wtedy jak John Deutch lub Porter Goss,
ktrzy starli si z Dyrektoriatem Operacyjnym i skazali si tym samym na krtk kadencj
pen nieprzyjemnoci. Panetta poszed inn drog.
O planach Biaego Domu dotyczcych odtajnienia memorandw na temat przesucha
dowiedzia si podczas swojej pierwszej podry midzykontynentalnej w roli dyrektora CIA.
Natychmiast zatelefonowa do szefa administracji Obamy Rahma Emanuela i zacz nalega
na wstrzymanie publikacji. Mczyni znali si jeszcze z Biaego Domu epoki Clintona i to
Emanuel wymyli, eby Panett obsadzi na stanowisku szefa CIA. Popar wic jego proby
i w nastpnych tygodniach Panetta - majc po swojej stronie Emanuela - przekonywa Biay
Dom, e memoranda powinny zosta utajnione. Bya to chwila dziwna, niemal nie z tego

wiata - czowiek, ktry publicznie oskary CIA o zamanie amerykaskiego prawa

i stosowanie tortur, teraz zajadle walczy o to, by szczegy tych dziaa nie wyszy na wiato
dzienne.
Panetta przegra walk i prezydent Obama nakaza ujawnienie memorandw. Lecz nie
miao to ju kluczowego znaczenia dla nowego dyrektora CIA. Zmuszajc Biay Dom
do rozmw, udowodni, e zasuy na swoje stanowisko, i pokaza, jak bardzo liczy si z nim
nowa administracja. Co waniejsze - dowid te czego, co byo niezwykle istotne dla
szefw tajnych komrek Agencji: gra w ich druynie.
Wszystko to wygldao inaczej w oczach czowieka, ktry - przynajmniej na papierze
- by szefem Leona Panetty.
Dennis Blair zakoczy karier wojskow jako admira dowodzcy siami
amerykaskimi na Pacyfiku. Oznaczao to nadzr nad niemal poow powierzchni kuli
ziemskiej.
Blair, ju po odejciu z wojska, przyj stanowisko szefa Wywiadu Narodowego.
Stanowisko to powoaa do ycia administracja Busha pod presj Kongresu i komisji
w sprawie 11 wrzenia. Miao ono uchroni Ameryk przed wpadkami wywiadowczymi
takimi jak zignorowanie sygnaw, ktre mogy uchroni Stany Zjednoczone przed atakami
na Nowy Jork i Pentagon. Jednak przez cztery lata od stworzenia nowej funkcji zakres jej
kompetencji nadal nie byy skonkretyzowany. Niektrzy z pomysodawcw zakadali, e szef
Wywiadu Narodowego bdzie mia peny dostp do prawdziwej wiedzy na temat operacji
wywiadowczych, co umoliwi mu kontrol nad wszystkimi grupami dziaajcymi wewntrz
rnych agencji szpiegowskich. Jednak zwolennicy Donalda Rumsfelda z Kongresu
skutecznie blokowali tego rodzaju plany. Przecigajca si biurokratyczna walka na noe
doprowadzia do sytuacji, e a do czasu przejcia stoka przez Blaira na pocztku 2009 roku
zarwno Pentagon, jak i CIA uwaay, e szef Wywiadu Narodowego to po prostu kolejny
figurant.
Blair nie patrzy przychylnym okiem na prowadzone przez Agencj tajne operacje.
Uwaa, e prezydenci zbyt czsto korzystali z usug CIA w chwilach, gdy ich doradcy nie
wiedzieli, jak upora si z kopotami poza granicami Ameryki. Uwaa, e tajne programy
cign si zbyt dugo i po pewnym czasie staj si po prostu zbdne i szkodliwe. Dlatego te
kiedy prezydent Obama w pierwszym roku kadencji zleci ocen tajnych przedsiwzi CIA od atakw z uyciem dronw do kampanii sabotaowych dotyczcych iraskiego programu
nuklearnego

Blair

liczy,

e bdzie

to

okazja

do przeanalizowania

zasadnoci

kontynuowania owych misji. Jednak w czasie serii spotka w lecie 2009 roku wszystkie te

operacje zostay pozytywnie zweryfikowane. Stephen Kappes wytrwale udowadnia, e kady

z omawianych programw to sukces, wic nie naley z nich rezygnowa. Do czasu ustalenia
terminu jesiennego spotkania komitetu kierowniczego, kiedy najwysi doradcy prezydenta
Obamy podjli ostateczne decyzje na temat tajnych operacji, aden program sekretnych misji
nie zosta ani zamknity, ani nawet skierowany do wnikliwszej analizy.
Blair patrzy na to wszystko z rosnc frustracj. Zwrci si do sekretarza obrony
Roberta Gatesa, ktry wikszo kariery w Waszyngtonie spdzi w CIA. Blair wiedzia,
e cieszy si on powaaniem w Biaym Domu. Ale przede wszystkim Gates widzia ju par
tajnych operacji, ktre wziy w eb. Dlatego zgadza si z Blairem, e trzeba uoy list
podstawowych wytycznych, wedug ktrych powinny by podejmowane decyzje odnonie
tajnych misji. Kocowy efekt wydawa si do niewinnym zestawem szeciu zasad - pord
nich znalaz si zapis, e wszelkie programy musz by poddawane cigej ocenie pod ktem
ich przekwalifikowania na operacje jawne. A take klauzula mwica, e nie mog one
narusza rozwoju stabilnego, nieskorumpowanego i demokratycznego rzdu, ktry
respektuje prawa swoich obywateli.
Kiedy najwysi rang doradcy prezydenta Obamy zebrali si w Biaym Domu, aby
przedyskutowa program operacji specjalnych, Blair przekaza im swoj list. On i Gates
mieli nadziej, e spotkanie przemieni si w forum dyskusyjne, podczas ktrego zostanie
poruszona kwestia oglnych zasad dotyczcych sekretnych dziaa CIA. Zebranie cigno
si godzinami, gdy Blair prbowa przeforsowa debat na temat poszczeglnych misji.
Wspomina potem, e CIA chciaa po prostu przepchn programy tajnych operacji.
Z kadym zadanym przez niego pytaniem Leon Panetta i Tom Donilon, zastpca doradcy
do spraw bezpieczestwa narodowego, denerwowali si coraz bardziej.
Nie chodzio tylko o to, e Panetta uwaa Blaira za populist. Myla, e prbuje on
odebra CIA to, czego Agencja zazdronie strzega od 1947 roku - bezporedni kontakt
z prezydentem, ktry akceptowa tajne operacje. Panetta wierzy, e lista stworzona przez
Blaira i Gatesa nakadaa niepotrzebne restrykcje na prezydenta Obam i utrudnia mu zlecanie
sekretnych misji. Starania Blaira spaliy wic na panewce i administracja Obamy
zdecydowaa

o kontynuowaniu

wszystkich

operacji,

ktre

otrzymaa

w spadku

po prezydenturze Busha. Kolejne zwycistwo CIA na stae okaleczyo Blaira.

Nawet kiedy ludzie Obamy dyskutowali nad przyszoci tajnych programw, nie
pado ani sowo na temat koca programu egzekucji za pomoc dronw. Wrcz przeciwnie doradca do spraw bezpieczestwa narodowego James Jones w pierwszych miesicach
urzdowania nowej administracji kierowa tworzeniem skompilowanej listy zlece - celw

zabjczych operacji poza strefami wojen, gwnie w Pakistanie, Afryce i Jemenie.

Dokumentem, znanym potem jako memorandum Jonesa, opiekowaa si Rada
Bezpieczestwa Narodowego. Niektrzy jej czonkowie starali si pilnowa surowych
kryteriw co do tego, kto moe zosta wcignity na list. W niektrych przypadkach kryteria
te agodzono.
Dobrym przykadem z pocztkw urzdowania Obamy by brak zgody na eliminacj
Bajtullaha Mehsuda. Od czasu, gdy Art Keller w jednej z baz na terytoriach plemiennych
usysza po raz pierwszy jego imi, wyrs on na przywdc pakistaskich talibw. Jego
ugrupowanie - znane w kraju jako Tehrik-i-Taliban (TTP) - przypuszczao brutalne ataki
na pakistaskie instalacje militarne i budynki rzdowe. Tamtejsze wadze zaczy naciska
na administracj Obamy, eby wydaa na Mehsuda wyrok i urzdzia na niego polowanie
z dronami - tak jak w przypadku jego poprzednika Neka Muhammada. Odpowied brzmiaa:
nie. Podczas prywatnego spotkania w pierwszej poowie 2009 roku wicedyrektor CIA
Stephen Kappes powiedzia Husajnowi Hakkaniemu, pakistaskiemu ambasadorowi
w Waszyngtonie, e pki Mehsud i jego poplecznicy nie zaatakuj Stanw Zjednoczonych,
CIA nie otrzyma pozwolenia na jego zabicie.
Niektrzy zwolennicy teorii spiskowych w Pakistanie byli nieco bardziej cyniczni
co do powodw, dla ktrych USA nie spieszyy si z eliminacj Mehsuda - w rzeczywistoci
mia on by tajnym hinduskim agentem, a Amerykanie obiecali rzdowi w Dehli,
e Mehsudowi nie spadnie wos z gowy. Pakistaczycy wci jednak naciskali i prawnicy
CIA zaczli przekazywa sobie memoranda na temat ukrywania agentw Al-Kaidy przez
pakistaskich talibw. Nie byo atwo odrni jedno ugrupowanie od drugiego i czasem nie
wiadomo byo, kto zajmuje si dziaalnoci terrorystyczn wewntrz Pakistanu, a kogo
interesuje wojna z Zachodem. Dlatego przywdcy TTP mogli zosta wcignici na list pod
byle pretekstem. Zaatwienie kwestii prawnych uatwia fakt, e cz Biaego Domu uwaaa
odstrzelenie najwikszego wroga Pakistanu za rzecz, ktra moe przynie korzyci
dyplomatyczne.
Dlatego pewnego ciepego wieczoru na pocztku sierpnia 2009 roku nalecy do CIA
dron, krcy nad wiosk Zanghara w Waziristanie Poudniowym, skierowa kamer na dach
budynku, gdzie Bajtullah Mehsud i paru innych czonkw jego rodziny delektowali si
nocnym powietrzem. Mehsud chorowa na cukrzyc i akurat przyjmowa zastrzyk insuliny,
kiedy dron wystrzeli w jego kierunku rakiet i zabi wszystkich na dachu. Pakistascy
oficjele cieszyli si z efektu, za w Waszyngtonie mwiono o zabjstwie dokonanym
w dobrej wierze.

Leon Panetta wczu si w now rol dowdcy wojskowego. Czas jego rzdw
w Langley podsumowano jako krwaw - niektrzy powiedz nawet, e brawurow oraz
nierozwan - kampani. Pod koniec kadencji Panetta, zagorzay katolik, artowa, e przez
ostatnie dwa lata zmwi wicej wiecznych odpoczynkw ni przez cae swoje ycie.
Dwa miesice po zabiciu Mehsuda Leon Panetta pojawi si w Biaym Domu z dug
list operacji, ktre CIA planowaa przeprowadzi. Chcia zintensyfikowa ataki z uyciem
dronw i mia zamiar pozyska od Pakistanu stosowne pozwolenie na infiltracj wikszych
poaci terytoriw plemiennych. Przy okazji zaatwi, e prezydent Obama, pod naciskiem
wiceprezydenta Joego Bidena, zgodzi si na zwikszenie liczby tajnych agentw
dziaajcych na terenie Pakistanu - czsto bez wiedzy ISI.
Tylko niektrych dziwiy proby CIA o rozbudow floty dronw. Ledwie paru oficjeli
otwarcie pytao, czemu agencja szpiegowska odchodzia od swoich podstawowych zada zbierania i gromadzenia informacji. Podczas jednego ze spotka w Biaym Domu genera
James Cartwright, zastpca szefa Poczonego Kolegium Szefw Sztabw, zapyta: - Czy
moecie mi powiedzie, po co nam drugie siy powietrzne? Pozostali uwaali z kolei, e CIA
tak pokochaa zabjcze drony, i nie zadawaa swoim analitykom podstawowego pytania: czy
przypadkiem ataki z uyciem bezzaogowych samolotw nie tworz wicej nowych
terrorystw, ni zabijaj starych?
Pod koniec spotkania w pokoju dowodzenia prezydent Obama zgodzi si
na wszystkie proby Panetty. - CIA dostanie to, czego chce - powiedzia.
Mimo e Agencja dysponowaa nowym sprztem, to i tak prowadzona przez CIA
wojna w pakistaskich grach wci angaowaa mnstwo dronw, satelitw szpiegowskich
i agentw. Nie zostawao wic zbyt wiele si i rodkw na dziaania w innych miejscach.
Tymczasem doradcy prezydenta Obamy mieli problem z krajem lecym prawie dwanacie
tysicy kilometrw dalej na zachd. Sierpniowy nieudany zamach na ksicia Najefa i groba
nowych atakw ze strony powizanej z Al-Kaid grupy terrorystw z Jemenu zmusiy
Waszyngton do podjcia stanowczych dziaa.
Pod koniec 2009 roku w amerykaskiej ambasadzie w Sanie pozostaa ju tylko
garstka amerykaskich onierzy i agentw. Jednak w obliczu nadcigajcego koca dziaa
w Iraku JSOC dysponowao liczniejsz ekip Navy SEALs, ktr mogo wykorzysta
w operacjach w innych krajach.
Genera David Petraeus, dowdca wojsk amerykaskich na rodkowym Wschodzie,
od czasu przejcia stanowiska niepokoi si rosnc w si Al-Kaid Pwyspu Arabskiego[20].
Pod koniec wrzenia 2009 roku podpisa tajny rozkaz intensyfikacji dziaa szpiegowskich

na terenie Jemenu i innych obszarach - ten sam, ktrym posugiwa si Michael Furlong, aby
usprawiedliwi swoje operacje w Pakistanie. Zezwala on wojsku na prowadzenie
niekonwencjonalnych misji w Jemenie - od zakrojonej na szerok skal akcji podsuchowej
po opacanie lokalnych informatorw.
Lecz JSOC chciao wicej. Jego szef admira William McRaven chcia zastosowa
w Jemenie podobn taktyk, jak komandosi stosowali w Iraku w trakcie walk z Al-Kaid chwytanie czonkw siatki terrorystycznej, poddawanie ich przesuchaniom, a potem
wykorzystywanie zdobytych w ten sposb danych w kolejnych akcjach. Model ten korzysta
z - jak to okrelali dowdcy - cyklu wywiadowczego, ktry wdraano rwnie
w Afganistanie. McRaven uwaa, e wprowadzenie do Jemenu kolejnych onierzy zdawi
Al-Kaid Pwyspu Arabskiego, zanim organizacja zdy przeprowadzi skuteczny atak
na Stany Zjednoczone.
Jego ambitny plan zosta jednak odrzucony w Waszyngtonie - Biay Dom uzna go
za nierealistyczny i niepotrzebnie ryzykowny. Prezydent Salah nigdy nie pozwoliby
amerykaskim wojskom ldowym na zaoenie na terenie Jemenu tajnego wizienia,
w ktrym

przetrzymywano

by i przesuchiwano

podejrzanych

o czonkostwo

w terrorystycznej siatce. Nie mwic ju o zgodzie na prowadzenie w jego kraju operacji

polegajcych na eliminacji podejrzanych. Biay Dom zmaga si w tym czasie z polityczn
opozycj sprzeciwiajc si planom zamknicia wizienia w zatoce Guantanamo. Tym
bardziej ludzie prezydenta nie byli zachwyceni pomysem przetrzymywania kolejnych osb
gdziekolwiek. McRaven zosta wic zmuszony do wymylenia alternatywnego planu
prowadzenia walki w Jemenie.
Efektem bya dziwaczna i niedopracowana kampania - quasi-tajna wojna, ktrej
skuteczno osabiay czsto absurdalne prby ukrycia udziau w niej amerykaskiej armii.
Sztabowcy mieli do dyspozycji niewielu ludzi i szcztkowe informacje wywiadu na temat
miejsc pobytu kluczowych bojownikw. Byli do tego ograniczeni zakazem jemeskiego
prezydenta, ktry nie zgodzi si na wykorzystanie uzbrojonych dronw. Pozostaway wic
rakiety dalekiego zasigu wystrzeliwane z okrtw zakotwiczonych u wybrzey Jemenu oraz
naloty. Rezultat by niezadowalajcy - w wyniku amerykaskich dziaa w cigu kilku lat
zgino w Jemenie wicej cywilw ni wanych rang osb powizanych z Al-Kaid
Pwyspu Arabskiego.
Do pierwszego ataku doszo 17 grudnia 2009 roku. Amerykanie przejli komunikaty
z obozu terrorystycznego w prowincji Abjan - odlegej poaci pustyni z rozrzuconymi wzdu
wybrzea wioskami. Podczas wideokonferencji admira McRaven przedstawi Biaemu

Domowi, Pentagonowi i Departamentowi Stanu plan ataku na obz. O ile CIA miaa oglne
pozwolenie na przeprowadzanie atakw z uyciem dronw na terenie Pakistanu, bez
koniecznoci zwracania si za kadym razem do Biaego Domu, to wojsko musiao czeka
na zielone

wiato

z Waszyngtonu.

A konkretnie

od grupy

zwanej

Zarzdem

Antyterrorystycznym, ktrej szefem by John Brennan. Rada podejmowaa decyzj, czy dany
plan powinien zosta zrealizowany, i kierowaa rekomendacj na biurko Obamy. Prezydent
musia zatwierdzi kady atak.
Prezydent zaakceptowa operacj. Nazajutrz wysano zaszyfrowan wiadomo
do niewielkiej floty amerykaskich okrtw patrolujcych Morze Arabskie. Po kilku
godzinach rakiety Tomahawk uderzyy w pustynny obz w Abjanie. Tego samego dnia
jemeski rzd opublikowa informacj, w ktrej opiewano sukces operacji. Podano,
e miejscowe siy powietrzne zabiy okoo trzydziestu czterech bojownikw Al-Kaidy.
Nastpnego dnia prezydent Obama zatelefonowa do Alego Abdallaha Salaha, eby
podzikowa mu za wspprac, cho wojska jemeskie posuyy amerykaskiej misji
wycznie jako listek figowy. Nagrania zarejestrowane przez tubylcw po ataku na obz oraz
odnalezione szcztki rakiet z amerykaskimi oznaczeniami dowodziy, e pociski Tomahawk
wyposaono w adunki rozpryskowe - bro przeznaczon do raenia na stosunkowo duych
obszarach za pomoc odamkw. Dlatego w akcji zgino te wielu cywilw, a na YouTubie
kryy zdjcia zakrwawionych cia kobiet i dzieci. Podczas protestw zorganizowanych
po ataku i transmitowanych przez Al-Dazir jeden z bojownikw Al-Kaidy, z karabinem
AK-47 na ramieniu, zwrci si z apelem do wojsk jemeskich: - onierze, to nie z wami
chcemy walczy. Jestemy przeciwko Ameryce i jej agentom. Dobrze pomylcie, zanim si
z nimi sprzymierzycie!
Trzy tygodnie po ataku genera Petraeus przyby do Sany, eby spotka si
z prezydentem Salahem i jego doradcami w sprawie kolejnego etapu wojny. Znw bowiem
zdarzyo si co niepokojcego - w Boe Narodzenie 2009 roku mody Nigeryjczyk wsiad
na pokad samolotu leccego z Amsterdamu do Detroit z wszytym w bielizn najnowszym
diabolicznym wynalazkiem Ibrahima as-Asiriego, jemeskiego specjalisty od bomb. Kiedy
samolot schodzi do ldowania, Umar Farouk Abdulmutallab prbowa odpali adunek,
na ktry skadao si osiemdziesit gramw materiau wybuchowego - mieszajc go
z zawartoci strzykawki wypenionej kwasem. Raz jeszcze prac Asiriego pogrzebaa
niekompetencja zamachowca - Abdulmutallab nie tylko podpali sobie nogawk i poparzy
nog, ale zosta szybko powalony na ziemi przez wsppasaerw. Niedoszy samobjca
zosta zapuszkowany w Detroit, a Stany Zjednoczone unikny pierwszego zamachu

terrorystycznego na du skal za administracji Obamy.

O ile prba zamachu na ksicia bin Najefa bya zaledwie pierwsz oznak rosncych
ambicji Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego, ktra chciaa zainicjowa ataki poza terytorium
Jemenu, tak nieudana prba wysadzenia samolotu dowioda, e grupa bya prawdziwie
oddana ideom Osamy ben Ladena. Zamierzaa kontynuowa misj zainicjowan przez
niego i czonkw Al-Kaidy ukrywajcych si na terenie Pakistanu. Dlatego kiedy na pocztku
stycznia 2010 roku samolot wiozcy generaa Petraeusa wyldowa w stolicy Jemenu,
administracja Obamy bya o krok od podjcia decyzji w sprawie eskalacji dziaa wojennych
w tym kraju.
Prezydent Salah od dawna by niezwykle draliwy na punkcie prb uczynienia
z Jemenu placu zabaw zachodnich sub wywiadowczych. Std dyskusje pomidzy nim
a amerykaskimi oficjelami przypominay czstokro rozmow przekupek na targu. Petraeus
rozpocz dziewidziesiciominutowe spotkanie, prbujc zmikczy prezydenta - pochwali
go za zwieczone sukcesem operacje wojskowe przeciwko Al-Kaidzie Pwyspu Arabskiego
i doda, e zoy podanie o zwikszeniu dotacji dla Jemenu z szedziesiciu siedmiu do stu
piciu milionw dolarw za wkad kraju w zwalczanie terroryzmu.
Przebiegy autokrata nie da si jednak zby tak atwo. Kiedy zacza si rozmowa
na temat niedawnych amerykaskich nalotw, Salah powiedzia, e popeniono bdy,
w wyniku ktrych ginli cywile. Rakiety typu Tomahawk nie nadaway si - jego zdaniem do walki z terrorystami. Podobnych strat mona by unikn, gdyby Stany Zjednoczone
udostpniy Jemenowi kilkanacie migowcw, ktre wojska Salaha mogyby wykorzysta
w atakach na obozy terrorystw. Jemeski przywdca doda, e pozwolioby to na ukaranie
winnych bez niepotrzebnych ofiar. Zasugerowa, e jeli Waszyngton nie zaakceptuje jego
da, by moe generaowi uda si namwi Arabi Saudyjsk i Zjednoczone Emiraty
Arabskie na przysanie helikopterw. Petraeus skontrowa to wasnym daniem: oddziay
specjalizujce si w tajnych operacjach i amerykascy szpiedzy maj zosta dopuszczeni
bliej frontu w Jemenie. Tym sposobem, cign Petraeus, jemescy wojskowi bd mieli
moliwo wykorzystywania informacji prosto z dronw i satelitw szpiegowskich w celu
zwikszenia skutecznoci swoich atakw na kryjwki terrorystw.
Salah odrzuci t prob. Odpowiedzia Petraeusowi, e Amerykanie musz trzyma
si swojego centrum operacyjnego, ktre nie tak dawno CIA i JSOC zaoyy pod San. Lecz,
doda, ataki z powietrza mog by kontynuowane. Przy okazji niektrych misji
wywiadowczych

pozwoli

amerykaskim

bombowcom

na przekraczanie

jemeskiej

przestrzeni powietrznej od strony wybrzea. Ale pod warunkiem, e wczeniej zostanie

ustalone miejsce pobytu dowdcw Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego. Powiedzia te, e nadal
bdzie komunikowa swoim obywatelom i wiatu, e Stany Zjednoczone nie prowadz akcji
wojskowych na terytorium Jemenu: - Nadal bdziemy mwi, e bomby s nasze, nie wasze.
Ameryka powoli wkrcaa si w wojn toczon w kraju dugo ignorowanym przez
Waszyngton, ktrego Biay Dom praktycznie nie rozumia. Administracja Obamy nie miaa
zbyt wielkiego pojcia o tym, kto pomaga bojownikom w Jemenie i gdzie si oni ukrywaj.
Trudno byo odrni rzetelne informacje wywiadowcze od dezinformacji, ktrymi jemeskie
rda karmiy amerykaskich szpiegw, dziaajc zgodnie z wasnymi planami.
Pi miesicy po spotkaniu Petraeusa z Salahem amerykaskie rakiety uderzyy
w samochd Dabera asz-Szabwaniego, zastpcy gubernatora prowincji Marib i zarazem
czowieka, ktrego prezydent Salah wskaza jako cznika pomidzy rzdem a Al-Kaid.
Kiedy asz-Szabwani i jego ochroniarze zostali wysadzeni w powietrze, jechali akurat
na spotkanie z przedstawicielami Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego, by przedyskutowa
rozejm. Polityczni przeciwnicy asz-Szabwaniego opowiedzieli Amerykanom zupenie inn
histori - ich zdaniem jemeski polityk trzyma z Al-Kaid. Tym sposobem Amerykanie
zostali wykorzystani jako narzdzie do rozwizania politycznego sporu za pomoc wysoce
zaawansowanej technologii.
Przeprowadzony w maju 2010 roku atak wywoa w Jemenie fal oburzenia.
Prezydent Salah domaga si wstrzymania nalotw, za mieszkacy prowincji Marib podpalili
rurocig naftowy, ktry pon przez cztery dni. Amerykaska wojna w Jemenie zostaa
wstrzymana na czas nieokrelony.
Najwiksi amerykascy prezydenci s uwieczniani w Waszyngtonie na wielkich
pomnikach, a ich najsynniejsze sowa ryje si w blokach biaego marmuru. Tych gorszych
honoruje si, nadajc ich imiona pokojom konferencyjnym w hotelach w centrum
Waszyngtonu. 6 kwietnia 2010 roku Dennis Blair zszed po schodach do podziemi hotelu
Willard, gdzie znajdoway si sale imienia Millarda Fillmorea, Zacharyego Taylora,
Franklina Piercea i Jamesa Buchanana. Tam wygosi swoj ostatni mow jako szef
wywiadu.
Frustracja Blaira rosa z kadym dniem. Wiedzia, e traci poparcie zarwno
w Biaym Domu, jak i wrd ludzi wywiadu. Tego ranka by zdeterminowany, aby
opowiedzie o swoich obawach dotyczcych CIA i tajnych operacji. I cho wyrazi si
w sowach, ktre mona uzna za dyplomatyczne, jego przekaz by jasny. Powiedzia,
e Stany Zjednoczone zbyt czsto polegaj na tajnych akcjach, bowiem w dzisiejszym wiecie
coraz trudniej jest je ukry. Dlatego rka amerykaskiego rzdu staje si a nazbyt widoczna.

Doda te, e istnieje wicej jawnych drg, ktrymi moemy poda, by upora si
z problemami w tych czciach wiata, gdzie wczeniej moliwe byy jedynie tajne operacje.
Podczas wystpienia ani razu nie wspomnia o CIA, lecz nie byo wtpliwoci, e jego
sowa odnosiy si wanie do Agencji, ktra, jak zaobserwowa, podczas kadencji Obamy
urosa w si. Poprzez publiczne afiszowanie si ze swoimi zastrzeeniami zama kardynaln
zasad obecnej administracji: wewntrzne walki o sprawy bezpieczestwa narodowego musz
pozosta w rodzinie. Co jeszcze bardziej znamienne, omieli si skrytykowa jeden z filarw
polityki zagranicznej prezydenta Obamy - korzystanie z CIA jako narzdzia tajnej wojny. Jak
mona byo przewidzie, Leon Panetta i pozostali starsi oficjele CIA byli oburzeni, syszc
przemow Blaira. Niecay miesic pniej zosta zwolniony - zdecydowa o tym prezydent
Obama.

To manna z niebios!
Amira
Wrzesie 2008 roku. Ukraiski statek handlowy MV Faina zblia si do wybrzea
Somalii. Pyn z kenijskiej Mombasy. Nie dotar do miejsca przeznaczenia. Kiedy
przedziera si przez wyjtkowo zdradliwy odcinek, kilkunastu uzbrojonych mczyzn
podpyno motorwkami i wdaro si na pokad. Wzili zakadnikw: siedemnastu
Ukraicw, trzech Rosjan i jednego otysza.
Po otwarciu adowni piraci nie mogli uwierzy we wasne szczcie - statek przewozi
tajny adunek, w skad ktrego wchodziy trzydzieci trzy rosyjskie czogi T-72, kilkadziesit
skrzy z granatami oraz dziaa przeciwlotnicze. Nie mogli wiedzie, e bya to tajna pomoc
Kenii dla bojwek walczcych w Sudanie przeciwko rzdowi, co byo oczywicie
pogwaceniem embarga naoonego przez ONZ. Somalijscy piraci byli mistrzami w wycenie
skradzionego adunku i szybko ustalili wysoko okupu - trzydzieci pi milionw dolarw
za wypuszczenie zaogi oraz zwrot adunku.
Po kilku dniach okrty amerykaskiej marynarki otoczyy Fain. Nad statkiem
kryy helikoptery. Ich zaogi miay za zadanie oceni, jak si maj zakadnicy. Negocjacje
cigny si

tygodniami,

bo waciciele

ukraiskiej

jednostki

nie

mieli

zamiaru

podporzdkowa si daniom. Piraci, sfrustrowani bezowocnym przebiegiem rozmw,

ustalili midzy sob, e potrzebny jest nowy mediator - na przecieradle wywieszonym
na burcie statku napisali tylko jedno sowo: Amira.
Ju po upywie kilku dni Michele Amira Ballarin bya na miejscu i natychmiast
wpada w wir intensywnych negocjacji z piratami. Jeszcze zanim sprecyzowali swoje dania,
Ballarin pracowaa ju ze starszyzn somalijskich klanw, prbujc ustali wysoko okupu
i zakoczy impas. Pniej wypara si, jakoby zgodzia si wzi udzia w rozmowach
z powodw finansowych. Twierdzia, e zrobia to ze wzgldw czysto humanitarnych.
Dostarczya piratom telefony satelitarne, eby mogli komunikowa si ze starszyzn
na ldzie; dziki nim zaoga moga te zadzwoni do swoich rodzin. Jednak waciciele statku
wciekli si, e do ich spraw miesza si dziwna kobieta z Wirginii. Jej obecno uznali
za niepodan i krytykowali, bo pono podbijaa cen za wypuszczenie zaogi i zwrot
adunku. - Musi zrozumie, e proponowanie kryminalistom duych pienidzy, ktrych si
nie posiada, to dawanie wszystkim faszywej nadziei - powiedzia rzecznik firmy.
Interweniowa te rzd ukraiski - w pierwszej poowie lutego 2009 roku, par

tygodni po przejciu rzdw przez ludzi Obamy, tamtejszy minister spraw zagranicznych
Woodymyr Ohryzko napisa list do sekretarz stanu Hillary Clinton na temat kobiety, ktra,
jak si kwiecicie wyrazi, mianowaa si porednikiem korsarzy. Wedug niego dziaania
Ballarin zachcay piratw do bezpodstawnego zawyania wysokoci okupu i poprosi
Clinton o odsunicie pani Golden-Ballarin od rozmw z piratami.
Hillary Clinton nie zetkna si wczeniej z Michele Ballarin, lecz wielu
amerykaskich oficjeli dobrze j znao. Zanim prezydent Obama obj urzd, Ballarin
podpisaa kontrakt z Pentagonem - miaa wiadczy dla wojska usugi wywiadowcze
na terenie Somalii. By to tylko jeden z wielu jej projektw, ktrymi chciaa zyska
przychylno rzdu amerykaskiego - z rnym powodzeniem.
Nie potoczyy si po jej myli plany zorganizowania sufickiego ruchu, ktry miaby
walczy z Asz-Szabab. Jednak to jej nie zrazio. Korzystajc z licznych firm krzakw
o mtnych i nadtych nazwach - BlackStar, Archangel czy Gulf Security Group - udao si jej
podapa kilka nowych zlece. Chciaa za ich pomoc uzaleni od swoich usug zarwno
wojsko, jak i wywiad. Historyczny hotel w Plains w stanie Wirginia przerobia na istn
twierdz ze wzmocnionymi cianami i zamkami szyfrowymi. Miaa nadziej, e CIA lub
Pentagon bd z niego korzysta jako magazynu dla tajnej dokumentacji. W kocu nikomu
nie udao si jej go wynaj.
Ballarin zatrudnia emerytowanych amerykaskich oficerw wojska i agentw
wywiadu. By wrd nich byy oficer CIA Ross Newland, ktry odszed z Agencji i rozpocz
prac konsultanta. Mieli oni pomc Ballarin w ustawieniu spotka ze starszymi czonkami
waszyngtoskich komrek zajmujcych si sprawami bezpieczestwa narodowego. Pracujc
z byym starszym sierantem Perrym Davisem, krpym onierzem zielonych beretw
na emeryturze, ktry mia za sob lata suby w Azji Poudniowo-Wschodniej, Ballarin przez
jaki czas rozwaaa pomys znalezienia odpowiedniego miejsca na zaoenie bazy na jednej
z odlegych wysepek Indonezji albo Filipin. Chciaa j potem wykorzysta jako poligon dla
miejscowych oddziaw, ktre planowaa zaangaowa w misje antyterrorystyczne. Jednak jej
uwaga wci koncentrowaa si na Afryce.
Ballarin w sierpniu 2007 roku napisaa list do CIA, w ktrym przedstawia si jako
szefowa Gulf Security Group, firmy z siedzib w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.
Przywieca jej tylko jeden cel: wytropienie i cakowita likwidacja siatek terrorystycznych
Al-Kaidy, ich infrastruktury i bojownikw dziaajcych na terenie Rogu Afryki.
List brzmia nastpujco: Gulf Security Group naley do niej podpisanych
obywateli Stanw Zjednoczonych i jest przez nich zarzdzane bez adnych zobowiza

wobec obcych pastw. Mamy powizania z somalijskimi, kenijskimi i ugandyjskimi klanami

oraz przywdcami politycznymi; nasze kontakty rozsiane s po caym Rogu Afryki,
posiadamy te znajomych w Zwizku Sdw Islamskich, a s to ludzie zdolni kontrolowa
zapdy

dihadystw

i podegaczy.

Dziki

naszym

kontaktom

bdziemy

w stanie

przeprowadzi operacje wywiadowcze bez zostawiania po sobie odciskw palcw i ladw

stp, dziki czemu bdziemy mogli wszystkiemu wiarygodnie zaprzeczy.
John L. McPherson, zastpca gwnego doradcy prawnego CIA, mia gotow
odpowied na takie zapierajce dech propozycje: Agencja nie jest zainteresowana
niezamwionymi przez nas zleceniami i nie moe autoryzowa adnych dziaa
podejmowanych w jej imieniu. Jestem wic zmuszony odrzuci przedstawion ofert.
Propozycj zatrudnienia prywatnych grup uderzeniowych McPherson zby jako naruszajc
ustaw o neutralnoci, ktra zabrania obywatelom organizowania wasnych si militarnych
poza granicami kraju.
O ile oferta faktycznie wygldaa na mocno przesadzon, prawda jest taka, e Ballarin
zapewne trafia na nieodpowiedni moment. Jeszcze rok wczeniej CIA pacia Erikowi
Princeowi i Enriqueowi Pradzie za ich prac przy programie przewidujcym jak najszybsz
eliminacj osb zaangaowanych w dziaania terrorystyczne, ktry miaa realizowa firma
Blackwater. Jednak w poowie 2006 roku Agencja zdecydowaa o zamkniciu programu
z tych samych powodw, ktre McPherson wymieni w licie - wtpliwoci prawnych
dotyczcych legalnoci zatrudniania prywatnych firm w celu planowania zamachw
na terrorystw. CIA nie miaa wic zamiaru rozmyla nad podobn ofert, w dodatku
pochodzc od tajemniczej kobiety bez adnego dowiadczenia w prowadzeniu tajnych
operacji.
Po odrzuceniu jej propozycji przez CIA Ballarin zwrcia si do wojska. Wiosn 2008
roku wraz z Perrym Davisem pojawia si w nieoznakowanym budynku naprzeciwko siedziby
Pentagonu, gdzie odbywao si spotkanie zwoane przez Biuro Wsparcia Technicznego Walki
z Terroryzmem (CTTSO). Bya to stosunkowo niewielka komrka dysponujca skromnym
budetem przeznaczonym gwnie na tajne programy antyterrorystyczne. Kontakt Ballarin
w Pentagonie pomg jej umwi si na rozmow z ludmi z CTTSO. Niewielu jednak
wiedziao, co myle o gustownie ubranej kobiecie z torebk od Gucciego przewieszon przez
jedno rami i kolejn od Louisa Vuittona przez drugie. Przedstawia si bezceremonialnie
jako szefowa firmy BlackStar. - Zaatwi Somali - powiedziaa.
Ballarin i Davis opracowali wstpny plan pomocy humanitarnej, ktry byby
przykrywk dla prawdziwej operacji szpiegowskiej. Palety z ywnoci miay by

transportowane drog morsk do somalijskiego portu, zaadowywane na ciarwki

i wiezione do odpowiednich placwek, ktre ekipa Ballarin miaa zaoy na terenie caego
kraju. Zgodnie z planem Somalijczycy, ktrzy zgosz si po jedzenie, musieli poda swoje
imi oraz inne koniecznie dane, a w zamian dostawali karty identyfikacyjne. Informacje
zbierane w placwkach Ballarin przekazywaaby wojskowym, ktrzy wprowadzaliby je
do swoich baz danych. Mogyby by potem wykorzystane do analizy skomplikowanej
somalijskiej struktury plemiennej oraz, by moe, do namierzenia przywdcw Asz-Szabab.
Ballarin zapewnia, e du cz kosztw ywnoci pokryje z wasnej kieszeni, lecz
oczekiwaa od Pentagonu bogosawiestwa oraz dofinansowania. Razem z Davisem nie
poinformowaa wojskowych o szczegach planowanych dziaa, ale i tak udao jej si
przepchn swoj ofert. Niedugo potem Pentagon obieca BlackStar sto dziewidziesit
dwa tysice dolarw, zobowizujc si do przekazania wikszej kwoty, jeli program
przyniesie

spodziewane

rezultaty.

Po raz

pierwszy

Michelle

Ballarin

otrzymaa

od amerykaskiego rzdu imprimatur na tajn operacj w Afryce.

Michelle Ballarin utorowaa sobie drog do operacji wywiadowczych w Somalii
dziki szczliwemu zbiegowi paru czynnikw. Pierwszym, najbardziej oczywistym, by brak
konkretnych

informacji

na temat

sytuacji

w Somalii,

ktra,

czego

obawiano

si

w Waszyngtonie, moe si przeistoczy w pastwo wspierajce terroryzm na ksztat

Afganistanu sprzed 11 wrzenia. CIA bya pochonita atakami z uyciem dronw
i wspieraniem dziaa militarnych w Iraku i Afganistanie, nie miaa wic zbyt wielu rodkw,
ktre moga wykorzysta w Afryce. Poza tym Agencja nadal bolenie odczuwaa skutki
katastrofalnej kampanii przeciwko tamtejszym watakom z 2006 roku. Mao komu w Langley
spieszno byo do powrotu w somalijskie boto. Nie miano te pewnoci, czy wznowienie
dziaa w tym kraju w ogle si opaca - w trakcie ostatniego wywiadu udzielonego
reporterom pod koniec urzdowania administracji Busha dyrektor CIA Michael Hayden
nazywa czonkw Asz-Szabab band idiotw.
Mniej wicej w tym samym czasie Pentagon planowa jednak intensyfikacj tajnych
dziaa w Afryce - poczynajc od Somalii, przez kraje arabskie na pnocy, a do pastw
na zachodzie kontynentu - przede wszystkim w Nigerii. Utworzenie jesieni 2008 roku
Afrykaskiego Dowdztwa Stanw Zjednoczonych, pierwszej militarnej komrki Pentagonu
zajmujcej si wycznie operacjami w Afryce, byo kolejnym sygnaem zainteresowania
Amerykanw drugim pod wzgldem wielkoci i populacji kontynentem. Skoczya si epoka
jego ignorowania. Pentagon mia do dyspozycji Dowdztwa lnicy nowoci budynek
w niemieckim Stuttgarcie, lecz nie dysponowa subami wywiadowczymi, ktre mogyby

wesprze planowane operacje.

Armia nie miaa te pojcia, jakie osoby i frakcje naley wspiera. Zaledwie kilka
miesicy po przejciu urzdu przez prezydenta Obam nowa administracja ogosia decyzj
o przekazaniu czterdziestu ton broni i amunicji Tymczasowemu Rzdowi Federalnemu. Mia
wsparcie ONZ, cho sami Somalijczycy uwaali go za mao znaczcy i skorumpowany.
Do 2009 roku zdoa on obj kontrol nad zaledwie kilkoma milami kwadratowymi
w samym Mogadiszu, wic ludzie Obamy obawiali si, e ofensywa Asz-Szabab moe
przegoni wadze ze stolicy. Embargo naoone na transporty broni do Somalii zmuszao
administracj do zdobycia odpowiedniego pozwolenia od ONZ. Pierwszy transport broni
przyby w czerwcu 2009 roku, lecz wojska somalijskiego rzdu nie nacieszyy si ni dugo zostaa bowiem sprzedana na rozmaitych bazarach w Mogadiszu. W ten sposb Asz-Szabab
mia do dyspozycji wie dostaw taniej broni. Pod koniec lata mona byo dosta
na bazarze amerykaskie karabiny M16 za jedyne dziewidziesit dolarw, za bardziej
podane AK-47 za tylko pi dolarw wicej.
Kampania w Rogu Afryki nadal bya prowadzona chaotycznie, szczeglnie e Stany
Zjednoczone traktoway j jako wojn zastpcz, prowadzon rkami miejscowych
watakw. Somalia zostaa uznana za zagroenie, ale nie na tyle powane, by usprawiedliwi
amerykask interwencj wojskow. To z kolei otworzyo drzwi osobom takim jak Ballarin,
ktre zaproponoway wypenienie odpowiedniej luki; tak samo postpi niegdy Dewey
Clarridge w przypadku Pakistanu.
Somalia powoli przeistaczaa si w bezpieczn przysta dla rnych tajnych dziaa:
od sekretnych operacji prowadzonych przez rzdy pastw zachodnich do szalonych obaw
na piratw organizowanych przez firmy kontraktowe. De facto dziaania te suyy zajciu jak
najwikszych obszarw dla koncernw naftowych, ktre rozpoczynay odwierty w Afryce
Wschodniej, na nietknitych dotd zoach. Jeden z takich planw przewidywa udzia Erika
Princea, byego szefa niesawnej firmy Blackwater, ktry wyjecha z USA i rozpocz
kolejny rozdzia ycia w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Mwi, e tam bdzie trudno
szakalom - prawnikom oraz osobom prowadzcym dochodzenie z ramienia Kongresu dopa go i pooy ap na jego pienidzach. Poza tajnym projektem, ktry mia pomc
Zjednoczonym Emiratom Arabskim w utworzeniu armii skadajcej si z kolumbijskich
onierzy (arabscy oficjele potrzebowali zbrojnego ramienia, ktre bdzie mogo pooy kres
niepokojom w kraju, a nawet odstraszy Iran od ewentualnego ataku), Prince pracowa te
z najemnikami z Ameryki Poudniowej przy organizacji oddziaw antypirackich w pnocnej
Somalii.

Emiraty obawiay si szczeglnie piratw dziaajcych w Rogu Afryki. Wyapywali

oni statki pynce z albo do Zatoki Perskiej. Tamtejsi oficjele pracowali wic wraz
z Princeem nad opracowaniem nowej strategii walki z piractwem - zamiast gania
za bandytami na otwartym morzu, nowe oddziay miay robi naloty na kryjwki
kryminalistw na ldzie.
Prince nie dba o kontrowersje, ktre wzbudza, wic nie dziwi jego spotkanie
z poudniowoafrykaskim Saracen International, prywatn firm ochroniarsk prowadzon
przez Lafrasa Luitingha, byego oficera z dziaajcego w erze apartheidu Biura Wsppracy
Obywatelskiej (CCB). Organizacja ta cieszya si z saw z powodu brutalnych zamachw
oraz represji wobec czarnoskrych mieszkacw RPA. Po upadku apartheidu wielu byych
czonkw CCB przekwalifikowao si na najemnikw i walczyo w niezliczonych wojnach
domowych na kontynencie afrykaskim. Luitingh i poudniowoamerykascy najemnicy mogli
przeprowadzi cich operacj polowania na piratw jedynie w tej czci wiata, ktr
zazwyczaj powszechnie ignorowano.
Nie liczc wysikw prywatnych firm, take Poczone Dowdztwo Operacji
Specjalnych (JSOC) zaczo przykada wiksz wag do prowadzonej w Somalii tajnej
wojny przeciwko islamskim radykaom. Tak jak w przypadku Jemenu admira William
McRaven

przedstawi

Biaemu

Domowi

szeroko

zakrojony

plan

stworzenia

wykwalifikowanej grupy uderzeniowej do zada specjalnych, ktra miaaby dziaa na terenie

Somalii. Przy opracowywaniu jej struktury i dziaa skorzystano z modelu wypracowanego
w Iraku przez Navy SEALs: pochwyci i aresztowa podejrzanych, a potem przeprowadzi
odpowiednie przesuchania w celu rozmontowania Asz-Szabab i pooenia kresu dominacji
organizacji terrorystycznej na okrelonych terenach.
Somalia w porwnaniu z Jemenem i Pakistanem bya z jednej strony atwiejszym, ale
z drugiej

trudniejszym

obszarem

do prowadzenia

tajnej

wojny.

Nie

byo

tutaj

scentralizowanego rzdu, z ktrym Amerykanie mogliby wsppracowa, ani lokalnej suby

wywiadowczej, ktra mogaby penetrowa Asz-Szabab. Z drugiej strony Somalia nie
wywoywaa blu gowy koniecznoci kierowania cigych pyta o pozwolenie, zanim Stany
Zjednoczone przeprowadz jakkolwiek akcj. Nie byo tam adnego prezydenta Salaha czy
Muszarrafa, ktrego trzeba byo baga lub przekupywa; adnych utrzymywanych
w tajemnicy przeleww w zamian za prawo do wprowadzenia wojsk na dane terytorium.
Somalia bya, jak powiedzia jeden ze starszych stopniem oficerw zaangaowanych
w planowanie operacji w Rogu Afryki, stref wolnego ognia.
Tak jak w przypadku Jemenu administracja Obamy bya jednak niechtna kolejnej

kampanii. Nad dyskusjami na temat interwencji w Somalii nadal wisiao widmo bitwy
w Mogadiszu. Biay Dom odrzuci wic ambitne propozycje admiraa McRavena, upierajc
si, e kada operacja wojskowa musi by osobicie zaakceptowana przez prezydenta[21].
Prawnicy Obamy debatowali nawet, czy Asz-Szabab, ktra przecie nie dopucia si adnych
aktw terroru wobec USA, moe by celem misji. Czy organizacja bya zagroeniem dla
Ameryki, czy raczej dla miejscowych si porzdkowych i powinno si j zignorowa?
Niektrzy ludzie Obamy nie traktowali ugrupowania powanie. Nawet kiedy
Asz-Szabab prbowaa wprowadzi w Mogadiszu prawo szariatu, czsto dziaania te
wyglday na bardziej mieszne ni grone. Przywdcy Asz-Szabab organizowali na przykad
specyficzne talent show w stylu Idola czy teleturnieje dla dzieci od dziesiciu do siedemnastu
lat, gdzie uczestnikom zadawano pytania w stylu: W ktrej wojnie zabito naszego
przywdc Szejka Timajilica?. Pierwsz nagrod by karabin AK-47.
Gdy amerykaski Departament Stanu zaoferowa nagrody pienine za informacje
o miejscu

pobytu

przywdcw

Asz-Szabab,

jeden

z nich

poinformowa

tysice

zgromadzonych na pitkowych modach Somalijczykw, e grupa bdzie sowicie pacia

za kady cynk dotyczcy kryjwek amerykaskich oficjeli. Osoba, ktra pomogaby
doprowadzi Asz-Szabab do tego idioty Obamy, miaa otrzyma w zamian dziesi
wielbdw, za dziesi kurczakw i dziesi kogutw powdrowaoby do tego, kto bdzie
dysponowa wiarygodn informacj o ukrywajcej si staruszce Hillary Clinton.
Poniewa nie byo zbyt wielu moliwoci chwytania podejrzanych o terroryzm i nikt
nie spieszy si z rozpoczciem kolejnej operacji ldowej w Somalii, zabijanie potencjalnych
bandytw byo znacznie bardziej kuszc opcj. JSOC we wrzeniu 2009 roku odebrao
informacj o dokadnym miejscu pobytu Saleha Alego Saleha Nabhana, kenijskiego czonka
wschodnioafrykaskiej komrki Al-Kaidy, ktra w 1998 roku zorganizowaa ataki
na amerykaskie ambasady. Teraz by on cznikiem pomidzy organizacj ben Ladena
a Asz-Szabab. Po miesicach wdrwek od miasta do miasta Nabhan mia uda si wraz
z konwojem z Mogadiszu do nadmorskiej miejscowoci Barawe.
Podczas wideokonferencji z Biaym Domem, Pentagonem, CIA i kwater gwn
JSOC w Fort Bragg admira McRaven przedstawi kilka wariantw ataku. Najmniej
ryzykowny przewidywa odpalenie pociskw Tomahawk z zacumowanego przy wybrzeu
okrtu lub rakiet z samolotu. Alternatywnie, jak mwi McRaven, oddzia Navy SEALs mg
dogoni helikopterami konwj, zabi Nabhana i pobra prbk jego DNA jako dowd, e nie
yje. Ostatnia opcja bya wariacj na temat planu numer dwa - przewidywaa, e zamiast
zabija Nabhana, Navy SEALs przechwyc go, zapakuj na pokad jednego ze migowcw

i zabior na przesuchanie. Prezydent Obama wybra najmniej ryzykowny wariant: atak

rakietowy na konwj.
Operacja nie posza jednak zgodnie z planem. Podczas ostatnich przygotowa do misji
o kryptonimie Niebiaska rwnowaga popsua si wyrzutnia rakiet zamontowana
w samolocie, ktry zosta wyznaczony do udziau w operacji. Czas ucieka, za Nabhan by
ju w drodze. McRaven zarzdzi wic, e trzeba wdroy plan awaryjny: oczekujcych
na jednym ze statkw zacumowanych u wybrzey Somalii komandosw zaadowano
do migowcw AH-6 i wysano na zachd, w somalijsk przestrze powietrzn. Helikoptery
zaatakoway konwj, zabijajc Nabhana i trzech bojownikw Asz-Szabab.
By to jeden z nielicznych sukcesw odniesionych przez Amerykanw w Somalii. Ale
dla zaangaowanych w planowanie misji osb caa akcja bya bardzo kopotliwa, gdy
prowokowaa niewygodne pytania. Plan A nie wypali, wic Stany Zjednoczone byy
zmuszone podj nadzwyczajne kroki i wykorzysta swoje oddziay w akcji na terenie
jednego z najbardziej nieprzyjaznych krajw wiata. Kiedy ju onierze byli na miejscu,
czemu nie aresztowali Nabhana, tylko go zabili? Jednym z powodw byo z pewnoci
ryzyko, ktre niosa ze sob podobna misja, lecz chodzio nie tylko o to. Preferowano proste
wyeliminowanie celu, bo, jak powiedziaa jedna z osb zaangaowanych w operacj: Nie
pojmalimy Nabhana, bo nie dysponowalimy miejscem, w ktrym moglibymy go osadzi.
Pentagon zatrudni Michele Ballarin i Perryego Davisa wanie po to, by dostarczali
na bieco informacji podobnych do tych, ktre doprowadziy do zabicia Nabhana. Poparcie
wojska dao Ballarin wiksz si przebicia w trakcie czstych wyjazdw do Afryki
Wschodniej. Podczas prywatnych spotka z rnymi somalijskimi ugrupowaniami moga si
chepi swoimi powizaniami z amerykaskim rzdem. Kada taka podr bya dla niej
okazj do zrobienia interesu.

Somalia jawia si jej jako wiatowe epicentrum

midzynarodowego piractwa i Ballarin wyczua, e moe zarobi nieze pienidze jako osoba
poredniczca w negocjacjach z porywaczami.
Kontakt Ballarin z biura Pentagonu, ktry pomg jej w zaatwieniu pierwszego
kontraktu, popycha j do zbudowania odpowiednio bliskich wizi z somalijskimi klanami,
ktre z kolei szczyc si znajomociami z grupami pirackimi. Do dnia, w ktrym na burcie
statku Faina wywieszono przecierado z napisem Amira, Ballarin miaa ju opracowane
wszystko to, co byo jej potrzebne do zostania negocjatork. Publicznie owiadczya,
e kieroway ni tylko i wycznie pobudki humanitarne, lecz kilku swoim pracownikom
powiedziaa, i ma zamiar uszczkn cz okupu dla siebie - szczeglnie e piracka plaga
panoszy si coraz bardziej. Marzyo jej si nadzorowanie wszystkich negocjacji

i wzbogacenie si na tym, mwi Bill Deininger, byy pracownik Ballarin. Podczas jednego
z wywiadw powiedzia, e jej celem byo doprowadzenie do uwolnienia wszystkich
siedemnastu statkw i czterystu pidziesiciu ludzi przetrzymywanych przez piratw[22].
Deininger by tylko jednym z caej rzeszy sfrustrowanych ekspracownikw Ballarin,
ktrzy srodze rozczarowali si szefow i odeszli z firmy, kiedy nie udao jej si dotrzyma
zoonych wczeniej obietnic. Niektrzy emerytowani oficerowie wojska, ktrych zatrudnia,
zainwestowali w interes wasne pienidze i nigdy ich nie odzyskali. Gdy Pentagon przekaza
jej w 2008 roku pienidze przeznaczone na rozruch projektu wywiadowczego, dbaa
o cigo rzdowych zlece, a co za tym idzie - przeleww, i zerwaa kontakt z wieloma
swoimi partnerami biznesowymi.
Udao jej si przy tym zachowa pozory wystawnego ycia, ktre miaa prowadzi
na wirginijskich wzgrzach za waszyngtosk obwodnic. Nadal kokietowaa starszych
amerykaskich oficerw i agentw wywiadu, czsto zapraszajc ich do wielkiej posiadoci
wygldajcej jak sklep z antykami, pooonej na stu dziesiciu akrach ziemi bdcej niegdy
domen koskich stadnin, lecz w ostatnich czasach przyczonej do rozlegych przedmie
stolicy. Tam zabawiaa zgromadzonych w jadalni amerykaskich i afrykaskich oficjeli
pord antycznych waz, obrazw ze scenami myliwskimi i sporej galerii fotografii Ronalda
Reagana i papiea Jana Pawa II. Obwieszona biuteri, czasem trzymajc w rku raniec,
przewodzia spotkaniom, siedzc u szczytu duego zabytkowego stou. Podczas przerw Davis
uzupenia filianki goci sodk mieszank kenijskich czarnych herbat z dodatkiem
kardamonu, godzikw i innych przypraw.
Nadal wyjedaa do Afryki, gdzie nawizywaa kolejne znajomoci w Somalii,
gwnie wrd ugrupowa wyznajcych sufizm. Ukua te termin okrelajcy to, co tam
robia - zapewniaa rozwizania organiczne. Istne panaceum na istniejce od lat kopoty,
ktrymi z rnych przyczyn nie mogy zaj si zagraniczne rzdy lub ktrymi nikt poza
ONZ nie chcia zawraca sobie gowy. Podczas wywiadu udzielonego Gosowi Ameryki
Ballarin mwia jedynie o rozwizaniach pokojowych. Somalijczycy widzieli ju zbyt wiele
konfliktw, zbyt wiele prywatnych armii, byli wiadkami rozlewu krwi i widzieli niejedn
strzelanin, uchylali si przed setk kul - powiedziaa. - Te wszystkie rzeczy zrodziy
pokolenie modych ludzi, ktrzy nie znaj innego ycia. Czy kto, kto dba o t kultur,
pozwoliby, eby ten stan rzeczy si utrzyma? To nie jest krok naprzd. Naprawd.
Jej definicja rozwizania organicznego okazaa si jednak elastyczna. W 2009 roku
Ballarin prbowaa na przykad pomc grupie somalijskich zabjcw w wyeliminowaniu
piciu prominentnych czonkw Asz-Szabab, ktrzy mieli zebra si na spotkaniu

w Mogadiszu. Uznaa potem, e potrzebowali jedynie tumikw.

Ballarin rezydowaa w Djibouti Palace Kempinski, jedynym piciogwiazdkowym
hotelu w tym niewielkim zuboaym kraju. To tam odbya si midzynarodowa konferencja,
ktra miaa wyoni nowych przywdcw anemicznego somalijskiego rzdu tymczasowego w rzeczywistoci byo to po prostu spotkanie gw klanw. W wyniku rozmw, ktre
odbyway si w salach konferencyjnych i przy basenie, Szarif Szejk Ahmed, niegdy stojcy
na czele Zwizku Sdw Islamskich, zosta skazany na banicj.
Ktrej nocy do drzwi Ballarin zapukali nieznajomi Somalijczycy i zabrali j
na spotkanie z jednym z liderw nowego somalijskiego rzdu tymczasowego. Dowiedziaa
si, e jej gospodarz jest w staym kontakcie z wysoko postawionym czonkiem Asz-Szabab,
ktrego interesowao przejcie na stron legalnej wadzy. Informator ten mia poda termin
nadchodzcego spotkania przywdcw organizacji i proponowa - otrzymujc uprzednio
bogosawiestwo Stanw Zjednoczonych - zabicie ich wszystkich.
Lista da nie bya duga - jego ludzie musieli mie zapewniony trening we wadaniu
broni oraz mieli zosta zaopatrzeni w tumiki, eby przeprowadzi operacj tak cicho, jak to
moliwe. Dezerter chcia te zapewnienia, e strona amerykaska udzieli wszelkiej pomocy
finansowej dzieciom i wdowom po zamordowanych przez niego ludziach Asz-Szabab.
Kiedy Ballarin wrcia do USA wraz z Perrym Davisem, skontaktowaa si
z niewielk grup oficerw, ktrych poznaa w Pentagonie. Wspominaa potem, e kiedy
opowiedziaa wojskowym o swoim niedawnym spotkaniu, zareagowali nieoczekiwanym
wybuchem niezadowolenia.
- To manna z niebios! Bierzcie j! - mwia.
Jednak Amerykanie zwlekali. Jeli JSOC miao pobogosawi podobn operacj,
wolao przeprowadzi j samodzielnie. Ballarin uwaaa jednak, e jeli to wanie
Somalijczycy - a nie amerykascy komandosi lub zagraniczni najemnicy - wymorduj
najwyszych rang czonkw Asz-Szabab, bdzie to wyjtkowo bolesny cios dla tej siatki
terrorystycznej. - To jest rozwizanie organiczne - przekonywaa. - Nie wysyajcie tam
SEALs. Zrbmy to po somalijsku.
Kiedy par lat pniej przywoywaa z pamici szczegy planowanej operacji,
opowiadaa tsknie o tym, co mogoby si sta, gdyby doszo do jej realizacji:
- Potrzebowali jedynie tumikw...
Ballarin nie czua si dobrze w roli biernego zbieracza informacji. Chciaa by
sprawc wielkiego sufickiego przebudzenia i zachowa nadzr nad sojuszem rozmaitych grup
w pnocnej i wschodniej Afryce. Wicej: chciaa dowodzi kampani przeciwko

wahhabizmowi. Kiedy bojownicy Asz-Szabab przejli rozgonie radiowe w Mogadiszu,

zabraniajc puszczania muzyki oraz zmuszajc ludzi odpowiedzialnych za ramwk
do emitowania specjalnych wyda programw informacyjnych, gdzie za to robiy dwiki
wystrzaw z broni maszynowej, beczenie kz i gdakanie kur, Ballarin napisaa piosenk,
ktra miaa sta si hymnem ruchu oporu somalijskich sufitw. Napisany po angielsku utwr
zapiewa brazylijski piosenkarz popowy. By to istny bojowy okrzyk. Tytu: Nigdy nie
pokonaj sufitw!
Wzniecie okrzyki... Stawcie opr!
Walczcie o nasz honor i nasz ziemi
Wydrzyjcie j z obcych, dnych wadzy rk
Bracia i siostry, stawcie opr!
Wzniecie okrzyki... Stawcie opr!
Brocie nas przed zbrojnymi kordonami... zakazami z zewntrz
Bracie, chod ze mn...
Bracia i siostry... stawcie opr!
Ballarin wierzya, e wielkie przebudzenie powinno rozpocz si wanie w Somalii,
gdzie zdya ju nawiza kontakt z Ahlu Sunna Waljamaa (ASWJ) - sufick grup
paramilitarn, ktra kontrolowaa spore terytorium w rodkowej Somalii. ASWJ miao
za sob burzliw histori. Podczas wojny domowej w latach dziewidziesitych grupa
zwizaa si z tym samym watak, ktry dowodzi somalijskimi strzelcami podczas walk
z oddziaami rangersw i Delta Force w trakcie bitwy w Mogadiszu. Przed signiciem
Asz-Szabab po wadz ASWJ nie miao zbyt wielkiego wpywu na somalijskie intrygi
klanowe. Kiedy bojownicy tej pierwszej organizacji zaczli zajmowa miasta w poudniowej
i rodkowej czci kraju, wahhabijscy strzelcy niszczyli sufickie groby i meczety, ktre
spotkali na swojej drodze. Powycigane z mogi koci rozrzucali po rozgrzanej ziemi, za
opiekunw poszczeglnych cmentarzy aresztowali lub zakazywali im powrotu do pracy.
Czonkowie Asz-Szabab twierdzili, e wystawne ich zdaniem miejsca pochwku s czystym
bawochwalstwem, ktre jest zakazane przez islam. Szejk Hassan Yaqub Ali, przedstawiciel
Asz-Szabab w portowym miecie Kismaju, powiedzia BBC: - Nie wolno z mogi robi
miejsc kultu.
Bezczeszczenie grobw rozpalio bojow iskr w szeregach zazwyczaj pokojowego
ASWJ. Grupa rozpocza mobilizacj, przeradzajc si w istn przeciwwag dla Asz-Szabab.
Zauwaajc potencja sufickiego powstania, Ballarin zacza zachca przywdcw
poszczeglnych grup do stworzenia strategii, ktra przerwaaby triumfalny marsz

Asz-Szabab. Razem z Perrym Davisem rozmawiaa z sufickimi szejkami i przywdcami

ASWJ. Zachowywali si jak dwuosobowy sztab. Ballarin i Davis chwalili si Amerykanom,
e ASWJ byo niczym ich prywatny oddzia. Ju nawet poinstruowali tamtejszych onierzy,
jak przechowywa amunicj i odzyskiwa bro z pola bitwy.
Po paru miesicach bezowocnych dziaa oddziaom ASWJ udao si wkroczy do El
Buur, twierdzy Asz-Szabab w rodkowej Somalii. Ballarin rozpromienia si, kiedy wspomina
wiadomo otrzyman w rodku nocy od przywdcw ASWJ.
Ale kiedy siedzc przed telewizorem w swojej posiadoci w Wirginii, ogldaa
na kanale Fox News transmisj z walk, ktre rozgorzay w Afryce Pnocnej, Michele
Ballarin nie widziaa adnych oznak arabskiej odwily. To nie bya dla niej arabska wiosna,
ale pocztek koszmaru - oto radykaowie torowali sobie drog przez pnocn Afryk
do zachodniego wybrzea. Do tej pory miaa autorytarne rzdy Egiptu czy Libii za way
obronne zdolne osoni reszt kontynentu przez ekspansj wahhabizmu. Jednak fortyfikacje
wydaway si krusze. Bya pewna, e bogaci patroni z Arabii Saudyjskiej zadbaj teraz,
by bojownicy mieli za co wybudowa szkoy i meczety. Za Stany Zjednoczone strac
kolejnych sojusznikw w walce z radykalnym islamem. Dla niej Muammar Kaddafi moe
i by bezwzgldnym otrem oraz wrogiem jej bohatera Ronalda Reagana. Lecz jednoczenie
libijski dyktator w kluczowej dla najbliszej przyszoci batalii dobra ze zem okaza si
sojusznikiem.
Rewolta rozprzestrzeniaa si po Afryce Pnocnej jak pustynna burza. Dziesitki lat
autorytarnych rzdw odchodziy w zapomnienie. Ale caa sytuacja dowioda te niezdarnoci
CIA. Oficjele z Biaego Domu przekonali si bowiem, e wydawane co roku przez Stany
Zjednoczone na potrzeby Agencji miliardy dolarw szy w boto. Przecie Agencja miaa
zbiera

informacje

na temat

nadchodzcych

kluczowych

wydarze

politycznych

w newralgicznych obszarach wiata. A jeli chodzi o arabsk wiosn, amerykascy agenci

byli zupenie nie w temacie.
- CIA nie wiedziaa nic o tym, co dzieje si w Tunezji. Nie wiedziaa nic o Egipcie.
O Libii te nie miaa pojcia - powiedzia jeden z wyszych rang urzdnikw administracji
Obamy. Dlatego te w cigu kilku tygodni po wybuchu rewolt w krajach arabskich setki
analitykw z CIA i innych amerykaskich agencji szpiegowskich zostao przydzielonych
do zbierania istotnych informacji na temat przyczyn, przebiegu i moliwych skutkw caego
zamieszania. Mieli sporo do nadrobienia.
Bya to pierwsza tak szeroko zakrojona rebelia w erze mediw spoecznociowych,
wic rewolucja rozgorzaa rwnoczenie na Twitterze i Facebooku. Langley nigdy wczeniej

nie widziao czego podobnego, a dawne wydarzenia - jak upadek komunizmu - nie
przygotoway CIA na obecn sytuacj. Szefowie Agencji prbowali wskazywa Biaemu
Domowi i Departamentowi Stanu, ktry z satrapw skapituluje jako pierwszy. Ale nie byo to
atwe. Na jednym ze spotka na wysokim szczeblu dyrektor Leon Panetta naciska na swoich
ludzi, eby zebrali informacje, przede wszystkim te z portali spoecznociowych, do kupy. Czy kto jest w stanie przenie to wszystko w jedno miejsce? - pyta skoowany sposobem
dziaania nowego, facebookowego pokolenia.
Problem siga jednak gbiej i CIA miaa wkrtce przekona si, jak bolesny mg
by dla Agencji peny zwrot w stron walki z terroryzmem. Organizacja powstaa, gdy
zaoono, e prezydenci i ludzie odpowiedzialni za stanowienie prawa potrzebuj aktualnych
informacji o biecych wydarzeniach ksztatujcych sytuacj polityczn na wiecie. Jednak
prezydenci George W. Bush i Barack Obama uznali, e to apanie i zabijanie terrorystw
powinno by priorytetem Agencji. CIA nie dysponowaa ani wystarczajc liczb szpiegw,
ktrzy faktycznie zajmowali si szpiegowaniem, ani oficerw prowadzcych na terytorium
krajw takich jak Egipt czy Tunezja, ktrych zadaniem byoby zbieranie danych na temat
fermentu panujcego na ulicach czy niepokojach przywdcw obcych pastw, drcych
o swoj pozycj.
CIA sprzymierzya si z bezwzgldnymi subami wywiadowczymi ze rodkowego
Wschodu i Afryki Pnocnej, wchodzc w komityw z ludmi pokroju Hosniego Mubaraka
i Muammara Kaddafiego, co pomogo Agencji przygotowa si do wojny z terrorem.
Szefowie CIA mwili sobie po imieniu z Muss Kuss, ktry sta na czele brutalnych sub
szpiegowskich Kaddafiego, za agenci amerykascy i libijscy wsplnie wyapywali ludzi
podejrzanych o zwizki z Al-Kaid, dokonywali aresztowa i umieszczali ich w cieszcym
si z saw libijskim wizieniu Abu Salim. Po upadku Kaddafiego rebelianci spldrowali
siedzib libijskich sub wywiadowczych. Znalezione tam dokumenty ujawniy bliskie
zwizki tamtejszych szpiegw z amerykaskimi subami. By wrd nich nawet list
do Mussy Kussy od Portera Gossa - byy dyrektor CIA dzikowa libijskiemu szpiegowi
za boonarodzeniowy prezent w postaci wieych pomaraczy.
I na tym wanie polega problem - libijscy i egipscy agenci w kontaktach
z amerykaskimi subami zawsze zachowywali pen dyskrecj, jeli chodzi o aktualn
kondycj ich wasnych rzdw, a do tego nie spuszczali z oczu dysydentw. To utrudniao
agentom CIA spotkania z przedstawicielami opozycji w miastach takich jak Kair, a wic
i dostp do prawdziwej wiedzy na temat sytuacji w krajach Afryki Pnocnej. Mike Hayden,
byy dyrektor CIA, przyzna pniej, e decyzja Agencji o podjciu wsppracy z reimami

wiata arabskiego wykolawia jej zdolno do gromadzenia danych spoeczno-politycznych

w tych krajach. - Znacznie wicej wiedzielibymy o Bractwie Muzumaskim w Egipcie,
gdyby udao nam si odizolowa szefa tamtejszego wywiadu Omara Sulejmana - powiedzia
Hayden. - Ale wtedy nie bylibymy ju dla niego partnerem w walce z terroryzmem.
Przywdcy z caego wiata patrzyli z satysfakcj na kres skostniaych dyktatur. Ale
wiecznie niewyspanych, czsto neurotycznych oficerw z Centrum Antyterrorystycznego
wydarzenia z pierwszej poowy 2011 roku nie napaway optymizmem. Nie chodzio tylko
o to, e byli wiadkami, jak ich sojusznicy s bezceremonialnie odsuwani od wadzy.
Wikszy niepokj wzbudza fakt, e islamskie ugrupowania - ktre przez dziesitki lat byy
trzymane pod butem tego czy innego dyktatora (egipskie Bractwo Muzumaskie czy bardziej
radykalne organizacje libijskie, ktre CIA i miejscowy wywiad prboway spenetrowa) rosy w si. Zamieszanie panujce w wiecie arabskim, jak obawiao si Centrum
Antyterrorystyczne, mogo wyla fundamenty pod odrodzenie si Al-Kaidy i jej
poplecznikw.
Taki by zreszt, dodajcy otuchy jego ludziom, plan przywdcy Al-Kaidy, ktry
zaszy si na najwyszym pitrze posiadoci w pakistaskim Abbottabadzie. W ostatnich
tygodniach ycia z pasj pisa do swoich wsppracownikw kolejne listy. Bia z nich wiara,
e pocztek 2011 roku i arabska wiosna przynios upragniony rezultat - zici si wizja, ktra
przywiecaa zaoeniu Al-Kaidy. Sprawy potoczyy si jednak inaczej, ni zakada - rzdy
w Egipcie i Tunezji nie zostay obalone przez czonkw Al-Kaidy lub zwolennikw
muzumaskiego kalifatu, lecz rkoma modych ludzi, ktrzy rozniecali rewolucj,
korzystajc z nowych mediw.
Ale ben Laden i tak w tym chaosie widzia nadziej i wierzy w realizacj swoich
wizji. Pisa radonie do jednego z zaufanych ludzi o Hillary Clinton, ktra wyrazia swoje
obawy dotyczce tego, e region wpadnie w rce uzbrojonych islamistw. Jego zdaniem
wiat musia uzna, e pasmo powsta zbrojnych to wielkie i doniose wydarzenie, ktre
najprawdopodobniej obdarzy wikszo wyznawcw Allaha jego ask.

To Amerykanie!
To Blackwater!
To kolejny Raymond Davis!
Hafiz Muhammad Sajjed
Amerykaski szpieg Raymond Davis spdzi wiele tygodni w ciemnej celi wizienia
na przedmieciach Lahore. Cieszyo si ono nie najlepsz reputacj: osadzeni umierali tam
czsto w niewyjanionych okolicznociach. Odseparowany od pozostaych winiw,
przetrzymywany by w tej czci rozpadajcego si kompleksu, gdzie stranikom nie wolno
byo nosi broni. Tyle zdoali wymusi na Pakistaczykach amerykascy oficjele. Miejscowy
konsulat Stanw Zjednoczonych wynegocjowa jeszcze jedno ustpstwo - jedzenie dla Davisa
podawane byo najpierw psom. Chodzio o pewno, e nie zostaa do niego dodana trucizna.
Dla wielu starszych rang pakistaskich oficerw wywiadu czowiek siedzcy
w wiziennej celi wydawa si pierwszym solidnym dowodem na to, e CIA zbudowaa
w Pakistanie ma armi do zada specjalnych, grupk nieunikajcych pocigania za spust
kowbojw. Z kolei z punktu widzenia CIA afera z Davisem bya dowodem na to, e Agencja
scedowaa niektre naprawd delikatne zadania na ludzi, ktrzy czsto nie posiadali
odpowiedniego dowiadczenia ani predyspozycji do pracy w ogarnitym wojn wiecie
islamskim.
Raymond Allen Davis, trzecie dziecko murarza i kucharki, dorasta w niewielkim
drewnianym domu w szeciotysicznym grniczym miasteczku Big Stone Gap w stanie
Wirginia - nazwa mieciny pochodzia od przeczy w pobliskich grach przecitych przez
rzek Powell.
Niemiay i wycofany Davis by niespotykanie silny i w miejscowej szkole redniej
szybko sta si gwiazd futbolu i zapasw. Po uzyskaniu dyplomu w 1993 roku wstpi
do piechoty i wyjecha do Macedonii jako czonek kontyngentu pokojowego ONZ. Kiedy
min picioletni okres suby, zacign si ponownie, tym razem do 3. Grupy do Zada
Specjalnych, czyli zielonych beretw, z siedzib w Fort Bragg. Odszed z armii w 2003 roku
i, jak setki emerytowanych Navy SEALs i zielonych beretw, znalaz zatrudnienie w firmie
Blackwater Erika Princea. Wkrtce potem, na podstawie kontraktu z CIA, trafi do Iraku.
Niewiele wiadomo o jego pracy dla Blackwater. W 2006 roku odszed i wraz z on
zaoy w Las Vegas wasn firm zajmujc si usugami ochroniarskimi. Niedugo potem
zosta zatrudniony przez CIA jako prywatny pracownik kontraktowy, co Agencja -

ze wzgldu na kolor dokumentu identyfikacyjnego, ktry zatrudnieni musz okaza przed

wejciem do budynku CIA w Langley - okrela mianem Zielonej odznaki.
Tak jak i Davis wielu wsppracownikw zewntrznych zostao zatrudnionych,
by zasili szeregi jednostki reagowania globalnego - grupy ochroniarzy, ktrych wysyano
za granic wraz z oficerami prowadzcymi. Ich zadaniem byo dbanie o bezpieczestwo
szpiegw, ocena poziomu zagroenia na niepewnych obszarach, a nawet nawizywanie
kontaktu z informatorami, by upewni si, e agenci nie wpadn w zasadzk. To wanie
oficerowie CIA zatrudnieni w ochronie wdadz si rok pniej w strzelanin na dachu bazy
Agencji w libijskim Bengazi. Konflikty w Iraku i Afganistanie tak mocno nadweryy kadr
CIA, e musiaa ona paci wygrowane stawki prywatnym firmom ochroniarskim. Kiedy
Davis w 2008 roku po raz pierwszy zosta wysany do Pakistanu, pracowa w bazie
w Peszawarze i zarabia dwiecie tysicy dolarw rocznie. Plus dodatkowe wiadczenia oraz
zwrot kosztw.
Po kilku tygodniach od aresztowania, w poowie lutego 2011 roku, nic nie
wskazywao na to, e Davis w najbliszym czasie wyjdzie z wizienia. Sprawa morderstwa
podsycia nastroje antyamerykaskie w Pakistanie i wstpniaki w gazetach nawoyway rzd
do nieulegania naciskom Waszyngtonu. dano dla niego wyroku mierci. Dowody
wskazyway na to, e ludzie, ktrych zastrzeli, tego samego dnia dopucili si jedynie kilku
drobnych kradziey. Spraw komplikowa jeszcze trzeci mczyzna zabity przez
nieoznakowany amerykaski samochd, ktry uciek z miejsca zdarzenia.
Sytuacj, w ktrej znalaz si Davis, pogarsza fakt, e by przetrzymywany w Lahore,
gdzie lokaln scen polityczn trzsa rodzina Nawaza Szarifa. Byy premier nie kry planw
ponownego objcia wadzy w kraju, co czynio z niego gwnego przeciwnika prezydenta
Asifa Alego Zardariego i jego politycznego zaplecza dziaajcego w lecym mniej wicej
trzysta kilometrw dalej Islamabadzie. Gdy amerykaska ambasada rozpocza naciski
na rzd w sprawie Davisa, dyplomaci szybko zdali sobie spraw, e Zardari nie ma zbyt
wielkiego wpywu na policjantw i sdziw z miasta, ktrym rzdzi jego zacieky rywal.
Jednak najbardziej istotnym czynnikiem, niepozostawiajcym wtpliwoci, e Davis
dugo bdzie gni w wizieniu, byo potwierdzenie przez administracj Obamy podejrze,
ktre Pakistan mia od dawna - niezwyka celno oddanych przez Raymonda Davisa
strzaw jasno wskazywaa, e nie jest on zwyczajnym gryzipirkiem. Davis dotkn wic
odsonitego nerwu w i tak ju nadwraliwym zwizku CIA i ISI.
Od dnia, kiedy pakistaska bojwka Laszkar-e Taiba (Armia Pobonych) wysaa
grupy zamachowcw do luksusowych hoteli w indyjskim Bombaju (w wyniku ataku

z listopada 2008 roku zgino lub odnioso rany ponad piset osb, za akcja trwaa cztery
doby), analitycy CIA ostrzegali, e ugrupowanie zamierza zorganizowa inne spektakularne
operacje, by zaznaczy swoj obecno. I e najprawdopodobniej Armia Pobonych nie
ograniczy si do Azji Poudniowej, ale zaatakuje stolice europejskie bd jedno
z amerykaskich miast. Sprowokowao to CIA do przydzielenia znacznej czci swojej
stopniowo powikszajcej si kadry w Pakistanie do zbierania informacji na temat dziaa
planowanych przez Laszkar. Decyzja ta wywoaa konflikt pomidzy Agencj a ISI. Chodzio
bowiem ju nie tylko o zachodnich agentw wszcych na terytoriach plemiennych
w poszukiwaniu ludzi Al-Kaidy, ale o CIA dziaajce w pakistaskich miastach w celu
rozbicia grupy uznawanej przez ISI za uyteczn si w zastpczej wojnie z Indiami.
Laszkar powstaa w latach osiemdziesitych jako sojusz rnych ugrupowa, ktre
podczas wojny ze Zwizkiem Radzieckim w Afganistanie wspiera pakistaski wywiad.
Grupa niemal natychmiast skoncentrowaa swoj uwag na Indiach i pakistaski prezydent
Muhammad Zia ul-Hak zacz wysya nalecych do Laszkar bojownikw do Kaszmiru jako
przeciwwag dla tamtejszych grup walczcych o niepodlego. Prezydent obawia si, e ich
dziaania mog doprowadzi do wydzielenia osobnego pastwa w spornym regionie grskim,
do ktrego prawa rociy sobie i Indie, i Pakistan.
ISI wspierao Laszkar jako porczne narzdzie w walce z Indiami, cho fakt, e jej
przywdcy dziaali otwarcie, na widoku, byo jawnym zamaniem zakazu wydanego w 2002
roku przez prezydenta Muszarrafa. Rozwiza on bowiem Laszkar po ataku na budynek
indyjskiego parlamentu w New Delhi.
Kwatera gwna organizacji miecia si w Muridke na przedmieciach Lahore, przy
synnej Grand Trunk Road, gdzie znajdoway si te radykalna medresa, bazar, szpital,
a nawet gospodarstwo rybne. Kompleks ten zosta zbudowany za pienidze otrzymane
od zamonych darczycw z Arabii Saudyjskiej i innych krajw Zatoki Perskiej. Laszkar
organizowaa rwnie kampanie zbierania funduszy na rzecz ubogich. Pomoc socjaln
wiadczya poprzez zaprzyjanion organizacj Damat-ud-Dawa (Partia Prawdy).
Na charyzmatycznego przywdc grupy Hafiza Muhammada Sajjeda naoono areszt
domowy,

lecz

w 2009

roku

Sd

Najwyszy

w Lahore

oddali

cice

na pidziesiciodziewicioletnim mczynie oskarenia o terroryzm. Puszczono go wolno.

Sajjed, krpy, z nieokieznan brod, w kady pitek w otoczeniu ochroniarzy wygasza
kazania skierowane do swoich poplecznikw. Skupiay si one na krytyce imperialistycznych
zapdw Stanw Zjednoczonych, Indii i Izraela. Nawet po wyznaczeniu przez Amerykanw
nagrody za gow Sajjeda (dziesi milionw dolarw) kontynuowa on publiczne wystpy,

umacniajc wizerunek pakistaskiego Robin Hooda.

Gdy Raymond Davis pod koniec 2010 roku trafi do kryjwki CIA w Lahore,
wikszo agentw bya zaangaowana w gromadzenie informacji na temat Laszkar. Spora
cz szpiegw przenikna do kraju pod przykrywk, eby unikn kontroli ze strony ISI,
wic pakistaski wywiad mg jedynie zgadywa, co planuj Amerykanie.
eby przemyci do Pakistanu swoich ludzi, CIA wykorzystywaa pakistaskie
przepisy rzdzce przyznawaniem wiz obywatelom amerykaskim. Wszystkie aplikacje
ldoway na biurku Husajna Hakkaniego, proamerykaskiego ambasadora Pakistanu
w Waszyngtonie. Hakkani, byy polityk i wykadowca na Uniwersytecie Bostoskim,
otrzyma z Islamabadu list, w ktrym nakazywano mu wyrozumiao w przyznawaniu wiz,
gdy wielu Amerykanw przylatywao do Pakistanu - przynajmniej oficjalnie - eby
zaatwia wart miliony dolarw pomoc dla tego kraju. Do czasu rozrby w Lahore
na pocztku 2011 roku w Pakistanie dziaao tak wielu Amerykanw - zarwno pod
prawdziwymi imionami, jak i pod przykrywk - e nawet ich wasna ambasada nie bya
w stanie prowadzi rzetelnej dokumentacji na temat ich tosamoci i miejsca pobytu.
Amerykaska ambasada w Islamabadzie przypominaa fortec wewntrz fortecy skadaa si z kilku budynkw otoczonych murem z drutem kolczastym i zainstalowanymi
na nim kamerami. Wok nich cigno si jeszcze jedno murowane ogrodzenie, wewntrz
ktrego rozcigaa si enklawa dyplomatyczna. Jeli chowanie si za betonem i stal
wydawao si przesad, do tego mao poprawn politycznie, to Amerykanie mieli powany
powd - poprzednia ambasada zostaa doszcztnie spalona w 1979 roku przez protestujcych
studentw, ktrzy wciekli si po ogoszeniu sfaszowanego raportu na temat rzekomego
udziau Stanw Zjednoczonych w okupacji Wielkiego Meczetu w Mekce. W rzeczywistoci
do meczetu wkroczyli bowiem radykalni islamici i wzili za zakadnikw pielgrzymw,
ktrzy przybyli na had. Amerykaska ambasada oddzielaa prac dyplomatw od pracy
szpiegw - placwka CIA miecia si w kilku pomieszczeniach biurowych w osobnym
skrzydle budynku. Mona si tam byo dosta jedynie przez drzwi zabezpieczone szyfrowym
zamkiem.
Po aresztowaniu Raymonda Davisa przez policj w Lahore podzia w ambasadzie
zaostrzy si jeszcze bardziej. Zaledwie na dwa dni przed strzelanin CIA wysaa
do Islamabadu nowego szefa placwki - robiono to z zatrwaajc regularnoci, cho bya to
gwna placwka Agencji w Pakistanie. Nowy przylecia z Rosji, gdzie CIA w latach
zimnej wojny wysyaa najsprytniejszych i najlepiej wyszkolonych agentw, za ostatnio
kierowaa tam twardzieli zdolnych wzi si za bary ze Sub Wywiadu Zagranicznego Rosji

(SWR), czyli postsowieckim wcieleniem KGB.

Nowy szef wyznawa starowieckie zasady, by szalenie uparty i nie mia zamiaru
zacienia wizw przyjani z ISI. Jego celem bya rekrutacja pakistaskich agentw
do pracy w CIA pod nosem ISI, rozbudowa systemu obserwacji elektronicznej w biurach
pakistaskiego wywiadu i dzielenie si z tamtejszymi oficerami jedynie strzpkami
informacji. Takie buczuczne podejcie do spraw szpiegowskich od dawna miao w CIA
swoj nazw: zasady moskiewskie. Strategi wyprbowan w Rosji stosowano ostatnio
i w Pakistanie, wic nowy szef czu si jak w domu.
Ostentacyjnie demonstrowana hardo od razu pornia go z amerykaskim
ambasadorem w Islamabadzie Cameronem Munterem. Pochodzcy z Kalifornii dyplomata
z doktoratem

z historii

zdobytym

na Uniwersytecie

Johnsa

Hopkinsa

wspina

si

po szczeblach kariery w biurokratycznych komrkach Departamentu Stanu zorientowanych

na Europ, potem za przyj stanowisko w Iraku, a nastpnie, pod koniec 2010 roku,
w Islamabadzie. Urzd ambasadora w Pakistanie traktowany by przez Departament Stanu
jako jedno z najwaniejszych, ale i najtrudniejszych zada. Ponadto Munter musia dorwna
Anne Patterson, agresywnej dyplomatce, ktra przez trzy lata przed jego przyjazdem
doskonale dogadywaa si wpierw z administracj Busha, a potem Obamy. Zdobya te
szacunek CIA, wspieraa bowiem ataki z uyciem dronw na terytoriach plemiennych.
Munter mia jednak inne spojrzenie na wiele spraw - by sceptyczny odnonie
dugoterminowych korzyci, ktre miaa przynie prowadzona przez CIA wojna
w Pakistanie. Zjawi si w Islamabadzie w okresie, kiedy relacje pomidzy Stanami
Zjednoczonymi a Pakistanem szybko si pogarszay. Munter zastanawia si, czy to
przypadkiem nie coraz szybsze tempo operacji z uyciem dronw podminowywao relacje
z wanym sojusznikiem. Wkrtce przekona si, e jego pogldy na temat programu dronw
nie byy zbyt istotne - jeli chodzio o kwestie dotyczce wojny i pokoju w Pakistanie,
administracja Obamy nie miaa wtpliwoci tylko co do tej jednej sprawy.
Raymond Davis nadal siedzia w celi, wic Munter uzna za stosowne w trybie pilnym
umwi si na spotkanie z szefem ISI generaem Ahmedem Szuda Pasz, eby ubi z nim
interes. Stany Zjednoczone miay przyzna, e Davis pracowa dla CIA, i obieca wypacenie
odpowiedniej rekompensaty dla rodzin ofiar z Lahore - cho fakt ten mia zosta utrzymany
w tajemnicy - a nastpnie zabra ze sob winia i wywie go z kraju, do ktrego mia ju
nigdy nie wrci.
Plan nie doszed jednak do skutku. Davis szpiegowa ugrupowanie blisko zwizane
z ISI i CIA nie chciaa si do tego przyzna. Najwysi rang oficerowie Agencji obawiali si,

e zdanie si na ask pakistaskich sub bdzie dla Davisa niczym wyrok mierci. Mg
zosta zabity w wizieniu, zanim administracja Obamy zdoaaby wywrze odpowiednie
naciski na Islamabad i zoy wniosek o zwolnienie Davisa na podstawie jego statusu
dyplomatycznego oraz chronicego go immunitetu, ktry powinien by wzity pod uwag
nawet w przypadku morderstwa. W dniu, w ktrym aresztowano Davisa, szef placwki CIA
wszed do gabinetu Muntera i owiadczy, e zostaje naoona blokada na kontakty
z Pakistaczykami. Ostrzeg Muntera przed jakimikolwiek ukadami, dodajc, e Pakistan to
wrg.
Strategia ta oznaczaa, e amerykascy oficjele, od najniszych do najwyszych
stanowisk, musieli zarwno w kontaktach prywatnych, jak i publicznie ukrywa informacje
o tym, co Raymond Davis robi w Pakistanie.
15 lutego, ponad dwa tygodnie od strzelaniny, prezydent Obama po raz pierwszy
odnis si do tych wydarze podczas konferencji prasowej. Sprawa bya prosta - prezydent
USA powiedzia, e Davis by naszym dyplomat w Pakistanie i powinien by zwolniony
na podstawie immunitetu. - Nasi dyplomaci przebywajcy za granic - doda prezydent - nie
podlegaj tamtejszemu prawu i nie mog zosta skazani.
Nazwanie Davisa dyplomat niekoniecznie byo kamstwem. W kocu wjecha
do Pakistanu z paszportem dyplomatycznym, ktry w normalnych okolicznociach uchroniby
go przed wizieniem w obcym pastwie. Jednak po strzelaninie w Lahore Pakistaczycy nie
mieli

ochoty

na szczegowe

deliberowanie

nad

wybranymi

punktami

prawa

midzynarodowego. Mieli Davisa za amerykaskiego szpiega, ktry nie zgosi si do ISI

i do ktrego nie chciaa przyzna si CIA. Niedugo po konferencji Obamy genera Pasza,
szef ISI, polecia do Waszyngtonu na spotkanie z Leonem Panett, eby dowiedzie si
czego wicej o sprawie. Praktycznie przekonany, e Davis by pracownikiem CIA,
zasugerowa ciche i szybkie zaatwienie sprawy. Zapyta wic Panett wprost: - Czy Davis
pracuje dla CIA?
- Nie, to nie nasz czowiek - usysza w odpowiedzi.
Panetta doda, e nie jest w stanie nic w tej materii zrobi, za wszystkim zajmuje si
Departament Stanu. Pasza sdzi z kolei, e jest okamywany, i obaj mczyni byli o krok
od gonej sprzeczki. Szef ISI, kiedy wychodzi z budynku CIA, by wcieky. Zdecydowa,
e pozostawi los Raymonda Davisa w rkach pakistaskich sdziw. Powiedzia swoim
ludziom, e Stany Zjednoczone straciy jedyn szans na uwolnienie Davisa, i w ten sposb
zakoczy spraw.
Sytuacja, w ktrej dyrektor CIA nadzoruje ogromn tajn siatk amerykaskich

szpiegw w Pakistanie i kryje si z tym faktem przed szefem ISI, nie informujc o skali
podjtych przez Amerykanw dziaa, pokazywaa jasno, jak bardzo relacje obu sub
zmieniy si od 2002 roku, a wic od czasu, gdy Asad Munir sprzymierzy si z CIA
w Peszawarze, by wsplnie polowa na Osam ben Ladena. Byo nawet gorzej ni w 2006
roku, gdy ISI zezwolio Artowi Kellerowi i innym agentom CIA na korzystanie
z pakistaskich baz wojskowych na terytoriach plemiennych. Kiedy doszo do tego
gwatownego pogorszenia wzajemnych relacji?
Agencjom wywiadowczym nie ukadao si mniej wicej od rozpoczcia wojny
w Afganistanie. Jednak prawdziwy przeom nastpi w lipcu 2008 roku, kiedy oficerowie CIA
w Islamabadzie zoyli wizyt dowdcy pakistaskiej armii, generaowi Aszfakowi
Perwezowi Kajaniemu. Poinformowali go o decyzji prezydenta Busha, ktry podpisa nowe
tajne rozkazy, autoryzujc tym samym strategi prowadzenia wojny z wykorzystaniem
dronw. CIA nie musiaa ju ostrzega Pakistanu z wyprzedzeniem o odpaleniu rakiet
z predatora czy reapera na terytoriach plemiennych. Jak powiedziano Kajaniemu, kampania
CIA w jego kraju bdzie wojn jednostronn.
Decyzja zostaa podjta w Waszyngtonie par miesicy po oywionej debacie
na temat rosncych w si ugrupowa zbrojnych na terytoriach plemiennych. Wewntrzna
ocena sytuacji dokonana przez CIA porwnywaa Pakistan do bezpiecznej przystani dla
Al-Kaidy, jak by Afganistan przed atakami z 11 wrzenia. cile tajny dokument CIA
datowany na 1 maja 2007 roku mwi, e Al-Kaida stanowi zagroenie nie mniejsze ni
w 2001 roku z uwagi na posiadanie baz operacyjnych w Waziristanie Pnocnym, Bajaurze
i innych regionach na terytoriach plemiennych.
Raport ten stanowi przyczynek do trwajcej rok dyskusji na temat problemu
pakistaskiego. Niektrzy eksperci z Departamentu Stanu ostrzegali, e intensyfikacja dziaa
CIA w Pakistanie sprowokuje wzrost nastrojw antyamerykaskich i doprowadzi do sytuacji
kryzysowej. Jednak ludzie z Centrum Antyterrorystycznego optowali za zwikszeniem
zasigu kampanii z uyciem dronw i odseparowanie od niej ISI. Twierdzili, e od zabicia
Neka Muhammada w 2004 roku przeprowadzono w Pakistanie mniej ni dwadziecia pi
atakw z powietrza i tylko w trzech z nich zginli bojownicy znajdujcy si na opracowanej
przez CIA licie wysokowartociowych celw. Pozostae potencjalne ataki zostay
odwoane w ostatniej chwili z powodu opieszaoci Pakistaczykw w wydawaniu pozwole
lub podejrze, e cel dosta cynk i zdoa zbiec. Ludzie z Centrum Antyterrorystycznego,
odpowiedzialni za planowanie atakw, gromadzili informacje, e to agenci ISI z Dyrektoriatu
S ostrzegali powizanych z nim bojownikw. Nie znaleziono jednak pewnych dowodw,

by poprze nimi oskarenie.

Jeszcze par lat wczeniej agenci CIA wymiewali si z pracownikw Centrum
Antyterrorystycznego, nazywajc ich chopaczkami z zabawkami. W roku 2008 rne
komrki wewntrz Agencji byy ju jednomylne co do poszerzenia zakresu kampanii
z wykorzystaniem dronw. Od drugiej poowy 2005 roku CIA udawao si znale
informatorw na terytoriach plemiennych, ktrzy byli w stanie dostarczy precyzyjnych
informacji na temat miejsc pobytu przywdcw Al-Kaidy. Co wicej, General Atomics, firma
z brany zbrojeniowej, przyspieszya produkcj dronw Predator i Reaper, co pozwolio CIA
za pomoc bezzaogowych maszyn prowadzi niemal stay nadzr nad budynkami i obozami
treningowymi prawdopodobnie nalecymi do Al-Kaidy.
Analitycy z Dyrektoriatu Wywiadu ocenili, e rozpoczcie jednostronnych operacji
w Pakistanie nie doprowadzi do upadku wieckiego rzdu i przejcia wadzy przez
islamistw, czego przez wiele lat baa si administracja Busha. Ponadto analitycy uznali,
e cywilny rzd w Islamabadzie, na ktrego czele sta Asif Ali Zardari (wybrany
po ustpieniu z urzdu generaa Muszarrafa), mia na tyle mocn pozycj, e by w stanie
upora si z protestami przeciwko dronom.
Zmiana na najwyszych stanowiskach w Pentagonie te nie pozostaa bez znaczenia
dla zaostrzenia polityki administracji Busha wobec Pakistanu. Donald Rumsfeld, cho cay
czas stara si o poszerzenie swoich kompetencji, by mc angaowa oddziay specjalne
w misje poza strefami wojen, by ostrony jeli chodzi o Pakistan. Uwaa, e prowadzenie
tam zbyt wielu operacji naraz mogoby zwrci opini publiczn przeciwko prezydentowi
Muszarrafowi. Nastpca Rumsfelda Robert Gates wierzy, e Stany Zjednoczone mog
podj wiksze ryzyko. Gates, byy dyrektor CIA, pomaga w tajnych akcjach wymierzonych
w walczcych w Afganistanie Sowietw i potrafi oceni realne korzyci pynce z sojuszu
z Pakistanem. Nie mia zudze co do metod i celw dziaania pakistaskiego wywiadu
i wiedzia, e Islamabad nie wykona zdecydowanych krokw przeciwko bojownikom
kryjcym si na terytoriach plemiennych, bo albo nie chcia tego robi, albo nie by do tego
zdolny.
Podczas pierwszej podry do Afganistanu w roli sekretarza obrony Gates wzi
udzia w tajnej odprawie w pokoju konferencyjnym w bazie lotniczej Bagram. Kontradmira
Robert Harward, zastpca szefa JSOC, mwi o obozowiskach znajdujcych si na terytoriach
plemiennych, w ktrych mieli si ukrywa agenci Al-Kaidy. - No to czemu nie polecicie tam
i si nimi nie zajmiecie? - zapyta Gates.
Kiedy w lipcu 2008 roku dyrektor CIA Michael Hayden zjawi si w Biaym Domu

wraz ze swoim zastpc Stephenem Kappesem, by przedstawi Georgeowi W. Bushowi

i jego gabinetowi plan jednostronnej wojny w pakistaskich grach, nie mieli problemw
z przekonaniem prezydenta do swojej wizji. - Nie bdziemy si z nimi cacka - powiedzia
Bush. - Te sukinsyny zabijaj Amerykanw, a ja mam tego serdecznie do.
Tak zacza si wieloletnia kampania na terenach plemiennych, ktr kontynuowa
prezydent Obama. A skoro stosunki CIA i ISI ulegy przy okazji znacznemu pogorszeniu,
Langley sao do szefw placwki w Islamabadzie wytyczne, by nie powicali zbyt wiele
energii i czasu na zacienianie wizi z pakistaskimi szpiegami, jak robili to ich poprzednicy.
Richard Blee, byy szef jednostki odpowiedzialnej za obaw na ben Ladena i byy dowdca
placwki w Islamabadzie, narzeka, e w CIA rzdzia teraz frakcja pierdol si.
Od 2008 roku Agencja regularnie wymieniaa zahartowanych w bojach szefw
placwek na kolejnych i kady z nich wyjeda z kraju jeszcze bardziej zgorzkniay ni
poprzedni. Okres suby jednego z nich zosta niespodziewanie przerwany, kiedy jego
nazwisko pojawio si w pakistaskiej prasie. CIA podejrzewaa, e za przeciek odpowiada
ISI, ktre odgrywa si za posadzenie generaa Paszy na awie oskaronych podczas
nowojorskiego procesu sdowego wytoczonego przez ofiary atakw w Bombaju z 2008 roku.
Inny szef placwki, John Bennett, ze swojego gabinetu w Nairobi kierowa operacjami
CIA w Somalii, a potem szefowa placwce Agencji w RPA. Jako oficer z pokolenia, ktre
rozpoczo sub ju po sensacjach komisji Churcha, przyby do Pakistanu z podobnymi
obawami co do organizowanych przez CIA zamachw jak wikszo jego kolegw. Jednak
pobyt tam stopniowo weryfikowa jego pogldy. Przekonywa si, e drony byy waciwie
jedynym rozsdnym sposobem na ciganie Al-Kaidy w Pakistanie, szczeglnie e CIA i ISI
nie wymieniay si ju informacjami wywiadowczymi. Chodne stosunki z pakistaskimi
subami przerodziy si w jawn wrogo, gdy Bennett rozkaza swoim ludziom przyjrze si
ISI bliej, podejrzewajc j o sabotowanie amerykaskiej kampanii.
Kiedy w 2010 roku wyjeda z Islamabadu, by otwarcie cyniczny w stosunku do ISI.
Kolegom mwi, e praca w Pakistanie, stojca pod znakiem uerania si z tamtejszymi
subami, to zmarnowane lata, ktrych nikt mi nie zwrci. Nastpca Bennetta, ktry wszy
z jeszcze wikszym zaciciem, wierzc, e ISI uprawia propagand i podega do wrogoci
wobec amerykaskich operacji, musia w trybie natychmiastowym wyjecha z kraju, kiedy
jego tosamo ujawnia pakistaska prasa.
I cho wiele operacji wydawao si zwiastowa now er dobrych relacji CIA i ISI,
zawsze wszystko koczyo si na wzajemnych oskareniach i wytykaniu palcami. Tajna
grupa agentw CIA w styczniu 2010 roku wraz z oddziaem do zada specjalnych z Karaczi

namierzya telefon komrkowy w szemranej dzielnicy w zachodniej czci Baldia Town. CIA
nie prowadzia samodzielnych operacji w wikszych miastach pakistaskich, wic
Amerykanie poinformowali o swoim planie ISI. Pakistaskie oddziay uprzedziy ich ruch
i w asycie policji dokonay niespodziewanego nalotu na wskazany dom.
CIA nie wiedziaa wwczas, e komrka naleaa do muy Abdula Ghaniego
Baradara - drugiego po mulle Mohammadzie Omarze czowieka afgaskich talibw. Dopiero
kiedy ISI go przesuchaa, zdradzia jego tosamo CIA. Nie daa jednak Agencji dostpu
do winia. - Nasze stosunki naprawd si skomplikoway - wspomina jeden z oficerw CIA.
Czy operacja bya ustawiona? Kryy plotki, e Baradar chcia pj na ukad
z Amerykanami i sprbowa namwi talibw na rozpoczcie negocjacji. Czy ISI udao si
zmyli CIA, eby dokona aresztowania i tym samym usun Baradara ze sceny oraz zdusi
nadzieje na pokj? Czy pakistaskie suby zagray CIA na nosie? Odpowiedzi na te pytania
szukano w Langley bezskutecznie jeszcze przez kilka miesicy. Agencja podejrzewaa, e ISI
gra na dwa fronty. Na relacje sub kady si cieniem powizania pakistaskiego wywiadu
z afgaskimi talibami. Mimo to przeprowadzono wsplnie kilka owocnych operacji.
Osiem miesicy przed dniem, w ktrym wiat po raz pierwszy usysza o Raymondzie
Davisie, w czerwcu 2010 roku, obie agencje prowadziy nasuch telefonw komrkowych
nalecych do Arabw podejrzanych o udzielanie logistycznej pomocy przywdcom
Al-Kaidy ukrywajcym si na terytorium Pakistanu. Operacja bya wsplna tylko
do pewnego stopnia. CIA nie poinformowaa bowiem ISI, e jedna z komrek naleaa
do czowieka ukrywajcego si pod pseudonimem Abu Ahmed al-Kuwaiti. Pojmani agenci
Al-Kaidy par lat wczeniej zidentyfikowali go jako osobistego kuriera Osamy ben Ladena.
Odkd amerykaskie suby dowiedziay si o al-Kuwaitim, dotyczce go tropy cigle
prowadziy na manowce. Dopiero w 2007 roku CIA otrzymaa wiarygodny cynk
od zaprzyjanionego wywiadu, e prawdziwe imi poszukiwanego brzmi Ibrahim Sajjed
Ahmed. Nie byo ono co prawda rzadkie w wiecie muzumaskim, lecz nowe informacje
pozwoliy Agencji Bezpieczestwa Narodowego (NSA) na stopniowe namierzenie numeru,
z ktrego korzysta kurier, i przekazanie go CIA.
Latem 2010 roku zadzwonia komrka al-Kuwaitiego. Telefonowa jego przyjaciel
z regionu Zatoki Perskiej. Caa rozmowa zostaa podsuchana przez amerykaskich agentw.
- Brakowao nam ciebie. Gdzie ty by? - pyta dzwonicy.
Odpowiedzi al-Kuwaitiego byy niejasne, ale dajce do mylenia:
- Jestem z powrotem, i to z ludmi, z ktrymi byem wczeniej.
Zakodowana wiadomo wydawaa si znaczca: sugerowaa bowiem, e al-Kuwaiti

ponownie pracowa z Al-Kaid, a moe nawet mia bezporedni kontakt z Osam ben
Ladenem.
Agencja Bezpieczestwa Narodowego namierzya telefon al-Kuwaitiego - odebra
rozmow gdzie w okolicach Peszawaru. Miao to sens przy zaoeniu, e podejrzany
podrowa na terytoria plemienne, gdzie miaa si ukrywa wikszo najwyszych rang
przywdcw Al-Kaidy.
Cz analitykw CIA podejrzewaa jednak, e ben Laden moe przebywa gdzie
indziej, moe nawet w ktrym z pakistaskich miast. Byo to jedynie przeczucie, oparte
w pewnym stopniu na metodzie eliminacji: CIA spdzia cae lata na obserwacji terytoriw
plemiennych i nie natrafia na najmniejszy lad przywdcy Al-Kaidy. Rozpoczcie
poszukiwa w innym miejscu miao wic sens.
Przeczucie

okazao

si

trafne.

Dwa

miesice

po tamtym

telefonie

jeden

z Pakistaczykw pracujcych dla CIA zauway al-Kuwaitiego w Peszawarze. Siedzia

za kierownic biaego suzuki z koem zapasowym zamontowanym na drzwiach baganika.
Informator ledzi go a do wyjazdu z miasta. Jednak al-Kuwaiti nie skrci na zachd,
w dzikie grskie ostpy. Przez prawie dwiecie kilometrw jecha na wschd. Zatrzyma si
w cichym miasteczku na pnoc od Islamabadu, gdzie miecia si prestiowa akademia
wojskowa. Bya to rwnie spokojna przysta dla emerytowanych oficerw, ktrzy spdzali
cae dnie na grze w golfa na jednym z najlepszych pakistaskich pl. Miasteczko nazywao
si Abbottabad. Suzuki zatrzymao si przy kompleksie ogrodzonym wysokim na cztery
metry betonowym murem, nad ktrym growa wielki dom. Na jego najwyszym pitrze
zamiast okien znajdoway si jedynie wskie szparki. Dom nie mia podpitej linii
telefonicznej ani poczenia z internetem. Ktokolwiek w nim mieszka, na wasne yczenie
odci si od wiata zewntrznego.
Przez kolejnych par miesicy Leon Panetta naciska na Centrum Antyterrorystyczne,
proponujc kilka icie egzotycznych planw, dziki ktrym udaoby si ustali tosamo
lokatora. Niektre przywodziy na myl minion epok, jeszcze zanim Agencja dysponowaa
flot predatorw.
Oficerowie Centrum przyszli do biura Panetty z ogromnym teleobiektywem
i zaproponowali umieszczenie go w pobliskich grach. Z kryjwki, ktr CIA zaoya
po cichu nieopodal domu, agenci nie mieli zbyt dobrej widocznoci, wic monta urzdze
optycznych w tym punkcie mija si z celem. Satelity szpiegowskie w cigu kilku tygodni
zrobiy tysice zdj domu, lecz adna z fotografii nie bya w stanie dowie bezspornie,
e ben Laden ukrywa si wanie tam. CIA wytrwale czekaa wic na znak, dziki ktremu

byaby w stanie zakoczy dziesicioletni obaw.

Tak czy inaczej, to by najbardziej obiecujcy lad w sprawie ben Ladena od 2001
roku - a dokadniej od chwili, gdy przywdca Al-Kaidy uciek z kryjwki w afgaskim
kompleksie Tora Bora i przekroczy granic z Pakistanem. Ale sytuacj komplikowa fakt,
e jeden z tajnych wsppracownikw Agencji siedzia w celi w Lahore z zarzutem
podwjnego morderstwa. Pakistaskie partie islamistyczne zorganizoway protesty uliczne
i groziy zamieszkami, jeli Raymond Davis nie zostanie osdzony, skazany i powieszony.
Amerykascy dyplomaci w Lahore regularnie odwiedzali Davisa, lecz administracja Obamy
nadal nie wyjawia pakistaskiemu rzdowi prawdziwej roli, jak odgrywa mczyzna.
Niedugo potem sprawa pochona kolejn ofiar.
Rozpaczajca po jednym z mczyzn zastrzelonych przez Davisa wdowa pokna 6
lutego mierteln dawk trutki na szczury. Zostaa przewieziona do szpitala w Fajsalabadzie,
gdzie lekarze zrobili jej pukanie odka. Szumajla Fahim bya pewna, e Stany Zjednoczone
i Pakistan umwiy si po cichu na wypuszczenie zabjcy jej ma z wizienia, o czym
powiedziaa lekarzom: - Traktuj tego morderc jak gwiazd zatrzyman przez policj
i jestem pewna, e puszcz go wolno pod midzynarodow presj. Ten czowiek zabi mojego
ma i domagam si sprawiedliwoci. Niewane, e jest Amerykaninem. Nie mona
pozwoli, aby uszo mu to na sucho.
Zmara niedugo potem i z miejsca dla wielu pakistaskich ugrupowa staa si
mczennic.
Zamieszanie wok incydentu z udziaem Davisa przybierao na sile, co grozio
koniecznoci zakoczenia przez CIA wikszoci operacji w Pakistanie. Oznaczaoby to
przede wszystkim natychmiastowe fiasko kampanii w Abbottabadzie. Jednak CIA nie zoya
broni. Agencja wysaa do Islamabadu swoich przedstawicieli. Spotkali si z ambasadorem
Munterem i poinstruowali go w sprawie nowo przyjtej strategii - trzeba zmusi
Pakistaczykw do zwolnienia Davisa i zagrozi powanymi konsekwencjami. Jeli bd si
opiera, naley przykrci im rub a do momentu, gdy pjd po rozum do gowy.
Munter sdzi jednak, e plan CIA moe skoczy si katastrof, i wysa wiadomo
do Departamentu Stanu z now propozycj. Po oywionych dyskusjach przedstawicieli
Biaego Domu, Departamentu Stanu i CIA zosta on zaakceptowany. Munter spotka si wic
z generaem Pasz, szefem ISI, i przyzna wprost: Davis pracowa dla CIA. Stany
Zjednoczone musz wywie go z kraju tak szybko, jak to moliwe.
Pasza nie mia zamiaru odpuci tak atwo. By wcieky, e Panetta go okama.
Chcia patrze, jak Amerykanie przebieraj nogami, kiedy Davis gnije w wizieniu, a on -

niespiesznie, w swoim tempie - znajdzie najlepsze wyjcie z sytuacji.

Ponad tydzie pniej Pasza zgosi si do Muntera i przedstawi mu dziwaczny plan.
Rozwizanie oparto na wiekowej pakistaskiej tradycji, ktra pozwalaa na zaatwienie
sprawy poza systemem sdowniczym. Pasza wpad na ten pomys po rozmowach z wieloma
oficjelami, w tym z ambasadorem Hakkanim. Rekompensat za czyny Davisa miay by
krwawe pienidze, czyli diyat - zgodnie z tradycj wypacano je rodzinom zabitych ofiar.
Oczywicie wszystko miao si odby po cichu - CIA przeleje pienidze, a Davis zostanie
zwolniony z wizienia.
ISI przejo kontrol. Pasza rozkaza agentom w Lahore spotka si z rodzinami trzech
zabitych w styczniu mczyzn i wynegocjowa rekompensat. Niektrzy krewni z pocztku
si opierali, lecz negocjatorzy wysani przez ISI nie mogli pozwoli, by pooono t operacj.
Po paru tygodniach zainteresowane strony zgodziy si na czn kwot dwiecie milionw
rupii, czyli okoo 2,34 miliona dolarw, za przebaczenie uwizionemu mordercy.
Jedynie niewielka cz gabinetu Obamy wiedziaa o prowadzonych rozmowach.
Trwaa walka z tykajcym zegarem, ktrego wskazwki odliczay czas do podjcia przez Sd
Najwyszy w Lahore decyzji, czy powinno si uzna immunitet dyplomatyczny Davisa.
W CIA spodziewano si wyroku niekorzystnego dla Stanw Zjednoczonych. Obawiano si
przy tym, e moe zosta ustanowiony niebezpieczny precedens.
Raymond Davis nie mia pojcia o tym, co dziao si wok niego. Kiedy 16 marca
pojawi si w sdzie, spodziewa si, e zostanie tam podana data waciwej rozprawy. Pod
eskort, skutego kajdankami, wprowadzono go do sali i zamknito w niewielkiej metalowej
klatce obok awy sdziowskiej. Na tyach usiad agent ISI, ktry wycign telefon
komrkowy i pisa wiadomoci tekstowe do generaa Paszy, na bieco informujc go
o przebiegu postpowania sdowego. Ten z kolei przekazywa wszystko ambasadorowi
Munterowi. Pasza by jednym z najpotniejszych ludzi w Pakistanie, ale i tak ISI nie miao
kontroli nad nieprzewidywalnymi sdami w Lahore, wic nie mia pewnoci, jak wszystko
ostatecznie si potoczy.
Pierwsza cz przesucha przebiega zgodnie z oczekiwaniami. Sdzia powiedzia,
e jego decyzja odnonie immunitetu dyplomatycznego zapadnie w najbliszych dniach.
Pakistascy reporterzy z zaciciem notowali, e szykuje si mocny cios dla Ameryki, dodajc,
i Davis najwyraniej spdzi w wizieniu jeszcze sporo czasu. Ale nagle sdzia poprosi
dziennikarzy o opuszczenie sali rozpraw; sekretny plan generaa Paszy zosta wcielony
w ycie.
Przez boczne drzwi do sali weszo cznie osiemnastu krewnych ofiar strzelaniny

i sdzia zarzdzi zmian - od tego momentu obradowa bdzie sd szariatu. Kady z nowo
przybyych podchodzi do Davisa - niektrzy mieli w oczach zy lub otwarcie pakali i udziela mu przebaczenia. Pasza wysa do Muntera kolejn wiadomo: sprawa zostaa
zaatwiona. Davis by wolnym czowiekiem. Prawa boskie zatriumfoway nad prawami
ludzkimi.
Podczas rozprawy mwiono tylko w urdu, wic Raymond Davis przez cay ten czas
siedzia bez sowa w stalowej klatce. Zrobio si jeszcze dziwaczniej, kiedy agenci ISI
wyprowadzili go z budynku tylnym wyjciem i wepchnli do czekajcego na ulicy
samochodu, ktry zabra go na lotnisko w Lahore.
Ca operacj zaaranowano tak, by wywie Davisa z kraju jak najszybciej. Jednak
i tak czekajcy na niego przy samolocie amerykascy oficjele - wrd ktrych by take
i Munter - byli niespokojni. W kocu ich czowiek zastrzeli dwch mczyzn, ktrzy mieli
mu grozi. Wic jeli uzna, e wioz go na mier, moe prbowa ucieczki lub nawet
unieszkodliwienia eskortujcych go agentw ISI. I nie pomylili si zbytnio - kiedy samochd
si zatrzyma i Davisa wpakowano do samolotu, ktry mia wywie go z Pakistanu,
wsppracownik CIA by mocno zaskoczony. Wyzna Munterowi, e by niemal pewny,
e jedzie do lasu, gdzie agenci ISI wpakuj mu kul w ty gowy.
Raymond Davis wsiad do samolotu i polecia nad grami na zachd, do Afganistanu,
gdzie zosta przekazany oficerom CIA z Kabulu. Po raz pierwszy od stycznia mg
opowiedzie o wydarzeniach z Lahore i pobycie w wizieniu bez stojcych mu nad gow
pakistaskich szpiegw.
Po powrocie do Stanw Zjednoczonych prbowa uoy sobie ycie, ale koniec
kocw nie potrafi trzyma si z dala od celi. 1 padziernika 2011 roku, zaledwie siedem
miesicy po wylocie z Pakistanu, podjecha do miejsca parkingowego przed piekarni
z bajglami w Highland Ranch w stanie Kolorado, na przedmieciach Denver.
Pech chcia, e to samo miejsce upatrzy sobie Jeff Maes, pidziesiciopicioletni
pastor, ktremu towarzyszyy ona i dwie crki. Kiedy zaparkowa auto, Davis zatrzyma si
za nim i przez otwarte okno zacz wykrzykiwa obelgi. Po chwili wysiad z samochodu.
Krzycza do pastora, e czeka, a wanie to miejsce si zwolni. - Niech pan ochonie i nie
gada gupot - odpar Maes. Davis uderzy go w twarz. Cios powali Maesa na chodnik.
Mczyzna zezna pniej, e kiedy prbowa wsta, Davis znowu zacz go bi. Napastnika
aresztowano za napa trzeciego stopnia i zakcanie porzdku publicznego. Ale kiedy
obraenia Maesa okazay si powaniejsze, ni pocztkowo sdzono, Davis zosta oskarony
o czynn napa. ona pastora powiedziaa pniej, e nigdy w yciu nie widziaa czowieka

tak przepenionego gniewem.

Sprawa Davisa zmotywowaa Langley do wywiezienia kilkunastu kolejnych tajniakw
z Pakistanu w nadziei, e obniy to nieco temperatur stosunkw CIA i ISI. Ambasador
Munter wkrtce po dziwacznej rozprawie sdowej wyda owiadczenie, w ktrym mwi
o wdzicznoci wzgldem rodzin ofiar, ktre wykazay si wyrozumiaoci i hojnoci,
oraz wyrazi al z powodu ogromu cierpienia wywoanego caym zajciem.
Ale tajny ukad rozwcieczy pakistask opini publiczn. Wszystkie wiksze miasta
- cznie z Islamabadem, Karaczi i Lahore - zasypaa lawina protestw. Demonstranci
podpalali barykady z opon i cierali si z policyjnymi oddziaami szturmowymi, wymachujc
tablicami z napisem Jestem Raymond Davis, zabjca z CIA, wic dajcie mi spokj.
Davis zosta postrachem Pakistanu, istnym diabem wcielonym, amerykaskim
zabjc czajcym si w mroku podwiadomoci Pakistaczykw. Sta si przedmiotem
miaych teorii spiskowych, za jego imi pojawiao si regularnie na antyamerykaskich
wiecach. Gdy CIA zredukowaa liczb prowadzonych w Pakistanie operacji, jedna z gazet
jako powd zmniejszenia si czstotliwoci atakw terrorystycznych na terenie kraju podaa
wanie wycofanie si tajnej amerykaskiej armii.
Nastpnego lata, pewnej upalnej nocy, Hafiz Muhammad Sajjed - dowdca Laszkar-e
Taiba i gwny powd, dla ktrego Raymond Davis i jego druyna zostali wysani do Lahore
- sta na platformie samochodu ciarowego zaparkowanego zaledwie kilometr od budynku
pakistaskiego parlamentu. Przemawia do tysicy radujcych si ludzi, cho za jego gow
Amerykanie wyznaczyli dziesi milionw dolarw nagrody. Podj jednak ryzyko
i podburza tum, nawoujc do zakoczenia amerykaskiej niewoli podczas wiecu
majcego by istn kulminacj marszu, ktry wyruszy z Lahore do Islamabadu w ramach
protestu przeciwko ingerencji Stanw Zjednoczonych w wewntrzne sprawy kraju. Noc,
zanim maszerujcy dotarli do stolicy, szeciu pakistaskich onierzy zostao zabitych przez
ludzi jadcych na motocyklach niedaleko miejsca, w ktrym demonstranci spdzili noc,
co wywoao podejrzenia, e za atakiem stoi Sajjed.
On sam nie wzi odpowiedzialnoci za strzelanin. Wedug niego zabjcami byli,
o czym nie omieszka poinformowa tumu, obywatele obcego pastwa wysani z tajn misj
destabilizacji kraju i wykradzenia jego arsenau atomowego. Drcym od emocji gosem
powiedzia wprost, kto sta za mierci szeciu mczyzn.
- To byli Amerykanie - wrzeszcza ku uciesze tumu. - To byo Blackwater! - krzycza,
a ludzie wiwatowali jeszcze goniej. Najlepsze zachowa jednak na koniec: - To nastpny
Raymond Davis!

Nie chc by ambasadorem

szef placwki CIA w Islamabadzie
Doktor Szakil Afridi wsppracowa z CIA ju od ponad roku, kiedy dosta nowe
instrukcje.
By stycze 2011 roku. Z wyznaczonego punktu - zwykle bya to stacja benzynowa
Shell albo zatoczony bazar - odebrao go dwch mczyzn. Przeszukali go i nakazali pooy
si na tylnym siedzeniu auta, a nastpnie przykryli kocem. Samochd kry pniej
po ulicach Islamabadu. W kocu zatrzyma si. Afridiemu kazano wysi. Przesiad si
do toyoty land cruiser, gdzie czekaa na niego Amerykanka, ktr zna pod imieniem Sue.
Usysza od niej, e powinien przygotowa si do przeprowadzenia programu
szczepie na wirusowe zapalenie wtroby typu B dla kobiet w wieku od pitnastu
do czterdziestu piciu lat. Poinstruowaa go, by zacz w dwch miastach w Kaszmirze Baghu i Muzaffarabadzie - oraz w regionie Chajber Pasztunchwa. Tam mia skupi si
na garnizonowym Abbottabadzie. Kampania, jak powiedziaa Sue, miaa trwa p roku
i zosta podzielona na trzy etapy. Afridi szybko dokona oblicze, wyceniajc koszt projektu
z uwzgldnieniem sporej mary, ktr zawsze nakada na operacje wykonywane dla CIA.
Powiedzia, e potrzebuje pidziesiciu trzech milionw rupii, czyli p miliona dolarw.
Afridi zdy ju przyzwyczai si do pracy z Amerykanami i wiedzia, e CIA nie
bdzie kcia si z nim o pienidze. Przecie potrzebowali go bardziej ni on ich - by
niezastpionym agentem, ktry mg atwo przemieszcza si pomidzy pakistaskimi
miastami i wioskami bez wzbudzania podejrze ze strony wojska czy wywiadu. By
szpiegiem idealnym, za co Amerykanie skonni byli paci bez krcenia nosem.
Sue zostaa wieo przydzielona przez CIA do pracy z Afridim. Ale doktor pomaga
Agencji od 2009 roku. Wtedy to z lekarzem z burzliw przeszoci skontaktowano si po raz
pierwszy. Mia wwczas czterdzieci par lat i zdy dorobi si pozycji najlepszego
pakistaskiego medyka dziaajcego w prowincji Chajber na terytoriach plemiennych. Nawet
jeli oskarano go o branie apwek od firm farmaceutycznych, zlecanie zbdnych operacji
chirurgicznych oraz handel lekami na czarnym rynku.
Afridi by wymienitym rozmwc, ktry lubi opowiada koleankom sprone
dowcipy i nie waha si zapomnie na moment o etyce lekarskiej, kiedy w gr wchodzio
zarobienie pienidzy. Niewielu wtpio jednak w jego oddanie sprawie polepszenia warunkw
opieki zdrowotnej w jednym z najuboszych regionw wiata.

Oskarenia przeciwko niemu nie uszy uwadze lokalnego wataki Mangala Bagha,
byego kierowcy autobusu, ktry kierowa handlem narkotykami w Chajberze i szefowa mao
znanej grupie dziaajcej w ramach Laszkar-e Islam. Jego ludzie regularnie leczyli si wanie
u Afridiego, ale kacyk wezwa doktora do siebie i zada od niego miliona rupii, czyli okoo
dziesiciu tysicy dolarw. Kiedy odmwi, Bagh trzyma go przez tydzie w odosobnieniu,
a lekarz zgodzi si zapaci.
Afridi w listopadzie 2009 roku bra udzia w konferencji lekarskiej w Peszawarze i to
wanie tam, jeli wierzy zeznaniom, ktre zoy pniej prowadzcym ledztwo
Pakistaczykom, podszed do niego pewien mczyzna. Powiedzia, e jest dyrektorem
krajowego oddziau midzynarodowej organizacji charytatywnej Save the Children.
Przedstawi si jako Mike i wyrazi zainteresowanie prac Afridiego. Zaprosi go
do Islamabadu na kolacj. Trudno powiedzie, czy doktor zdawa sobie spraw, e pod tym
zaproszeniem moe kry si co wicej. W kadym razie przyj je, zjawi si w stolicy
Pakistanu wyznaczonego dnia i zosta przewieziony do domu Mikea w snobistycznej
dzielnicy Islamabadu. Tam, jak opowiada, zosta przedstawiony wysokiej blondynce
po trzydziestce, o, jak powiedzia, brytyjskich rysach, ktra przedstawia si jako Kate.
Okazaa si pierwsz opiekunk doktora Szakila Afridiego z ramienia CIA.
Nie jest jasne, czy Mike, ktrego pozna Afridi, faktycznie pracowa dla Save the
Children. Sama organizacja zaprzecza, jakoby cokolwiek czyo j z CIA. Amerykascy
oficjele rwnie ucinaj wszelkie sugestie odnonie wsppracy z Save the Children, mwic,
e gdyby Agencja wykorzystywaa instytucje charytatywne do rekrutacji, naraziaby ich
pracownikw i wszystko obrcioby si przeciwko niej. Tak czy inaczej, kiedy Pakistaczycy
przygotowali raport na temat pracy Afridiego dla CIA i jego spotkanie z Mikiem wyszo
na jaw, oficjele z Islamabadu zdecydowali o zakoczeniu wszystkich akcji charytatywnych,
ktre Save the Children prowadzia w ich kraju.
Amerykanie nie zaprzeczali jednak, e przez ostatni dekad CIA wysyaa swoich
ludzi do Pakistanu pod przykrywk - jako pracownikw organizacji dobroczynnych,
inynierw i innych specjalistw, co pozwalao im na w miar swobodne poruszanie si
po kraju. Podczas napywu oficerw CIA do Pakistanu w latach 2005-2006, kiedy midzy
innymi Art Keller zosta wysany na terytoria plemienne, amerykascy agenci rozpaczliwie
szukali tropu Osamy ben Ladena i do granic moliwoci naginali zasady rzdzce
midzynarodowym szpiegostwem.
Po ujawnieniu rewelacji Komitetu Churcha w latach siedemdziesitych CIA
wprowadzia zasad nieangaowania amerykaskich dziennikarzy, duchownych oraz

wolontariuszy z Korpusu Pokojowego w operacje szpiegowskie, co do tej pory byo norm.

Jednak szefowie Agencji podkrelali, e nie bd si tego postanowienia kurczowo trzyma.
Zeznajc przed senack komisj do spraw wywiadu, dyrektor CIA John Deutch powiedzia,
e w razie sytuacji zagroenia bezpieczestwa narodowego Agencja zastrzega sobie prawo
odstpienia od tej zasady. Deutch doda, e w pewnych okolicznociach naley dopuci
moliwo korzystania z kadego dostpnego rda informacji.
CIA

nigdy

nie

zrezygnowaa

z rekrutowania

zagranicznych

dziennikarzy

i pracownikw organizacji charytatywnych, nawet jeli amerykascy oficjele od dawna

zdawali sobie spraw z zagroe, jakie niesie wykorzystywanie pracownikw akcji
humanitarnych jako szpiegw. Agencja w nastpstwie atakw z 11 wrzenia sigaa
po rozmaite rodki - cznie z podtapianiem zatrzymanych w sekretnych wizieniach
i zabijaniem bojownikw przy pomocy dronw - usprawiedliwiajc si chci zapewnienia
krajowi

maksymalnego

bezpieczestwa.

Rozwinicie

wachlarza

profesji

uznanych

za uyteczne w dziaaniach szpiegowskich byo kolejn z taktyk CIA na czas przeduajcej

si wojny.
W cigu dwch lat, ktre miny od pierwszego spotkania Afridiego z wysok
blondynk z CIA, pakistaski lekarz przeprowadzi kilka kampanii zdrowotnych. Suyy one
za pretekst do zbierania informacji o planowanych przez bojownikw dziaaniach na terenach
plemiennych. Za szczeglnie efektywne uznano szczepienia - z igie mona byo bowiem
pobra materia DNA i na tej podstawie sprbowa okreli miejsce pobytu bojownikw
Al-Kaidy, ktrych dane genetyczne ju znajdoway si w bazie.
Afridi kierowa paroma takimi kampaniami w Chajberze, za co CIA zapacia mu
osiem milionw rupii. Jak mwi, co par miesicy wyznaczano mu nowego opiekuna po Kate przyszed Tony, potem Sara, wreszcie Sue, ktra przeja jego spraw w grudniu
2010 roku. Mia do dyspozycji laptop oraz transmiter, dziki ktremu mg komunikowa si
z Agencj. Zosta te poinstruowany, e urzdzenie zacznie piszcze, kiedy CIA sprbuje
nawiza z nim kontakt.
Miesic po przeprowadzeniu szczepie w Abbottabadzie Sue powiedziaa Afridiemu,
eby skupi si na Bilal Town, dzielnicy zamieszkanej przez wysz klas redni, pooonej
niedaleko prestiowej pakistaskiej akademii wojskowej, odpowiednika synnej West Point.
Ale chaotyczny program szczepie przeciwko wirusowemu zapaleniu wtroby typu B ju
dziaa. Jednak z pominiciem wymaganych procedur. Afiridi nie naby nawet wystarczajcej
liczby szczepionek dla caej grupy docelowej, dlatego niektrzy miejscowi oficjele odmwili
wsppracy, zarzucajc mu, e nie posiada odpowiednich zezwole.

Szahina Mamraiz, ktra odpowiadaa w Abbottabadzie za zdrowie publiczne, bya

wstrznita grubiastwem Afridiego, kiedy ten wparowa do jej gabinetu w marcu 2011
roku. Dopiero po ponagleniach swego zwierzchnika zgodzia si wsppracowa z lekarzem.
Opiekunw Afridiego nie obchodziy szczegy caej operacji i nie chcieli zagbia
si w to, kto dostanie szczepionk, a kto nie. Wiosn 2011 roku oficerowie z Centrum
Antyterrorystycznego w Langley i placwki CIA w Islamabadzie interesowali si jedynie
Bilal Town, a w szczeglnoci sporym, ogrodzonym murem kompleksem budynkw na ulicy
Pathan, ktry od miesicy by pod obserwacj amerykaskich satelitw. Opiekunowie
Afridiego nie poinformowali doktora o swoich podejrzeniach co do tosamoci lokatora.
Lekarz nie mia te pojcia, e CIA zaoya nieopodal kryjwk.
Trwaa intensywna burza mzgw - amerykascy oficjele prbowali dociec, czy
faktycznie mieszka tam Osama ben Laden ze swoj wit. Mieli nadziej, e wkraczajc
do rodka, rozwiej wszelkie wtpliwoci. Korzystajc z kampanii zdrowotnej jako
przykrywki CIA chciao, aby Afridi wprowadzi za mury kompleksu jednego z agentw jako
swojego asystenta. Mia on zdoby to, czego od blisko dziesiciu lat bezskutecznie
poszukiwali amerykascy onierze i szpiedzy - twardych dowodw jednoznacznie
wskazujcych miejsce, gdzie ukrywa si Osama ben Laden.
Jednak ani Afridi, ani aden czonek jego ekipy nie zdoa dostarczy takich
dowodw. W dniu, w ktrym doktor szczepi mieszkacw ulicy Pathan, jedynymi osobami,
ktre odmwiy przyjcia zastrzyku, byli rezydenci tajemniczego kompleksu. Zreszt w ogle
rzadko wychodzili z domu i zakopywali mieci, zamiast wyrzuca je do pojemnika.
Afridiemu powiedziano, e w interesujcym Amerykanw domu mieszkaj wraz z rodzinami
dwaj bracia, odludki z Waziristanu, i e nie interesuje ich utrzymywanie znajomoci
z ssiadami. Po dalszym dochodzeniu jedna z pracownic ekipy Afridiego zdoaa zdoby
numer telefonu jednego z braci. Zadzwonia do niego z komrki doktora. Od rozmwcy
dowiedziaa si, e mczyzna wyjecha i bdzie dopiero wieczorem.
Kiedy ludziom Afridiego nie udao si wej na teren kompleksu, doktor uzna,
e dalsze naciski mog wzbudzi podejrzenia, zmusi mieszkacw do zmiany rozkadu dnia
lub nawet ucieczki. Po zakoczeniu swojej pracy w Bilal Town Afridi pojecha
do Islamabadu z pustymi opakowaniami po szczepionkach, gdzie w umwionym miejscu
czekaa na niego Sue w toyocie land cruiser. Powiedzia jej wszystko, co wiedzia o ludziach
mieszkajcych w budynkach za ogrodzeniem, i wrczy strzykawki, za ona odwdziczya si
pidziesicioma trzema milionami rupii gotwk.
Z prowizorycznej bazy we wschodnim Afganistanie poderway si do lotu cztery

amerykaskie migowce. Na tle bezksiycowego nieba odbiy na wschd i zaniosy

kilkudziesiciu uzbrojonych mczyzn do walki w kraju, z ktrym Stany Zjednoczone nie
prowadziy wojny. Druyna Navy SEALs przygotowaa si na krwaw jatk z lojalnymi
a po grb ludmi stojcymi na stray Osamy ben Ladena. A nawet z oddziaami
pakistaskiej armii. Dziesi lat tajnych amerykaskich operacji tak popsuo relacje pomidzy
nominalnymi sojusznikami, e komandosi nie wykluczali starcia z pakistaskimi onierzami
w Abbottabadzie po ldowaniu na terenie otoczonego murem kompleksu.
Jeszcze zanim migowce dotary na miejsce, wszystkie znaki na ziemi i niebie
zapowiaday katastrof. Nagy podmuch wiatru wepchn jedn z ldujcych maszyn
na budynek. migowiec zahaczy o niego ogonem i rozbi si o ziemi. Wszyscy przy tej
okazji mieli jedno skojarzenie: nieudan operacj odbicia zakadnikw z 1980 roku w Iranie.
Lecz kiedy Navy SEALs, uywajc materiau wybuchowego, sforsowali drzwi i wkroczyli
do domu przy ulicy Pathan, misja przebiega ju sprawnie. Amerykanie dostrzegli przywdc
Al-Kaidy na szczycie schodw na trzecim pitrze. Wychyla si ze swojego pokoju. Jeden
z komandosw strzeli mu w twarz. Ben Laden upad na podog sypialni. Dogorywa, lec
w kauy krwi. SEALs zrobili zdjcia jego zwok, zapakowali ciao do worka i wynieli je
z domu. Niecae czterdzieci minut po ldowaniu helikopterw w Abbottabadzie najdrosza
i wymagajca najwikszego nakadu rodkw obawa w dziejach dobiega kocu.
SEALs zniszczyli unieruchomiony migowiec, eby uniemoliwi Pakistaczykom
dostp do tajnego sprztu nawigacyjnego, ktry znajdowa si wewntrz. Przetrwa jedynie
uszkodzony ogon. Komandosi stoczyli si w sprawnych helikopterach - blackhawku
i chinooku. Polecieli na zachd, do Afganistanu, wiozc ze sob ciao ben Ladena
i kilkadziesit twardych dyskw, telefonw komrkowych i pendrivew, ktre znaleziono
na terenie kompleksu.
Informacje na temat szczegw akcji wypyny w Pakistanie dopiero nastpnego
dnia. Asad Munir siedzia przed telewizorem jak zahipnotyzowany. By przekonany, e w tej
historii kryje si co wicej. Dawny szef placwki ISI w Pakistanie, ktry zawsze
z szacunkiem wypowiada si na temat pracy z CIA, po atakach z 11 wrzenia uwaa,
e amerykaska Agencja nie zdoaaby przygotowa operacji wojskowej na terenie jego kraju
bez pomocy pakistaskich onierzy lub ISI. To niemoliwe - rozmyla. - Przecie CIA nie
dysponuje adnymi oddziaami.
Tamtej nocy jednak dysponowaa.
Par miesicy przed rozpoczciem misji, kiedy satelity szpiegowskie nadal robiy
zdjcia domu przy ulicy Pathan, za doktor Afridi i jego ekipa kombinowali, jak dosta si

do rodka, wojsko i wywiad Stanw Zjednoczonych przedstawiy Biaemu Domowi dwa

moliwe

rozwizania.

Opcja

uznana

za najmniej

ryzykown

wymagaa

uycia

niewykrywalnego dla radarw bombowca B-2, ktry mia przelizgn si niezauwaenie

do Pakistanu i zetrze kompleks z powierzchni ziemi. Jednak takie rozwizanie wykluczono
z jednego powodu: nie mona by wtedy zdoby dowodu, e ben Laden faktycznie zosta
zabity. Pakistaskie wadze otoczyyby rumowisko kordonem i Stany Zjednoczone
dysponowayby jedynie informacjami przefiltrowanymi przez ISI.
Prezydent Obama zdecydowa si wic na bardziej ryzykown opcj i posa
do Pakistanu oddzia SEALs. Do tej pory wszystkie operacje bojowe w tym kraju
amerykaskie wojsko przeprowadzao na terytoriach plemiennych, w bliskim ssiedztwie
granicy z Afganistanem. W razie nieprzewidzianych komplikacji pozwalao to na szybk
ewakuacj. Teraz takiej opcji nie byo. Pojawio si za to pytanie, ktre od lat mczyo
amerykaskich przywdcw: jakim prawem Stany Zjednoczone mog wysa onierzy
na terytorium kraju, z ktrym nie prowadz wojny?
Kilka dni po atakach z 11 wrzenia zada je Donald Rumsfeld, z zazdroci
spogldajc na CIA, ktra prowadzia tajne operacje w kadym zaktku wiata. Przez kolejne
lata prawnicy i decydenci wytrwale obalali mur oddzielajcy onierzy od szpiegw, za
zacita rywalizacja pomidzy Pentagonem a CIA doprowadzia do uzgodnienia nowego
projektu, dziki ktremu jednostki do zada specjalnych tymczasowo przeistaczay si
w oddziay agentw CIA.
Kiedy wic prezydent Obama podejmowa ostateczne decyzje w sprawie operacji
zabicia ben Ladena, postpy poczynione w ostatniej dekadzie w sposobie prowadzenia przez
Stany Zjednoczone tajnych wojen pozwoliy mu na wicej ni poprzednim amerykaskim
gowom pastwa. Stano na tym, e misj zajmie si wojsko za porednictwem druyn Navy
SEALs, jednak caa druyna bdzie dziaaa z ramienia CIA i podlegaa rozdziaowi 50
Kodeksu Stanw Zjednoczonych [Wojna i obrona narodowa]. Dowdc operacji prezydent
Obama mianowa wic Leona Panett.
Od momentu, kiedy helikoptery Blackhawk oderway si od ziemi w bazie
w afgaskim Dalalabadzie, przez kolejne pene napicia minuty, gdy SEALs wspinali si
na pogrone w ciemnociach schody domu przy ulicy Pathan, a do ostatnich chwil, kiedy
migowce wzniosy si ku niebu ze zwokami ben Ladena, Panetta na bieco informowa
o przebiegu misji Obam i jego wsppracownikw stoczonych w pokoju dowodzenia
Biaego Domu. Ten liberalny demokrata z Kalifornii, czowiek, ktry na krtko przed
przyjazdem do Langley dowiedzia si, e bdzie musia wydawa wyroki mierci na wrogw

narodu amerykaskiego, kontrolowa teraz ca miercionon machin. Przez cay czas

trwania operacji Panetta ciska paciorki ukrytego w kieszeni spodni raca.
Cik atmosfer w pokoju dowodzenia rozadowaa wie, e migowce przewoce
druyn SEALs opuciy pakistask przestrze powietrzn nie niepokojone przez tamtejsze
lotnictwo. Jednak w Abbottabadzie nadal pon wrak specjalnej wersji Blackhawka, za
na pododze domu leao kilka trupw - makabryczny lad pozostawiony przez komandosw.
Kto musia powiedzie Pakistaczykom o tym, co si wydarzyo.
Zadanie spado na admiraa Mikea Mullena, przewodniczcego Poczonego
Kolegium Szefw Sztabw, ktry peni funkcj swoistego rozjemcy i negocjatora w czasie,
kiedy Stany Zjednoczone i Pakistan borykay si z jednym kryzysem za drugim. Jako syn
hollywoodzkiego speca od PR ju od najmodszych lat wiedzia, ile znaczy pielgnowanie
relacji z odpowiednimi ludmi. Mullen nawiza bliski kontakt z Kajanim - byym szefem ISI,
ktry zosta dowdc armii - w trakcie niekoczcych si kolacji w domu generaa
w Islamabadzie. Dwaj mczyni rozmawiali do pna w nocy o niepewnej sytuacji
Pakistanu w regionie zdominowanym przez Indie, Chiny i Rosj. Kajani odpala jednego
papierosa od drugiego nawet podczas jedzenia. Mullen w samolocie do Islamabadu czyta
Freedom at Midnight, wydan w 1975 roku ksik o niepodlegoci i uniezalenieniu si
Indii od Imperium Brytyjskiego oraz tworzeniu si niepodlegego Pakistanu.
Jeden z czonkw ekipy Mullena zauway, e dwaj wojskowi s podobni do siebie
fizycznie - mniej wicej ten sam wzrost, kolor wosw, lekko pomity mundur khaki i ospay,
ciki chd. Odrnia ich od siebie jedynie smuka papierosowego dymu unoszca si nad
gow pakistaskiego generaa.
Mullen zadzwoni do Kajaniego z telefonu zainstalowanego w pokoju dowodzenia
i opowiedzia mu o tym, co przed chwil zaszo. Kajani zna ju niektre fakty. Kilka godzin
wczeniej

odebra

telefon

od jednego

ze swoich

ludzi,

ktry

powiedzia

mu

o niesprawdzonych jeszcze wieciach o katastrofie helikoptera w Abbottabadzie. Z pocztku

genera myla, e kraj zosta zaatakowany przez Indie, i natychmiast nakaza dowdcom si
powietrznych przygotowa eskadr myliwcw F-16, ktra miaa odeprze inwazj. Szybko
jednak opuciy go te obawy. Jeszcze zanim zadzwoni do niego Mullen, pakistaski genera
domyli si, e Amerykanie przeprowadzili w jego kraju tajn operacj wojskow.
Podczas penej napicia rozmowy Mullen potwierdzi, e wojska amerykaskie
faktycznie wyldoway w Abbottabadzie, ben Laden zosta zabity, a na terenie kompleksu tli
si wrak migowca. Potem poruszono temat, nad ktrym ludzie Obamy debatowali, odkd
potwierdzono, e pord zabitych znajduje si Osama ben Laden: czy prezydent powinien

wyda

publiczne

owiadczenie

jeszcze

tej

nocy,

czy

poczeka

do rana?

Jako

e w Islamabadzie witao, Kajani powiedzia Mullenowi, e Obama powinien zrobi to jak

najszybciej - chociaby po to, aby wyjani, skd w rodku Pakistanu wzi si amerykaski
wojskowy migowiec. Rozmow zakoczono po paru minutach i obaj mczyni odoyli
suchawk.
Kajani, ktrego stanowisko dowdcy pakistaskiego wojska uczynio bodaj
najsilniejszym czowiekiem w pastwie, musia zmierzy si z kryzysem, z jakim jeszcze nie
mia do czynienia podczas dugiej kariery. W cigu kilku nastpnych dni pakistascy
generaowie nie pozostawili na nim suchej nitki, krytykujc go za pozwolenie Stanom
Zjednoczonym na naruszenie suwerennoci kraju. Genera nieprzypadkowo jednak rozmawia
tamtej nocy z Mullenem pojednawczym tonem - w kocu ben Laden zosta zabity
w odlegoci zaledwie kilometra od prestiowej pakistaskiej akademii wojskowej. Zbyt
gone pretensje mogy wzbudzi podejrzenia, e Pakistan udzieli terrorycie schronienia,
a to z kolei skoczyoby si zerwaniem stosunkw pomidzy krajami.
Kajani by czowiekiem dumnym, ktry u szczytu swojej kariery wojskowej stan
przed trudnym wyborem - mg albo wyj na kogo, kto udzieli pomocy Osamie ben
Ladenowi, albo wzi na siebie win za niekompetencj sub, ktre nie potrafiy zapa
najbardziej poszukiwanego czowieka na wiecie, cho ukrywa si pod ich nosem.
Zdecydowa si na to drugie.
Ostatnie

iskry

efektywnej

wsppracy

pomidzy

Stanami

Zjednoczonymi

a Pakistanem zostay wygaszone wraz ze mierci ben Ladena. Ale ju incydent

z Raymondem Davisem zatru stosunki Leona Panetty z generaem Pasz, szefem ISI.
W konsekwencji coraz mniej ludzi skupionych wok Obamy nalegao na popraw relacji
z Islamabadem. Ambasador Cameron Munter sa do Biaego Domu cite informacje o tym,
jak CIA szaleje ze swoimi dronami. Z wikszoci jego uwag zgadza si admira Mullen uwaa, e Agencja prowadzi wojn w prni, niewiadoma konsekwencji, ktre niosa
ze sob jej kampania.
CIA otrzymaa od Biaego Domu pozwolenie na kontynuowanie atakw z uyciem
dronw, cho agenci nie byli do koca pewni, kogo waciwie zabijaj ich pociski. Dziaajc
zgodnie z zasad eliminacji potencjalnych ognisk zapalnych, decyzje o wystrzeleniu rakiet
mogy zosta podjte na podstawie zwyczajnych podejrze; miercionone ataki prowadzio
si coraz atwiej. Ktrego razu zaobserwowano grup modych ludzi w wieku poborowym,
ktrzy regularnie odwiedzali podejrzany obz, by moe, by przemyca do niego bro. Na tej
podstawie zostali uznani za cel podlegajcy eliminacji. Amerykanie przyznawali, e trudno

oceni czyj wiek z odlegoci tysicy kilometrw, za w Pakistanie wiek poborowy mg

oznacza nawet pitnacie lub szesnacie lat.
Podobnie szerokie definicje suce okreleniu, kto jest bojownikiem, pozwoliy
ludziom Obamy takim jak John Brennan mwi publicznie, e w atakach dronw
w Pakistanie nie zosta zabity aden cywil. Bya to pokrtna logika - na obszarach
plemiennych praktycznie kady mody mczyzna zdolny do walki by uznany za wrogiego
onierza. Tak wic wszystkich zabitych w nalotach klasyfikowano jako bojownikw, chyba
e pojawiy si niezbite dowody, i ktry faktycznie by niewinnym cywilem.
Podobne podejcie byo jednak niebezpieczne - 17 marca 2011 roku, zaledwie dwa dni
po wypuszczeniu Raymonda Davisa z wizienia, zapaceniu krwawych pienidzy
i wywiezieniu go z kraju, drony CIA przypuciy atak na wiosk Datta Chel w Waziristanie
Pnocnym, gdzie odbywao si spotkanie rady plemiennej. W wyniku nalotu zgino
kilkadziesit osb. Ambasador Munter i paru oficjeli z Pentagonu uwaali termin ataku
za wielce niefortunny. Pojawiy si nawet podejrzenia, e w ten sposb CIA wyadowaa
swoj wcieko, niezadowolona z tego, jak potoczya si sprawa Davisa. Munter uwaa,
e genera Pasza, szef ISI, sporo ryzykowa, wspierajc starania o jak najszybsze zakoczenie
afery z Raymondem Davisem i atak na Datta Chel by jak wymierzony mu siarczysty
policzek. Ponadto, tak jak i wielu innych wojskowych i dyplomatw, Munter sdzi, e nalot
zosta spartaczony i wielu ludzi zgino niepotrzebnie.
Niektrzy amerykascy oficjele stanli jednak po stronie CIA, przekonujc, e narada
plemienna tak naprawd bya przykrywk dla spotkania bojownikw, wic atak mona uzna
za usprawiedliwiony. Nalot wywoa jednak w Pakistanie prawdziw furi. Genera Kajani
wystosowa

publiczne

owiadczenie,

w ktrym

powiedzia,

e operacja

zostaa

przeprowadzona bez poszanowania ludzkiego ycia. Na ulice Lahore, Karaczi i Peszawaru

wyszli protestujcy, co wymusio tymczasowe zamknicie amerykaskich konsulatw w tych
miastach.
Munter nie by przeciwny programowi CIA. Uwaa jednak, e Agencja zaczyna
dziaa lekkomylnie, co miao wpyw take i na jego prac. Jego relacje z szefem placwki
CIA w Islamabadzie - i tak ju mocno napite z powodu rnicy zda odnonie zaatwienia
sprawy Raymonda Davisa - pogorszyy si jeszcze bardziej, kiedy Munter zada
od Agencji, aby powiadamiaa go o kadym planowanym ataku rakietowym i daa mu czas
na ewentualne odwoanie takiej operacji.
Podczas jednej z pyskwek Munter prbowa pokaza szefowi placwki, kto pociga
za sznurki. Zosta jednak upomniany i przekona si, kto naprawd dziery wadz

w Pakistanie.
- Nie jeste ambasadorem! - krzycza Munter.
- Masz racj. I nie chc nim by - odpar szef placwki.
Bitwa dosiga i Waszyngtonu. Miesic po mierci ben Ladena, w czerwcu 2011 roku,
doradcy prezydenta Obamy otwarcie kcili si na spotkaniu Rady Bezpieczestwa
Narodowego, kto

faktycznie rzdzi

w Pakistanie. Munter uczestniczy

w dyskusji

za porednictwem tajnego cza internetowego i zacz udowadnia, e przysuguje mu prawo

weta wobec atakw z uyciem dronw.
Leon Panetta przerwa mu, mwic, e CIA ma prawo robi w Pakistanie, co jej si
ywnie podoba, i nie potrzebuje ambasadora, eby mwi Agencji, co wolno, a czego nie.
- Nie pracuj dla ciebie - powiedzia Munterowi.
Sekretarz stanu Hillary Clinton stana po stronie Muntera. Powiedziaa Panetcie,
e nie ma prawa twierdzi, i ambasador nie ma nic do powiedzenia w tej sprawie.
- O nie, Hillary - odpowiedzia Panetta - grubo si mylisz.
Zapado niezrczne milczenie. Doradca do spraw bezpieczestwa narodowego Tom
Donilon prbowa odzyska kontrol nad spotkaniem, zmieniajc temat rozmowy. Po paru
tygodniach od tej ktni Donilon opracowa kompromis - Munter bdzie mg wyrazi
sprzeciw wzgldem niektrych akcji, lecz CIA nadal moga odwoa si do Biaego Domu
i w ten sposb uzyska pozwolenie na przeprowadzenie nalotu bez wzgldu na obiekcje
ambasadora. CIA Obamy wygraa kolejn bitw.
Izolacja Muntera pogbiaa si w kolejnych miesicach. Nawet admira Mullen,
niegdy jeden z zagorzaych zwolennikw utrzymania chociaby poprawnych stosunkw
z Islamabadem, zacz inaczej patrze na Pakistan po zastrzeleniu ben Ladena. Mullen mia
podejrzenia, e kto z wysoko postawionych pakistaskich wojskowych lub starszych
stopniem oficerw ISI mg ukrywa ben Ladena. Wszed te w posiadanie niezwykych
informacji - amerykascy szpiedzy podsuchali kilka rozmw telefonicznych, ktre wydaway
si potwierdza, e za zabjstwem Sajeda Saleema Szahzada, pakistaskiego dziennikarza
prowadzcego wasne ledztwo w sprawie powiza ISI z bojownikami, stoj wanie
tamtejsze tajne suby. Szahzad zosta pobity na mier i wrzucony do kanau irygacyjnego
sto dwadziecia kilometrw od Islamabadu. Amerykascy szpiedzy ustalili, e zgin
na zlecenie samego generaa Ahmeda Szudai Paszy.
Niedugo potem wypyn kolejny cynk - ostrzegano, e dwie podejrzane ciarwki
z nawozem bd przejeda szlakami, ktrymi NATO wysya zaopatrzenie z Pakistanu
do Afganistanu. Informacja bya mao precyzyjna i sugerowaa jedynie, e oba pojazdy mog

zosta uyte jako mobilne bomby i wykorzystane w ataku na amerykask baz

w Afganistanie. Wojskowi oficjele zatelefonowali do generaa Kajaniego, a on obieca,
e ciarwki zostan zatrzymane, zanim dotr do granicy z Afganistanem.
Pakistaczycy nie kiwnli jednak palcem. Auta stay w Waziristanie Pnocnym
jeszcze przez dwa miesice i przez ten czas agenci Hakkaniego przerobili je na bomby tak
potne, e ich wybuch mg pochon setki ludzkich istnie. Amerykaski wywiad nie
potrafi okreli dokadnego pooenia ciarwek, lecz admira Mullen by pewien, e biorc pod uwag bogat histori kontaktw ISI i Hakkaniego - pakistascy szpiedzy byliby
w stanie zapobiec kademu zamachowi.
9 wrzenia 2011 roku samochody ruszyy w stron Afganistanu i najwyszy stopniem
oficer amerykaski w regionie, genera John Allen, naciska na generaa Kajaniego, eby
zatrzyma obie ciarwki w drodze do Islamabadu. Kajani odpar, e wykona odpowiedni
telefon, zapobiegnie nadcigajcemu nieszczciu. Gest ten wywoa zdumienie, bowiem
dawa do zrozumienia, e pakistaski aparat szpiegowski i grup Hakkaniego cz niezwykle
zaye stosunki.
Jednak w dziesit rocznic ataku na World Trade Center i Pentagon pod mur
amerykaskiej bazy wojskowej w prowincji Wardak we wschodnim Afganistanie podjechaa
ciarwka, a jej kierowca zdetonowa znajdujce si w rodku materiay wybuchowe.
Eksplozja zniszczya cz ogrodzenia i zrania ponad siedemdziesiciu marines znajdujcych
si w bazie, za odamki zabiy stojc niemal kilometr dalej omioletni afgask
dziewczynk.
Atak rozwcieczy Mullena i upewni go, e genera Kajani nie ma najmniejszego
zamiaru zrywa wizi z grup Hakkaniego i, co za tym idzie, z innymi ugrupowaniami.
Pozostali najwysi rang amerykascy oficjele od lat byli o tym wicie przekonani, lecz
Mullen nadal wierzy, e Kajani rni si od innych pakistaskich generaw i uwaa zwizki
ISI z talibami, siatk Hakkaniego i Laszkar-e Taiba za samobjstwo. Zamach w Wardak by
dla Mullena dowodem, e Pakistan prowadzi zwichrowan i miercionon gr.
Kilka dni po wybuchu - i niedugo po kolejnym miaym ataku siatki Hakkaniego, tym
razem na amerykask ambasad w Kabulu - admira Mullen zoy w Kapitolu ostatnie
owiadczenie jako szef Poczonego Kolegium Szefw Sztabu. Przyszed z zamiarem
dostarczenia bezceremonialnej wiadomoci, ktrej oficjele z Departamentu Stanu nie zdoali
zagodzi w cigu kilku godzin przed jego pojawieniem si przed senack komisj si
zbrojnych.
Powiedzia,

e pakistaskie

suby

do nasilenia

dziaa

powstaczych

w Afganistanie i e maj na rkach krew amerykaskich onierzy oraz afgaskich cywilw. Siatka Hakkaniego przeistoczya si w komrk podlegajc ISI - powiedzia przed komisj.
Nawet po burzliwej, penej niesnasek pomidzy Ameryk i Pakistanem dekadzie
aden z wysokich rang oficjeli nie rzuci podobnych oskare publicznie. Owiadczenie
miao tym mocniejszy wydwik, e wystosowa je admira Michael Mullen, ktrego
Pakistaczycy uwaali za jednego z nielicznych sojusznikw w Waszyngtonie, ktrzy im
pozostali. aden z tamtejszych wojskowych nie by bardziej oburzony jego wystpieniem ni
stary przyjaciel, genera Perwez Aszfak Kajani.
Zerwali ze sob wszelkie kontakty i ju nigdy ze sob nie rozmawiali. Kady myla,
e zdradzi go ten drugi.
Par dni po mierci Osamy ben Ladena doktor Szakil Afridi otrzyma pilny telefon
od Sue. Jeszcze nie opad w Pakistanie kurz po amerykaskiej operacji - za szczegy
przeprowadzonego przez Navy SEALs nalotu na dom w Abbottabadzie wci nie byy znane
- i z lekarzem nie kontaktowa si wczeniej nikt z ramienia CIA. On jednak powiza fakty
i domyli si, czemu Agencja bya tak zainteresowana Bilal Town i stojcym przy ulicy
Pathan domem. To dlatego kazano mu skupi si wanie na tej czci miasta. Sue kazaa
Afridiemu przyjecha do Islamabadu w trybie natychmiastowym i zobaczy si z ni
w jednym z ich zwyczajowych miejsc spotka.
Powiedziaa doktorowi, e dla wasnego bezpieczestwa powinien wyjecha
z Pakistanu. ISI zagio parol na wszystkich podejrzanych o pomoc Amerykanom w ujciu
ben Ladena i byo tylko kwesti czasu, nim jego wsppraca z CIA wyjdzie na jaw.
Opiekunka poinstruowaa Afridiego, by wsiad do autobusu jadcego na zachd i tam
przekroczy granic z Afganistanem. Podaa mu numeru telefonu i powiedziaa, e ma
na niego zadzwoni, kiedy dotrze na dworzec w Kabulu; wwczas mia otrzyma dalsze
instrukcje.
Nigdy tam nie dojecha. Afridi zaoy, e skoro CIA nigdy nie poinformowaa go,
e jest zaangaowany w obaw na ben Ladena, bdzie bezpieczny we wasnym kraju i nie
wpadnie

w sie

rozcignit

przez

pakistaskie

suby

wywiadowcze

po akcji

w Abbottabadzie. Przeliczy si. Zosta aresztowany i osadzony w wizieniu.

Po latach przepychanek pomidzy CIA i szefami Inter-Services Intelligence, po wielu
wistwach

wyrzdzonych

jednej

stronie

przez

drug,

po incydencie,

w ktrym

wsppracownik amerykaskiej Agencji zabi w Lahore dwch ludzi i uchyli rbka tajemnicy
prowadzonej po cichu przez Stany Zjednoczone wojny w Pakistanie, sprawa Szakila
Afridiego pokazaa, jak bardzo popsuy si stosunki pomidzy obu pastwami. ISI dokonaa

aresztowania gwnego informatora CIA, czowieka, ktry odegra niebagateln rol

w namierzeniu najbardziej poszukiwanego terrorysty wiata, i posadzia go w wiziennej celi
w Peszawarze.
aden kraj nie patrzy yczliwie na swoich obywateli, ktrzy zostali przyapani
na wsppracy z obcym wywiadem. Tym bardziej moe dziwi, e Afridiemu nie postawiono
zarzutw o zdrad stanu czy szpiegostwo ani nie by sdzony zgodnie z pakistaskim
prawem. Sd w Peszawarze oskary go za pogwacenie niejasnych przepisw prawa
pogranicza, datujcych si jeszcze na er panowania brytyjskiego. Z powodu jego zwizku
z grup Laszkar-e Islam, ktrej przywdca, kierowca autobusu i samozwaczy kacyk porwa
go w 2008 roku, stwierdzono, e lekarz bra udzia w spisku majcym na celu wywoanie
wojny przeciwko krajowi. Poniewa Afridi udziela pomocy medycznej onierzom Bagha
oraz z powodu jego, jak to okreli sd, mioci do Mangala Bagha, lekarz zosta skazany
na trzydzieci trzy lata wizienia. Gdy zapad wyrok, Laszkar-e Islam wystosowao
owiadczenie, w ktrym wypierao si jakichkolwiek zwizkw z tak bezczelnym
czowiekiem. Napisano w nim rwnie, e lekarz nie by przyjacielem ugrupowania,
poniewa da zbyt duych honorariw za swoje usugi.

Wszystko jest na opak

W. George Jameson
Pod koniec lata 2011 roku, kilka dni przed przejciem stanowiska dyrektora
Centralnej Agencji Wywiadowczej, genera David Petraeus zoy wizyt Michaelowi
Haydenowi. By on trzecim i ostatnim szefem CIA za kadencji Georgea W. Busha. Obaj
mczyni wspinali si po szczeblach wojskowej kariery w tym samym czasie, lecz podyli
innymi ciekami i nigdy nie byli sobie szczeglnie bliscy.
Zanim Hayden obj najwysze stanowisko w Langley, pracowa jako spec
od wywiadu w szeregach armii. Dowodzi cile tajnymi dziaaniami Agencji Bezpieczestwa
Narodowego. Petraeus robi karier w jednostkach bojowych i bra udzia w wojnach w Iraku
i Afganistanie; kierowa te Centralnym Dowdztwem Stanw Zjednoczonych. Okaza si
jednym z najbardziej szanowanych generaw w historii Ameryki.
Mczyni jedli niadanie w domu Haydena. Gospodarz da Petraeusowi par rad
na temat panujcych w Langley regu i podziaw - na przykad oficerw prowadzcych
i analitykw okreli mianem oddanych, ale kliwych; zawsze robi to, co si im kae, cho
maj w powaaniu acuch dowodzenia. Dyskusja jeszcze w trakcie niadania zesza
na powaniejsze tematy i Hayden udzieli Petraeusowi ostrzeenia. Powiedzia, e CIA si
zmienia, by moe na zawsze. Pojawio si prawdziwe niebezpieczestwo, e Agencja moe
przeistoczy si w mniejsz, dziaajc zakulisowo wersj Pentagonu.
- Nigdy wczeniej CIA nie przypominaa bardziej OSS - powiedzia Hayden,
odnoszc si do agentw dywersantw dziaajcych pod auspicjami Williama Donovana. Dziesi lat prowadzenia tajnej wojny - cign - organizowania obaw i zamachw
na terrorystw wyssao z CIA ca energi. Niedugo wic moe nie by w stanie wykonywa
swojego podstawowego zadania - szpiegostwa.
- CIA nie powinna by jak OSS - mwi dalej Hayden. - To narodowa suba
wywiadowcza. Ale bdziesz musia wzi si ostro do pracy, eby mie czas na cokolwiek
innego poza dziaaniami antyterrorystycznymi.
Jednak to sam Hayden przyoy rk do przyspieszenia krytykowanej przez niego
transformacji. Agencja, ktra 11 wrzenia 2001 roku dostaa si pod ostrza krytyki z powodu
zachowawczoci i unikania ryzyka, pod okiem czterech kolejnych dyrektorw wdaa si
w krwaw wojn. Ta wojna trwaa rwnie w upalne lato po mierci Osamy ben Ladena, gdy
CIA udao si wyeliminowa w Pakistanie paru agentw Al-Kaidy, w tym Atiyaha Abd

al-Rahmana, cznika ben Ladena, gdy ukrywa si on w Abbottabadzie. Kto z Waszyngtonu

porwna nawet prezydenta Obam do Michaela Corleone z ostatnich minut Ojca
chrzestnego, ktry ze stoickim spokojem, wedug wykalkulowanego na chodno planu, zleca
podwadnym wykonanie egzekucji na wrogach rodziny.
Trzydzieci pi lat wczeniej - gdy na wiato dzienne wyszy toksyczne szczegy
planw CIA umiercania przywdcw obcych pastw - prezydent Gerald Ford zakaza
planowania i przeprowadzania zamachw, co, jak mia nadziej, odwiedzie jego nastpcw
od uciekania si do czarnych operacji. Jednak przez ca dekad po 11 wrzenia legion
amerykaskich rzdowych prawnikw nieustannie prbowa udowodni, e przeprowadzanie
przez CIA i JSOC operacji majcych na celu eliminacj wroga poza strefami wojennymi nie
amie zakazu wydanego przez prezydenta Forda. Tak jak adwokaci prezydenta Busha
przedefiniowali pojcie tortur, by umoliwi CIA i wojsku brutalne przesuchania, tak
prawnicy Obamy zawzili definicj zamachu. W ten sposb amerykaskie tajne suby mogy
planowa miercionone dziaania na ogromn skal.
Jednym z owych prawnikw by Harold Koh, ktry przyby do stolicy ze Szkoy
Prawniczej Yale, gdzie peni funkcj dziekana. Od pocztku dawa si pozna jako zajady
krytyk prowadzonej przez administracj Busha wojny z terrorem i potpia sposoby
przesucha, z ktrych korzystaa CIA. Waterboarding uwaa po prostu za nielegalny. Kiedy
jednak doczy do rzdu jako gwny prawnik Departamentu Stanu, caymi godzinami
przebija si przez tomy cile tajnych dokumentw, by mc podj decyzj, czy kto
powinien zgin, czy nie. Za w swoich wystpieniach broni decyzji gabinetu Obamy
odnonie tajnych operacji. Utrzymywa przy tym, e w czasie trwania wojny w Afganistanie
rzd amerykaski nie mia obowizku stosowania adnych procedur prawnych, by mc
wciga podejrzanych na list przeznaczonych do odstrzau.
Mimo to chwilami mia odwag mwi publicznie o psychicznym ciarze, jaki niesie
ze sob lektura yciorysw modych mczyzn, o ktrych losie debatoway Stany
Zjednoczone. - Jako dziekan w Yale spdziem wiele, wiele godzin, studiujc podania
dwudziestolatkw i nieco starszych studentw, gowic si nad tym, ktrego z nich przyj powiedzia podczas jednego z wystpie. - Dzisiaj spdzam mniej wicej tyle samo czasu
na lekturze teczek terrorystw, ktrzy s mniej wicej w tym samym wieku. Czytam, jak
zostali zwerbowani. Czytam o ich pierwszych misjach. Czytam o ich kolejnych misjach.
Czsto poznaj ich rwnie dobrze co swoich studentw.
Kiedy wzrosa czstotliwo atakw z uyciem dronw, prezydent Obama nakaza
wprowadzenie zmian personalnych w ekipie odpowiedzialnej za kwestie bezpieczestwa

narodowego. By to fina trwajcego dziesi lat procesu zacierania granicy pomidzy

onierzami i szpiegami. Leon Panetta, ktry jako dyrektor CIA zrobi wiele, by upodobni
Agencj do organizacji wojskowej, przejmowa we wadanie Pentagon. Genera Petraeus,
ktry w 2009 roku podpisa tajne rozkazy dajce armii wiksze kompetencje w zakresie
prowadzenia operacji szpiegowskich na rodkowym Wschodzie, stan na czele CIA.
Zanim Petraeus zoy rezygnacj ze stanowiska z powodu romansu ze swoj
biografk, podczas czternastu miesicy spdzonych w Langley przyspieszy proces, przed
ktrym ostrzega go Hayden. Naciska na Biay Dom, by wydoby fundusze na rozbudowanie
floty dronw, i chwali si czonkom Kongresu, e pod jego okiem CIA prowadzia wiksz
liczb tajnych operacji ni kiedykolwiek w swojej historii. Po zaledwie kilku tygodniach
pobytu w Langley genera Petraeus podj decyzj, na ktr nie odway si do tej pory aden
dotychczasowy szef Agencji - o zamachu na obywatela USA.
Jeszcze zanim Petraeus przej szefostwo CIA, pewien brodaty kaznodzieja
w okularach, goszcy pene zoci kazania, trafi na szczyt amerykaskiej listy mierci, ktr
ukadano w mieszczcym si w podziemiu gabinecie Johna Brennana, doradcy Biaego Domu
do spraw walki z terroryzmem. Skoro ben Laden zosta zabity, a kampania z uyciem dronw
przetrzebiaa szeregi Al-Kaidy w Pakistanie, waszyngtoscy oficjele powicali coraz wicej
uwagi zagroeniom pyncym z Jemenu oraz Al-Kaidzie Pwyspu Arabskiego. Kluczowe
byo w tym wypadku zainicjowanie obawy na Anwara al-Awlakiego.
Al-Awlaki

przeszed

dziwaczn

drog,

zanim

zacz

walczy

ze Stanami

Zjednoczonymi. Urodzony w Nowym Meksyku w 1971 roku, spdzi wczesne lata ycia
w USA. Jego ojciec Nasser al-Awlaki, prominentny obywatel Jemenu, ktry potem zostanie
ministrem rolnictwa w rzdzie prezydenta Salaha, studiowa w tamtym czasie ekonomi
na Uniwersytecie Stanowym w Nowym Meksyku. Nasser przenis si z rodzin do Jemenu
siedem lat pniej. Anwar wrci do Stanw Zjednoczonych dopiero w 1990 roku, kiedy
rozpocz nauk w collegeu.
Na Uniwersytecie

Stanowym

w Kolorado

stan

na czele

Stowarzyszenia

Muzumaskich Studentw, lecz nie czu si zbyt dobrze w towarzystwie konserwatywnych

kolegw, ktrzy brali sobie do serca zakazy dotyczce seksu i alkoholu. Po zdobyciu dyplomu
osiad w Kolorado i ku rozgoryczeniu ojca zacz gosi kazania w meczecie w Fort Collins.
Nasser wymarzy dla syna bardziej dochodow posad. Ale Anwar nie zmieni zdania.
Zmieni za to miejsce pobytu - po kilku latach przenis si do San Diego, gdzie zosta
imamem w meczecie na obrzeach miasta.
Z czasem jego pogldy staway si coraz bardziej konserwatywne. Gosi midzy

innymi kazania o trwaniu w czystoci, cho sam prowadzi ycie dalekie od wasnych nauk;
policja wielokrotnie zatrzymywaa go za nagabywanie prostytutek.
Bardziej znaczcy wydaje si fakt, e w 1999 roku FBI wpado na trop powiza
al-Awlakiego z bojownikami dziaajcymi na terenie San Diego i okolic. Podejrzenia agentw
federalnych wzbudzia midzy innymi dziaalno imama na rzecz niewielkiej islamskiej
organizacji charytatywnej. Al-Awlaki nawiza w tym czasie rwnie kontakt z dwoma
przyszymi zamachowcami z 11 wrzenia Chalidem al-Mihdharem i Nawafem al-Hazmim przychodzili do jego meczetu na mody. Jednak FBI nie dopatrzyo si w jego dziaalnoci
znamion przestpstwa. Al-Awlaki mieszka teraz w pnocnej Wirginii, gdzie by kaznodziej
w sporym meczecie na przedmieciach Waszyngtonu. W swoje kazania wplata bogate
nawizania do amerykaskiej popkultury, dziki czemu po 11 wrzenia zainteresoway si
nim media. Otrzymywa telefony od reporterw proszcych o pomoc w wyjanieniu podstaw
islamu amerykaskim czytelnikom. Uznano go nawet za umiarkowany gos rozsdku - wzi
udzia w internetowym czacie o ramadanie na zaproszenie Washington Post i by obecny
na niadaniu modlitewnym w Pentagonie.
- Przybylimy budowa, a nie niszczy - mwi w jednym z kaza, nazywajc siebie
i innych imamw mostem czcym Amerykanw i blisko miliard muzumanw na wiecie.
Przekaz ten wkrtce przesik gorycz. Po serii policyjnych nalotw w 2002 roku
na muzumaskie organizacje charytatywne i inne instytucje zarzdzane przez muzumanw
al-Awlaki publicznie ogosi, e wojna Busha z terroryzmem jest w rzeczywistoci wojn
z islamem. Niedugo potem przenis si do Londynu, gdzie jego pomienne kazania
inspiroway modych muzumanw, ktrzy przychodzili go posucha bd kupowali jego
mowy na sprzedawanych przez al-Awlakiego pytach CD.
I cho jego nazwisko stao si rozpoznawalne, nie mg zwiza koca z kocem.
Dlatego w 2004 roku wrci do Jemenu, gdzie, korzystajc z internetowych czatw, a potem
serwisu YouTube, gosi kazania ju globalnie. Sam fakt, e nagrywa je w jzyku angielskim,
ogranicza jego zasig w wiecie muzumaskim, lecz jadowita antyamerykaska retoryka,
ktr si posugiwa, pchna cz jego poplecznikw do czynu.
Jednym z nich by Umar Faruk Abdulmutallab, mody nigeryjski student, ktry
w Boe Narodzenie 2009 roku prbowa odpali bomb ukryt w bielinie na pokadzie
samolotu leccego do Detroit. Par miesicy wczeniej Abdulmutallab napisa esej na temat
tego, co kierowao nim, kiedy podejmowa decyzj o rozpoczciu wasnego dihadu, i wysa
go do al-Awlakiego. Amerykascy ledczy zaczli dopasowywa kolejne elementy ukadanki
zwizane z nieudanym zamachem i lepiej zrozumieli rol, ktr al-Awlaki odgrywa

w Al-Kaidzie Pwyspu Arabskiego.

Trzydziestoomioletni urodzony w Ameryce mczyzna, ktry jeszcze niedawno
mwi o budowaniu mostw pomidzy USA i wiatem muzumaskim, nie by jedynie
inspirujcym tumy prorokiem epoki cyfrowej ani internetowym podegaczem. Jego sowa
przechodziy w czyny: pomaga terrorystom zaplanowa zamach wymierzony w Stany
Zjednoczone.
John Brennan, ktry utrzymywa bliskie kontakty z saudyjskim wywiadem i prowadzi
tajn wojn w Jemenie gwnie ze swego gabinetu w Biaym Domu, uwaa, e to wanie
al-Awlaki by odpowiedzialny za zmian strategii Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego. O ile
grupa od dawna mylaa globalnie, jej dziaania miay zasig raczej lokalny - skupiaa si
na celach w Arabii Saudyjskiej. Kiedy jednak ben Laden i jego sojusznicy w Pakistanie
znaleli si pod ostrzaem, Al-Kaida Pwyspu Arabskiego dostrzega szans na przejcie
sztandaru gwnego ciemiyciela Ameryki. Brennan wierzy, e w tym kierunku popchn
grup wanie al-Awlaki.
Interpretacja Brennana znacznie upraszczaa to, co dziao si w Jemenie. Nie
przeszkadzao mu to jednak przekonywa Rady Bezpieczestwa Narodowego, e prezydent
Obama

powinien

podj

bezprecedensow

decyzj

przeprowadzenia

zamachu

na amerykaskiego obywatela, bez uprzedniego aresztowania i procesu sdowego.

Harold Koh i pozostali rzdowi prawnicy zaczli wgryza si w materiay dotyczce
roli al-Awlakiego w jemeskim ugrupowaniu. Wreszcie po kilku miesicach od nieudanej
akcji wysadzenia samolotu rejsowego przez Abdulmutallaba Biuro Doradztwa Prawnego
Departamentu Sprawiedliwoci wystosowao memorandum. Zezwalao w nim administracji
Obamy na zabicie amerykaskiego renegata. Skoro al-Awlaki piastowa wysokie stanowisko
w Al-Kaidzie Pwyspu Arabskiego i gosi idee wojny ze Stanami Zjednoczonymi - mwi
dokument - nie przysuguje mu konstytucyjne prawo do uczciwego procesu.
Ale na razie Stany Zjednoczone nie miay pojcia, gdzie ukrywa si al-Awlaki czy
inni przywdcy Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego. JSOC dopiero niedawno podjo wzmoone
dziaania wywiadowcze w Jemenie, za gabinet Obamy by niemal cakowicie zaleny
od szpiegw umieszczonych w kraju przez prezydenta Alego Abdallaha Salaha oraz tajne
suby Arabii Saudyjskiej. Po nieudanym amerykaskim ataku z maja 2010 roku, w ktrym
przez przypadek zgin zastpca jemeskiego gubernatora, Salah wprowadzi dodatkowe
obostrzenia dotyczce amerykaskich dziaa na terenie kraju. W praktyce wstrzymao to
tajn wojn.
Jemeski mocarz traci jednak powoli wadz. Prezydent Salah przez dziesitki lat nie

pozwala strci si z piedestau dziki sprawnemu manipulowaniu rnymi dziaajcymi

w kraju frakcjami, czsto nastawiajc je przeciwko sobie, co gabinet Busha nazywa tacem
z wami. Ale w pierwszej poowie 2011 roku arabska wiosna dotara do Jemenu i rzd,
ktry jeszcze niedawno ledwie potrafi kontrolowa terytoria wok stolicy, teraz nie mg ju
nawet opanowa sytuacji w miecie. Podczas czerwcowego ataku na paac prezydencki kilka
rakiet trafio w pomieszczenie, gdzie ukrywa si Salah; wybuch powali go na podog.
Dozna krwotoku do jamy czaszki, 40 procent powierzchni jego ciaa ulego poparzeniom.
Ochroniarze Salaha przetransportowali rannego prezydenta na lotnisko, skd odlecia
do Arabii Saudyjskiej, gdzie przeszed kilkugodzinn operacj. Udao mu si uj z yciem,
ale oznaczao to koniec jego wadzy. Ali Abdallah Salah znikn i nie mg duej dyktowa
Stanom Zjednoczonym, co im wolno, a czego nie.
JSOC i CIA wykorzystay wymuszon roczn przerw w dziaaniach wojennych
w Jemenie, ktra nastpia po mierci zastpcy gubernatora Dabera al-Szabwaniego, i przez
ten czas rozbudoway swoje siatki szpiegowskie. Kontynuoway te program podsuchw
elektronicznych.

Do monitorowania

telefonw

komrkowych

i penetrowania

sieci

komputerowych w nadziei przejcia cennych e-maili przydzielono dodatkowych analitykw

z Agencji Bezpieczestwa Narodowego w Fort Meade w stanie Maryland.
Po cichu CIA rozpocza te budow bazy na pustyni na poudniu Arabii Saudyjskiej.
Miaa ona posuy jako ldowisko dla dronw oraz centrum operacyjne dla ekipy zajmujcej
si obaw na czonkw Al-Kaidy dziaajcych w Jemenie. Arabia Saudyjska wydaa
pozwolenie, na mocy ktrego CIA moga zaoy na terytorium kraju swoj placwk, ale
pod warunkiem e amerykascy szpiedzy nigdy nie ujawni informacji, i krlestwo zgodzio
si odgrywa rol sponsora. Byo to - biorc pod uwag trudnoci w utrzymaniu w tajemnicy
szczegw amerykaskich operacji z wykorzystaniem dronw - wymaganie do
nierealistyczne. Jak powiedzia jeden z amerykaskich oficjeli zaangaowanych w rozmowy
o budowie bazy: - Saudyjczycy nie chcieli, eby ich czono z naszymi operacjami.
Pki nowa baza nie bya w peni gotowa, za wojn w Jemenie nadal odpowiedzialne
byo JSOC. Pentagon w maju 2011 roku wysa tam uzbrojone drony, ktre wyleciay
z Etiopii i z Camp Lemonnier w Dibuti. Niegdy miecia si tam niewielka baza francuskiej
Legii Cudzoziemskiej, za w 2002 roku przeja j grupa amerykaskich marines i oddziay
do zada specjalnych. Buczenie dronw stao si czsto syszanym dwikiem nawet
w najdalszych zaktkach jemeskiej pustyni. Rozpocza si gra w kotka i myszk pomidzy
dihadystami a mierciononymi maszynami.
Jeden z jemeskich dziennikarzy po dwch tygodniach spdzonych z przywdcami

Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego opisa procedury bezpieczestwa obowizujce w razie ataku

z powietrza. Gdy zblia si jemeski odrzutowiec, wszyscy zostawali na swoich miejscach,
gdy, jak mwi reporterowi jeden z bojownikw: - Jemeskie samoloty nigdy nie trafiaj
w cel. Jeli jednak syszano bzyczenie amerykaskiego drona, postpowano odwrotnie wyczano komrki, wskakiwano do ciarwek i uciekano, bo trudno jest bombardowa
ruchome cele. Bojownicy odkryli bowiem sab stron dronw - maszynami sterowano
przecie za porednictwem satelity. Poniewa pilota i samolot dzieliy tysice kilometrw,
wic to, co operator widzia na monitorze w Stanach Zjednoczonych, pojawiao si
z kilkusekundowym polizgiem. Oficerowie z CIA i Pentagonu, odpowiedzialni za likwidacj
celu, przez cae lata nie potrafili upora si z t trudnoci. Kopot wyjania poniekd
przypadkowe ofiary cywilne i chybione strzay.
Al-Awlaki uszed z yciem wanie dziki ucieczce ciarwk z miejsca majowego
nalotu. Byo to zaledwie kilka dni przed akcj komandosw, w wyniku ktrej zastrzelono ben
Ladena. Jeden ze szpiegw pracujcych dla Amerykanw dostarczy im informacj,
e al-Awlaki znajduje si w ciarwce jadcej przez prowincj Szabwa. Ekipa JSOC posaa
tam drony i myliwce Harrier, lecz pierwsza rakieta nie trafia w auto. Chmury pyu
przesoniy widoczno, dziki czemu al-Awlakiemu udao si przesi do innego
samochodu i uciec w przeciwnym kierunku. Amerykaskie samoloty poleciay ladem
pierwszej ciarwki - rakiety zabiy dwch znajdujcych si w pojedzie czonkw
Al-Kaidy, za mczyzna bdcy obiektem ataku ukry si w jaskiniach. Wedug Gregoryego
Johnsena, znawcy Jemenu, al-Awlaki mia powiedzie pniej przyjacioom: [Wrogi nalot]
upewni mnie, e adna istota ludzka nie umrze, pki nie dopeni si jej ziemski ywot i nie
nadejdzie odpowiedni czas.
W Biaym Domu prezydent Obama i John Brennan niecierpliwili si, e JSOC nadal
nie zlikwidowao al-Awlakiego i pozostaych wysokich rang czonkw Al-Kaidy. Od ptora
roku - czyli od czasu, kiedy Obama poszerzy wachlarz amerykaskich tajnych dziaa
w Jemenie - aden przywdca Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego nie zosta zabity, a kilka
nalotw zepsuy wpadki niedoinformowanych tajnych sub. W sumie w atakach zgino
wicej cywilw ni waniejszych bojownikw. Ale uzbrojone drony latajce nad Jemenem
i tak stanowiy krok naprzd w stosunku do rakiet dalekiego zasigu, nawet jeli rzd
w Dibuti nie zezwala Stanom Zjednoczonym na organizowanie mierciononych misji
z Camp Lemonnier bez uprzedniego uzyskania jego zgody. Szefostwo JSOC draniy
podobne ograniczenia.
CIA

cieszya

si

wiksz

swobod.

Budow

i doprowadzenie

do penej

funkcjonalnoci bazy na saudyjskiej pustyni ukoczono we wrzeniu 2011 roku. David

Petraeus, ju jako dyrektor Agencji, nakaza przetransportowanie floty predatorw i reaperw
z Pakistanu do Arabii Saudyjskiej. Suby przemieciy te swoje satelity i dokonay
odpowiedniej konfiguracji sieci baz danych, by umoliwi dronom komunikacj z pilotami
w Stanach Zjednoczonych.
Ale CIA dysponowaa czym wicej ni dronami przy jemeskiej granicy. Miaa te
informatora w Al-Kaidzie Pwyspu Arabskiego, ktry regularnie dostarcza wiadomoci
na temat posuni al-Awlakiego. Z innego rda Agencja ju wczeniej dowiedziaa si
sporo o strukturze siatki terrorystycznej. Na bieco Amerykanie dostawali te materiay
przeznaczone do publikacji w internetowym magazynie Inspire. Al-Kaida Pwyspu
Arabskiego korzystaa z anglojzycznego periodyku, eby podnie swj presti, a take
zachci

potencjalnych

dihadystw

ze Stanw

Zjednoczonych

i Wielkiej

Brytanii

do wszczcia witej wojny. Lektura magazynu miaa inspirowa ataki podobne do tego,
ktrego dopuci si major Nidal Hassan - psychiatra, ktry zabi trzynacioro ludzi
w zatoczonym kompleksie wojskowym w Fort Hood w Teksasie w listopadzie 2009 roku.
Albo Fajsal Szahzad, modszy analityk finansowy z Connecticut, ktry siedem miesicy
pniej usiowa zdetonowa furgonetk pen materiaw wybuchowych na samym rodku
nowojorskiego Times Square. Jeden z artykuw opublikowanych w Inspire i napisanych
przez pakistasko-amerykaskiego wydawc Samira Chana nosi tytu Jak zrobi bomb
u mamy w kuchni.
Za kadym razem, kiedy mieli okazj rzuci okiem na teksty przeznaczone
do Inspire, ludzie Obamy debatowali, czy powinni sabotowa magazyn, zanim nowy numer
zostanie opublikowany w sieci. Mogli przecie nawet zmienia tre niektrych tekstw tak,
aby skompromitowa Al-Kaid Pwyspu Arabskiego. To mogoby jednak zaalarmowa
czonkw grupy, e w jej szeregach ukrywa si kret. Dlatego zawsze gosowano przeciwko
takiej ingerencji - obawy, e informator zostanie zapany i umiercony, byy silniejsze.
Istnia jeszcze inny powd. Skoro Inspire byo czytane w sieci w Stanach
Zjednoczonych, manipulowanie treci mogo pogwaci przepisy zabraniajce CIA
prowadzenia dziaalnoci propagandowej wymierzonej w obywateli amerykaskich. Kierujc
si podobnymi wtpliwociami, od czasu upowszechnienia si internetu Agencja porzucia
wikszo operacji propagandowych.
Zachwyceni wynikami zabjstw dokonanych przez CIA w Pakistanie oficjele
z Biaego Domu przekazali Agencji bdce dotychczas w gestii Pentagonu zadanie
namierzenia Anwara al-Awlakiego. Flota amerykaskich dronw oderwaa si od ziemi

w bazie w Arabii Saudyjskiej 30 wrzenia. Samoloty przekroczyy granic z Jemenem

i podyy ladem grupy mczyzn podrujcych konwojem przez prowincj Al Dauf poa pustyni przy granicy saudyjskiej, niegdy sync z hodowli koni. Kiedy zatrzymali si
na niadanie, jak mwi wiadkowie, dostrzegli zbliajce si drony i zerwali si, by pobiec
do aut. Cele zostay ju jednak namierzone i to, co stao si potem, mona okreli mianem
perfekcyjnie zaaranowanej symfonii destrukcji.
Dwa drony typu Predator skieroway na samochody wizki laserowe, co zwikszao
precyzj ataku rakietowego, za reaper wystrzeli pociski, ktre dosigy celu. Zabici zostali
wszyscy jadcy w konwoju cznie z obywatelem amerykaskim Anwarem al-Awlakim
i Samirem Chanem, diabolicznym propagandzist i motorem napdowym Inspire.
Dwa tygodnie wczeniej Abdulrahman al-Awlaki - chudy jak tyczka, urodzony
w Denver szesnastoletni syn imama - wymkn si ze swego domu w Sanie przez okno
kuchenne. Mieszka tam praktycznie przez cae ycie, bo jego ojciec przenis si do Jemenu,
gdy pomienne kazania zwrciy na niego uwag najpierw w Stanach Zjednoczonych, a potem
w Zjednoczonym Krlestwie. A take spowodoway, e imam wci awansowa w rankingu
gabinetu Obamy na najbardziej poszukiwanego czowieka na wiecie. Al-Awlaki uciek wic
do Sany, by mc ukry si na jemeskiej prowincji.
Jego syn Abdulrahman y jednak jak zwyczajny nastolatek. Poszed do szkoy
redniej, interesowa si sportem i muzyk, regularnie korzysta z Facebooka. W poowie
wrzenia 2011 roku zdecydowa, e musi odszuka ojca bez wzgldu na to, gdzie si ukrywa.
Zanim wymkn si z domu, zostawi list: Przepraszam, e uciekam, ale mam zamiar
odnale ojca.
Poszukiwania rozpocz od prowincji Szabwa, regionu Jemenu, gdzie mia zaszy si
Anwar al-Awlaki i gdzie amerykaskie odrzutowce i drony byy o krok od zabicia go w maju.
Abdulrahman nie mg wiedzie, e jego ojciec zdy ju uciec do Al Dauf. Krci si wic
po okolicy, nie bardzo wiedzc, co robi. Usysza wwczas o ataku rakietowym, w ktrym
zgin imam. Zadzwoni do rodziny w Sanie i owiadczy, e wraca do domu.
Nie zrobi tego od razu. 14 padziernika, dwa tygodnie po mierci ojca, siedzia
z przyjacimi w ogrdku restauracji nieopodal Azzan, miasta w prowincji Szabwa. Z oddali
dobieg go bzyczcy dwik. Po chwili rakiety przeciy powietrze i uderzyy w restauracj.
Kilka sekund pniej na ziemi leao kilkanacie cia; jedno z nich naleao do Abdulrahmana
al-Awlakiego. Par godzin po podaniu informacji o jego mierci facebookowy profil
nastolatka przeksztaci si w tablic pamici.
Amerykascy oficjele nigdy nie mwili o tej operacji publicznie, lecz w swoich

krgach przyznawali, e chopak nie zosta nigdy wcignity na adn z list jako podejrzany
o dziaania terrorystyczne i zosta zabity przez pomyk. Rakiety miay dosign Ibrahima
al-Bann, egipskiego przywdc Al-Kaidy Pwyspu Arabskiego, ktry, wedug otrzymanych
przez suby informacji, jad w restauracji obiad. Cynk okaza si jednak nieprawdziwy.
Al-Banny nie byo w miejscu nalotu, za Abdulrahman al-Awlaki znalaz si po prostu
w niewaciwym miejscu w niewaciwym czasie.
I cho szczegy ataku pozostaj tajne, kilku amerykaskich oficjeli przyznao,
e drony, ktre zabiy chopca - w przeciwiestwie do tych z nalotu na jego ojca - nie byy
sterowane przez CIA. Abdulrahman al-Awlaki by ofiar kampanii rwnolegle prowadzonej
przez JSOC. Kontynuowano j nawet po przyczeniu si CIA do obawy w Jemenie. CIA
i Pentagon rozptay wic niezalene od siebie wojny z uyciem latajcych robotw
w jednym z najuboszych i odludnych krajw wiata, dysponujc innymi listami terrorystw
przeznaczonych do eliminacji, cho w gruncie rzeczy obydwie instytucje zajmoway si t
sam misj i miay ten sam cel. Dziesi lat po tym, gdy Donald Rumsfeld prbowa wyrwa
z rk szpiegw kontrol nad przebiegiem nowej, dziwnej wojny, i Pentagon, i CIA
angaoway si w te same tajne operacje gdzie na kracach wiata.
Dwa miesice po mierci syna i wnuka Nasser al-Awlaki opakiwa ich w mowie
pogrzebowej, ktr nagra na wideo i opublikowa na YouTubie. Przez siedem minut czyst
angielszczyzn nawoywa

lojalnych muzumanw do pielgnowania nauk Anwara

i rozpowszechniania sw syna pord tych, ktrzy jeszcze ich nie syszeli. Zoy take
zowieszcz przysig: obieca, e krew jego syna nie zostaa przelana na prno.
Al-Awlaki opisa Ameryk jako kraj, ktry zwariowa i zachysn si moliwoci
przeprowadzania atwych zamachw w kadym zaktku wiata. Ataki rakietowe tak weszy
Stanom Zjednoczonym w krew, mwi, e mier jego syna i wnuka zostaa niemal
niezauwaona.
Nie bya to jednak do koca prawda. Kiedy zosta zabity Anwar al-Awlaki, prezydent
Obama wspomnia o tym podczas przemowy, okrelajc udany nalot mianem kolejnego
duego kroku naprzd w naszych staraniach o pokonanie Al-Kaidy i jej sojusznikw. Jednak
ju nastpnego dnia aden wieczorny serwis informacyjny nie wspomnia o mierci syncego
z kontrowersyjnych kaza imama, bd co bd obywatela amerykaskiego, ktrego
likwidacj

za porednictwem

tajnego

memorandum

autoryzowa

Departament

Sprawiedliwoci. Dwa tygodnie pniej mao kto napomkn te o nalocie, w ktrym zgin
Abdulrahman al-Awlaki, chuderlawy amerykaski nastolatek.
Jednak oficjalnie naloty pozostaway spraw utajnion. Po ujawnieniu dokumentw

zwizanych z dronami CIA i JSOC gabinet Obamy musia odpiera przed sdem zarzuty
dotyczce samych operacji oraz opinii prawnych, ktre je sankcjonoway. Pod koniec
wrzenia 2012 roku trzech sdziw zasiado przed cian z zielonego marmuru w federalnej
sali

rozpraw

w Waszyngtonie,

gdzie

wysuchali

zarzutw

z ust

przedstawiciela

Amerykaskiej Unii Swobd Obywatelskich, domagajcego si przekazania przez CIA

dokumentw dotyczcych realizowanego przez Agencj programu zamachw.
Prawnik reprezentujcy CIA odmwi przyznania, e Agencja ma cokolwiek
wsplnego z dronami, i nawet krzyowy ogie pyta sceptycznych sdziw, ktrzy dociskali
go w sprawie publicznych wystpie Leona Panetty, nie zmusi go do zmiany stanowiska.
Podczas wizyty w jednostce w Neapolu Panetta rzuci artem do stacjonujcych tam
onierzy, e chocia sekretarz obrony ma do dyspozycji od cholery broni, wicej ni
CIA, to i tak nie ma co narzeka, bo predatory nie s takie ze.
Podczas postpowania sdowego zmczony sdzia Merrick Garland podkreli
absurdalno stanowiska CIA w wietle wystpie prezydenta Obamy i doradcy Biaego
Domu do spraw antyterroryzmu Johna Brennana, ktrzy publicznie mwili o dronach. - Jeli
CIA jest cesarzem - powiedzia prawnikowi Agencji - to pan kae nam mwi, e w cesarz
ma na sobie szat, cho nawet jego szefowie przyznaj, e jest nagi.
Trwaa

wic

gra

pozorw,

cho

wojna

z uyciem

dronw

zostaa

ju

zinstytucjonalizowana. Dlatego CIA i Pentagon musiay rywalizowa o finanse na tajne misje.

Czasem, jak w Jemenie, zdarzao si, e prowadziy rwnolege kampanie. Kiedy indziej
dzieliy pomidzy siebie poszczeglne czci wiata i inicjoway zdalnie sterowane operacje
bez ogldania si na siebie - jak na przykad CIA w Pakistanie, a Pentagon w Libii.
Komisja do spraw 11 wrzenia uznaa w lipcu 2004 roku, e CIA nie powinna
zajmowa si dziaaniami militarnymi - wedug jej czonkw nie byo sensu, aby zarwno
Agencja, jak i Pentagon zawracay sobie gow tajnymi operacjami. Jakkolwiek okrelimy
cen, w pienidzach czy w ludziach - mwi ostateczny raport komisji - Stany Zjednoczone
nie mog sobie pozwoli na finansowanie dwch osobnych organizacji zajmujcych si
tajnymi operacjami wojskowymi, odpalajcych w sekrecie rakiety i po kryjomu szkolcych
oddziay specjalne.
Administracja Busha odrzucia sugestie komisji i w kolejnych latach Stany
Zjednoczone obray przeciwny kierunek. CIA i Pentagon zazdronie strzegy swoich narzdzi
sucych do prowadzenia wojny cieni - chociaby bazy w Arabii Saudyjskiej. Nie miay te
zamiaru zrzec si kontroli nad adnym z nich, skoro politycy zgodzili si wreszcie
na finansowanie zamachw i zaakceptowali podobne operacje jako przyszo amerykaskiej

tajnej wojny. Do tego pienidze na rozbudow floty dronw popyny wreszcie szerokim
strumieniem.
Tymczasem Pentagon inwestowa rwnolegle w szpiegostwo. Agencja Wywiadu
Obronnego zacza formowanie tajnych oddziaw liczcych setki onierzy, ktre miay
zaj si misjami na terenie Afryki, rodkowego Wschodu i Azji. - Wszystko jest na opak powiedzia W. George Jameson, prawnik, ktry spdzi w CIA trzydzieci trzy lata. - Agencja
wywiadowcza walczy na wojnie, a organizacja wojskowa zajmuje si dziaalnoci
wywiadowcz.
Podczas wyczerpujcej kampanii prezydenckiej w 2012 roku prezydent Obama czsto
odnosi si do tajnych operacji jako dowodu siy i hartu ducha swojej administracji,
co przypominao fanfaronady prezydenta Busha z dni po atakach z 11 wrzenia. Zapytany
przez jednego z dziennikarzy o oskarenia rzucane przez republikaskich kandydatw, jakoby
jego polityka zagraniczna oparta bya na ustpstwach, Obama odci si: - Prosz zapyta
Osam ben Ladena i dwudziestu trzech z trzydziestu przywdcw Al-Kaidy, ktrych udao
nam si wyeliminowa, zanim zostanie mi zarzucone co podobnego. Prosz te zapyta tych,
ktrzy pozostali przy yciu.
Mimo e podczas kampanii z 2012 roku nie zgadzali si ze sob w wielu kwestiach,
Obama i Mitt Romney myleli podobnie w kwestii nalotw wymierzonych w terrorystw.
Romney zapowiedzia nawet, e jeli zostanie wybrany, bdzie kontynuowa na tym polu
polityk Obamy. Rzdowi oficjele za w ostatnich tygodniach przed wyborami spieszyli si
z wprowadzeniem nowych i klarownych przepisw okrelajcych taktyk prowadzenia tajnej
wojny, w razie gdyby odsunito ich ze stanowisk i nie pocigaliby ju duej za sznurki.
Ich wysiki na rzecz skodyfikowania procedur zamachw przeprowadzanych
za pomoc dronw ujawniy, e wiele operacji byo wczeniej przygotowywanych bez
jasnych procedur. Jednak podstawowe pytania o to, kto moe zosta zabity, gdzie moe
zosta zabity i jak moe zosta zabity, wci nie znalazy odpowiedzi. Determinacja,
by w kocu na nie odpowiedzie, zmalaa 6 listopada 2012 roku, kiedy wynik wyborw
zapewni prezydentowi Obamie kolejne cztery lata urzdowania. Prby uporzdkowania
regulacji dotyczcych prowadzenia tajnych wojen zostay wic odoone na pniej.
Nard

zmczony

dugimi,

krwawymi

i kosztownymi

konfliktami

w Iraku

i Afganistanie pod koniec pierwszej kadencji Obamy powinien by mao zainteresowany

eskalacj tajnych dziaa wojennych, ale nic bardziej mylnego. Ankieta przeprowadzona
na zlecenie Amy Zegart z Uniwersytetu Stanforda jasno wskazywaa, e Amerykanie ywo
reagowali na sprawy dotyczce antyterroryzmu. Spora wikszo - 69 procent respondentw -

wspieraa decyzje amerykaskiego rzdu dotyczce eliminacji terrorystw.

CIA staa si dla gabinetu Obamy niezbdnym narzdziem, za udane zamachy
poprawiy reputacj Agencji. Wedug wspomnianej ankiety 69 procent respondentw
wyrazio pewno, e amerykaskie agencje szpiegowskie s w posiadaniu dokadnych
informacji o tym, co dzieje si w Iranie i Korei Pnocnej. Jest to wynik wyszy o 20 procent
w porwnaniu z podobnym badaniem z 2005 roku, kiedy CIA bya krytykowana
za niewaciw ocen irackiego programu zbrojeniowego. Co ciekawe, ankieta z 2012 roku
zostaa przeprowadzona kilka miesicy po mierci pnocnokoreaskiego dyktatora Kim
Dong Ila; agenci CIA sami dowiedzieli si o tym dopiero po paru dniach, kiedy wiadomo
podaa tamtejsza telewizja. Stopniowo jednak ryzyko i dodatkowe koszta ponoszone przez
Agencj w zwizku z tajn wojn staway si coraz bardziej oczywiste.
Gdy pierwsze tygodnie arabskiej wiosny zaskoczyy CIA, szefostwo zdecydowao
o przydzieleniu kilkudziesiciu agentw i analitykw, by przygldali si rozwojowi wydarze
w Afryce Pnocnej i na rodkowym Wschodzie. Jednak i tym razem administracja Obamy
zwrcia si do CIA z prob nie o szpiegowanie, ale przeprowadzenie operacji wojskowej.
Kiedy rewolucja w Libii przerodzia si w regularn wojn domow, CIA posaa do kraju
oddziay specjalne i prywatnych agentw, by nawizali kontakt z grupami rebeliantw
i pomogli upewni si, e tony karabinw maszynowych i dziaek przeciwlotniczych
wysyanych do Libii trafi we waciwe rce. Prezydent Obama upiera si, by w wojnie
majcej na celu usunicie Kaddafiego nie uczestniczyy adne amerykaskie siy ldowe.
Wola polega na sprawdzonej formule, ktrej ufa jego gabinet: drony, tajni oficerowie,
kadra pracownikw kontraktowych z pozwoleniem na wykorzystanie libijskich rebeliantw
w wojnie zastpczej.
CIA nie posiadaa jednak zbyt wielu pewnych informacji na temat rewolucjonistw.
Niektrzy z nich,

mimo

amerykaskiej

pomocy,

obrcili

si

przeciwko

Stanom

Zjednoczonym.
By 11 wrzenia 2012 roku, zaraz po dwudziestej drugiej, gdy w niewielkiej bazie CIA
w Libii odezwa si telefon. Dzwoniono w sprawie amerykaskiej ambasady oddalonej
o zaledwie ptora kilometra. Leaa w innej czci Bengazi, portowego miasta nad Morzem
rdziemnym w pnocno-wschodniej Libii, gdzie amerykaski rzd po upadku Muammara
Kaddafiego osadzi swoj placwk dyplomatyczn. Dzwonicy urzdnik Departamentu
Stanu informowa, e ambasada znalaza si pod ostrzaem, a napastnicy wyposaeni
w AK-47 przedostali si za gwn bram. Tumowi nioscemu kanistry z benzyn udao si
ju podpali jeden z budynkw.

Agenci z bazy CIA przybyli do Bengazi z misj zapobieenia przejciu arsenau

rakietowego Kaddafiego przez grupy rebeliantw powstae w wyniku rozpadu frontu, ktry
obali w Libii Kaddafiego i przej wadz. Teraz mieli zaj si czym zupenie innym.
Zabrali bro i dwoma samochodami ruszyli w kierunku amerykaskiej ambasady. Nie udao
si im przekona libijskich bojownikw do przyczenia si do akcji ratunkowej. Kiedy
dotarli na miejsce, walka nadal trwaa, za ambasador amerykaski w Libii Christopher
Stevens by uwiziony w budynku, nad ktrym zawali si dach. Druyna wysana przez CIA
nie bya w stanie dotrze do niego - zgin zaczadzony dymem. Nad gowami walczcych
kry wojskowy dron, pierwotnie wysany z inn misj, ktry transmitowa wymian ognia
prosto do kwatery gwnej stacjonujcego w Niemczech Dowdztwa Afrykaskiego Si
Zbrojnych USA (AFRICOM). Predator by jednak nieuzbrojony, a co za tym idzie niezdolny
do udzielenia pomocy Amerykanom.
Nie mogc duej utrzyma swoich pozycji, agenci CIA i oficerowie ochrony
z Departamentu Stanu ewakuowali placwk do pobliskiej bazy. Niedugo pniej i ona
znalaza si pod ostrzaem z kaasznikoww i rcznych granatnikw przeciwpancernych.
Dopiero o pitej nad ranem pojawiy si amerykaskie posiki z Trypolisu. Do tej pory jednak
napastnicy zdyli przygotowa si do kolejnego etapu ataku i wycelowali modzierze
w dach bazy, gdzie stali agenci CIA. Zginli Tyrone Woods i Glen Doherty, byli czonkowie
Navy SEALs. Do witu Amerykanom udao si ewakuowa placwk i wyruszy w stron
lotniska; konwj obserwowa z gry dron. Cay personel, rwnie ciaa czterech ofiar ataku,
zosta przetransportowany do Trypolisu. Amerykaska operacja wywiadowcza w Bengazi,
gdzie miecia si gwna baza CIA na Libi, zostaa brutalnie zakoczona.
Atak ten niemale dosownie olepi libijsk komrk CIA. Pord byych i obecnych
szpiegw zrodzio to obawy, e po dekadzie przestrajania si Agencji na prowadzenie
operacji specjalnych CIA moe utraci swoj pozycj take i w innych miejscach. Jednak
ze zgoa odmiennych powodw. Pozamykane dotd towarzyskie krgi wewntrz Agencji
otworzyy si szeroko, a kolejne pokolenie oficerw CIA spotykao si na wojnie, nawizujc
w trakcie walki znajomoci i przyjanie.
Rwienikom Rossa Newlanda mwiono podczas zaj szkoleniowych, e CIA
powinna za wszelk cen wystrzega si zabijania jako sposobu rozwizywania problemw.
Ale nowi pracownicy, ci, ktrzy rozpoczli sub ju po 11 wrzenia 2001 roku, stykali si
niemal wycznie z obawami oraz zamachami. Nowe pokolenie zaznao adrenaliny na linii
frontu, a nie siedzc za biurkiem i zajmujc si prac wywiadowcz oraz szpiegowsk.
Zbieranie informacji mogo wydawa im si nuce, wrcz nudne. - Jak chcesz zatrzyma ich

na wsi, skoro widzieli ju wiata wielkiego miasta? - powiedzia jeden z wyszych stopniem
oficerw CIA.
Niektrzy starsi oficjele z Agencji z dum opowiadali o atakach dronw, dziki
ktrym zgnieciono w Pakistanie Al-Kaid, zmuszajc poplecznikw Osamy ben Ladena
do odwrotu i szukania nowych kryjwek w Jemenie, Somalii, Afryce Pnocnej i wszdzie
tam, gdzie lokalne rzdy nie miay kontroli nad wasnym terytorium. I dzisiaj znalazoby si
wielu, ktrzy wierz, e kampania z wykorzystaniem dronw jest najbardziej efektywnym
tajnym programem w historii CIA. Cho trzeba przyzna, biorc pod uwag cakowity bilans
Agencji w podobnych operacjach, e konkurencja nie jest zbyt mocna.
Sporo si jednak zmienio od 2001 roku, kiedy to uruchamiano program dronw. Za
ci, ktrzy wwczas przyklaskiwali temu pomysowi i cieszyli si z przekazania CIA tak duej
mocy, teraz s nieco bardziej powcigliwi.
Ross Newland nadal chwali bro, ktra pozwala Stanom Zjednoczonym
na prowadzenie wojny bez nalotw dywanowych na terytorium wroga lub bombardowania
pakistaskich wiosek pociskami artyleryjskimi. Uwaa jednak, e CIA powinna bya
zaprzesta uywania predatorw i reaperw ju lata temu. Kuszca atwo zabijania
na odlego moga, jak mwi, podziaa na niektrych niczym kocimitka. Ponadto sam
fakt korzystania z dronw sprawi, e w Pakistanie CIA bya postrzegana wyjtkowo le.
A przecie jednym z zada Agencji byo pielgnowanie dobrych relacji z obywatelami kraju,
w ktrym prowadzi operacje, by uatwi sobie zbieranie informacji. - Predatory dziaaj
na szkod CIA. To ju nie s misje wywiadowcze - podsumowa Newland.
Richard Blee jest jeszcze bardziej krytyczny wobec ery dronw. Jako szef Alec
Station, jednostki dziaajcej w ramach Centrum Antyterrorystycznego i majcej za cel
odnalezienie Osamy ben Ladena, nalea do niewielkiej grupy gorliwych zwolennikw walki
na mier i ycie z terrorystami poirytowanych ograniczeniami naoonymi na Agencj
po atakach z 11 wrzenia. Do spki ze swoim szefem J. Coferem Blackiem naciska, aby CIA
otrzymaa zgod na zabicie ben Ladena i jego zausznikw.
Tym bardziej e ju latem 2001 roku znalaz si w samym rodku kalifornijskiej
pustyni Mojave i obserwowa rakiety wystrzeliwane z predatora, ktre trafiaj w sam rodek
makiety przedstawiajcej Tarnak Farms, obz treningowy ben Ladena. Kilka tygodni pniej,
11 wrzenia, musia patrze z rozdartym sercem, jak gin tysice ludzi, i zastanawia si, czy
on i jego koledzy mogli zrobi co, eby temu zapobiec. Na swoim biurku nadal trzyma
kawaek zniszczonej makiety Tarnak Farms.
Nawet po odejciu z CIA czu si jednak przygnieciony ciarem wtpliwoci

dotyczcych zabjczych operacji. Kiedy obniono poprzeczk i Agencja moga odpala

rakiety na terytoriach Pakistanu i Jemenu, nawet jeli amerykascy szpiedzy nie byli pewni,
kogo dosign pociski, przerazi si. Blee uzna, e narzdzie, ktre miao suy Stanom
Zjednoczonym

do selektywnej

eliminacji

okrelonych

celw,

byo

nieodpowiednio

wykorzystywane.
- Niegdy sumienie nie pozwalao nam pocign za spust, zanim nie dowiedzielimy
si, kim jest osoba, ktr mamy zabi. Dzisiaj kosimy wszystkich, jak leci - mwi Blee. Tryby maszyny do zabijania krc si bez przerwy. Kady nalot by jak egzekucja - cignie. Ale jeli mamy lekk rk wydawa wyroki mierci, musimy wzi za takie decyzje
odpowiedzialno przed ludmi i w kocu wszcz publiczn debat na ten temat. Po krtkiej
pauzie dodaje: - Debat, ktr Amerykanie bd w stanie zrozumie.
Godzin drogi od Las Vegas, gdy zostawi si ju za sob stiukowe domy
na przedmieciach i krajobraz wypeni si krzewami kreozotu oraz kolczastymi drzewami
Jozuego, autostrada zbacza na zachd i wgryza si w dolin. Na horyzoncie wyrasta rzd
niskich beowych budynkw, a nad nimi unosi si niewielki samolocik, ktry przypomina
leniwie krccego si w powietrzu insekta. Maszyna wzbija si ponad wzgrza cignce si
po prawej stronie drogi, skrca w lewo i osiada na pasie startowym wyobionym
w pustynnym piasku.
Lece na wysokoci dziewiciuset pidziesiciu metrw nad poziomem morza
miasteczko Indian Springs w stanie Nevada staje si doskonale widoczne po kolejnych trzech
minutach jazdy. Skada si ono gwnie z zaparkowanych gsto kamperw i przyczep;
ponadto znajduj si tam dwie stacje benzynowe, motel i sklep Auntie Moes Trading Post.
Billboard nad urzdem pocztowym informuje o najbliszych przybytkach, gdzie mona
odpocz, naje si i napi: U Dennyego, Subway, Motel 6 - godzina drogi std.
Niewielkie kasyno, w ktrym Curt Hawes i jego druyna zjedli uroczyste niadanie
w lutym 2001 roku, po historycznym odpaleniu pierwszej rakiety z predatora, nadal stoi
na obrzeu miasteczka, ale - tak jak i reszta Indian Springs - jest praktycznie puste. Odkd
zbudowano now obwodnic, turyci zmierzajcy z Las Vegas do Doliny mierci nie musz
ju zatrzymywa si w Indian Springs.
Samotne miasteczko nie zbio kapitau na tym, co dziao si zaraz po drugiej stronie
autostrady, za cigncym si przez par kilometrw ogrodzeniem, w ktrym co jaki czas
bya budka stranicza. Stojcy w nich uzbrojeni onierze odganiali ciekawskich. Gdzie
w poowie ubiegej dekady Zapasowe Lotnisko Si Powietrznych w Indian Springs zostao
przemianowane na Baz Si Powietrznych Creech. Rozlatujca si, smagana wiatrem baza,

gdzie pierwsi piloci predatorw uczyli si nowej sztuki prowadzenia wojny, zacza
przeradza si w kluczowy punkt zabjczych operacji. Rozcigajca si na obszarze
dwudziestu trzech tysicy akrw pustyni baza Creech dziaa dzisiaj tak prnie,
e amerykaskie lotnictwo ma nadziej j rozbudowa i odkupi w tym celu ziemi
od lokalnych przedsibiorcw. Ruch ten moe przemieni Indian Springs w martwe miasto.
Bowiem zarwno Pentagon, jak i CIA obsuguj misje z udziaem dronw wanie z Creech,
ale personel wojskowy i pracownicy cywilni zaangaowani w program nadal dojedaj
do bazy z Las Vegas, spdzajc godziny pracy w dugich przyczepach koloru piasku
ustawionych schludnie jedna przy drugiej.
Czasem w Creech odbywaj si misje treningowe - predatory i reapery lataj
w okolicach bazy, testujc miercionone moliwoci na samochodach ciarowych
i osobowych namierzanych wzdu samotnych drg. Piloci zajmuj si jednak gwnie wojn
toczc si tysice kilometrw dalej - w Afganistanie, Pakistanie, Jemenie i bezkresnych
pustyniach Afryki Pnocnej. Po ataku na amerykask placwk dyplomatyczn w Libii
we wrzeniu 2012 roku niebo nad Bengazi rozbrzmiao bzyczeniem dronw wysanych tam
wanie z Creech, aby wyledziy winnych napaci.
Na skraju pooonej w Nevadzie bazy, na wyblakym murze z czerwonego cementu,
dumnie widniej takie oto sowa: Baza lotnicza Creech: dom myliwych.

To tutaj si wszystko odbywa

Dewey Clarridge
Dewey Clarridge upad. Rok po tym, gdy Pentagon zakoczy jego prywatn operacj
szpiegowsk, potkn si w swoim domu pod San Diego i zama nog. Trafi do szpitala,
gdzie zachowywa si jeszcze bardziej nieznonie ni zazwyczaj, i wymusi przeniesienie go
na Wschodnie Wybrzee, gdzie mg by bliej rodziny. Siedemdziesiciodziewicioletni
byy agent CIA - a take zaoyciel Centrum Antyterrorystycznego, jeden z gwnych
wrogw publicznych w skandalu Iran-contras i czowiek, ktry niegdy chwali si, e wpad
na pomys zaminowania nikaraguaskich przystani, kiedy popija sobie gin - przenis si
do Leisure World.
Wynaj mieszkanie w jednym z wieowcw, ktre gruj nad penym zieleni
osiedlem dla emerytw odlegym czterdzieci kilometrw od Waszyngtonu i prbujcym
cign do siebie powojenne pokolenie baby boomers hasem Miejsce dla wiecznie
modych. Clarridge, jankeski republikanin urodzony w czasie wielkiego kryzysu, nie nalea
jednak do tej generacji i, co wicej, nie cierpia wszystkiego, co sob reprezentowaa.
Wybraem si na spotkanie z nim w czerwcu 2012 roku, niepewny tego, jak zostan
przyjty. Napisaem sporo o Clarridgeu i wiedziaem, e niezbyt mu si to podobao. Powita
mnie jednak ciepo. We woskiej restauracji na terenie osiedla Clarrigde by chyba jedynym
klientem. Siedzc przy stoliku i rozkoszujc si popoudniowym socem, wyglda jak kady
emeryt. Nosi ososiow koszul, ktrej rozpite przy szyi guziki odsaniay poyskujcy zoty
acuch. Na nogach mia adidasy i biae skarpetki. Co dziwne, mg pochwali si mocniejsz
opalenizn ni w San Diego. Powiedzia mi, e zdy ju przywykn do nowego otoczenia,
ale narzeka na zy humor swoich niezadowolonych z przeprowadzki kotw: Tutaj wszyscy
maj psy, malutkie pieski.
Clarridge mieszka teraz zaledwie par kilometrw od siedziby CIA, ktr gardzi. Ale
nie wydawa si tskni za Kaliforni lub lamentowa nad swoim powrotem na wschd. - To
tutaj wszystko si decyduje - mwi.
Mia na myli prywatne dziaania wywiadowcze. I mia racj. Droga wyjazdowa
z podmiejskiego osiedla dla emerytw przecinaa dzielnic lnicych szklanych wie
i rozlege kompleksy biurowe, ktre w cigu ostatnich kilku lat wyrosy w pnocnej Wirginii
z niczego. Amerykaski przemys obronny i wywiadowczy, niegdy rozrzucony i majcy
swoje centra zarwno w poudniowej Kalifornii, jak i na rodkowym Zachodzie, stopniowo

skonsolidowa si i przenis w okolice Waszyngtonu. Firmy wolay by blisko swojej

klienteli: Pentagonu, CIA, Agencji Bezpieczestwa Narodowego i pozostaych organizacji
wywiadowczych. Mniejsi i wiksi przedsibiorcy, majcy chrapk na rzdowe kontrakty,
tworz dzisiaj krg skupiony wok stolicy niczym redniowieczna armia przygotowujca si
do oblenia miasta.
Biznes wojskowy i wywiadowczy kwitnie. Prowadzone globalnie wojny wyczerpay
amerykask tajn armi. CIA i pozostae agencje zajmujce si wywiadem przekazay cz
prowadzonych przez siebie misji firmom prywatnym, ktre zatrudniono do zada
szpiegowskich i pracy analitycznej. Dziaania te - obejmujce obsug naziemnych stacji
kontroli lotw w Nevadzie, a take wyadowywanie rakiet i bomb w tajnych bazach
w Afganistanie i Pakistanie - miay wspiera operacje z wykorzystaniem dronw.
Jeffrey Smith, byy gwny doradca prawny CIA, obecnie partner w prestiowej
waszyngtoskiej agencji adwokackiej reprezentujcej kilka firm, ktre wygray przetargi
na tajne kontrakty, powiedzia mi, e to niesamowite, jak wiele podstawowych zada
szpiegowskich amerykaski rzd przekaza prywatnym przedsibiorcom. Spora cz firm
prowadzona jest przez byych oficerw CIA i onierzy z oddziaw do zada specjalnych,
ktrzy obiecuj lepsz jako pracy.
Erik Prince sprzeda Blackwater i przenis si do Zjednoczonych Emiratw
Arabskich, lecz pojawio si wielu chtnych, by zaj jego miejsce. K2 czy Blackbird
Technologies udawao si jednak unika medialnego rozgosu i wzmianki o nich nie
pojawiay si na pierwszych stronach gazet. Ameryka nie prowadzia ju wojen za pomoc
opancerzonych kolumn, wyniosa si ze stref otwartego konfliktu i ukrya w cieniu.
Chaupniczy przemys wywiadowczy i wojskowy sta si nieodczn czci wielkiej
machiny rzdowej.
Smith wzdryga si, syszc niezmiennie niepochlebne komentarze na temat
prywatnych firm kontraktowych. Jednak dostrzega potencjalny problem polegajcy
na konflikcie midzy wynikami finansowymi przedsibiorstw a specyfik realizowanych
przez nie na zlecenie rzdu misji. - Pytaniu, po ktrej stronie ley lojalno pracownika
kontraktowego, towarzyszy nieuniknione napicie - powiedzia. - Czy jest wierny fladze, czy
moe raczej wynikom finansowym swojej firmy?
Mniej wicej w poowie 2012 roku Michele Ballarin wszelkimi moliwymi sposobami
nadal prbowaa zagwarantowa dla siebie kolejny dugoterminowy kontrakt w Afryce.
Dostrzega szans w zamieszaniu, ktre ogarno pnocn cz kontynentu. Po przejciu
przez islamistw kontroli nad sporym fragmentem pustyni w Mali stao si oczywiste,

e Waszyngton raz jeszcze bdzie prbowa przeprowadzi operacj wywiadowcz w kraju,

ktry wczeniej ignorowa. Ballarin powiedziaa mi, e nawizaa kontakt z Tuaregami
ze wschodniej czci Mali. Krelia ju plan przepdzenia z kraju aktualnie rzdzcych
upartych politykw.
Ballarin nie ograniczaa si do Afryki. Szukaa inwestorw gotowych sfinansowa
nowy projekt: budowy floty hydroplanw wzorowanych na modelu Grumman G-21 Goose.
Takie samoloty, jak sdzia, amerykaskie wojsko mogoby wykorzystywa do transportu
piechoty w odlege miejsca niewyposaone w pasy startowe. Rozgldaa si nawet
za moliwoci ubicia interesu na Kubie, ktry mgby przynie jej pienidze po mierci
Fidela Castro.
W tym samym czasie wydawao si wielce nieprawdopodobne, e Dewey Clarridge
raz jeszcze uszczknie co dla siebie z rzdowych pienidzy przeznaczonych na kontrakty
z firmami prywatnymi, zawierane w ramach operacji wywiadowczych. Jego wsppraca
z Michaelem Furlongiem dobiega koca w skandalicznych okolicznociach - Furlonga
zmuszono do wycofania si z brany, za Clarridge nadal wcieka si o to, jak zakoczya si
caa sprawa. Wedug niego winni byli - jak zwykle - waszyngtoscy biurokraci, chronicy
swoje poletko kosztem ycia onierzy rozpaczliwie potrzebujcych informacji, ktre on mg
im zapewni. Choby tylko po to, eby wojskowi mogli si uniezaleni od CIA.
Clarridge by zdeterminowany i nie uwaa, e wypad z gry. Powiedzia mi o swojej
pakistaskiej siatce informatorw, ktr nadal opaca - niektrzy pracowali dla niego
za marne grosze. - Skoro Waszyngton jest zbyt durny, eby umiejtnie wykorzysta swoich
ludzi, moe kolejny rzd bdzie bardziej owiecony - doda. Potem zapali cygaro i wpad
w filozoficzny nastrj.
- Zapomnijmy o pokoju westfalskim - mwi, odnoszc si do ukadu zawartego
w XVII wieku w Europie, koczcego wojn trzydziestoletni. Byy to trzy dekady krwawych
walk pomidzy krlami i cesarzami, ktrzy w gwnych bitwach posugiwali si najemnikami
jako misem armatnim. Pokj westfalski, jak zgodnie twierdzi wikszo historykw,
doprowadzi do narodzin wspczesnych pastw, regularnych armii, narodowych tosamoci.
- Pastwo nie ma ju monopolu na wojskowo - powiedzia, dodajc, e myli
o korporacjach i przedsibiorstwach prywatnych, ktre mog sta si przyszoci
amerykaskiej wojny. - Przypatrz si naszemu systemowi. Jedyne, czego nie zlecamy
na zewntrz, to palec pocigajcy za spust.
Bya to jedna z nielicznych chwil, kiedy Dewey Clarridge waciwie interpretowa
fakty. Cho nie do koca trafnie, bo po 11 wrzenia 2001 roku Stany Zjednoczone czasem

wynajmoway rwnie i palec pocigajcy za spust. Czy by to Erik Prince, Enrique Prado
i Blackwater zatrudnieni przez CIA do polowania na terrorystw, czy zwyczajni miniacy
jak Raymond Davis krccy si po ulicach Lahore z pautomatycznym glockiem w schowku
na rkawiczki, czy prywatni onierze uchylajcy si przed pociskami wystrzeliwanymi
z modzierzy podczas caonocnego ataku na baz CIA w Bengazi, ju chaotyczne pierwsze
lata amerykaskiej tajnej wojny udowodniy, e USA chtnie sceduj na kogo innego
podstawowe zadanie rzdu: obron kraju.
Robio si pno i musiaem ju jecha. Clarridge powiedzia, e zostanie jeszcze
chwil i dokoczy pali cygaro. Podalimy sobie rce i poszedem do auta. Odjedajc,
odwrciem si i spojrzaem na samotnego mczyzn siedzcego przy stoliku pustej
restauracji na osiedlu dla emerytw. Cienka smuka dymu unosia si ku ciemniejcemu
niebu.

Pisanie ksiki wymagao podjcia setek decyzji, a kiedy chodzi o debiut, autorowi
trudno jeszcze oceni, ile z nich bdzie waciwych. Mam niesamowite szczcie, e jedna
z pierwszych, ktr podjem, okazaa si zarazem jedn z najlepszych - a byo to
zatrudnienie Adama Ahmada jako mojego researchera. Od naszej pierwszej wsplnie wypitej
kawy w Chicago, gdzie koczy studia magisterskie, miaem pewno, e Adam jest bystrym,
wnikliwym i oddanym pracy facetem. Dowid, e si nie myliem, a waciwie uczyni
o wiele wicej. Uczestniczy w pracach nad ksik na kadym etapie i sta si jej integraln
czci. lcza nad dokumentami, pisa dla mnie objanienia, porzdkowa przypisy, a nawet
udao mu si namierzy tumacza z urdu, ktry mg przeoy niezrozumiae dla nas
dokumenty i nagrania.
Kiedy trafiem do Midzynarodowego Centrum Naukowego Woodrowa Wilsona,
do projektu doczya Jessica Schulberg, ktra zapewnia mi pomoc nie mniejsz ni Adam.
Jessica zajmuje si przede wszystkim Afryk i jej umiejtno znalezienia informacji na temat
Somalii i Afryki Pnocnej moe budzi podziw. Ma jasny umys i posiada niesamowit, jak
na swj mody wiek, wiedz. Podczas pisania tej ksiki nauczyem si ceni nie tylko ich
pomoc, ale rwnie i przyja. Oboje maj przed sob dugie i pene sukcesw kariery, bez
wzgldu na to, jak ciek obior.
Skoro ju mowa o Centrum Wilsona, musz doda, e miaem niezwyke szczcie,
mogc spdzi pitnacie miesicy w najlepszym orodku badawczym w Waszyngtonie.
Centrum stao si moim drugim domem, poznaem tam fascynujcych i wielce pomocnych
ludzi, no i miaem dostp do przepastnej biblioteki zarzdzanej przez niesamowit ekip.
Dzikuj Jane Harman i Michaelowi Van Dusenowi, ktrzy przyjli mnie jako
stypendyst; prowadzony przez nich program dziaa jak marzenie. Chciaem te specjalnie
podzikowa Robertowi Litwakowi za celne uwagi i poczucie humoru, ktre pomogo mi
przey bolesny proces pisania pierwszego szkicu tej ksiki.
Jestem zaszczycony, e mog pracowa dla New York Timesa i chciabym wyrazi
swoj wdziczno Jill Abramson, Deanowi Baquetowi i Davidowi Leonhardtowi, ktrzy
pozwolili mi wzi urlop, bym mg skupi si na ksice. Kiedy jeszcze by moim szefem
w Waszyngtonie, Dean zachca mnie do zainteresowania si czsto pomijanymi aspektami
tajnych wojen, do pisania o tym, o czym inni nie pisali. Niektre rzeczy, ktrymi wwczas
zajmowaem si w gazecie, rozwinem wanie tutaj. Moi przyjaciele i koledzy - Helene
Cooper, Scott Shane i Eric Schmitt - zachcali mnie do dalszej pracy i udzielali cennych
wskazwek; Scott i Eric wzili na siebie sporo dodatkowej roboty, kiedy ja byem na urlopie,

i za to jestem im dozgonnie wdziczny.

Prcz

tej

trjki

chciabym

rwnie

z waszyngtoskiego biura zajmujcych si

podzikowa

kwestiami

ekipie

dotyczcymi

reporterw

bezpieczestwa

narodowego - jestecie najlepsi w brany. Dzikuj w szczeglnoci Peterowi Bakerowi,

Elisabeth Bumiller, Michaelowi Gordonowi, Billowi Hamiltonowi, Markowi Landlerowi,
Ericowi Lichtblauowi, Ericowi Liptonowi, Steveowi Myersowi, Jimowi Risenowi, Davidowi
Sangerowi, Charliemu Savageowi i Thomowi Shankerowi. Mam ogromne szczcie,
e mog pracowa z nimi i z caym biurem. Dzikuj take Philowi Taubmanowi
i Douglasowi Jehlowi, dwm byym szefom gazety, ogromnie dowiadczonym w temacie,
ktrzy pomogli mi wydatnie, kiedy zaczynaem pracowa nad nowym zagadnieniem.
Ta ksika nigdy nie powstaaby bez Scotta Moyersa - w swoim poprzednim
wcieleniu agenta literackiego namwi mnie do zgbienia tematw, ktrymi zajmowaem si
w swoich artykuach pisanych dla New York Timesa. Potem Scott zosta wydawc w The
Penguin Press i miaem szczcie pracowa z nim przy tej ksice. Jako redaktor dostrzega
obraz caoci i zachca mnie do opisania zmieniajcej si natury amerykaskich tajnych
wojen i ich skutkw moliwie jak najszerzej. Doceniam czas, ktry mi da, aby upewni si,
e wszystkie zawarte w ksice informacje s poprawne, i to, e podczas mozolnego
nanoszenia poprawek by skrupulatny i cierpliwy. Dowid, e mona wietnie upora si
z redakcj nawet, gdy czas nagli.
Dzikuj take Ann Godoff, szefowej i redaktor naczelnej Penguin Press, ktra
czuwaa nad tym, eby proces wydawniczy przebieg gadko, cho bywao, e niektre
kwestie wymagay ponownego przedyskutowania. Mally Andreson z Penguin Press pilnowaa
terminw i jestem jej niezwykle wdziczny, e cierpliwie prowadzia mnie za rczk przez
bardzo dla mnie tajemniczy proces. Jej spokojny gos w telefonicznej suchawce dziaa
na mnie kojco.
Rebecca Corbett, przyjacika i redaktorka z New York Timesa, najpewniej nie ma
pojcia, e jej wskazwki, cierpliwo i dowiadczenie wydatnie pomogy tej ksice.
lczaa nad paroma wersjami kadego rozdziau, zachcajc mnie, bym kopa jeszcze gbiej
i pisa janiej, eby klarownie przekaza moje myli. Ma wietne oko do detali i potrafi
powoa postacie do ycia. Nasze lunche w The Bottom Line nie tylko pomogy mi poukada
posiadane informacje, ale take przemyle odpowiedni struktur samej narracji. Dyskusje
byy o wiele lepsze ni samo jedzenie.
Mj agent Andrew Wylie towarzyszy mi od samego pocztku, jeszcze przy pisaniu
propozycji wydawniczej, i jestem mu wdziczny, e przyj mnie jako swojego klienta. Jest

prawdziwym profesjonalist i ceni sobie jego rady: udao mu si podtrzyma mnie na duchu,
szczeglnie tego nerwowego dnia spdzonego w Nowym Jorku, kiedy musiaem zdecydowa
si na wydawc. Powiedzia mi, ebym posucha swojego przeczucia. Przesta si martwi powtarza. - ycie jest na to zbyt krtkie. Mia racj.
Declan Walsh z Islamabadu, mj kolega z New York Timesa, by na tyle yczliwy,
e pozwoli mi si u siebie zatrzyma na czas mojego pobytu w Pakistanie. Jest wietnym
reporterem o niesamowitej wiedzy o kraju z bodaj najbardziej skomplikowan histori
na wiecie oraz prowadzi najlepszy pensjonat w tamtej czci wiata. Dzikuj wszystkim
z biura w Islamabadzie za to, e moja wyprawa do Pakistanu okazaa si tak bardzo owocna.
Jestem

te

sporo

winien

moim

przyjacioom

zajmujcym

si

sprawami

bezpieczestwa narodowego w innych mediach. Ich praca rzucia wiato na wiele kwestii,
ktre poruszyem w swojej ksice. Szczeglnie dzikuj Gregowi Millerowi, Jobyemu
Warrickowi, Peterowi Finnowi, Julie Tate, Danie Priest z Washington Post, Adamowi
Goldmanowi, Mattowi Apuzzo i Kimberly Dozier z Associated Press oraz Siobhan Gorman,
Julianowi Barnesowi i Adamowi Entousowi z Wall Street Journal. Moe i wszyscy ze sob
ostro konkurujemy i przeklinamy jeden drugiego, kiedy o dwudziestej drugiej musimy
napisa materia, ktry przebije tekst rywala, ale koniec kocw, stoimy po tej samej stronie
barykady.
Dug, ktry zacignem u swojej rodziny, okae si zapewne niemoliwy
do spacenia. Moi rodzice Joseph i Jeanne Mazzetti nauczyli mnie, jak by wnikliwym, ale
i pokornym. Przede wszystkim jednak wpoili mi uczciwo i mam nadziej, e s ze mnie
dumni, tak jak ja jestem dumny z nich. Moje siostry Elise i Kate to najlepsze przyjaciki,
jakie mona mie, i s dla mnie - wraz ze swoimi mami Sudeepem i Chrisem - wzorami
rodzinnego szczcia.
Jednak osob, bez ktrej wkadu ta ksika by nie powstaa, jest Lindsay, moja
wspaniaa ona. Od naszej pierwszej rozmowy na temat pomysu napisania przeze mnie
ksiki, podczas spaceru w Riverside Park w Nowym Jorku, pomoc Lindsay bya
nieoceniona. Czytaa i redagowaa poszczeglne czci ksiki, zasypywaa mnie rnorakimi
sugestiami, wytrzymywaa moje napady bezsennoci i zapewniaa mi oparcie wtedy, kiedy
sdziem, e wziem na siebie zbyt duo. Nie ukoczybym tego projektu bez niej. Kocham
j bardzo.
Dzikuj te Maxowi, mojemu synowi - urodzi si, kiedy zaczynaem prac nad
ksik, i zmieni moje postrzeganie pewnych spraw w sposb, ktry dopiero zaczynam
rozumie. Nie mog si doczeka, kiedy bdzie ju wystarczajco duy, eby przeczyta t

ksik. Z radoci wspominam poranki, ktre spdzilimy wsplnie podczas tych kilku
pierwszych miesicy, jego umiech, kiedy wracaem do domu po wyjtkowo mczcym
okresie pisania - to wszystko daje zupenie now perspektyw. wiat z Maxem, cho nadal
peen blu i cierpienia, jest miejscem o wiele lepszym.

Nie jest atwo pisa relacj z wojny, ktra, przynajmniej oficjalnie, nie ma nawet
miejsca. Ta ksika jest wynikiem setek wywiadw przeprowadzonych przeze mnie
w Stanach Zjednoczonych i za oceanem w czasie, kiedy byem reporterem zajmujcym si
kwestiami bezpieczestwa narodowego, oraz w okresie pracy nad ksik, podczas urlopu
udzielonego mi przez New York Timesa. Tych, z ktrymi rozmawiaem, prbowaem
przekona, eby mwili oficjalnie, i ci, ktrzy na moj prob przystali, zacytowani s
z nazwiska. Cz wywiadw przeprowadziem nieoficjalnie i pozwoliem swoim kontaktom
mwi anonimowo w zamian za - czsto cile tajne - materiay na temat amerykaskich
operacji wojskowych i wywiadowczych. I cho nie jest to rozwizanie idealne, wierz,
e wybieram mniejsze zo, zapewniajc pewnym rdom anonimowo.
Jest to oczywicie zawsze pewne ryzyko i jako reporter nauczyem si, e jednym
mona ufa bardziej ni innym. Piszc t ksik, polegaem na informacjach pozyskanych
od ludzi, z ktrymi wsppracowaem od lat, i dziki temu mogem, chocia w ograniczonym
stopniu, poda, od kogo pozyskaem to i owo, nawet mimo e nie rzucam nazwiskami. Nieraz
- kiedy materia jest zbyt delikatny - nie podaj rda; w takich przypadkach upewniem si
wczeniej, e mog tak informacj zweryfikowa w kilku miejscach. Kiedy relacjonowaem
rozmowy dwch lub wicej ludzi, korzystaem z cudzysowu tylko, jeli byem pewien,
e mj kontakt by w stanie powtrzy mi sowo w sowo to, co zostao powiedziane.
Prbowaem - w miar moliwoci - korzysta z oglnodostpnych materiaw
i jawnych dokumentw rzdowych, w czym pomogo mi kilka rnych organizacji.
Archiwum Bezpieczestwa Narodowego na Uniwersytecie Jerzego Waszyngtona pracuje
wytrwale nad zdobyciem dokumentw odtajnionych na mocy ustawy o wolnoci informacji
i jestem niesamowicie wrcz wdziczny za ich trud. SITE Intelligence Group jest najlepszym
rdem, z ktrego mona pozyska manifesty i treci publicznych wystpie bojownikw
z Pakistanu, Somalii, Jemenu i innych pastw, wic polegaem na ich pracy. Spora cz
amerykaskich dokumentw, ktre cytuj w ksice, zostaa ujawniona przez WikiLeaks,
portal walczcy z rzdowymi tajemnicami; ich baza danych staa si nieocenionym rdem
dla dziennikarzy i historykw prbujcych zrozumie lepiej mechanizmy dziaania
amerykaskiego rzdu.
Zacignem te ogromny dug u wielu ludzi w rnych innych krajach, ktrzy
powicili dla mnie niezliczone godziny, ebym mg zada im kilka pyta. Zaufali mi
na tyle, aby opowiedzie mi swoje historie, i ta ksika jest w tej samej mierze ich, co moja.
Mark Mazzetti

Waszyngton, D.C.
grudzie 2012

KSIKI

Bergen, Peter L., The Longest War: The Enduring Conflict Between America and Al
Qaeda, Free Press, New York 2011
Bergen, Peter L., Manhunt: The Ten Year Search for Bin Laden from 9/11 to
Abbottabad, Crown Publishing Group, New York 2012
Bissonnette, Matt (a.k.a. Mark Owen), No Easy Day: The Firsthand Account of the
Mission That Killed Osama Bin Laden, Dutton Adult, New York 2012
Boucek, Christopher, and Marina Ottaway, Yemen on the Brink, Carnegie Endowment
for International Peace, Washington, D.C. 2010
Bowden, Mark, Guests of the Ayatollah: The Iran Hostage Crisis: The First Battle in
Americas War with Militant Islam, Grove Press, New York 2006
Clarke, Richard, Against All Enemies: Inside Americas War on Terror, Simon &
Schuster, New York 2004
Clarridge, Duane R. with Digby Diehl, A Spy for All Seasons: My Life in the CIA,
Scribner, New York 1997
Coll, Steve, Ghost Wars: The Secret History of the CIA, Afghanistan, and Bin Laden
from the Soviet Invasion to September 10, 2001, Penguin Books, New York 2004
Crumpton, Henry A., The Art of Intelligence: The Lessons from a Life in the CIAs
Clandestine Service, The Penguin Group, New York 2012
Emerson, Steven, Secret Warriors: Inside the Covert Military Operations of the
Reagan Era, Putnam Adult, New York 1988
Gardner, Richard N., Mission Italy: On the Frontlines of the Cold War, Rowman &
Littlefield Publishers, New York 2005
Graham, Bradley, By His Own Rules: The Ambitions, Successes, and Ultimate
Failures of Donald Rumsfeld, Public Affairs, New York 2009
Gunaratna, Rohan and Khuram Iqbal, Pakistan: Terrorism Ground Zero, Reaktion
Books, London 2011
Hull, Edmund J., High Value Target: Countering al Qaeda in Yemen, Potomac Books,
Washington, D.C. 2011
Hussain, Zahid, Frontline Pakistan: The Struggle with Militant Islam, Columbia
University Press, New York 2008
Hussain, Zahid, The Scorpions Tail: The Relentless Rise of Islamic Militants in

Pakistan and How It Threatens America, Free Press, New York 2010
Johnsen, Gregory D., The Last Refuge: Yemen, al Qaeda, and Americas War in
Arabia, W.W. Norton & Company, New York 2012
Jones, Seth, Hunting in the Shadows: The Pursuit of al Qaida Since 9/11, W.W.
Norton & Company, New York 2012
Kean et al., The 9/11 Commission Report, U.S. Government Printing Office,
Washington, D.C. 2004
Klaidman, Daniel, Kill or Capture: The War on Terror and the Soul of the Obama
Presidency, Houghton Mifflin Harcourt, New York 2012
Martin, Matt J., and Charles W. Sasser, Predator: The Remote-Control Air War over
Iraq and Afghanistan: A Pilots Story, Zenith Press, Minneapolis 2010
Mayer, Jane, The Dark Side: The Inside Story of How the War on Terror Turned into
a War on American Ideals, Doubleday, New York 2008
Musharraf, Pervez, In the Line of Fire: A Memoir, Simon & Schuster, New York 2006
Naftali, Timothy, Blind Spot: The Secret History of American Counterterrorism, Basic
Books, New York 2005
Nawaz, Shuja, Crossed Swords: Pakistan, Its Army, and the Wars Within, Oxford
University Press, Oxford 2008
Norris, Pat, Watching Earth from Space: How Surveillance Helps Us and Harms Us,
Praxis, New York 2010
Persico, Joseph, Casey: From the OSS to the CIA, Penguin, New York 1995
Pillar, Paul R., Intelligence and U.S. Foreign Policy: Iraq, 9/11, and Misguided
Reform, Columbia University Press, New York 2011
Priest, Dana and William M. Arkin, Top Secret America: The Rise of the New
American Security State, Little Brown and Company, New York 2011
Ranelagh, John, The Agency: The Rise and Decline of the CIA, Simon & Schuster,
New York 1986
Rashid, Ahmed, Taliban: Militant Islam, Oil and Fundamentalism in Central Asia,
Yale University Press, London 2001
Rashid, Ahmed, Descent into Chaos: The U.S. and the Disaster in Pakistan,
Afghanistan, and Central Asia, Penguin Press, New York 2008
Riedel, Bruce, Deadly Embrace: Pakistan, America, and the Future of the Global
Jihad, Brookings, Washington, D.C. 2011
Rodriquez Jr., Jose A. and Bill Harlow, Hard Measures: How Aggressive CIA Actions

After 9/11 Saved American Lives, Threshold Editions, New York 2012
Rohde, David and Kristen Mulvihill, A Rope and a Prayer: A Kidnapping from Two
Sides, Viking, New York 2012
Rumsfeld, Donald, Known and Unknown: A Memoir, Sentinel, New York 2011
Sanger, David E., The Inheritance: The World Obama Confronts and the Challenges
to American Power, Crown Publishing Group, New York 2009
Sanger, David E., Confront and Conceal: Obamas Secret Wars and Surprising Use of
American Power, Crown Publishing Group, New York 2012
Scarborough, Rowan, Rumsfelds War: The Untold Story of Americas Anti-Terrorist
Commander, Regnery Publishing, New York 2004
Schmidt, John, The Unraveling: Pakistan in the Age of Jihad, Farrar, Straus and
Giroux, New York 2011
Schmitt, Eric and Thom Shanker, Counterstrike: The Untold Story of Americas Secret
Campaign Against Al Qaeda, Times Books, New York 2011
Shultz, Richard, The Secret War Against Hanoi: The Untold Story of Spies, Saboteurs,
and Covert Warriors in North Vietnam, HarperCollins Publishers Inc., New York 1999
Singer, Peter W., Wired for War: The Robotics Revolution and Conflict in the 21st
Century, Penguin Books, New York 2009
Smith, Michael, Killer Elite: The Inside Story of Americas Most Secret Special
Operations Team, St. Martins Press, New York 2007
Snider, Britt L., The Agency and the Hill: CIAs Relationship with Congress
1946-2004, Center for the Study of Intelligence, Washington, D.C. 2008
Tenet, George, At the Center of the Storm: My Years at the CIA, HarperCollins, New
York 2007
Waller, Douglas, Wild Bill Donovan: The Spymaster who Created the OSS and
Modern American Espionage, Free Press, New York 2011
Warrick, Joby, The Triple Agent: The Al Qaeda Mole Who Infiltrated the CIA, Vintage
Books, New York 2011
Weiner, Tim, Legacy of Ashes: The History of the CIA, Anchor Books, New York
2007
Woodward, Bob, Veil: The Secret Wars of the CIA, Simon & Schuster, New York
1987
Woodward, Bob, Bush at War, Simon & Schuster, New York 2002
Woodward, Bob, Obamas Wars, Simon & Schuster, New York 2011

Wright, Lawrence, The Looming Tower: Al-Qaeda and the Road to 9/11, Random
House, New York 2006
WYBRANE ARTYKUY PRASOWE
Baker, Aryn, The Murky past of the Pakistani Doctor Who Helped the CIA, Time
(June 13, 2012)
Bamford, James, Hes in the backseat!, The Atlantic (April 2006)
Chesney, Robert, Military-Intelligence Convergence and the Law of the Title 10/Title
50 Debate, Journal of National Security Law and Policy (2012)
Ciralsky, Adam, Tycoon, Contractor, Soldier, Spy, Vanity Fair (January 2010)
Fair, Christine C. and Seth Jones, Pakistans War Within, Survival, 51, no. 6
(December 2009-January 2010)
Kibbe, Jennifer D., The Rise of the Shadow Warriors, Foreign Affairs
(March/April 2004)
Mayer, Jane, The Predator War, The New Yorker (October 26, 2009)
McChrystal, Stanley A., It Takes a Network, Foreign Policy (March/April 2011)
Pelton, Robert Young, An American Commando in Exile, Mens Journal
(December 2010)
Pham, Peter J., Somali Instability Still Poses Threat Even After Successful Strike on
Nabhan, World Defense Review (September 17, 2009)
Richelson, Jeffrey T., Truth Conquers All Chains: The U.S. Army Intelligence
Support Activity, 1981-1989, International Journal of Intelligence and Counterintelligence,
12, no. 2 (1999)
Richelson, Jeffrey T., The US Navys Secret Intelligence Service 1966-77,
Intelligence and National Security 11, no. 1 (January 1996)
Teague, Matthew, Black Ops and Blood Money, Mens Journal (June 1, 2011)
Whittle, Richard, Predators Big Safari, Mitchell Institute for Airpower Studies,
Paper 7 (August 2011)
Yousafzai, Sami, The Doctors Grim Reward, Newsweek (June 11, 2012)
Zelikow, Philip, Codes of Conduct for a Twilight War, Houston Law Review
(April 2012)

Przypisy
[1] Przed 2005 rokiem dyrektorom CIA nadawano tytu dyrektora Centrali Wywiadu
(DCI). [2] Black i Pavitt praktycznie ze sob nie rozmawiali. Na pocztku 2002 roku, wedug
relacji kilku byych oficjeli CIA, Black cieszy si tak popularnoci w Biaym Domu,
e poczu si na tyle pewnie, by ignorowa swoich bezporednich zwierzchnikw z Langley
i mwi, i pracuje dla prezydenta. Po zakoczeniu kadencji obj wysokie stanowisko
w Blackwater USA. [3] Rzd Pakistanu zmieni pniej nazw prowincji na Chajber
Pasztunchwa. [4] Restrykcje te, ktre znano jako Porozumienia Caseya, weszy w ycie
w 1986 roku, lecz mleko ju si rozlao - kilka miesicy wczeniej prezydent Reagan
autoryzowa tajne przewiezienie rakiet do Iranu, co zainicjowao skandal Iran-contras. [5]
Polecam esej Roberta Chesneya Military-Intelligence Convergence and the Law of the Title
10/Title 50 Debate, ktry ukaza si w 2012 roku w Journal of National Security Law and
Policy. To znakomita praca skupiajca si na przepisach regulujcych dziaania CIA oraz
Pentagonu i opisujca, jak granica pomidzy kompetencjami onierza i szpiega zacza si
po atakach z 11 wrzenia zaciera. [6] Vincent Cannistraro, oficer operacyjny, powiedzia,
e Casey, kiedy obj stanowisko w CIA, uwaa, e to zy Zwizek Radziecki jest winny
wiatowemu terroryzmowi. Cannistraro tumaczy, e wedug tej pokrtnej logiki wystarczy
jeden telefon z Moskwy, aby zleci atak terrorystyczny. [7] Biay Dom naciska na Caseya,
aby upora si z terroryzmem, zlecono wic Clarridgeowi, eby wymyli now strategi
dla CIA. Jak zwykle Clarridge prbowa zapewni sobie tyle swobody, ile tylko mg,
i zacz ubiega si o moliwo pokierowania dwoma zespoami, ktre zajm si
zakrojonym na skal globaln polowaniem na terrorystw, do tego przy zaoeniu, e jeli
mogoby to zapobiec potencjalnemu zamachowi, bd dysponoway woln rk i decydoway
o ich yciu lub mierci. Jeden mia skada si z obcokrajowcw, ktrzy mogliby porusza si
swobodnie po bazarach i zatoczonych ulicach miast rodkowego Wschodu, drugi
z obywateli amerykaskich. Czonkowie obu ekip mieli zosta wybrani na podstawie
znajomoci jzykw obcych, umiejtnoci wadania broni i innych specjalistycznych
umiejtnoci. [8] Synny so, ktry zabi swojego tresera i zosta umiercony prdem. [9]
Centralna Agencja Wywiadowcza miaa sporo szczcia, bowiem jeden z jej funkcjonariuszy
usiad w samolocie leccym z Teheranu obok pakistaskiego kucharza, ktry niedawno
pracowa dla amerykaskiej ambasady. To on przekaza Amerykanom istotn informacj,
e wszyscy zakadnicy przetrzymywani byli w budynku kancelarii. [10] Jedn z bardziej
znaczcych operacji byo utworzenie tajnej jednostki marynarki nazwanej oddziaem
specjalnym 157. Korzystajc z floty luksusowych jachtw wyposaonych w specjalistyczny

sprzt podsuchowy, szpiedzy z oddziau 157 ustawili si u wylotu Kanau Panamskiego,

w Cieninie Gibraltarskiej i innych przeweniach, gdzie mieli obserwowa ruchy
radzieckich wojsk. Pentagon nigdy nie ujawni publicznie istnienia oddziau i kiedy w 1973
roku zastpca szefa operacji morskich zeznawa przed Kongresem, posuy si mtnymi
sformuowaniami, mwic o rozszerzeniu zasigu operacji majcych na celu gromadzenie
przez marynark informacji w rejonach wymagajcych szczeglnej uwagi. Jako szef
posterunku CIA w Stambule Dewey Clarridge pracowa ze szpiegami z oddziau 157, ktrzy
monitorowali ruch w Bosforze. [11] Cho, technicznie rzecz ujmujc, kada agencja rzdowa
moe przeprowadzi tajn operacj, zawsze byy one domen CIA, poniewa organizacja
szpiegowska bya postrzegana jako najlepiej przygotowana do wykonania misji, ktrej
amerykaski rzd mg si oficjalnie wyprze. [12] Polecam ksiki Henryego Crumptona
The Art of Intelligence oraz Stevea Colla Ghost Wars: The Secret History of the CIA,
Afghanistan, and Bin Laden, from the Soviet Invasion to September 10, 2001, gdzie pisze si
wicej o wyjedzie Blee do Afganistanu w 1999 roku; w obu pozycjach mwi si o nim
Rich. [13] Ostatni fragment pracy Kajaniego, rozdzia Polityczna ugoda, jest szczeglnie
pouczajcy, jeli sowa Sowieci i Moskwa czyta odpowiednio jako Amerykanie oraz
Waszyngton: Nie jest wykluczone, e Sowieci bd skonni negocjowa spraw
Afganistanu. Ich obecno w kraju moe by kart przetargow lub skuteczn metod
wywarcia nacisku, aby wywalczy jak najlepsze warunki umowy. Gwnym problemem
Moskwy bdzie niemono utrzymania afgaskiego reimu bez obecnoci radzieckich
wojsk. Sowieci gotowi bd pj na ustpstwa, jeli dziki nim zachowaj swj wpyw
na rzd Afganistanu. Nie zgodz si na mniej ni podzia wadzy z Kabulem, przy czym reim
bdzie tym sabszym partnerem. [14] T.S. Eliot, Gerontion, tum. Cz. Miosz, [w:] T.S. Eliot,
Wybr poezji, wstp i opracowanie: W. Rulewicz, BN s. II, nr 230, Wrocaw 1989, s. 60-64.
[15] Konflikty wybuchay take pomidzy funkcjonariuszami CIA stacjonujcymi
w Afganistanie a tymi z Pakistanu; bitwy te odzwierciedlay animozje pomidzy dwoma
krajami przecitymi nieszczeln granic. Przez wikszo 2005 roku szef stacji w Kabulu,
Greg, pisa raporty o wybuchach przemocy w Afganistanie i obwinia o to Pakistan, ktry nie
kontroluje

swoich

bojownikw,

przenikajcych

do ociennego

kraju

z terytoriw

plemiennych. Funkcjonariusze CIA w Kabulu rwnie otrzymywali alarmujce raporty

od Amrullaha Saleha, szefa afgaskich tajnych sub i byego onierza Sojuszu Pnocnego,
ktry nienawidzi Pakistanu i historycznych zwizkw tego kraju z talibami, na temat udziau
Pakistanu w atakach na Afganistan. Greg mia szczeglnie dobre stosunki z prezydentem
Hamidem Karzajem, ktry wierzy, e zawdzicza mu ycie. Greg w 2001 roku by

czonkiem oddziau specjalnego, ktry przenikn do Afganistanu na pocztku amerykaskiej

inwazji i uratowa Karzaja przed wybuchem bomby. Szef stacji CIA w Islamabadzie, Sean,
uwaa, e bliskie relacje Grega z Karzajem maj niepokojcy wpyw na obiektywizm analizy
CIA, i oskara Grega o sympatyzowanie z miejscowymi oraz dawanie wiary w teorie
spiskowe rozpowszechniane przez afgaski wywiad na temat zowieszczych pakistaskich
planw. Sean sdzi rwnie, e tajne misje prowadzone na pakistaskich terytoriach
plemiennych zarwno przez JSOC, jak i przeszkolone przez ludzi z Centralnej Agencji
Wywiadowczej bojwki afgaskie, ktre CIA mianowaa antyterrorystycznymi oddziaami
pocigowymi, byy niepotrzebnie ryzykowne i z ich powodu amerykascy szpiedzy zostan
wydaleni z Pakistanu. Sytuacja skomplikowaa si na tyle, e musia interweniowa Porter
Goss, ktry skontaktowa si zarwno z Seanem, jak i Gregiem i w lipcu wezwa obu
na spotkanie w katarskiej siedzibie Centralnego Dowdztwa, co byo jedynym sposobem, aby
skonfrontowa obu mczyzn i zaegna spr pomidzy placwkami CIA. [16] Mike nadal
jest tajnym agentem, dlatego posuguj si jedynie jego imieniem. [17] W 2008 roku,
niedugo

po przejciu

przez

Agencj

Bezpieczestwa

Narodowego

komunikatw

wskazujcych na udzia ludzi ISI w zamachu na indyjsk ambasad zorganizowanym przez

siatk Hakkaniego, prezydent Asif Ali Zardari obieca, e zajmie si ISI. Zapewni
Amerykanw, e w przeciwiestwie do swojego poprzednika nie mia zamiaru korzysta z ISI
jako cznika z grupami terrorystycznymi. Nie wyznaj, tak jak Muszarraf, zasady Panu
Bogu wieczk, a diabu ogarek, powiedzia. [18] Pierwsze prby byy zniechcajce
i w 2004 roku, w raporcie spisanym przez dziaajc przy Pentagonie rad naukow obrony organ doradczy sekretarza obrony - wycignito wniosek, e amerykaskie wysiki
nawizania kontaktu spezy na niczym. Wojna z terroryzmem, jak napisano dalej, nie musi
polega na zrzucaniu bomb na lepianki, zamykanie podejrzanych za kratami i zabijanie ludzi
za pomoc rakiet Hellfire odpalanych na odlego po naciniciu odpowiedniego przycisku.
Musi istnie te inne oblicze wojny, ktre bdzie kontr dla brutalnego ekstremizmu,
i znalezienie zotego rodka jest szczeglnie wane tam, gdzie Stany Zjednoczone nie s
popularne. Kongres przyzna Pentagonowi pienidze na rozwizanie tej kwestii. [19]
Niektrzy agenci Clarridgea nadal pracuj pod przykrywk w Pakistanie i Afganistanie,
czasem dla amerykaskiego rzdu. Zgodziem si nie publikowa ani ich nazwisk, ani
piastowanych przez nich funkcji. [20] Petraeus szuka rady u Edmunda Hulla, byego
ambasadora amerykaskiego w Jemenie. Hull ledzi wzrost nastrojw militarystycznych
przez par lat i wciek si, e po sukcesach odnoszonych przez walczcych z terrorystami
po 11 wrzenia kraj wydawa si pogra w chaosie. Powiedzia Petraeusowi, e jeli Stany

Zjednoczone nadal bd ignorowa Jemen, stanie si on kolejnym Afganistanem, spokojn

przystani dla organizatorw zamachw na terytorium innych pastw. Podjta kilka miesicy
pniej prba zabjstwa ksicia Najefa dowioda, e sowa te byy prorocze. [21] Szczegy
dyskusji na ten temat mona przeledzi w ksice Erica Schmitta i Thoma Shankera
Counterstrike: The Untold Story of Americas Secret Campaign Against Al Qaeda. Wedug
autorw wikszo oficjeli uwaaa, e atak na obozy nie jest opacalny z uwagi na niewielk
korzy zabicia co najwyej paru przywdcw Asz-Szabab. [22] Zaoga statku Faina
zostaa uwolniona kilka dni po przesaniu przez ukraiskiego ministra listu do sekretarz stanu
Hillary Clinton, cho nie istnieje aden dowd na wkad Ballarin w negocjacje z piratami,
ktrzy odebrali okup w wysokoci trzech milionw dolarw, zapacony przez wacicieli
okrtu.