Indukcja elektromagnetyczna

Projekt wspfinansowany przez Uni Europejsk w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego

Strumie indukcji magnetycznej

Analogicznie do strumienia pola elektrycznego mona zdefiniowa strumie indukcji magnetycznej. Strumie
indukcji magnetycznej jest wartoci skalarn proporcjonaln do liczby lini si pola magnetycznego przenikajcego
powierzchni A.

B = A B A B cos

gdzie B jest indukcj pola magnetycznego na powierzchni, A jest polem

powierzchni, a jest ktem pomidzy kierunkiem wektora B i wektorem
prostopadym do powierzchni A.
Jednostk strumienia magnetycznego jest Weber: 1Wb=1T*1m2

Prawo Gaussa dla magnetyzmu:

w przeciwiestwie do adunkw elektrycznych adunki magnetyczne nie istniej (nie udao si ich
odkry, cho z teoretycznego punktu widzenia jest to moliwe). W zwizku z tym strumie
indukcji pola magnetycznego przez dowoln powierzchni zamknit wynosi zero.

E = A E

Q
0

B = A B 0

Indukcja elektromagnetyczna
Indukcja elektromagnetyczna jest zjawiskiem powstawania siy elektromotorycznej SEM w obwodzie w wyniku
zmiany strumienia indukcji magnetycznej przechodzcej przez powierzchni obejmujc obwd.

Prawo Faradaya: zmiana w czasie t strumienia

magnetycznego przez powierzchni obejmowan przez
obwd () powoduje indukowanie prdu w tym obwodzie
(powstaje sia elektromotoryczna )

Obwd, w ktrym zmienny

prd wytwarza zmienne pole
magnetyczne

Obwd, w ktrym powstaje

sia elektromotoryczna
indukcji

regua Lenza (przekory): kierunek prdu indukowanego

jest taki, e jego pole magnetyczne powoduje
przeciwdziaanie zmianom strumienia magnetycznego.

Przykad prawa Faradaya

Metalowy prt o dugoci l, zamykajcy obwd elektryczny, porusza si z prdkoci v w jednorodnym polu
magnetycznym o indukcji B prostopadej do paszczyzny ekranu.

B const

v t

W obwodzie powstanie sia elektromagnetyczna indukcji o wartoci:

B
B S
B v t l

B v l
t
t
t

Powstanie w obwodzie SEM mona wyjani nastpujco:

Wraz z poruszajcym si prtem poruszaj si z tak sam prdkoci v zawarte w nim elektrony swobodne.
Na elektrony dziaa sia Lorentza: F =eBv skierowana wzdu prta. Powoduje to przesuwanie si adunku
wzdu prta i przepyw prdu w obwodzie.

Indukcyjno cewki
l

Samoindukcja powstawanie SEM w obwodzie w

wyniku zmiany strumienia indukcji magnetycznej, w
wyniku zmian natenia prdu

I
L
t

L indukcyjno cewki, jednostk jest henr 1H=1V*1s/1A

S pole przekroju cewki
n liczba zwojw cewki
l dugo cewki
- przenikalno magnetyczna orodka
0 - przenikalno magnetyczna prni
V objto zajmowana przez cewk
Strumie indukcji pola magnetycznego
przepywajcy przez cewk:

B Li

0 Sn 2
L
l

I zmiana natenia prdu w czasie t, - SEM

samoindukcji. Minus wynika z reguy Lentza.
Schemat elektryczny cewki (zwojnicy, selenoidu)

Cewka jest elementem inercyjnym, gromadzi energi

w wytwarzanym polu magnetycznym.

1 2 1 B2
E L LI V
2
2

Ramka z prdem w polu magnetycznym

B BS cos BS cos t

B const .
B S const .
t

B
BS sin t 0 sin t
t

Ramka o staej powierzchni S obraca si w jednorodnym

polu magnetycznym B z prdkoci ktow .

t
T

W wyniku jednostajnego obrotu ramki w polu magnetycznym zmienia si strumie indukcji magnetycznej
przechodzcy przez ramk a tym samym pojawia si okresowa sia elektromotoryczna o okresie rwnym
okresowi obrotu ramki. Taki ukad nosi nazw prdnicy czyli przeksztaca energi mechaniczn w energi
elektryczn. Ramka podczona do rda prdu przemiennego bdzie wykonywa obrt w polu magnetycznym
taki ukad nosi nazw silnika elektrycznego. Pole magnetyczne nie wykonuje w adnym z tych dwch ukadw
pracy prac wykonuje odpowiednio sia mechaniczna bd sia elektryczna.

Prd przemienny

Prd stay prd o staym kierunku i nateniu,

wytwarzany np. przez ogniow galwaliczne.

Prd przemienny prd, ktry okresowo mienia

kierunek i natenie, wytwarzany np. przez prdnic.

I
t
T

I const
0
f 0
I sk I 0

t
T

I I 0 sin t
2f
f

I sk

I0
2

Natenie skuteczne prdu warto natenia prdu staego, ktry pync przez ten
sam opr i w tym samym czasie wykonaby tak sam prac, co dany prd zmienny.

Impedancja
Impedancja, opr cakowity, zawada wielko opisujca elementy w obwodach prdu przemiennego,
pozwalajca na rozszerzenie prawa Ohma na obwody prdu przemiennego.
R - rezystancja, niezaley od czstoci prdu

RC - opr pojemnociowy, reaktancja kondensatora, kapacytancja

RC
L

RL - opr indukcyjny, reaktancja cewki, induktancja

RL L
Cakowity opr obwodu RLC (zawierajcego szeregowo poczony rezystor, kondensator i cewk) wynosi:
2
Z R 2 (RL RC )

Przykady
Zadanie 1
Przez zwojnic o dugoci l=8cm, rednicy d=2cm i N=1000 zwojach pynie prd o nateniu I=2A. Znajd
strumie magnetyczny przechodzcy przez przekrj poprzeczny zwojnicy.

N
d 2 4 107Tm / A 1000 2A 104 m 2
B B S 0 I

l
4
0.08m
105Tm 2 105Wb
Zadanie 2
Kwadratowa ramka o boku 1cm i oporze 2 znajduje si w polu magnetycznym o liniach prostopadych do
ograniczonej ni powierzchni. Przepyw jakiego adunku spowoduje zmiana indukcji pola magnetycznego o
0.02T?

B t a 2 B 104 m 2 0.02T
q I t t

R
t R
R
2
N
m2
A m 106 J / V 106C
106
V/A

Przykady
Zadanie 3
W jednorodnym polu magnetycznym o indukcji 0,1 T porusza si przewodnik o dugoci 10 cm. Prdko
ruchu przewodnika wynosi 15 m/s. i jest skierowana prostopadle do pola magnetycznego. Jaka SEM jest
indukowana w przewodniku?

Dane: B = 0,1 T
l = 10 cm
v = 15 m/s
Szukane: i = ?

i = - /t = - (1 / t )(B l x) = - B l v =
- 0,15 Tm2/s = - 0,15 kg m2/Cs2 = - 0,15 J/C = - 0,15 V
Odpowied: Indukowana SEM wynosi 0,15 V (znak rnicy potencjaw zaley od zwrotu wektora
prdkoci)

Przykady
Zadanie 4
Cewka o rednicy 10 cm i 500 zwojach znajduje si w polu magnetycznym. Jaka bdzie rednia
warto SEM indukcji w tej cewce, jeli indukcja pola magnetycznego wzrasta w cigu 0,1 sekundy
od zera do 2 T ?

Dane: d = 10 cm
n = 500
t = 0,1 s
B = 2 T
Szukane: i = ?

Rozwizanie: i = - /t = n B d2 / 4 t = 78,5 Tm2 / s =

78,5 Wb /s = 78,5 V
Odpowied: Indukowana SEM wynosi 78,5 V

Zadanie 5
Prt o dugoci l =1 m wiruje ze sta prdkoci ktow = 20 rad /s w polu magnetycznym o indukcji B
= 0,5 T. O obrotu przechodzi przez koniec prta rwnolegle do linii si pola magnetycznego Znale SEM
indukcji wzbudzon na kocach prta.

B
Dane: l = 1 m
= 20 rad/s
T = 0,5 T

Szukane: i = ?
Rozwizanie: Podczas kadego obrotu prt obejmuje strumie magnetyczny rwny = B S = B l2
Jeli prt wykonuje n obrotw na sekund to i = n B l2 =
= B l2 / 2 = B l2 / 2 = 0,5 V
Odpowied: Indukowana SEM wynosi 0,5 V

Zadanie 6
Ramka o polu powierzchni 16 cm2 wiruje w jednorodnym polu o indukcji 0,2 T wykonujc 2 obroty na sekund.
O obrotu znajduje si w paszczynie ramki i jest prostopada do linii pola magnetycznego. Znale zaleno
strumienia magnetycznego przenikajcego przez ramk od czasu i jego maksymaln warto.
Dane: B = 0,2 T
S = 16 cm2
= 2/s
Szukane: (t) = ?, max = ?
Strumie przez powierzchni prostopad do wektora pola: = BS cos,
gdzie - kt midzy normaln do paszczyzny ramki i kierunkiem pola.
= 2t + 0

0 - kt pocztkowy

= BS cos(2t + 0)

max = BS dla t = 0 / 2 + 2k, k = 1, 2, 3

normalna
do ramki

= -BS dla t = 0 / 2 + (2k + 1), k = 1, 2, 3

max = 0,32 10-4 Tm2 = 0,32 10-4 Wb

o obrotu

Zadanie 7
Ramka o polu powierzchni 150 cm2 obraca si ruchem jednostajnym z prdkoci ktow 15 rad/s
w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji 0,8 T. O obrotu znajduje si w paszczynie ramki i
tworzy kt 30o z kierunkiem linii pola magnetycznego. Znale SEM indukcji w wirujcej ramce.

Dane: S = 150 cm2

B = 0,8 T
= 30o
Szukane: i = ?
Rozwizanie:
max = B S sin = B S sin = 0,09 V
Odpowied: Maksymalna indukowana SEM wynosi 0,09 V

Zadanie 8
Znale indukcyjno cewki o 400 zwojach na dugoci 20 cm. Pole jej przekroju poprzecznego wynosi 9 cm 2 .

Dane: N = 400
d= 20 cm = 0,2 m
S = 9 cm2 = 910-4 m2
Szukane: L= ?
Rozwizanie:
Pole magnetyczne wewntrz dugiej cewki wynosi: B = 0 I N /d.
Strumie magnetyczny: =NSB = 0 I S N2 / d
Indukcyjno cewki: L = / I = 0 S N 2/ d
L = 4 10-7 Tm/A 910-4 m2 4002 /0, 2 m 9 10-4 Tm2/A 0,9 mH
Odpowied: Indukcyjno cewki wynosi 0,9 mH. W przypadku umieszczenia w cewce rdzenia elaznego
(przenikalno magnetyczna = 400) indukcyjno rwna si L = 400 L = 0,36 H

Zadania do samodzielnego rozwizania

1. Okrgy zwj druciany o polu powierzchni 100 cm2 znajduje si w zewntrznym polu magnetycznym o indukcji
1 T. Paszczyzna zwoju jest prostopada do kierunku pola magnetycznego. Jaka jest rednia warto SEM
indukcji wzbudzonej w zwoju przy wczaniu pola w cigu 0,01 s? (odp: 1V)
2. W jednorodnym polu magnetycznym o indukcji 0,5 T wiruje jednostajnie cewka wykonujc 5 obrotw na
sekund. Cewka ma 100 zwojw drutu a pole jej przekroju poprzecznego jest rwne 80 cm 2 . O obrotu jest
prostopada do osi cewki i do kierunku pola magnetycznego. Znale maksymaln SEM indukcji w wirujcej
cewce. (odp: 12.5V)
3. Na cewk o dugoci 20 cm i polu przekroju poprzecznego 30 cm 2 jest nawinity zwj druciany. Cewka ma 320
zwojw i pynie w niej prd o nateniu 3 A. Jaka jest rednia SEM indukowana w nasunitym zwoju, gdy prd w
cewce zostanie wyczony w cigu 0,001 s? (odp: 2.9V)
4. Uzwojenie cewki skada si z N zwojw drutu miedzianego o przekroju poprzecznym 1 mm 2. Dugo cewki to
25 cm a jego opr 0,2 . Znale indukcyjno cewki. (chyba brakuje danych)
5. Ile zwojw drutu ma jednowarstwowe uzwojenie cewki o indukcyjnoci 0,001 H gdy rednica cewki to 4 cm a
rednica drutu 0,6 mm? Zwoje cile przylegaj do siebie. (odp: 3000)
6. Obwd koowy o promieniu 2 cm i oporze 1 jest umieszczony w jednorodnym polu magnetycznym o indukcji
0,2 T. Paszczyzna obwodu jest prostopada do kierunku pola magnetycznego. Jaki adunek elektryczny
przepynie przez obwd podczas obrcenia go o 90 o. (odp: 6.3*10-4C)