1.

Rogwka
W budowie rogwki wyrni mona 5 warstw:
Nabonek przedni - wielowarstwowy paski nierogowaciejcy, 5 warstw komrek, liczne zakoczenia
nerwowe;
Blaszka graniczna przednia (bona Bowmana) - zbudowana z wkien kolagenowych, stanowica
bon podstawn nabonka przedniego - przezroczysta i bezkomrkowa;
Rogwka waciwa - stanowica ok. 90 % gruboci rogwki, zoona z wkien kolagenowych
(blaszek) uoonych rwnolegle wzgldem siebie i powierzchni rogwki, pomidzy blaszkami - ciaka
rogowe - fibrocyty;
Blaszka graniczna tylna (bona Descemeta)- bona podstawna nabonka tylnego;
Nabonek tylny - jednowarstwowy paski (rdbonek).
Rogwk charakteryzuje brak naczy krwiononych.
2. Siatkwka
W budowie siatkwki wyrni mona 10 warstw:
1. warstwa barwnikowa- nabonek barwnikowy (jednowarstwowy szecienny);
2. warstwa prcikw i czopkw- odcinki receptorowe prcikw i czopkw;
3. warstwa graniczna zewntrzna- zewntrzne zakoczenia komrek glejowych;
4. warstwa ziarnista zewntrzna- jdra komrek czopkononych i prcikononych;
5. warstwa splotowata zewntrzna- zawiera aksony komrek prciko- i czopkononych, synapsy
i dendryty komrek dwubiegunowych, poziomych i amakrynowych;
6. warstwa ziarnista wewntrzna- ciaa komrkowe i jadra komrek dwubiegunowych,
poziomych i amakrynowych;
7. warstwa splotowata wewntrzna- zawiera aksony komrek dwubiegunowych i poziomych,
synapsy i dendryty komrek zwojowych;
8. warstwa komrek zwojowych- ciaa i jdra komrkowe komrek zwojowych;
9. warstwa wkien nerwowych- aksony komrek zwojowych;
10. warstwa graniczna wewntrzna- zbudowana z wewntrznych zakocze komrek glejowych.
3. Skra nieowosiona
W budowie skry wyrni mona nastpujce struktury: naskrek, skr waciw oraz tkank
podskrn. Naskrek- nabonek wielowarstwowy paski rogowaciejcy, wyjtkowo gruby w skrze
nieowosionej. Gwna masa naskrka to keratynocyty. Komrki naskrka ukadaj si w 5 warstw:
podstawn - jeden pokad komrek walcowatych o zasadochonnej cytoplazmie, kolczyst - komrki
wieloboczne, ziarnist- wrzecionowate komrki z zasadochonnymi ziarnistociami (ziarna
keratohialiny), jasn - cienka warstwa komrek o kwasochonnej cytoplazmie, w ktrej nastpuje
zanikanie organelli komrkowch i zrogowacia - cakowicie zrogowaciae i bezjdrzaste komrki.
Skra waciwa zbudowana z tkanki cznej waciwej z naczyniami krwiononymi limfatycznymi,
nerwami i gruczoami. W skrze waciwej wyrni mona dwie warsty: brodawkowat
i siateczkowat. Pierwsza z powyszych wnika do naskrka w postaci tzw. brodawek. Jest to warstwa

bogatokomrkowa i dobrze unaczyniona, wystpuje tu take wiele zakocze nerwowych.

W warstwie siateczkowatej mniej komrek oraz naczy krwiononych, za liczne wkna. Wkna
kolagenowe i spryste wzajemnie si przeplatajc tworz sie. Poniej skry waciwej tkanka
podskrna z licznymi komrkami tuszczowymi. Na preparacie widoczne te gruczoy potowe, ich
odcinki wydzielnicze umiejscowione na granicy skra waciwa/tkank podskrn, przewody
wyprowadzajce w skrze waciwej, za ujcia przewodw wyprowadzajcych gruczow potowych
zlokalizowane w naskrku. Naskrkowe przejanienia- miejsce wystpowania linii papilarnych.
4. Skra owosiona
W budowie skry wyrni mona nastpujce struktury: naskrek, skr waciw oraz tkank
podskrn. Naskrek duo cieszy w porwnaniu do skry nieowosionej. Komrki ukadaj si
w 4 warstwy (j.w. rnica: brak w-wy jasnej); skra waciwa j.w. Widoczne wosy w mieszkach
wosowych. Na zewntrz mieszka wosowego cznotkankowa torebka wosa. W budowie wosa
wyrni mona zanurzony w skrze korze wosa oraz wystajc ponad naskrek odyg. Wosy
zanurzone na gboko tkanki podskrnej. Elementy towarzyszce wosom to: gruczo ojowy
oraz misie przywony. Wosy ustawione skonie w stosunku do powierzchni naskrka. Gruczo
ojowy wystpuje w tzw. trjkcie przywonym, opiera si na miniu napinajcym wos,
zbudowanym z miocytw gadkich. Gruczoy potowe j.w. Tkanka podskrna j.w.
5. Jzyk budowa oglna
W budowie jzyka wyrni mona powierzchni grn i doln.
Na powierzchni grnej znajduje si bona luzowa, tworzca liczne uwypuklenia tzw. brodawki widoczne brodawki nitkowate, charakterystycznie spiczasto zakoczone i wygite w stron gardow
pokryte nabonkiem wielowarstwowym paskim rogowaciejcym;
Od strony powierzchni grnej brak bony podluzowej, obecne rozcigno jzyka, zbudowane z tkanki
cznej zbitej, czce bon luzow z miniwk.
Pod warstw cznotkankow znajduje si charakterystyczna miniwka szkieletowa jzyka, na ktr
skadaj si 4 minie - misie poduny grny; misie poprzeczny, misie pionowy i misie
poduny dolny pomidzy miniami rwnie przeciska si tkanka czna.
Na dolnej powierzchni jzyka obecna bona podluzowa, nabonek wielowarstwowy paski
nierogowaciejcy. Od strony bony podluzowej obecne liczne sploty ylne.
6. Zb przekrj poduny
Zbudowany z korony anatomicznej (czci wystajcej ponad dziso) oraz korzenia zba (czci
ukrytej w zbodole), granic jest szyjka zba; wewntrz korony znajduje si komora zba,
przechodzca w obrbie korzenia w kana korzeniowy cao to jama zbowa. Jam wypenia
miazga zba, zbudowana z tkanki cznej galaretowatej dojrzaej (miazga na preparacie jest
niewidoczna).
Najlepiej uwidoczniona na preparacie jest zbina: w obrbie korony- promienisty ukad kanalikw
zbiny, w obrbie korzenia ukadaj si one prostopadle w stosunku do cementu.
W
kanalikach
zbiny
znajduj
si
wypustki
odontoblastw.
Od strony korony zba zbin okrywa szkliwo (ktrego brak na preparacie, ze wzgldu na jego
wypukanie
i
odwapnienie)
Od strony korzenia zba zbin okrywa cement.
7. Listewka zbowa
Na preparacie widoczna jest listewka zbowa powstaa przez wpuklenie nabonka ektodermalnego
(nabonek wielowarstwowy paski) w podcielisko mezenchymatyczne. Na preparacie
przedstawiajcym twarzoczaszk podu szczurzego widoczne s take inne stadia rozwoju zbw.
8. Przeyk

Widoczny przekrj przez narzd rurowy. atwo dostrzegalna czterowarstwowa budowa ciany
(charakterystyczna dla przewodu pokarmowego), na ktr skadaj si:
- bona luzowa: - nabonek wielowarstwowy paski nierogowaciejcy. Bona pofadowana.
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej lunej;
- blaszka miniowa bony luzowej ( w jej budowie wyrni mona dwie warstwy
mini o nastpujcym przebiegu: warstwa wewntrzna przebieg okrny, warstwa
zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu);
- bona podluzowa - zbudowana z tkanki cznej wknistej lunej, obecne gruczoy waciwe
przeyku;
- bona miniowa: - warstwa wewntrzna okrna w stosunki do osi dugiej narzdu;
- warstwa zewntrzna poduna w stosunki do osi dugiej narzdu;
- cznotkankowa przydanka z naczyniami krwiononymi.
9. Gruczoy dna odka
Widoczna czterowarstwowa budowa ciany charakterystyczna dla przewodu pokarmowego : bona
luzowa, bona podluzowa, bona miniowa oraz bona surowicza.
Nabonek wycieajcy bon luzow odka to nabonek jednowarstwowy walcowaty luzowo
zmieniony. Bona luzowa odka jest charakterystycznie pofadowana i tworzy pka odkowe
oraz doki. Doki odkowe zajmuj od 1/5 do 1/4 gruboci bony luzowej. Widoczne s w niej
cewkowe gruczoy odka o bardzo wskim wietle, uchodzce do dokw. Gruczoy zbudowane
s z cieni, szyjki oraz trzonu z dnem. W obrazie mikroskopowym gruczow mona zauway
komrki gwne (szczeglnie licznie wystpujce w trzonie i dnie gruczow). S to komrki
o zasadochonnej cytoplazmie, owalnych jdrach i licznych pcherzykach wydzielniczych. Wyranie
widoczne s ponadto komrki okadzinowe (najliczniej wystpujce w szyjce gruczow) piramidalne komrki o kwasochonnej cytoplazmie. Tu pod dolnymi odcinkami gruczow widoczna
jest blaszka miniowa bony luzowej.
10. Dwunastnica
atwo dostrzegalna czterowarstwowo ciany, ktr buduj bona luzowa, podluzowa, miniowa
oraz przydanka budowa taka charakterystyczna jest dla przewodu pokarmowego.
W skad bony luzowej wchodz:
- nabonek jednowarstwowy walcowaty (z rbkiem szczoteczkowym na powierzchni enterocytw),
pomidzy enterocytami widoczne stosunkowo nieliczne komrki kubkowe;
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej wiotkiej;
- blaszka miniowa bony luzowej : warstwa wewntrzna komrek miniowych przebieg okrny,
warstwa zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu.
Na preparacie widoczne s palczaste uwypuklenia bony luzowej kosmki, oraz wgobienia nabonka
do
bony
luzowej
waciwej

krypty
(gruczoy
jelitowe).
Obecno kosmkw wskazuje jednoznacznie, e mamy do czynienia z jelitem cienkim.
W

bonie

podluzowej

liczne

gruczoy

dwunastnicze

(gruczoy

Brunnera).

Bona miniowa ukadajca si charakterystycznie dla ukadu pokarmowego wewntrzna warstwa

okrnie,
zewntrzna
podunie
w
stosunku
do
dugiej
osi
narzdu.

Najbardziej zewntrzn warstw ciany dwunastnicy jest cznotkankowa przydanka z licznymi

naczyniami krwiononymi.
11. Jelito czcze
Dostrzegalna czterowarstwowo ciany, ktr buduj bona luzowa, bona podluzowa, bona
miniowa oraz bona surowicza budowa charakterystyczna dla przewodu pokarmowego.
W skad bony luzowej wchodz:
- nabonek jednowarstwowy walcowaty (z rbkiem szczoteczkowym na powierzchni enterocytw),
pomidzy enterocytami widoczne komrki kubkowe;
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej wiotkiej;
- blaszka miniowa bony luzowej : warstwa wewntrzna komrek miniowych przebieg okrny,
warstwa zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu.
Na preparacie widoczne s palczaste uwypuklenia bony luzowej kosmki, oraz wgobienia nabonka
do
bony
luzowej
waciwej

krypty
(gruczoy
jelitowe).
Obecno kosmkw wskazuje jednoznacznie, e mamy do czynienia z jelitem cienkim.
Na preparacie widoczne s ponadto wyniosoci bony podluzowej tzw. fady okrne, ktre w tej
czci jelita cienkiego s najwysze.
Bona podluzowa zbudowana jest z tkanki cznej waciwej, brak w niej gruczow typowych
dla dwunastnicy. W bonie podluzowej nie wystpuj ponadto grudki chonne skupione (tzw. kpki
Peyera)
charakterystyczne
dla
jelita
krtego.
Bona miniowa ukada si charakterystycznie dla ukadu pokarmowego wewntrzna warstwa
okrnie, zewntrzna podunie.
Najbardziej zewntrzn cz ciany stanowi bona surowicza zbudowana z tkanki cznej waciwej,
pokrytej
nabonkiem
surowiczym

mesothelium
Najwaniejsze cechy diagnostyczne: brak gruczow dwunastniczych, kpek Peyera oraz wysokie
fady okrne.
12. Jelito krte
Dostrzegalna czterowarstwowo ciany, ktr buduj bona luzowa, bona podluzowa, bona
miniowa oraz bona surowicza budowa charakterystyczna jest dla przewodu pokarmowego.
W skad bony luzowej wchodz:
- nabonek jednowarstwowy walcowaty, pomidzy enterocytami widoczne stosunkowo liczne komrki
kubkowe (najwiksza liczba komrek kubkowych w nabonku spord wszystkich odcinkw jelita
cienkiego);
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej wiotkiej;
- blaszka miniowa bony luzowej : warstwa wewntrzna komrek miniowych przebieg okrny,
warstwa zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu.
Na preparacie widoczne s palczaste uwypuklenia bony luzowej kosmki, oraz wgobienia nabonka
do
bony
luzowej
waciwej

krypty
(gruczoy
jelitowe).
Obecno kosmkw wskazuje jednoznacznie, e mamy do czynienia z jelitem cienkim. W tej czci
jelita
cienkiego
kosmki
s
jednak
stosunkowo
rzadkie,
niskie
i
szerokie.
W bonie podluzowej wystpuje tkanka czna waciwa luna. Wyranie widoczne grudki chonne

skupione tworzce tzw. kpki Peyera. Nacieczenie limfoidalne bony luzowej i podluzowej utkanie
limfoidalne jelita GALT jednoznacznie wskazuje na jelito krte.
Bona miniowa ukada si charakterystycznie dla ukadu pokarmowego wewntrzna warstwa
okrnie, zewntrzna podunie.
Najbardziej zewntrzn cz ciany stanowi bona surowicza zbudowana z tkanki cznej waciwej,
pokrytej nabonkiem surowiczym (mesothelium).
13. Jelito grube
atwo dostrzegalna czterowarstwowo ciany, ktr buduj bona luzowa, podluzowa, miniowa
oraz bona surowicza budowa taka charakterystyczna jest dla cewy pokarmowej.
W skad bony luzowej wchodz:
- nabonek jednowarstwowy walcowaty, pomidzy enterocytami widoczne bardzo liczne komrki
kubkowe (ich stosunek do enterocytw wynosi ok 1:1).
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej wiotkiej;
- blaszka miniowa bony luzowej : warstwa wewntrzna komrek miniowych przebieg okrny,
warstwa zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu.
Cech charakterystyczn jelita grubego jest brak kosmkw, gbokie i regularnie rozmieszczone
krypty jelitowe oraz szczeglnie liczne komrki kubkowe w nabonku. Zewntrzna warstwa bony
miniowej (poduna) traci cigo przybiera posta tamowat. W bonie podluzowej wystpuj
pojedyncze komrki tuszczowe i samotne grudki chonne. Bon zewntrzn jest bona surowicza. W
bonie surowiczej obecne s wysepki tuszczowe.
14. Wyrostek robaczkowy
Dostrzegalna czterowarstwowo ciany, ktr buduj bona luzowa, bona podluzowa, bona
miniowa (zbudowana z warstwy okrnej i podunej) oraz bona surowicza budowa
charakterystyczna dla cewy pokarmowej.
W skad bony luzowej wchodz:
- nabonek jednowarstwowy walcowaty, pomidzy enterocytami widoczne bardzo liczne komrki
kubkowe;
- blaszka waciwa bony luzowej zbudowana z tkanki cznej wknistej wiotkiej;
- blaszka miniowa bony luzowej : warstwa wewntrzna komrek miniowych przebieg
okrny, warstwa zewntrzna przebieg poduny w stosunku do dugiej osi narzdu.
Swoist cech budowy ciany wyrostka robaczkowego jest szczeglnie obfite utkanie limfoidalne
jelita (liczne grudki chonne) w bonie luzowej i podluzowej. Bardzo liczne limfocyty naciekajce
nabonek wycieajcy jelito oraz nabonek krypt, tkank czn bony luzowej waciwej i bon
podluzow.
Brak kosmkw jelitowych. Gruczoy jelitowe s pytkie, nieliczne i nieregularnie rozmieszczone.
W bonie podluzowej obecne s komrki tuszczowe, wystpujce w postaci zrazikw tuszczowych.
15. linianka przyuszna
Jest otoczona torebk z tkanki cznej, posiada budow zrazikow. Pomidzy zrazikami
w przegrodach cznotkankowych przebiegaj naczynia krwionone o wikszej rednicy, nerwy
oraz midzyzrazikowe przewody wyprowadzajce.
Jest gruczoem o budowie czysto pcherzykowej (surowiczej). Na preparacie stwierdza si brak
cewek. Widoczne pcherzyki surowicze, ktrych ciana zbudowana jest z jednej warstwy
piramidalnych komrek surowiczych z kulistym jdrem, pooonym centralnie i zasadochonn

cytoplazm. W wierzchokowych czciach komrek znajduj si kwasochonne ziarna zymogenu

pcherzyki maj nieregularne, szczelinowate wiato.
linianka przyuszna posiada dobrze rozwinite przewody wyprowadzajce, bardzo duo przewodw
prkowanych, dugie wstawki.
Obecne s liczne komrki tuszczowe.
Przewody wyprowadzajce zbudowane s z komrek o kwasochonnej cytoplazmie.
16. linianka poduchwowa
Jest otoczona torebk z tkanki cznej, posiada budow zrazikow. Pomidzy zrazikami
w przegrodach cznotkankowych przebiegaj naczynia krwionone o wikszej rednicy, nerwy
oraz midzyzrazikowe przewody wyprowadzajce.
Jest to gruczo o budowie mieszanej pcherzykowo-cewkowej.
Pomidzy wyranie przewaajcymi pcherzykami surowiczymi (ok. 80%) znajduj si pojedyncze
cewki luzowe ( janiej zabarwione, spaszczone, przypodstawnie pooone jdra). Widoczne
pksiyce surowicze na cewkach luzowych.
Na preparacie zaobserwowa mona liczne przekroje przez przewody prkowane oraz pojedyncze
komrki tuszczowe .
ciana pcherzykw surowiczych zbudowana jest z jednej warstwy piramidalnych komrek
surowiczych z kulistym jdrem, pooonym centralnie i zasadochonn cytoplazm.
W wierzchokowych czciach komrek znajduj si kwasochonne ziarna zymogenu
pcherzyki maj nieregularne, szczelinowate wiato.
ciana cewek zbudowana jest z jednej warstwy komrek szeciennych, o szerokim wietle.
Cytoplazma komrek jest bardzo jasna, posiada wygld piankowaty, ziarna wydzielnicze mucynogenu
s bardzo liczne w czci przyszczytowej, spychaj jdro ku podstawie, ktre z tego powodu jest
spaszczone.
Przewody rdzrazikowe skadaj si z wstawki (nabonek szecienny) i przewodw prkowanych
(nabonek szecienny bd walcowaty).
Dookoa czci wydzielniczych rozmieszczone s komrki mioepitelialne.
Przewody wyprowadzajce zbudowane s z komrek o kwasochonnej cytoplazmie.
17. linianka podjzykowa
Jest otoczona tkank czn wknist wiotk (nie posiada wyranie wyksztaconej torebki
cznotkankowej).
Gruczo o budowie cewkowo-pcherzykowej o wydzielaniu mieszany luzowo - surowiczym,
z przewag elementw luzowych (ok. 70% stanowi cewki). Elementy surowicze stanowi ok. 30%
i wystpuj w postaci pksiycw surowiczych.
Obserwowana pod mikroskopem zdecydowana przewaga cewek nad elementami surowiczymi
pozwala wnioskowa, i jest to linianka podjzykowa.
ciana cewek zbudowana jest z jednej warstwy komrek szeciennych, o szerokim wietle.
Cytoplazma komrek jest bardzo jasna, posiada wygld piankowaty, ziarna wydzielnicze mucynogenu
s bardzo liczne w czci przyszczytowej, spychaj jdro ku podstawie, ktre z tego powodu jest
spaszczone.
Komrki budujce pksiyce surowicze charakteryzuje piramidalny ksztat, obecno kulistego jdra
pooonego centralnie i zasadochonna cytoplazma. W wierzchokowych czciach komrek znajduj
si kwasochonne ziarna zymogenu.
Rzadko wystpujce przewody prkowane. W tkance czne midzypacikowej widoczne przekroje
przez due drogi wyprowadzajce.
Przewody wyprowadzajce zbudowane z komrek o kwasochonnej cytoplazmie.
18. Wtroba

Wtroba otoczona jest cznotkankow torebk wnikajc w gb narzdu dzielc na zrazy i zraziki.
Zrb wtroby tworzy tkanka czna z naczyniami limfatycznymi i nerwami, za misz buduj 3
rodzaje komrek:
-hepatocyty - ukadaj si w beleczki i sznury wtrobowe biegnce w kierunku yy centralnej.
-komrki ITO znajdujce si w przestrzeniach okoozatokowych
- komrki Browicza- Kupfera- wystpuj w wietle naczy wosowatych zatokowych.
Widoczne s yy centralne uoone centralnie w sabo zaznaczonych zrazikach anatomicznych.
W niektrych naroach zrazikw anatomicznych mona zaobserwowa wiksze nagromadzenie tkanki
cznej (przestrzenie bramno-ciowe) w obrbie ktrych znajduje si ttnica midyzrazikow, ya
midzyzrazikowa oraz przewd ciowy midzyzrazikowy, tworzce tzw. triad wtrobow.
Pomidzy beleczkami utworzonymi przez hepatocyty znajduj si naczynia wosowate typu
zatokowego (sinusoidy).
19. Trzustka
Otacza j tkanka czna, ktra wnika w gb narzdu dzielc go na paty i paciki. Tkanka czna
waciwa tworzy zrb podtrzymujcy liczne naczynia krwionone oraz misz skadajcy si
z pcherzykw wydzielniczych (wykazujcych dwubarwliwo), przewodw wyprowadzajcych,
a take rozproszonych grup komrek endokrynowych (tworzcych wyspy trzustkowe). Pcherzyki
egzotrzustki charakteryzuje wyrana dwubarwliwo cz przypodstawna komrek barwi si
zasadochonnie (jdro komrkowe i siateczka rdplazmatyczna szorstka), natomiast cz
przyszczytowa kwasochonnie (liczne ziarna zymogenu). W wietle niektrych pcherzykw
widoczne s komrki rdpcherzykowe, bdce pocztkowymi odcinkami wstawek. Wstawki
s wysane nabonkiem jednowarstwowym paskim, a w odcinkach dystalnych - szeciennym.
Przewody midzyzrazikowe i gwne s wysane nabonkiem jednowarstwowym walcowatym. Brak
komrek mioepitelialnych.
Pomidzy czci zewntrzwydzielnicz trzustki mona zauway sabo wybarwione wyspy
trzustkowe z licznymi naczyniami krwiononymi, stanowice cz wewntrzwydzielnicz.
20. Wze chonny
Otoczony torebk zbudowan z tkanki cznej zbitej, ktra wnika do miszu w postaci beleczek,
wprowadzajc naczynia krwionone. W obrbie kory wystpuj beleczki promieniste o regularnym
ukadzie, w rdzeniu beleczki o nieregularnym ukadzie beleczki rdzenne. Zrb z tkanki cznej
siateczkowej w duej czci gsto zasiedlonej przez limfocyty. Misz podzielony na strefy:
1. korowa- obwodowo pooone w tzw. niszach grudki chonne, bdce skupiskami limfocytw
B. Widoczne s grudki chonne wtrne z centrum rozmnaania w czci centralnej i pasem
zagszczenia pooonym obwodowo (limfocyty B). Grudki chonne rozmieszczone regularnie.
2. przykorowa- grasiczozalena- liczne limfocyty T i naczynia ylne o wysokim rdbonku.
Brak grudek chonnych.
3. rdzenna- gste utkanie, obecne sznury rdzenne, wystpuj tutaj limfocyty T i makrofagi.
Tu pod torebk cznotkankow otaczajc narzd oraz przy beleczkach cznotkankowych widoczne
rozlunienie utkania tkanki cznej siateczkowatej zatoki.
21. Migdaek podniebienny
Powierzchnia migdaka pokryta jest przez nabonek wielowarstwowy paski nierogowaciejcy, ktry
wpukla si w gb i wytwarza w kadym migdaku 10-20 zagbie zwanych kryptami .
Pojedyncza krypta wraz z otaczajcym j utkaniem limfatycznym stanowi tzw. mieszek.
Od strony bony podluzowej na granicy utkania limfatycznego wystpuje nagromadzenie tkanki
cznej ze znaczn iloci wkien kolagenowych nazywane torebk migdaka. Od strony torebki
migdaka w obrb migdaka wnikaj pasma tkanki cznej.

W miszu migdaka podniebiennego mona znale liczne grudki limfatyczne z orodkami

namnaania.
Grudki rozmieszczone s w miszu nieregularnie.
Zrb migdaka stanowi tkanka czna siateczkowata.
22. Migdaek gardowy
Pokryty nabonkiem wielorzdowym walcowatym migawkowym.
Zrb stanowi tkanka czna siateczkowata.
W miszu migdaka podniebiennego mona znale liczne grudki limfatyczne z orodkami
namnaania.
Znajduj si tu rwnie limfocyty T, komrki plazmatyczne, komrki tuczne oraz makrofagi.
Migdaek nie posiada nagromadzenia tkanki cznej tworzcego tzw. torebk.
Brak przegrd cznotkankowych.
Brak gbokich krypt, obecne bruzdy.
23. ledziona
Pokryta torebk cznotkankow, zbudowan z wkien sprystych i kolagenowych. Torebka wnika
do narzdu w postaci beleczek (tworzcych rusztowanie narzdu), wprowadzajc naczynia
krwionone. Zewntrzna powierzchnia torebki pokryta jest jednowarstwowym nabonkiem paskim
pochodzenia mezodermalnego.
Zrb narzdu zbudowany jest z tkanki cznej siateczkowej. W budowie ledziony wyrniamy dwa
typy utkania miazg czerwon i miazg bia. Miazga czerwona- sznury z tkanki cznej wrd
ktrej le elementy morfotyczne krwi- erytrocyty oraz naczynia wosowate typu zatokowego. Miazga
biaa - liczne grudki chonne- zgrupowania limfocytw B i pochewki limfatyczne zbudowane
z limfocytw T. Widoczne s grudki chonne wtrne, z centrum rozmnaania w czci centralnej
i pasem zagszczenia pooonym obwodowo. Na obrzeach kadej grudki chonnej widoczna jest
ttnica rodkowa. Grudki chonne w miszu ledziony rozmieszczone s nieregularnie.
24. Grasica
Otoczona torebk cznotkankow, ktra wnika w gb miszu, oddajc przegrody cznotkankowe,
dzielce narzd jedynie w czci zewntrznej std budowa grasicy jest pseudozrazikowa. Wsplna
dla caego narzdu cz centralna nosi nazw pnia grasicy.
W kadym pseudozraziku wystpuje cz korowa i rdzenna. Cz korowa jest bogatokomrkowa,
silniej zabarwiona, ze wzgldu na bogactwo limfocytw T (tymocytw). Tymocyty pooone bardziej
obwodowo w pseudozraziku posiadaj wiksze rozmiary w stosunku do limfocytw T pooonych
bliej rdzenia. Cz rdzenna jest ubogokomrkowa, zawiera znacznie mniej limfocytw T,
a zdecydowanie wicej sabo wybarwionych komrek nabonkowych. Szczegln uwag zwracaj
ciaka grasicze, zbudowane ze spaszczonych komrek nabonkowych uoonych koncentrycznie
wok bezpostaciowej czci centralnej
Zrb grasicy zbudowany jest z komrek nabonkowych rozcignitych na ksztat sieci.
W miszu grasicy nie wystpuj grudki chonne.
25. Tchawica
Narzd rurowaty, z trjwarstwow cian, na ktr skada si bona luzowa, bona podluzowa
i przydanka.
Bona luzowa
- nabonek wielorzdowy walcowaty urzsiony (nabonek drg oddechowych)

- blaszka waciwa bony (wystpuje w niej duo wkien sprystych, ktre w dolnej czci blaszki
tworz rodzaj bony sprystej; ponadto wystpuje utkanie limfatyczne bony luzowej MALT)
Bona podluzowa
- obecne gruczoy tchawicze (luzowo-surowicze). W gbszej warstwie bony podluzowej
zaobserwowa mona chrzstk szklist w postaci niepenego piercienia. Pomidzy wolnymi
kocami chrzstki wystpuje tkanka czna waciwa oraz liczne komrki tkanki miniowej gadkiej
tworzce tzw. misie tchawiczy
Przydanka
tkanka czna waciwa ze skupiskami komrek tuszczowych
26. Puco
Narzd miszowy, ktrego misz stanowi pcherzyki pucne i przegrody midzypcherzykowe.
ciany pcherzykw zbudowane s z nabonka oddechowego (jednowarstwowego paskiego).
Zrb pcherzykw, z tkanki cznej waciwej z licznie wystpujcymi wknami sprystymi,
podtrzymuje wosowate naczynia krwionone.
Na preparacie widoczne s poszczeglne odcinki drg oddechowych - oskrzela (z bon luzow
pokryt nabonkiem wielorzdowym walcowatym, pod nabonkiem blaszka waciwa bony luzowej,
zawierajca tkank limfatyczn oskrzeli, wkna spryste, poniej wystpuje bona Reisessena, czyli
warstwa miocytw gadkich o spiralnym przebiegu, oskrzela s otoczone pytk chrzstn), oskrzeliki
(o mniejszej rednicy, z dobrze rozwinit warstw miocytw gadkich - nabonek stopniowo
przechodzi w jednowarstwowy walcowaty, a nastpnie szecienny urzsiony; nie maj chrzstki
i gruczow) i przewody oddechowe (wysane nabonkiem oddechowym, pod nim nieliczne pczki
miocytw gadkich). Widoczne naczynia krwionone towarzyszce oskrzelom i oskrzelikom.
27. Jdro ludzkie
Otoczone wknisto-cznotkankow torebk tzw. grub bon biaaw (warstwa zew. wknista w.
kolagenowe i warstwa wew. naczyniowa o lunym utkaniu od niej przegrody)
Pasma cznotkankowe biegnce od bony biaawej do wntrza narzdu, dziel jdro na paciki. Kady
pacik skada si z 1-4 kanalikw krtych.
Na preparacie widoczne liczne przekroje przez kanaliki krte jdra, w budowie ktrych wyrni
mona: bon wasn kanalika i lecy na niej nabonek plemnikotwrczy wraz z komrkami
podporowymi (s wysokie, walcowate, sigaj do wiata kanalika).
W budowie bony wasnej kanalika nasiennego wyrni mona 3 warstwy:
- zewntrzn (fibroblasty uoone przy naczyniach krwiononych)
- rodkow (z miofibroblastami)
- wewntrzn (bona podstawna oraz wkna kolagenowe).
Komrki plemnikotwrcze nabonka plemnikotwrczego znajduj si w rnych stadiach
spermatogenezy.
W tkance cznej wiotkiej wypeniajcej przestrzenie pomidzy kanalikami wystpuj: naczynia,
wkna nerwowe, fibroblasty, makrofagi oraz gruczo rdmiszowy skupiska komrek
dokrewnych (Leydiga).
28. Najdrze
Gowa najdrza (przewodziki odprowadzajce jadra) nabonek jednowarstwowy szecienny,
miejscami dwurzdowy, zoony z komrek o rnej wysokoci ( w efekcie wiato posiada
nieregularny obrys, przypominajcy wygldem zbki piy). W skad nabonka wchodz 3 typy

komrek: wysze kom. z migawkami, nisze kom. z mikrokosmkami oraz bardzo niskie kom.
podstawne.
Przewd najdrza nabonek dwurzdowy walcowaty (regularny, gadki obrys wiata).
Na wolnej powierzchni komrek nabonkowych przewodu najdrza wystpuj stereocylia
(rozgaziajce si mikrokosmki).
Na zewntrz od bony podstawnej tkanka czna wknista wiotka i liczne komrki miniowe tkanki
miniowej gadkiej.
29. Nasieniowd
Widoczny narzd rurowy o niewielkim wietle w stosunku do gruboci ciany . ciana nasieniowodu
jest gruba, skada si z:
Bony luzowej
- 4-5 podunych fadw, wysanej nabonkiem wielorzdowym walcowatym, cz komrek posiada
stereocilia, pod nabonkiem znajduje si waciwa bona luzowa zawierajca liczne wkna spryste
Bony miniowej
- 3 warstwy miocytw gadkich, warstwa wewntrzna i zewntrzna - poduna, warstwa wewntrza okrna (bona miniowa jest gruba - pozwala na odrnienie nasieniowodu od innych narzdw
rurowatych)
Przydanki
- z tkanki cznej waciwej wknistej .
30. Gruczo krokowy
Jest to gruczo cewkowo-pcherzykowy otoczony torebk wknist, ze sabo zaznaczonym podziaem
na paciki. Obecne s due, nieregularnie uformowane, czsto wielokrotnie wpuklajce si odcinki
wydzielnicze odcinki wydzielnicze charakteryzuje due wiato i nierwny zarys wewntrzny
nabonka. Brak drg wyprowadzajcych. Pcherzyki i cewki wysane s nabonkiem dwurzdowym
lub jednowarstwowym walcowatym, a miejscami jednowarstwowym paskim.
Nabonek spoczywa na bonie podstawnej pod ktr ley tkanka czna bogata w wkna kolagenowe
i spryste midzy ktrymi s widoczne naczynia krwionone i nerwy oraz komrki miniowe.
Poszczeglne jednostki wydzielnicze przedzielone przegrodami z pasmami komrek miniowych
gadkich. Obecne s due gruczoy gwne, mniejsze gruczoy bony podluzowej i luzowej.
W wietle niektrych odcinkw wydzielniczych widoczne kamyki sterczowe.
31. Plemniki
Zbudowany z gwki, szyjki, wstawki oraz witki. Przy zastosowanym barwieniu w obrazie
mikroskopowym rozrni mona gwk z jdrem komrkowym wybarwionym na czerwono
oraz witk.
32. Jajnik
Jajnik otoczony jest nabonkiem jednowarstwowym szeciennym, pod ktrym znajduje si bona
biaawa. Misz jajnika podzielny jest na kor z pcherzykami jajnikowymi w rnym stadium
rozwoju i ciakami tymi oraz rdze z nerwami, naczyniami, komrkami tworzcymi gruczo
rdmiszowy jajnika i komrkami wnkowymi. Pcherzyki pierwotne pooone s najbardziej
obwodowo, zbudowane s z oocytu I rzdu otoczonego jest jedn warstw paskich komrek
nabonkowych. W korze jajnika widoczne s rwnie pcherzyki wzrastajce, w ktrych komrka

jajowa otoczona jest osonk przejrzyst oraz kilkoma warstwami komrek ziarnistych, a z komrek
zrbu powstaje osonka pcherzyka zbudowana z dwch warstw zewntrznej oraz wewntrznej
(wydzielajcej androgeny). W pcherzyku dojrzewajcym liczba komrek ziarnistych otaczajcych
komrk jajow wzrasta, a pomidzy nimi zaczyna tworzy si jama. W pcherzyku Graafa jama
pcherzyka jest dua, wypeniona pynem pcherzykowym, komrka jajowa wstpuje w tzw.
wzgrku jajononym i jest otoczona osonk przejrzyst oraz wiecem promienistym. Ponadto
widoczna jest osonka pcherzyka zbudowana z dwch warstw. Ciako te zbudowane
jest z komrek luteinowych, powstaych z komrek ziarnistych oraz z komrek paraluteinowych, ktre
powstay si z komrek warstwy wewntrznej torebki pcherzyka dojrzaego. Pomidzy komrkami
widoczne s liczne naczynia krwionone.
33. Jajowd
ciana jajowodu jest zbudowana z bony luzowej, bony miniowej i bony surowiczej.
Bona luzowa:
- pofadowana (charakterystyczne, delikatnie, rozgazione fady - labirynty), z nabonkiem
jednowarstwowym walcowatym pokrytym migawkami.
Nabonek spoczywa na blaszce waciwej zbudowanej z tkanki cznej lunej z wknami
retikulinowymi.
Pod nabonkiem znajduje si warstwa bony luzowej waciwej.
Bona miniowa:
- jest najgrubsz warstw ciany jajowodu;
- skada si z 2 warstw: wewntrznej, w ktrej miocyty ukadaj si okrnie i zewntrznej, w ktrej
miocyty ukadaj si podunie; charakterystyczne w tej warstwie jest to, i jest luno utkana, granice
pomidzy warstwami s zatarte.
Bona surowicza:
- jest typowym listkiem otrzewnej, pokrytym jest nabonkiem surowiczym (mesothelium).
Wystpuje take krezka jajowodu, w pobliu ktrej znajduj si liczne naczynia ttnicze.
34. Bona luzowa macicy
Bon luzow macicy pokrywa nabonek jednowarstwowy walcowaty.
Pod nabonkiem znajduje si blaszka waciwa bony luzowej, w ktrej wystpuj 2 warstwy
czynnociowa i podstawowa . Preparat przedstawia fragment macicy, ktrej bona luzowa znajduje
si w fazie wydzielniczej cyklu menstruacyjnego, w zwizku z czym warstwa czynnociowa jest
rozbudowana i mona w niej wyrni warstw zbita i gbczast.
Gruczoy cewkowe bony luzowej s rozronite i spiralnie skrcone, dajc charakterystyczny obraz
zbw piy. Maciczne naczynia krwionone s wyduone i posiadaj zwikszon rednic.
Podobnie jak gruczoy cewkowe, skrcaj si spiralnie (ttnice spiralne).
Warstwa podstawowa skada si z tkanki cznej waciwej (z komrkami macierzystymi,
poprzebijana gruczoami cewkowymi), zakocze gruczow macicznych i licznych naczy
krwiononych.
Zrb stanowi gwiadziste fibroblasty i fibrocyty, makrofagi, granulocyty i inne komrki tkanki
cznej.
Pod bon luzow widoczny niewielki fragment bony miniowej.

35. Przysadka
Przysadka otoczona jest torebk cznotkankow. W jej budowie wyrni mona cz gruczoow
(pat przedni) i nerwow (pat tylny). Zrb pata przedniego zbudowany jest z tkanki cznej waciwej
wiotkiej zawierajcej liczne wkna srebrochonne oraz naczynia wosowate typu okienkowego.
Skada si z kilku typw komrek:
- barwnikoodporne (50%) - drobne komrki o skpej, niewybarwionej, pozbawionej ziarnistoci
cytoplazmie i okrgych jdrach.
- kwasochonne (35-40%) - zabarwione w preparacie na kolor intensywnie rowy; nale do nich:
- somatotropy posiadajce ziarnistoci zwierajce somatotropin;
- laktotropy posiadajce ziarnistoci zawierajce prolaktyn;
- zasadochonne (10-15%) - zabarwione w preparacie na kolor ciemnoniebieski
- tyreotropy posiadajce ziarnistoci zawierajce tyreotropin;
- gonadotropy posiadajce ziarnistoci zawierajce folitropin i lutropin;
-kortykotropy posiadajce ziarnistoci zawierajce ACTH.
Cz nerwowa zbudowana jest z bezmielinowych aksonw komrek nerwowych, komrek
glejowych tzw. pituicytw oraz licznych naczy wosowatych.
36. Tarczyca
Tarczyca otoczona jest cznotkankow bon ktra wnika w gb miszu tarczycy dzielc
go na pseudozraziki oraz wprowadzaj naczynia limfatyczne, krwionone i nerwy. Misz buduj
otoczone bon podstawn pcherzyki, ktrych ciana wysana jest nabonkiem jednowarstwowym
szeciennych . Stanowi go komrki gwne tarczycy pod ktrymi wystpuj nieliczne komrki C
tarczycy niewidoczne na preparacie. Nabonek w prawidowo dziaajcym gruczole jest szecienny,
przy zahamowanej aktywnoci paski, a w stanach zwikszonej czynnoci walcowaty. Pcherzyk
jest wypeniony koloidem tj. homogenn substancj o powinowactwie do barwnikw kwanych.
Pcherzyki maj ksztat w przyblieniu owalny. W przestrzeni okoo-pcherzykowej wystpuj:
naczynia krwionone, wkna nerwowe, komrki i wkna tkanki cznej. Spotykane s tam rwnie
komrki C tarczycy niewidoczne na preparacie.
37. Nadnercze
Otoczone jest torebk cznotkankow, od ktrej odchodz odnogi tworzce zrb narzdu.
wyrnia si warstw zewntrzn - kor i wewntrzn - rdze.
Kora skada si gwnie z komrek endokrynowych, ukadajcych si w 3 warstwy:
warstwa kbkowata ok. 10% gruboci; walcowate lub piramidowe komrki endokrynowe,
ukadajce si w kbki. S to komrki syntetyzujce steroidy - mineralokortykoidy (gwnie
aldosteron).
warstwa pasmowata najgrubsza warstwa kory; komrki ksztatu szeciennego ukadaj si w dugie
pasma, a pomidzy nimi znajduj si naczynia krwionone. Komrki te syntetyzuj
glikokortykosteroidy (gwnie kortyzol).
warstwa siatkowata zawiera komrki endokrynowe mniejsze ni w pozostaych warstwach. cz
si one wypustkami tworzc sie, w jej oczkach liczne naczynia krwionone. Cytoplazma tych
komrek jest bardziej kwasochonna i tym samym silniej wybarwiona na preparacie.
syntetyzowane s tu steroidowe hormony pciowe (gwnie dehydroepiandrosteron).
Komrki waciwe rdzenia ukadaj si w grona, ktrych cze centralna stanowi naczynia
krwionone typu wosowatego. Zawieraj one 2 rodzaje pcherzykw wydzielniczych: jasne
(z adrenalin, ok. 80% ziarnistoci) i ciemne (z noradrenalin).
38. Nerka
Otoczona torebk cznotkankow. Na przekroju wyrniamy kor (struktura ziarnista) i rdze nerki
(struktura pasmowata). W korze mona wyrni pasmo zwane kor kory- najbardziej obwodowo

pooona warstwa, w ktrej nie ma ciaek nerkowych, oraz kor waciw z ciakami nerkowymi.
W ciaku nerkowym wyrnia si biegun naczyniowy, w ktrym znajduj si ttniczka
doprowadzajca i odprowadzajca (+ kom. mezangium zewntrznego) oraz biegun kanalikowy,
w ktrym rozpoczyna si kanalik I rzdu, cz krta.
W pobliu ciaka nerkowego widoczny kanalik I rzdu, kanalik II rzdu i plamka gsta (w jej obrbie
nabonek szecienny kanalikw II rzdu zamienia si w walcowaty). Kanalik I rzdu (wysany
nabonkiem jednowarstwowym szeciennym) rbek szczoteczkowy, niewyrane granice
midzykomrkowe, komrki kwasochonne; kanalik II rzdu (nabonek jednowarstwowy szecienny)
brak rbka szczoteczkowego, wyrane granice pomidzy komrkami. Kora wnika do rdzenia
w postaci supw nerkowych, za rdze do kory w postaci promieni rdzennych (s to kanaliki
zbiorcze). Zrb nerki zbudowany jest z tkanki cznej waciwej lunej, ktra podtrzymuje naczynia
krwionone, limfatyczne, misz nerki oraz komrki rdmiszowe.
39. Moczowd
Narzd rurowaty z charakterystycznym gwiadzisto-wowym wiatem (spowodowanym skurczem
miniwki). Narzd, ktrego ciana zbudowana jest z trzech warstw, tj
- bona luzowa z nabonkiem przejciowym;
- bona miniowa zbudowana z 3 warstw : wewntrzna poduna, rodkowa okrna, zewntrzna
poduna (granice pomidzy poszczeglnymi warstwami mini s zatarte);
- przydanka zbudowana z tkanki cznej lunej z licznymi wknami elastycznymi, naczyniami
krwiononymi oraz pojedynczymi komrkami tuszczowymi.
Powierzchniow warstw nabonka tworz komrki baldaszkowate, o rozmiarach wikszych
w porwnaniu do komrek gbszych warstw nabonka, posiadajce 1 lub dwa jdra komrkowe,
pokryte grub warstw glikokaliksu.
40. Pcherz moczowy
ciana zbudowana z :
- bony luzowej;
- bony miniowej;
- przydanki lub bony surowiczej (jedynie grna powierzchnia pcherza).
Bona luzowa wykazuje liczne fady, pokryta jest nabonkiem przejciowym, ktrego
powierzchniowa warstw tworz komrki baldaszkowate, o rozmiarach wikszych w porwnaniu
do komrek gbszych warstw nabonka, posiadajce 1 lub dwa jdra komrkowe.
Bona luzowa waciwa zbudowana z tkanki cznej wiotkiej.
Bona miniowa skada si z 3 warstw wzajemnie przenikajcych si:
wewntrznej podunej najsabiej rozwinitej
rodkowej okrnej najlepiej rozwinitej
zewntrznej - podunej
Przydanka - tkanka czna wknista wiotka z licznymi naczyniami krwiononymi (pokrywa
wikszo powierzchni zewntrznej pcherza).
41. Ppowina
Narzd ksztatu owalnego, makroskopowo na przekroju poprzecznym wida 3 struktury dwie ttnice
ppkowe i y ppkow. Powierzchnia pokryta jest nabonkiem jednowarstwowym owodni
jednowarstwowym
szeciennym. Wntrze ppowiny stanowi nieunaczyniona tkanka czna
galaretowata dojrzaa (galareta Whartona), w ktrej zatopione s jedna ya ppkowa i dwie ttnice
ppkowe (po porodzie silnie obkurczone). Galareta Whartona zawiera komrki mezenchymatyczne
o rnym ksztacie (gwnie fibroblasty ksztatu gwiedzistego i wrzecionowatego).
Ttnice ppkowe mona odrni od yy ppkowej po grubej cianie i niewielkim, regularnym
wietle.

42. Kosmki yska

Na preparacie widoczne liczne przekroje przez kosmki ostateczne. Wolna powierzchnia kosmka
pokryta syncytiotrofoblastem, ktrego jdra grupuj si w tzw. wzy trofoblastyczne.
Wewntrz widoczne liczne wosowate naczynia krwionone z krwinkami (szczeglnie liczne przy
obwodzie kosmkw w miejscach odsonitych przez syncytiotrofoblast tworzce barier krew
podowa krew matczyna).
Pomidzy kosmkami wystpuje przestrze midzykosmkowa z matczynymi erytrocytami. W tkance
cznej zrbu kosmka wystpuj komrki mezenchymalne ksztatu gwiadzistego i due makrofagi,
zwane komrkami Hofbauera.
ciana kosmka jest silnie zredukowana, cytotrofoblast zanika, a syncytiotrofoblast jak wczeniej
wspomniano wystpuje w postaci wzw trofoblastycznych.