Organy Administracji Rzadowej

Wysza Szkoa Administracji
w Bielsku-Biaej
ORGANY ADMINISTRACJI
RZDOWEJ WOBEC ZAGROE
TERRORYSTYCZNYCH
POLICJA W WALCE I PRZECIWDZIAANIU
TERRORYZMOWI
Kuba Jaoszyski
BIELSKO-BIAA 2009
Wstp
Recenzenci:
prof. W. Kaczmarek
dr hab. A. Letkiewicz
dr B.Winiewski
Redakcja:
Kuba Jaoszyski
Projekt okadki:
Kuba Jaoszyski
Skad:
Jzef Czader
Copyright by Wysza Szkoa Administracji 2009
Wydawca:
Wysza Szkoa Administracji
43-300 Bielsko-Biaa
ul. A. Frycza Modrzewskiego 12
Druk:
Drukarnia Cyfrowa Ganimedes
ul. Komorowicka 72
43-300 Bielsko-Biaa
ISBN 978-83-60430-57-6
Spis treci
Wstp ................................................................................................................................ 5
I.
TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ .......... 7

1.1. Charakterystyka wspczesnego terroryzmu ...................................................... 7
1.2. Metody dziaa terrorystycznych ...................................................................... 17
1.3. Terroryzm na terenie Polski ............................................................................. 25
1.4. Walka i przeciwdziaanie zagroeniom terrorystycznym ................................ 30
II. POLSKIE PRAWO WOBEC PRZESTPCZOCI TERRORYSTYCZNEJ 35

2.1. Przestpstwo terroryzmu do 2004 roku ............................................................ 35
2.2. Przestpstwo terroryzmu po 2004 roku ............................................................ 39
III. HISTORIA POLICJI W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ ........................
3.1. Policja wprowadzenie ...................................................................................
3.2. Policja Pastwowa okres midzywojenny ....................................................
3.3. Milicja Obywatelska w latach 1944 1989 .....................................................
3.4. Policja przeomu XX i XXI wieku ...................................................................
43
43
45
49
62
IV. PODSTAWY PRAWNE DZIAANIA POLICJI ............................................... 65

4.1. Ustawa o Policji zadania policji .................................................................... 65
4.2. Uprawnienia policji .......................................................................................... 66
V. STRUKTURA I ORGANIZACJA POLICJI ......................................................
5.1. Wprowadzenie ..................................................................................................
5.2. Komenda gwna policji ..................................................................................
5.3. Komendy wojewdzkie policji ........................................................................
5.4. Komendy miejskie, powiatowe i rejonowe policji ...........................................
5.5. Komisariaty policji ...........................................................................................
85
85
88
89
91
91
VI. PION KRYMINALNY .......................................................................................... 93

6.1. Wydziay kryminalne ....................................................................................... 93
6.2. Centralne Biuro ledcze KGP .......................................................................... 94
VII. PION PREWENCJI POLICJI ...........................................................................
7.1. Dziaania prewencyjno-propagandowe wobec zagroenia terroryzmem ......
7.2. Pododdziay antyterrorystyczne .....................................................................
7.3. Oddziay prewencji .........................................................................................
7.4. Dowodzenie dziaaniami antyterrorystycznymi..............................................
101
101
103
112
113
Zakoczenie .................................................................................................................. 119

Bibliografia ................................................................................................................... 121
Wstp
Problem bezpieczestwa i zagroe, jakie generuj jego poziom jest przedmiotem staego monitorowania przez powoane do tego celu organy pastwa, jak te w szerszym
kontekcie przez instytucje midzynarodowe zajmujce si t problematyk. Obecnie,
spord wielu definiowanych i postrzeganych zagroe pozamilitarnych mogcych mie
istotne znaczenie i wpyw na bezpieczestwo pastwa, dwa s aktualnie wyjtkowo niebezpieczne i silnie oddziaywujce na ycie spoeczno-polityczne w pastwach. S nimi
terroryzm i przestpczo zorganizowana. Ich destrukcyjna sia moe spowodowa powany demonta struktur wadzy. W odniesieniu do zagroenia terroryzmem spoeczno
midzynarodowa ju nie zadaje sobie pytania: czy bdzie kolejny zamach?, tylko: gdzie
i kiedy on nastpi?
W dniu dzisiejszym postawienie tezy o wzrocie midzynarodowego zagroenia terroryzmem islamistw nie stanowi przedmiotu jakiejkolwiek dyskusji. Nowa, jake niebywale powana sytuacja w obszarze powyszego zagroenia, stanowi dodatkowe rdo
do nowego podejcia wobec zagroenia bezpieczestwa tym zjawiskiem take Polski.
Rozmiar zagroenia terrorystycznego wspczesnego wiata spowodowa zaangaowanie do walki z nim podmiotw w pastwie, ktre do niedawna problematyk t zupenie si nie zajmoway. Walka z terroryzmem jest niewtpliwie form walki zbrojnej poniewa sam terroryzm opiera si na przemocy zwizanej z prowadzeniem dziaa o charakterze zbrojnym. Prowadzc j pastwo musi przedsiwzi szereg czynnoci organizacyjnych, legislacyjnych, tak aby odnie podany skutek, rozumiany jako wyeliminowanie zagroenia terroryzmem ze swego terytorium1. Angauje si do nich formacje niezwizane z tzw. resortami siowymi w pastwie (siy zbrojne, policja), a takie jak chociaby suby celne, kontroli finansowej czy te podatkowej. Wielopaszczyznowo podejmowanych dziaa stanowi wypadkow oblicza wspczesnego terroryzmu, dla funkcjonowania ktrego rwnie wane jak rodki walki jest moliwo posiadania sprawnego
zaplecza logistycznego. Przygotowanie atakw terrorystycznych wymaga obecnie od ich
organizatorw dysponowania znaczcymi rodkami finansowymi.
Mimo wieloci podmiotw zajmujcych si obecnie dziaaniami w ramach antyterroryzmu, podstawowym narzdziem pastwa, sucym do przeciwdziaania a take waciwego reagowania na powstae zagroenie, jest policja. To funkcjonariusze policji zawsze s pierwsi na miejscu zdarzenia. Obywatel widzc naruszenie prawa, zagroenie bezpieczestwa, pierwsze swoje kroki skieruje do najbliszego policjanta bd jednostki policji. Od policji bdzie oczekiwa pomocy. Jak bdzie reakcja policjantw zalee bdzie
z kolei od ich przygotowania, waciwego wyposaenia, odpowiedniej adekwatnej, do
sytuacji reakcji, zalee bdzie pniejszy rozwj wypadkw. Moliwo wykorzystania
do neutralizacji powstaego w wyniki zamachu terrorystycznego zagroenia, innych si
ni policyjne (np. si zbrojnych) nie stanowi przesanki do zdjcia z policji obowizku zapewnienia obywatelom bezpieczestwa. Rwnie w sferze wykonawczej, gdy do prze1
K. Jaoszyski, Oblicze wspczesnego terroryzmu i walka z nim w kontekcie bezpieczestwa midzynarodowego, Zeszyty Naukowe AON, nr 2 (51), Warszawa 2003, s. 118.
ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH
prowadzenia operacji ratowniczej zwizanej z odbiciem przetrzymywanych zakadnikw,

decyzj wadz skierowana bdzie Wojskowa Formacja Specjalna GROM, obowizek dowodzenia dziaaniami (operacj antyterrorystyczn) nadal bdzie spoczywa na policji.
Pastwo pragnc zapewni spoeczestwu bezpieczestwo, a take przedstawicielom
i obywatelom krajw sojuszniczych, powinno dysponowa odpowiednimi narzdziami,
zwaszcza w policji, zdolnymi do przeprowadzenia skutecznych dziaa w przypadku zaistnienia zamachu terrorystycznego bd sytuacji, w ktrej przestpcy sign po metody
przynalene terrorystom. To minister spraw wewntrznych odpowiada za bezpieczestwo
i porzdek publiczny w pastwie, wynika to z jego ustawowych zada. Dlatego te bardzo
wane jest podnoszenie na najwyszy poziom skutecznoci prowadzonych przez policj
dziaa w obszarze walki i przeciwdziaania terroryzmowi.
Potrzeba staej gotowoci polskiej policji do podjcia dziaa, bdcych wypadkow
powstania danej sytuacji kryzysowej, w ramach operacji antyterrorystycznej, stanowi wynik tak konstytucyjnych obowizkw pastwa w zakresie zapewnienia swoim obywatelom bezpieczestwa, jak te zobowiza naszego kraju wynikajcych chociaby z czonkostwa w Pakcie Pnocnoatlantyckim oraz Unii Europejskiej.
Publikacja: Organy administracji pastwowej wobec zagroe terrorystycznych. Policja w walce i przeciwdziaaniu terroryzmowi, ma za cel przybliy odbiorcy problematyk roli, jak ma policja w Rzeczypospolitej Polskiej w walce i zapobieganiu najpowaniejszemu obecnie globalnemu zagroeniu bezpieczestwa, jakim jest terroryzm. Problematyka ta zostaa zaprezentowana na kolejnych stronach ksiki od samej istoty zagroenia terroryzmem, uregulowa prawno-karnych w zwalczaniu zjawiska, poprzez histori
policji, prawne podstawy jej dziaania, struktur organizacyjn oraz zadania w tym zakresie jej podstawowych pionw organizacyjnych.
Autor niniejszej publikacji chciaby wyrazi podzikowanie Panu dr hab. Arkadiuszowi Letkiewiczowi, ktry to udostpni mu i wyrazi zgod na zamieszczenie w tekcie rezultatw bada, bdcych wynikiem pracy Pana Arkadiusza Letkiewicza nad
opracowaniem rozprawy habilitacyjnej nt: Kierunki i metody doskonalenia organizacji
pracy policji.
Rozdzia I
TERRORYZM A ZAGROENIE
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
1.1. Charakterystyka wspczesnego terroryzmu
Wieloznaczno i rnorodno zastosowania terminw: terroryzm czy akt terroru
skania dzisiejszych autorw do podejmowania prb ucilenia opisu tych zjawisk, a tym
samym stworzenia pewnej uniwersalnej definicji, na uytek nauk: politologii, kryminologii, prawa karnego czy wreszcie prawa midzynarodowego. Jak wskazuj dotychczasowe
dowiadczenia nie jest to proces ani atwy ani prosty. Wystarczy przywoa dowiadczenia w tym zakresie Organizacji Narodw Zjednoczonych do dnia dzisiejszego nie udao
si temu midzynarodowemu gremium uchwali jednej, spjnej definicji zjawiska terroryzmu.
W historii pimiennictwa uwaa si, e po raz pierwszy termin terror pojawi si
w XIV wieku u Berchoriusa francuskiego benedyktyna. Wyjanienie sowa terror
(w transkrypcji francuskiej Terreur) znajduje si ju w pierwszym sowniku Akademii
Francuskiej wydanym w 1694 roku. Jego sens zawiera dwa skadniki:
pierwszy ma charakter psychiczny oznacza trwog, przeraenie, wielki strach,
gwatowne wzburzenie umysu spowodowane przez obraz za aktualnego lub wizj
niebezpieczestwa przyszego;
drugi naley do sfery cielesnej, ma zwizek z zewntrznym zachowaniem jako nastpstwem uczucia strachu2.
Etymologia omawianych terminw jest aciska. W wersji oryginalnej terreo oznacza
straszy, poszy, odstrasza; terribilis to straszny, wzbudzajcy strach; terror to
strach, trwoga, przeraenie, straszne sowo, straszna wie.
Powszechno uywania terminu terroryzm sprawia, i praktycznie nie zastanawiamy si nad jego istot. Nie zdajemy sobie na og sprawy z mnogoci wystpowania we
wspczesnym wiecie definicji tego zjawiska. Podaje si, e obecnie funkcjonuje ich ponad 200. W dostpnej, polskojzycznej, literaturze moemy rwnie spotka rnorodno definicji terroryzmu (tab. 1.1.).
2
A. Pawowski, Terroryzm w Europie XIX-XX wieku, Wysza Szkoa Pedagogiczna, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Gra 1980.
Tab. 1.1. Przykady definicji terroryzmu

(rdo: opracowanie wasne)
DEFINICJA
RDO
Stosowanie terroru, zwaszcza dziaalno niektrych Sownik wyrazw obcych,

ugrupowa ekstremistycznych usiujcych za pomoc Warszawa 1997, s. 1108.
zabjstw politycznych, porwa zakadnikw, uprowadze samolotw i podobnych rodkw zwrci uwag
opinii publicznej na wysuwane przez siebie hasa lub
wymusi na rzdach pastw okrelone ustpstwa czy
wiadczenia.
Organizowanie zamachw (z broni w rku a take bombowych) na czonkw rzdu, ludzi zwizanych z wadz na
przeciwnikw politycznych, na osoby innej wiary a take
rasy, obcokrajowcw lub przypadkowych przechodniw,
porywanie ludzi a take samolotw, w celu zdobycia wadzy, wywoania atmosfery strachu, zamtu chaosu, wyraenia protestu, zyskania korzyci dla jakich grup, koterii
a take osb, wreszcie bez widocznej przyczyny.
W. Kopaliski, Sownik
wydarze, poj i legend
XX wieku, Warszawa 1999,
s. 423.
Forma przemocy polegajca na przemylanej akcji wymuszenia bd zastraszenia rzdw lub okrelonych
grup spoecznych w celach politycznych, ekonomicznych
i innych.
Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, AON, Warszawa

2002, s. 152.
Dziaalno przestpcza na tle politycznym zorganizowa- S. Pikulski, Prawne rodki

terroryzmu,
nych grup przestpczych o charakterze antypastwowym. zwalczania
Podejmowane przez te ugrupowania akty terrorystyczne Olsztyn 2000, s. 13.
zmierzaj do wymuszenia okrelonych nastpstw przez
wadze pastwowe. Ugrupowania te osigaj swj cel poprzez wywoywanie strachu i paniki w opinii publicznej,
a suy temu np. podkadanie bomb w miejscach publicznych czy zamachy na ycie znanych osb ycia politycznego.
Planowana, zorganizowana i zazwyczaj uzasadniona ideologicznie dziaalno osb lub grup majca na celu wymuszenie od wadz pastwowych, spoeczestwa lub poszczeglnych osb, okrelonych wiadcze, zachowa lub
postaw, a realizowana w przestpczych formach obliczona na wywoanie szerokiego i maksymalnie zastraszonego
rozgosu w opinii publicznej.
T. Hanausek, W sprawie
pojcia wspczesnego terroryzmu, Problemy Kryminalistyki nr 143, 1980,
cytat za: S. Pikulski, Prawne rodki zwalczania terroryzmu, Olsztyn 2000, s. 13.
Bezprawne uycie lub zagroenie uycia siy lub przemocy przeciwko pojedynczym osobom lub obowizujcemu
prawu. Akty te wykonywane s aby zastraszy wadze
lub wymusi na nich okrelone dziaania dla osignicia
celw natury politycznej, religijnej lub ideologicznej.
S. Kulczyski, R. Kweka,
Dziaania specjalne w walce zbrojnej wojsk ldowych, AON Warszawa
1997, s. 101.
TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Prby ujednolicenia definicji terroryzmu byy na przestrzeni ostatnich dziesicioleci

liczne. Jedne z pierwszych pojawiy si ju w latach trzydziestych XX wieku. Prowadzono je przede wszystkim na paszczynie prawno-karnej. Na uwag zasuguj prowadzone
wwczas prace przez Midzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Karnego. Chocia wyniki
tych prac, w postaci przyjtych tekstw projektu Konwencji o terroryzmie i zwizanej
z ni rezolucji, mog ju obecnie by jedynie rozpatrywane z historycznego punktu widzenia. Pomimo upywu ponad p wieku, od tamtych lat, wypracowanie trafnej definicji
terroryzmu w midzynarodowych aktach prawnych, jeszcze cigle nastrcza trudnoci nie
do przezwycienia na obecnym etapie prac w tym zakresie3.
Do dnia dzisiejszego, jak wskazywano wczeniej, nie istnieje rwnie definicja terroryzmu stworzona przez Organizacj Narodw Zjednoczonych. Wynika to z faktu rnego
pojmowania (interpretowania) tego zjawiska przez poszczeglne pastwa czonkowskie.
To co dla jednych jest dziaalnoci terrorystyczn, dla drugich stanowi element walki narodowowyzwoleczej. Bardzo wyranie wida to w odniesieniu do konfliktu bliskowschodniego. Powszechnie uznane za terrorystyczne skrajne ugrupowania palestyskie,
uznawane s przez samych Palestyczykw za oddziay zbrojne walczce w obronie prawa do posiadania przez nich wasnego pastwa. Dziaania ofensywne Izraela wobec tyche organizacji postrzegane s przez nich natomiast jako przejaw dziaalnoci terrorystycznej. Izraelczycy i Palestyczycy oskaraj si nawzajem o terroryzm. Sam Jasir Arafat
mwi: Ktokolwiek broni susznej sprawy, walczy o wolno i wyzwolenie swojego kraju
od najedcw, osadnikw i kolonialistw nie moe by nazywany terroryst. Innymi
sowy: cel uwica rodki4. Jednake dla wikszoci spoecznoci midzynarodowej to
ugrupowania palestyskie stanowi rdo wspczesnej dziaalnoci terrorystycznej,
a pastwo Izrael jest jego ofiar.
Nic nie wskazuje jednak na to, aby w najbliszym czasie nastpiy radykalne zmiany
w przedmiocie przyjcia przez spoeczno midzynarodow jednolitej definicji terroryzmu. Wszelkie prby stworzenia spjnej definicji terroryzmu staj si coraz trudniejsze.
Jest to rezultatem zmiany znaczenia i zastosowania tego terminu, ktry dopasowa si do
politycznego sownictwa i dyskursu kolejnych epok. Pojcia: ,,terroryzm, ,,terrorysta s
okreleniami wysoce pejoratywnymi bardziej ni miao to miejsce w przeszoci. W
pewnym okresie sami terroryci chtniej ni obecnie wspomagali te wysiki. Pierwsi praktycy terroryzmu nie kryli si pod semantycznym kamuflaem etykietek typu bojownikw o wolno czy partyzantw miejskich. Nazywali siebie wprost terrorystami5.
Wraz z upywem czasu, negatywnym nastawieniem spoeczestwa do terroryzmu, jako
dziaania zbrodniczego, terroryci przestali manifestowa swoj przynaleno do ruchw
terrorystycznych.
Mimo wyganicia, po rozpadzie systemu komunistycznego w Europie, zagroenia
bezpieczestwa wiatowego globalnym konfliktem zbrojnym, wiele pastw na kuli ziemskiej ogarnitych jest wewntrznymi konfliktami zbrojnymi. Ich geneza ma rnorodne
podoa.
Kuba Pawe, Terroryzm i jednostki terrorystyczne na wiecie, Warszawa 1992, s. 8.

T. Aleksadrowicz, Terroryzm definicja zjawiska, [w:] Terroryzm konferencja w Centralnym Orodku
Szkolenia ABW, Emw 2003, s. 10.
5
B. Hoffman, Oblicza terroryzmu, Warszawa 1999, s. 26.
4
10
Wobec niejednoznacznoci w definiowaniu terroryzmu, wczeniej omawiane kwestie,

w niektrych pastwach stawiany jest znak biorc pod uwag rwnoci pomidzy dziaalnoci terrorystyczn a partyzanck. Ma to na celu zdyskredytowanie walki narodowowyzwoleczej, przedstawianie jej w niekorzystnym wietle jako dziaalnoci zbrodniczej,
zmierzajcej do destrukcji struktur pastwowych. Definiowanie tak ruchw partyzanckich
jest szczeglnie widoczne w pastwach rzdzonych przez dyktatorw. Sami terroryci
rwnie staraj si aby nazywa ich partyzantami, nie za terrorystami. Wynika to z faktu
powszechnego potpienia spoecznego dla dziaalnoci terrorystycznej w stosunku do
wzgldnej akceptacji dziaalnoci partyzanckiej, co z ca pewnoci stanowi rezultat kojarzenia tej drugiej z okresem II wojny wiatowej i walk prowadzon przez partyzantw
w rnych czciach Europy z hitlerowskim okupantem.
Istniej jednak wyrane rnice pomidzy obu zjawiskami, trafnie uchwycone przez
Waltera Laquera6:
partyzanci staraj si stworzy strefy wyzwolone, w ktrych dziaaj jako jedyna organizacja, terroryci tego nie robi;
partyzanci operuj w duych, czsto rosncych grupach, o staej organizacji stanowicych czsto namiastk regularnych si zbrojnych terroryci ze wzgldu na swoj
specyfik prowadzonych akcji organizuj si w grupy kilkuosobowe;
konspiracyjny charakter terroryzmu sprawia, e otwarta propaganda czy te przeprowadzenie reform politycznych w strefach wyzwolonych (co praktykuj partyzanci) s
dla terrorystw niemoliwe;
partyzanci atakuj przede wszystkim siy zbrojne wroga, jego policj, sub bezpieczestwa i instytucje o znaczeniu strategicznym, terroryci uderzaj najczciej
w cywilne samoloty, przypadkowych ludzi;
terroryci nie maj najczciej poparcia spoecznego, podczas gdy dziaania partyzantki oparte s na zaoeniu jego zdobycia.
Dokonujc analizy obecnie funkcjonujcych definicji terroryzmu naley zauway, i
wystpuj w nich pewne okrelone zmienne charakteryzujce to zjawisko. Na podstawie
wynikw bada, jakim poddano 109 definicji terroryzmu wyeksponowane zostay 22
okrelenia najczciej pojawiajce si w ich treci. Po analizie wyranie wida, i w definiowaniu terroryzmu podkrela si przed wszystkim7:
stosowanie przemocy i siy;
aspekt polityczny czynu;
wywoywanie strachu i terroru;
groba jako element zastraszenia;
skutki i reakcje psychologiczne.
Na tej podstawie, jak te w oparciu o wczeniej prowadzone rozwaania, mona zbudowa oglny schemat definicji terroryzmu wyodrbni jej najistotniejsze elementy,
aby dane dziaanie mona byo okreli mianem terrorystycznego (ryc. 1.1.).
6
K. Jaoszyski, Terroryzm antyizraelski. Przedsiwzicia kontrterrorystyczne w Izraelu, Warszawa 2001,

s. 24 25.
7
K. Jaoszyski, Terroryzm czy terror kryminalny w Polsce?, Warszawa 2001, s. 8.
11
METODA:
- terror: przemoc (uycie, groba
uycia)
PODOE:
- motywacja do dziaania
CEL:
- polityczny (destrukcja,
destabilizacja)
Ryc. 1.1. Schemat definicji terroryzmu

Podoe dziaalnoci terrorystycznej moe by zwizane z rn motywacj do podejmowania zbrodniczego dziaania (terror), ktre to moe mie charakter:
Separatystyczny wyraony w deniu do oddzielenia si, wyodrbnienia z jakiej
caoci (grupy narodowociowej) do utworzenia wasnego pastwa8;
Nacjonalistyczny wyraony w postawie spoeczno-politycznej i ideologicznej postulujcej nadrzdno interesw wasnego narodu, wyraanej w egoizmie narodowym,
dyskryminowaniu innych narodw, nietolerancji i wrogoci w stosunku do innych9;
Fundamentalistyczny wyraone w deniu fanatycznych wyznawcw danej religii
do ustanowienia jej jako obowizujcej w swoim lub innym kraju, a take pragnieniu
zniszczenia wszystkiego co jest niezgodne z nakazami goszonymi przez wyznawcw
tej religii, jak te fizycznym unicestwieniu krytycznie do niej nastawionego spoeczestwa w swoim lub obcym pastwie, religia ma by prawem stanowionym i obowizujcym kadego do stosowania w yciu codziennym;
Religijnym wyraony w deniu do spenienia posanniczej misji, przekazanej od
Boga, zbawienia wiata, w skrajnym przypadku zwizanym z unicestwieniem ycia
na ziemi jako wypenieniem kary boskiej;
Ideologiczny wyraony w deniu do zmiany istniejcego porzdku, systemu ekonomicznego i prawnego w pastwie przede wszystkim kapitalistycznym, przez
ugrupowania terrorystyczne o zabarwieniu lewackim lub marksistowskim, ktre postrzegaj go jako skrajnie zego i antyproletariackiego. Ideologia stanowi system pogldw, idei, poj politycznych, socjologicznych, prawnych, etycznych, religijnych,
8
9
Sownik jzyka polskiego, tom III, Warszawa 1989, s. 198.

Sownik jzyka polskiego, tom II, Warszawa 1989, s. 243.
12
lub filozoficznych jednostki albo grupy osb (...)10. W praktyce grupy terrorystyczne,
dziaajce z pobudek ideologicznych, d do zastpienia jednej ideologii przez drug, uznawan przez nich za jedynie suszn;
Rasistowski wyraony w pogardzie dla ludzi o odmiennym kolorze skry lub pochodzeniu (mniejszoci narodowe), deniu do ich izolowania a nawet fizycznej likwidacji. Jest to pseudonaukowy system pogldw mwicy o wyszoci jednej rasy
ludzkiej nad drug11.
Cel polityczny terroryzmu zwizany jest z destrukcyjnym oddziaywaniem na wadz, jej organy i przedstawicielstwa, a w rezultacie na destabilizacj ycia spoecznego,
gospodarczego i politycznego w pastwie.
Terroryzm jest zjawiskiem niesychanie zoonym i dynamicznym. Nie mona go
uj w sztywne ramy trendw i tendencji. Nie zastyga w czasie lecz podlega nieustannym,
rnorodnym i chaotycznym czsto transformacjom12. Nie jest zjawiskiem atwym do
zdefiniowania, a przyczyny takiego stanu rzeczy le w13:
Dynamice i zoonoci, gbokim osadzeniu w realiach politycznych, spoecznych
i ekonomicznych;
Postpie technicznym. Zamiast uywa rodkw walki mona wykorzysta np. wirus komputerowy, ktry to spowoduje nieodwracalne zniszczenia w systemach baz
danych;
Ocenie danego aktu terroru. To co dla jednych jest aktem bezdusznego terroryzmu
dla innych czynem bohaterskim;
Mass mediach darmowe rdo reklamy dziaalnoci terrorystycznej.
Oprcz terroryzmu niepokojcym zjawiskiem, wpywajcym na bezpieczestwo pastwa jest wymieniana wczeniej przestpczo zorganizowana. Nie dy ona do obalenia
wadzy w pastwie, jak to ma miejsce w przypadku terroryzmu, lecz do jej kontroli i wywierania na ni wpywu, tak aby prowadzenie przestpczego procederu nie napotykao na
przeszkody z jej strony. Przestpczo ta destabilizuje pastwo, zwaszcza jego sfer ekonomiczn, przynoszc straty w gospodarce, oraz polityczn, korumpujc politykw. Ma
wpyw na nastroje spoeczne i poczucie bezpieczestwa obywateli.
W ostatnich latach we wszystkich niemal pastwach na wiecie nastpi niespotykany
wrcz wzrost przestpczoci, ktra to definiowana jest jako: og przestpstw popenionych w pewnym okresie w danym kraju lub rodowisku spoecznym albo przez okrelon
kategori przestpcw14. Przestpczo zacza przybiera nowe, coraz bardziej grone,
10
Sownik jzyka polskiego, tom I, Warszawa 1989, s. 767.

W. Kopaliski, Sownik wydarze, poj i legend XX wieku, Warszawa 1999, s. 349.
12
B. Bolechw, Terroryzm w wiecie podwubiegunowym, Toru 2003, s. 33.
13
T. Aleksandrowicz, wyd. cyt., s. 9 10.
14
Sownik jzyka polskiego, tom II, Warszawa 1988, s. 1008.
11
13
bezwzgldne i skomplikowane formy. Walka z ni, w szczeglnoci zapobieganie przestpstwom, staa si jednym z podstawowych zada pastwa15.
Definicja przestpczoci zorganizowanej okrela j jako: (...) ukierunkowane na
osignicie zysku lub wadzy planowane popenianie przestpstw przez wspdziaajcych
duszy czas co najmniej dwch uczestnikw, jeeli przestpstwa te pojedynczo lub jako
cao maj znaczny ciar gatunkowy, a ich realizacja nastpuje:
przy wykorzystaniu zawodowych lub struktur podobnych zawodowym;
przy uyciu przemocy lub rodkw zastraszania;
przez wywieranie wpywu na polityk, administracj publiczn, wymiar sprawiedliwoci, lub gospodark16.
Jako najwysz form zorganizowanej przestpczoci uwaa si mafi. Naley przyj, i mafia stanowi niejako ostatni szczebel rozwoju, jaki moe przybra, przestpczoci
zorganizowanej, dlatego te ta ostatnia musi by poddana ostremu monitorowaniu ze
strony sub odpowiedzialnych w pastwie za przestrzeganie prawa.
Gwne niebezpieczestwo ze strony przestpczoci zorganizowanej polega na tym,
e jest ona elastyczna oraz wielopostaciowa. Od przestpczoci zorganizowanej do terroryzmu (terroru) kryminalnego droga nie jest daleka17. Ze zjawiskiem tym mamy do czynienia na naszym rodzimym podwrku. Przestpcy sigaj po metody charakterystyczne
dla dziaalnoci terrorystycznej walczc pomidzy sob o wpywy jak rwnie wykorzystujc je jako sposb na przestpcz dziaalnoci. Podkadanie adunkw wybuchowych
pod sklepy, hurtownie, przedsibiorstwa, itp., w celu zmuszenia ich wacicieli do pacenia haraczu, nie stanowi dzi w Polsce rzadkoci. Dotyczy to rwnie uprowadzania osb
w celu uzyskania okupu.
Przestpczo zorganizowana stanowi potencjalne zagroenie dla demokratycznych
struktur pastwa, spoeczestwa obywatelskiego, rzdw prawa i gospodarki rynkowej.
Od zagroe tych nie s wolne zachodnie spoeczestwa rozwinite, ale szczeglnie naraone s na nie pastwa znajdujce si w okresie transformacji systemowej18.
Tak jak nie mona stawia znaku rwnoci pomidzy pojciami terror i terroryzm, tak te nie mona uwaa za tosame poj: przestpczo zorganizowana
i terroryzm. Fakt, e zorganizowane grupy przestpcze sigaj po metody, jakimi posuguj si terroryci, nie jest dostateczn przesank, aby mwi o terroryzmie kryminalnym. Najistotniejsza rnic pomidzy przestpczoci zorganizowan a terroryzmem ley w celu dziaania obranym przez liderw obu dziaalnoci oraz jego podou. W pierwszym wypadku celem nie jest obalenie czy te destrukcja wadzy, a podporzdkowanie
15
B. Hoyst, Kryminologia wobec nowych zjawisk i wspczesnych metod przestpczych, [w:] Prawo karne i proces karny wobec nowych form i technik przestpczoci, red. H. J. Hirsch, P. Hofmaski, E. W.
Pywaczewski, C. Roxin, Biaystok 1997, s. 267.
16
A. Marek, Przestpczo zorganizowana. Zarys problematyki, na podstawie: U. Drmann i in., Organisierte Kriminalitt wie gross ist die Gefahr? (BKA Forschungsreihe), Wiesbaden 1990, [w:] Kryminologiczne i prawne aspekty przestpczoci zorganizowanej, red. A. Marek, W. Pywaczewski, WSPol Szczytno 1992, s. 32.
17
B. Hoyst, Przestpczo zorganizowana i je implikacje, [w:] Policja polska wobec przestpczoci zorganizowanej, red. W. Pywaczewski, J. wierczewski, Szczytno 1996, s. 68.
18
J. Czaputowicz, wyd. cyt., s. 26.
14
sobie jej dziaalnoci (midzy innymi przez korumpowanie politykw, przenikanie do

orodkw decydenckich w pastwie, itp.), w drugim za obalenie lub destabilizowanie
(uniemoliwienie normalnego funkcjonowania) istniejcego w pastwie porzdku: prawnego, konstytucyjnego, ekonomicznego, itp. Wsplnym mianownikiem dla obu zjawisk
jest sposb dziaania: terror (ryc.1.2.).
Ideologiczne,
Separatystyczne,
Rasistowskie,
Religijne
Destabilizacja,
destrukcja pastwa
PODOE
CEL
TERRORYZM
Terror
METODA DZIAANIA
Terror
PRZESTPCZO
PODOE
Kryminalne
CEL
Osignicie
korzyci majtkowych,
manipulacja wadz
Terror szanta, zabjstwa, podkadanie adunkw wybuchowych, wymuszenia haraczu

terroryzmem okupu, wzicie zakadnikw, itp.
Rys. 1.2. Elementy definicji terroryzmu i przestpczoci zorganizowanej
Przeom XX i XXI wieku przynis radykalizacj pogldw ekstremistycznych ugrupowa politycznych, zwaszcza rasistowskich i nacjonalistycznych. Ruchy neofaszystowskie w Niemczech, we Woszech, a take w Rosji, jak rwnie dziaalno organizacji rasistowskich w Stanach Zjednoczonych, jak chociaby Ku-Klux-Klan, stanowi namacalne
przykady dziaalnoci tego typu organizacji. Otwarcie deklaruj one prowadzenie walki
zbrojnej jako metody w deniu do osignicia swoich celw.
Ekstremizm religijny, objawiajcy w chci zbawienia wiata poprzez midzy innymi uycie broni masowego raenia (przykadem moe by atak w marcu 1995 roku, kiedy
to japoska sekta religijna Najwysza Prawda Aum, kierowana przez guru Shoko
15
Asahar rozpylia w tokijskim metrze sarin, gaz trujcy 20. krotnie silniejszy od cyjanku
potasu) stanowi bardzo powane rdo potencjalnego konfliktu zbrojnego. Ekstremici
religijni s bowiem gotowi w imi boga wywoa konflikt zbrojny wykorzystujc do
tego celu swoich fanatycznych zwolennikw. Jest przy tym znamienne, i niejednokrotnie
nie odwouj si oni do adnej, konkretnej, religii. Przywdcy duchowi sekt religijnych
uzurpuj sobie zazwyczaj prawo do wasnej interpretacji religii lub te tworz swoj wasn, oparta na ich wizji, wiar, uwaajc si przy tym za jej przedstawiciela na ziemi
(wysannika boga).
Wspczesny terroryzm naley postrzega w kontekcie historycznego wpywu konfliktw na zmiany polityczne wiata, a zwaszcza genezy ich powstawania. Wedug profesora Samuela Huntingtona, wykadowcy stosunkw midzynarodowych na uniwersytecie
harwardzkim, obecne konflikty wiatowe koca XX wieku i pocztku nowego tysiclecia
maj przede wszystkim podoe w cieraniu si kultur cywilizacyjnych a nie ideologicznych czy te ekonomicznych. Dostrzega on cztery fazy historycznego rozwoju (ewolucji)
konfliktw, majcych wpyw na konflikty przeomu obecnych stuleci, ktre to zwizane
byy19:
1. Z konfliktami pomidzy krlami i ksitami oparte one byy na osobistej rywalizacji
o poszerzanie swoich woci oraz uzyskanie ekonomicznych (finansowych) korzyci;
2. Z Rewolucj Francusk wydarzenia z ni zwizane stanowiy pocztek wojen ludu i koniec wojen krlw. Wyranie zaznaczy si wzrost nacjonalizmu. Taki stan
rzeczy przetrwa do koca pierwszej wojny wiatowej;
3. Z rewolucj komunistyczn w Rosji konflikt mia charakter ideologiczny. W pierwszej fazie dotyczy walki pomidzy ideologi komunistyczn, faszyzmem a demokratycznym liberalizmem, po drugiej wojnie wiatowej faszyzm zosta wyeliminowany
a ideologiczne podoe konfliktu ograniczone zostao do walki pomidzy komunizmem a demokratycznym liberalizmem (okres zimnej wojny);
4. Z kocem zimnej wojny upadek berliskiego muru, a co za tym idzie faktyczny
koniec konfliktu wschd zachd, da pocztek konfliktowi cywilizacji (kolizja cywilizacji), ktrego efektem jest wspczesne zagroenie terroryzmem.
Wspczesny terroryzm reprezentowany przez ekstremistyczny fundamentalizm islamski, to wojna oparta na zderzeniu kultur cywilizacyjnych. Z jednej strony wystpuje
cay zachodni wiat zdominowany przez najnowsze zdobycze nauki i techniki, funkcjonujcy w erze bumu informatycznego, z drugiej miliony wyznawcw islamu, dla ktrych
rozwj cywilizacyjny zatrzymaa si na poziomie redniowiecza. Przywdcy islamskich
organizacji terrorystycznych wykorzystuj fakt ubstwa i zacofania wyznawcw Koranu
do budowania w nich nienawici wobec zachodniej cywilizacji, wskazujc na ni jako na
rdo ich ndzy i niedostatku.
Powanym niebezpieczestwem dla wiatowego pokoju jest zasig wpywu radykalnych islamistw. Konflikt cywilizacji bowiem, w ktrym stron jest radykalny fundamentalizm islamski, wystpuje niemale na caej kuli ziemskiej. Profesor Huntington na amach izraelskiego wydawnictwa The Internatinal Policy Institute for Counter-Terrorism
19
S. Shay, Cultural Terrorism and the Clash of Civilizations, [w:] ICT Papers on Terrorism, The International Policy Institute for Counter-Terrorism, Jerusalem, Israel 2002, s. 72.
16
(ICT Midzynarodowy Instytut Polityki Walki z Terroryzmem)20 okreli rda i aktualne obszary tego wszechobecnego konfliktu (gdzie swoj kluczow rol odegra lub
nadal odgrywa islam), postrzegajc je w:
wojnie w Afganistanie;
konflikcie w byej Jugosawii (Boniacy kontra Serbowie);
konflikcie w Kosowie (Serbowie kontra kosowscy Albanczycy);
konflikcie pomidzy Grecj a Turcj (o Cypr);
konfliktach w byych republikach radzieckich (Azerbejdan kontra Armenia);
wojnie w Czeczenii (Rosja kontra muzumascy separatyci czeczescy);
wojnie w Sudanie (chrzecijanie kontra muzumanie);
wojnie w Etiopii (chrzecijascy Etiopczycy kontra muzumanie z Erytrei);
konflikt w Macedonii (chrzecijanie kontra muzumascy Albaczycy);
konflikt w zachodniej czci Chin (dziaania wywrotowe chiskich muzumaskich
separatystw);
konflikcie na Filipinach (chrzecijanie kontra muzumascy separatyci);
konflikcie w Indonezji wschodni Timor (chrzecijanie kontra muzumascy separatyci);
konflikcie arabsko izraelskim (fundamentalici islamscy kontra zachodnia cywilizacja).
Wnioski, jakie mona sformuowa na podstawie powyszych uwag nie napawaj
optymizmem21. Nowy ad midzynarodowy, znajduje si jeszcze in statu nascendi, a organizacje terrorystyczne zaczy ju odgrywa w nim rol istotnych aktorw pozarzdowych organizacji przemocy. Jak susznie stwierdza Bartosz Bolechw: Globalizacja,
rewolucja technologiczna, fragmentacja i przemiany spoeczne, narastajca przenikliwo i porowato granic, fenomen pastw upadych, rosnca sia i rola podmiotw transnarodowych sprawiaj, e system midzynarodowy funkcjonujcy na zasadach tworzonych w cakowicie odmiennych realiach jawi si moe jako coraz bardziej niewydolny
i bezradny w obliczu wyaniajcych si problemw.22 Do ponur prognoz prezentuje
take Zbigniew Brzeziski stwierdzajc, e mamy obecnie do czynienia z przebudzeniem
politycznym znacznej czci krajw rozwijajcych si. Mieszkacy tych krajw maj, jak
jeszcze nigdy dotd, gbok wiadomo niesprawiedliwoci spoecznej; czsto te czuj
si politycznie upokorzeni. Wszechobecno radia i telewizji oraz coraz powszechniejszy
dostp do Internetu sprawiaj, e powstaje nowa wsplnota - poczona wsplnym ogldem wiata i uczuciem zazdroci, ktre mona uaktywni i skanalizowa poprzez demagogiczne rozbudzanie namitnoci politycznych i religijnych. () mamy do czynienia
z gwatownym rozrostem klasy wiekowej do 25. roku ycia, a wic z ca mas niespokojnych modych ludzi. Obrazy i dwiki, ktre rozbudziy ich umysy, emitowane s z daleka,
a zarazem wzmacniaj w nich niezadowolenie z tego, co maj pod rk. Ich potencja re20
Tame, s. 73.
T. Aleksandrowicz, Zagroenie wspczesnym terroryzmem midzynarodowym prba prognozy na
najblisze lata, [w:] Terroryzm w kontekcie zagroe wewntrzpastwowych, praca naukowo-badawcza,
Wysza Szkoa Administracji w Bielsku Biaej 2007, (materia w opracowaniu redakcyjnym).
22
B. Bolechw, Sieci przeciwko hierarchiom wyzwanie dla suwerennoci pastw, [w:] Z. Leszczyski,
S. Sadowski (red.) Suwerenno pastwa we wspczesnych stosunkach midzynarodowych, Warszawa
2005, s. 162.
21
17
wolucyjny ma najwiksz szans zrealizowa si wrd studentw () Na og pochodz

oni z niepewnych swego statusu niszych warstw klasy redniej i przepenia ich uczucie
spoecznego rozjuszenia. Ci wanie studenci to czekajcy na swj czas rewolucjonici waciwie ju na wp zmobilizowani, zgrupowani, poczeni przez sie WWW i wstpnie
przygotowani na powtrk z tego, co przed laty wydarzyo si w Meksyku i na placu Tienanmen, tylko na wiksz skal. Przepeniajca ich fizyczna energia i frustracja emocjonalna tylko czekaj na jaki impuls - jak spraw, religi czy obiekt nienawici.23
1.2. Metody dziaa terrorystycznych

Obserwujemy stale rosnc brutalno dokonywanych aktw terroru. Od pocztkowo
stosunkowo niegronych dla uczestnikw porwa i uprowadze, zamachw bombowych
wykonywanych na puste terroryci przeszli do aktw charakteryzujcych si znaczn
liczb ofiar lub pokazowymi egzekucjami pochwyconych zakadnikw. Apogeum tej
dziaalnoci stanowi wydarzenia z 11 wrzenia 2001 roku, kiedy to samolotw wraz
z pasaerami uyto jako latajcych bomb. Co natomiast przyniesie najblisza przyszo
niewiadomo, znawcy problematyki terroryzmu zgodni s co do tego, e w najbliszym
czasie czeka nas akt terroru wykorzystujcy jako czynnik raenia bro masowego raenia.
Dowiadczenia ostatnich lat wskazuj, e dziaania terrorystyczne na terytorium pastwa mog prowadzi co najmniej trzy grupy sprawcw24.
Pierwsz tworz obywatele pastwa wystpujcy przeciwko niemu zbrojnie, a korzystajcy z pomocy sprztowej, szkoleniowej, finansowej i innej pastwa drugiego. Nie jest
przy tym regu, e terroryci musz si rekrutowa z jakiej, atwej do wyodrbnienia,
mniejszoci (etnicznej, religijnej itp.). Terrorystyczne organizacje europejskiej skrajnej
lewicy rekrutoway swoich czonkw z wszystkich grup i warstw spoecznych. Szczegln form takich dziaa moe by instrumentalne posugiwanie si przez pastwo drugie
(najczciej poprzez wasne suby specjalne) rozmaitymi, niepolitycznymi ruchami
o charakterze ekstremistycznym (takimi jak na przykad fundamentalici ekologiczni,
mniejszo narodowa itp.).
Drug grup potencjalnych sprawcw tworz aktywni czonkowie organizacji terrorystycznych dziaajcych poza granicami atakowanego pastwa, a podejmujcy dziaalno
na jego terytorium w imi wasnych celw lub na zlecenie pastwa drugiego. Mona
w tym przypadku mwi o akcjach najemnikw. Szczegln form takich dziaa moe
by powierzenie dziaa przeciwko danemu pastwu sprawcom rekrutujcym si z rodzimych, bd midzynarodowych organizacji przestpczych o charakterze mafijnym.
Przykadw realnoci takiej alternatywy dostarczaj organizowane przez amerykaskich
gangsterw (na zlecenie CIA) prby zamachw na Fidela Castro, czy ostatnie informacje
o powizaniach tureckich sub specjalnych ze zorganizowanymi grupami przestpczymi.
W ostatnim przypadku owa wsppraca wymierzona bya midzy innymi w aktywistw
kurdyjskich, aktywnych zarwno na terenie Turcji, jak i w Zachodniej Europie. W omwionych przypadkach rozszyfrowanie i ujawnienie powiza midzy bezporednimi
23
Z. Brzeziski, Bomba jest gdzie indzie,j Rzeczpospolita, 10.09.2005, przedruk za: The American Interest, No 1, 2005.
24
K. Kubiak, Terroryzm jako rodek prowadzenia wojny? Raport nr 4/98, s. 41.
18
sprawcami aktw przemocy a ich politycznymi mocodawcami moe okaza si bardzo

trudne, jeeli wrcz w ogle moliwe. Strona animujca lub inspirujca takie dziaania
moe, wic osign okrelone i to stosunkowo due korzyci, praktycznie nie ponoszc ryzyka. Zasadnicz wad posugiwania si miejscowymi ekstremistami lub najemnikami jest, z punktu widzenia organizatora zleceniodawcy ograniczona kontrola nad
ich dziaaniami.
Trzeci grup sprawcw aktw terrorystycznych mog by onierze (funkcjonariusze) formacji specjalnego przeznaczenia obcego pastwa. Zaoy mona, e ich dziaanie
upozorowane byoby na akcje miejscowych bd napywowych terrorystw. Pastwo
kierujce do dziaa grupy zorganizowane na bazie formacji specjalnego przeznaczenia za
wszelk cen i wszelkimi moliwymi metodami dyoby do utajnienia swojej roli w ich
dziaalnoci. W wypadku pochwycenia czonkw takich grup naleaoby, wic liczy si
z przedstawieniem ich jak byych, zwolnionych, urlopowanych czy te nawet
zbuntowanych onierzy, dziaajcych bez zezwolenia (sprzecznie z wol) wadz pastwowych.
Dobr obiektw wspczesnych zamachw terrorystycznych rwnie przesta by
przypadkowy. Obiekty ataku mona w sposb najoglniejszy podzieli na dwie zasadnicze grupy obiekty materialne i ludzi jako obiekty ataku. Na obiekty materialne uderzenia
bd wykonywane gwnie w celu ich zniszczenia lub zakcenia ich funkcjonowania.
Celem atakowania takich obiektw moe by wywoanie w sposb poredni niepokojw
spoecznych, zastraszenia spoeczestwa itp.. Typowy przykad takiego dziaania to wydarzenia 11 wrzenia. Atakowane obiekty materialne to najczciej budynki uytecznoci
publicznej o rnorodnym charakterze, chocia zdarzaj si te przypadki niszczenia
zwykych budynkw mieszkalnych ( wydarzenia sprzed kilku lat w Moskwie). W nastpnej kolejnoci celami atakw w tej grupie s rodki komunikacji od autobusw poczwszy na pocigach i samolotach koczc. Kolejn podgrup stanowi wszelkie obiekty zabezpieczajce funkcjonowanie wspczesnej cywilizacji takie jak elektrownie, centrale telefoniczne, stacje RTV, itp. Wreszcie ostatni podgrup stanowi wszelkie rodzaju zakady produkcyjne i placwki naukowo badawcze zajmujce si problematyk militarn,
energii jdrowej, obiekty koszarowe, posterunki policji oraz obiekty zwizane z infrastruktur systemu bezpieczestwa publicznego itp.
Ataki na tego typu obiekty maj na celu:
wywoanie paniki i nieskorzystanie przez obywateli z dbr i usug oferowanych przez
korporacje i instytucje zwizane z tzw. duym biznesem (niszczenie samolotw,
autobusw, budynkw takich jak banki, domy towarowe itp.);
zniszczenie ze wzgldu na ich powizanie z wadzami rzdowymi, lub te z uwagi na
ich szczeglny charakter (fabryki produkujce uzbrojenie, elektrownie atomowe);
osabienie potencjau militarnego pastwa;
zakcenie dziaania i osabienie moliwoci reakcji sub przeznaczonych do zwalczania terroryzmu;
wymuszenia spenienia okrelonych da;
zwrcenie uwagi na okrelon dziaalno.
19
Natomiast w grupie obiektw, jakimi s ludzie, mona wyodrbni cztery, najbardziej naraone na ataki terrorystyczne, podgrupy przedmiotowe25:
Funkcjonariusze wadz rzdowych i publicznych a take ich rodziny oraz mienie s
czsto obiektem ataku z nastpujcych powodw:
zmuszenia czonkw rzdu do zmiany pogldw politycznych;
wywoania niezadowolenia spoecznego z powodu braku moliwoci zapewnienia
obywatelom podstawowych usug, takich jak np. dostawa elektrycznoci czy czno telefoniczna;
wykazania spoeczestwu, e przedmiotem akcji terrorystycznych nie s obywatele, a tylko ludzie zwizani ze strukturami wadzy;
wymuszenia na wadzach wypuszczenia uwizionych terrorystw, czonkw ich
organizacji;
wymuszenia na wadzy zmiany w prowadzonej polityce, zarwno wewntrznej jak
te zewntrznej.
Policja i wojsko - te dwie instytucje stanowice aparat przymusu reprezentowany
przez wadz. Staj si one obiektem ataku terrorystw z nastpujcych powodw:
wykazania spoeczestwu saboci i nieudolnoci policji i wojska w ochronie obywateli;
wywoania psychozy represyjnoci policji i wojska wobec spoeczestwa, w obliczu operacji prowadzonych po atakach terrorystycznych;
w odwecie za udane operacje policji i wojska przeciwko organizacjom terrorystycznym;
atakowanie rodzin policjantw i onierzy w celu wymuszeniu na nich wsppracy
z grupami terrorystycznymi, bd te zaniechania przez te grupy zawodowe dziaa przeciwko terrorystom z obawy o los swoich bliskich.
Ludzie biznesu, przedstawiciele wiata nauki, kultury, polityki oraz ich rodziny ataki na t grup spoeczn maj przede wszystkim na celu:
pozyskanie rodkw na dalsz dziaalno terrorystyczn;
pykorzystanie powiza danej osoby z krgami wadzy lub gospodarki;
wymuszenie spenienia okrelonych da;
zwrcenie uwagi opinii publicznej na okrelon problematyk
Ludno - jest to najliczniejsza z atakowanych grup spoecznych. Ataki s prowadzone w sposb losowy i zupenie przypadkowy najczciej w sposb majcy wywoa
maksymalne skutki, jeli chodzi o ilo ofiar ataku. Cele stawiane sobie przez terrorystw w przypadku atakowania tej grupy to midzy innymi:
wywoanie psychozy strachu wrd spoeczestwa, duo skuteczniejsze ni
w przypadku pojedynczych ofiar;
zburzenie wiary spoeczestwa w skuteczne zapewnienie mu bezpieczestwa przez
wadz;
zniecierpliwione spoeczestwo du liczb ofiar wrd niewinnych obywateli
moe gwatownie domaga si od wadzy spenienia wszystkich da terrorystw
za cen spokoju i bezpieczestwa;
dokonanie aktw odwetu ukaranie wadz za prowadzenie okrelonych dziaa.
25
K. Jaoszyski, Dziaania militarne Izraela w walce z terroryzmem, Zeszyty Naukowe AON 1999,
Nr 2/35 s. 192.
20
Terroryci najczciej wybieraj cele stanowice niewielkie zagroenie dla nich samych, a take cele powszechnie dostpne (wyjtkiem od tej reguy s jedynie terroryci
samobjcy). Midzynarodowi terroryci szukaj miejsc, w ktrych mog pozosta niezauwaeni przez duszy czas: wielkich miast, midzynarodowych lotnisk, midzynarodowych spotka, targw, miejscowoci wypoczynkowych.
Efekty dziaa terrorystycznych to utrata ycia i zdrowia przez obywateli, czsto osoby niewinne i niepowizane w aden sposb z polityk. Oprcz tego w wyniku atakw
terrorystw dochodzi do utraty mienia oraz problemw utrudniajcych ycie ludziom: odcicia dostaw prdu, wody, wstrzymania transportu. W sensie politycznym i spoecznym
moe take doj do utraty zaufania spoecznego wzgldem ekipy rzdzcej, co znacznie
uatwia dalsze dziaania terrorystom.
Terroryzm dla realizacji swoich celw posuguje si szerok gam metod, z ktrymi
jest utosamiany. Na tym tle dochodzi niejednokrotnie do mylnego okrelania danych zachowa jako dziaalnoci terrorystycznej. Np. nie kady zamach bombowy jest aktem terroryzmu. Podoenie bomby pod samochd gangstera przez konkurencyjn grup przestpcz
nie jest w adnej mierze zamachem terrorystycznym, a zwykym aktem bandytyzmu.
Chocia terroryci maj do dyspozycji szerok gam form, w jakiej mog przeprowadzi zamierzony przez siebie akt terroru to wybr odpowiedniej formy wcale nie jest prosty i podlega szeregowi czynnikw ograniczajcych swobod moliwoci wyboru. Do
tych czynnikw nale midzy innymi:
Cel zamierzonego aktu terroru;
Rodzaj obiektu zamachu, jego pooenie, dostpno, ochrona itp.;
Moliwoci organizatorw zamachu;
Pastwowy lub lokalny system bezpieczestwa.
Do najczciej stosowanych przez terrorystw form ataku przy realizacji zaoonych
celw nale:
Ataki przy uyciu broni palnej;
Zamachy bombowe;
Ataki przy uyciu broni biaej lub innych niebezpiecznych przedmiotw;
Porwania samolotw lub innych rodkw masowej komunikacji;
Wzicie zakadnikw lub zamachy na ycie konkretnych osb;
Sabota;
Ataki z wykorzystaniem rodkw niekonwencjonalnych zaliczanych do broni masowego raenia - BMR;
Ataki przy uyciu zdalnie sterowanych modeli;
Ataki elektroniczne;
Ataki przy pomocy opanowanego wczeniej samolotu;
Napady.
Ataki przy uyciu broni palnej sposb dziaania, w ktrym terroryci wykorzystuj do zadania strat lub zniszczenia obiektu szeroko rozumianej broni strzeleckiej (od pistoletw i rcznej broni maszynowej oraz granatw po modzierze, dziaa i pociski rakietowe). Ten typ zamachw stosowany by wczeniej jedynie w walkach zorganizowanych
21
grup przestpczych, obecnie jest szeroko wykorzystywany szczeglnie przez ugrupowania islamskie.
Zamach bombowy najczciej stosowany sposb ataku przez terrorystw, daje
sprawcy poczucie wzgldnego bezpieczestwa, poniewa moe on znajdowa si z dala
od miejsca eksplozji. Wybuch powoduje powstanie duej siy niszczcej, w jego wyniku
duo osb zostaje rannych lub zabitych a sam obiekt moe zosta doszcztnie zniszczony.
Sama informacja o podoenia adunku wybuchowego powoduje powstanie paniki. Operacja poszukiwania jest bardzo kosztowna, dezorganizuje i burzy porzdek publiczny. Za
stosowaniem zamachw bombowych przy pomocy materiaw wybuchowych przemawia
rwnie atwo zdobycia komponentw do wyprodukowania bomby, mona j zrobi
z produktw oglnie dostpnych w handlu. Kraje, w ktrym dokonywane jest niewtpliwie najwicej zamachw z uyciem materiaw wybuchowych to Izrael a ostatnio Irak,
atakowane przez terrorystw z kilkunastu organizacji terrorystycznych doskonale zorganizowanych, wyposaonych i sponsorowanych. Fakt stosunkowo niewielkiej liczby ofiar
(w stosunku do iloci i rangi zamachw) wiadczy o doskonaym przygotowaniu Izraela
do walki z terroryzmem oraz skutecznoci stosowanych przez suby specjalne procedur.
Brak tego typu dziaa, brak odpowiednio licznych i przygotowanych sub w Iraku daje
nam obraz jak tego typu terroryzm moe zdezorganizowa funkcjonowanie pastwa.
Odmian zamachu bombowego s tzw. ywe bomby jedna z najokrutniejszych
i najgroniejszych form ataku terrorystycznego. ywe bomby to zdeterminowani ludzie
dokonujcy detonacji przenoszonego urzdzenia wybuchowego (na sobie, w teczce, torbie
lub walizce itp.). Mog by nimi rwnie kierowcy pojazdw puapek. W wielu wypadkach systemy ochrony s bezsilne przed takimi dziaaniami. Dopiero w ostatnich latach
skonstruowano urzdzenia pozwalajce wykry fakt przenoszenia przy sobie materiau
wybuchowego, co pozwala czasami izolowa takiego osobnika i zapobiec wywoaniu detonacji przenoszonego przez niego urzdzenia wybuchowego. Przenoszenie na sobie urzdzenia wybuchowego wymaga odpowiedniego ubioru w miar lunego, obszernego,
szczelnie zakrywajcego ciao. Std te czsto do zada takich kierowane s kobiety. Prawdopodobiestwo wykorzystania takiego sposobu przenoszenia urzdze wybuchowych
wzrasta w porze chodniejszej, gdy taki ubir nie jest czym wyrniajcym z otoczenia.
Obiekty szczeglnie chtnie atakowane za pomoc urzdze wybuchowych to samoloty, bowiem do spowodowania katastrofy wystarczy stosunkowo niewielki adunek wybuchowy, umieszczony np. w przedmiocie codziennego uytku i nadany jako baga.
Przykad takiego dziaania to synna katastrofa lotu Panam nr 103 nad szkock miejscowoci Lockerbie. Oprcz samolotw obiektami zamachw bombowych s rwnie takie
obiekty, w ktrych znajduje si dua liczba osb (jak terminale portw lotniczych, dworce, markety, bazary, rodki komunikacji itp.). Atakowanie tych obiektw szczeglnie
w ostatnich latach ma na celu oprcz zniszcze materialnych spowodowa maksymalne
straty w ludziach.
Ataki przy uyciu broni biaej lub innych niebezpiecznych przedmiotw jest to
najprostsza forma ataku terrorystycznego. Zamachowiec moe wej w posiadanie broni
biaej lub innego niebezpiecznego narzdzia w sposb zupenie niczym nieograniczony.
Nabycie noa (scyzoryka, sekatora, piy, itp. przedmiotu) nie wymaga uzyskania jakiegokolwiek pozwolenia. Ilo punktw sprzedajcych tego typu bro bia lub inne niebezpieczne narzdzia jest wyjtkowo dua. Poczwszy od punktw sprzeday sprztu my-
22
liwskiego, nurkowego, paramilitarnego po supermarkety ze sprztem ogrodniczym, budowlanym czy te gospodarstwa domowego.
Porwania (uprowadzenia) samolotw lub innych rodkw komunikacji sposb
dziaania polegajcy na przejciu si kontroli nad pojazdem lub samolotem i dalszym
wykorzystywaniu go zgodnie z zaoonymi celami. Porwania samolotw byy do powszechnym zjawiskiem w latach 60-tych i na pocztku lat 70-tych. Obecnie ze wzgldu
na znaczcy postp w organizacji i funkcjonowaniu systemw ochrony jest to bardzo rzadko stosowana metoda dziaania terrorystw. Uprowadzenia pojazdw z towarami powszechnego uytku s metod stosowan przez organizacje przestpcze (terroryzm kryminalny). Odnotowano take przypadki porywania autobusw przewocych okrelone grupy
pracownikw lub np. dzieci i traktowania ich jako zakadnikw w zmuszaniu wadz do wykonania okrelonych przedsiwzi np. uwolnienia winiw, wypaty okupu itp.
Zamachy na ycie konkretnych osb jest to najstarsza znana forma dziaania terrorystw, stosowana powszechnie do dnia dzisiejszego. Cele ataku s czsto do przewidzenia, a terroryci niezmiennie przyznaj si do niego po jego wykonaniu. Najczciej
zamachy skierowane s przeciwko: urzdnikom administracji pastwowej, dyrektorom
przedsibiorstw, policjantom, onierzom, przywdcom partii politycznych. Spord wielu w dziejach wiata zamachw na ycie wadcw w pastwach, niektre z nich bezporednio wpyway na losy wiata. Wystarczy chociaby przywoa zamach na austriackiego arcyksicia Ferdynanda, w Sarajewie 1914 rok26, ktry sta si przyczynkiem do wybuchu I wojny wiatowej. Odmian tego typu dziaa s uprowadzenia osb (kidnaping)
forma ataku polegajca na przetrzymywaniu osoby lub osb w nieznanym miejscu, po
to, aby fakt ten wykorzysta jako element przetargowy w spenieniu stawianych da.
Terroryci przetrzymuj ofiary lub ofiar w odosobnionym miejscu, starajc si zapewni
sobie poczucie wzgldnego bezpieczestwa, przed dziaaniami policji i innych sub starajcych si doprowadzi do uwolnienia uprowadzonej osoby.
Wzicie zakadnikw sytuacja, w ktrej terroryci przetrzymuj osob lub osoby,
w celu uycia ich jako karty przetargowej w negocjacjach z policj (wadz), oraz jako
elementu majcego powstrzyma siow interwencj policji lub wojsk (zakadnicy stanowi niejako tarcz osaniajc terrorystw). W odrnieniu od uprowadzenia, miejsce
przetrzymywania osb (osoby) jest znane. Stosowanie tej metody ulega ograniczeniu. Ma
ona swoich zwolennikw wrd tych organizacji, ktre pragn przez swj czyn uzyska
rozgos, bowiem sytuacje, gdzie wystpuj zakadnicy s zazwyczaj w centrum zainteresowania rodkw masowego przekazu. Czsto w akcjach tego typu wzicie zakadnikw
nastpuje w sposb spontaniczny, niezakadany w pierwotnym planie akcji. Moe si tak
sta w przypadku zakcenia planu dziaania np. poprzez odcicie drogi odwrotu i uniemoliwienie si terrorystom moliwoci wycofania si po wykonaniu akcji. Zakadnicy
stanowi w takim przypadku gwarancj bezpieczestwa uczestnikom akcji.
Atak z wykorzystaniem rodkw niekonwencjonalnych zaliczanych do broni masowego raenia BMR . Prawdopodobiestwo uycia przez terrorystw BMR ronie
z kilku zasadniczych powodw. Po pierwsze skierowanie si wspczesnego terroryzmu
w kierunku maksymalizacji zadawanych strat. Powstaj nowe coraz bardziej radykalne
26
C. Sifakis, Encyklopedia zamachw, Warszawa Krakw 1994, s. 62.
23
grupy zakadajce wanie wykorzystanie BMR jako idealnego sposobu nagonienia

swych pogldw, da lub ukarania potencjalnych przeciwnikw poprzez doprowadzenie do poziomu zadanych strat do skali masowej (BMR jest idealnym rodkiem do tego
celu). Po drugie rozpowszechnianie broni i technologii jdrowych, chemicznych lub biologicznych w szeregu krajach wspierajcych terroryzm umoliwia terrorystom dostp do
tej broni. Wreszcie po trzecie rozwj nauki i techniki, rosnca dostpno komponentw
i technologii niezbdnych do wytworzenia takiej broni powoduje coraz wiksze prawdopodobiestwo wytworzenia jej domowym sposobem. rodki zaliczane do BMR dzielimy na trzy zasadnicze grupy:
Bro jdrow (adunki nuklearne lub rodki promieniotwrcze);
Bro chemiczn (bojowe rodki trujce, toksyczne rodki przemysowe, krystaliczne
postaci toksyn bakteryjnych lub organicznych);
Bro biologiczn (bakterie i wirusy wybranych chorb zakanych, niektre rodzaje
grzybw, riketsji, toksyny bakteryjne, zwierzce, rolinne).
Broni jdrow dysponuje praktycznie (oficjalnie lub nie) na dzie dzisiejszy kilkanacie pastw, broni chemiczn i biologiczn kilkadziesit. Kilka z nich nie kryje swoich
sympatii dla organizacji terrorystycznych, finansujc ich dziaalno lub zapewniajc
wsparcie logistyczne lub polityczne. Stwarza to stale rosnc grob moliwoci przeniknicia takich broni do organizacji terrorystycznych, a nastpnie wykorzystanie ich do ataku wybranych celw. Poniewa wiele organizacji terrorystycznych dysponuje znacznymi
funduszami istnieje rwnie moliwo, e taka bro, komponenty do jej budowy lub
usugi specjalistw mogcych j skonstruowa mog zosta po prostu zakupione. Midzynarodowa Agencja Energii Atomowej odnotowaa w cigu ostatnich dziesiciu lat
okoo 400 przypadkw przemytu lub nielegalnej sprzeday materiaw radioaktywnych.
Atak przy wykorzystaniu adunku nuklearnego lub rodkw promieniotwrczych. Moliwo wykorzystania przez terrorystw broni nuklearnej stale ronie w zwizku z pozyskiwaniem takiej broni przez pastwa jawnie wspierajce organizacje terrorystyczne. Istnieje rwnie niebezpieczestwo zdobycia takiej broni z arsenaw pastw posiadajcych taktyczn bro jdrow. Szczeglne zagroenie stanowi tu sytuacja, ktra
wytworzya si po rozpadzie ZSRR i wycofywanie wojsk radzieckich z terenw pastw
byego Ukadu Warszawskiego w tym take i terytorium Polski.
Zastosowanie rodkw promieniotwrczych w dziaaniach terrorystycznych. Ta
forma ataku sprowadza si do rozproszenia na okrelonym obszarze lub w okrelonym
obiekcie substancji powodujcych jego skaenie oraz napromieniowanie znajdujcych si
w nim ludzi. Mona dokona tego w atwy sposb mieszajc rodek promieniotwrczy
z klasycznym materiaem wybuchowym i detonujc tak przygotowan tzw. brudn bomb. Usunicie takiego skaenia jest niezwykle trudne, a czasami wrcz niemoliwe, co
stwarza czsto konieczno zniszczenia obiektu. W zalenoci od postaci rodka promieniotwrczego mona go rozsypa, rozla lub zastosowa w postaci aerozolu lub rozproszy przy pomocy adunku konwencjonalnego materiau wybuchowego.
Atak z wykorzystaniem rodkw chemicznych. Moemy wyrni tu dwa podstawowe rodzaje dziaa:
Wykorzystanie rodkw zaliczanych do broni chemicznej BCh;
24
Wykorzystanie toksycznych rodkw magazynowanych lub wykorzystywanych na terenie aglomeracji warszawskiej lub w jej bezporednim otoczeniu.
Rne rodki chemiczne wykorzystywano do umiercania ludzi od stuleci. Za ich stosowaniem przemawiao gwnie to, e mona je byo stosowa w sposb skryty. Czsto
te ich dziaanie poprzedza odpowiednio dugi okres utajenia pozwalajcy na oddalenie
si sprawcy z miejsca ich uycia. Stosowano je zarwno przeciw pojedynczym osobom
(przypadki otrucia) lub w sposb masowy przeciwko okrelonym grupom ludnoci (zatruwanie studni, ywnoci itp.). Wszystkie te sposoby pozostay aktualne do dzi a rozwj
nauki i techniki wzbogaciy je o nowe pozycje (amunicja wybuchowa, aerozole, rozpylanie z powietrza itp.). Uycie w ataku terrorystycznym BCh w duej skali moe spowodowa w zalenoci od rodzaju uytego rodka masowe zatrucie ludzi przebywajcych w rejonie uycia BCh lub na trasie przemieszczania si trujcego oboku (z rnym skutkiem
miertelnym), skaenie okrelonego obszaru.
Atak z wykorzystaniem rodkw biologicznych. Bro biologiczna jest jednym
z najgroniejszych rodkw masowego raenia i nazywana jest czsto broni masowego
raenia ubogich, poniewa przy ogromnej skutecznoci nakady na jej pozyskanie s minimalne. Substancje biologiczne uywane w BB (bakterie, wirusy, itp.) mog wystpowa
w rodowisku naturalnym samoistnie lub mog by produkowane dla potrzeb suby
zdrowia. Sytuacja taka powoduje, e ich pojawienie si w rodowisku moe nie zosta
zauwaone dostatecznie szybko. Dodatkow jej zalet jest to, e charakteryzuj ja niewielkie rozmiary i waga, co uatwia transport, przechowywanie i wreszcie samo wykonanie ataku.
Ataki przy uyciu zdalnie sterowanych modeli latajcych jest to swego rodzaju
alternatywa wobec wzrostu poziomu bezpieczestwa w ochranianych obiektach. Zdalnie
sterowany model latajcy nawet, jeeli zaopatrzony w adunek materiau wybuchowego
moe stanowi istotne zagroenie dla ywotnych czci obiektu, skutkowa zniszczeniem
lub uszkodzeniem, ktre mog decydowa o jego funkcjonowaniu. W przypadku natomiast zaatakowania w ten sposb startujcego lub ldujcego w porcie lotniczym statku
powietrznego moe doprowadzi do katastrofy lotniczej. Jak tragiczne mog by skutki
takiego zdarzenia pokazuj przypadki licznych katastrof lotniczych zaistniaych po zderzeniach samolotw z ptakami. Ten sposb ataku jest rwnie stosunkowo bezpieczny dla
potencjalnego terrorysty. Rozwj techniki modelarskiej oraz stosowanej w niej elektroniki znacznie zwiksza prawdopodobiestwo zaistnienia takiego ataku oraz precyzj jego
wykonania. Atak tego rodzaju moe stanowi wsparcie szerzej zaplanowanej akcji i stanowi jej etap polegajcy np. na obezwadnieniu systemu bezpieczestwa.
Atak elektroniczny jedna z najnowszych form dziaania terrorystycznego. Polega na wamywaniu si do sieci lub systemw informatycznych i poprzez wprowadzane
w nich zmiany, zakcenie dziaania lub wrcz parali zarzdzanych przez nie dziedzin
takich jak komunikacja, energetyka, obrona pastwa itp. Dziaania takie mog rwnie
polega na obezwadnieniu wszelkich systemw elektronicznych na okrelonym obszarze
przez wywoanie silnego impulsu elektromagnetycznego. W dzisiejszej dobie wykorzystania systemw elektronicznych prowadzi to praktycznie do cakowitego sparaliowania
jakiejkolwiek dziaalnoci w takim rejonie. W przypadku ruchu lotniczego szczeglnie
25
niebezpieczne jest zakcenie lub obezwadnienie systemw nawigacyjnych zarwno tych

na ziemi jak i na pokadzie samolotu.
Wykorzystanie jako rodka walki, ataku opanowanego wczeniej samolotu jest
to zaplanowane i drobiazgowo przygotowane opanowanie lub uprowadzenie leccego
samolotu i wykorzystanie go jako swego rodzaju pocisku do zniszczenia wczeniej wytypowanego celu. Jest to przedsiwzicie trudne do realizacji z dwch powodw. Po pierwsze w dzisiejszych czasach jest niezmiernie trudno dokona porwania samolotu. Po drugie
przynajmniej jeden z porywaczy musi posiada umiejtno pilotowania takiego typu samolotu jaki zasta porwany i to w stopniu wykraczajcym poza przecitno.
W/w sposb ataku zosta zastosowany po raz pierwszy 11.09.2001 r. do ataku na
WTC i Pentagon. Natenie ruchu lotniczego, ktre stale ronie stwarza coraz wiksze
problemy z ochron statkw powietrznych szczeglnie tych niewielkich stacjonujcych
na prywatnych ldowiskach, ldowiskach aeroklubw itp. Nawet mae samoloty wykorzystane do tego celu mog doprowadzi do nieobliczalnych skutkw. Wykorzystane mog zosta samoloty pozyskane na terenie kraju lub poza jego granicami. Due samoloty
zawieraj kilkanacie ton paliwa - ju z tego powodu mona porwna do latajcych
bomb, natomiast wykorzystanie niewielkich statkw powietrznych dodatkowo napenionych mieszaninami wybuchowymi jest zagroeniem jak najbardziej realnym.
Napad, rabunek ta forma ataku terrorystycznego obliczona jest wycznie na zdobywanie rodkw finansowych na dziaalno terrorystyczn. Przeprowadzenie duych
zamachw terrorystycznych, ich eskalacja, wymaga posiadania przez organizacje terrorystyczne znaczcych kwot pieninych. Koszty zwizane z dziaalnoci terrorystyczn to
chociaby zakup rodkw walki (broni, materiaw wybuchowych), przeprowadzenia
szkolenia (np. w pilotau samolotw), zalegalizowania pobytu terrorystw w danym pastwie (czasami pobyt taki trwa kilka lat zanim nastpi przeprowadzenie zamachu).
Obecnie grupy terrorystyczne, takie jak chociaby Al-Kaida, prowadz szereg legalnych przedsiwzi gospodarczych, dochody z ktrych przeznaczane na s dziaalno
terrorystyczn. Nie kada organizacja terrorystyczna ma takie moliwoci. Dlatego te
terroryci uciekaj si do typowej dziaalnoci przestpczej, majcej na celu zdobycie
rodkw finansowych, pozwalajcych przygotowa i przeprowadzi skuteczny zamach.
Napad rabunkowy na bank moe si przerodzi w sytuacj zakadnicz. Zaskoczeni
przez ochron placwki bankowej bd znajdujcy si akurat w pobliu patrol policji, terroryci, mog wzi w charakterze zakadnikw pracownikw i klientw banku. Zakadnicy bd stanowi dla nich gwarancje bezpieczestwa w rozmowach z wadzami.
1.3. Terroryzm na terenie Polski

Polska przeomu XX i XXI wieku jest krajem wolnym od terroryzmu w wymiarze,
z jakim spotykamy si z nim we wspczesnym wiecie. W naszym spoeczestwie nie
ma tradycji ruchw anarchistycznych, separatystycznych o orientacji ekstremistycznej,
czy te stricte terrorystycznych.
Odnotowywana liczba eksplozji i podoe adunkw wybuchowych, zwaszcza
w Warszawie, Gdasku, a take Bydgoszczy i Toruniu zaliczana moe by tylko i wycznie do zwykych aktw kryminalnych. Stanowi one narzdzie stosowane przez ban-
26
dytw w walce midzy rywalizujcymi ze sob grupami przestpczymi. Nie nosz one
cech zamachw terrorystycznych. Bandyci w swoich dziaaniach signli natomiast po
metody kojarzone do niedawna wycznie z dziaalnoci terrorystyczn.
Mona jednak, mimo wczeniej zaprezentowanego stanowiska, przytoczy kilka aktw przestpczych, o ktrych mona i praktycznie naley okreli, jako zamachy o cechach terroryzmu, jakie miay miejsce w Polsce XX wieku. Nale do nich27:
w okresie midzywojennym: zabjstwo przez Eligiusza Niewiadomskiego (fanatycznego zwolennika endecji) pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej profesora Gabriela Narutowicza 16 grudnia 1922 roku.
w okresie powojennym:
10 wrzenia 1950 roku podczas uroczystoci doynkowych w Lublinie grupa
czonkw nielegalnej organizacji podziemnej o pseudonimach: Zemsta, Stan, Jarema, uzbrojona w pistolety, granaty i pistolety maszynowe przygotowywaa si
do zabjstwa Prezydenta B. Bieruta i Ministra Obrony Narodowej K. Rokosowskiego. Do planowanego ataku nie doszo. Grupa zostaa aresztowana w trakcie
przygotowa do dokonania zamachu;
7.02.1952 roku schizofrenik uzbrojony w pistolet produkcji radzieckiej typu TT,
usiowa wymusi zaatwienie prywatnej sprawy na Prezydencie B.Bierucie.
W trakcie interwencji funkcjonariuszy ochrony zastrzeli jednego z nich, ppor.K.
Markowskiego, natomiast kpt. Doskoczyskiego ciko rani. Obezwadniony, zosta przekazany do zakadu zamknitego lecznictwa psychiatrycznego. Z racji swej
niepoczytalnoci nigdy nie stan przed sdem za popeniony przez siebie czyn;
w 1953 (dokadniejszych danych brak) nn mczyzna lat ok. 40. uzbrojony niebezpieczne narzdzie siekier, wtargn do Belwederu z zamiarem dotarcia do Prezydenta B. Bieruta. Ciko rani oficera ochrony stojcego na posterunku honorowym ppor. Cechniaka. Zgin zastrzelony przez oficera ochrony;
15.07.1959 roku w Zagrzu (wojewdztwo katowickie) S. Jaros zdetonowa elektrycznie adunek wybuchowy zaoony w koronie drzew przy trasie przejazdu I Sekretarza KC KPZR Nikity Chruszczowa oraz I Sekretarza KC PZPR Wadysawa
Gomuki. Sprawca zamachu celu nie osign. Bomba zdetonowana zostaa w nieodpowiednim momencie. Ofiar bya jedynie znajdujca si w pobliu eksplozji
osoba. Ranny w nog zosta porzdkowy na trasie S. Jdrusik;
2.12.1960 roku, ponownie w Zagrzu, zdetonowano przedwczenie adunek wybuchowy umieszczony w ziemi przy trasie przejazdu I Sekretarza KC PZPR Wadysawa Gomuki. Ofiarami ponownie byy przypadkowe osoby. W wyniku eksplozji
13-letnia Z. Krtus zostaa poraona odamkiem (doznaa wstrznienia mzgu, paraliu koczyn dolnych), ranny zosta take 50-letni J. Bryl (w wyniku odniesionych ran dozna trwaego kalectwa). Sprawca, ktrym ponownie by S. Jaros zosta
tym razem aresztowany i wyrokiem sdu skazany na kar mierci;
5/6.10.1971 roku w auli Wyszej Szkoy Pedagogicznej w Opolu wybuch adunek
podoony przez braci Kowalczykw. Skonstruowany zosta z trotylu z zapalni27
M. Klenk ,Informacja dotyczca problemu zamachw na przywdcw pastwowych w Polsce oraz dziaalnoci sub ochronnych, Biuro Ochrony Rzdu, Warszawa 1994, (maszynopis).
27
kiem chemicznym. Miejsce podoenia zostao wybrane celowo w zwizku z przewidywanym pobytem w auli w dniu 6.10. Przewodniczcego Rady Pastwa J. Cyrankiewicza. adunek zdetonowany zosta przedwczenie. Obu braci aresztowano,
wyrokiem sdu zostali skazani na kary dugoletniego wizienia.
Mimo, i na szczcie podane przykady maj charakter incydentalny, Polacy s rwnie ofiarami dziaa terrorystycznych poza granicami naszego pastwa. Jednym z najbardziej spektakularnych tego typu wydarze byo zajcie polskiej ambasady, w 1982 roku, w Bernie Szwajcaria. Zakadnikami stali si pracownicy polskiej placwki dyplomatycznej.
6 wrzenia 1982 roku do budynku ambasady, okoo godziny 1000 wszed mczyzna
Polak pragncy jak oznajmi zaatwi spraw paszportow. Kiedy drzwi ambasady
otworzyy si, do rodka wraz z nim wbiego jeszcze trzech uzbrojonych mczyzn. Groc uyciem posiadanej broni palnej obezwadnili bdcych wewntrz 12. pracownikw
ambasady i jednego interesanta28. Nastpnie przebrali si w mundury maskujce typu
wojskowego, zaoyli maski przeciwgazowe i przeszukali pomieszczenia w budynku.
Podczas tych czynnoci, w sytuacjach, gdy drzwi byy zamknite, strzelali z broni do
zamkw. Jeden z mczyzn owiadczy, e wszyscy czterej stanowi grup bojow Powstaczej Armii Krajowej. Zaalarmowano miejscowe wadze. Budynek zosta otoczony
przez siy policyjne. Okoo godziny 1100 przez okno budynku zosta wyrzucony dokument
ultimatum, w ktrym terroryci zadali przywrcenia w Polsce stanu prawnego sprzed
12 grudnia 1981 roku. W razie odmowy spenienia ich da w cigu 48 godzin, zagrozili
wysadzenie si w powietrze wraz z zakadnikami. Odpowiednio przeszkoleni policjanci
rozpoczli rozmowy z terrorystami. W skutek prowadzonych wielogodzinnych negocjacji
zostay zwolnione z budynku wszystkie kobiety. Jeden z zakadnikw, wykorzystujc
nieuwag terrorystw, wyskoczy przez okno z drugiego pitra. Ostatecznie w ambasadzie pozostao przetrzymywanych piciu mczyzn. 7. wrzenia w Polsce powoany zosta przez Prezesa Rady Ministrw zesp midzyresortowy, na czele z Wiceministrem
Spraw Zagranicznych Jzefem Wiejaczem, do rozwizania powstaej sytuacji. Otrzyma
on wszelkie penomocnictwa do podjcia skutecznych dziaa majcych na celu rozwizanie powstaej sytuacji. W Szwajcarii rwnie ukonstytuowa si 12-osobowy sztab kryzysowy, na czele z Ministrem Sprawiedliwoci i Policji Konfederacji Szwajcarskiej, doktorem Kurtem Furglerem.
Minister Wiejacz przekaza stronie szwajcarskiej propozycj wysania do Berna polskiej grupy antyterrorystycznej. Polska jednostka antyterrorystyczna wczesnej milicji
Wydzia Zabezpieczenia Stoecznego Urzdu Spraw Wewntrznych, by od pocztku incydentu przygotowywany do odlotu do Berna, w celu przeprowadzenia operacji ratunkowej majcej na celu uwolnienie przetrzymywanych zakadnikw. Aby jednak moga
wkroczy do akcji potrzebna bya zgoda strony szwajcarskiej. Szwajcarzy odmwili
owiadczajc, i maj wasne, dobrze wyszkolone siy antyterrorystyczne.
W miar upywu czasu dania terrorystw ulegy zmianie. Do kontaktw z terrorystami, wadze Szwajcarii dopuciy, oprcz swoich negocjatorw, jeszcze jedn osob.
By ni profesor Jzef Bocheski, na stae mieszkajcy w Szwajcarii, ktry podj si misji mediacji. Otrzyma on od nich kolejne warunki, od ktrych uzaleniali uwolnienie za28
S. Kochaski , Brygady antyterrorystyczne, operacje, uzbrojenie, Warszawa 1992 s. 14 i nastpne.
28
kadnikw. Tym razem motywy polityczne przestay mie jakiekolwiek znaczenie. Terroryci zadali okupu w wysokoci 3 milionw frankw szwajcarskich, a take bezpiecznego wyjazdu do Chin lub Albanii. Przedoyli ultimatum o dalsze 48 godzin, do godziny
1000 rano 10. wrzenia.
Wadze Szwajcarii stanowczo odrzuciy nowo postawione dania. Zwrciy si do
rzdu polskiego o zgod na przeprowadzenie siowej operacji ratunkowej. Zgod tak
otrzymay.
Zgodnie z wczeniej przyjtym planem dziaania, operacja ratunkowa szwajcarskiej
jednostki kontrterrorystycznej Stern, w dniu 9.09.1982 roku, miaa nastpujcy przebieg:
o godzinie 1040 pod budynek ambasady podjecha mikrobus z ywnoci, bya to rutynowa sytuacja z jak terroryci mili do czynienia od pocztku trwania okupacji
ambasady;
o godzinie 1041 z mikrobusu wysiad urzdnik policyjny niosc do budynku ywno
w odpowiednio przygotowanych paczkach, znajdujcych si w niesionej przez niego
skrzynce;
o godzinie 1042 jeden z terrorystw otworzy drzwi ambasady, skrzynka zostaa wniesiona do rodka budynku, w chwili kiedy drzwi zostay, zamykane nastpia detonacja
odpalonego zdalnie adunku z gazem zawicym umieszczonego w skrzynce, 8. policyjnych komandosw z oddziau Stern weszo do rodka, pozostaych 12. przez okna
wstrzeliwao pociski z gazem zawicym, dwch terrorystw zostao obezwadnionych w hollu, pozostali zostali obezwadnieni w ssiadujcym z nim pokojem;
o godzinie 1043 operacja zostaa zakoczona, trwaa 3 minuty, a sam szturm okoo
30. sekund. Nikt z przetrzymywanych zakadnikw, policjantw biorcych udzia
w operacji, i w kocu samych terrorystw, nie odnis adnych obrae.
Jak si okazao prawdziwa motywacja, ktr kierowali si napastnicy nie bya motywacj polityczn, a wycznie kryminaln, podyktowan chci uzyskania szybko i w miar
atwo, duego zysku. Grupa terrorystyczna, za jak si podawali, pod nazw Powstacza
Armia Krajowa nigdy nie istniaa.
Nie zawsze jednak zamachy terrorystyczne dokonywane poza granicami naszego kraju, a w ktrych bior udzia obywatele naszego kraju, maj tak szczliwe zakoczenie.
Bardziej tragiczne w skutkach byy wydarzenia w Libanie, z marca 1990 roku. W odpowiedzi na deklaracj premiera rzdu RP Tadeusza Mazowieckiego, udzielenia pomocy
Izraelowi przy tranzycie do tego pastwa, emigrantw rosyjskich pochodzenia ydowskiego, jedna z terrorystycznych organizacji palestyskich dokonaa w odwecie, w Bejrucie zamachu na polskiego dyplomat. W wyniku otrzymanych podczas zamachu ran postrzaowych dyplomata zmar, jego ona zostaa ciko ranna.
Inny przebieg miay wydarzenia w stolicy Peru Limie, w ktrych uczestniczy inny
polski dyplomata.
W 1996 roku wrd ponad 400 zakadnikw peruwiaskiej organizacji Tupak Amaru,
ktra 18.12.1996 roku zaja rezydencj japoskiego ambasadora, by polski charge
d`affaires ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Limie, Wojciech Tomaszewski. Na
szczcie jego gehenna nie trwaa zbyt dugo. Zosta on szczliwie uwolniony w wyniku
29
podjtych negocjacji, wraz z grup 220. dyplomatw, 23.12. 1996 roku, w gecie dobrej
woli terrorystw.
Ostatecznie w ambasadzie zostao 72 zakadnikw, ktrzy odzyskali wolno dopiero
22 kwietnia 1997 roku w wyniku brawurowej operacji ratunkowej peruwiaskiej jednostki antyterrorystycznej.
Rwnie polska obecno w Iraku zaowocowaa aktem terroryzmu przeciwko
obywatelom Polski. W 2004 roku uprowadzony zosta jeden z dyrektorw wrocawskiej
firmy budowlanej Jedynka, ktra miaa realizowa kontrakt na budow osiedla mieszkaniowego w jednym z irackich miast. W wyniku akcji przeprowadzonej przez amerykaskich komandosw uzyska on wolno po tygodniu niewoli. W 2004 roku, 5 czerwca,
w ataku terrorystycznym zgino dwch byych onierzy GROM, ktrzy po przejciu na
emerytur podjli prac w amerykaskiej firmie ochraniarskiej Blackwater realizujcej
kontrakt na terenie Iraku29. By to pierwszy dzie ich pracy w nowym miejscu. Iraccy terroryci zabili 7 maja 2004 roku dziennikarza polskiej telewizji Waldemara Milewicza
oraz podrujcego z nim montayst, algierskiego pochodzenia, Mounira Bouamrane.
Biorc pod uwag oddziaywanie na Polsk terroryzmu midzynarodowego, generalnie uwidaczniaj si rne okolicznoci, ktre sprzyjaj aktywnoci czonkw poszczeglnych organizacji terrorystycznych. Z ca pewnoci naley do nich otwarcie granic,
atwo komunikacji i podrowania, rosnca liczba cudzoziemcw przebywajcych
w Polsce (bez wzgldu na powody, ktrymi si kieruj) oraz niestety zauwaalna coraz
mniejsza skuteczno kontroli administracji i przejawiajcy si liberalizm w polityce naszego kraju wobec osb z innych pastw. Naley take doda udzia naszych si zbrojnych
w prowadzonych operacjach midzynarodowych30. Do najistotniejszych przesanek, predystynujcych nasz kraj, jako cel atakw terrorystycznych, naley bezwzgldnie zaliczy:
Czonkostwo w Pakcie Pnocnoatlantyckim;
Czonkostwo w Unii Europejskiej;
Udzia naszych si zbrojnych oraz policji w misjach pokojowych na terenach objtych
konfliktami zbrojnymi, a zwaszcza w krajach byej Jugosawii, gdzie miay one rwnie charakter wojen religijnych przeciwko muzumanom;
Wsppraca ze Stanami Zjednoczonymi w ramach strategicznego partnerstwa;
Normalizacji stosunkw z Izraelem;
Polityczne popieranie oraz fizyczny udzia polskiego kontyngentu si zbrojnych w amerykaskiej koalicji antyterrorystycznej w Afganistanie;
Zaangaowanie polskich si zbrojnych w operacj stabilizacyjn w Iraku;
Moliwo utworzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej baz wojskowych Stanw Zjednoczonych;
Moliwo instalacji na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej amerykaskiego systemu tarczy antyrakietowej;
Informacje (bez wzgldu na ich autentyczno) o istnieniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tajnych wizie dla przetrzymywanych przez USA terrorystw;
29
30
J. Rybak, GROM.PL, Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku, Warszawa 2005, s. 257.
Szerzej: tame, s. 72 74.
30
Przyznanie Polsce organizacji EURO 2012 impreza ta, o charakterze midzynarodowym jest doskonaym celem zamachu terrorystycznego.
Na podstawie zaprezentowanych czynnikw mona wysnu wniosek, e nasz kraj
jest zagroony atakami terrorystycznymi. Terroryzm jest uznawany za chorob wspczesnego adu midzynarodowego. Pki nie znajdzie si antidotum na istniejce wspczenie wanie pomidzy poszczeglnymi grupami na tle etnicznym, religijnym czy ideologicznym, pty istnie bd grupy zamierzajce osign swj cel za pomoc metod terrorystycznych. Dlatego te Polska jako aktywny uczestnik midzynarodowych stosunkw
musi stanowczo przeciwstawia si zjawisku terroryzmu31.
Podejmowane przez nasz kraj dziaania musz rwnie jednoznacznie dawa do
zrozumienia, e pastwo potpia jakkolwiek dziaalno terrorystyczn.
1.4. Walka i przeciwdziaanie zagroeniom terrorystycznym

Przeciwdziaanie oraz zwalczanie zagroe terrorystycznych zwizane jest z picioma
obszarami (elementami) oddziaywania pastwa32 (ryc. 1.3.)
ZWALCZANIE
ZAPOBIEGANIE
PROGNOZOWANIE
OCHRONA
REAGOWANIE
Ryc. 1.3. Pi elementw skadowych przeciwdziaania terroryzmowi

(rdo: S. Wojciechowski, Policja a problem przeciwdziaania terroryzmowi w Polsce oglne zaoenia, [w:] Policja w Polsce stan obecny i perspektywy, tom. 2, red. A. Szymaniak, W. Ciepiela,
Pozna 2007, s. 199.)
31
K. Liedel, Polska wobec terroryzmu. Symptomy dzisiejszego zagroenia Polski aktami terrorystycznymi, http://www.terroryzm.com/articles.php?id=286
32
S. Wojciechowski, Policja a problem przeciwdziaania terroryzmowi w Polsce oglne zaoenia, [w:]
Policja w Polsce stan obecny i perspektywy, tom. 2, red. A. Szymaniak, W. Ciepiela, Pozna 2007,
s. 198 200.
1.
2.
3.
4.
5.
31
Pod kadym z piciu poj naley rozumie33:

zapobieganie caoksztat inicjatyw zmierzajcych do powstrzymania poszczeglnych osb lub grup osb przed podjciem jakichkolwiek dziaa terrorystycznych;
zwalczanie dziaania wymierzone bezporednio w struktury terrorystyczne celem
ustalenia ich lokalizacji, liczebnoci, powiza, itp. oraz unieszkodliwienia, ukarania, a take uniemoliwienia ponownego odtworzenia istniejcych struktur, systemw komunikowania czy te rde finansowania mamy tu do czynienia z tzw.
formu 4U (ustalenie, unieszkodliwienie, ukaranie, uniemoliwienie);
ochrona dotyczy jak najpeniejszego i najskuteczniejszego zabezpieczenia osb
oraz caej zagroonej infrastruktury przed atakami terrorystycznymi;
reagowanie dziaania zwizane z minimalizacj skutkw ewentualnego zamachu
terrorystycznego;
prognozowanie obejmuje zarwno analiz rzeczywistych jak te potencjalnych celw, dobr moliwych form, rodkw i metod dziania w odniesieniu do rozmiaru zagroenia, wykaz potencjalnych ofiar jak te moliwych sprawcw zamachw. Prognozowanie jest swoistym cznikiem spinajcym cztery wymienione wczeniej elementy, z uwzgldnieniem zachodzcych midzy nimi rnych interakcji.
Odnoszc si do przedsiwzi majcych zabezpieczy spoeczestwo przed terroryzmem, naley antycypowa, i podany w tym przedmiocie system musi zawiera powyej wymienione podsystemy. Wynika to z ogu podejmowanych czynnoci w ramach
dziaa zwanych antyterroryzmem (zawierajcych przedsiwzicia o charakterze antyterrorystycznym defensywne dziaania majce na celu zmniejszenie podatnoci na akty
terrorystyczne jak te kontrterrorystycznym ofensywne kroki podjte w celu prewencji odstraszania i odpowiedzi na terroryzm34), okrelanych jako: zesp dziaa naukowych, prawnych wojskowo-policyjnych ukierunkowanych na zwalczanie aktw terroryzmu oraz zmierzajcych do zapobiegania, przeciwdziaania i likwidacji zagroe zwizanych z moliwoci zaistnienia aktw terrorystycznych35 (ryc. 1.4.).
Dziaania prewencyjne (defensywne antyterrorystyczne), dotycz zdobywania informacji przez suby specjalne i zwizane s z:
Uzyskiwaniem informacji w drodze wykorzystania do tego celu informatorw (tajnych wsppracownikw), wykorzystania rodkw technicznych (podsuchw, podgldw, itp.), pracy tzw. biaego wywiadu, czyli uzyskiwania informacji w drodze
analizy jawnych, legalnych rde ich wytwarzania (strony internetowe, ksiki, publikacje prasowe, opracowania naukowe);
Analizowaniem informacji kada informacja musi przej proces obrbki pod ktem jej wiarygodnoci i przydatnoci w dalszym postpowaniu;
Wykorzystaniem informacji uzyskane informacje o zagroeniu terrorystycznym
su do wypracowania rekomendacji dla sub pastwa odpowiedzialnych za jego
33
Tame.
M. Drost, Operacje militarne inne ni wojna w doktrynie NATO i USA, Zeszyty Naukowe AON 2000,
nr 2 (39), s. 15.
35
S. Pikulski, Prawne rodki zwalczania terroryzmu, Olsztyn 2000, s. 125.
34
32
bezpieczestwo co do przedsiwzi jakie naley podj aby zabezpieczy pastwo

przed ewentualnym zamachem terrorystycznym;
Zbieraniem informacji wszelkie uzyskane informacje su do budowania bazy danych, ktra to baza (lub bazy np. kilka rnych baz danych tematycznych) mog
w przyszoci posuy do generowania rekomendacji lub prognoz w zakresie zagroenia pastwa terroryzmem.
PRZECIWDZIALANIE I WALKA
Z ZAGROENIAMI
TERRORYSTYCZNYMI
DZIAANIA
DEFENSYWNE
DZIAANIA
OFENSYWNE
DEFENSYWNE
DZIAANIA
WYWIADOWCZE
DZIAANIA
RATUNKOWE
OFENSYWNE
DZIAANIA
PREWENCYJNE
ZABEZPIECZENIE
OBIEKTW
DZIAANIA
RAJDOWE
OCHRONA
VIP
DZIAANIA
PROPAGANDOWE
Ryc. 1.4. Gwne obszary dziaa w zakresie przeciwdziaania i walki z terroryzmem

Dziaania wywiadowcze dziel si na dziaania o charakterze defensywnym, zwizanym z przyjmowaniem (uzyskiwaniem) informacji, ktre na bieco s przekazywane od
rde osobowych klub te stanowi efekt pracy rodkw technicznych. Maj one te charakter ofensywny, zwizany z inspirowaniem przez suby specjalne pewnych zachowa
i sytuacji, ktre to powoduj moliwoci uzyskania bardziej pogbionej (szczegowej)
informacji.
Dziaania defensywne (prewencyjne) zwizane s rwnie z podejmowaniem przedsiwzi organizacyjnych ukierunkowanych na zabezpieczenie miejsc szczeglnie zagroonych na atak terrorystyczny. W tym celu miejsca te s szczeglnie chronione przez siy
policyjne, wojskowe lub wyspecjalizowane agencje ochrony. Przy ich zabezpieczeniu stosuje si nie tylko ochron fizyczn ale take rodki techniczne. Wykorzystywane s systemy telewizji przemysowej do monitorowania zagroonej infrastruktury, tzw. bramki pirotechniczne wykrywajce elementy metalowe, ktre mog by rodkami walki (noe,
bro palna, elementy konstrukcyjne adunkw wybuchowych, itp.). Wspczesne bramki
pirotechniczne wyposaone s take w elektroniczne czujniki wykrywajce obecno materiaw wybuchowych lub narkotykw. Uywa si rwnie urzdze rentgenowskich do
33
przewietlania bagau, w celu wykrycia przenoszonej w nich broni lub adunkw wybuchowych. Podobnie jak bramki pirotechniczne posiadaj obecnie elektroniczne czujniki
wykrywajce obecno materiaw wybuchowych lub narkotykw.
Oddzielnym zagadnieniem jest ochrona osb szczeglnie naraonych na atak terrorystyczny, tzw. VIP-w. Wane osobistoci ycia publicznego z punktu widzenia bezpieczestwa pastwa, takie jak midzy innymi prezydent, premier, niektrzy ministrowie,
czy te szef banku centralnego, nale do grupy wysokiego ryzyka stania si obiektem
zamachu terrorystycznego. Organizacje terrorystyczne stawiaj sobie niejednokrotnie za
cel eliminacj takich osb, stosujc dwie podstawowe formy dokonania zamachu. Pozbawienie ycia lub zranienie przedstawiciela wadz pociga za sob reperkusje zarwno
wewntrz pastwa, jak te moe sta si podstaw do powanych implikacji midzynarodowych. Zamach na prezydenta czy te premiera, czonka rzdu, osoby wpywowej
w wiecie biznesu, zawsze wywouje negatywn reakcj polityczn i zachwianie rwnowagi spoecznej36. Ochrona przedstawicieli najwyszych wadz pastwowych jest przedsiwziciem niezwykle trudnym, chociaby ze wzgldu na charakter miejsc, w ktrych
przedstawiciele ci mog przebywa. Nie zawsze speniaj one odpowiednie wymogi bezpieczestwa, a dynamicznie rozwijajca si sytuacji podczas pobytw VIP-w w tych
miejscach nie pozwala na waciwe ich przygotowanie pod wzgldem zabezpieczenia antyterrorystycznego.
Ostatnim, podstawowym, obszarem dziaa prewencyjnych s dziaania propagandowe, ktrym to powicony jest jeden z kolejnych podrozdziaw niniejszego opracowania.
Dziaania ofensywne (zaczepne, nazywane w literaturze przedmiotu na wiecie dziaaniami kontrterrorystycznymi) prowadzone s w zakresie trzech podstawowych obszarw:
1. Prowadzeniem dziaa bojowych w ramach operacji ratunkowej zwizanej z uwolnieniem przetrzymywanych zakadnikw;
2. Prowadzeniem dziaa bojowych w ramach zatrzymywania osb podejrzanych
o dziaalno terrorystyczn;
3. Prowadzeniem dziaa bojowych zwizanych z likwidacj osb uznawanych za terrorystw, zwaszcza przywdcw organizacji terrorystycznych. Tego typu dziaania realizowane s midzy innymi przez izraelskie siy specjalne (w Strefie Gazy lub na Zachodnim Brzegu Jordanu) oraz amerykaskie siy specjalne (w Afganistanie i Iraku).
Dziaania tego typu wykonuj siy specjalne wyselekcjonowani, specjalnie wyszkoleni i wyposaeni onierze (policjanci), przygotowani do dziaa w maych grupach, niejednokrotnie na nieprzyjaznym terenie, okrelane mianem pododdziaw (oddziaw)
antyterrorystycznych wojskowe lub policyjne jednostki przeznaczone do realizacji zada bojowych w obszarze dziaa ofensywnych.
36
K. Jaoszyski, Terroryzm antyizraelski. Przedsiwzicia kontrterrorystyczne w Izraelu, Warszawa 2001,

s. 53.
Rozdzia II
POLSKIE PRAWO WOBEC

PRZESTPCZOCI TERRORYSTYCZNEJ
2.1. Przestpstwo terroryzmu do 2004 roku
Polski kodeks karny37 nie definiowa pojcia terroryzmu do roku 2004. Ustawodawca
odnis si do hipotezy aktu normatywnego, ktra to wyczerpuje znamiona przestpstw
dokonywanych zarwno przez terrorystw, jak te czonkw zorganizowanych grup przestpczych. Wszelkie uregulowania prawne, zwizane ze ciganiem przestpstwa terroryzmu, zawarte s w tekcie przywoanego powyej kodeksu karnego, ktry reguluje caoksztat odpowiedzialnoci karnej za przestpstwa popenione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Kodeks karny przewiduje sankcje karne za szereg przestpstw umylnych,
ktre mog by nastpstwem lub te same w sobie stanowi naruszenie prawa w wyniku
dziaa o charakterze terrorystycznym. Zawarte s one w nastpujcych rozdziaach38:
XVI Przestpstwa przeciwko pokojowi, ludzkoci oraz przestpstwa wojenne;
XVII Przestpstwa przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej;
XVIII Przestpstwa przeciwko obronnoci;
XIX Przestpstwa przeciwko yciu i zdrowiu;
XX Przestpstwa przeciwko bezpieczestwu powszechnemu;
XXI Przestpstwa przeciwko bezpieczestwu w komunikacji;
XXIII Przestpstwa przeciwko wolnoci;
XXIX Przestpstwa przeciwko dziaalnoci instytucji pastwowych oraz samorzdu
terytorialnego;
XXX Przestpstwa przeciwko wymiarowi sprawiedliwoci;
XXXII Przestpstwa przeciwko porzdkowi publicznemu;
XXXIII Przestpstwa przeciwko ochronie informacji;
XXXV Przestpstwa przeciwko mieniu.
Ustawodawca umieci wic przestpstwa majce cechy zamachu terrorystycznego
w kilku rozdziaach ustawy. Stanowi to rezultat do szerokiej paszczyzny ycia spoecznego, mogcego stanowi przedmiot takiego dziaania. Szczeglnie naley si odnie
do nastpujcych przepisw rozdziau XX kodeksu karnego, ktre to wyczerpuj znamiona czynw rozumianych jako terrorystyczne:
37
38
Ustawa z 6.06.1997 r. Kodeks karny, DzU nr 88, poz. 553 (z pn. zmianami).
S. Pikulski, Prawne rodki zwalczania terroryzmu, Olsztyn 2000, s. 110 111.
36
Art. 163. 1. Kto sprowadza zdarzenie, ktre zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb
albo mieniu w wielkich rozmiarach, majce posta: (...) podpunkt 3 eksplozji materiaw wybuchowych lub atwo palnych albo innego gwatownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania si substancji trujcych, duszcych lub parzcych; podpunkt 4
gwatownego wyzwolenia energii jdrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizujcego; (...). Wymienione przestpstwo znajduje si w katalogu rozdziau pt.: Przestpstwa przeciwko bezpieczestwu powszechnemu. Odwouje si wic do bardzo
istotnej, z punktu widzenia bezpieczestwa i porzdku publicznego, sfery funkcjonowania pastwa i obywateli. Okrela zdarzenie powszechnie niebezpieczne, tzn. takie,
ktre zagraaj yciu lub zdrowiu wielu osb lub mieniu w wielkich rozmiarach39.
Art. 165. 1. Kto sprowadza niebezpieczestwo dla ycia lub zdrowia wielu osb albo mienia w wielkich rozmiarach: (...); podpunkt 3 powodujc uszkodzenie lub
unieruchomienie urzdzenia uytecznoci publicznej, w szczeglnoci urzdzenia dostarczajcego wod, wiato, ciepo, gaz, energi albo urzdzenie zabezpieczajcego
przed nastpieniem niebezpieczestwa powszechnego lub sucemu do jego uchylenia; podpunkt 4 zakcajc, uniemoliwiajc lub w inny sposb wpywajc na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przesyanie informacji (...). Przestpstwo
ma charakter materialny. Skutkiem przestpstwa jest stan zagroenia dbr wymienionych w przepisie. Odnosi si do jake wanej we wspczesnym wiecie ochrony
przetwarzania, gromadzenia lub przesyania informacji40.
Art. 166. 1. Kto, stosujc podstp albo gwat na osobie lub grob bezporedniego
uycia takiego gwatu, przejmuje kontrol nad statkiem wodnym lub powietrznym (...).
Skutkiem dziaania sprawcy jest bezprawne przejcie kontroli nad statkiem (wodnym
lub powietrznym), spowodowanie zagroenia bezporedniego niebezpieczestwa dla
ycia lub zdrowia wielu osb41.
Art. 167. 1. Kto umieszcza na statku wodnym lub powietrznym urzdzenie lub substancj zagraajc bezpieczestwu osb lub mienia znacznej wartoci (...) 2. (...)
kto niszczy, uszkadza lub czyni niezdatnym do uytku urzdzenie nawigacyjne albo
uniemoliwia jego obsug, jeeli ma to zagraa bezpieczestwu osb. Paragraf 1
wymaga powstania zagroenia bezpieczestwa, aby czyn uzna za przestpstwo, natomiast 2 uzalenia popenienie przestpstwa od samej moliwoci powstania zagroenia. Przestpstwo ma charakter materialny, wymaga dziaania umylnego42.
Art. 168. Kto czyni przygotowania do przestpstwa okrelonego w art. 163 (...). Ze
wzgldu na znaczn szkodliwo czynw zawartych w wymienionych w art. 168,
ustawodawca wprowadzi karalno czynnoci przygotowawczych do nich43.
Kodeks karny oprcz zaostrzania wymiaru kary za wyej wymienione czyny (jeeli
np. skutkiem dziaania sprawcy jest mier czowieka), przewiduje take nadzwyczajne
39
R. Gral, Kodeks karny praktyczny komentarz, Warszawa 1998, s. 230.

Tame, s. 234.
41
Tame, s. 235.
42
Tame, s. 236.
43
Tame, s. 237.
40
POLSKIE PRAWO WOBEC PRZESTPCZOCI TERRORYSTYCZNEJ
37
zagodzenie kary (art. 169. 1, 2 i 3). Taka sytuacja moe mie miejsce, gdy sprawca:
dobrowolnie uchyli groce niebezpieczestwo lub przekaza statek lub kontrol nad nim
osobie uprawnionej. Przy czym przekazanie moe nastpi zarwno dobrowolnie, jak te
pod wpywem okolicznoci, np. perswazji, umowy, uznania pooenia sprawcy za rwne
sytuacji bez wyjcia lub osaczenia44.
Rozdzia XXXII kk: zawiera artyku 252, ktry w 1. mwi o braniu i przetrzymywaniu zakadnikw, typowej metody dla terrorystw: Kto bierze lub przetrzymuje zakadnika w celu zmuszenia organu pastwowego lub samorzdowego, instytucji, organizacji,
osoby fizycznej lub prawnej albo grupy osb do okrelonego zachowania si (...). Przepis
ten w 2 zaostrza sankcj karn dla sprawcy, jeeli wskutek jego dziaania nastpia
mier czowieka, w 3 okrela odpowiedzialno karn za przygotowanie do popenienia
przestpstwa, natomiast w 4 przewiduje odstpienie od wymierzenia kary, jeeli przestpca: odstpi od zamiaru wymuszenia i zwolni zakadnika. Tego typu przestpstwo
(wzicie zakadnika) nie byo znane dotychczasowemu prawu. Przepis okrela odpowiedzialno za wzicie lub przetrzymywanie osoby drugiej, w charakterze zakadnika, w celu zmuszenia innych do spenienia da sprawcy, uzaleniajcego dalsze losy ofiary od
ich realizacji45.
Polskie prawo karne nie precyzuje definicji: organizacji terrorystycznej. Odwouje
si natomiast do cigania przestpstw dokonywanych w zorganizowanych grupach przestpczych lub dziaajcych w ramach zwizku przestpczego. Organizacja terrorystyczna
jest niczym innym jak: organizacj przestpcz (zorganizowan grup przestpcz lub
zwizkiem przestpczym), ktra w rozumieniu prawnikw Organizacji Narodw Zjednoczonych musi skada si z co najmniej dwch osb, ktre zamierzaj popeni jedno lub
kilka nastpujcych przestpstw46:
nielegalny obrt rodkami odurzajcymi i substancjami psychotropowymi;
handel ludmi;
kradzie dbr kultury i nielegalny obrt nimi;
faszowanie pienidzy;
akty terrorystyczne;
wymuszenia pienidzy lub innych korzyci materialnych drog zamachu na ycie,
zdrowie lub mienie;
kradziee samochodw i obrt nimi;
nielegalny obrt broni, materiaami lub urzdzeniami wybuchowymi, lub materiaami radioaktywnymi;
pranie brudnych pienidzy;
przemyt towarw;
przekupstwo osb zajmujcych stanowiska publiczne.
Artyku 258 polskiego kk przewiduje odpowiedzialno karn dla kadego, kto: bierze udzia w zorganizowanej grupie, albo zwizku majcym na celu popenienie przestpstw (...). Przepis przewiduje odpowiedzialno karn za sam umylny udzia w zwiz44
Tame.
Tame, s. 332.
46
J. W. Wjcik, Przestpstwa w biznesie, Warszawa 1998, s. 17.
45
38
ku lub zorganizowanej grupie majcej na celu przestpstwo. Paragraf 2 tego artykuu zaostrza odpowiedzialno karn, gdy: (...) grupa albo zwizek okrelony w 1 ma charakter zbrojny (...). Pojcia: zwizek zbrojny lub zorganizowana grupa zbrojna odnosz si
do takich struktur przestpczych, ktre s zaopatrzone w bro paln lub ktrych dziaalno zakada uywanie broni. Odpowiedzialno karn ponosi osoba, ktra: grup albo
zwizek okrelony w 1 lub 2 zakada lub tak grup albo takim zwizkiem kieruje (...)47.
Bardzo istotnym narzdziem w walce z terroryzmem (przestpczoci zorganizowan) jest funkcjonujca w naszym prawie instytucja: wiadka koronnego48 oznaczajcego: sprawc czynu, ktry za okrelone obietnice co do poniechania cigania go lub zagodzenia odpowiedzialnoci, zdecyduje si zoy zeznanie obciajce innych wspuczestnikw lub sprawcw, bdcych z zaoenia groniejszymi ni on przestpcami49, a take:
wiadka incognito jeeli zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczestwa dla ycia,
zdrowia, wolnoci albo mienia w znacznych rozmiarach, wiadka lub osoby dla niego
najbliszej, sd, a w postpowaniu przygotowawczym prokurator, moe wyda postanowienie o zachowaniu w tajemnicy danych osobowych wiadka50. Do obu tych instytucji
naley jeszcze doda: zakup kontrolowany czynnoci operacyjno-rozpoznawcze zmierzajce do sprawdzenia uzyskanych wczeniej, wiarygodnych informacji o przestpstwie
oraz wykrycia sprawcw i uzyskaniu dowodw, mog polega na dokonaniu w sposb
niejawny nabycia lub przejcia przedmiotw pochodzcych z przestpstwa (...)51, dziki
ktremu policja lub suby specjalne mog skutecznie przeciwdziaa handlowi broni
oraz materiaami wybuchowymi. Eliminacja orodkw zaopatrywania organizacji terrorystycznych w powysze rodki jest rwnie wana jak rozbijanie konkretnych grup terrorystycznych.
Przedstawione powyej rozwizania prawne w naszym kraju miay z ca pewnoci
pragmatyczny wymiar w chwili ich uchwalania. Wwczas nic nie zapowiadao tak gwatownego, globalnego w swych rozmiarach, zagroenia terroryzmem. Po zamachach z 11
wrzenia 2001 roku wikszo pastw na wiecie dokonaa analizy swojego ustawodawstwa antyterrorystycznego. Pastwa zachodnioeuropejskie, posiadajce swoje ustawy antyterrorystyczne, wymuszone zagroeniem terroryzmem lewackim lat 70., dokonuj
zmian w ich treci bd te podjy czynnoci legislacyjne, zmierzajce do uchwalenia
nowych, karnych ustaw antyterrorystycznych. Prawo musi by bowiem dostosowywane
do nowych wyzwa w zakresie zagroe w funkcjonowaniu pastwa i jego obywateli.
47
R. Gral, wyd. cyt., s. 338.

Ustawa z dnia 25.06.1997 r., O wiadku koronnym, Dz.U. Nr 114, poz. 738, zm. Dz.U. Nr 160, poz.
1083 (z pniejszymi zmianami).
49
T. Grzegorczyk, Kodeks postpowania karnego komentarz, Zakamycze 1998, s. 1266.
50
Art. 184 1, ustawy z dnia 6.06.1997 r., Kodeks postpowania karnego, Dz.U. Nr 89, poz. 555 (z pniejszymi zmianami).
51
Art. 19 a, ustawy z dn. 6.04.1990 r., O Policji, Dz.U. nr 30, poz. 179 (z pniejszymi zmianami).
48
39
2.2. Przestpstwo terroryzmu po 2004 roku

Drugi etap ewolucji polskiego prawa w zakresie definiowania przestpstwa terroryzmu wyznacza nowelizacja kodeksu karnego52, ktra wesza w ycie 01.05.2004 r.,
w dniu przystpienia Polski do Unii Europejskiej. Nowelizacja zostaa spowodowana koniecznoci dostosowania polskiego prawa do standardw prawnych Unii Europejskiej.
Po raz pierwszy w historii polskiego prawa karnego wprowadzono definicj przestpstwa
o charakterze terrorystycznym. By to m.in. wymg decyzji ramowej Rady z dnia
13.06.2002 r. w prawie zwalczania terroryzmu, ktra zobowizywaa pastwa czonkowskie Unii Europejskiej do przyjcia jednolitej definicji przestpstwa o charakterze terrorystycznym. Polska wypeniajc zobowizania wynikajce z decyzji ramowej uchwalia
ustaw w dniu 16.04.2004 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektrych innych
ustaw. Do gwnych zmian zwizanych z terroryzmem, wprowadzonych t ustaw zaliczamy:
Dodanie do artykuu 115 paragrafu 20, zawierajcego definicj przestpstwa o charakterze terrorystycznym. Zgodnie z tym paragrafem: Przestpstwem o charakterze
terrorystycznym jest czyn zabroniony zagroony kar pozbawienia wolnoci, ktrej
grna granica wynosi, co najmniej 5 lat, popeniony w celu:
1. powanego zastraszenia wielu osb;
2. zmuszenia organu wadzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego
pastwa albo organu organizacji midzynarodowej do podjcia lub zaniechania
okrelonych czynnoci;
3. wywoania powanych zakce w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej
Polskiej, innego pastwa lub organizacji midzynarodowej - a take groba
popenienia takiego czynu.
Zmian brzmienia art. 258 k.k. poprzez rozszerzenie zakresu czynw uznanych za
przestpstwo, o przestpstwa o charakterze terrorystycznym:
1. Kto bierze udzia w zorganizowanej grupie lub zwizku, majcych na celu popenienie przestpstwa lub przestpstwa skarbowego, podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5.
2. Jeeli grupa albo zwizek okrelone w par. 1. maj charakter zbrojny albo maj na
celu popenienie przestpstwa o charakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze
pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8.
3. Kto grup albo zwizek okrelone w par. 1. w tym majce charakter zbrojny zakada
lub tak grup albo zwizkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolnoci od roku do
lat 10.
4. Kto grup albo zwizek majce na celu popenienie przestpstwa o charakterze
terrorystycznym zakada lub tak grup lub zwizkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolnoci na czas nie krtszy od lat 3.
52
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku, o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektrych ustaw,
Dz.U. Nr 93 poz. 889.
40
Zmian artykuu 110 k.k. i rozszerzenie polskiej jurysdykcji w sprawach przestpstw

o charakterze terrorystycznym. Znowelizowany art. 110 k.k. stanowi:
1. Ustaw karn polsk stosuje si do cudzoziemca, ktry popeni za granic czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemajcej osobowoci
prawnej oraz do cudzoziemca, ktry popeni za granic przestpstwo o charakterze terrorystycznym.
2. Ustaw karn polsk stosuje si w razie popenienia przez cudzoziemca za granic
czynu zabronionego innego ni wymieniony w par. 1, jeeli czyn zabroniony jest
w ustawie karnej polskiej zagroony kar przekraczajc 2 lata pozbawienia wolnoci,
a sprawca przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie postanowiono go
wyda.
Wprowadzenie w art. 65 k.k. oglnego przepisu przewidujcego zaostrzenie kary, jeeli przestpstwo ma charakter terrorystyczny. Zgodnie z nowelizacj k.k., art. 65
otrzyma brzmienie:
1. Przepisy dotyczce wymiaru kary, rodkw karnych oraz rodkw zwizanych
z poddaniem sprawcy prbie, przewidziane wobec sprawcy okrelonego w art. 6.
., Stosuje si take do sprawcy, ktry z popenienia przestpstwa uczyni sobie stae
rdo dochodu oraz popenia przestpstwo dziaajc w zorganizowanej grupie albo
zwizku majcych na celu popenienie przestpstwa oraz wobec sprawcy przestpstwa
o charakterze terrorystycznym.
2. Do sprawcy przestpstwa z art. 258 maj odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczce sprawcy okrelonego w art. 64 par. 2, z wyjtkiem przewidzianego w tym przepisie zaostrzenia kary.
Zwikszenie w art. 264 3 i art. 264a k.k. ustawowego zagroenia kar za przestpstwa organizowania innym osobom przekraczania wbrew przepisom granicy Polski
oraz umoliwienia lub uatwienia innej osobie, w celu osignicia korzyci majtkowej lub osobistej, pobytu na terytorium Polski:
Art. 264 3. Kto organizuje innym osobom przekraczanie wbrew przepisom granicy
Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolnoci od 6 miesicy do lat 8.
Art. 264a 1. Kto, w celu osignicia korzyci majtkowej lub osobistej, umoliwia
lub uatwia innej osobie pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej wbrew przepisom, podlega karze pozbawienia wolnoci od 3 miesicy do lat 5.
Uregulowania prawne dotyczce przeciwdziaania terroryzmowi i zwalczania go, jak
te przestpstw opartych na identycznych jak w dziaalnoci terrorystycznej metodach dziaania, musz uwzgldnia stosowanie przez siy bezpieczestwa (zarwno wojskowe jak
i policyjne) rodkw przymusu bezporedniego (sia fizyczna, kajdanki, rodki chemiczne)
z broni paln wcznie jako ich szczeglnego rodzaju. Jest to cile zwizane z taktyk
prowadzenia dziaa antyterrorystycznych. System walki pododdziaw antyterrorystycznych obejmuje bowiem podejcie do celu (obiektu) oraz likwidacj przeciwnika ogniem53.
53
K. Jaoszyski, Taktyka antyterrorystyczna zachowanie policjanta pododdziau antyterrorystycznego
w sytuacji stresogennej, Policyjny Biuletyn Szkoleniowy 1999, nr 3-4/99, s. 72.
41
W Polsce zasady i przypadki uycia rodkw przymusu bezporedniego, a take broni

palnej, s okrelone w aktach prawnych rangi ustawy oraz rozporzdzeniach bdcych
przepisami wykonawczymi do nich. Istniej jednak do istotne ograniczenie prawne,
w odniesieniu do uycia broni palnej, zakazujce oddania strzau przez policjanta z zamiarem pozbawienia ycia osoby, w stosunku do ktrej bro jest uyta. Art. 17 ust. 1,
przywoywanej na wczeniejszych stronach ustawy O Policji, ogranicza bowiem stosowanie przez policjanta broni w stosunku do kadego innego czowieka, dziaajcego innymi
rodkami w obronie koniecznej (kontratyp, ktrego istota polega na legalizacji zachowa
skierowanych na odparcie bezprawnych zamachw, zagraajcych chronionym prawem
dobrom. Te zachowania obronne skierowane s przeciwko dobru prawnemu napastnika,
dlatego te potrzebne jest ich usprawiedliwienie54.). W szczeglnoci za w obronie koniecznej nie jest wymagana proporcjonalno dbr, jak te nie ma adnego ograniczenia
co do rodzaju dobra napastnika, przeciwko ktremu moe by skierowane dziaanie
obronne. Takie ograniczenie wynika jedynie z Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw
Czowieka i Podstawowych Wolnoci55, ktra w art. 2, ust. 2 lit. a, stanowi, e pozbawienie ycia innej osoby jest dopuszczalne, gdy wynika z uycia siy absolutnie koniecznego do obrony przed bezprawn przemoc. Art. 17 ust. 3 ustawy O Policji, idzie za
dalej nawet, anieli powoana Konwencja, albowiem w ustawie tej w ogle nie dopuszcza
si uycia broni palnej przez policjanta z zamiarem pozbawienia ycia, co w wietle powoanej Konwencji jest moliwe dla kadego czowieka. Nie chodzi tu bynajmniej o upowanienie policjanta do zabijania ludzi, lecz o to, aby jego uprawnienia nie byy mniejsze
ni innych osb dziaajcych w obronie koniecznej i zachowujcych wymg koniecznoci
tej obrony.
W odniesieniu do pododdziaw antyterrorystycznych naley podkreli, i w praktyce na wiecie, jednostki te (zarwno policyjne, jak te wojskowe) dziaaj od pocztku
z zamiarem pozbawienia terrorysty lub terrorystw ycia, albowiem w aden inny sposb
nie osign zamierzonego skutku, np. uwolnienia zakadnikw56. Rodzime regulacje
prawne w tym zakresie, jak wida, pozostawiaj bardzo istotn luk (niedomwienie)
w tej kwestii.
Podobnie rzecz si ma w odniesieniu do strzau oddanego przez strzelca wyborowego,
gdzie oprcz ewidentnego wystpowania stanu wyszej koniecznoci (taka sytuacja,
w ktrej dobru prawnemu zagraa bezporednie niebezpieczestwo i niebezpieczestwo
to moe by uchylone tylko przez powicenie innego dobra take chronionego prawem57), braku moliwoci ostrzeenia o uyciu broni (chocia w tym miejscu mona
mwi o zastosowaniu dyspozycji 1 ust. 2 Rozporzdzenia Rady Ministrw z dn.
17.09.199058), dochodzi jeszcze element strzau na rozkaz, ktry w myl ustawy O Policji
(art. 17 ust. 2) jest moliwy wycznie w dziaaniach oddziaw i pododdziaw zwartych.
54
K. Buchaa, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1995, s. 205.

Konwencja o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci z dn. 4.11.1960 roku, Dz.U. nr 61
z 1993 r., poz. 284.
56
T. Hanausek, Ustawa o Policji komentarz, Krakw 1996, s. 49-50.
57
K. Buchaa, A. Zoll, wyd. cyt., s. 210.
58
Rozporzdzenie Rady Ministrw z dn. 17.09.1990 r., W sprawie okrelenia przypadkw oraz warunkw
i sposobw uycia przez policjantw rodkw przymusu bezporedniego, Dz.U. nr 70, poz. 410 (z pn.
zmianami).
55
42
Uregulowanie normatywne problemu uycia broni przez strzelca wyborowego jest

niezwykle trudne. Wynika to chociaby z faktu, e strzelec wyborowy dziaa z dala od
bezporedniego zagroenia wasnej osoby, jak te uycie przez niego broni moe by jego
indywidualn decyzj lub decyzj dowdcy59. Odpowiedzialno za skutki takiego dziaania zostaje podzielona na dwie osoby. Dlatego te w omawianej kwestii wystpuje konieczno rozstrzygnicia na gruncie prawa dwch kwestii:
1. Moliwoci oddania strzau przez strzelca wyborowego na rozkaz. Obecnie strza na
rozkaz dotyczy tylko i wycznie pododdziau zwartego i musi by poprzedzony salw ostrzegawcz;
2. Dopuszczenia zaoenia eliminacji osoby, przeciwko ktrej snajper uywa broni.
Powyszy stan faktyczny nie moe jednak stanowi przesanki negatywnej do zaniechania regulacji prawnych w tym zakresie. Mimo wielokrotnego podnoszenia kwestii koniecznoci uregulowania prawnego zasad i przypadkw uycia broni przez strzelca wyborowego, w naszym kraju, problem ten pozostaje nierozwizany. Obecnie strzelec wyborowy moe uywa broni w sytuacji, gdy przeciwnik pierwszy uy broni obowizuj
go jednak wszystkie ustawowe obostrzenia uycia broni.
59
P. Brookesmith, Strzelec wyborowy. Szkolenia, uzbrojenie, technika dziaania, Warszawa 2001, s. 127 i
nastpne.
Rozdzia III
HISTORIA POLICJI
W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
3.1. Policja wprowadzenie
Zasadniczym narzdziem pastwa, sucym do przeciwdziaania wystpowaniu zagroe bezpieczestwa i porzdku publicznego, a take waciwego reagowania na ju
poczynione naruszenia w tym zakresie, s wyodrbnione formacje czy suby czy to
w postaci policji (...) mundurowa i uzbrojona formacja, suca spoeczestwu i przeznaczona do ochrony bezpieczestwa ludzi i porzdku publicznego60, czy te dodatkowo
w postaci wyspecjalizowanych si porzdkowych (np. suby ochrony kolei), o bardzo
jednak podobnych uprawnieniach na swoim odcinku dziaania61.
Majc na uwadze przedmiot bada niniejszej rozprawy, najistotniejsz si spord
wyej wymienionych, odpowiedzialn za bezpieczestwo obywateli w pastwie, jest policja. Ma ona najwiksze kompetencje i uprawnienia formalnoprawne, upowaniajce do
skutecznej walki z wszelkimi rodzajami przestpczoci i patologii spoecznych. Najoglniejszy podzia sub policyjnych dzieli je na dwie podstawowe kategorie:
sub prewencyjn (mundurow);
sub kryminaln (operacyjno-ledcz).
Zakres dziaania policji wie si nierozerwalnie z dwoma podstawowymi pojciami,
takimi jak: bezpieczestwo powszechne i porzdek publiczny. Spenienie zada wchodzcych w zakres bezpieczestwa powszechnego to wymg eliminacji zagroe funkcjonowania wadz publicznych i innych struktur ycia publicznego, a take ycia, zdrowia
i mienia obywateli, co wie si z kolei z realizacj przez policj zada w zakresie bezpieczestwa obywateli. Okrelenie porzdku publicznego i roli, jak w tym zakresie odgrywa policja, odnosi si do wymogu eliminacji przez ni negatywnego zachowania si
obywateli w miejscach publicznych62. Wok wypeniania zada wynikajcych z przytoczonych poj skupia si praca policji.
Policja ma do wypenienia dwie podstawowe funkcje, wynikajce z obowizku zapewnienia obywatelom bezpieczestwa, a take porzdku w pastwie. Pierwsza z nich to
zapobieganie przestpczoci i brakowi poszanowania dla porzdku publicznego oraz wy60
Maa encyklopedia..., wyd. cyt., s. 217.

Kompetencje organw wadzy publicznej w zakresie ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego
w Polsce, [w:] Ustrj i organizacja policji w Polsce, cz. I, red. J. Widacki, Warszawa Krakw 1998, s. 18.
62
J. Czapska, J. Wjcikiewicz, Policja w spoeczestwie obywatelskim, Zakamycze 1999, s. 17.
61
44
krywanie sprawcw przestpstw, druga za to udzielanie pomocy obywatelom we wszystkich sprawach, z ktrymi zgosz si do policji63. Podejcie to rni si od doktryny
pastw totalitarnych, w ktrych rola policji utosamiana jest w paszczynie, ktr mona
okreli: stanowieniem prawa. Innymi sowy, postrzegana jest jako formacja rzdowa stojca ponad prawem.
Podstawow form dziaa policji jest prewencja. Dziaalno ta, jeeli jest prowadzona w sposb waciwy i efektywny, stanowi dziaalno nadrzdn nie tylko bowiem
zapobiega wiktymizacji obywateli i ich legalnych praw, lecz take zmniejsza stygmatyzacj i pohabienie przestpcy pospolitego. W ramach dziaa prewencyjnych mieszcz si
szeroko rozumiane dziaania siowe (okrelane rwnie jako represyjne, chocia przez
pojcie to naley rozumie rwnie ciganie sprawcw przestpstw), do ktrych naley
zaliczy przywracanie przez pododdziay zwarte policji naruszonego porzdku publicznego, np. podczas demonstracji lub zamieszek wywoanych przez pseudokibicw na stadionach, z wykorzystaniem caego arsenau dopuszczalnych prawem rodkw przymusu bezporedniego (paki, armatki wodne, gaz zawicy, pociski gumowe). Do dziaa siowych
policji nale rwnie wszelkie akcje i operacje policyjne, prowadzone przez jednostki
antyterrorystyczne, w ktrych to policjanci uywaj rodkw przymusu bezporedniego
z uyciem broni palnej wcznie64.
Inn form dziaania policji, ktrej celem jest midzy innymi zwalczanie terroryzmu, dziaalnoci wywrotowej przeciwko instytucjom pastwa czy gronej przestpczoci zorganizowanej, jest praca niejawna policji, powszechnie okrelana jako praca operacyjna. Dotyczy ona dziaa ukierunkowanych na wykrywanie i zatrzymywanie przestpcw w drodze uzyskiwania informacji od pozyskiwanych agentw (tzw. osobowych rde informacji), bdcych czonkami organizacji przestpczych. Policjanci podczas realizowania swych dziaa korzystaj z uprawnie nadanych im w odpowiednich przepisach
prawa. Uprawnienia te naruszaj podstawowe prawa i wolnoci obywatelskie. Wykorzystuj bowiem rodki techniczne, umoliwiajce podsuchiwanie prowadzonych rozmw,
przegldanie korespondencji, prowadzenie obserwacji, itp. Dziaania te jednake znajduj
zrozumienie w spoeczestwie, ktre pozwala policji na ich stosowanie, poprzez formalne
dopuszczenie, w drodze aktw normatywnych, do podejmowania przez ni takich czynnoci. Jest to bowiem w interesie spoeczestwa, a efekty takich dziaa wpywaj na stan
i poziom bezpieczestwa i porzdku w pastwie65.
Policja podczas wykorzystywania tych moliwoci, przejmuje formy i metody charakterystyczne dla dziaania sub specjalnych, nie naley ich utosamia z obszarem zainteresowania tyche sub. Ukierunkowane s one bowiem przede wszystkim na walk
z przestpczoci, nie za na realizacj zada wywiadowczych czy te kontrwywiadowczych. Nie mona jednak zaoy, i w trakcie ich stosowania policja nie uzyska informacji, bdcych przedmiotem zainteresowania sub specjalnych. W takim wypadku zostan
one przekazane subom merytorycznie zajmujcym si t problematyk. Taka wymiana
informacji bdzie z ca pewnoci miaa miejsce podczas prowadzonych dziaa niejaw-
63
J. Wikariak, Podstawowe problemy pracy policji w okresie transformacji ustrojowej, [w:] Policja
w spoeczestwie okresu przejciowego, red. M. Rg, WSPol Szczytno 1995, s. 33.
64
J. Alderson, Policjant w spoeczestwie prawa, [w:] Prawa czowieka a policja, Legionowo 1994, s. 10.
65
Tame.
HISTORIA POLICJI W RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
45
nych wobec terrorystw lub organizacji terrorystycznych, ktrych rozpracowywanie naley rwnie do typowych zada policyjnych.
3.2. Policja Pastwowa okres midzywojenny

Polska Policja zostaa powoana do ycia w wolnej Polsce ustaw o Policji Pastwowej 24 lipca 1919 roku. Ustawa ta, rozstrzygajca o ustrojowej pozycji polskiego organu
policyjnego, a take jego ksztacie organizacyjnym, zostaa przyjta w krtkim czasie
po zaledwie procznym okresie prac nad ni66. Zoona sytuacja polityczna w Polsce po
odzyskaniu niepodlegoci zdecydowaa jednak, e w cigu owych szeciu miesicy forsowane byy zrnicowane koncepcje, motywowane nie tylko partykularyzmem partii politycznych, ale odwoujce si rwnie do wspominanych dowiadcze w budowie polskich instytucji porzdkowych, wyniesionych z okresu pierwszej wojny wiatowej. Do
nich odwoyway si dwie pierwsze, zalegalizowane na gruncie prawa stanowionego,
formacje policyjne niepodlegego pastwa Milicja Ludowa67 i Policja Komunalna68. Ich
odmienna geneza69, a take inne czynniki zdecydoway, e Milicji Ludowej nadano formu organu pastwowego, scentralizowanego, o charakterze wojskowym, podczas gdy
Policja Komunalna funkcjonowaa jako organ samorzdu, a wic z natury rzeczy zdecentralizowany i o charakterze cywilnym70.
Druga przesanka istotniejsza, majca wpyw na ksztat policji niepodlegego pastwa, wynikaa z ukadu si w Sejmie. Ugrupowania lewicowe, a w tym gwnie PPS, byy rzecznikiem Policji w formule zdecentralizowanej, powizanej z samorzdami. Siy polityczne sympatyzujce z J. Pisudskim zmierzay do umieszczenia formacji w strukturze
administracji politycznej, czyli podporzdkowania jej resortowi spraw wewntrznych.
Trzeci opcj reprezentowaa Narodowa Demokracja. Dysponujc znaczcym oparciem
w wojsku, staa na stanowisku, e najbardziej skuteczne s formacje o charakterze militarnym. Prowadzio to do prostej konkluzji, e przysza Policja powinna zosta podporzdkowana ministrowi spraw wojskowych, a oddana resortowi spraw wewntrznych tylko jako czynnik wykonawczy71.
66
Zob. m.in.: M. Mczyski, Policja Pastwowa w II Rzeczypospolitej. Krakw 1997; A. Misiuk, Policja
Pastwowa 1919-1939. Warszawa 1996; A. Peposki, Policja Pastwowa w systemie organw bezpieczestwa Drugiej Rzeczypospolitej. Szczytno 1991.
67
Milicja Ludowa zostaa powoana 5 grudnia 1918 r., Dziennik Urzdowy Ministerstwa Spraw Wewntrznych z 1918 r. nr 2, poz. 18, przedrukowano [w:] A. Misiuk, A. Peposki, Organizacja instytucji
policyjnych w II Rzeczypospolitej 1918-1926. Wybr rde i dokumentw. Szczytno 1994, s. 15 16.
68
Policja Komunalna zostaa utworzona dekretem z 9 stycznia 1918 r., Dziennik Praw Pastwa Polskiego
z 1919 r. nr 5, poz. 98; przedrukowano [w:] A. Misiuk, A. Peposki, Organizacja instytucji policyjnych
w II Rzeczypospolitej 1918 1926. Wybr rde i dokumentw, Szczytno 1994 s. 17 19.
69
Zob. m.in.: A. Misiuk, Tworzenie si polskich organw policyjnych w okresie I wojny wiatowej (19141918). Problemy Kryminalistyki, nr 176, 1987, s. 247 256; A. Peponski, Geneza Policji Pastwowej
w II Rzeczypospolitej, Zeszyty Naukowe ASW, nr 60, 1990, s. 154 177.
70
Stanowi o tym art. 1 dekretu o organizacji policji komunalnej, mwicy, e jest ona organem samorzdu. W art. 2 doprecyzowano natomiast, e Policje komunalne organizuj zarzdy gmin miejskich i organy
samorzdowe powiatowe. [w:] A. Misiuk, A. Peposki, Organizacja..., wyd. cyt., s. 17.
71
Za: A. Misiuk, Policja Pastwowa..., wyd. cyt., s. 16.
46
Pierwszy rzdowy projekt o Stray Bezpieczestwa jak pierwotnie zamierzano nazwa formacj policyjn zosta przedstawiony w Sejmie 16 maja 1919 roku. Przewidywa on, e nowa formacja bdzie organem pastwowym utrzymywanym w 75% przez
Skarb Pastwa, a w pozostaej czci przez samorzdy. Miaa si opiera na wzorach wojskowych, ale w peni podlega ministrowi spraw wewntrznych, co jak uzasadniano, byo
niezbdne, gdy eliminowao ingerencj wadz wojskowych w administracj wewntrzn
kraju. Wspomniane rozwizanie byo te najywiej dyskutowane podczas ponownego
przedstawienia w Sejmie 22 lipca 1919 roku poprawionego projektu ustawy policyjnej. I wtedy, przede wszystkim ze strony posw PPS, pady zarzuty dotyczce braku organizacyjnych zwizkw Policji z samorzdem, co miao dowodzi wzorowania si autorw projektu na modelach Policji pastw zaborczych, w tym carskiej Rosji. Argumenty
te, czsto o zabarwieniu emocjonalnym, nie zyskay wikszoci, w zwizku z czym ustawa o Policji Pastwowej zostaa uchwalona 24 lipca 1919 roku, w wersji bliskiej przedoeniu rzdowemu72. Jedn z najbardziej znaczcych korekt w stosunku do pierwotnego projektu bya zmiana nazwy wasnej formacji, bowiem, jak argumentowano, jej nowe okrelenie Policja Pastwowa w miejsce Stray Bezpieczestwa czytelniej sygnalizowao
miejsce organw policyjnych w systemie organw wadz publicznych73. Ta ostatnia kwestia zostaa rozstrzygnita w art. 1 ustawy, stanowicym, e: Policja jest pastwow organizacj suby bezpieczestwa, oraz w art. 4 i 11, stanowicych, i podlega ona ministrowi
spraw wewntrznych, a w terenie za jego porednictwem przedstawicielom miejscowej
wadzy administracyjnej74. Doprecyzoway to dwa rozporzdzenia wykonawcze Rady Ministrw z 13 listopada 1919 roku, na mocy ktrych odpowiedzialnymi za sprawy bezpieczestwa i porzdku publicznego na podlegym terenie, staj si przedstawiciele wadz
administracji oglnej, w wojewdztwie wojewoda, a w powiecie starosta.75
W sposb nieco bardziej zoony ustawa regulowaa kwestie zwizane z wykonawstwem zada przez Policj, uznajc, e w tym aspekcie podlega ona nie tylko wadzom
pastwowym, ale rwnie samorzdowym (art. 2) oraz urzdom prokuratorskim i wadzom sdowym (art. 13). Poza kompetencj owych podmiotw pozostaway kwestie
zwizane z organizacj, zaopatrzeniem, uzupenieniem, uzbrojeniem i wyszkoleniem,
traktowane jako wewntrzne sprawy formacji, pozostajce w zakresie obowizkw odpowiednich przeoonych policyjnych (art. 6, 7). Podtrzymane zostay zasady dotyczce
kosztw utrzymania Policji, ktre miay by ponoszone przez skarb pastwa, z zastrzeeniem, e organy samorzdowe miay zwraca 25% wydatkowanych w zwizku z tym
rodkw76.
W kwestii waciwoci merytorycznej Policji Pastwowej ustawa bya niezmiernie
lakoniczna. Dyspozycje z tym zwizane zawiera jedynie art. 2, stanowic, e formacja
72
Dziennik Praw Pastwa Polskiego z 1919 r. nr 61, poz. 363, przedrukowano, [w:] A. Misiuk, A. Peposki, Organizacja..., wyd. cyt., s. 33 41; Przegld Policyjny nr 1 (53)/2(54), 1999, s. 181 186.
73
A. Misiuk, Policja Pastwowa..., op. cit., s. 20-21.
74
Dziennik Praw Pastwa Polskiego z 1919 r. nr 61, poz. 363.
75
Zob. A. Misiuk, Policja Pastwowa...op. cit., s. 114-140; A. Peposki, Policja Pastwowa..., op. cit.,
s. 45-50.
76
Regulowa to art. 3 ustawy, stanowicy: Koszta utrzymania Policji Pastwowej ponosi bezporednio
Skarb Pastwa, z tem jednak, e organy samorzdu: komunalne zwizki powiatowe oraz gminy miast wydzielonych z powiatw zwracaj pastwu cz wszelkich kosztw utrzymania Policji. [w:] Dziennik
Praw Pastwa Polskiego z 1919 r. nr 61, poz. 363.
47
miaa za zadanie: ...ochron bezpieczestwa, spokoju i porzdku publicznego.77 Co charakterystyczne, ustawa nie odnosia si do metod, sposobw i narzdzi, za pomoc ktrych Policja miaa urzeczywistnia owe wyszczeglnione zadania.
Ustawa o Policji Pastwowej obowizywaa do 28 marca 1928 roku, kiedy zostaa zastpiona rozporzdzeniem z 6 marca 1928 r. prezydenta Rzeczypospolitej o Policji Pastwowej.78 Rozporzdzenie nie zmieniao nazwy wasnej formacji policyjnej, niemniej
korygowao jej pozycj ustrojow. Przestawaa by ona pastwow organizacj suby
bezpieczestwa, stajc si ...zorganizowanym na wzr wojskowy korpusem, przeznaczonym do utrzymania bezpieczestwa, spokoju i porzdku publicznego.79 Art. 5 rozporzdzenia ucila przy tym, e funkcje wykonawcze z zakresu bezpieczestwa i spokoju
publicznego, policja miaa sprawowa bezporednio, w sprawach porzdku publicznego,
za przez wspieranie lub nadzorowanie organw pastwowych i samorzdowych, obarczonych takimi obowizkami.
Na gruncie administracyjno-prawnym wspomniane trzy funkcje (bezpieczestwo, spokj i porzdek), ktrymi bardzo czsto operuje si w opisie powinnoci rnych organw
pastwowych i samorzdowych s kategoriami nieostrymi, sprawiajcymi wiele problemw interpretacyjnych. Rozporzdzenie owych wtpliwoci nie rozstrzygao i w tym
aspekcie nie miao charakteru nowatorskiego. Rol tak w stosunku do poprzedniego
unormowania speniay natomiast dyspozycje upodabniajce Policj do korpusu wojskowego. Wynikay std bowiem zadania zwizane z obron pastwa i wspdziaaniem
z instytucjami wojskowymi. Nadto z ducha tego rozwizania wynikao, e Policja w razie
ogoszenia mobilizacji bd w innych wypadkach, miaa sta si czci si zbrojnych
i wej w ich skad jako wojskowy korpus suby bezpieczestwa.
Znaczcym zmianom ulegy relacje Policji z innymi organami wadzy publicznej.
Uprawnionymi jej dysponentami pozostay w zasadzie wadze administracji oglnej,
a w zakresie dochodzenia i cigania przestpstw wadze sdowe i prokuratorskie. Z krgu
podmiotw dysponujcych uprawnieniami wobec Policji w stosunku do ustawy z lipca
1919 roku wyeliminowano wic organy administracji specjalnej oraz samorzdowe.
W razie potrzeby skorzystania z uprawnie Policji mogy to uczyni, ale wycznie za porednictwem wadz administracji oglnej. Droga ta nie obowizywaa jedynie w zdarzeniach nagych, gdy zwoka moga grozi niebezpieczestwem. W wypadku zaistnienia takiej sytuacji organy te byy zobowizane poinformowa waciwe wadze administracji
oglnej.
Ograniczenie liczby podmiotw, wobec ktrych Policja pozostawaa w formalnoprawnej podlegoci, skorygowao te zasady jej finansowania. Koszty te ponosi wycznie
Skarb Pastwa; zniesiono tym samym 25% udziau naoonego uprzednio na samorzd.
Rozporzdzenie z sierpnia 1928 roku od strony formalnej byo doskonalsze ni ustawa z lipca 1919 roku. Regulowao wicej obszarw dziaalnoci, nie pomijajc kwestii
wewntrznych formacji sprawy wyszkolenia czy te pragmatyki subowej. Nie one
jednak zdecydoway o owej zmianie. Wynikaa ona gwnie z potrzeby dostosowania regulacji prawnych do praktyki policyjnej, a przede wszystkim ewolucji ustrojowej pa77
Tame.
Dz.U. z 1928 r. nr 28, poz. 257. Artyku 156 rozporzdzenia stanowi o jego wejciu w ycie 15 dni po
ogoszeniu, co nastpio 13 marca.
79
Tame.
78
48
stwa, ktrej istot byo wzmacnianie organw wadzy wykonawczej. W przedmiotowej

kwestii tendencja ta wyraaa si zarwno w formie przyjtego aktu (rozporzdzenie
w miejsce ustawy), jak i w jego treci (ograniczenie podmiotw, wobec ktrych Policja
pozostawaa w bezporedniej podlegoci).
Z treci postanowie konstytucji marcowej wynikaa zasada jednolitoci Pastwa Polskiego. Wyjtkiem od zasady unitarnoci by status Grnego lska, okrelony ustaw
konstytucyjn z 15 lipca 1920 roku. Konsekwencj tego by odmienny status Policji
w tym wojewdztwie, wystpujcej pod nazw Policji Wojewdztwa lskiego. Jej miejsce w strukturze organw wojewdztwa, a take zakres powinnoci, precyzowao rozporzdzenie wojewody lskiego z 17 czerwca 1922 r. w przedmiocie organizacji Policji
Wojewdztwa lskiego80, zatwierdzone nastpnie ustaw Sejmu lskiego z 2 marca
1923 roku81.
Wymienione akty powielay bardzo wiernie przepisy ustawy o Policji Pastwowej
z lipca 1919 roku. Czyniy z niej bowiem organ wykonawczy wadz wojewdzkich, ktrego celem miao by utrzymanie bezpieczestwa, spokoju i porzdku publicznego. W zakresie wykonywania tych czynnoci Policja podlegaa w powiatach starostom, a w obwodach, dla ktrych ustanowione zostay Dyrekcje Policji dyrektorom Policji82. Uprawnienia wobec Policji miay ponadto urzdy prokuratorskie i wadze sdowe83 oraz w wyspecyfikowanym zakresie wadze samorzdowe84. Poza waciwoci merytoryczn
wszystkich tych podmiotw leay natomiast wewntrzne sprawy Policji struktura organizacyjna, zaopatrzenie, uzbrojenie, uzupenianie i wyszkolenie pozostajce domen
komendanta gwnego Policji Wojewdztwa lskiego85. Koszty utrzymania Policji miay ponosi wadze wojewdzkie, z tym e gminy miay zwraca 25% wydatkowanych
w zwizku z tym rodkw86 a wic identycznie jak regulowaa to ustawa o Policji Pastwowej z lipca 1919 roku.
Policja Wojewdztwa lskiego swoj odrbno zachowaa przez cay okres midzywojenny niezmiennie pod rzdami ustawy z 2 marca 1923 roku. Jej ustrojowa pozycja w wojewdztwie nie bya wic korygowana, co byo znaczc rnic, jeli za punkt
odniesienia przyj Policj Pastwow. Do istotnej ingerencji dokonano w padzierniku
1933 roku, kiedy prezydent RP rozporzdzeniem wprowadzi rozbudowan pragmatyk
subow87. Zawarte tam rozwizania powtarzay dyspozycj rozporzdzenia prezydenta
z 6 marca 1928 roku o Policji Pastwowej, ktra regulowaa rwnie sprawy pracownicze, (bd wywodziy si z niej).
80
Dziennik Ustaw Sejmu lskiego Nr. 1, poz. 4, opublikowane [w:] Ustawy Sejmu lskiego 1922-1932,
Katowice (brw).
81
Dziennik Ustaw Sejmu lskiego Nr. 13, poz. 87.
82
Art. 10 rozporzdzenia, a nastpnie ustawy; ibidem.
83
84
85
86
Art. 2 rozporzdzenia, a nastpnie ustawy; Tame.
87
Dz.U. nr 88, poz. 662, rozporzdzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 padziernika
1933 r. o subie w Policji wojewdztwa lskiego.
49
3.3. Milicja Obywatelska w latach 1944 1989

Nowa polityczna konstrukcja Europy, bdca konsekwencj rozstrzygni militarnych na polach bitewnych drugiej wojny wiatowej, zdecydowaa o losach pastwowoci
polskiej. Miejsce II Rzeczypospolitej zaja pastwowo okrelana mianem Polski Ludowej. To fundamentalne przeksztacenie nie byo naturalnie oczywiste a do 1945 roku,
tote w okresie okupacji ugrupowania polityczne i siy spoeczne respektujce polski porzdek konstytucyjny tworzyy w warunkach konspiracji aparat pastwa majcy podj
dziaalno po wyzwoleniu. W tym sensie by on czci urzdze ustrojowych II Rzeczypospolitej.
Wspczenie aparat policyjny Polski Ludowej wzbudza zainteresowanie gwnie
przez pryzmat niektrych fragmentw jego dziaalnoci oraz kontekst personalny, co
w rwnym stopniu dotyczy funkcjonariuszy, jak i wsppracownikw z reguy niejawnych. Jednak dalej zostanie zaprezentowane miejsce Milicji Obywatelskiej w zmieniajcych si warunkach struktury organw pastwa okrelanych jako model zewntrzny
oraz podstawowych przeksztace w strukturze organizacyjnej tej formacji identyfikowanych jako model wewntrzny.
Pojcie Milicji Obywatelskiej, jako nazwa formacji policyjnej pastwa pozostajcego
pod kuratel ZSRR, pojawio si w projekcie deklaracji programowej Polskiego Komitetu
Narodowego, struktury ksztatowanej w ZSRR na przeomie 1943 i 1944 roku88 Polscy
komunici tworzcy PPR przewidywali dla przyszego organu policyjnego nazw Milicja
Ludowa89. Historiografia okresu PRL zmistyfikowaa owe inicjatywy, upowszechniajc
wraenie, e kryy si za nimi przygotowane rozwizania organizacyjne, projekty normatywne oraz przeszkolone kadry. Rzeczywisto bya zgoa odmienna. Przysza milicja
niezalenie od tego czy doprecyzowana jako obywatelska, czy jako ludowa, bya w najwikszym stopniu bytem hasowym90. Jeli w bardzo skromnych rdach doszukiwa si
mimo wszystko rnic midzy nimi, to Milicja Ludowa zapowiadana przez PPR miaa
by formacj zdecentralizowan91, podporzdkowan nowym, terenowym organom wadzy, w formie rad narodowych stopnia powiatowego i wojewdzkiego. Konkurencyjna
opcja, operujca pojciem Milicji Obywatelskiej, nie doprecyzowaa nawet tak elemen88
rda dotyczce powoania Polskiego Komitetu Narodowego opracowaa E. Syzdek; opublikowane

[w:] Archiwum ruchu robotniczego z 1984 r., t. IX, s. 36-94. Z licznych opracowa odnoszcych si do tej
inicjatywy wymieni naley prac T. enczykowskiego, Dwa Komitety 1920-1944. Polska w planach Lenina i Stalina. Wydawn. Spotkania, Pary 1983, s. 144. Uwagi na ten sam temat, prezentujce przeciwn
opcj historiozoficzn, zawieray opracowania publikowane w PRL; zob. m.in.: Z. Jakubowski, Powstanie
i rozwj Milicji Obywatelskiej i Suby Bezpieczestwa oraz ich udzia w walce o utrwalenie wadzy ludowej w latach 1944-1948, Wojskowy Przegld Historyczny, nr 3, 1979. Ostatnie uwagi na ten temat zob.:
P. Majer, Dwa Komitety. Polska w planach J. Stalina. [W:] Na szachownicy dziejw i midzynarodowej
polityki. Ksiga dedykowana Z. Brzeziskiemu, Gorzw Wlkp. 2006, s. 343-354.
89
Szerzej: L. Szmidt, W. Gajewski, Rola Polskiej Partii Robotniczej w tworzeniu organw bezpieczestwa
i porzdku publicznego. Wyd. Biuro Historyczne MSW, Warszawa 1981.
90
Szerzej: P. Majer, Milicja Obywatelska w systemie organw wadzy PRL. Zarys problematyki i rda.
Toru 2003, rozdz.: Dwie koncepcje organw porzdkowych.
91
W nauce administracji pojcia centralizacji i koncentracji nie s ostre, co powoduje, e uywajc ich,
naley doprecyzowa nadawany im sens; szerzej zob.: Informacja o kolokwium habilitacyjnym ks. dr.
S. Fundowicza. [W:] Administracja, teoria, dydaktyka, praktyka, nr 4(5), 2006, s. 150 151.
50
tarnej kwestii. Polityczne miejsce jej zdefiniowania ZSRR, pozwala jednak sdzi, e
wariant taki nie by brany pod uwag, bowiem kraj gospodarza, stanowicy rodzaj niekwestionowanego wzorca, preferowa praktyk centralizmu.
Przedstawione w skrcie, a tym samym i w pewnym uproszczeniu, rnice stanowisk
polskich komunistw wobec pozycji ustrojowej nowego organu policyjnego, s powszechnie i zasadnie uwaane za charakterystyczne dla pocztkowego chaosu natury legislacyjnej,
zwizanego z formalno-prawnym ustanowieniem Milicji Obywatelskiej92. Dekret PKWN
w tej sprawie z 27 lipca, z przepisami majcymi powoa Milicj w formule zdecentralizowanej, zosta bowiem zatwierdzony przez KRN 15 sierpnia 1944 r. i umieszczony pod pozycj 7 w Dzienniku Ustaw RP nr 2 z 1944 roku. Jednak cay jego nakad wycofano
z rozpowszechniania, a nowa edycja, z dat 22 sierpnia, nie zawieraa ju dekretu o ustanowieniu MO93. Tym samym jako jedyny spord przyjtych 27 lipca nie zosta opublikowany i nie wszed w ycie94. Spowodowao to, e z formalnego punktu widzenia na terenach administrowanych przez PKWN, nie byo organu zajmujcego si dochodzeniem
i ciganiem przestpstw oraz zapewnieniem adu i porzdku publicznego.
Swego rodzaju prnia prawna, jaka powstaa w wyniku wspomnianej decyzji, spowodowaa drug prb znacznie mniej znan od poprzedniej zalegalizowania milicji
na gruncie prawa stanowionego, co miao miejsce we wrzeniu 1944 roku. W martwej
z prawnego punktu widzenia, lecz faktycznie istniejcej Komendzie Gwnej MO, przygotowano wwczas projekt zatytuowany Suba Bezpieczestwa w Rzeczypospolitej
Polskiej95, ktrego rangi prawnej nie okrelono. Odwoujc si do zawartych tam propozycji rwnie o charakterze ustrojowym, mona jednak stwierdzi, e postrzegano go co
najmniej w charakterze dekretu. Jego rozwizaniami usiowano bowiem ustanowi bardzo
szczegln pozycj Milicji Obywatelskiej, jako formacji autonomicznej wobec innych organw administracyjnych pastwa oraz posiadajcej kompetencje do szerokiego ingerowania w ich dziaalno. Wprost wyraa to art. 1 projektu, wedug ktrego: Komendant
gwny jest odpowiedzialny za bezpieczestwo, spokj i porzdek publiczny Rzeczypospolitej Polskiej. Komendant gwny ma prawo ingerowania w sprawach bezpieczestwa,
92
W ten sposb interpretuje to np. znany emigracyjny historyk T. enczykowski, piszc: Przyczyn tego
prawnego kontredansu milicyjnego bya decyzja PKWN o faktycznej zmianie niektrych postanowie
manifestu, podyktowana wymow politycznej rzeczywistoci. Czonkowie Politbiura i KC szybko przekonali si, ze zapowiadane przez manifest oddanie szerokiej wadzy Radom Narodowym, cznie z podporzdkowaniem im Milicji Obywatelskiej, bdzie politycznie nie tylko ryzykowne, ale wrcz szkodliwe;
[w:] T. enczykowski, Polska Lubelska 1944. 1987, s. 77 78.
93
Pena, przyjta 27 lipca 1944 r. wersja dekretu o ustanowieniu Milicji Obywatelskiej bya opublikowana
m.in. [w:] T. enczykowski, Polska Lubelska..., wyd. cyt., s. 282; Przegld Policyjny, nr 4(36), 1994,
s. 118; Polskie Pastwo Podziemne w walce o suwerenno 1944-1945. (W wietle meldunkw sztabu Naczelnego Wodza), wstp i oprac. P. Matusak, Siedlce 1999; P. Majer, Milicja Obywatelska 1944-1957.
Geneza, organizacja, dziaalno, miejsce w aparacie wadzy. Olsztyn 2004, s. 459.
94
Formalnie o niezatwierdzeniu dekretu zdecydowaa tre art. 2, co wynika z protokou posiedzenia
KRN z 30 sierpnia. Postanowiono wtedy odesa dekret do PKWN, w celu przeredagowania tego wanie
artykuu; zob.: Protokoy posiedze Prezydium Krajowej Rady Narodowej 1944-1947, wstp i oprac.
J. Kochanowski, Warszawa 1995, s. 20.
95
Archiwum Akt Nowych (AAN), zesp Polska Partia Robotnicza (PPR), sygn. 295/VII-171, Suba Bezpieczestwa w Rzeczpospolitej Polskiej, k. 18-34.
51
spokoju i porzdku publicznego w dziaalno wszelkich wadz pastwowych, osb

prawnych prawa publicznego i prywatnych osb fizycznych.96
Pismo przewodnie kierujce przedmiotowy projekt do sekretarza KC PPR precyzyjnie umiejscawia t inicjatyw w czasie, nosi bowiem dat 11 wrzenia 1944 roku. Powsta
on wic bezspornie po zakwestionowaniu pierwszego dekretu o powstaniu MO nieogoszenie go w Dzienniku Ustaw. W tej sytuacji dowodzcy ju Milicj Franciszek Jwiak97
uzna zapewne, e przy wsparciu sekretarza KC PPR, do ktrego adresowano projekt
najpewniej W. Gomuki uczyni z Milicji organ o wspomnianych ju cechach ustrojowych98. Przepisy projektu w tej kwestii byy na tyle czytelne, a zarazem sprzeczne z ewoluujcymi pogldami na ksztat aparatu pastwowego, e stay si gwnym przedmiotem
krytyki, wyraonej w uwagach oceniajcych w dokument. Ich bezimienny autor zauway midzy innymi, e ogln tendencj projektu byo uniezalenienie Milicji Obywatelskiej od innych organw wadzy pastwowej. Projekt nie ustala bowiem zalenoci
i podporzdkowania Milicji Obywatelskiej wojewodom, starostom, wojewdzkim wydziaom bezpieczestwa i ich powiatowym odpowiednikom, a take wojewdzkim i powiatowym Radom Narodowym. Niewiele dalej ponownie za podkrela sprzeczno tego
rozwizania z Manifestem PKWN, ktry jak przypominano, zawiera dyspozycj: Rady Narodowe tworz niezwocznie podlegajc im Milicj Obywatelsk, ktrej zadaniem
bdzie utrzymanie porzdku i bezpieczestwa.99
Kontrowersyjno wspomnianych rozwiza przesdzia, e projekt ten nie zyska
akceptacji. W to miejsce PKWN 7 padziernika 1944 roku, przyj bardzo zwizy dekret
o Milicji Obywatelskiej, ktry nie tylko zosta opublikowany w Dzienniku Ustaw100, ale
rwnie rozpowszechniony, co byo rwnoznaczne z jego wejciem w ycie101. Tym samym milicja istniejca faktycznie od przeomu lipca i sierpnia 1944 roku, zostaa, po
przeszo dwch miesicach, zalegalizowana na gruncie prawa stanowionego.
W 1945 roku aparat bezpieczestwa publicznego i Milicja liczyy okoo 80 tys. funkcjonariuszy102. Mimo e w stosunku do okresu II Rzeczypospolitej oznaczao to powikszenie si policyjnych o ponad 150%103, uprawnienia policyjne otrzymay wwczas kolejne struktury:
96
Tame.
Pismo nominacyjne nie zostao odnalezione, tak dat podawa natomiast sam F. Jwiak.
98
Szerzej o kontrowersjach zwizanych z ustrojow pozycj Milicji, powodowanych m.in. odmiennymi
okupacyjnymi biografiami dziaaczy komunistycznych zob.: w: P. Majer, Milicja Obywatelska op. cit.,
rozdz. Rywalizacja o przywdztwo.
99
Ocena taka zawarta jest w towarzyszcych projektowi Uwagach do projektu Suby Bezpieczestwa
w Rzeczypospolitej Polskiej. Brak tam adnotacji o ich autorstwie, jak i czasie sporzdzenia; [w:] AAN,
PPR, sygn. 295/VII-171, s. 18-21.
100
Dz.U. z 1944 r., nr 7, poz. 33.
101
Szerzej: P Majer, Milicja Obywatelska..., wyd. cyt.
102
Informator o stanie zatrudnienia w SB i MO, 1945-1953, 1954-1969. Biuro Ewidencji i Archiwum
Urzdu Ochrony Pastwa (BEiA UOP), Warszawa 1971; lokalizacja umiejscowienia rda zgodna ze
stanem, z ktrego korzysta autor. Obecnie Informator znajduje si w zasobach Instytutu Pamici Narodowej.
103
Policja Pastwowa w II Rzeczypospolitej liczya w 1938 r. ponad 30 tys. funkcjonariuszy; za: A. Misiuk, Policja Pastwowa..., wyd. cyt., s. 77 78.
97
52
24 maja 1945 roku Rada Ministrw zdecydowaa o utworzeniu Korpusu Bezpieczestwa Wewntrznego, ktry 22 sierpnia 1945 roku zosta przekazany w gesti ministra
bezpieczestwa publicznego104;
13 wrzenia 1945 roku naczelny dowdca Wojska Polskiego wyda rozkaz nr 0245,
dotyczcy utworzenia Wojsk Ochrony Pogranicza, ktre 1 listopada tego roku zaczy
przejmowa kolejne odcinki graniczne105;
16 listopada 1945 roku dekretem KRN zostaa powoana Komisja Specjalna do Walki
z Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym specyficzny organ centralny, wyposaony zarwno w funkcje orzekajce, jak i ledcze106;
21 lutego 1946 roku Rada Ministrw przyja uchwa, nakazujc ministrowi bezpieczestwa publicznego zorganizowanie Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej, ktra w niespena dwa lata pozyskaa okoo 100 tys. czonkw107;
1 marca 1946 roku dekretem KRN utworzono na Ziemiach Odzyskanych Stra Obywatelsk struktur zdecentralizowan, powoywan w powiecie lub gminie w celu
zapewnienia adu publicznego.
W 1946 roku wymienione organy wypeniajce funkcje policyjne liczyy okoo
250 000 funkcjonariuszy, onierzy i pracownikw108. Podstawa prawna ich dziaalnoci
bya zarwno wta, jak i zrnicowana. Dla Milicji Obywatelskiej, Stray Obywatelskiej
oraz Komisji Specjalnej do Walki z Naduyciami i Szkodnictwem Gospodarczym byy to
do lakoniczne dekrety jak na regulowan materi. Korpus Bezpieczestwa Wewntrznego oraz Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej powstay na podstawie
uchway Rady Ministrw. Wojska Ochrony Pogranicza wywodziy swoje prawne umocowanie z rozkazu naczelnego dowdcy Wojska Polskiego, a dysponujcy niemal nieograniczonymi uprawnieniami aparat bezpieczestwa publicznego by pozbawiony jakiegokolwiek prawnego instrumentarium.
Realizowana po wojnie przez siy komunistyczne koncepcja budowy nowych organw policyjnych niosa z sob, oprcz koniecznoci umiejscowienia ich w strukturze organw pastwa, wypracowanie wewntrznego modelu organizacyjnego, co rwnie przysparzao trudnoci. Wynikao to w gwnej mierze z braku jakichkolwiek przygotowa do
104
Korpus Bezpieczestwa Wewntrznego by formowany przez ministra obrony narodowej. Jego podstaw stanowiy Wojska Wewntrzne, ktrych budowa zostaa zapocztkowana 4 sierpnia 1944 r., wraz
z przekazaniem Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego do dyspozycji Resortu Bezpieczestwa Publicznego. W chwili przekazania KBW ministrowi bezpieczestwa publicznego formacja ta
dysponowaa 32 018 etatami; szerzej: M. Jaworski, Korpus Bezpieczestwa Wewntrznego 1945-1965,
Warszawa 1984.
105
Stan etatowy tej formacji wynosi 25 827 onierzy; szerzej: H. Dominiczak, Zarys historii Wojsk
Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa 1985.
106
Dz.U. z 1945 r. nr 53, poz. 302.
107
Szerzej: J. Pytel, Organizacja i dziaalno Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w latach 19461983.. Warszawa 1984.
108
W bilansie tym pominito siy NKWD, ktre wspomagay polski aparat represji do marca kwietnia
1947 r.; szerzej: A. Chmielarz, Dziaalno NKWD na ziemiach polskich w latach 1944-1949. [W:] System
represji stalinowskich w Polsce 1944-1956. Represje w marynarce wojennej, pod red. I. Haagidy, Gdask
2003.
53
powoania nowej formacji oraz zawodowej ignorancji jej organizatorw. W rezultacie

musiano odwoa si do wiedzy policjantw midzywojennych, przyjtych do suby
w MO w liczbie okoo jednego tysica109. Mona z duym prawdopodobiestwem przyj, e ta kategoria funkcjonariuszy przygotowaa na przestrzeni niespena roku midzy
wrzeniem 1944 r. a kwietniem 1945 r., trzy obszerne projekty uregulowa, ktre miay
midzy innymi uksztatowa od strony formalno-prawnej zadania oraz struktur organizacyjn MO110. aden z nich nie zosta zaakceptowany, niemniej zawarte w nich rozwizania byy podstaw do wyodrbniania kolejnych jednostek organizacyjnych Milicji. W rezultacie w poowie 1945 roku, formowana w ten sposb Komenda Gwna MO skadaa
si z nastpujcych ogniw: Zarzdu Polityczno-Wychowawczego, dwch w peni merytorycznych oddziaw, tj. suby ledczej i suby zewntrznej, batalionu operacyjnego, ktry do poowy 1945 roku by gwnie jednostk szkoleniow, a potem ucielenia sob zaangaowanie formacji w walk z podziemiem niepodlegociowym, oraz jednostek pomocniczych w postaci wydziaw personalnego, finansowego i gospodarczego. Istniaa
ponadto, wyrniona od pocztku, Kancelaria Gwna.
Jednostki szczebla wojewdzkiego z reguy powielay t struktur, okrelajc wyrnione ogniwa mianem wydziaw. Odstpstwo od tej niewypowiedzianej zasady jednolitoci dotyczyo batalionu operacyjnego, ktry na tym szczeblu istnia najczciej w postaci kompanii operacyjnych.
W komendach powiatowych wyrnione ogniwa byy okrelane mianem referatw
ds. suby zewntrznej, kryminalno-ledczych, polityczno-wychowawczych, personalnych i gospodarczych. Du zwart jednostk by pluton operacyjny, z obecnym z reguy
w jego skadzie zastpc dowdcy ds. polityczno-wychowawczych.
Jednostki najnisze, komisariaty i posterunki, miay do prost struktur. Oprcz
komendanta posterunku i kierownika komisariatu istniaa wyrniona funkcja zastpcy
ds. polityczno-wychowawczych, a pozostali milicjanci byli przeznaczeni do prowadzenia suby patrolowej oraz wykonywania zada zlecanych przez nadrzdn wobec nich
KP MO.
Brak aktu normatywnego ustalajcego struktur organizacyjn MO, obok kilku innych czynnikw zdecydowa, e podany schemat nie by dokadnie odwzorowywany, co
powodowao liczne odstpstwa od podanej w strukturach zhierarchizowanych jednolitoci. Inn cech charakterystyczn tego okresu byo nadmierne rozbudowanie szeregw
MO wedug pierwszych oficjalnych statystyk dysponowaa ona w 1945 roku 64 439 etatami, z ktrych rzekomo obsadzono 56 203.111 Prb usunicia tych mankamentw podj109
Szerzej: P. Majer, Milicja Obywatelska..., wyd. cyt. Rozdz. Problem policjantw midzywojennych.
Pierwszy z tych projektw powsta we wrzeniu 1944 r. i jest zatytuowany Suba Bezpieczestwa
w Rzeczpospolitej Polskiej; znajduje si w AAN, zesp KC PPR, sygn. 295/VII-171, k. 18-34. Drugi
z dokumentw z grudnia 1944 r. nosi nazw Rozporzdzenie kierownika Resortu Bezpieczestwa Publicznego w sprawie zakresu dziaania, organizacji wewntrznej oraz praw i obowizkw MO; jest przechowywany w AAN, KC PPR, sygn. 295/VII-171, s 57-112. Trzeci z projektw, z kwietnia 1945 r., ma
tytu Rozporzdzenie Ministra Bezpieczestwa Publicznego w sprawie wykonania art. 6. Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 7 padziernika 1944 r. o Milicji Obywatelskiej; znajduje si
w A KGP, zesp Akty Normatywne Komendy Gwnej Milicji Obywatelskiej (AN KG MO), sygn. 4/1,
k. 1 32.
111
Dane pochodz z pracy kadry aparatu bezpieczestwa i Milicji w latach 1944-1969. Zestawienia tabelaryczne. Zostao sporzdzone w 1971 r. przez wczesne tzw. Biuro C MSW, ocechowane jako cile
tajne (w zbiorach wasnych autora) Do danych tych dotyczcych 1945 r. naley podej sceptycznie,
110
54
to w kwietniu 1947 roku, kiedy zosta wprowadzony w ycie rozkaz nr 22 ministra bezpieczestwa publicznego112. Jego podstawowa dyspozycja dotyczya stanu zatrudnienia
w Milicji, ktry by limitowany przyznanymi 46 447 etatami. Poniewa wykonanie tej
dyspozycji musiao by zwizane ze zwolnieniem z formacji okoo 10 tys., osb polecono
wypacenie wszystkim znajdujcym si w takiej sytuacji pieninego odszkodowania oraz
zaopatrzenie ich w ywno i bezpatny przejazd do staego miejsca zamieszkania.113
Rozkaz, tak jak sygnalizowano, i co byo jego drugim podstawowym elementem,
wprowadza ad organizacyjny w strukturze terenowych jednostek MO114. Utrzymywa on
naturalnie zgodny z dyspozycj dekretu z 7 padziernika 1944 r. ich podzia na jednostki
szczebla wojewdzkiego i powiatowego, odpowiadajce terytorialnemu podziaowi kraju.
Ale obok tego opisywa od strony organizacyjno-etatowej jednostki wszystkich szczebli,
takie jak komendy wojewdzkie MO, komendy miast wydzielonych Warszawy i odzi,
komendy powiatowe i miejskie oraz komisariaty i posterunki. Wszystkie one zostay podzielone na kategorie, czego podstawowym nastpstwem bya zrnicowana liczba przyznawanych etatw. Zakwalifikowanie jednostki do odpowiedniej kategorii wynikao natomiast gwnie ze stopnia zagroenia terenu, na ktrym dziaaa, liczby ludnoci na nim
zamieszkaej oraz rozmieszczenia obiektw, ktre byy uznane za wymagajce wzmoonego zainteresowania.
Kierujc si tymi przesankami, komendy wojewdzkie MO, poza zwizanymi z miastami wydzielonymi, zostay podzielone na dwie kategorie. Siedem zaliczonych do pierwszej kategorii115 otrzymao do dyspozycji po 199 etatw, a pozostaych siedem zakwalifikowanych do drugiej kategorii,116 zostao wyposaonych po 183 etaty kada. Ponadto
w skadzie komend wojewdzkich istniay kompanie bd plutony operacyjne. Etat przewidywa, e kompanie w skadzie 100 funkcjonariuszy byy zwizane z nastpujcymi komendami wojewdzkimi: warszawsk, krakowsk, biaostock, lubelsk i rzeszowsk. Pozostae komendy wojewdzkie dysponoway plutonami liczcymi 50 milicjantw kady.
Komenda Miejska MO m.st. Warszawy, jak brzmiaa jej nazwa wasna, bya najwiksz z jednostek terenowych, liczya bowiem 656 etatw. Ponadto miaa podporzdkowanych 27 komisariatw oglnych oraz dwa komisariaty specjalistyczne rzeczny, liczcy
62 funkcjonariuszy, i kolejowy, liczcy 194 funkcjonariuszy. W sumie komisariaty dysponoway 1859 etatami, co w poczeniu ze stanem posiadania komendy stoecznej dawao temu garnizonowi 2515 etatw.
o czym decyduje nie tyle reputacja edytora, co precyzja danych, ktre w owym 1945 r. nie byy moliwe
do zbilansowania z tak du dokadnoci. Naley wic te wyliczenia traktowa raczej jako szacunkowe.
112
Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewntrznych i Administracji (CA MSWiA), Zarzdzenia
organizacyjne. Rozkaz organizacyjny nr 22 z 19 kwietnia 1947 r.
113
Milicja Obywatelska, wskutek wczeniejszego odrzucenia projektw rozporzdze rozszerzajcych
tre dekretu z 7 padziernika 1944 r., nie bya wyposaona w pragmatyk zawodow. Odszkodowanie,
jakie mieli otrzyma zwalniani funkcjonariusze, nie miao wic podstaw prawnych, tak jak nie bya uregulowana wysoko odszkodowania; miaa w zwizku z tym charakter wycznie uznaniowy.
114
Struktura organizacyjna MO uksztatowana dyspozycjami tego rozkazu jest szeroko przedstawiona [w:]
P. Majer, Milicja Obywatelska..., wyd. cyt., s. 133 141.
115
Kategori t przyznano nastpujcym komendom wojewdzkim: warszawskiej, krakowskiej, lskodbrowskiej, gdaskiej, zachodniopomorskiej, poznaskiej i dolnolskiej.
116
Do tej kategorii zostay zakwalifikowane nastpujce komendy wojewdzkie: biaostocka, lubelska,
rzeszowska, olsztyska, dzka, kielecka i pomorska.
55
Komenda Miejska MO w odzi miaa przyznanych 431 etatw. Zadania wykonywaa

przy udziale 15 komisariatw oglnych i posterunku kolejowego, dysponujcych 1 330 etatami, co w sumie pozwalao utrzyma w subie w tym garnizonie 1 761 funkcjonariuszy.
Pozostae komendy miejskie, ktrych wyrniono 19, byy podobnie jak komendy
wojewdzkie podzielone na dwie kategorie. Pi z nich zaliczonych do wyszej, pierwszej kategorii dysponowao 137 etatami,117 podczas gdy zaliczone do drugiej liczyy ich
tylko 66.118
Komendy powiatowe jako podstawowe jednostki podziau terytorialnego drugiego
stopnia istniay w liczbie 268 i byy podzielone na 3 kategorie. Status jednostek pierwszej
kategorii miao 85 z nich, co dawao 38 etatw; status drugiej kategorii 76, co dawao
27 etatw i status trzeciej kategorii 107, co przekadao si na 16 etatw.
Jednostkami MO zwizanymi z podziaem terytorialnym trzeciego stopnia byy posterunki i komisariaty. Pierwsze z nich wystpoway na terenach wiejskich. W momencie wydania przedmiotowego rozkazu, jego dyspozycjami usankcjonowano istnienie 3 167 takich
jednostek, ktre podzielono na 4 kategorie. Przyznanie posterunkowi pierwszej kategorii
przekadao si na 10 etatw, drugiej kategorii 7 etatw, trzeciej kategorii 5 etatw,
czwartej kategorii 4 etaty119. W sumie jednostki te dysponoway 16 506 etatami. Komisariaty tworzone w miastach dzieliy si na 3 kategorie. Najwyej zaszeregowane otrzymay
117 etatw, drugiej kategorii 71 etatw, a trzeciej kategorii 53 etaty. W sumie dysponoway one 9 804 etatami.
Rozkaz nr 22, tworzc jednolity schemat organizacyjno-etatowy Milicji, precyzowa
stan zatrudnienia rwnie w jednostkach majcych status tzw. samodzielnych. Najwaniejsz z nich bya Komenda Gwna MO, ktra otrzymaa do dyspozycji 563 etaty podzielone nastpujco: dowdztwo 16, Zarzd Polityczno-Wychowawczy 64, Oddzia Oglny 33, Suba Zewntrzna 29, Suba ledcza 85, Wydzia Specjalny 45, Wydzia
Personalny 58, Wydzia Wyszkolenia 21, Wydzia Zaopatrzenia 36, Wydzia Finansowy 19, Wydzia Konsumw 4, Wydzia Sanitarny 24, Komendantura 129.
Pozostae jednostki o statusie samodzielnych dysponoway nastpujcym potencjaem: Centrum Wyszkolenia w Supsku 734 etaty, Kurs Przeszkolenia Szeregowych
w odzi 47, Szkoa Suby Polityczno-Wychowawczej w odzi 48, Batalion Specjalny 298,120 Batalion Operacyjny 269,121 sanatorium przeciwgrulicze 90, sanatorium
117
Status komend miejskich MO pierwszej kategorii zosta przyznany jednostkom zwizanym z Krakowem, Gdaskiem, Szczecinem, Wrocawiem i Poznaniem.
118
Status komend miejskich MO drugiej kategorii zosta przyznany jednostkom zwizanym z Gdyni, Sosnowcem, Chorzowem, Biaymstokiem, Toruniem, Czstochow, Katowicami, Bydgoszcz, Radomiem,
Lublinem, Zabrzem, Bytomiem, Wabrzychem i Gliwicami.
119
Przyznanie posterunkom odpowiednich kategorii uzalenione byo w najwikszym stopniu od oceny
zagroenia na danym terenie. Status IV kategorii otrzymay posterunki na terenach spokojnych, III na
terenach rednio zagroonych, II silnie zagroonych. Status posterunku I kategorii powizany by natomiast z liczb mieszkacw, bowiem otrzymyway go jednostki w osiedlach i miastach liczcych od kilku
do kilkunastu tysicy mieszkacw; Instytut Pamici Narodowej Biuro Udostpniania i Archiwizowania
Dokumentw (IPN BUiAD), KG MO, sygn. 35/3065, Zagadnienie kadr z 25 padziernika 1947 r., s. 86.
120
Mia status jednostki samodzielnej, chocia faktycznie pozostawa w dyspozycji KG MO. Jego domen byo spenianie funkcji ochronnych przed ambasadami i przedstawicielstwami pastw majcych takie placwki.
121
Mia status jednostki samodzielnej, chocia faktycznie pozostawa w dyspozycji KG MO. By uywany
w akcjach zbrojnych przeciwko oddziaom i grupom zbrojnym, gwnie o proweniencji niepodlegociowej.
56
na 100 ek 141, sanatorium dla dzieci 57, dom dziecka MO i przedszkole KG MO

28, aparat Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej 408,122 dodatkowy aparat gospodarczy 86.
Wewntrzna struktura organizacyjna Milicji uformowana w latach 1945 1947, przetrwaa w podstawowych rozwizaniach do pocztku lat 50. Podjta wwczas przez parti
komunistyczn przebudowa stosunkw gospodarczych i wasnociowych, odpowiadajcych pryncypiom nowego ustroju, wymuszaa rwnie przeksztacenia w MO. Zasadnicze
zostay przeprowadzone na podstawie rozkazu organizacyjnego MBP z 21 kwietnia 1952
roku. Poleca on komendantowi gwnemu MO dokonanie 1 maja 1952 roku zmian,
w wyniku ktrych z jednolitego dotd pionu suby kryminalnej miano wyodrbni dwa
inne rwnorzdne piony do walki z przestpstwami gospodarczymi oraz ledczy. Ponadto status odrbnej jednostki otrzymywa funkcjonujcy rwnie w pionie suby kryminalnej Wydzia Ewidencji i Statystyki.123
W nowej, przebudowanej strukturze organizacyjnej suba kryminalna na szczeblu
KG MO pozostaa jednostk identyfikowan jako Oddzia III, ktrego odpowiednikami
byy w komendach wojewdzkich MO Wydziay III, w komendach powiatowych referaty
bd sekcje, a w komisariatach brygady suby kryminalnej. Zakres zada tego pionu
sformuowany by do tradycyjnie, akcentowa zdobywanie informacji o rodowiskach
podejrzanych i grupach przestpczych oraz o poszczeglnych przestpcach i dokonywanych przestpstwach, jak rwnie reagowanie na zaistniae napdy, rabunki, zabjstwa,
dywersje oraz powaniejsze wamania i kradziee124.
Wydzielona ze suby kryminalnej suba ledcza na szczeblu KGMO funkcjonowaa
w postaci oddziau, komend wojewdzkich MO wydziaw, komend powiatowych
sekcji, natomiast w komisariatach MO jej zadania realizowali pojedynczy funkcjonariusze
organizacyjnie podporzdkowani komendantowi jednostki. Wyodrbnienie suby ledczej wynikao gwnie ze scedowania na MO prowadzenia znacznej czci ledztw i dochodze,125 co w wietle analiz w okoo 50% spraw koczyo si ich umorzeniem. Poniewa kojarzono to po czci susznie z brakiem odpowiednich kompetencji funkcjonariuszy nieznajcych elementarnych procedur procesowych, remedium szukano w specjalizacji, powoujc wspomniany pion.126 Jego podstawowym zadaniem co precyzowa
122
Etatami powizanymi z ORMO dysponowaa KG MO w liczbie 10, komendy wojewdzkie 112, komendy miast 19, komendy powiatowe 267.
123
CA MSWiA, Zarzdzenia organizacyjne. Rozkaz nr 030/org z 21 kwietnia 1952 r. W podstawowej
czci, oznaczonej jako I, zawiera nastpujc dyspozycj: Komendant gwny MO z dniem 1 maja
1952 r. przeprowadzi nastpujc reorganizacj jednostek MO. Zorganizuje na bazie dotychczasowego
Oddziau III KG MO (Suba Kryminalna): a) Oddzia III (Suba Kryminalna) KG MO, b) Oddzia IV
(Walki z Przestpstwami Gospodarczymi) KG MO, c) Oddzia ledczy KG MO, d) Samodzielny Wydzia
Ewidencji i Statystyki KG MO.
124
A KGP, AN KG MO, sygn. 4/32, Instrukcja nr 15/52 z 24 lipca 1952 r. o organizacji i pracy w ogniwach suby kryminalnej jednostek MO.
125
Formalnie pod nadzorem lub na zlecenie prokuratora.
126
Decydujc o wydzieleniu w MO suby ledczej, odwoano si do dowiadcze organw bezpieczestwa, w ktrych ogniwo takie powstao ju 6 wrzenia 1945 r., pod nazw Wydziau IV MBP. 25 marca
1946 r. zosta on przemianowany na Wydzia ledczy MBP, a 1 lipca 1947 r. podniesiony do rangi Departamentu ledczego MBP. Jednostkami tymi kierowa niezmiennie pk Jzef Raski. W 1951 r. rozkazem nr 014 jednostkom operacyjnym zabroniono prowadzenia ledztw, nakadajc na nie obowizek prowadzenia wycznie dziaalnoci agenturalnej. Wszystkie sprawy ledcze mia natomiast prowadzi pion
57
stosowny rozkaz, i co wynikao z logiki dokonanych przeksztace miao by:

...uwolnienie jednostek operacyjnych od prowadzenia zbdnych czynnoci ledczych,
podniesienie intensywnoci i poziomu pracy operacyjnej oraz usunicie brakw w ledztwie.127
Drugi z wyrnionych w 1952 roku nowych pionw do walki z przestpstwami gospodarczymi na szczeblu KGMO by identyfikowany jako Oddzia IV, ktrego odpowiednikami w komendach wojewdzkich MO byy Wydziay IV. W jednostkach niszego
szczebla, od komend powiatowych poczynajc, zadania nowego pionu realizoway tzw.
ogniwa operacyjne, organizacyjnie podporzdkowane komendantowi danej jednostki, natomiast merytorycznie waciwym terytorialnie Wydziaom IV. Podstawowe obowizki
tych jednostek, a tym samym i caego pionu, definiowano w formuowanych wytycznych,
ktre w odniesieniu do 1954 roku nakazyway na przykad skupienie uwagi na:
...rozpracowaniu zorganizowanych szajek zodziejskich rozkradajcych mienie spoeczne w obiektach przemysowych, ochronie mienia spoecznego przed masowymi drobnymi
kradzieami, pomocy partii w politycznej izolacji i ekonomicznym ograniczeniu kuactwa, ochronie chopw pracujcych przed wyzyskiem kuackim, ochronie przed rozgrabianiem i marnotrawstwem mienia w gospodarce uspoecznionej na wsi, w walce ze spekulacj i ochronie konsumenta.128 Z czasem zadania formuowane wobec tego pionu stay si mniej ekspresyjne, co nie zmieniao jednak pola jego zasadniczych zainteresowa
wasno spoeczna z akcentem na przedsibiorstwa pastwowe.
Zmiany organizacyjne dokonane w MO 1 maja 1952 roku, byy tak znaczce, znamienne, a przy tym i trwae, e w peni kwalifikuj si do uznania ich za wyran cezur
nadawania Milicji formuy organu represji, wyraajcego interesy pastwa, w ktrym
wadz sprawowaa partia komunistyczna. Do tego czasu Milicja bya bez wtpienia organem reprezentujcym jej interesy i koncepcj ustrojow, co wyraao si zarwno
w warstwie werbalnej, jak i w wytyczanych oraz spenianych zadaniach, klasowym doborze kadr, zarzuceniu formuy apolitycznoci na rzecz identyfikacji z politycznym dysponentem innych. Dysonans stanowia natomiast struktura organizacyjna charakterystyczna
dla organu strzegcego przede wszystkim nienaruszalno wasnoci indywidualnej,
a take respektujcego demokratyczne kanony trjpodziau wadzy, w ktrym prawo byo
stworzone do wymierzania sprawiedliwoci, a nie do uczynienia z niego narzdzia wadzy.
Wobec przejcia w pierwszym powojennym okresie wielu urzdze ustrojowych II RP,
cznie z formalnym zachowaniem prawa powszechnego, w tym karnego materialnego
i postpowania karnego, struktura Milicji wzorowana na midzywojennej Policji Pastwowej nie bya pocztkowo postrzegana za wad. Jednak zwrot, jakiego dokonaa PPR
w 1948 roku, prowadzcy do bezkrytycznego przejmowania rozwiza ustrojowych
ledczy. Decyzja ta wynikaa rwnie z poraek procesowych organw bezpieczestwa, do czego wprost
odwoywa si przedmiotowy rozkaz, stwierdzajcy w uzasadnieniu decyzji, e jednostki operacyjne
wszczynay ledztwa na podstawie niedostatecznie sporzdzonych materiaw agenturalnych, co powodowao, e w czasie pniejszego postpowania przed sdem obwinieni byli uniewinniani; BEiA UOP,
AN MBP, rozkaz nr 14/51 ministra bezpieczestwa publicznego w sprawie zwolnienia aparatu agenturalnego od prowadzenia ledztw.
127
A KGP, AN KG MO, sygn. 4/32, rozkaz nr 3/52 z 18 czerwca 1952 r. komendanta gwnego MO,
w sprawie wspdziaania aparatu operacyjnego ze ledczym, s. 210 215.
128
Tame. Wytyczne pracy MO na 1954 r. w walce z przestpczoci w gospodarce narodowej; opublikowano [w:] P. Majer, Milicja Obywatelska ..., wyd. cyt., s. 348 372.
58
ZSRR, w tym modelu pastwa ingerujcego we wszystkie sfery aktywnoci spoecznej,

musia doprowadzi do korekty i w tej formacji. Milicja nigdy nie zostaa tak rozbudowana jak aparat bezpieczestwa publicznego, odwzorowujcy w pierwszej poowie lat 50.
swoj struktur organizacyjn niemal aparat administracyjny pastwa. Niemniej, wyodrbniajc w niej w poowie 1952 roku dwa nowe piony ledczy oraz ukierunkowany na
zwalczanie przestpczoci w jednostkach gospodarki uspoecznionej przeksztacono j
w formacj strzegc nie tylko tradycyjnie pojmowanego adu i porzdku publicznego,
ale rwnie coraz bardziej dominujcej wasnoci spdzielczej i pastwowej oraz nowego porzdku prawnego.
Reorganizacja ta bya na tyle odpowiadajca potrzebom ustrojowym, e MO w strukturach z 1952 roku, dotrwaa niemal do rozformowania w 1990 roku. Przez blisko p
wieku jej zasadniczy trzon funkcjonalny tworzyy bowiem cztery piony suby zewntrznej, kryminalny, do walki z przestpczoci gospodarcz oraz ledczy129. Pierwsza
i w zasadzie jedyna znaczca korekta w tej konstrukcji zostaa dokonana w 1988 roku,
kiedy to zlikwidowano pion do walki z przestpczoci gospodarcz, co byo reakcj na
dokonujce si przeksztacenia wasnociowe, poprzedzajce transformacj ustrojow.
Inny rodzaj korekty organizacyjnej, ktry jak si okazao, mia doniosy wpyw na
sposb spoecznego postrzegania formacji, zwizany by z utworzeniem wydzielonych si
zwartych, nazwanych Zmotoryzowanym Obwodem Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Podstaw do ich wyrnienia i organizacji stanowia decyzja Rady Ministrw z 4 grudnia
1956 roku, a pierwsze wytyczne dotyczce wykonywania przez nie suby zostay wprowadzone rozkazem z 17 lipca 1957 roku130 Uznawa on now struktur za siy specjalne,
powoane do wykonywania zada w wypadkach szczeglnego zagroenia bezpieczestwa
i porzdku publicznego. Precyzujc to ostatnie pojcie, wyjaniono, e takie znamiona
wyczerpyway midzy innymi zbiorowe wystpienia antypastwowe. Aby mg ZOMO
wypenia te zadania, zosta wyposaony w chemiczne rodki obezwadniajce, wiece
dymne, rczne granaty zawice, pociski zawice do rakietnic. W okrelonych jednoczenie zasadach ich uycia doprecyzowano, e mogy by one stosowane po uzyskaniu zgody odpowiedniego przeoonego, w celu rozpraszania manifestacji stanowicych zagroenie dla adu i porzdku publicznego131. Ponadto uzasadnionym powodem do signicia po
nie miaa by likwidacja grupowych wystpie chuligaskich na wolnym powietrzu,
obrona obiektw chronionych przez Milicj oraz dziaania w celu unieszkodliwienia
uzbrojonych przestpcw znajdujcych si w kryjwce lub w pomieszczeniu zamknitym132. Rozwj sytuacji spoeczno-politycznej w Polsce, szczeglnie w latach 80., zdecydowa, e ZOMO jako formacja, a tym samym i jej funkcjonariusze, nie s na og koja-
129
Dwa z nich zmieniy w tym czasie nazwy, pozostajc jednak przy tradycyjnych obowizkach. Suba
zewntrzna zostaa bowiem z czasem okrelana mianem prewencji, natomiast pion ledczy pionem dochodzeniowo-ledczym. Dwa pozostae piony niezmiennie funkcjonoway jako kryminalny bd do walki
z przestpczoci gospodarcz.
130
A KGP, AN KG MO, dopywy, rozkaz komendanta gwnego MO nr 5 z 17 lipca 1957 r., wprowadzajcy do uytku subowego w MO wytyczne o organizacji i wykonywaniu suby przez ZOMO.
131
W przedmiotowym rozkazie uprawnienia do podejmowania decyzji o zastosowaniu chemicznych rodkw obezwadniajcych otrzymali: komendant gwny MO, jego zastpca oraz odpowiedzialni dyurni.
132
A KGP, AN KG MO, sygn. 4/61, pismo komendanta gwnego MO z 12 listopada 1956 r. do komendantw wojewdzkich MO i rwnorzdnych.
59
rzeni z wypenianiem funkcji stricte policyjnych, lecz s synonimem postaw i zachowa

wypenianych nie na rzecz spoeczestwa, lecz w konfrontacji z nim.
Zasygnalizowana wczeniej stabilno struktur organizacyjnych MO, powizanych ze
zmianami dokonanymi w poowie lat 50. ubiegego wieku, dotyczya rozwiza zasadniczych, rzutujcych na podstawowe zadania formacji. Nie byo to jednak tosame z brakiem jakichkolwiek modyfikacji133, co wynikao z koniecznoci dostosowania formacji do
zmian zwizanych z podziaem terytorialnym kraju134, nowymi obowizkami nakadanymi w zwizku z przeksztaceniami aparatu administracyjnego pastwa135, potrzeb reagowania na pojawiajce si nowe zagroenia i zjawiska136, a take wewntrznymi modyfikacjami dokonywanymi w resorcie bezpieczestwa publicznego, a pniej w resorcie
spraw wewntrznych137.
133
Schematy organizacyjne KG MO w 1956 r. oraz MO w 1983 r., zob.: [w:] A. Misiuk, Administracja
spraw wewntrznych w Polsce (od poowy XVIII wieku do wspczesnoci). Zarys dziejw. Olsztyn 2005,
s. 248-249.
134
Najznaczniejsza tego rodzaju reorganizacja zostaa dokonana w 1975 r., w zwizku z przyjciem przez
Sejm 28 maja ustawy o dwustopniowej strukturze terenowych organw wadzy i administracji (gmina,
wojewdztwo) oraz o nowym podziale terytorialnym kraju (49 wojewdztw zamiast 17). W jej nastpstwie utworzono 49 komend wojewdzkich MO, natomiast zniesiono komendy powiatowe. Poniewa
ogniwo takie okazao si niezbdne, w miejsce komend powiatowych zaczto wkrtce tworzy komendy
rejonowe MO.
135
Przeksztacenia w organach administracyjnych pastwa, czego nastpstwem byy zadania zlecane MO,
miay do zrnicowany charakter. Nowe powinnoci dla pionu kryminalnego wynikay np. z likwidacji
ochrony skarbowej, co nastpio uchwa Prezydium Rady Ministrw nr 237 z 24 marca 1951 r. W wyniku tej decyzji minister bezpieczestwa publicznego poleci komendantowi gwnemu MO przej z likwidowanej instytucji jej sie informacyjn, archiwum spraw wywiadowczych i dochodzeniowych oraz biece rozpracowania wywiadowcze. Nakaza take opracowanie procedur dotyczcych sposobu postpowania w sprawach dotyczcych przestpstw i wykrocze karno-skarbowych. Adresat tej dyspozycji zarzdzeniem wasnym uczyni odpowiedzialnym za wykonanie tych powinnoci szefa Oddziau III, co oznaczao wczenie przejmowanych obowizkw do zakresu dziaania pionu kryminalnego.
136
W poowie lat 50. nasilaa si liczba kradziey na obiektach kolejowych. W zwizku z tym 5 marca
1955 r. Prezydium Rzdu przyjo uchwa w sprawie utworzenia w ramach MO wyspecjalizowanego
ogniwa do przeciwdziaania temu zjawisku. Na szczeblu KG MO utworzono wic Oddzia Kolejowy,
oznaczony jako V, ktremu byy podporzdkowane Wydziay Kolejowe KW MO, w tym Komendy Rejonowe Kolejowej MO oraz Komisariaty Kolejowej MO. 14 lipca 1961 r., pion milicji kolejowej zosta
przeksztacony w Oddzia do Walki z Przestpstwami Gospodarczymi w Transporcie i cznoci. W 1965
r. zosta natomiast wczony w skad Oddziau do Walki z Przestpstwami Gospodarczymi. Innym nowym
charakterystycznym pionem milicyjnym, powizanym z nowymi zjawiskami i zagroeniami, bya Suba
Ruchu Drogowego, ktra w zalenoci od koncepcji organizacyjnej wystpowaa jako ogniwo samodzielne, bd jako fragment suby prewencyjnej.
137
Powinnoci, ktra w sposb poredni trafia do MO jako rezultat zniesienia w 1954 r. MBP, bya partycypacja w wystawianiu paszportw, co od poowy 1950 r. byo instytucjonaln domen Biura Paszportw Zagranicznych MBP. Po podzieleniu tego resortu w 1954 r. Biuro Paszportw Zagranicznych zostao
przyporzdkowane MSW, w strukturze ktrego funkcjonowao pod t sam nazw. Wobec braku rozbudowanych struktur terytorialnych, ktre w latach 50. byy zbdne w sytuacji praktycznie zamknitych granic jego zadania na szczeblu wojewdzkim zostay scedowane na komendy wojewdzkie MO; stanowio o tym zarzdzenie ministra z 8 czerwca 1956 r., upowaniajce te jednostki do przyjmowania wnioskw i wydawania (lecz niewystawiania) paszportw. W nastpstwie tej decyzji w komendach wojewdzkich MO zostay wyodrbnione komrki organizacyjne do spraw paszportowych. Byy nimi pocztkowo
sekcje (referaty) paszportw, a pniej (w niektrych wikszych wojewdztwach) wydziay paszportw.
Nadzr merytoryczny nad komrkami paszportowymi w komendach wojewdzkich MO sprawowa dyrektor Biura Paszportw Zagranicznych, natomiast nadzr subowy komendant wojewdzki MO.
60
Za jeden z wielu polskich paradoksw mona uzna usunicie wskazanej luki prawnej u schyku stanu wojennego. Stopniowe ograniczanie jego restrykcji, a do penego
zniesienia, oznaczaoby bowiem przywrcenie ustawodawstwa w peni ju anachronicznego, w postaci przypomnianych wczeniej regulacji prawnych z lat 50. Nie sankcjonowao ono np. dziaania oddziaw zwartych MO, jak rwnie tzw. dziaa operacyjnych,
powszechnie stosowanych przez organy policyjne we wszystkich krajach, niemniej z racji
wkraczania w podstawowe prawa i wolnoci obywatelskie poddanych kontroli prawa.
Polska izolowana na arenie midzynarodowej przez kraje demokratyczne i dca do
normalizowania swej pozycji nie moga wic ignorowa obowizujcych powszechnie
standardw. Wspomniane odniesienia zewntrzne, jak i wewntrzne przy czym te ostatnie byy istotniejsze zdecydoway, e tu przed zniesieniem stanu wojennego wraz z jego regulacjami, sejm 14 lipca 1983 roku, przyj ustaw o urzdzie ministra spraw wewntrznych i zakresie dziaania podlegych mu organw138, uchylajc jednoczenie trzy
obowizujce dotd regulacje z lat 1954-56, dotyczce dziaalnoci tego organu oraz podporzdkowanych mu formacji.
Ustawa z 14 lipca bya zwiza (biorc pod uwag obszar, ktry regulowaa), bowiem
zamknito j w 23 artykuach. W konsekwencji zawieraa 14 bezporednich upowanie
do wydania aktw normatywnych niszego rzdu, adresujc je bd do Rady Ministrw,
bd do ministra spraw wewntrznych. Ustawa w rozwizaniach ustrojowych czynia
z ministra spraw wewntrznych naczelny organ administracji pastwowej w dziedzinie
ochrony bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego, a take ochrony przed bezprawnymi zamachami na ycie i zdrowie ludzkie oraz dorobek materialny i kulturalny
spoeczestwa. Mia on te strzec praworzdnoci ludowej oraz wspdziaa z innymi
organami pastwowymi w zakresie ochrony praw i wolnoci obywatelskich139. Wypenia
te zadania przez podlegajce mu SB, MO, jednostki wojskowe i stra poarn. W terenie
jego organami byli szefowie wojewdzkich, rejonowych, miejskich i dzielnicowych urzdw spraw wewntrznych oraz komendanci komisariatw i posterunkw MO140.
Zakres zada ministra spraw wewntrznych i jego pozycja ustrojowa okrelone
w ustawie z 14 lipca nie odbiegay od uprzednio obowizujcych rozwiza, a zostay
jedynie sformuowane w nieco innym brzmieniu. Istotniejsze na pozr zmiany dotyczyy
struktury i pozycji prawnej organw, za pomoc ktrych wykonywa te powinnoci. Wynikao to co sygnalizowano z koniecznoci ustawowego okrelenia podstaw prawnych, funkcji i zada SB, dotd pomijanych w aktach tej rangi. Luk t wypenia gwnie
art. 5 stanowicy, e minister spraw wewntrznych wykonuje swoje zadania midzy innymi przez SB, do waciwoci ktrych naley ochrona bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego. Uzupeniay go art. 7, 8 i 9, nadajce funkcjonariuszom SB identyczne uprawnienia subowe jak milicjantom.
Podstawow uomnoci tak skonstruowanej ustawy by brak najbardziej nawet oglnego rozgraniczenia powinnoci dwch podstawowych formacji resortu spraw wewntrznych, tj. SB i MO. Wynikao to szczeglnie z art. 5, pkt. 2 ustawy, wedug ktrego
Ochrona bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego naley do podstawowych za138
Dz.U. z 1983 r. nr 38, poz. 172.

Dz.U. z 1983 r. nr 38, poz. 172, art. 1.
140
Dz.U. z 1983 r. nr 38, poz. 172, art. 5.
139
61
da Suby Bezpieczestwa i Milicji Obywatelskiej.141 Tre przywoanego artykuu

powodowaa, e kady czytelnik ustawy nieznajcy wczesnych realiw politycznych,
musiaby odnie wraenie, e dla realizacji literalnie tych samych celw powoano dwie
odrbne suby, dublujce tym samym irracjonalnie swoje zadania142.
Ustawa, wprowadzajc pozornie now struktur organw ministra spraw wewntrznych, zawieraa dwa bardzo znaczce bdy legislacyjne. Pierwszym z nich byo pominiecie Komendy Gwnej MO wraz z jej szefem. Tym samym, organ majcy decydujcy
wpyw na dziaalno caej ponadstutysicznej formacji nie mia waciwie umocowania
prawnego i jako taki nie powinien istnie. Podobnie ustawa pomijaa realnie istniejc
central SB143, bowiem jej dyspozycje dotyczce ministra spraw wewntrznych, urzdujcego pod tym samym adresem, odnosiy si do niego jako do naczelnego organu administracji pastwowej w dziedzinie ochrony bezpieczestwa pastwa i porzdku publicznego, a nie szefa jednej z podporzdkowanych mu formacji.
Ustawa z 14 lipca 1983 roku, mimo zasygnalizowanych bdw, niespjnoci i innych uomnoci, zasuguje na uwag, gdy wprowadzia do ustawodawstwa instytucj,
pomijan dotd w aktach prawnych tej rangi Sub Bezpieczestwa, definiujc w sposb najbardziej oglny zakres jej powinnoci oraz dziaania operacyjne.
Logika i konstrukcja scharakteryzowanej ustawy zostaa powielona w dopeniajcej j
ustawie z 31 lipca 1985 roku o subie funkcjonariuszy Suby Bezpieczestwa i Milicji
Obywatelskiej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej144. Rwnie ona wprowadzaa na grunt
prawa stanowionego pragmatyk funkcjonariuszy SB, ktra do tej pory nie bya usankcjonowana takiego umocowania, jednoczenie wic j bezporednio z zasadami suby
w MO. Elementem unifikacji byo take wprowadzenie dziaajcych na tej samej podstawie normatywnej sdw honorowych oraz rad funkcjonariuszy. Te ostatnie byy koncesjonowanym substytutem zwizku zawodowego. Pojawiy si w 1981 roku145 jako odpowied kierownictwa resortu na prby utworzenia w MO branowego zwizku zawodowego146, a przedmiotowa ustawa legalizowaa ich dziaalno oraz dowartociowywaa ich
znaczenie.
141
Tame.
Zawiadcza o tym rwnie art. 6, stanowicy m.in., e: 1. Funkcjonariusze Suby Bezpieczestwa i
Milicji Obywatelskiej w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestpstw i wykrocze oraz
innych dziaa godzcych w bezpieczestwo pastwa lub porzdek publiczny wykonuj czynnoci: operacyjno-rozpoznawcze, dochodzeniowo-ledcze i administracyjno-prawne. 2. Funkcjonariusze Suby Bezpieczestwa i Milicji Obywatelskiej wykonuj rwnie czynnoci na polecenie sdw i organw prokuratury w zakresie okrelonym w odrbnych przepisach. Tame.
143
Centrala SB miecia si w Warszawie przy ulicy Rakowieckiej.
144
Dz.U. z 1985 r., nr 38, poz. 181.
145
Propozycja powoania Rad Funkcjonariuszy pojawia si na pocztku czerwca 1981 r. jako reakcja kierownictwa resortu na inicjatyw powoania branowego zwizku zawodowego w MO. 2 listopada 1981 r.
Rada Ministrw podja uchwa w sprawie ich tworzenia. Ogoszenie stanu wojennego dziaania te przerwao. Rady zostay zalegalizowane na gruncie prawa stanowionego w ustawie z 14 lipca 1983 r. Dnia 7
kwietnia 1984 r. w Warszawie odbya si I Krajowa Konferencja Rad Funkcjonariuszy MO, co zwieczyo proces ich tworzenia.
146
W pierwszej poowie 1981 r. w Milicji miay miejsce dziaania na rzecz utworzenia struktury zwizkowej o nazwie Niezaleny Samorzdny Zwizek Zawodowy Funkcjonariuszy MO. Ich apogeum przypado na czerwiec 1981 r., kiedy w Warszawie odby si zjazd delegatw reprezentujcych 37 garnizonw
milicyjnych. Dziaania te zostay spacyfikowane przez kierownictwo MSW, przede wszystkim poprzez
142
62
Milicja Obywatelska prawnie i formalnie przestaa istnie 10 maja 1990 roku,

z dniem opublikowania pakietu tzw. ustaw policyjnych, przyjtych przez Sejm 6 kwietnia. Ich wejcie w ycie oznaczao, e resort spraw wewntrznych, uosabiajcy sob poprzedni reim polityczny, zosta zniesiony, a jego miejsce zaj nowy centralny organ
wadzy wykonawczej opisywany t sama nazw, niemniej budowany na potrzeby pastwa
demokratycznego. W myl ustawowych dyspozycji minister spraw wewntrznych sta si:
...naczelnym organem administracji pastwowej realizujcym polityk pastwa w dziedzinie ochrony bezpieczestwa pastwa oraz bezpieczestwa i porzdku publicznego,
a take ochrony przed bezprawnymi zamachami na ycie i zdrowie ludzkie oraz dorobek
kulturalny i materialny spoeczestwa i poszczeglnych obywateli.147 Wykonywa te zadania przez podporzdkowane mu formacje, w tym Policj, ktra powstaa z przeksztacenia Milicji Obywatelskiej.
Milicja Obywatelska bya jak dotd najduej dziaajc formacj policyjn w Polsce.
Przez cay okres funkcjonowania zachowaa ona t sam nazw i pozostawaa w staych
strukturach organizacyjnych. Przez blisko p wieku obowizywa model tej formacji
pastwowej jako scentralizowanej, hierarchicznie podporzdkowanej. Zakorzeni si on
na tyle mocno w wiadomoci spoecznej, e inne rozwizania charakterystyczne dla pastwa demokratycznego, zawierajce elementy decentralizacji organw policyjnych i ich
powizania z wadzami samorzdowymi, z trudem toruj sobie drog. Resort spraw wewntrznych uznawany by zasadnie przez cay okres PRL, za jedn z podstawowych
struktur, nie tylko gwarantujcych trwao porzdku politycznego narzuconego Polsce
po II wojnie wiatowej, ale i uosabiajcego waciwoci dominujcych wwczas rozwiza ustrojowych, wrd ktrych naczelne miejsce zajmoway zasady centralizacji i koncentracji wadzy.
3.4. Policja przeomu XX i XXI wieku

W nowym porzdku polityczno-ustrojowym ksztatowanym od poowy 1989 roku, resort spraw wewntrznych musia wic ulec przeobraeniom, tak aby jego struktura, organizacja, kompetencje, a take filozofia dziaania, nie stay w sprzecznoci z nowymi rozwizaniami.
Konieczno zmian bya bezsporna, niewiadom pozostawa natomiast rodzaj i stopie korekty, a take przygotowanie nowych si politycznych gwnie koncepcyjne.
Rozwizania zawarte w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 roku, dowodziy, e przebudowa
miaa by do ograniczona, co wynikao zarwno z ewolucyjnego procesu polskiej transformacji, jak i zaskoczenia z roli, w jakiej znalaza si niedawna pozaparlamentarna opozycja. Zaplecze polityczne rzdu premiera T. Mazowieckiego mwic wprost byo
wydalenie ze suby najbardziej aktywnych reprezentantw tej inicjatywy okoo 100. Pierwsze uwagi
dotyczce tej inicjatywy zatytuowane Geneza NSZZ Policjantw. Rok 1981 wyprzedzenie swojego czasu ogosi P. Majer, [w:] Gazeta Policyjna, nr 16, 2000. Szersze badania dotyczce owej struktury prowadzi obecnie jeden z inicjatorw tego ruchu, Wiktor Milusiski, ktry czstkowe ustalenia przedstawi
m.in. w szkicu Milicjant w opozycji, [w:] Karta, nr 35, 2002. Badania na ten temat podj te Sawoj Kopka, a efekty ogosi w pracy Zakazany Zwizek. 10 dni, ktre wstrzsny aparatem. Warszawa 2006.
147
Dz.U. z 1990 r. nr 30, poz. 181, z p. zmianami.
63
nieprzygotowane nie tylko organizacyjnie, ale i jak si wydaje, merytorycznie do wprowadzenia nowych rozwiza, charakterystycznych dla porzdku w peni demokratycznego byo w jakiej mierze niewolnikiem dyskredytowanej praktyki.
Wspomniane uomnoci zostay zakwestionowane na forum senatu, ktry majc
w peni demokratyczny mandat, by wolny od ogranicze, jakie wizay si z kontraktowym Sejmem. Std te senacka Komisja Praw Czowieka, obradujca 24 kwietnia nad
pakietem ustaw policyjnych, w konkluzji opowiedziaa si za ich odrzuceniem, z miadcym uzasadnieniem. Postulowano midzy innymi pozostawienie starej koncepcji
wszechwadnego resortu spraw wewntrznych, czego dowodzi miao podporzdkowanie
ministrowi spraw wewntrznych wszystkich tzw. formacji siowych, cznie z Policj
i UOP. Inne zarzuty dotyczyy: utrzymania tzw. zatrzyma prewencyjnych stosowanych
w stanie wojennym, fikcyjnoci wprowadzanej policji lokalnej, ktra mimo takiej nazwy
miaa spenia funkcje najniszego ogniwa scentralizowanej Policji Pastwowej, pozostawienia resortowi moliwoci prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, pozwalajcej na
uzyskiwanie niekontrolowanych dochodw zachowanie wszystkich nadmiernych
przywilejw przyznanych funkcjonariuszom resortu w latach 80.
Z dniem 10 maja 1990 roku przestaa te istnie SB, zastpiona przez UOP, oraz MO,
ktrej zadania przeja Policja. Wobec nowych formacji zastosowano odmienne zasady
rekrutowania funkcjonariuszy. Policjantami stali si z urzdu byli funkcjonariusze MO,
wobec ktrych nie zastosowano mechanizmu weryfikacji, lecz jedynie tak zwany przegld kadr. W rezultacie do lipca 1990 roku ze suby w Policji zostao zwolnionych 3 027
byych milicjantw, z czego 17 uczynio to na wasn prob, 220 zwolniono ze wzgldu
na nabycie praw emerytalnych, natomiast 2 790 odeszo na mocy art. 41 pkt. 2 ustawy
o Policji ze wzgldu na dobro suby.148
Przeksztacenia w formacjach resortu spraw wewntrznych byy jednymi z bardziej
spektakularnych wydarze bezporednio powizanych z procesem przeksztace ustrojowych zapocztkowanych w 1989 roku. Transformacja ustrojowa i przemiany spoecznogospodarcze wywoay konieczno dostosowania si do nich Policji. Przede wszystkim
zmienia si misja Policji polskiej w nowym demokratycznym ustroju, a konsekwencje
tego dotycz warstwy aksjologicznej funkcjonowania Policji, miejsca w systemie pastwa, jej strategii, filozofii pracy, kooperacji z pozostaymi elementami makrosystemu
przeciwdziaania patologii spoecznej, dziaa taktycznych itd. Policja jako organizacja,
w warunkach zmian otoczenia zewntrznego, dokonywaa dostosowawczych i planowych
zmian wewntrznych, zdobywaa rwnie wpyw na otoczenie, w celu lepszej realizacji
i wywizania si z zada pyncych z nigdy niesprecyzowanej dokadnie misji i strategii.
Formalnie zmiany te dokonay si 6 kwietnia 1990 roku, wraz z przyjciem przez sejm tzw.
pakietu ustaw policyjnych. Ten jednostkowy, cho niezwykle istotny, akt prawny by jednak zaledwie fragmentem procesu rozpocztego znacznie wczeniej, ktry trwa do dzi.
Komendant Gwny Policji uzyska pozycj centralnego organu administracji pastwowej (specjalnej). Efektem przeprowadzonych w 1990 roku gruntownych reform
ustrojowych instytucji odpowiedzialnych za stan bezpieczestwa i porzdku publicznego
w pastwie byo:
odpolitycznienie dziaalnoci sub podlegych MSW,
148
R. Chmielewski, W. Dzieliski, P. Majer, Policja 1990-1999. Przegld Policyjny, nr 1(53) 2 (54),
1999, s. 147.
64
autonomizacja dziaalnoci Policji w ramach resortu spraw wewntrznych,

ograniczenie roli ministra spraw wewntrznych do funkcji nadzorczych wobec podlegych sub,
powizanie Policji z terenow administracj rzdow i samorzdem terytorialnym,
udzia samorzdu w ochronie porzdku publicznego w wymiarze lokalnym.
W latach 1990 2000 mona byo zaobserwowa stopniowe odchodzenie od centralistycznego modelu Policji polskiej, charakterystycznego dla Milicji w poprzednim ustroju,
w kierunku modelu mieszanego. Takie ksztatowanie modelu polskiej Policji byo i jest
zgodne z tendencj wiatow. Ponadto, dziki takiemu podejciu pojawiaj si warunki
umoliwiajce realizacj nowej misji Policji.
Rozdzia IV
PODSTAWY PRAWNE
DZIAANIA POLICJI
4.1. Ustawa o policji zadania policji
Funkcjonowanie policji w pastwie reguluje przywoywana wczeniej ustawa O policji, w rozdziale 1 Przepisy oglne, okrela ona i:
Art. 1
1. Tworzy si Policj jako umundurowan i uzbrojon formacj suc spoeczestwu i przeznaczon do ochrony bezpieczestwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczestwa i porzdku publicznego.
1a. Nazwa Policja przysuguje wycznie formacji, o ktrej mowa w ust. 1.
Kolejny punkt art. 1 punkt 2 okrela z kolei, e do podstawowych zada Policji nale:
1) ochrona ycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszajcymi te dobra;
2) ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w rodkach publicznego transportu i komunikacji publicznej,
w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania;
3) inicjowanie i organizowanie dziaa majcych na celu zapobieganie popenianiu przestpstw i wykrocze oraz zjawiskom kryminogennym i wspdziaanie w tym zakresie z organami pastwowymi, samorzdowymi i organizacjami spoecznymi;
4) wykrywanie przestpstw i wykrocze oraz ciganie ich sprawcw;
5) nadzr nad straami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi
formacjami ochronnymi w zakresie okrelonym w odrbnych przepisach;
6) kontrola przestrzegania przepisw porzdkowych i administracyjnych zwizanych
z dziaalnoci publiczn lub obowizujcych w miejscach publicznych;
7) wspdziaanie z policjami innych pastw oraz ich organizacjami midzynarodowymi
na podstawie umw i porozumie midzynarodowych oraz odrbnych przepisw;
8) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych;
9) (uchylony);
10) prowadzenie bazy danych zawierajcej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA);
11) (uchylony).
3. Policja realizuje take zadania wynikajce z umw i porozumie midzynarodowych, na zasadach i w zakresie w nich okrelonych.
66
Art. 2
Zadania przewidziane dla Policji wykonuj w Siach Zbrojnych Rzeczypospolitej
Polskiej oraz w stosunku do onierzy andarmeria Wojskowa i wojskowe organy porzdkowe, w trybie i na zasadach okrelonych w odrbnych przepisach.
Art. 3
Wojewoda oraz wjt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujcy wadz
administracji oglnej oraz organy gminy, powiatu i samorzdu wojewdztwa wykonuj
zadania w zakresie ochrony bezpieczestwa lub porzdku publicznego na zasadach okrelonych w ustawach.
4.2. Uprawnienia policji

Rozdzia 3 ustawy O policji, zatytuowany Zakres uprawnie Policji, okrela szeroki
katalog uprawnie policji, jakimi ma prawo posugiwa si policja podczas realizacji
ustawowych zada. Kolejne artykuy definiuj, e:
Art. 14
1. W granicach swych zada Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania
i wykrywania przestpstw i wykrocze wykonuje czynnoci: operacyjno-rozpoznawcze,
dochodzeniowo-ledcze i administracyjno-porzdkowe.
2. Policja wykonuje rwnie czynnoci na polecenie sdu, prokuratora, organw administracji pastwowej i samorzdu terytorialnego w zakresie, w jakim obowizek ten zosta okrelony w odrbnych ustawach.
3. Policjanci w toku wykonywania czynnoci subowych maj obowizek respektowania godnoci ludzkiej oraz przestrzegania i ochrony praw czowieka.
4. Policja w celu realizacji ustawowych zada moe korzysta z danych o osobie,
w tym rwnie w formie zapisu elektronicznego, uzyskanych przez inne organy, suby
i instytucje pastwowe w wyniku wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
oraz przetwarza je w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych
osobowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926, z pn. zm.4)), bez wiedzy i zgody osoby,
ktrej dane te dotycz.
5. Administrator danych, o ktrych mowa w ust. 4, jest obowizany udostpni dane
osobowe, z zastrzeeniem ust. 7, na podstawie imiennego upowanienia Komendanta
Gwnego Policji, komendantw wojewdzkich Policji lub uprawnionego policjanta,
okazanego przez policjanta wraz z legitymacj subow. Fakt udostpnienia tych danych
podlega ochronie na podstawie ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji
niejawnych (Dz. U. z 2005 r. Nr 196, poz. 1631, z pn. zm.5)).
5a. Policja moe, w zakresie koniecznym do wykonywania jej ustawowych zada,
korzysta z informacji kryminalnej zgromadzonej w Krajowym Centrum Informacji Kryminalnych.
PODSTAWY PRAWNE DZIAANIA POLICJI
67
6. Prezes Rady Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, wzr upowanienia,

o ktrym mowa w ust. 5, uwzgldniajc wycznie niezbdne dane upowanionego policjanta oraz szczegowe warunki wydania upowanie w imieniu Komendanta Gwnego
Policji lub komendantw wojewdzkich Policji innym policjantom.
7. Prezes Rady Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, zakres, warunki i tryb
przekazywania Policji informacji o osobie, uzyskanych przez organy uprawnione do wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych w czasie wykonywania tych czynnoci, uwzgldniajc wymagania wynikajce z przepisw o ochronie informacji niejawnych.
Art. 15
1)
2)
3)
4)
5)
6)
1. Policjanci wykonujc czynnoci, o ktrych mowa w art. 14, maj prawo:

legitymowania osb w celu ustalenia ich tosamoci;
zatrzymywania osb w trybie i przypadkach okrelonych w przepisach Kodeksu postpowania karnego i innych ustaw;
2a) zatrzymywania osb pozbawionych wolnoci, ktre na podstawie zezwolenia
waciwego organu opuciy areszt ledczy albo zakad karny i w wyznaczonym
terminie nie powrciy do niego;
zatrzymywania osb stwarzajcych w sposb oczywisty bezporednie zagroenie dla
ycia lub zdrowia ludzkiego, a take dla mienia;
3a) pobierania od osb wymazu ze luzwki policzkw:
a) w trybie i przypadkach okrelonych w przepisach Kodeksu postpowania karnego,
b) w celu identyfikacji osb o nieustalonej tosamoci oraz osb usiujcych
ukry swoj tosamo, jeeli ustalenie tosamoci w inny sposb nie jest
moliwe;
3b) pobierania materiau biologicznego ze zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci;
przeszukiwania osb i pomieszcze w trybie i przypadkach okrelonych w przepisach
Kodeksu postpowania karnego i innych ustaw;
dokonywania kontroli osobistej, a take przegldania zawartoci bagay i sprawdzania adunku w portach i na dworcach oraz w rodkach transportu ldowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popenienia czynu zabronionego pod grob kary;
5a) obserwowania i rejestrowania przy uyciu rodkw technicznych obrazu zdarze
w miejscach publicznych, a w przypadku czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
i administracyjno-porzdkowych podejmowanych na podstawie ustawy take
i dwiku towarzyszcego tym zdarzeniom;
dania niezbdnej pomocy od instytucji pastwowych, organw administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzcych dziaalno w zakresie uytecznoci publicznej; wymienione instytucje, organy i jednostki
obowizane s, w zakresie swojego dziaania, do udzielenia tej pomocy, w zakresie
obowizujcych przepisw prawa;
68
7) zwracania si o niezbdn pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji

spoecznych, jak rwnie zwracania si w nagych wypadkach do kadej osoby
o udzielenie doranej pomocy, w ramach obowizujcych przepisw prawa;
8) dokonywania kontroli rodzaju uywanego paliwa przez pobranie prbek paliwa ze
zbiornika pojazdu mechanicznego.
2. Osobie zatrzymanej na podstawie ust. 1 pkt 3 przysuguj uprawnienia przewidziane dla osoby zatrzymanej w Kodeksie postpowania karnego.
3. Zatrzymanie osoby moe by zastosowane tylko wwczas, gdy inne rodki okazay
si bezcelowe lub nieskuteczne.
4. Osoba zatrzymana, o ktrej mowa w ust. 1 pkt 3, moe by okazywana, fotografowana lub daktyloskopowana tylko wtedy, gdy jej tosamoci nie mona ustali w inny
sposb.
5. Osob zatrzyman naley niezwocznie podda - w razie uzasadnionej potrzeby badaniu lekarskiemu lub udzieli jej pierwszej pomocy medycznej.
6. Czynnoci wymienione w ust. 1 powinny by wykonywane w sposb moliwie
najmniej naruszajcy dobra osobiste osoby, wobec ktrej zostaj podjte.
7. Na sposb prowadzenia czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, przysuguje zaalenie
do miejscowo waciwego prokuratora.
8. Rada Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb postpowania przy wykonywaniu uprawnie, o ktrych mowa w ust. 1 pkt 1, 2a, 3, 3a lit. b), 3b i 5-7, oraz wzory dokumentw stosowanych w tych sprawach, majc na wzgldzie zapewnienie skutecznoci dziaa podejmowanych przez Policj oraz poszanowanie praw osb, wobec ktrych dziaania te s podejmowane.
8a. W przypadku stwierdzenia uywania oleju opaowego do celw napdowych Policja niezwocznie zawiadamia dyrektora izby celnej waciwego ze wzgldu na
miejsce dokonanej kontroli.
8b. Minister waciwy do spraw wewntrznych, w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw finansw publicznych, okreli, w drodze rozporzdzenia,
szczegowy tryb kontroli, o ktrej mowa w ust. 1 pkt 8, uwzgldniajc sposb
przeprowadzenia kontroli i badania prbek rodzaju paliwa znajdujcego si
w zbiorniku pojazdu.
9. Minister waciwy do spraw wewntrznych, w porozumieniu z ministrem waciwym do spraw zdrowia, okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb przeprowadzania bada
lekarskich, o ktrych mowa w ust. 5, uwzgldniajc przypadki uzasadniajce potrzeb
niezwocznego udzielenia osobie zatrzymanej pierwszej pomocy medycznej lub potrzeb
poddania jej niezbdnym badaniom lekarskim, czas i organizacj tych bada oraz sposb
ich dokumentowania.
10. Minister waciwy do spraw wewntrznych okreli, w drodze rozporzdzenia,
warunki, jakim powinny odpowiada pomieszczenia w jednostkach organizacyjnych Policji przeznaczone dla osb zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzewienia,
oraz regulamin pobytu osb w tych pomieszczeniach, uwzgldniajc ich lokalizacj
i wyposaenie, niezbdne czci skadowe oraz warunki techniczne pomieszcze i ich
wyposaenia.
69
Art. 16
1. W razie niepodporzdkowania si wydanym na podstawie prawa poleceniom organw Policji lub jej funkcjonariuszy, policjanci mog stosowa nastpujce rodki przymusu bezporedniego:
1) fizyczne, techniczne i chemiczne rodki suce do obezwadniania bd konwojowania osb oraz do zatrzymywania pojazdw;
2) paki subowe;
3) wodne rodki obezwadniajce;
4) psy i konie subowe;
5) pociski niepenetracyjne, miotane z broni palnej.
2. Policjanci mog stosowa jedynie rodki przymusu bezporedniego odpowiadajce
potrzebom wynikajcym z istniejcej sytuacji i niezbdne do osignicia podporzdkowania si wydanym poleceniom.
3. (uchylony).
4. Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, okrela szczegowe przypadki oraz
warunki i sposoby uycia rodkw przymusu bezporedniego, o ktrych mowa w ust. 1.
Art. 17
1. Jeeli rodki przymusu bezporedniego, wymienione w art. 16 ust. 1, okazay si
niewystarczajce lub ich uycie, ze wzgldu na okolicznoci danego zdarzenia, nie jest
moliwe, policjant ma prawo uycia broni palnej wycznie:
1) w celu odparcia bezporedniego i bezprawnego zamachu na ycie, zdrowie lub wolno policjanta lub innej osoby oraz w celu przeciwdziaania czynnociom zmierzajcym bezporednio do takiego zamachu;
2) przeciwko osobie niepodporzdkowujcej si wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego uycie zagrozi moe yciu, zdrowiu lub wolnoci policjanta albo innej osoby;
3) przeciwko osobie, ktra usiuje bezprawnie, przemoc odebra bro paln policjantowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej;
4) w celu odparcia niebezpiecznego bezporedniego, gwatownego zamachu na obiekty
i urzdzenia wane dla bezpieczestwa lub obronnoci pastwa, na siedziby naczelnych organw wadzy, naczelnych i centralnych organw administracji pastwowej
albo wymiaru sprawiedliwoci, na obiekty gospodarki lub kultury narodowej oraz na
przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzdy konsularne pastw obcych albo organizacji midzynarodowych, a take na obiekty dozorowane przez uzbrojon formacj
ochronn utworzon na podstawie odrbnych przepisw;
5) w celu odparcia zamachu na mienie, stwarzajcego jednoczenie bezporednie zagroenie dla ycia, zdrowia lub wolnoci czowieka;
6) w bezporednim pocigu za osob, wobec ktrej uycie broni byo dopuszczalne
w przypadkach okrelonych w pkt 1-3 i 5, albo za osob, wobec ktrej istnieje uzasadnione podejrzenie popenienia zabjstwa, zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub okrelonego zachowania, rozboju, kradziey
rozbjniczej, wymuszenia rozbjniczego, umylnego cikiego uszkodzenia ciaa,
70
zgwacenia, podpalenia lub umylnego sprowadzenia w inny sposb niebezpieczestwa powszechnego dla ycia albo zdrowia;
7) w celu ujcia osoby, o ktrej mowa w pkt 6, jeli schronia si ona w miejscu trudno
dostpnym, a z okolicznoci towarzyszcych wynika, e moe uy broni palnej lub
innego niebezpiecznego narzdzia, ktrego uycie zagrozi moe yciu lub zdrowiu;
8) w celu odparcia gwatownego, bezporedniego i bezprawnego zamachu na konwj
ochraniajcy osoby, dokumenty zawierajce wiadomoci stanowice tajemnic pastwow, pienidze albo inne przedmioty wartociowe;
9) w celu ujcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, tymczasowo aresztowanej lub odbywajcej kar pozbawienia wolnoci, jeli:
a) ucieczka osoby pozbawionej wolnoci stwarza zagroenie dla ycia albo zdrowia
ludzkiego,
b) istnieje uzasadnione podejrzenie, e osoba pozbawiona wolnoci moe uy broni
palnej, materiaw wybuchowych lub niebezpiecznego narzdzia,
c) pozbawienie wolnoci nastpio w zwizku z uzasadnionym podejrzeniem lub
stwierdzeniem popenienia przestpstw, o ktrych mowa w pkt 6.
2. W dziaaniach oddziaw i pododdziaw zwartych Policji uycie broni palnej moe nastpi tylko na rozkaz ich dowdcy.
3. Uycie broni palnej powinno nastpowa w sposb wyrzdzajcy moliwie najmniejsz szkod osobie, przeciwko ktrej uyto broni palnej.
4. Rada Ministrw, w drodze rozporzdzenia, okrela szczegowo warunki i sposb
postpowania przy uyciu broni palnej, a take zasady uycia broni palnej przez jednostki
wymienione w ust. 2.
Art. 18
1. W razie zagroenia bezpieczestwa publicznego lub zakcenia porzdku publicznego, zwaszcza poprzez sprowadzenie:
1) niebezpieczestwa powszechnego dla ycia, zdrowia lub wolnoci obywateli,
2) bezporedniego zagroenia dla mienia w znacznych rozmiarach,
3) bezporedniego zagroenia obiektw lub urzdze, o ktrych mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4,
4) zagroenia przestpstwem o charakterze terrorystycznym bd jego dokonania w stosunku do obiektw majcych szczeglne znaczenie dla bezpieczestwa lub obronnoci pastwa, bd mogcym skutkowa niebezpieczestwem dla ycia ludzkiego
- Prezes Rady Ministrw, na wniosek ministra waciwego do spraw wewntrznych,
w celu zapewnienia bezpieczestwa publicznego lub przywrcenia porzdku publicznego,
moe zarzdzi uycie uzbrojonych oddziaw lub pododdziaw Policji.
2. W przypadkach niecierpicych zwoki decyzj, o ktrej mowa w ust. 1, podejmuje
minister waciwy do spraw wewntrznych, zawiadamiajc o niej niezwocznie Prezesa
Rady Ministrw.
3. W przypadkach, o ktrych mowa w ust. 1, jeeli uycie uzbrojonych oddziaw
i pododdziaw Policji okae si niewystarczajce, do pomocy uzbrojonym oddziaom
i pododdziaom Policji mog by uyte oddziay i pododdziay Si Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwane dalej "Siami Zbrojnymi", na podstawie postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wydanego na wniosek Prezesa Rady Ministrw.
71
4. Pomoc, o ktrej mowa w ust. 3, moe by udzielona rwnie w formie prowadzonego samodzielnie przez oddziay i pododdziay Si Zbrojnych przeciwdziaania zagroeniu bd dokonaniu przestpstwa, o ktrym mowa w ust. 1 pkt 4, w przypadku gdy oddziay i pododdziay Policji nie dysponuj moliwociami skutecznego przeciwdziaania
tym zagroeniom.
5. W przypadkach niecierpicych zwoki decyzj o udzieleniu pomocy, o ktrej mowa w ust. 3 i 4, podejmuje Minister Obrony Narodowej, na wniosek ministra waciwego
do spraw wewntrznych, okrelajcy zakres i form pomocy, zawiadamiajc o niej niezwocznie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesa Rady Ministrw.
6. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwocznie wydaje postanowienie o zatwierdzeniu lub uchyleniu decyzji, o ktrej mowa w ust. 5.
7. onierzom oddziaw i pododdziaw Si Zbrojnych kierowanych do pomocy
uzbrojonym oddziaom i pododdziaom Policji przysuguj w zakresie niezbdnym do
wykonywania ich zada, wobec wszystkich osb, uprawnienia policjantw okrelone
w art. 15-17. Korzystanie z tych uprawnie nastpuje na zasadach i w trybie okrelonych
dla policjantw.
8. Rada Ministrw okreli, w drodze rozporzdzenia:
1) szczegowe warunki i sposb uycia oddziaw i pododdziaw Policji i Si Zbrojnych;
2) sposb koordynowania dziaa podejmowanych przez Policj i Siy Zbrojne w formie
okrelonej w ust. 3 i 4;
3) tryb wymiany informacji i sposb logistycznego wsparcia dziaa Policji prowadzonych z pomoc oddziaw i pododdziaw Si Zbrojnych.
9. Rozporzdzenie, o ktrym mowa w ust. 8, powinno uwzgldnia:
1) stopie zagroenia bezpieczestwa publicznego lub zakcenia porzdku publicznego, w tym przestpstwem o charakterze terrorystycznym, oraz przewidywany rozwj sytuacji;
2) zachowanie cigoci dowodzenia, w tym oddziaami Si Zbrojnych;
3) ochron wymienianych informacji oraz zakres wsparcia logistycznego Policji.
Art. 18a
1. W razie zagroenia bezpieczestwa i porzdku publicznego, jeeli siy Policji s
niewystarczajce do wykonania ich zada w zakresie ochrony bezpieczestwa i porzdku
publicznego, Prezes Rady Ministrw, na wniosek ministra waciwego do spraw wewntrznych uzgodniony z Ministrem Obrony Narodowej, moe zarzdzi uycie onierzy andarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji.
2. W wypadku, o ktrym mowa w ust. 1, onierzom andarmerii Wojskowej przysuguj, w zakresie niezbdnym do wykonania ich zada, wobec wszystkich osb, uprawnienia policjantw, okrelone w art. 15-17. Korzystanie z tych uprawnie nastpuje na zasadach i w trybie okrelonym dla policjantw.
Art. 18b
1. W razie zagroenia bezpieczestwa publicznego lub porzdku publicznego, jeeli
uycie Policji okae si niewystarczajce, minister waciwy do spraw wewntrznych
moe zarzdzi uycie funkcjonariuszy Stray Granicznej do udzielenia pomocy Policji.
72
2. Pomoc, o ktrej mowa w ust. 1, moe zosta udzielona przez funkcjonariuszy Stray Granicznej rwnie w formie samodzielnych dziaa.
3. Funkcjonariuszom Stray Granicznej skierowanym do wykonywania zada subowych polegajcych na udzielaniu pomocy Policji przysuguj, w zakresie niezbdnym
do wykonywania zada, uprawnienia policjantw okrelone w art. 15 ust. 1 pkt 1-3 i 4-5a,
art. 16 ust. 1 pkt 1, 2, 4 i 5 oraz art. 17 ust. 1. Korzystanie z tych uprawnie nastpuje na
zasadach i w trybie okrelonych dla policjantw.
Art. 19
1. Przy wykonywaniu czynnoci operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez
Policj w celu zapobieenia, wykrycia, ustalenia sprawcw, a take uzyskania i utrwalenia dowodw ciganych z oskarenia publicznego, umylnych przestpstw:
1) przeciwko yciu, okrelonych w art. 148-150 Kodeksu karnego,
2) okrelonych w art. 134, art. 135 1, art. 136 1, art. 156 1 i 3, art. 163 1 i 3, art.
164 1, art. 165 1 i 3, art. 166, art. 167, art. 173 1 i 3, art. 189, art. 200, art. 204
4, art. 223, art. 228 1 i 3-5, art. 229 1 i 3-5, art. 230 1, art. 230a 1, art. 231
2, art. 232, art. 245, art. 246, art. 252 1-3, art. 253, art. 258, art. 269, art. 280-282,
art. 285 1, art. 286 1, art. 296 1-3, art. 296a 1, 2 i 4, art. 296b 1 i 2, art. 299
1-6 oraz w art. 310 1, 2 i 4 Kodeksu karnego,
3) przeciwko obrotowi gospodarczemu, okrelonych w art. 297-306 Kodeksu karnego,
powodujcych szkod majtkow lub skierowanych przeciwko mieniu, jeeli wysoko szkody lub warto mienia przekracza pidziesiciokrotn wysoko najniszego wynagrodzenia za prac okrelonego na podstawie odrbnych przepisw,
4) skarbowych, jeeli warto przedmiotu czynu lub uszczuplenie nalenoci publicznoprawnej przekraczaj pidziesiciokrotn wysoko najniszego wynagrodzenia za
prac okrelonego na podstawie odrbnych przepisw,
5) nielegalnego wytwarzania, posiadania lub obrotu broni, amunicj, materiaami wybuchowymi, rodkami odurzajcymi lub substancjami psychotropowymi albo ich
prekursorami oraz materiaami jdrowymi i promieniotwrczymi,
6) okrelonych w art. 8 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Przepisy wprowadzajce Kodeks
karny (Dz. U. Nr 88, poz. 554 i Nr 160, poz. 1083 oraz z 1998 r. Nr 113, poz. 715),
7) okrelonych w art. 43-46 ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu
i przeszczepianiu komrek, tkanek i narzdw (Dz. U. Nr 169, poz. 1411),
8) ciganych na mocy umw i porozumie midzynarodowych, gdy inne rodki okazay
si bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobiestwo, e bd nieskuteczne
lub nieprzydatne, sd okrgowy, na pisemny wniosek Komendanta Gwnego Policji,
zoony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego albo na pisemny
wniosek komendanta wojewdzkiego Policji, zoony po uzyskaniu pisemnej zgody
waciwego miejscowo prokuratora okrgowego, moe, w drodze postanowienia, zarzdzi kontrol operacyjn.
2. Postanowienie, o ktrym mowa w ust. 1, wydaje sd okrgowy waciwy miejscowo ze wzgldu na siedzib skadajcego wniosek organu Policji.
73
3. W przypadkach niecierpicych zwoki, jeeli mogoby to spowodowa utrat informacji lub zatarcie albo zniszczenie dowodw przestpstwa, Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji moe zarzdzi, po uzyskaniu pisemnej zgody waciwego prokuratora, o ktrym mowa w ust. 1, kontrol operacyjn, zwracajc si jednoczenie do waciwego miejscowo sdu okrgowego z wnioskiem o wydanie postanowienia w tej sprawie. W razie nieudzielenia przez sd zgody w terminie 5 dni od dnia zarzdzenia kontroli operacyjnej, organ zarzdzajcy wstrzymuje kontrol operacyjn oraz dokonuje protokolarnego, komisyjnego zniszczenia materiaw zgromadzonych podczas jej
stosowania.
4. (uchylony).
5. W przypadku potrzeby zarzdzenia kontroli operacyjnej wobec osoby podejrzanej
lub oskaronego, we wniosku organu Policji, o ktrym mowa w ust. 1, o zarzdzenie kontroli operacyjnej zamieszcza si informacj o toczcym si wobec tej osoby postpowaniu.
6. Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:
1) kontrolowaniu treci korespondencji;
2) kontrolowaniu zawartoci przesyek;
3) stosowaniu rodkw technicznych umoliwiajcych uzyskiwanie w sposb niejawny
informacji i dowodw oraz ich utrwalanie, a w szczeglnoci treci rozmw telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomoc sieci telekomunikacyjnych.
7. Wniosek organu Policji, o ktrym mowa w ust. 1, o zarzdzenie przez sd okrgowy kontroli operacyjnej powinien zawiera w szczeglnoci:
1) numer sprawy i jej kryptonim, jeeli zosta jej nadany;
2) opis przestpstwa z podaniem, w miar moliwoci, jego kwalifikacji prawnej;
3) okolicznoci uzasadniajce potrzeb zastosowania kontroli operacyjnej, w tym stwierdzonej albo prawdopodobnej bezskutecznoci lub nieprzydatnoci innych rodkw;
4) dane osoby lub inne dane, pozwalajce na jednoznaczne okrelenie podmiotu lub
przedmiotu, wobec ktrego stosowana bdzie kontrola operacyjna, ze wskazaniem
miejsca lub sposobu jej stosowania;
5) cel, czas i rodzaj prowadzonej kontroli operacyjnej, o ktrej mowa w ust. 6.
8. Kontrol operacyjn zarzdza si na okres nie duszy ni 3 miesice. Sd okrgowy moe, na pisemny wniosek Komendanta Gwnego Policji lub Komendanta Wojewdzkiego Policji, zoony po uzyskaniu pisemnej zgody waciwego prokuratora, na
okres nie duszy ni kolejne 3 miesice, wyda postanowienie o jednorazowym przedueniu kontroli operacyjnej, jeeli nie ustay przyczyny zarzdzenia tej kontroli.
9. W uzasadnionych przypadkach, gdy podczas stosowania kontroli operacyjnej pojawi si nowe okolicznoci istotne dla zapobieenia lub wykrycia przestpstwa albo ustalenia sprawcw i uzyskania dowodw przestpstwa, sd okrgowy, na pisemny wniosek
Komendanta Gwnego Policji, zoony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, moe wyda postanowienie o kontroli operacyjnej przez czas oznaczony rwnie
po upywie okresw, o ktrych mowa w ust. 8.
10. Do wnioskw, o ktrych mowa w ust. 3, 4, 8 i 9, stosuje si odpowiednio przepis
ust. 7. Sd przed wydaniem postanowienia, o ktrym mowa w ust. 3, 4, 8 i 9, moe zapozna si z materiaami uzasadniajcymi wniosek, zgromadzonymi podczas stosowania
kontroli operacyjnej zarzdzonej w tej sprawie.
74
11. Wnioski, o ktrych mowa w ust. 1, 3-5, 8 i 9, sd okrgowy rozpoznaje jednoosobowo, przy czym czynnoci sdu zwizane z rozpoznawaniem tych wnioskw powinny
by realizowane w warunkach przewidzianych dla przekazywania, przechowywania
i udostpniania informacji niejawnych oraz z odpowiednim zastosowaniem przepisw
wydanych na podstawie art. 181 2 Kodeksu postpowania karnego. W posiedzeniu sdu
moe wzi udzia wycznie prokurator i przedstawiciel organu Policji wnioskujcego
o zarzdzenie kontroli operacyjnej.
12. Podmioty wykonujce dziaalno telekomunikacyjn oraz podmioty wiadczce
usugi pocztowe s obowizane do zapewnienia na wasny koszt warunkw technicznych
i organizacyjnych umoliwiajcych prowadzenie przez Policj kontroli operacyjnej.
13. Kontrola operacyjna powinna by zakoczona niezwocznie po ustaniu przyczyn
jej zarzdzenia, najpniej jednak z upywem okresu, na ktry zostaa wprowadzona.
14. Organ Policji, o ktrym mowa w ust. 1, informuje waciwego prokuratora o wynikach kontroli operacyjnej po jej zakoczeniu, a na jego danie rwnie o przebiegu tej
kontroli.
15. W przypadku uzyskania dowodw pozwalajcych na wszczcie postpowania
karnego lub majcych znaczenie dla toczcego si postpowania karnego, Komendant
Gwny Policji lub Komendant Wojewdzki Policji przekazuje waciwemu prokuratorowi wszystkie materiay zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej, w razie
potrzeby z wnioskiem o wszczcie postpowania karnego. W postpowaniu przed sdem,
w odniesieniu do tych materiaw, stosuje si odpowiednio przepisy art. 393 1, zdanie
pierwsze Kodeksu postpowania karnego.
16. Osobie, wobec ktrej kontrola operacyjna bya stosowana, nie udostpnia si materiaw zgromadzonych podczas trwania tej kontroli. Przepis nie narusza uprawnie wynikajcych z art. 321 Kodeksu postpowania karnego.
17. Zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej materiay niezawierajce
dowodw pozwalajcych na wszczcie postpowania karnego przechowuje si po zakoczeniu kontroli przez okres 2 miesicy, a nastpnie dokonuje si ich protokolarnego, komisyjnego zniszczenia. Zniszczenie materiaw zarzdza organ Policji, ktry wnioskowa
o zarzdzenie kontroli operacyjnej.
18. (uchylony).
19. (uchylony).
20. Na postanowienia sdu w przedmiocie kontroli operacyjnej, o ktrych mowa
w ust. 1, 3, 8 i 9, przysuguje zaalenie organowi Policji, ktry zoy wniosek o wydanie
tego postanowienia. Do zaalenia stosuje si odpowiednio przepisy Kodeksu postpowania karnego.
21. Minister waciwy do spraw wewntrznych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci oraz ministrem waciwym do spraw cznoci, okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb dokumentowania kontroli operacyjnej oraz przechowywania i przekazywania wnioskw i zarzdze, a take przechowywania, przekazywania oraz przetwarzania
i niszczenia materiaw uzyskanych podczas stosowania tej kontroli, uwzgldniajc potrzeb zapewnienia niejawnego charakteru podejmowanych czynnoci i uzyskanych materiaw oraz wzory stosowanych drukw i rejestrw.
75
22. Prokurator Generalny przedstawia corocznie Sejmowi i Senatowi informacj o dziaalnoci okrelonej w ust. 1-21, w tym informacje i dane, o ktrych mowa w art. 20 ust. 3.
Art. 19a
1. W sprawach o przestpstwa okrelone w art. 19 ust. 1 czynnoci operacyjnorozpoznawcze zmierzajce do sprawdzenia uzyskanych wczeniej wiarygodnych informacji o przestpstwie oraz ustalenia sprawcw i uzyskania dowodw przestpstwa mog
polega na dokonaniu w sposb niejawny nabycia, zbycia lub przejcia przedmiotw pochodzcych z przestpstwa, ulegajcych przepadkowi, albo ktrych wytwarzanie, posiadanie, przewoenie lub ktrymi obrt jest zabroniony, a take przyjciu lub wrczeniu korzyci majtkowej.
2. Czynnoci operacyjno-rozpoznawcze, o ktrych mowa w ust. 1, mog polega take na zoeniu propozycji nabycia, zbycia lub przejcia przedmiotw pochodzcych z przestpstwa, ulegajcych przepadkowi, albo ktrych wytwarzanie, posiadanie, przewoenie lub
ktrymi obrt s zabronione, a take przyjcia lub wrczenia korzyci majtkowej.
3. Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji moe zarzdzi, na
czas okrelony, czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, po uzyskaniu pisemnej zgody waciwego miejscowo prokuratora okrgowego, ktrego bieco informuje o wynikach
przeprowadzonych czynnoci. Prokurator moe zarzdzi zaniechanie czynnoci w kadym czasie.
4. Czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, zarzdza si na okres nie duszy ni 3 miesice. Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji moe, po uzyskaniu
pisemnej zgody waciwego prokuratora, jednorazowo przeduy stosowanie czynnoci,
na okres nie duszy ni kolejne 3 miesice, jeeli nie ustay przyczyny ich zarzdzenia.
5. W uzasadnionych przypadkach, gdy podczas stosowania czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, pojawi si nowe okolicznoci istotne dla sprawdzenia uzyskanych wczeniej, wiarygodnych informacji o przestpstwie oraz ustalenia sprawcw i uzyskania dowodw przestpstwa, Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji moe, po uzyskaniu pisemnej zgody waciwego prokuratora, zarzdzi kontynuowanie
czynnoci przez czas oznaczony rwnie po upywie okresw, o ktrych mowa w ust. 4.
6. Czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, mog by niejawnie rejestrowane za pomoc
urzdze sucych do rejestracji obrazu lub dwiku.
7. W przypadku uzyskania dowodw pozwalajcych na wszczcie postpowania karnego lub majcych znaczenie dla toczcego si postpowania karnego Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji przekazuje prokuratorowi okrgowemu
wszystkie materiay zgromadzone podczas stosowania czynnoci, o ktrych mowa w ust.
1, w razie potrzeby z wnioskiem o wszczcie postpowania karnego. W postpowaniu
przed sdem, w odniesieniu do tych materiaw, stosuje si odpowiednio przepisy art. 393
1 zdanie pierwsze Kodeksu postpowania karnego.
8. Zgromadzone podczas stosowania czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1 i 2, materiay niezawierajce dowodw pozwalajcych na wszczcie postpowania karnego przechowuje si po zakoczeniu kontroli przez okres 2 miesicy, a nastpnie dokonuje si ich
protokolarnego, komisyjnego zniszczenia. Zniszczenie materiaw zarzdza organ Policji,
ktry wnioskowa o zarzdzenie kontroli operacyjnej.
76
9. Minister waciwy do spraw wewntrznych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci, okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb przeprowadzania i dokumentowania
czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, a take przekazywania, przetwarzania i niszczenia
materiaw uzyskanych podczas stosowania tych czynnoci, uwzgldniajc potrzeb zapewnienia niejawnego charakteru podejmowanych czynnoci i uzyskanych materiaw
oraz wzory stosowanych drukw i rejestrw.
Art. 19b
1. W celu udokumentowania przestpstw, o ktrych mowa w art. 19 ust. 1, albo ustalenia tosamoci osb uczestniczcych w tych przestpstwach lub przejcia przedmiotw przestpstwa, Komendant Gwny Policji lub komendant wojewdzki Policji moe
zarzdzi niejawne nadzorowanie wytwarzania, przemieszczania, przechowywania i obrotu przedmiotami przestpstwa, jeeli nie stworzy to zagroenia dla ycia lub zdrowia
ludzkiego.
2. O zarzdzeniu, o ktrym mowa w ust. 1, zawiadamia si niezwocznie prokuratora
okrgowego waciwego miejscowo ze wzgldu na siedzib zarzdzajcego dokonanie czynnoci organu Policji. Prokurator moe nakaza zaniechanie czynnoci w kadym czasie.
3. Organ Policji, o ktrym mowa w ust. 1, bieco informuje prokuratora okrgowego
o wynikach przeprowadzonych czynnoci.
4. Stosownie do zarzdzenia, o ktrym mowa w ust. 1, organy i instytucje publiczne
oraz przedsibiorcy s obowizani dopuci do dalszego przewozu przesyki zawierajce
przedmioty przestpstwa w stanie nienaruszonym lub po ich usuniciu albo zastpieniu
w caoci lub w czci.
5. W przypadku uzyskania dowodw pozwalajcych na wszczcie postpowania karnego lub majcych znaczenie dla toczcego si postpowania karnego Komendant Gwny
Policji lub komendant wojewdzki Policji przekazuje prokuratorowi okrgowemu wszystkie materiay zgromadzone podczas stosowania czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, w razie potrzeby z wnioskiem o wszczcie postpowania karnego. W postpowaniu przed sdem, w odniesieniu do tych materiaw, stosuje si przepisy art. 393 1 zdanie pierwsze
Kodeksu postpowania karnego.
6. Minister waciwy do spraw wewntrznych, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwoci, okreli, w drodze rozporzdzenia, sposb przeprowadzania i dokumentowania
czynnoci, o ktrych mowa w ust. 1, uwzgldniajc potrzeb zapewnienia niejawnego
charakteru podejmowanych czynnoci i uzyskanych materiaw oraz wzory stosowanych
drukw i rejestrw.
Art. 20
1. Policja, z zachowaniem ogranicze wynikajcych z art. 19, moe uzyskiwa informacje, w tym take niejawnie, gromadzi je, sprawdza oraz przetwarza.
2. (uchylony).
2a. Policja moe pobiera, uzyskiwa, gromadzi, przetwarza i wykorzystywa
w celu realizacji zada ustawowych informacje, w tym dane osobowe, o osobach podejrzanych o popenienie przestpstw ciganych z oskarenia publicznego, nieletnich do-
77
puszczajcych si czynw zabronionych przez ustaw jako przestpstwa cigane z oskarenia publicznego, osobach o nieustalonej tosamoci lub usiujcych ukry swoj tosamo oraz o osobach poszukiwanych, take bez ich wiedzy i zgody.
1)
2)
3)
4)
5)
2b. Informacje, o ktrych mowa w ust. 2a, mog obejmowa:

dane osobowe, o ktrych mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o ochronie danych osobowych, z tym e dane dotyczce kodu genetycznego wycznie o niekodujcych regionach genomu;
odciski linii papilarnych;
zdjcia, szkice i opisy wizerunku;
cechy i znaki szczeglne, pseudonimy;
informacje o:
a) miejscu zamieszkania lub pobytu,
b) wyksztaceniu, zawodzie, miejscu i stanowisku pracy oraz sytuacji materialnej
i stanie majtku,
c) dokumentach i przedmiotach, ktrymi si posuguj,
d) sposobie dziaania sprawcy, jego rodowisku i kontaktach,
e) sposobie zachowania si sprawcw wobec osb pokrzywdzonych.
2c. Informacji, o ktrych mowa w ust. 2a, nie pobiera si, w przypadku gdy nie maj
one przydatnoci wykrywczej, dowodowej lub identyfikacyjnej w prowadzonym postpowaniu.
3. Jeeli jest to konieczne dla skutecznego zapobieenia przestpstwom okrelonym
w art. 19 ust. 1 lub ich wykrycia albo ustalenia sprawcw i uzyskania dowodw, Policja
moe korzysta z informacji dotyczcych umw ubezpieczenia, a w szczeglnoci z przetwarzanych przez zakady ubezpiecze danych podmiotw, w tym osb, ktre zawary
umow ubezpieczenia, a take przetwarzanych przez banki informacji stanowicych tajemnic bankow.
4. Informacje i dane, o ktrych mowa w ust. 3, oraz informacje zwizane z przekazywaniem tych informacji i danych podlegaj ochronie przewidzianej w przepisach o ochronie informacji niejawnych i mog by udostpniane jedynie policjantom prowadzcym
czynnoci w danej sprawie i ich przeoonym, uprawnionym do sprawowania nadzoru
nad prowadzonymi przez nich w tej sprawie czynnociami operacyjno-rozpoznawczymi.
Akta zawierajce te informacje i dane udostpnia si ponadto wycznie sdom i prokuratorom, jeeli nastpuje to w celu cigania karnego.
5. Informacje i dane, o ktrych mowa w ust. 3, udostpnia si na podstawie postanowienia wydanego na pisemny wniosek Komendanta Gwnego Policji albo komendanta
wojewdzkiego Policji przez sd okrgowy waciwy miejscowo ze wzgldu na siedzib
wnioskujcego organu.
1)
2)
3)
4)
6. Wniosek, o ktrym mowa w ust. 5, powinien zawiera:

numer sprawy i jej kryptonim, jeeli zosta ustalony;
opis przestpstwa z podaniem, w miar moliwoci, jego kwalifikacji prawnej;
okolicznoci uzasadniajce potrzeb udostpnienia informacji i danych;
wskazanie podmiotu, ktrego informacje i dane dotycz;
78
5) podmiot zobowizany do udostpnienia informacji i danych;

6) rodzaj i zakres informacji i danych.
7. Po rozpatrzeniu wniosku sd, w drodze postanowienia, wyraa zgod na udostpnienie informacji i danych wskazanego podmiotu, okrelajc ich rodzaj i zakres, podmiot
zobowizany do ich udostpnienia oraz organ Policji uprawniony do zwrcenia si
o przekazanie informacji i danych albo odmawia udzielenia zgody na udostpnienie informacji i danych. Przepis art. 19 ust. 11 stosuje si odpowiednio.
8. Na postanowienie sdu, o ktrym mowa w ust. 7, przysuguje zaalenie organowi
Policji, wnioskujcemu o wydanie postanowienia.
9. Uprawniony przez sd organ Policji pisemnie informuje podmiot zobowizany do
udostpnienia informacji i danych o rodzaju i zakresie informacji i danych, ktre maj
by udostpnione, podmiocie, ktrego informacje i dane dotycz, oraz o osobie policjanta
upowanionego do ich odbioru.
10. W terminie do 90 dni od dnia przekazania informacji i danych, o ktrych mowa
w ust. 3, Policja, z zastrzeeniem ust. 11 i 12, informuje podmiot, o ktrym mowa w ust.
6 pkt 4, o postanowieniu sdu wyraajcym zgod na udostpnienie informacji i danych.
11. Sd, ktry wyda postanowienie o udostpnieniu informacji i danych, na wniosek
Komendanta Gwnego Policji, zoony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, moe zawiesi, w drodze postanowienia, na czas oznaczony, z moliwoci dalszego przeduania, obowizek, o ktrym mowa w ust. 10, jeeli zostanie uprawdopodobnione, e poinformowanie podmiotu, o ktrym mowa w ust. 6 pkt 4, moe zaszkodzi
wynikom podjtych czynnoci operacyjno-rozpoznawczych. Przepis art. 19 ust. 11 stosuje
si odpowiednio.
12. Jeeli w okresie, o ktrym mowa w ust. 10 lub 11, zostao wszczte postpowanie
przygotowawcze, podmiot wskazany w ust. 6 pkt 4 jest powiadamiany o postanowieniu
sdu o udostpnieniu informacji i danych przez prokuratora lub, na jego polecenie, przez
Policj przed zamkniciem postpowania przygotowawczego albo niezwocznie po jego
umorzeniu.
13. Jeeli informacje i dane, o ktrych mowa w ust. 3, nie dostarczyy podstaw do
wszczcia postpowania przygotowawczego, organ wnioskujcy o wydanie postanowienia pisemnie zawiadamia o tym podmiot, ktry informacje i dane przekaza.
14. Skarb Pastwa ponosi odpowiedzialno za szkody wyrzdzone naruszeniem
przepisw ust. 4 na zasadach okrelonych w Kodeksie cywilnym.
15. Policja w celu zapobieenia lub wykrycia przestpstw oraz identyfikacji osb moe uzyskiwa, gromadzi i przetwarza informacje, w tym rwnie dane osobowe ze zbiorw prowadzonych na podstawie odrbnych przepisw przez organy wadzy publicznej,
a w szczeglnoci z Krajowego Rejestru Karnego oraz Powszechnego Elektronicznego
Systemu Ewidencji Ludnoci. Administratorzy danych gromadzonych w tych rejestrach
s obowizani do nieodpatnego ich udostpniania.
16. Organy wadzy publicznej prowadzce rejestry, o ktrych mowa w ust. 15, mog,
w drodze decyzji, wyrazi zgod na udostpnianie za pomoc urzdze telekomunikacyjnych informacji zgromadzonych w rejestrach jednostkom organizacyjnym Policji, bez
koniecznoci skadania pisemnych wnioskw, jeeli jednostki te:
79
1) posiadaj urzdzenia umoliwiajce odnotowanie w systemie, kto, kiedy, w jakim celu oraz jakie dane uzyska;
2) posiadaj zabezpieczenia techniczne i organizacyjne uniemoliwiajce wykorzystanie
danych niezgodnie z celem ich uzyskania;
3) jest to uzasadnione specyfik lub zakresem wykonywania zada albo prowadzonej
dziaalnoci.
17. Dane osobowe zebrane w celu wykrycia przestpstwa przechowuje si przez
okres, w ktrym s one niezbdne dla realizacji ustawowych zada wykonywanych przez
Policj. Organy Policji dokonuj weryfikacji tych danych nie rzadziej ni co 10 lat od
dnia uzyskania informacji, usuwajc dane zbdne.
18. Dane osobowe ujawniajce pochodzenie rasowe lub etniczne, pogldy polityczne,
przekonania religijne lub filozoficzne, przynaleno wyznaniow, partyjn lub zwizkow oraz dane o stanie zdrowia, naogach lub yciu seksualnym osb podejrzanych o popenienie przestpstw ciganych z oskarenia publicznego, ktre nie zostay skazane za te
przestpstwa, podlegaj komisyjnemu i protokolarnemu zniszczeniu niezwocznie po
uprawomocnieniu si stosownego orzeczenia.
19. Minister waciwy do spraw wewntrznych okreli, w drodze rozporzdzenia, tryb
gromadzenia, sposoby przetwarzania informacji, o ktrych mowa w ust. 2a, w zbiorach
danych, rodzaje sub policyjnych uprawnionych do korzystania z tych zbiorw, wzory
dokumentw obowizujcych przy przetwarzaniu danych oraz sposb oceny danych pod
ktem ich przydatnoci w prowadzonych postpowaniach, uwzgldniajc potrzeb ochrony danych przed nieuprawnionym dostpem i przesanki zaniechania zbierania okrelonych rodzajw informacji.
Art. 20a
1. W zwizku z wykonywaniem zada wymienionych w art. 1 ust. 2 Policja zapewnia
ochron form i metod realizacji zada, informacji oraz wasnych obiektw i danych identyfikujcych policjantw.
2. Przy wykonywaniu czynnoci operacyjno-rozpoznawczych policjanci mog posugiwa si dokumentami, ktre uniemoliwiaj ustalenie danych identyfikujcych policjanta oraz rodkw, ktrymi posuguje si przy wykonywaniu zada subowych.
3. W szczeglnie uzasadnionych przypadkach przepis ust. 2 moe mie zastosowanie
do osb, o ktrych mowa w art. 22 ust. 1.
3a. Nie popenia przestpstwa:
1) kto poleca sporzdzenie lub kieruje sporzdzeniem dokumentw, o ktrych mowa
w ust. 2 i 3;
2) kto sporzdza dokumenty, o ktrych mowa w ust. 2 i 3;
3) kto udziela pomocy w sporzdzeniu dokumentw, o ktrych mowa w ust. 2 i 3;
4) policjant lub osoba wymieniona w ust. 3, jeeli dokumentami, o ktrych mowa w ust.
2 i 3, posuguj si przy wykonywaniu czynnoci operacyjno-rozpoznawczych.
3b. Organy administracji rzdowej i organy samorzdu terytorialnego obowizane s
do udzielania Policji, w granicach swojej waciwoci, niezbdnej pomocy w zakresie
wydawania i zabezpieczania dokumentw, o ktrych mowa w ust. 2 i 3.
80
4. Minister waciwy do spraw wewntrznych okreli, w drodze rozporzdzenia,

szczegowe zasady i tryb wydawania, posugiwania si, a take przechowywania dokumentw, o ktrych mowa w ust. 2 i 3, uwzgldniajc rodzaje dokumentw i cel, w jakim
s wydawane, organy i osoby uprawnione do wydawania, posugiwania si i przechowywania dokumentw, czas, na jaki wydawane s dokumenty, czynnoci zapewniajce
ochron dokumentw oraz ich sposb przechowywania i ewidencji.
Art. 20b
Udzielenie informacji o szczegowych formach, zasadach i organizacji czynnoci
operacyjno-rozpoznawczych, a take o prowadzonych czynnociach oraz o stosowanych
rodkach i metodach ich realizacji moe nastpi wycznie w przypadku, gdy istnieje
uzasadnione podejrzenie popenienia przestpstwa ciganego z oskarenia publicznego
w zwizku z wykonywaniem tych czynnoci. W takim przypadku udzielenie informacji
nastpuje w trybie okrelonym w art. 9 ustawy z dnia 21 czerwca 1996 r. o niektrych
uprawnieniach pracownikw urzdu obsugujcego ministra waciwego do spraw wewntrznych oraz funkcjonariuszy i pracownikw urzdw nadzorowanych przez tego ministra (Dz. U. Nr 106, poz. 491, z pn. zm.).
Art. 20c
1. Dane identyfikujce abonenta, zakoczenia sieci lub urzdzenia telekomunikacyjnego, midzy ktrymi wykonano poczenie, oraz dane dotyczce uzyskania lub prby
uzyskania poczenia midzy okrelonymi urzdzeniami telekomunikacyjnymi lub zakoczeniami sieci, a take okolicznoci i rodzaj wykonywanego poczenia, mog by ujawnione Policji oraz przetwarzane przez Policj - wycznie w celu zapobiegania lub wykrywania przestpstw.
2. Ujawnienie danych, o ktrych mowa w ust. 1, nastpuje na:
1) pisemny wniosek Komendanta Gwnego Policji lub komendanta wojewdzkiego
Policji;
2) ustne danie policjanta posiadajcego pisemne upowanienie osb, o ktrych mowa w pkt 1.
3. O ujawnieniu danych w przypadkach, o ktrych mowa w ust. 2 pkt 2, podmiot wykonujcy dziaalno telekomunikacyjn informuje waciwego miejscowo komendanta
wojewdzkiego Policji.
4. Podmioty wykonujce dziaalno telekomunikacyjn s obowizane udostpni
dane, o ktrych mowa w ust. 1, policjantom wskazanym we wniosku organu Policji.
5. Ujawnienie danych, o ktrych mowa w ust. 1, moe nastpi za pomoc sieci telekomunikacyjnej.
6. Materiay uzyskane w wyniku czynnoci podjtych na podstawie ust. 2, ktre zawieraj informacje majce znaczenie dla postpowania karnego, Policja przekazuje waciwemu miejscowo i rzeczowo prokuratorowi.
7. Materiay uzyskane w wyniku czynnoci podjtych na podstawie ust. 2, ktre nie
zawieraj informacji majcych znaczenie dla postpowania karnego, podlegaj niezwocznemu komisyjnemu i protokolarnemu zniszczeniu.
81
8. Udostpnianie Policji danych, o ktrych mowa w ust. 1, nastpuje na koszt podmiotu wykonujcego dziaalno telekomunikacyjn.
Art. 20d
1. Dane dotyczce osb korzystajcych z usug pocztowych oraz dane dotyczce faktu i okolicznoci wiadczenia lub korzystania z tych usug mog by ujawnione Policji
i przez ni przetwarzane wycznie w celu zapobiegania lub wykrywania przestpstw oraz
ich sprawcw.
2. Ujawnianie danych, o ktrych mowa w ust. 1, nastpuje na:
1) pisemny wniosek Komendanta Gwnego Policji lub Komendanta Wojewdzkiego;
2) danie policjanta posiadajcego pisemne upowanienie osb, o ktrych mowa w pkt 1.
3. Podmioty uprawnione do wiadczenia usug pocztowych, na podstawie ustawy z dnia
12 czerwca 2003 r. - Prawo pocztowe (Dz. U. Nr 130, poz. 1188, z pn. zm.) s obowizane do udostpniania danych, okrelonych w ust. 1, policjantom wskazanym we wniosku
organu Policji.
Art. 21
1. Udzielanie informacji o osobie, uzyskanych w czasie wykonywania czynnoci operacyjno-rozpoznawczych oraz w trybie, o ktrym mowa w art. 14 ust. 4, dozwolone jest
wycznie na danie sdu lub prokuratora, a wykorzystanie tych informacji moe nastpi tylko w celu cigania karnego.
2. Zakaz okrelony w ust. 1 nie ma zastosowania, jeeli ustawa nakada obowizek
udzielenia takich informacji okrelonemu organowi albo obowizek taki wynika z umw
lub porozumie midzynarodowych, a take w przypadkach, gdy zatajenie takiej informacji prowadzioby do zagroenia ycia lub zdrowia innych osb.
3. (uchylony).
4. (uchylony).
Art. 21a
1. Komendant Gwny Policji prowadzi baz danych zawierajc informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA), zwan dalej baz danych DNA,
i jest jej administratorem w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych.
2. W bazie danych DNA gromadzi si i przetwarza:
1) informacje, o ktrych mowa w ust. 1, w odniesieniu do:
a) osb wymienionych w art. 74 i 192a Kodeksu postpowania karnego,
b) osb o nieustalonej tosamoci oraz osb usiujcych ukry swoj tosamo,
c) zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci,
d) ladw nieznanych sprawcw przestpstw;
2) dane dotyczce osb, o ktrych mowa w art. 74 i 192a Kodeksu postpowania karnego, obejmujce:
a) imiona, nazwiska lub pseudonimy,
b) imiona i nazwiska rodowe rodzicw tych osb,
82
c)
d)
e)
f)
g)
dat i miejsce urodzenia,

oznaczenie i cechy identyfikacyjne dokumentu tosamoci,
adres zamieszkania,
numer ewidencyjny PESEL,
obywatelstwo i pe.
3. cznie z baz danych DNA prowadzi si zbiory prbek pobranych od osoby albo
ze zwok ludzkich, w celu przeprowadzenia analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego
(DNA), w postaci wymazw ze luzwki policzkw, krwi, cebulek wosw lub wydzielin,
a w odniesieniu do zwok ludzkich materia biologiczny w postaci prbki z tkanek, zwane
dalej prbkami biologicznymi.
4. Komendant Gwny Policji dokonuje weryfikacji danych zgromadzonych w bazie
danych DNA, stosujc odpowiednio przepis art. 20 ust. 17.
Art. 21b
Informacje, o ktrych mowa w art. 21a ust. 1, wprowadza si do bazy danych DNA
na podstawie zarzdzenia:
1) organu prowadzcego postpowanie przygotowawcze lub sdu - w przypadku analizy
kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) przeprowadzonej w zwizku z postpowaniem karnym lub postpowaniem w sprawach nieletnich;
2) waciwego miejscowo organu Policji - w przypadku osb o nieustalonej tosamoci, osb usiujcych ukry swoj tosamo oraz zwok ludzkich o nieustalonej tosamoci.
Art. 21c
Informacji zgromadzonych w bazie danych DNA udziela si bezpatnie organom
prowadzcym postpowanie karne oraz organom Policji prowadzcym czynnoci identyfikacyjne.
Art. 21d
1. Prbki biologiczne i informacje dotyczce wynikw analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) s przechowywane w bazie danych DNA przez okres 20 lat i wykorzystywane w celu zwalczania przestpstw oraz w celach identyfikacji osb i zwok.
2. Prbki biologiczne i informacje dotyczce wynikw analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) podejrzanych, oskaronych lub skazanych w zwizku z popenieniem zbrodni lub wystpkw okrelonych w rozdziaach XVI-XX, XXV i XXXV Kodeksu karnego, a take osb okrelonych w art. 94 1 Kodeksu karnego, mog by przechowywane w bazie danych DNA przez okres do 35 lat.
Art. 21e
Usunicia informacji, o ktrych mowa w art. 21a ust. 1, z bazy danych DNA oraz
zniszczenia prbek biologicznych dokonuje komisja powoana przez Komendanta Gwnego Policji sporzdzajc z tych czynnoci protok, w stosunku do osb:
1) ktre zostay uniewinnione lub wobec ktrych umorzono postpowanie karne - niezwocznie po uprawomocnieniu si stosownego orzeczenia;
83
2) wobec ktrych postpowanie karne warunkowo umorzono - po upywie 6 miesicy od

dnia zakoczenia okresu prby wyznaczonego przez sd;
3) wobec ktrych postpowanie umorzono na podstawie przepisw o wiadku koronnym
- po upywie roku od dnia uprawomocnienia si postanowienia o umorzeniu;
4) o ktrych mowa w art. 15 ust. 1 pkt 3a lit. b) oraz zwok ludzkich, ktrych tosamo
zostaa ustalona.
Art. 22
1. Policja przy wykonywaniu swych zada moe korzysta z pomocy osb niebdcych policjantami. Zabronione jest ujawnianie danych o osobie udzielajcej pomocy Policji, w zakresie czynnoci operacyjno-rozpoznawczych.
1a. Ujawnienie danych o osobie, o ktrej mowa w ust. 1, moe nastpi jedynie
w przypadkach i trybie okrelonych w art. 9 ustawy, o ktrej mowa w art. 20b.
1b. Dane o osobie, o ktrej mowa w ust. 1, mog by ujawnione na danie prokuratora, take w razie uzasadnionego podejrzenia popenienia przez t osob przestpstwa
ciganego z oskarenia publicznego w zwizku z wykonywaniem czynnoci operacyjnorozpoznawczych; ujawnienie tych danych nastpuje w trybie okrelonym w art. 9 ustawy,
o ktrej mowa w art. 20b.
2. Za udzielenie pomocy, o ktrej mowa w ust. 1, osobom niebdcym policjantami
moe by przyznane wynagrodzenie.
2a. Koszty podejmowanych przez Policj czynnoci operacyjno-rozpoznawczych,
w zakresie ktrych ze wzgldu na ochron, o ktrej mowa w art. 20a ust. 1-3, nie mog
by stosowane przepisy o finansach publicznych i rachunkowoci, a take wynagrodzenia osb wymienionych w ust. 1, pokrywane s z tworzonego na ten cel funduszu operacyjnego.
3. Minister waciwy do spraw wewntrznych okreli, w drodze zarzdzenia, zasady
tworzenia i gospodarowania funduszem operacyjnym.
4. Jeeli w czasie korzystania i w zwizku z korzystaniem przez Policj z pomocy
osb, o ktrych mowa w ust. 1, osoby te utraciy ycie lub poniosy uszczerbek na zdrowiu albo szkod w mieniu, odszkodowanie przysuguje na zasadach i w trybie okrelonych w rozporzdzeniu ministra waciwego do spraw wewntrznych.
Rozdzia V
STRUKTURA ORGANIZACYJNA
POLICJI
5.1. Wprowadzenie
Ustawa O Policji dwojako ujmuje jej organizacj. Po pierwsze pokazuje system organw Policji w aspekcie terytorialnym, po drugie za wyszczeglnia suby policyjne
(ryc. 5.1.).
KOMENDA GWNA
POLICJA
POLICJI
Pion
kryminalny
Pion
prewencji
Pion
wspomagania
BIURA
KGP
Suba
kryminalna
Suba
patrolowa
Zaopatrzenie
mat. tech.
KOMENDY
WOJEWDZKIE
Suba
doch. - ledcza
Suba
konwojowa
Transport
KOMENDY
MIEJSKIE
Centralne Biuro
ledcze
Ruch
drogowy
Finanse
Laboratoria
kryminalistyki
Policja
sdowa
Kadry
i szkolenie
KOMENDY
POWIATOWE
I REJONOWE
Oddziay
prewencji
czno
i informatyka
KOMISARIATY
Podpodziay
AT
Obsuga
legislacyjna
POSTERUNKI
Ryc. 5.1. Oglna struktura podmiotowa i organizacyjna polskiej policji

86
Potwierdzajc praktyczny walor zasad sprawnego dziaania i specjalizacji, ustawa

wyrnia nastpujce rodzaje policji:
kryminaln obejmujc suby: dochodzeniowo ledcz, kryminaln, techniki
kryminalistycznej oraz techniki operacyjnej;
ruchu drogowego i prewencji;
oddziay prewencji i pododdziay antyterrorystyczne;
specjalistyczn kolejow, wodn i lotnicz.
W subie kryminalnej Policji komrki organizacyjne nosz nazwy:
kryminalna, operacyjno-rozpoznawcza, dochodzeniowo-ledcza, nadzoru nad postpowaniami przygotowawczymi, techniki operacyjnej, obserwacji, wywiadu kryminalnego, analizy kryminalnej, rozpoznania i werbunkw, systemu meldunku informacyjnego, obsugi informacyjnej, laboratorium kryminalistyczne, techniki kryminalistycznej, biologii, chemii, daktyloskopii, automatycznej identyfikacji daktyloskopijnej, mechanoskopii, elektrotechniki i elektroniki, bada dokumentw, broni i balistyki, traseologii, genetyki, antroposkopii, technik wizualno-komputerowych, fonoskopii, medycyny sdowej, fotografii, osmologii, przewodnikw psw specjalnych, poszukiwa i identyfikacji osb, statystyki przestpczoci, magazyn dowodw rzeczowych, midzynarodowej wsppracy Policji,
do walki z przestpczoci przeciwko:
1) yciu i zdrowiu,
2) mieniu,
3) wolnoci seksualnej i obyczajnoci,
4) wasnoci intelektualnej i przemysowej,
do walki:
1) z terrorem kryminalnym,
2) z korupcj,
3) z praniem brudnych pienidzy,
4) z faszerstwami pienidzy,
5) z przestpstwami przy uyciu elektronicznych instrumentw patniczych,
do walki z przestpczoci:
1) samochodow,
2) narkotykow,
3) gospodarcz lub ochrony obrotu gospodarczego,
4) podatkow,
5) celn,
6) bankow,
7) komputerow,
8) ubezpieczeniow,
9) przeciwko rodowisku.
Rodzaje komrek organizacyjnych w subie prewencyjnej Policji:
prewencji, prewencji kryminalnej, profilaktyki spoecznej, wsppracy z samorzdami, wykrocze,
wywiadowcza, patrolowa, interwencyjna lub patrolowo-interwencyjna,
STRUKTURA ORGANIZACYJNA POLICJI
87
sztab Policji, stanowisko kierowania, zintegrowane stanowisko kierowania, dyurnych, organizacji suby, zarzdzania kryzysowego, operacji policyjnych, negocjacji
policyjnych,
antyterrorystyczna, minersko-pirotechniczna,
zabezpieczenia lotniska,
ruchu drogowego, kontroli ruchu drogowego, obsugi zdarze drogowych, przestpstw w ruchu drogowym,
dzielnicowych,
policji sdowej,
konwojowa, ochronna lub konwojowo-ochronna,
nieletnich i patologii, izba dziecka,
przewodnikw psw subowych, prewencji na wodach, lotnictwa policyjnego, konna,
postpowa w sprawach cudzoziemcw, strzeony orodek dla cudzoziemcw, pomieszczenie dla osb zatrzymanych, areszt w celu wydalenia,
postpowa administracyjnych, pozwole na bro, ochrony osb i mienia, uzbrojonych formacji ochronnych,
ochrony placwek dyplomatycznych.
Rodzaje komrek organizacyjnych w subie wspomagajcej dziaalno Policji
w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym:
inspektorat komendanta lub inspekcji, kontroli, skarg i wnioskw,
prawna,
kadr, spraw osobowych, doboru, rezerwy kadrowej, dyscyplinarna, szkolenia, doskonalenia zawodowego, organizacji Policji lub organizacyjno-etatowa, ewidencji, sportowo-szkoleniowa, organizacji, rozwoju i szkolenia,
zarzdzania jakoci,
prasowa, komunikacji spoecznej,
psychologw,
finansw, kontroli finansowej, budetu, wydatkw osobowych, wydatkw rzeczowych, ksigowoci, inwentaryzacji,
kwatermistrzowska, zaopatrzenia, gospodarki materiaowo-technicznej, administracyjno-gospodarcza, transportu, inwestycji, remontw, nieruchomoci, zamwie publicznych, uzbrojenia, techniki specjalnej, eksploatacji, ewidencji, rozlicze i zaopatrzenia,
cznoci, informatyki, administratorw, wsparcia merytorycznego i technologii, obsugi systemw informacyjnych, telekomunikacji, radiokomunikacji, wsparcia technicznego, poczty specjalnej, pomocniczych wzw teleinformatyki, stacji szyfrw,
telegrafii i telekopii,
bezpieczestwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoarowej, medycyny pracy,
prezydialna, wspomagajca, oglna, socjalna,
ochrony informacji niejawnych, postpowa sprawdzajcych, kancelaria tajna, obsugi kancelaryjnej, archiwum, skadnica akt,
centralna skadnica uzbrojenia, skadnica mundurowa,
upowszechniania kultury, orkiestra reprezentacyjna policji, orkiestra policyjna: instrumentw drewnianych, instrumentw blaszanych, instrumentw perkusyjnych.
88
W strukturze polskiej Policji funkcjonuj nastpujce jednostki organizacyjne:

1 Komenda Gwna Policji,
16 komend wojewdzkich Policji i Komenda Stoeczna Policji,
343 komendy powiatowe (miejskie i rejonowe) Policji,
546 komisariatw Policji,
17 komisariatw specjalistycznych Policji,
22 oddziay prewencji (samodzielne pododdziay),
9 samodzielnych pododdziaw antyterrorystycznych,
5 szk policyjnych (w tym jedna wysza),
3 orodki szkolenia.
5.2. Komenda Gwna Policji

Analizujc funkcjonalne zorganizowanie Komendy Gwnej Policji, realizujcej zadania o charakterze sztabowym, mona okreli podwjn rol KGP jako:
aparatu pomocniczego Komendanta Gwnego Policji, wykonujcego funkcje:
1) regulacyjne polegajce na nadawaniu i staym utrzymywaniu raz nadanego kierunku funkcjonowania caej Policji,
2) koordynacyjne,
3) nadzorczo-kontrolne,
4) pomocnicze, w tym zapewnienie funkcjonowania urzdu,
jednostki organizacyjnej Policji realizujcej zadania podstawowe, majce zasig
oglnokrajowy, o charakterze:
1) podstawowym, w zakresie:
- walki z przestpczoci zorganizowan,
- przeciwdziaania i zwalczania aktw terroru,
- przeciwdziaania i zwalczania przestpczoci w rodowisku policyjnym,
- operatywnego reagowania na zdarzenia o zasigu ponadlokalnym oraz koordynowania na tym poziomie operacji policyjnych,
- realizacja konwojw midzynarodowych,
2) wspierajcym, w zakresie:
- wypracowywania i upowszechniania standardw techniki operacyjnej,
- rozwijania i unowoczeniania zaplecza kryminalistycznego oraz upowszechniania nowych technik kryminalistycznych,
- wykorzystywania wsparcia lotniczego w akcjach policyjnych.
Komendant Gwny Policji okrela zadania Komendy Gwnej w regulaminie organizacyjnym. Zadania Komendy Gwnej Policji we wprowadzonym zarzdzeniem z 2007
roku Komendanta Gwnego Policji regulaminie zostay zagregowane w jednorodne, rozczne obszary merytoryczne, bdce przesank tworzenia biur podstawowych komrek organizacyjnych KGP. W konsekwencji waciwej rangi nabray zadania o charakterze podstawowym w dziaalnoci Policji, czyli prewencyjne i kryminalne. Rozdzielenie
zada dotyczcych ochrony informacji niejawnych od inspekcyjno-kontrolnych gwarantuje zgodno proponowanego rozwizania organizacyjnego z obowizujcymi regulacjami
89
prawnymi. Ponadto wyodrbnione zostay rwnie zadania zwizane z bezporedni obsug Komendanta Gwnego Policji oraz organizacj pracy jego aparatu pomocniczego.
Od 15 maja 2008 r. struktura Komendy Gwnej Policji przedstawia si jak na ryc. 5.2.
KOMENDANT
GWNY POLICJI
GABINET
KGP
BIURO KADR
I SZKOLENIA
PIERWSZY
ZASTEPCA KGP
BIURO
PREWENCJI
ZASTEPCA
KGP
ZASTEPCA
KGP
CENTRALNE
BIURO
LOGISTYKI
POLICJI
BIURO LEDCZE
BIURO
PRAWNE
BIURO OCHRONY
INF. NIEJAWNYCH
BIURO
KONTROLI
GWNY SZTAB
POLICJI
BIURO RUCHU
DROGOWEGO
BIURO KRYMINALNE
BIURO
CZNOSCI
I INFORMATYKI
BIURO WYWIADU
KRYMINALNEGO
BIURO
FINANSW
BIURO SPRAW
WEWNTRZNYCH
BIURO OPERACJI
ANTYTERRORYSTYCZNYCH
CENTRALNE LABOLATORIUM KRYMINALISTYCZNE
KRAJOWE CENTRUM INFORMACJI KRYMINALNEJ
ZESP AUDYTU
WEWNTRZNEGO
Ryc. 5.2. Struktura Komendy Gwnej Policji stan na dzie 15.05.2008 r.

(rdo: www.policja.pl)
5.3. Komendy wojewdzkie Policji

Spord 16 komend wojewdzkich Policji (traktowanych jako aparat pomocniczy organu Policji), 3 jednostki to komendy liczce ogem ponad 1000 etatw:
KWP w Katowicach 1253 etaty policyjne,
KWP we Wrocawiu 885 etatw policyjnych,
KWP w Poznaniu 878 etatw policyjnych,
Najmniej licznymi etatowo komendami wojewdzkimi Policji s natomiast:
KWP w Opolu 337 etatw policyjnych,
KWP w Gorzowie Wlkp. 374 etaty policyjne.
90
Zgodnie z obowizujcymi unormowaniami Komendanta Gwnego Policji, liczba

etatw policyjnych przeznaczonych dla komendy wojewdzkiej Policji nie moe przekroczy 14% oglnej liczby etatw policyjnych w wojewdztwie.
Komenda Stoeczna Policji zakwalifikowana take do jednostek Policji szczebla
wojewdzkiego nie podlega wymienionej zasadzie. Zorganizowana jest na bazie 2021
etatw policyjnych, co stanowi 20,43% oglnej liczby etatw policyjnych bdcych
w dyspozycji Komendanta Stoecznego Policji.
Komrk w komendzie wojewdzkiej Policji mona tworzy jako:

wydzia (inspektorat, laboratorium),
sekcj,
izb dziecka,
referat,
ogniwo,
orkiestr,
sekcj muzyczn,
zesp,
stanowisko samodzielne.
Okrelone zostay normatywy etatowe komrek:

wydziau (inspektoratu, laboratorium) 10
sekcji
6
referatu
8
ogniwa
6
zespou i zaogi
2
Nie okrelono normatywu etatowego dla komrek w KWP:

izby dziecka,
orkiestry,
sekcji muzycznej.
W KWP stanowisko zastpcy naczelnika wydziau mona tworzy, jeeli liczba stanowisk etatowych w komrce wynosi, co najmniej:
20 jedno stanowisko,
40 dwa stanowiska,
80 trzy stanowiska.
Wycznie w komendzie wojewdzkiej Policji mona tworzy komrki o nazwie
techniki operacyjnej, wywiad kryminalny, laboratorium kryminalistyczne, midzynarodowa wsppraca Policji. Ponadto w KWP mona tworzy komrki psychologw i archiwum.
91
5.4. Komendy miejskie, powiatowe i rejonowe policji

Jednostki te podlegaj bezporednio komendom wojewdzkim Policji. Spord 343
komend szczebla powiatowego, 271 jednostek to komendy powiatowe Policji, 65 jednostek to komendy miejskie Policji, natomiast 7 to komendy rejonowe Policji (komendy rejonowe funkcjonuj jedynie w ramach Komendy Stoecznej Policji).
Najwikszymi etatowo komendami powiatowymi Policji s:
KPP w Inowrocawiu (woj. kujawsko-pomorskie);
KPP w Pile (woj. wielkopolskie);
KPP w Tarnowskich Grach (woj. lskie).
Najmniejsz liczb etatw posiadaj natomiast:
KPP w obzie (woj. zachodniopomorskie);
KPP w Midzychodzie (woj. wielkopolskie);
KPP w Godapi (woj. warmisko-mazurskie).
Wrd komend miejskich Policji najwikszymi s:
KMP w odzi;
KMP w Poznaniu;
KMP w Krakowie.
Najmniej etatw posiadaj komendy miejskie Policji:
KMP w winoujciu (woj. zachodniopomorskie);
KMP w witochowicach (woj. lskie);
KMP w Piekarach lskich (woj. lskie).
5.5. Komisariaty policji

Komisariaty policji podlegaj albo komendom miejskim, powiatowym lub te bezporednio pod komendy wojewdzkie. Wrd 16 komisariatw specjalistycznych funkcjonujcych w Policji wyrnia si:
komisariaty kolejowe
3 jednostki,
komisariaty lotnicze
6 jednostek,
komisariaty wodne
3 jednostki,
komisariaty autostradowe 2 jednostki.
Ponadto funkcjonuj rwnie:
Komisariat Rzeczny
1 jednostka (KSP w Warszawie),
Komisariat Metra Warszawskiego 1 jednostka (KSP w Warszawie).
Naley stwierdzi, e na obszarze waciwoci terytorialnej tylko niektrych z komendantw wojewdzkich Policji dziaaj komisariaty specjalistyczne.
W wojewdztwach: kujawsko-pomorskim, lubelskim, lubuskim, dzkim, opolskim,
podlaskim, lskim, witokrzyskim, warmisko-mazurskim i w wojewdztwie mazo-
92
wieckim (na obszarze dziaania komendanta wojewdzkiego Policji z siedzib w Radomiu) nie dziaaj wymienione jednostki.
W Policji funkcjonuje w sumie 546 komisariatw, z czego najwicej, bo 86 jednostek, dziaa w wojewdztwie lskim oraz w wojewdztwie dolnolskim i maopolskim
(57 komisariatw).
Na obszarze kraju znajduje si 16 komend miejskich Policji, ktrym nie podlega aden komisariat. Ponadto w Policji dziaaj komendy powiatowe w sumie 111, ktrym
take nie podlega aden komisariat.
Rozdzia VI
PION KRYMINALNY
I LEDCZY POLICJI
6.1. Wydziay kryminalne
Zdania w zakresie zapobiegania i zwalczania zagroe terrorystycznych funkcjonariuszy pionu kryminalnego dotycz:
1. Rozpoznania rodowisk terrorystycznych;
2. Inwigilacji organizacji terrorystycznych;
3. Zbierania materiaw dowodowych potwierdzajcych dziaalno terrorystyczn;
4. Aresztowania czonkw organizacji terrorystycznych;
5. Prowadzenia ledztw w sprawach zwizanych z dziaalnoci terrorystyczn;
6. Doprowadzenia do postawienia przed oblicze sdu czonkw organizacji terrorystycznych.
W strukturze Komendy Stoecznej Policji znajduje si Wydzia dw. z Terrorem Kryminalnym i Zabjstw KSP. Jest jedynym tego rodzaju specjalistycznym wydziaem w Polsce.
Powsta w wyniku poczenia Wydziau dw. z Terrorem Kryminalnym i Wydziau ds. Zabjstw KSP. Zajmuje si on midzy innymi.:
najpowaniejszymi zabjstwami, w szczeglnoci za tymi o charakterze porachunkowym, z uyciem broni palnej, ze szczeglnym okruciestwem, wicej ni jednej
osoby w jednym miejscu, dzieci, na tle seksualnym, homoseksualistw, seryjnymi,
osb publicznie znanych, funkcjonariuszy sub mundurowych;
wszystkimi uprowadzeniami poczonymi z daniem okupu;
wszystkimi napadami rabunkowymi na placwki bankowe, poczty, kantory wymiany
walut oraz konwoje wartoci pieninych gdzie sprawcy posiadali bro paln;
zdarzeniami z zakresu terroryzmu spoywczego;
rozpracowywaniem zorganizowanych grup przestpczych;
zagadnieniami zwizanymi z zagroeniem terrorystycznym;
sprawami ujawnionych adunkw wybuchowych oraz ich eksplozji.
Wydzia ten realizuje zadania Komendy w zakresie inicjowania i organizowania dziaa operacyjno-dochodzeniowych, majcych na celu sprawne i skuteczne rozpoznawanie,
zapobieganie i zwalczanie przestpczoci zwizanej z terroryzmem, midzy innymi przez:
1. Prowadzenie czynnoci operacyjno-dochodzeniowych w sprawach zwizanych z terroryzmem kryminalnym:
94
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
a) eksplozji materiaw wybuchowych, rozprzestrzeniania si substancji trujcych,

duszcych, parzcych oraz gwatownego wyzwolenia energii jdrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizujcego,
b) nielegalnego obrotu i posiadania materiaw wybuchowych i materiaw jdrowych,
c) piractwa powietrznego lub wodnego,
d) skutkowych, umylnych dziaa przeciwko rodowisku,
e) pozbawienia czowieka wolnoci, ze szczeglnym udrczeniem,
f) udziau w grupie lub zwizku przestpczym,
g) wyrobu lub posiadania broni palnej bez zezwolenia,
h) rozbojw przy uyciu broni palnej,
i) napadw rabunkowych na konwoje wartoci pieninych,
j) wymusze rozbjniczych noszcych znamiona terroru spoywczego,
Prowadzenie czynnoci wykrywczych na miejscach zdarze od chwili ich ujawnienia,
Biec wspprac w zakresie wymiany informacji z komrkami organizacyjnymi
suby kryminalnej Komendy i jednostek Policji,
Prowadzenie pracy operacyjnej z wykorzystaniem metod, form i rodkw okrelonych odrbnymi przepisami,
Prowadzenie postpowa przygotowawczych w sprawach okrelonych w pkt. 1,
Rozpoznawanie i neutralizacj urzdze i adunkw wybuchowych na obszarze dziaania okrelonym odrbn decyzj,
Prowadzenie szkolenia specjalistycznego, w ramach doskonalenia zawodowego,
w zakresie rozpoznawania i neutralizacji urzdze i adunkw wybuchowych oraz
sprawowanie nadzoru nad komrk minersko - pirotechniczn w Komisariacie Policji
Portu Lotniczego Warszawa Okcie,
Wspprac z odpowiednimi biurami Komendy Gwnej Policji.
Pion kryminalny Policji realizuje zadania zwizane z zagroeniem terrorystycznym

przede wszystkim za pomoc odpowiednio stosowanych metod i form pracy operacyjnej.
Zajmuje si rozpoznaniem zagroe, wykrywaniem przestpstw oraz ciganiem ich
sprawcw, szeroko rozumian wspprac z innymi pastwami w zakresie wymiany informacji dotyczcych osb, organizacji terrorystycznych oraz ich zamiarw.
6.2. Centralne Biuro ledcze

Gwatowny wzrost przestpczoci w naszym kraju, z udziaem zorganizowanych grup
przestpczych, spowodowa, e w 1994 roku powoano w ramach Komendy Gwnej Policji Biuro do Walki ze Zorganizowan Przestpczoci. W wybranych Komendach Wojewdzkich Policji powstay jednostki terenowe, podlege pod Biuro Wydziay do Walki ze Zorganizowan Przestpczoci. Podjecie decyzji o powoaniu do ycia wyspecjalizowanej suby operacyjno-ledczej byo potrzeb chwili, ktra wymagaa podjcia takich
krokw.
PION KRYMINALNY I LEDCZY POLICJI
95
Czynniki wyrniajce powoany pion do walki z przestpczoci zorganizowan,

spord innych komrek organizacyjnych Policji, to149:
Wszystkie ogniwa maj charakter wykonawczy.
czona praca operacyjna i ledcza.
Wymienno funkcji policyjnych.
Uprawnienia ponadwojewdzkie.
Cele:
pozbawienie anonimowoci grup przestpczych i osb nimi kierujcych;
ochrona wiadkw (wiadek koronny);
tworzenie barier przed potencjalnymi ofiarami przestpstw;
dezintegracja zwizkw przestpczych;
ujawnianie i zamraanie kapitaw;
zapobieganie tworzenia nieformalnej, konkurencyjnej wadzy.
Podwyszone kryteria naboru:
struktura etatowa 75% oficerowie;
letni sta suby na stanowiskach wykonawczych;
wiedza oglna i zawodowa, umiejtnoci, sprawno intelektualna i fizyczna, predyspozycje.
Kilka lat pniej, w 1997 roku, stworzono jeszcze jedn tego typu centraln sub
operacyjno-ledcz, zorganizowan na podobnych zasadach Biuro do Walki z Przestpczoci Narkotykow. Wzorowano si przy podejmowaniu tej decyzji na rozwizaniach
amerykaskich.
Funkcjonowanie obu tych sub powodowao zderzenia na gruncie kompetencyjnym.
Niejednokrotnie prowadzone byy rwnolegle dziaania operacyjno-ledcze przeciwko tej
samej grupie przestpczej, przez dwa wyej wymienione podmioty organizacyjne Policji.
Cech charakterystyczn polskich grup zorganizowanej przestpczoci jest bowiem
zajmowanie si, oprcz innej dziaalnoci przestpczej wymuszeniami haraczy, uprowadzeniami dla okupu, patnym nierzdem, produkcj i dystrybucj alkoholu, itp. a przede
wszystkim handlem narkotykami.
Aby unikn tego typu sytuacji, a jednoczenie usprawni i podnie skuteczno
walki w Polsce ze zorganizowan przestpczoci, w 2000 roku Komendant Gwny powoa swoim zarzdzeniem Nr 1/2000150 Centralne Biuro ledcze (CB). Biuro powstao
na bazie poczenia oby wczeniej istniejcych Biur: dw. ze Zorganizowan Przestpczoci oraz dw. z Przestpczoci Narkotykow.
Jest to podporzdkowana KGP jednostka policji, majca swoje delegatury w caym
kraju, niezalene do waciwych na danym obszarze komend wojewdzkich policji. W 4
przywoanego Zarzdzenia, Komendant Gwny okreli zakres dziaa, jakie naoone s
na CB, wrd ktrych jest midzy innymi:
tworzenie warunkw do sprawnego rozpoznania oraz zwalczania przestpczoci zorganizowanej, transgranicznej i narkotykowej, a zwaszcza ustalenia podmiotowych
149
A. Rapacki, wyd. cyt., s. 205.

Zarzdzenie Nr 1/2000 Komendanta Gwnego Policji, z dnia 29 lutego 2000 roku, W sprawie powoania oraz okrelenia organizacji, zakresu dziaania i waciwoci terytorialnej suby ledczej.
150
96
i przedmiotowych powiza przestpczych, wykrywanie nowych metod przestpczych oraz okrelanie kierunkw dziaa rozpoznawczych w tym zakresie;
organizowanie, wykonywanie i koordynowanie czynnoci operacyjno-rozpoznawczych
oraz dochodzeniowo-ledczych, przeciwko zorganizowanym strukturom przestpczym;
organizowanie wspdziaania z policjami zagranicznymi i krajowymi organami
ochrony prawnej w celu zwalczania midzynarodowych grup przestpczych oraz wykrywania i cigania przestpstw transgranicznych skutkujcych powanymi uszczupleniami nalenoci pastwowych lub znacznymi nielegalnymi korzyciami;
wykrywanie i ciganie przedsiwzi gospodarczych i operacji finansowych majcych na celu wprowadzenie do legalnego obrotu rodkw uzyskanych z dziaalnoci
przestpczej;
wykrywanie i ciganie przestpstw korupcyjnych zwizanych ze znacznymi rozmiarami nielegalnie uzyskiwanych korzyci lub powodujcych powane szkody w zwizku
z funkcjonowaniem administracji publicznej i innych instytucji pastwowych albo
w obrocie gospodarczym;
opracowanie analiz stanu zagroenia przestpstwami zwizanymi z uyciem materiaw wybuchowych oraz metodyki przeciwdziaania tym zagroeniom przez wszystkie
suby policyjne i jednostki policji.
Z dziaaniami CB wi si w Polsce due nadzieje na podjcie skutecznej walki

i zahamowanie tendencji wzrostowych rodzimej przestpczoci zorganizowanej. Pierwszym spektakularnym sukcesem Biura byo ogoszone w 2000 roku, przez Komendanta
Gwnego Policji rozbicie jednej z najgroniejszych i najwikszych grup przestpczoci
zorganizowanej tzw. grupy pruszkowskiej, majcej swoje przestpcze przyczki niemale na terenie caego kraju.
Podstawowe zadania realizowane przez CB dotycz:
Przestpczoci kryminalnej (obejmujcej m.in.: zabjstwa, rozboje, wymuszenia
rozbjnicze, porwania dla okupu, terroryzm)151:
Rozpoznawanie grup przestpczych prowadzcych dziaania przestpcze o wysokim stopniu brutalizacji czynw dokonujcych zabjstw, przestpstw przy uyciu broni palnej, wymusze rozbjniczych, windykacji nalenoci;
Zwalczanie przestpstw zwizanych z przemytem broni i amunicji, nielegalnym
obrotem broni paln i materiaami wybuchowymi;
Eliminacja zorganizowanych grup dokonujcych przestpstw uprowadze dla okupu i wymusze haraczy;
Zwalczanie zorganizowanych grup przestpczych dokonujcych przestpstw
zwizanych z kradzie pojazdw, ich przemytem i legalizacj, kradzieami
z wamaniem;
Zwalczanie przestpczoci zwizanej z prostytucj, zapobieganie handlowi ludmi;
Realizacja zada wynikajcych ze zwalczania zjawiska terroru kryminalnego; terroryzmu i ekstremizmu;
Rozpoznawanie i neutralizacja zorganizowanych struktur przestpczych zdominowanych przez przedstawicieli mniejszoci etnicznych.
151
www.policja.pl
97
W strukturach Centralnego Biura ledczego KGP znajduje si komrka zajmujca

si bezporednio przestpstwami o charakterze terrorystycznym Wydzia do Zwalczania
Aktw Terroru Zarzdu Nadzoru i Koordynacji CB152.
Przestpczoci narkotykowej (produkcja, handel, przemyt narkotykw)153:
Zwalczanie zorganizowanych grup przestpczych w zakresie produkcji i obrotu rodkami odurzajcymi zarwno na terenie kraju, jak i w obrocie midzynarodowym;
Ujawnianie i likwidacja miejsc produkcji narkotykw syntetycznych (laboratoriw),wsppraca z instytucjami i subami midzynarodowymi w zakresie zwalczania przestpczoci narkotykowej;
Rozpoznawanie i neutralizacja zorganizowanych struktur przestpczych zdominowanych przez przedstawicieli mniejszoci etnicznych.
Przestpczoci ekonomicznej (pranie brudnych pienidzy, afery bankowe, giedowe,
korupcja, itp.)154:
Przeciwdziaanie dokonywaniu przez grupy zorganizowane przestpstw polegajcych na oszustwach celno-podatkowych, zwizanych z obrotem towarami objtymi
akcyz i wyudzeniami podatku VAT oraz podatku dochodowego;
Zwalczanie zorganizowanych grup przestpczych czerpicych zyski z nielegalnego
obrotu paliwami;
Przeciwdziaanie niezgodnym z prawem dziaaniom zwizanym z niewaciwym
wykorzystywaniem i dystrybucj rodkw finansowych pochodzcych bezporednio z Unii Europejskiej;
Rozpoznawanie i przeciwdziaanie zjawisku prania pienidzy;
Zwalczanie oszustw w sferze obrotu finansowego na szkod instytucji finansowych, bankw, towarzystw ubezpieczeniowych, gied, firm leasingowych, funduszy inwestycyjnych i gospodarczego na szkod przedsibiorcw;
Zwalczanie korupcji m. in. w obszarze administracji pastwowej, samorzdowej
i celnej, wymiaru sprawiedliwoci i instytucji kontrolnych.
W strukturach CB znajduje si kilka wydziaw wrd nich Wydzia do Zwalczania
Aktw Terroru. Gwnym zadaniem Wydziau jest gromadzenie informacji operacyjnych
o zagroeniach terrorystycznych oraz prowadzenie rozpoznania operacyjnego osb i organizacji podejrzanych o dziaalno terrorystyczn w Polsce, a take koordynacja dziaa
w zakresie zapobiegania zagroeniom terrorystycznym.
Wydzia do Zwalczania Aktw Terroru CB KGP skada si z czterech zespow155.
Zesp 1 terroryzm i ekstremizm.
Zesp 2 przestpczo z uyciem materiaw wybuchowych.
Zesp 3 zorganizowana przestpczo cudzoziemcw.
Zesp 4 oficerowie dyurni.
152
Zadania tego wydziau znajduj si w akcie normatywnym posiadajcym gryf dokumentu niejawnego,
dlatego te nie s omwione w niniejszej publikacji (przypis autora).
153
www.policja .pl
154
Tame.
155
Wspczesne zagroenia terroryzmem oraz metody ich zwalczania, red. J. Szafraski, Szczytno 2007, s. 29
98
Wydzia ten, jako jednostka koordynujca dziaania Policji w zakresie rozpoznania

i zwalczania zagroe terrorystycznych prowadzi rozpoznanie zagroe zwizanych z uyciem materiaw wybuchowych. CB dysponuje baz komputerow zawierajc informacje o zdarzeniach i osobach zwizanych z materiaami i urzdzeniami wybuchowymi (prowadzona od 1990 roku) oraz o osobach i organizacjach podejrzewanych o dziaalno terrorystyczn156.
W aspekcie midzynarodowym, w zakresie rozpoznania i zwalczania terroryzmu,
polska Policja wanie za pomoc CB prowadzi sta i biec wspprac z:
Grup Robocz ds. Terroryzmu III Filaru Unii Europejskiej (TWG);
Europejsk Policyjn Robocz Grup ds. Zwalczania Terroryzmu (TWG);
Interpolem;
Europolem;
Oficerami cznikowymi Policji innych pastw, w tym i FBI.
Wsppraca ta polega na biecej wymianie informacji o zaistniaych zdarzeniach,
majcych charakter aktw terrorystycznych, ustalonych organizacjach i grupach terrorystycznych oraz ich czonkach mogcych przebywa na terenie Polski oraz dokumentowaniu sprawdze osb i podmiotw. Poza tym jest jednostk wiodca i koordynujc czynnoci operacyjno-rozpoznawcze caej Policji w zakresie zbierania i analizowania informacji o osobach mogcych mie bezporedni lub poredni zwizek z organizacjami terrorystycznymi.
Prowadzona wsppraca pozwala na zapoznanie si z obecnymi zagroeniami pojawiajcymi si na wiecie, rodkami technicznymi oraz rozwizaniami koncepcyjnymi majcymi na celu zwalczanie tego zjawiska. Umoliwia take poznanie i nawizanie bezporednich kontaktw z policjantami zajmujcymi si problematyka zwalczania terroryzmu
w poszczeglnych krajach
We wszystkich komendach wojewdzkich (Stoecznej) policji powoane s zespoy
ATK (zespoy do spraw koordynacji przeciwdziaania aktom terroru z uyciem materiaw wybuchowych oraz innych zdarze noszcych cechy zamachu terrorystycznego), ktre koordynuj i nadzoruj dziaania w zakresie rozpoznania operacyjnego zagroe terrorystycznych.
Do zada zespow ATK naley midzy innymi:
wykonywanie czynnoci, gdy na miejscu zdarzenia, o ktrym mowa wyej, byy ofiary miertelne lub celem zamachu by budynek administracji pastwowej, samorzdowej lub uytecznoci publicznej;
koordynowanie przedsiwzi w zakresie przeciwdziaania i zwalczania aktw terroru
z uyciem materiaw wybuchowych oraz o charakterze terrorystycznym na terenie
wojewdztwa;
podejmowanie wsppracy z innymi organizacjami i instytucjami, mogcymi dysponowa wiedz na temat osb i zagroe wynikajcych z obrotu materiaami wybuchowymi bd substancjami niebezpiecznymi, oraz ich dystrybucji;
156
Przestpczo zorganizowana. wiadek koronny. Terroryzm, red. E. W. Pywaczewski, Zakamycze

2005, s. 763.
99
prowadzenie rozpozna operacyjnych dotyczcych obywateli polskich oraz cudzoziemcw zamieszkaych na stae lub przebywajcych czasowo na terenie podlegym
KWP, co do ktrych zachodzi podejrzenie dziaalnoci o charakterze terrorystycznym
na terenie Polski i poza jej granicami;
uczestniczenie w grupach, organizacjach lub zwizkach podejrzewanych o dziaalno terrorystyczn lub jej wspieranie;
prowadzenie rozpozna operacyjnych grup, organizacji i zwizkw, co do ktrych
istnieje podejrzenie o dziaalno terrorystyczn lub jej wspieranie;
prowadzenie rozpozna operacyjnych grup, organizacji i zwizkw, co do ktrych
istnieje podejrzenie o dziaalno terrorystyczn oraz finansowania takiej dziaalnoci
w kraju lub poza jego granicami.
W komendach powiatowych, rejonowych i miejskich powoane s grupy ATK do zada, ktrych naley midzy innymi prowadzenie rozpoznania operacyjnego dotyczcego
ewentualnych zagroe atakami terrorystycznymi na obiekty uytecznoci publicznej, zakady przemysowe i inne znajdujce si na terenie dziaania tych jednostek.
Rozdzia VII
PION PREWENCJI POLCJI

7.1. Dziaania prewencyjno-propagandowe wobec zagroenia terroryzmem
Rol pionu prewencji jest zapobieganie moliwoci popenienia przestpstw. Zdania
w zakresie zapobiegania i zwalczania zagroe terrorystycznych funkcjonariuszy pionu
prewencji dotycz:
1. Prowadzenia dziaa propagandowych dotyczcych zagroenia terrorystycznego;
2. Wykonywania zada antyterrorystycznych (defensywnych) zabezpieczajcych
obiekty i budynki szczeglnie naraone na atak terrorystyczny (np. ambasady, siedziba parlamentu, itp.);
3. Zabezpieczania miejsc zamachu terrorystycznego w ramach tzw. piercienia zewntrznego;
4. Prowadzenia dziaa ofensywnych (szturmowych) siami pododdziau antyterrorystycznego w sytuacji tego wymagajcej.
W pionie prewencji zwalczaniem zagroe terrorystycznych zajmuj si praktycznie
wszyscy policjanci tej suby157. Wykonywany jest w tym celu przez pododdziay i oddziay prewencji szereg zada prewencyjnych porzdkowo ochronnych, ktre to odnosz si do pierwszych dwch punktw wyartykuowanych powyej, w odniesieniu do
czynnoci o charakterze defensywnym. Do zada tych zaliczy moemy:
przeprowadzanie analiz zagroe rejonw i obiektw, ze szczeglnym uwzgldnieniem miejsc newralgicznych, w tym placwek dyplomatycznych i obiektw uytkowanych przez przedstawicieli innych pastw,
wzmoone patrolowanie rejonw potencjalnego zagroenia zamachami zwaszcza
miejsc przebywania duej liczby ludnoci dworce kolejowe, metro, dworce autobusowe i inne obiekty komunikacji, centra handlowe, rejony urzdw administracji publicznej, miejsca organizowania imprez masowych,
prowadzenie obserwacji i szeregu czynnoci kontrolnych, ochronnych (ochrona obiektw
i osb), sztabowych (dokumentacja dotyczca miejsc i obiektw potencjalnie zagroonych dziaalnoci terrorystyczn), doskonalcych funkcjonowanie systemu gotowoci
alarmowej czy pomocniczych w konkretnych przypadkach wystpienia zagroenia.
157
P. Maecki, Rola Policji w zwalczaniu i przeciwdziaaniu przestpczoci terrorystycznej, praca

dyplomowa, WSPol Szczytno 2007, s. 63 64.
102 ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH
Pion prewencji odpowiada take za podejmowanie dziaa ofensywnych, w sytuacji

zaistnienia aktu terrorystycznego. Za fizyczn likwidacj zagroe zwizanych z dziaaniami terrorystycznymi odpowiedzialny jest Gwny Sztab Policji KGP.
Zadaniem Gwnego Sztabu Policji jest zarzdzanie biecymi informacjami o stanie
bezpieczestwa i porzdku publicznego oraz reagowanie w razie powanych zagroe
bezpieczestwa i porzdku publicznego, a take:
1. Gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie biecych informacji o wydarzeniach i zagroeniach;
2. Opracowywanie procedur i planw operacyjnych oraz przygotowywanie zasobw do
reagowania w sytuacjach kryzysowych, w tym w warunkach zewntrznych zagroe
bezpieczestwa pastwa i wojny;
3. Monitorowanie, analizowanie, ocenianie oraz tworzenie standardw funkcjonowania
oddziaw prewencji Policji, pododdziaw antyterrorystycznych, zespow minersko-pirotechnicznych, negocjatorw, dyurnych jednostek organizacyjnych Policji
i komrek organizacyjnych waciwych w sprawach lotnictwa policyjnego;
4. Zarzdzanie dziaaniami Policji, w tym o zasigu oglnokrajowym, w warunkach zagroenia bezpieczestwa i porzdku publicznego;
5. Zwalczanie zagroe terrorystycznych, planowanie i realizowanie zada bojowych;
6. Zapewnienie funkcjonowania Gwnego Stanowiska Kierowania KGP i Centrum
Operacyjnego KGP oraz wykonywania lotw przez statki powietrzne KGP158.
Wydzielony w strukturze organizacyjnej Gwnego Sztabu Policji Wydzia Operacyjny
ma za zadanie przygotowanie procedur i planw dziaania w sytuacjach kryzysowych oraz
o szczeglnym znaczeniu dla bezpieczestwa i porzdku publicznego, zarzdzanie operacjami policyjnymi o zasigu ponad wojewdzkim i monitorowanie ich przebiegu, nadzorowanie i koordynowanie zabezpieczenia prewencyjnego osb podlegajcych szczeglnej
ochronie oraz przygotowanie Policji do objcia militaryzacj. Na poziomie wojewdztwa
zadania w zakresie realizacji wczeniej wymienionych czynnoci realizuj wojewdzkie
(stoeczny) sztaby policji.
W wielu dziaaniach wykonywanych przez pion prewencji, w zakresie zwalczania zagroe terrorystycznych, naley wymieni rwnie dziaania wykonywane w ramach
prewencji kryminalnej, ktra ma za zadanie uczy i zapoznawa spoeczestwo jak zachowa si (postpowa) w sytuacji zagroenia terrorystycznego np.: incydentem bombowym, sytuacj zakadnicz lub innymi dziaaniami.
Jak wana jest edukacja spoeczestwa w zakresie zagroe terrorystycznych wyranie wida w pastwach, w ktrych terroryzm jest realnym zagroeniem (Izrael, Wielka
Brytania)159. Wiedza o zagroeniach terrorystycznych oraz sposobach zachowania
w przypadku zamachu terrorystycznego przekazywana jest ju na poziomie szkoy podstawowej. Niezwykle istotnym dla systemu bezpieczestwa antyterrorystycznego jest take edukacja osb wykonujcy zawody szczeglnie naraone na potencjalny zamach terrorystyczny (pracownicy bankw, lotnisk, itp.) o koniecznoci waciwego zachowania si
w takiej sytuacji. Tak w obliczu informacji o podoeniu adunku wybuchowego, jak te
158
159
http://bip.kgp.policja.gov.pl/portal/kgp/25/68
K. Jaroszyski, Wspczesny wymiar antyterroryzmu, Warszawa 2008.
103
radzeniu sobie w sytuacji stania si zakadnikiem oraz zachowania si w obliczu szturmu

jednostek specjalnych.
Bardzo istotnym elementem w obszarze edukacyjno-propagandowym jest edukacja
spoeczestwa o procedurach postpowania wobec zagroe o charakterze bombowym,
co jest wynikiem powszechnoci uciekania si do tego typu metody dziania zarwno
przez terrorystw jak te przestpcw. Przykadow sytuacj powstania zagroenia moe
by otrzymanie telefonicznej informacji o podoonej w obiekcie bombie. Zarzdzona
ewakuacja w atwy sposb z powodu wybuchu paniki moe przerodzi si w pozbawion
kontroli bezadn ucieczk, ktra moe doprowadzi do powstania nawet wielu ofiar
miertelnych (zadeptanie, ataki serca itp.). Pozbawione kontroli systemy techniczne
obiektu mog ulec awariom o rnym stopniu nasilenia, co moe doprowadzi do uszkodzenia a w skrajnych przypadkach nawet zniszczenia obiektu (poar, wybuch gazu itp.)
bez detonacji podoonego adunku. Mwimy tu o sytuacjach skrajnych, bowiem waciwie zorganizowana i przeprowadzona ewakuacja powinna wyeliminowa moliwo zaistnienia takich sytuacji.
Informacje, jak postpowa w sytuacji zagroenia mona znale w broszurach informacyjnych. Broszury takie redagowane s i rozpowszechniane chociaby przez Komend Stoeczn Policji w Warszawie. Jest to doskonay przykad waciwego podejcia
podmiotu odpowiedzialnego za bezpieczestwo obywateli policji, do problemu zagroe terrorystycznych i edukowania spoeczestwa o sposobach zachowania wobec moliwoci ich wystpienia. Waciwe zachowanie potencjalnych ofiar zamachw terrorystycznych stanowi klucz do minimalizowania ich skutkw. Pozwala rwnie subom ratowniczym na sprawniejsze, a co za tym idzie bardziej efektywne prowadzenie dziaa
przywracajcych zakcony porzdek i bezpieczestwo publiczne.
7.2. Pododdziay antyterrorystyczne

Okres tworzenia pododdziaw antyterrorystycznych w Polsce przypad na rok 1976.
Pierwszy pododdzia antyterrorystyczny w naszym kraju utworzono na mocy Decyzji Ministra Spraw Wewntrznych160. Jednostk utworzono w oparciu o wzorce fiskie. Rok
wczeniej delegacja polskiego MSW bya z wizyt w Finlandii, gdzie zostaa jej zaprezentowana policyjna jednostka antyterrorystyczna Niedwied. Ministerstwo Spraw
Wewntrznych oceniajc sytuacje zagroenia terrorystycznego w wczesnej Europie, jak
te majc w pamici ldowanie na lotnisku Okcie w Warszawie, uprowadzonego samolotu pasaerskiego, uznao, e aby przygotowa si na ewentualn odpowied terrorystom
naley utworzy milicyjn jednostk specjaln161.
Tworzenie nowego pododdziau podzielono na trzy etapy162. Poniewa brak byo odpowiednich wzorcw w tym zakresie, kontakty z partnerami z Europy Zachodniej ze
160
Decyzja Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 28.02.1976 roku W sprawie utworzenia Wydziau Zabezpieczenia Komendy Stoecznej Milicji do zwalczania aktw przemocy.
161
K. Jaoszyski, Krajowe pododdziay antyterrorystyczne historia i teraniejszo, Policja 2000,
nr 1-2/00, s. 98 i nastpne.
162
J. Pawlik, M ywczyk., Organizacja i przeznaczenie pododdziaw specjalnych MO, Warszawa,
KGMO 1985, s. 5.
wzgldw czysto politycznych byy zabronione, merytoryczna zawarto kadego z etapw zawieraa inwencj jej twrcw. Starali si oni dopasowa wymogi stawiane kandydatom do przyszej suby, tak aby odpowiaday one charakterowi zada ktre maj wykonywa. W pierwszym etapie Wydzia Kadr Komendy Stoecznej Milicji Obywatelskiej
wytypowa funkcjonariuszy, ktrzy speniali nastpujce kryteria:
Mczyni, sprawni fizycznie;
Modzi;
Niekarani dyscyplinarnie;
Posiadajcy odpowiednie cechy psychofizyczne.
Po wstpnej selekcji wytypowano 300 kandydatw, ktrych poddano drugiemu etapowi weryfikacji sprawdzianowi wydolnoci fizycznej i strzeleckiej. Egzamin skada
si z nastpujcych konkurencji:
Biegu na 100 metrw;
Wejciu na 6-metrow lin si rk;
Strzelaniu dokadnym oraz z dobiegiem (100 metrw) i wymian magazynka.
Trzeci etap, do ktrego zakwalifikowano 100 funkcjonariuszy polega na przeprowadzeniu z kandydatami rozmw kwalifikacyjnych. Ostatecznie po rozmowach powsta
Wydzia Zabezpieczenia KSMO w sile 47 milicjantw.
Jednostka zgodnie z decyzj Ministra przeznaczona bya do:
Zwalczania zagroe aktami terroru;
Prowadzenia pocigw i zatrzymywanie niebezpiecznych przestpcw;
Dziaania podczas likwidacji zbiorowego zagroenia lub naruszenia porzdku publicznego;
Akcji ratowniczych w przypadku klsk ywioowych;
Wspierania taktycznego takich jednostek MSW jak: Biuro Ochrony Rzdu, ogniwa
kryminalne oraz dochodzeniowo-ledcze Milicji Obywatelskiej, Stra Poarn, Wojska Ochrony Pogranicza.
Obszar odpowiedzialnoci terytorialnej Wydziau Zabezpieczenia KSMO obejmowa
Warszaw oraz cay kraj.
W 1978 roku podjto decyzj o utworzeniu ogniw wspierajcych Wydzia Zabezpieczenia. Przy Zmotoryzowanych Odwodach Milicji Obywatelskiej w odzi, Gdasku, Katowicach, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie i we Wrocawiu powstay 25-osobowe Plutony
Specjalne. Powstay one w oparciu o Decyzj Komendanta Gwnego Milicji163.
W lipcu 1980 roku Komendant Gwny MO powoa we wszystkich pozostaych wojewdztwach przy jednostkach ZOMO 8-osobowe Druyny Specjalne164. Jak si pniej
okazao bya to decyzja podjta pochopnie. Tak mae ogniwa specjalne nie maj racji bytu. W wikszoci wojewdztw byy one specjalne tylko z nazwy. Brak odpowiedniego
zaplecza szkoleniowego, kadry instruktorskiej, wykorzystywanie milicjantw tych Druyn do normalnej suby patrolowej, uniemoliwiao prawidowe przygotowanie ich do
163
Decyzja Komendanta Gwnego Milicji Obywatelskiej z dnia 1.03.1978 roku W sprawie powoania
w wydzielonych Zmotoryzowanych Odwodach Milicji Obywatelskiej Plutonw Specjalnych.
164
Decyzja Komendanta Gwnego Milicji Obywatelskiej z dnia 19.07.1980 roku W sprawie utworzenia
Druyn Specjalnych w Zmotoryzowanych Odwodach Milicji Obywatelskiej.
105
wykonywania zada o charakterze specjalnym. W styczniu 1985 roku podjto decyzj

o rozwizaniu Druyn Specjalnych165.
W miejsce dwch Druyn powoano Plutony Specjalne: w Rzeszowie166 i w Biaymstoku167. Wizao si to z koncepcj rwnomiernego nasycenia kraju pododdziaami specjalnymi Milicji Obywatelskiej.
Sytuacja spoeczno-polityczna na pocztku lat osiemdziesitych w Polsce, spowodowaa liczne przypadki uprowadze samolotw PLL-LOT na rejsach krajowych jako
rodka emigracji do krajw Europy Zachodniej w celu otrzymania azylu politycznego.
W latach 1980 1982 miao miejsce osiem udanych uprowadze samolotw oraz dwanacie udaremnionych usiowa.
Bezporednim skutkiem powstaej sytuacji bya zmiana struktury organizacyjnej Wydziau Zabezpieczenia168. Zgodnie z Rozkazem Organizacyjnym powikszono stan etatowy
Wydziau z 47 do 237 funkcjonariuszy. Powstao tzw. skrzydo LOT liczce 140 milicjantw, ktrego zadaniem bya ochrona przed uprowadzeniami statkw powietrznych PLLLOT na rejsach krajowych. Zadanie to byo wykonywane poprzez patrole specjalne 2
3-osobowe na pokadzie samolotu. Utworzono take sekcj bojow skadajc si z kobiet.
W 1984 roku Minister Spraw Wewntrznych wyda Zarzdzenie 0054/84169, w ktrym to obowizek fizycznego zwalczania terroryzmu naoy na Milicj Obywatelsk.
Przepisem wykonawczym do Zarzdzenia bya Decyzja 001/85 Komendanta Gwnego Milicji Obywatelskiej170, ktra to w sposb szczegowy regulowaa funkcjonowanie, zasady uruchamiania do dziaa oraz sytuacje, w ktrych pododdziay mogy by
uyte. Naleay do nich:
Niebudzcy wtpliwoci zamach na ycie lub zdrowie osb lub mienia znacznej
wartoci;
Opanowanie lub usiowanie zniszczenia pozostajcych pod specjalnym nadzorem
obiektw bdcych siedzibami wadz, urzdw pastwowych, organizacji spoecznych oraz przedstawicielstw pastw obcych akredytowanych w Polsce;
Zagroenie obiektw o szczeglnym znaczeniu dla gospodarki narodowej;
Zagroenie bezpieczestwa komunikacji powietrznej, ldowej i morskiej dziaalnoci terrorystyczn;
Konieczno odblokowania obiektw opanowanych przez przestpcw lub osoby
nieuprawnione, uniemoliwiajce ich funkcjonowanie;
165
Decyzja Komendanta Gwnego Milicji Obywatelskiej z dnia 7.01.1985 roku W sprawie rozwizania
Druyn Specjalnych przy Zmotoryzowanych Odwodach Milicji Obywatelskiej.
166
Zarzdzenie Organizacyjne nr 021/Org. Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 27.03.1985 roku
W sprawie utworzenia Plutonu Specjalnego w Zmotoryzowanym Odwodzie Milicji Obywatelskiej
w Rzeszowie.
167
Zarzdzenie Organizacyjne nr 072/Org. Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 18.03.1986 roku
W sprawie utworzenia Plutonu Specjalnego w Zmotoryzowanym Odwodzie Milicji Obywatelskiej
w Biaymstoku.
168
Rozkaz Organizacyjny 0127/Org. Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 30.11.1982 roku W sprawie
zmian w strukturze Wydziau Zabezpieczenia Komendy Stoecznej Milicji Obywatelskiej.
169
Zarzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 30.08.1984 roku W sprawie zada resortu spraw
wewntrznych w zakresie walki z terroryzmem.
170
Decyzja 001/85 Komendanta Gwnego Milicji Obywatelskiej W przedmiocie realizacji Zarzdzenia
0054/84 MSW w sprawie zada resortu spraw wewntrznych w zakresie walki z terroryzmem.
Zagroenie bezpieczestwa i porzdku publicznego przez osoby posiadajce bro

paln, materiay wybuchowe, toksyczne lub inne mogce spowodowa niebezpieczestwo powszechne;
Dziaa zwizanych z udziaem w akcjach ratunkowych w przypadku klsk ywioowych, katastrof i innych niebezpiecznych wydarze.
Wprowadzono jednakowy podzia odpowiedzialnoci terytorialnej oraz jednakowe
zadania dla wszystkich pododdziaw, bez wzgldu na ich struktur i moliwoci operacyjne (wyraajce si np. dostpem lotniczych rodkw transportowych).
Podzia kraju na strefy odpowiedzialnoci zgodnie z Decyzj 001/85 przedstawia si
nastpujco:
Wydzia Zabezpieczenia w Warszawie, wojewdztwa: stoeczne, ciechanowskie, radomskie, siedleckie;
Pluton Specjalny ZOMO w Biaymstoku, wojewdztwa: biaostockie, bielskopodlaskie, omyskie, ostrockie, suwalskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Gdasku, wojewdztwa: gdaskie, bydgoskie, elblskie,
olsztyskie, toruskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Katowicach, wojewdztwa: katowickie, bielskie, czstochowskie, opolskie;
Pluton Specjalny ZOMO w odzi, wojewdztwa: dzkie, piotrkowskie, pockie, sieradzkie, wocawskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Krakowie, wojewdztwa: krakowskie, kieleckie, nowosdeckie, tarnowskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Rzeszowie, wojewdztwa: rzeszowskie, chemskie, kronieskie, lubelskie, przemyskie, tarnobrzeskie, zamojskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Szczecinie, wojewdztwa: szczeciskie, gorzowskie, koszaliskie, pilskie, supskie;
Pluton Specjalny ZOMO we Wrocawiu, wojewdztwa: wrocawskie, jeleniogrskie,
legnickie, wabrzyskie;
Pluton Specjalny ZOMO w Poznaniu, wojewdztwa: poznaskie, zielonogrskie, kaliskie, koniskie, leszczyskie.
Zmiany spoeczno-polityczne zapocztkowane przez Polsk w pastwach tzw. bloku
wschodniego na pocztku dekady lat dziewidziesitych, doprowadziy do zmiany ustroju
w naszym kraju z totalitarnego na demokratyczny. Przeobraenia objy zarwno system
sprawowania wadzy jak rwnie rol i zadania organw bezpieczestwa publicznego.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku (znowelizowana ustaw z dnia 21 lipca 1995
roku)171 w miejsce Milicji Obywatelskiej powoaa Policj. W rozdziale 2 tej ustawy zatytuowanym: Organizacja Policji, artyku 4 punkt 3 podpunkt 2 mwi: W skad Policji wchodz rwnie: wyodrbnione oddziay prewencji i pododdziay antyterrorystyczne172.
171
Ustawa z dnia 21 lipca 1995 roku o zmianie ustaw: O urzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, o Policji, o Urzdzie Ochrony Pastwa, o Stay Granicznej oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 30, poz.
179, z pn. zmianami.).
172
Tame.
107
W miejsce Wydziau Zabezpieczenia utworzono Wydzia Antyterrorystyczny, zmieniajc jego struktur organizacyjn Zlikwidowano sekcj Lot oraz sekcj bojow kobiet. Utworzono wycznie sekcje bojowe, etat zastpcy naczelnika ds. administracyjnotechnicznych, etat szefa sztabu (w randze zastpcy naczelnika) oraz sztab. Nowoci byo
stworzenie sekcji pirotechnicznej przewidzianej do rozbrajania niekonwencjonalnych adunkw wybuchowych. W miejsce Plutonw Specjalnych utworzono Kompanie Antyterrorystyczne powikszajc ich stan etatowy do 50 policjantw. Rwnie w nich utworzono
sekcje pirotechniczne. Przy Komisariacie Policji Portu Lotniczego Warszawa-Okcie
utworzono Pluton Antyterrorystyczny do prewencyjnego, antyterrorystycznego zabezpieczenia portu lotniczego w Warszawie. Wszystkie te zmiany zostay wprowadzone Zarzdzeniem Komendanta Gwnego Policji173. Przepisy dotyczce zada resortu spraw wewntrznych w zakresie walki z terroryzmem (Zarzdzenie 0054/84 MSW, Decyzja 001/85
KGMO) zostay uchylone174.
Moliwo kontaktw zagranicznych, zwaszcza udzia w programie szkolenia antyterrorystycznego Departamentu Stanu USA175, a take wasne dowiadczenia spowodoway zmiany w strukturze organizacyjnej Wydziau Antyterrorystycznego w 1992 roku,
dostosowujc j do wymogw wspczesnego oddziau kontrterrorystycznego.
Powstaa sekcja ds. szkolenia zajmujca si szkoleniem wszystkich sekcji bojowych.
Pozwolio to na wprowadzenie jednakowego poziomu wyszkolenia we wszystkich sekcjach. W strukturze Wydziau stworzono take sekcj ds. negocjacji (jedyn tego typu
w kraju). Struktura organizacyjna Kompanii Antyterrorystycznych oraz Plutonu Antyterrorystycznego przy komisariacie policji na lotnisku Warszawa Okcie pozostaa niezmieniona.
W 1996 roku Komendant Gwny Policji wyda zarzdzenie176, ktre okrela zadania
pododdziaw antyterrorystycznych policji jako: Zwalczanie zamachw terrorystycznych majcych na celu uzyskanie efektu zastraszania i polegajcych w szczeglnoci na:
Dokonaniu lub grobie dokonania zamachu bombowego;
Uprowadzeniu statkw wodnych, powietrznych lub innych rodkw transportu;
Porwania osoby lub osb;
Dokonania lub grobie zabjstwa;
Dokonania lub grobie podpalenia;
173
Zarzdzenie Komendanta Gwnego Policji nr 6/90 z dnia 3.08.1990 roku W sprawie organizacji oddziaw prewencji i pododdziaw antyterrorystycznych Policji.
174
Zarzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych nr 067/91 z dnia 3.07.1991 roku W sprawie uchylenia niektrych tajnych i tajnych specjalnego znaczenia aktw normatywnych obowizujcych w resorcie spraw
wewntrznych.
175
13 listopada 1983 roku Kongres Stanw Zjednoczonych zatwierdzi Program Pomocy Antyterrorystycznej w oparciu o Ustaw o Pomocy Zagranicznej z 1961 roku. Program ATA zosta zapocztkowany
w 1983 roku. Pierwszym krajem w nim uczestniczcym bya Kostaryka. Do 1990 roku uczestniczyo
w nim ponad 11 tysicy funkcjonariuszy si policyjnych i sub specjalnych z ponad 70. krajw wiata. Od
1990 roku w programie uczestniczy rwnie Polska. W latach 1990 - 94 na terenie USA zorganizowano
20 specjalistycznych szkole z zakresu taktyki i techniki antyterrorystycznej, rozwizywania sytuacji kryzysowych, zasad prowadzenia negocjacji itp. dla policjantw z Polski. Uczestniczyo w nich prawie 250
polskich policjantw.
176
Zarzdzenie Komendanta Gwnego Policji nr 3/96 z dnia 5 lutego 1996 roku W sprawie uycia pododdziaw antyterrorystycznych w przypadku zamachu terrorystycznego.
Braniu zakadnikw.
W roku 2000 ujednolicono nazewnictwo Kompanii Antyterrorystycznych oraz Wydziau Antyterrorystycznego, wprowadzajc okrelenie Samodzielny Pododdzia Antyterrorystyczny Policji w..., na kocu ktrego znajduje si nazwa miasta, w ktrym mieci si
siedziba jednostki. Kompanie Antyterrorystyczne, obecnie Samodzielne Pododdziay, zostay wyczone ze struktur organizacyjnych Oddziaw Prewencji, co naley uzna za
korzystne posunicie.
Wydarzenia pocztku XXI wieku zamach terrorystyczny na WTC w Nowym Jorku
oraz budynek Pentagonu w Waszyngtonie diametralnie zmieniy podejcie do problemu
walki z terroryzmem na caym wiecie. W poszczeglnych pastwach zaczto dokonywa
analizy istniejcych rozwiza w obszarze rozpoznawania i zwalczania terroryzmu. Analizy takiej dokonano rwnie w naszym kraju. Pierwszy sygna o tworzeniu si nowej
koncepcji w przedmiocie policyjnych pododdziaw antyterrorystycznych pojawi si na
jesieni 2001 roku, kiedy to minister spraw wewntrznych, na konferencji prasowej, zapowiedzia utworzenie w ramach Policji jednostki, ktra to byaby odpowiednikiem, wwczas ju przeniesionej do Ministerstwa Obrony Narodowej, wojskowej formacji specjalnej GROM.
Dotychczas funkcjonujcy system pododdziaw antyterrorystycznych nie odpowiada wyzwaniom i zagroeniom bezpieczestwa w skali kraju jak te w wymiarze midzynarodowym. Rzeczpospolita Polska, dbajc o swj wizerunek wobec zachodnich partnerw, wypeniajc wobec nich swoje sojusznicze zobowizania, musiaa dokona istotnych
przeobrae w dotychczasowym systemie policyjnych pododdziaw specjalnych. By to
wymg koniecznoci dysponowania odpowiedni sia, zdoln do przeprowadzenia np.
skutecznej operacji ratunkowej w sytuacji przetrzymywania zakadnikw, jak te realizowania zada policyjnych o charakterze specjalnym poza granicami pastwa.
We wrzeniu 2002 roku, na mocy decyzji Komendanta Gwnego Policji, rozpoczto
prace organizacyjno-legislacyjne zwizane z tworzeniem nowego systemu pododdziaw
antyterrorystycznych Policji, z zaoeniem wyodrbnienia centralnego pododdziau antyterrorystycznego. Jedynie racjonaln koncepcj nowego systemu krajowych pododdziaw antyterrorystycznych byo utworzenie centralnej jednostki antyterrorystycznej oraz
podporzdkowanych jej merytorycznie jednostkach regionalnych, w oparciu o ju istniejcy potencja Samodzielnych Pododdziaw Antyterrorystycznych Policji.
Utworzenie centralnego pododdziau antyterrorystycznego musiao si wiza ze
spenieniem kilku podstawowych warunkw, tak aby mg on funkcjonowa zgodnie ze
wiatowymi standardami. Usytuowanie jednostki w strukturach Policji powinno zapewnia bezporedni podlego pod Komendanta Gwnego Policji lub jego zastpcy. Kade istnienie szczebla poredniego w nadzorze nad jednostk powoduje ograniczanie samodzielnoci pododdziau, a przez to rwnie dowodzenia nim przez jego kierownictwo.
Wobec powyszego, optymalnym rozwizaniem byo tworzenie jednostki centralnej:
Na prawach biura KGP;
Majcej samodzielno finansow rodki na szkolenie, zakup uzbrojenia i wyposaenia specjalistycznego, itp.;
Majcej moliwo nawizywania kontaktw zagranicznych z innymi pododdziaami
tego typu na wiecie jest to jeden z najistotniejszych warunkw rozwoju jednostki
zwizany z korzystaniem z dowiadcze partnerw zagranicznych.
109
Centralna jednostka antyterrorystyczna Policji przeznaczona miaa by, zgodnie

z przyjtymi zaoeniami, do realizacji midzy innymi nastpujcych zada na terenie
kraju i poza jego granicami:
Prowadzenia akcji i operacji bojowych zwizanych z koniecznoci rozwizania siowego sytuacji zwizanej z wziciem zakadnikw w budynkach oraz wszelkich
rodkach transportu;
Prowadzenie akcji i operacji bojowych w sytuacji tzw. zabarykadowania si terrorystw bd uzbrojonych przestpcw, zarwno w budynkach jak te wszelkich rodkach transportu;
Zatrzymywanie niebezpiecznych przestpcw, a w szczeglnoci czonkw zorganizowanych grup przestpczych;
Wspieranie Biura Ochrony Rzdu, w ramach tzw. grupy wsparcia taktycznego, podczas wizyt przedstawicieli najwyszych wadz pastwowych krajowych i zagranicznych, w sytuacjach tego wymagajcych.
Potrzeba stworzenia jednej, odpowiednio wyposaonej jednostki antyterrorystycznej,
ktrej podporzdkowane byyby merytorycznie jednostki terenowe, jest rozwizaniem
wysoce pragmatycznym. Jedn z najistotniejszych przesanek jest ujednolicenie szkolenia
taktycznego i faktyczna wiedza o poziomie wyszkolenia poszczeglnych pododdziaw.
Ma szczeglne znaczenie podczas prowadzenia dziaa bojowych, w ktrych to niezbdne
jest wykorzystanie znaczcych si antyterrorystycznych. Przykadem tego typu dziaa
bojowych moe by szturm rosyjskich komandosw na moskiewski teatr zajty przez
czeczeskich terrorystw (padziernik 2002 roku). Ze wzgldu na charakter budynku,
ilo zakadnikw liczonych w setkach oraz terrorystw (40), konieczne byo wykorzystanie do szturmu kilku jednostek specjalnych.
Budowanie jednostki centralnej rozpoczto w oparciu o zaoenie, e powstanie ona
w wyniku przeksztacenia etatowo-organizacyjnego Samodzielnego Pododdziau Antyterrorystycznego Policji w Warszawie. Za rozwizaniem tym przemawiay wzgldy ekonomiczne i organizacyjne. Pododdzia warszawski dysponowa zapleczem szkolno-treningowym na wiatowym poziomie (jedynym tego typu w kraju), ktre to pochono znaczce
rodki finansowe, a tworzenie go trwao kilkanacie lat. W skad tego orodka szkolenia
bojowego wchodz:
Miasto opon caoroczny obiekt umoliwiajcy prowadzenie szkolenia taktycznego z uyciem amunicji ostrej (jedyny tego typu w kraju), pododdzia antyterrorystyczny pozbawiony tego typu zaplecza do treningu taktycznego nie ma w praktyce
moliwoci osignicia wysokiego poziomu umiejtnoci bojowych;
Kryta strzelnica zajcia w tym obiekcie mog by prowadzone bez wzgldu na panujce warunki atmosferyczne;
Wiea do szkolenia w zakresie uytkowych technik wysokociowych z umieszczonymi na niej sztucznymi drogami wspinaczkowymi;
Obiekty do prowadzenia szkolenia taktycznego w zakresie prowadzenia dziaa ratunkowych uwolnienia przetrzymywanych zakadnikw makiety (wraki): autobusu,
wagonu kolejowego, samolotu;
Wieloelementowy tor przeszkd niezbdny w budowaniu i utrzymywaniu sprawnoci fizycznej.

Eksperci zachodni, wizytujcy warszawski pododdzia, zawsze z podziwem odnosz
si do tego zaplecza, podkrelajc, i nie jedna jednostka antyterrorystyczna w pastwach
zachodnich pragnaby dysponowa takimi moliwociami szkoleniowymi.
Ponadto usytuowanie SPAP-u w Warszawie w niewielkiej odlegoci od lotniska, na
ktrym znajduj si migowce Zarzdu Policyjnego Biura Suby Prewencyjnej KGP,
wpywao w istotny sposb na poziom gotowoci bojowej pododdziau centralnego.
W cigu kilku minut grupa szturmowa moe by przedyslokowana lotniczymi rodkami
transportu w dowolne miejsce w kraju.
Zgodnie z dyspozycj decyzji Komendanta Gwnego, dotyczcej tworzenia centralnej
jednostki centralnej, oraz wynikajcego z niej harmonogramu zada do realizacji, do koca
2002 roku przygotowano zmiany w okoo 15 aktach prawnych szczebla KGP i MSWiA,
ktre to pozwalay na formalne utworzenie jednostki centralnej. W ostatecznym ksztacie
przyjto organizacj Centralnego Oddziau Antyterrorystycznego usytuowanego w strukturach KGP, ktrego odpowiedzialno operacyjna dotyczya:
Caego kraju skierowanie si i rodkw do dziaa na podstawie decyzji Komendanta Gwnego Policji;
Rejonu odpowiedzialnoci terytorialnej Komendy Stoecznej Policji skierowanie si
i rodkw do dziaa na podstawie decyzji Dyrektora Oddziau Centralnego, majcego w tym przedmiocie upowanienie Komendanta Gwnego Policji, na wniosek kierownictwa KSP.
Tworzenie dodatkowego pododdziau antyterrorystycznego w ramach Komendy Stoecznej nie miao adnego pragmatycznego uzasadnienia. Moliwo bezporedniego korzystania z potencjau Oddziau Centralnego do realizacji zada wymagajcych zaangaowania si specjalnych na terenie podlegym KSP nigdy nie bya przedmiotem dyskusji,
a wrcz przeciwnie stawiana bya jako jeden z pryncypiw dokonywanych zmian:
Po pierwsze: Warszawa nie moga zosta pozbawiona tego typu jednostki wobec faktu realnego zagroenia moliwoci dokonania zamachu terrorystycznego bd te
aktu bandytyzmu wymagajcego interwencji pododdziau antyterrorystycznego;
Po drugie: tylko udzia w dziaaniach bojowych daje moliwo praktycznej weryfikacji umiejtnoci taktycznych, jest wykadni ich poziomu.
Majc na wzgldzie uproszczenie procedur kierowania niektrymi komrkami organizacyjnymi, wchodzcymi w skad SPAP-u warszawskiego, po przeksztaceniu go w Oddzia Centralny, a przed wszystkim ze wzgldu na ich stricte regionalnego charakteru realizowanych przez nie zada, wczono je w struktury KSP. Od poowy lutego 2003 roku
Referat Minersko-Pirotechniczny sta si Sekcj Minersko-Pirotechniczn Wydziau dw.
z Terrorem Kryminalnym, natomiast Pluton Zabezpieczenia Lotniska zosta wcielony do
Komisariatu Lotniczego Policji W-wa Okcie realizujc te same zadania, co do tej pory.
Informacje medialne, i warszawski port lotniczy zosta pozbawiony ochrony antyterrorystycznej nigdy nie opieray na prawdzie.
Mimo formalnego przygotowania SPAP-u w Warszawie do przeksztacenia go
w Centralny Oddzia Antyterrorystyczny z dniem 1 stycznia 2003 roku, zmiany w tym
111
zakresie nie nastpiy. Podjto decyzj o utworzeniu z warszawskiego pododdziau antyterrorystycznego, w ramach Centralnego Biura ledczego KGP, dwch zarzdw jako
funkcjonalnego odpowiednika Centralnego Oddziau Antyterrorystycznego. Postanowiono w ten sposb (sztucznie) zwikszy stan etatowy Centralnego Biura ledczego KGP,
uwiarygodniajc si tym posuniciem przed partnerami z Unii Europejskiej w kwestii
zwikszenia stanu liczebnego centralnej suby ledczej.
Rozwizanie takie nie miao jednake adnego merytorycznego uzasadnienia. Zarzdy bowiem s samodzielnymi komrkami w strukturach policji i nie ma midzy nimi adnego zwizku natury organizacyjnej. Nie mona, wic byo mwi o formalnym utworzeniu jednostki centralnej kontrterrorystycznej.
Po wydarzeniach w Magdalence marzec 2003 roku177, na gruncie dyskusji o powyszym, w tym nad przyjtym rozwizaniami, powrcono do koncepcji utworzenia oddziau
centralnego o nazwie Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Gwnej Policji. Po
wykonaniu niezbdnych prac legislacyjnych Biuro to zaczo funkcjonowa od czerwca
2003 roku zgodnie z zaoeniami przywoanymi wczeniej. Przejo ono nadzr merytoryczny nad pododdziaami antyterrorystycznymi w kraju od Biura Suby Prewencyjnej
KGP. W komendach wojewdzkich, w ktrych nie byo SPAP-w utworzono Sekcje Antyterrorystyczne (SAT-y).
Po niespena roku funkcjonowania BOA, z przyczyn trudnych do zdefiniowania, niemajcych zadnego racjonalnego uzasadnienia, pozbawiono jednostk centraln jednego
z najistotniejszych jej atrybutw samodzielnoci. W czerwcu 2004 roku Biuro Operacji
Antyterrorystycznych KGP stao si Zarzdem Operacji Antyterrorystycznych Biura
Gwnego Sztabu Policji KGP178
Wprowadzenie kadego szczebla poredniego w nadzr nad tego typu formacj prowadzi de facto do jej ubezwasnowolniania. Rodzi zbdne szczeble decyzyjne, ktre to
potencjalnie mog skutecznie paraliowa rozwj jednostki179.
Aktualnie w ramach polskiej policji funkcjonuje 17 pododdziaw, ktre maj w nazwie przymiotnik antyterrorystyczne. S nimi:
Biuro Operacji Antyterrorystycznych Komendy Gwnej Policji w Warszawie (do 15
maja 2008 r. Zarzd Gwnego Sztabu Policji KGP);
Samodzielne Pododdziay Antyterrorystyczne Policji Komendy Wojewdzkiej Policji
w Gdasku, Biaymstoku, Wrocawiu, odzi, Szczecinie, Poznaniu, Krakowie, Katowicach, Rzeszowie;
Sekcje Antyterrorystyczne Komendy Wojewdzkiej Policji w Lublinie, Olsztynie,
Bydgoszczy, Kielcach, Opolu, Gorzowie Wielkopolskim, Radomiu.
Pod koniec 2006 roku podjto kolejne kroki w celu zracjonalizowania obecnego sytemu policyjnych jednostek przeznaczonych do fizycznej walki z terroryzmem i stworze177
Podczas dziaa w dn. 5/6.03. 2003 r. w Magdalence k/Warszawy, majcych na celu zatrzymanie
dwch sprawcw zabjstwa policjanta w 2002 roku (w Parolach k/Warszawy), w wyniku eksplozji podoonego przez przestpcw adunku wybuchowego, mier ponioso dwch policjantw Zarzdu Bojowego
CB. Obaj przestpcy zginli w trakcie wymiany ognia.
178
Zarzdzenie nr 366 Komendanta Gwnego Policji z dnia 20.04.2004 r., w sprawie regulaminu Komendy Gwnej Policji.
179
K. Jaoszyski, Policyjne pododdziay antyterrorystyczne wobec aktualnego zagroenia terrorystycznego, konferencja naukowa: Terroryzm wspczesny, Collegium Civitas, Warszawa 2005 r.
nia silnego oddziau kontrterrorystycznego, odpowiadajcego wymogom wspczesnego

zagroenia terroryzmem. Prace, po licznych zmianach i generowaniu kolejnych koncepcji, zakoczono w 2008 roku decyzj Komendanta Gwnego Policji o przeksztaceniu
Zarzdu Operacji Antyterrorystycznych Biura Gwnego Sztabu Policji KGP w Biuro
Operacji Antyterrorystycznych KGP180, jako centralny pododdzia antyterrorystyczny polskiej policji. Zadania BOA okrelone zostay jako181:
Gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie biecych informacji o zaistniaych aktach terroru, metodach i formach dziaania sprawcw oraz przedsiwziciach podejmowanych w celu zwalczania sprawcw tego rodzaju aktw;
Nadzorowanie przygotowa do dziaa samodzielnych pododdziaw antyterrorystycznych Policji, zespow minersko-pirotechnicznych oraz negocjatorw;
Prowadzenie dziaa bojowych, polegajcych na rozpoznawaniu i likwidowaniu zamachw terrorystycznych, a take przeciwdziaanie zamachom o tym charakterze;
Prowadzenie negocjacji policyjnych w ramach operacji i akcji antyterrorystycznych;
Zapewnienie, przez realizacj programu szkolenia, staej gotowoci do prowadzenia
dziaa bojowych, polegajcych na rozpoznawaniu i likwidowaniu zamachw terrorystycznych oraz innych dziaa wymagajcych uycia specjalistycznych si i rodkw, a take specjalnej taktyki dziaania;
Okrelanie potrzeb szkoleniowych, inicjowanie oraz uczestniczenie w organizowaniu
szkole i doskonalenia zawodowego policjantw w komrkach antyterrorystycznych,
komrkach waciwych w sprawach minersko-pirotechnicznych i w sprawach negocjacyjnych jednostek organizacyjnych Policji;
Wspdziaanie z krajowymi i zagranicznymi podmiotami waciwymi w sprawach
zwalczania aktw terroru.
7.3. Oddziay prewencji

Pastwo musi dysponowa rwnie siami policyjnymi przygotowanymi do realizacji
zada, wwczas, gdy wystpuje potrzeba wykorzystania policjantw przygotowanych
i przeszkolonych w dziaaniach przywracajcych naruszony porzdek publiczny. Sytuacje
takie zwizane s chociaby z koniecznoci zabezpieczenia meczw pikarskich lub innych masowych imprez sportowych, pikarskich czy te protestw spoecznych. Podczas
tego typu wydarze moe doj do zamieszek i zaj ulicznych wymagajcych uycia
znacznych si policyjnych. Rwnie w czasie trwania incydentu terrorystycznego miejsce
zamachu musi by zabezpieczone, piercieniami: wewntrznym jak te zewntrznym,
uniemoliwiajcymi wydostanie si (ucieczk) sprawcw ataku oraz przedostanie si
w rejon dziaa osb postronnych.
Tego typu zadania realizuj pododdziay Policji okrelane s mianem pododdziaw
zwartych. W polskiej policji rol t speniaj oddziay prewencji, podlegajce komendom wojewdzkim policji. Powstay one po likwidacji wraz z transformacj ustrojow
Zmotoryzowanych Odwodw Milicji Obywatelskiej (ZOMO).
180
Decyzja nr 372, z dnia 14.04.2008 r., Komendanta Gwnego Policji, w sprawie zmiany regulaminu
Komendy Gwnej Policji.
181
www.policja.pl
113
Ze wzgldu na swoj organizacj oddziay prewencji maj struktur kompanijn,

a tym samym sposb penienia suby, dziki czemu stanowi podmiot policji zdolny
w cigu krtkiego czasu podj dziaania duymi siami. W przypadku zamachu terrorystycznego ma to pierwszorzdne znaczenie. Szybkie i szczelne odizolowanie miejsca zamachu przekada si na skuteczno dalszych dziaa.
Gwne zadania, do jakich powoano oddziay prewencji, to midzy innymi182:
Wykonywanie zada zwizanych z prowadzeniem operacji policyjnych w sytuacji
zagroenia bezpieczestwa i porzdku publicznego;
Udzia w dziaaniach pocigowo-blokadowych za niebezpiecznymi przestpcami;
Ochrona porzdku publicznego w czasie konstytucyjnie okrelonych stanw nadzwyczajnych, katastrof naturalnych i awarii technicznych;
Ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas pobytu w Polsce przedstawicieli pastw obcych;
Ochrona bezpieczestwa i porzdku publicznego podczas legalnych zgromadze
ulicznych oraz w czasie imprez masowych i protestw spoecznych;
Przywracanie porzdku publicznego w przypadku zbiorowego naruszenia prawa;
Wspieranie jednostek policji w dziaaniach patrolowych oraz patrolowo-interwencyjnych;
Organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego dla policjantw i pracownikw oddziau prewencji.
7.4. Dowodzenie operacj antyterrorystyczn

Kryzys w potocznym rozumieniu tego pojcia okrela sytuacje, w ktrych wsplnym
mianownikiem jest zagroenie dla aktualnego i akceptowanego stanu rzeczy w danej
dziedzinie funkcjonowania jednostki lub spoeczestwa183. Zamachy terrorystyczne, a take groba ich przeprowadzenia, generuj powstanie sytuacji kryzysowych, wymagajcych
podejmowania przez instytucje pastwa dziaa zmierzajcych do przywrcenia stanu podanego. Stan ten naley rozumie jako sytuacj eliminacji lub znaczcego ograniczenia
zagroenia bezpieczestwa184.
Pojcie operacja w tym wypadku nie odnosi si do kategorii sztuki wojennej, natomiast pojmowane bdzie jako: dziaanie indywidualne lub zbiorowe, ktre prowadzi do
osignicia podanego celu185. Operacja antyterrorystyczna stanowi jeden z rodzajw
operacji, jakie realizuje policja wobec faktu powstania zagroenia. W odniesieniu do
przedmiotu niniejszego referatu rda zagroenia mog by:
wynikiem dziaa (lub moliwoci ich wystpienia) o charakterze terrorystycznym;
wynikiem zaistniaego (lub moliwoci jego wystpienia) aktu terroru;
182
http://www.lodzka.policja.gov.pl
Kryzys i zarzdzanie, J. Proko, B. Winiewski, T. Wojtaszek, Bielsko-Biaa 2006, s. 11.
184
K. Jaoszyski, Dowodzenie akcj (operacj) policyjn z wykorzystaniem pododdziau antyterrorystycznego, [w:] Zarzdzanie kryzysowe wyzwaniem dla edukacji, red. A. Urban, Szczytno 2007, s. 38 i nastpne.
185
W. Kitler, Wspczesne operacje militarne w aspekcie wojskowego wsparcia dla wadz cywilnych, Informator 2000, nr 2/4, MSW i A Biuro Spraw Obronnych, s. 18.
183
koniecznoci wykorzystania w dziaaniach policyjnych umiejtnoci i rodkw bdcych w wyposaeniu podpodziau antyterrorystycznego;
realizowania dziaa ochronnych VIP.
Przy omawianiu operacji policyjnej opatrzonej przymiotnikiem antyterrorystyczna
naley pamita, e stanowi on jedynie okrelenie rodzaju powstaego zagroenia. Nie ma
natomiast wpywu na charakter procesu dowodzenia. Skierowanie do dziaa jednostki
AT rwnie nic w tej kwestii nie zmienia. Wczenie pododdziau antyterrorystycznego
do akcji lub operacji policyjnej nie oznacza, e mamy do czynienia z przestpstwem terroryzmu. Pododdzia antyterrorystyczny Policji wykorzystywany jest take do zatrzymywania niebezpiecznych przestpcw.
Dowodzenie operacj w ramach dziaa antyterrorystycznych wymaga podejmowania
decyzji na szczeblu merytorycznym, zgodnie z wol szczebla politycznego. Rozwizania
sytuacji kryzysowej, bdcej wynikiem zamachu terrorystycznego, na szczeblu dowdczym taktycznym bdzie podporzdkowane podjtym w tym zakresie decyzjom politycznym, ktre powinny by realizowane wedug okrelonego schematu (ryc. 7.1).
DECYZJA
POLITYCNZA
DOWODCA
OPERACJI
POLICYJNEJ
PIERCIE
WEWNTRZNY
SZTAB
GRUPA
SZTURMOWA AT
PIERCIE
ZEWNTRZNY
GRUPA
NEGOCJACYJNA
SIY WSPARCIA
IWSPLDZIAANIA
Siy policyjne/wojskowe
Stra Poarna
Pogotowie Gazowe
Inne niezbdne suby
Pogotowie Ratunkowe
Ryc. 7.1. Struktura dowodzenia operacj policyjn z wykorzystaniem pododdziau AT

115
Dowodzenie Ukierunkowana celowa dziaalno dowdcy, realizowana w ramach

dziaa policyjnych, zapewniajca wysok zdolno si i rodkw policji do osignicia
celu tych dziaa oraz charakteryzujca si szczeglnie sprawnym, jednoosobowym podejmowaniem decyzji i ponoszeniem za nie odpowiedzialnoci, precyzyjnym rozdziaem
i kontrol przebiegu czynnoci186. Dowdca za to: Komendant Gowiny Policji, komendant wojewdzki policji, komendant powiatowy policji, ich zastpcy, lub inny policjant
wyznaczony przez kierownika jednostki policji waciwej terytorialnie dla miejsca zdarzenia, posiadajcy predyspozycje i dowiadczenie zawodowe187. Sztab jest to: ogniwo pomocnicze dowdcy, tworzone decyzj waciwego kierownika jednostki policyjnej w celu
wspomagania dowodzenia188. Zgodnie z treci zarzdzenia nr 213 Komendanta Gwnego Policji, dowodzenie operacj polega na:
Ocenie zagroenia, poprzez ustalenie jego rodzaju i przewidywanego rozwoju;
Okreleniu oraz koncentracji si i rodkw niezbdnych do usunicia zagroenia;
Okreleniu zada i organizacji sztabu dowdcy operacji;
Zorganizowaniu systemw cznoci i obiegu informacji;
Wyznaczeniu dowdcw podoperacji i okreleniu ich zada;
Koordynowaniu przygotowania zaplecza logistycznego, medycznego i technicznego;
Nadzorowaniu i koordynowaniu przebiegu operacji zgodnie z planem dziaania dowdcy;
Wyznaczeniu policjanta uprawnionego do kontaktw ze rodkami masowego przekazu w zakresie przebiegu operacji;
Wspdziaaniu ze subami specjalistycznymi i instytucjami waciwymi dla rodzaju
zdarzenia oraz waciwymi terytorialnie organami administracji pastwowej;
Przygotowaniu i przekazywaniu waciwemu przeoonemu meldunkw o sytuacji
realizowanych dziaaniach.
Do dowodzenia operacj policyjn uprawnieni s189:
Komendant Gwny Policji, komendant wojewdzki policji, komendant powiatowy
policji, lub ich zastpcy;
Oficer policji wyznaczony przez jedn z osb, o ktrych mowa w pkt 1, posiadajcy
przeszkolenie, predyspozycje i dowiadczenie w zakresie dowodzenia.
Zgodnie z przedstawionym na ryc. 1. schematem dowodzenia kada z komrek
(podmiotw) wypenia wyznaczone funkcje, i tak:
dowdca operacji dysponuje siami i rodkami przydzielonymi i wyznaczonymi do
rozwizania zaistniaej sytuacji. Dowdcy podlega zastpca dowdcy operacji oraz
oficerowie sztabowi do zada, ktrych naley wykonywanie i wdraanie polece
dowdcy oraz informowanie go o stanie ich realizacji.
186
Zarzdzenie nr 213 komendanta gwnego policji z dnia 28 lutego 2007 roku: w sprawie metod i forom
przygotowania i realizacji zada policji w przypadku zagroenia ycia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo
bezpieczestwa i porzdku publicznego.
187
Tame.
188
Tame.
189
Tame.
grupa negocjacyjna odpowiada za prowadzenie negocjacji. W jej skad wchodzi

gwny negocjator, ktry ma za zadanie jako jedyny komunikowanie si z osobami
przetrzymujcymi zakadnikw, drugi negocjator spenia rol asystenta gwnego
negocjatora, negocjator dokumentujcy prowadzi w formie pisemnej chronologi
dotyczc przebiegu negocjacji, negocjator ds. wywiadu ma za zadanie stae zbieranie i przekazywanie wszelkich informacji na temat zakadnikw i terrorystw, cznik zapewnia przepyw informacji pomidzy dowdc operacji a dowdc zespou
negocjacyjnego. Zadaniem grupy negocjacyjnej jest:
1. Doprowadzenie do pokojowego (bez uycia siy) rozwizania powstaej sytuacji;
2. Wypracowanie odpowiedniej sytuacji taktycznej do przeprowadzenia dziaa
bojowych przez grup szturmow jednostki antyterrorystycznej rozwizanie
siowe.
Majc na wzgldzie drugi punkt zada grupy negocjacyjnej niezbdna jest staa wymiana informacji pomidzy negocjatorami a dowdc grupy szturmowej.
Grupa szturmowa jest to cao lub cz si pionu bojowego jednostki antyterrorystycznej wyznaczonej do dyspozycji dowdcy operacji antyterrorystycznej, majca
na celu realizacj zadania bojowego w jednym miejscu i czasie. Stanowi podmiot
wspomagajcy (jeden z elementw wykonawczych) w akcji lub operacji policyjnej.
Dowdc grupy szturmowej moe by dowdca jednostki, jego zastpca lub wyznaczony przez nich policjant (onierz w przypadku kontrterrorystycznej jednostki
wojskowej). Z chwil wyznaczenia dowdcy grupy szturmowej jego przeoony
przekazuje swoje zwierzchnictwo nad nim dowdcy akcji lub operacji policyjnej.
Planowanie sposobu realizacji dziaa bojowych grupy szturmowej jest w gestii jej
dowdcy, a nie dowdcy caej operacji. Rol dowdcy operacji antyterrorystycznej
jest akceptacja przyjtego planu. Grupa szturmowa, w zalenoci od przyjtej koncepcji (planu) dziaa bojowych, dzieli si na zespoy bojowe.
Piercie wewntrzny zadaniem jego jest nie niedopuci do ucieczki terrorystw
z zajtego obiektu, niedopuci do wejcia do obiektu osb postronnych, reagowa na
sytuacje nage, prowadzi sta obserwacj obiektu i znajdujcych si w nim osb
(terroryci zakadnicy) oraz przekazywa wszelkie informacje i spostrzeenia wynikajce z jej prowadzenia do stanowiska dowodzenia. W skad piercienia wewntrznego wchodz policjanci (onierze) niebiorcy udziau bezporednio w dziaaniach
bojowych (szturmie). W piercieniu tym zlokalizowane s stanowiska strzelcw wyborowych. Podczas szturmu mog wykonywa zadania si wspierajcych (jeeli tak
stanowi plan operacji).
Piercie zewntrzny jego zadaniem jest odizolowanie rejonu dziaa, tak aby podczas prowadzenia operacji nie ucierpiaa adna z osb postronnych. Piercie zewntrzny zoony jest si mundurowych policji lub wojska lub te z obu tych formacji
cznie (mieszany).
Siy wsparcia i wspdziaania zadaniem ich jest wspieranie dziaa bojowych zespow szturmowych poprzez odbieranie zakadnikw oraz zatrzymanych terrorystw, zorganizowanie punktw selekcji (zakadnikw terrorystw), wsparcie zespow szturmowych sprztem specjalistycznym, wspomaganie zespow snajperskich
117
(wystpowanie w roli obserwatorw). Udzielanie pomocy rannym (Pogotowie Ratunkowe), odcicie dopywu gazu, prdu, wody (suby specjalistyczne), gaszenie powstaego poaru, itp.
W wyniku dokonania przez dowdc analizy zadania i oceny pooenia, rodzi si decyzja dowdcy, ktra powinna by doprowadzona (przekazana) do wykonawcw
w moliwie krtkim terminie190. Okres przygotowania dziaa rozpoczyna si po otrzymaniu zadania, a koczy si zwykle osigniciem gotowoci lub rozpoczciem dziaa191.
Zwizany jest z procesem ich planowania. Celem planowania jest sporzdzenie planu,
ktry powinien umoliwi w okresie przygotowania dziaa:192
ustalenie sposobu realizacji zadania (wypracowanie zamiaru);
okrelenie i postawienie zadania wykonawcom;
zorganizowanie wspdziaania pomidzy wykonawcami;
zorganizowanie dowodzenia i cznoci.
W dziaaniach antyterrorystycznych mamy do czynienia z planowaniem operacji
w ramach ataku planowego oraz ataku natychmiastowego.
W kadym z przyjtych wariantw ataku, zastosowany wariant taktyczny zestawienie si i rodkw, uzalenione bdzie od posiadanej wiedzy:
wiemy, e s terroryci w obiekcie, nie wiemy natomiast ilu ich jest i gdzie konkretnie si znajduj;
wiemy ilu jest terrorystw w obiekcie, nie wiemy gdzie konkretnie si znajduj;
wiemy ilu jest terrorystw w obiekcie i wiemy gdzie konkretnie si znajduj.
Atak planowy przeprowadzany jest po precyzyjnym przeprowadzeniu procesu planowania, poprzedzonego zbieraniem informacji zawierajcych nastpujce elementy:
skryte podejcie pod obiekt ataku;
dokadna znajomo obiektu ataku;
dokadna wiedza o miejscu przetrzymywania zakadnikw;
dokadna wiedza o miejscu przebywania terrorystw;
dokadna wiedza o uzbrojeniu terrorystw;
wykorzystanie manewru polegajcego na odwrceniu uwagi od waciwego kierunku
ataku;
wykorzystanie niezbdnej iloci zespow szturmowych;
wyznaczenie rezerwowych zespow szturmowych;
wykorzystanie migowcw, transporterw opancerzonych, wycznie w sytuacji tego
wymagajcej;
pokonywanie zamknitych drzwi i okien rodkami i metodami umoliwiajcymi realizacj planu.
190
B. Chocha, Rozwaania o taktyce, Warszawa 1982, s. 95.

S. Sadowski, Planowanie i organizowanie dziaa taktycznych, Warszawa 1996, s. 12.
192
Tame, s. 14.
191
Plan ataku natychmiastowego powinien by stworzony w cigu 30 minut od momentu

przybycia na miejsce dziaania. Ze wzgldu na jego charakter, natychmiastowa reakcja na
zaistnia sytuacj (np. strzelanie przez terrorystw do zakadnikw), musi on by bardzo
prosty i zawiera nastpujce elementy:
podejcie pod obiekt w sposb jak najbardziej skryty;
wyznaczenie pozycji do ataku jak najbliej obiektu;
drogi podejcia jak najprostsze i jak najkrtsze;
sposb podejcia moe przewidywa przemieszczanie si z pozycji do ataku pieszo, z uyciem migowcw, transporterw opancerzonych lub stanowi kombinacj
podanych sposobw;
do pokonania zamknitych drzwi lub okien naley uy materiau wybuchowego;
jeeli atak jest prowadzony na budynek wielopitrowy naley zaplanowa tyle zespow szturmowych ile jest piter.
Realizacja zaoe ataku natychmiastowego wymaga od dowdcy akcji lub operacji
antyterrorystycznej, jak te akcji lub operacji, w ktrej ma by wykorzystany pododdzia
antyterrorystyczny, podejmowania dziaa w sytuacji zagroenia ycia i zdrowia. W odniesieniu do dowdcy akcji/operacji nawet wobec faktu braku w danej chwili tego typu
pododdziau na miejscu zdarzenia. Musi on podj dziaania siami, jakie ma aktualnie do
dyspozycji.
Zakoczenie
Zadania Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania terroryzmu oraz przybierajcego jego posta bandytyzmu, stanowi przejaw konstytucyjnego obowizku zapewnienia
przez ni bezpieczestwa wewntrznego i porzdku publicznego.
Biorc pod uwag zadania oraz uprawnienia policji w obszarze zapobiegania i walki
z terroryzmem naley dy do podnoszenia na najwyszy poziom elementw organizacyjnych, szkoleniowych, technicznych w odniesieniu do sprztu specjalistycznego, wyposaenia i uzbrojenia, tej formacji.
Policjanci powinni bowiem realizowa zadania w tym zakresie w oparciu o przejrzyste struktury organizacyjne umoliwiajce waciwy obieg informacji, bdc przy tym
jednym z elementw orodka koordynacji dziaa antyterrorystycznych w pastwie.
Orodka, ktrego zadaniem jest dbanie o zbieranie i wymian informacji na temat zagroe terrorystycznych w pastwie pomidzy podmiotami zaangaowanymi w zapobieganie
i walk z terroryzmem.
Korzystanie z dowiadcze innych policji w odniesieniu do zagroenia terroryzmem
jest niezwykle cenn materi. S wszak pastwa na wiecie, w ktrych prowadzi si realn walk z terroryzmem ju od wielu dziesicioleci. Ich wiedza i dowiadczenie w tym
zakresie s nieocenione. Moliwo skorzystania z dowiadcze innych to przede wszystkim uniknicie popeniania bdw, niepotrzebne otwieranie drzwi, ktre zostay ju
przez kogo otwarte.
Wspczesny wiat dysponuje rozwizaniami technicznymi umoliwiajcymi prowadzenie pracy operacyjnej, ktrej efektem jest uzyskiwanie wyprzedzajcej wiedzy
o ewentualnych zagroeniach przygotowywanych zamachach. Dzieje si tak dziki
wszechobecnej informatyzacji. Elektroniczne urzdzenia na najwyszym poziomie technicznego zaawansowania, do uzyskiwania informacji np. w formie obrazu lub dwiku, to
dzi niezbdne wyposaenie pionw kryminalnych policji, jeeli chcemy mwi o waciwym przygotowaniu tej formacji do wyzwa jakie stawia dzi zagroenie terroryzmem.
Niezwykle wanym ogniwem w acuchu komrek odpowiedzialnych w policji za
antyterroryzm s bojowe jednostki specjalne. Pododdziay antyterrorystyczne, wobec zagroe bezpieczestwa wspczesnego wiata, bd stanowiy trway element systemw
bezpieczestwa pastw. Terroryci, jak dowodz tego liczne przykady dnia codziennego,
nie rezygnuj z formy swoich zamachw jakim jest branie zakadnikw. Nadal wic naley rozwija rozwizania taktyczne, oy fundusze na nowoczesne rodki walki i wyposaenie specjalistyczne, tak aby podnosi na co raz to wyszy poziom umiejtnoci bojowe
tyche jednostek. Maj one bowiem bezporedni wpyw na skuteczno przeprowadzonych operacji ratunkowych, majcych bezporednie przeoenie w iloci uratowanych
z rk terrorystw istnie ludzkich.
Wszystkie te przedsiwzicia powinny by czynione w imi waciwego rozumienia
zagroenia, jakim jest dzi terroryzm. Przy podejmowaniu decyzji w zakresie powyej
wymienionych przedsiwzi naley mie zawsze w pamici sowa Roberta Jervisa: Bezpieczestwo jest najbardziej cenionym celem (... ) dziedzina bezpieczestwa jest niewybaczalna. Mae bdy mog mie wielkie konsekwencje, jako motta do podejmowania waciwych decyzji.
Bibliografia:
1. Alderson J., Policjant w spoeczestwie prawa, [w:] Prawa czowieka a policja, Legionowo 1994.
2. Aleksadrowicz T., Terroryzm definicja zjawiska, [w:] Terroryzm konferencja
w Centralnym Orodku Szkolenia ABW, Emw 2003.
3. Aleksandrowicz T., Zagroenie wspczesnym terroryzmem midzynarodowym
prba prognozy na najblisze lata, [w:] Terroryzm w kontekcie zagroe wewntrzpastwowych, praca naukowo-badawcza, Wysza Szkoa Administracji
w Bielsku Biaej 2007.
4. B. Bolechw, Terroryzm w wiecie podwubiegunowym, Toru 2003.
5. Bolechw B., Sieci przeciwko hierarchiom wyzwanie dla suwerennoci pastw,
[w:] Z. Leszczyski, S. Sadowski (red.) Suwerenno pastwa we wspczesnych
stosunkach midzynarodowych, Warszawa 2005.
6. Brzeziski Z., Bomba jest gdzie indziej Rzeczpospolita, 10.09.2005, przedruk za:
The American Interest, No 1, 2005.
7. Buchaa K., Zoll A., Polskie prawo karne, Warszawa 1995.
8. Chmielewski R., W. Dzieliski, P. Majer, Policja 1990-1999. Przegld Policyjny,
nr 1(53) 2 (54), 1999.
9. Chocha B., Rozwaania o taktyce, Warszawa 1982.
10. Czapska, J., Wjcikiewicz J., Policja w spoeczestwie obywatelskim, Zakamycze 1999.
11. Drost M., Operacje militarne inne ni wojna w doktrynie NATO i USA, Zeszyty
Naukowe AON 2000, nr 2 (39).
12. Gral R., Kodeks karny praktyczny komentarz, Warszawa 1998.
13. Grzegorczyk T., Kodeks postpowania karnego komentarz, Zakomycze 1998.
14. Hanausek T., Ustawa o Policji komentarz, Krakw 1996.
15. Hoffman B., Oblicza terroryzmu, Warszawa 1999.
16. Hoyst B., Kryminologia wobec nowych zjawisk i wspczesnych metod przestpczych, [w:] Prawo karne i proces karny wobec nowych form i technik przestpczoci,
red. H. J. Hirsch, P. Hofmaski, E. W. Pywaczewski, C. Roxin, Biaystok 1997.
17. Hoyst B., Przestpczo zorganizowana i jej implikacje, [w:] Policja polska wobec przestpczoci zorganizowanej, red. W. Pywaczewski, J. wierczewski,
Szczytno 1996.
18. Jaoszyski K., Dowodzenie akcj (operacj) policyjn z wykorzystaniem pododdziau antyterrorystycznego, [w:] Zarzdzanie kryzysowe wyzwaniem dla edukacji,
red. A. Urban, Szczytno 2007.
19. Jaoszyski K., Dziaania militarne Izraela w walce z terroryzmem, Zeszyty Naukowe AON 1999, Nr 2/35.
20. Jaoszyski K., Krajowe pododdziay antyterrorystyczne historia i teraniejszo,
Policja 2000, nr 1-2/00.
21. Jaoszyski K., Policyjne pododdziay antyterrorystyczne wobec aktualnego zagroenia terrorystycznego, konferencja naukowa: Terroryzm wspczesny, Collegium
Civitas, Warszawa 2005 r.
22. Jaoszyski K., Taktyka antyterrorystyczna zachowanie policjanta pododdziau
antyterrorystycznego w sytuacji stresogennej, Policyjny Biuletyn Szkoleniowy
1999, nr 3-4/99.
23. Jaoszyski K., Terroryzm antyizraelski. Przedsiwzicia kontrterrorystyczne w Izraelu, Warszawa 2001.
24. Jaoszyski K., Terroryzm czy terror kryminalny w Polsce?, Warszawa 2001.
25. Jaoszyski K., Wspczesny wymiar antyterroryzmu, Warszawa 2008.
26. Kitler W., Wspczesne operacje militarne w aspekcie wojskowego wsparcia dla
wadz cywilnych, Informator 2000, nr 2/4, MSW i A Biuro Spraw Obronnych.
27. Kochaski S., Brygady antyterrorystyczne, operacje, uzbrojenie, Warszawa 1992.
28. Kompetencje organw wadzy publicznej w zakresie ochrony bezpieczestwa i porzdku publicznego w Polsce, [w:] Ustrj i organizacja policji w Polsce, cz. I, red.
J. Widacki, Warszawa Krakw 1998.
29. Kopaliski W., Sownik wydarze, poj i legend XX wieku, Warszawa 1999.
30. Kryzys i zarzdzanie, J. Proko, B. Winiewski, T. Wojtaszek, Bielsko-Biaa 2006.
31. Kuba Pawe, Terroryzm i jednostki terrorystyczne na wiecie, Warszawa 1992.
32. Kubiak K., Terroryzm jako rodek prowadzenia wojny? Raport nr 4/98.
33. Maecki P., Rola Policji w zwalczaniu i przeciwdziaaniu przestpczoci terrorystycznej, praca dyplomowa, WSPol Szczytno 2007.
34. Marek A., Przestpczo zorganizowana. Zarys problematyki, na podstawie:
U. Drmann i in., Organisierte Kriminalitt wie gross ist die Gefahr? (BKA
Forschungsreihe), Wiesbaden 1990, [w:] Kryminologiczne i prawne aspekty przestpczoci zorganizowanej, red. A. Marek, W. Pywaczewski, WSPol Szczytno 1992.
35. Mczyski M., Policja Pastwowa w II Rzeczypospolitej. Krakw 1997; A. Misiuk,
Policja Pastwowa 1919-1939. Warszawa 1996.
36. Misiuk A., Peposki A., Organizacja instytucji policyjnych w II Rzeczypospolitej
1918-1926. Wybr rde i dokumentw. Szczytno 1994.
37. Misiuk A., Tworzenie si polskich organw policyjnych w okresie I wojny wiatowej
(1914- 1918). Problemy Kryminalistyki, nr 176, 1987.
38. P. Brookesmith, Strzelec wyborowy. Szkolenia, uzbrojenie, technika dziaania, Warszawa 2001.
39. Pawlik J., ywczyk M., Organizacja i przeznaczenie pododdziaw specjalnych
MO, Warszawa, KGMO 1985.
40. Pawowski A., Terroryzm w Europie XIX-XX wieku, Wysza Szkoa Pedagogiczna,
Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Gra 1980.
41. Peponski A., Geneza Policji Pastwowej w II Rzeczypospolitej, Zeszyty Naukowe
ASW, nr 60, 1990.
42. Peposki A., Policja Pastwowa w systemie organw bezpieczestwa Drugiej Rzeczypospolitej. Szczytno 1991.
Bibliografia
123
43. Pikulski S., Prawne rodki zwalczania terroryzmu, Olsztyn 2000.

44. Przestpczo zorganizowana. wiadek koronny. Terroryzm, red. E. W. Pywaczewski, Zakamycze 2005.
45. Pytel J., Organizacja i dziaalno Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej w latach 1946-1983.. Warszawa 1984.
46. Rybak J., GROM.PL, Tajne operacje w Afganistanie, Zatoce Perskiej i Iraku, Warszawa 2005.
47. Sadowski S., Planowanie i organizowanie dziaa taktycznych, Warszawa 1996.
48. Shay S., Cultural Terrorism and the Clash of Civilizations, [w:] ICT Papers on
Terrorism, The International Policy Institute for Counter-Terrorism, Jerusalem,
Israel 2002.
49. Sifakis C., Encyklopedia zamachw, Warszawa Krakw 1994.
50. Wikariak J., Podstawowe problemy pracy policji w okresie transformacji ustrojowej,
[w:] Policja w spoeczestwie okresu przejciowego, red. M. Rg, WSPol Szczytno
1995.
51. Wojciechowski S., Policja a problem przeciwdziaania terroryzmowi w Polsce
oglne zaoenia, [w:] Policja w Polsce stan obecny i perspektywy, tom. 2, red.
A. Szymaniak, W. Ciepiela, Pozna 2007.
52. Wjcik J. W., Przestpstwa w biznesie, Warszawa 1998.
53. Wspczesne zagroenia terroryzmem oraz metody ich zwalczania, red. J. Szafraski, Szczytno 2007.
rda prawa:
1. Ustawa O policji, Dz.U. z 1990 r. nr 30, poz. 181, z p. zmianami.
2. Ustawa z dnia 21 lipca 1995 roku o zmianie ustaw: O urzdzie Ministra Spraw Wewntrznych, o Policji, o Urzdzie Ochrony Pastwa, o Stay Granicznej oraz niektrych innych ustaw (Dz.U. Nr 30, poz. 179, z pn. zmianami.).
3. Konwencja o Ochronie Praw Czowieka i Podstawowych Wolnoci z dn. 4.11.1960
roku, DzU nr 61 z 1993 r., poz. 284.
4. Ustawa z dnia 6.06.1997 r., Kodeks postpowania karnego, Dz.U. Nr 89, poz. 555
(z pniejszymi zmianami).
5. Ustawa z dnia 25.06.1997 r., O wiadku koronnym, Dz.U. Nr 114, poz. 738, zm.
Dz.U. Nr 160, poz. 1083 (z pniejszymi zmianami).
6. Ustawa z 6.06.1997 r. Kodeks karny, DzU nr 88, poz. 553 (z pn. zmianami).
7. Rozporzdzenie Rady Ministrw z dn. 17.09.1990 r., W sprawie okrelenia przypadkw oraz warunkw i sposobw uycia przez policjantw rodkw przymusu
bezporedniego, DzU nr 70, poz. 410 (z pn. zmianami).
8. Zarzdzenie nr 213 Komendanta Gwnego Policji z dnia 28 lutego 2007 roku:
w sprawie metod i forom przygotowania i realizacji zada policji w przypadku zagroenia ycia i zdrowia ludzi lub ich mienia albo bezpieczestwa i porzdku publicznego.
9. Zarzdzenie nr 366 Komendanta Gwnego Policji z dnia 20.04.2004 r., w sprawie

regulaminu Komendy Gwnej Policji.
10. Zarzdzenie Komendanta Gwnego Policji nr 3/96 z dnia 5 lutego 1996 roku,
W sprawie uycia pododdziaw antyterrorystycznych w przypadku zamachu terrorystycznego. Zarzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych nr 067/91 z dnia 3.07.1991
roku W sprawie uchylenia niektrych tajnych i tajnych specjalnego znaczenia aktw
normatywnych obowizujcych w resorcie spraw wewntrznych.
11. Zarzdzenie Komendanta Gwnego Policji nr 6/90 z dnia 3.08.1990 roku W sprawie organizacji oddziaw prewencji i pododdziaw antyterrorystycznych Policji.
12. Zarzdzenie Nr 1/2000 Komendanta Gwnego Policji, z dnia 29 lutego 2000 roku,
W sprawie powoania oraz okrelenia organizacji, zakresu dziaania i waciwoci
terytorialnej suby ledczej.
13. Decyzja nr 372, z dnia 14.04.2008 r., Komendanta Gwnego Policji, w sprawie
zmiany regulaminu komendy gwnej policji.
rda internetowe:
1. Liedel K., Polska wobec terroryzmu. Symptomy dzisiejszego zagroenia Polski aktami terrorystycznymi, http://www.terroryzm.com/articles.php?id=286
2. www.lodzka.policja.gov.pl
3. www.policja.pl

Organy Administracji Rzadowej

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Organy Administracji Rzadowej

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Wysza Szkoa Administracji

Copyright by Wysza Szkoa Administracji 2009

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ .......... 7

II. POLSKIE PRAWO WOBEC PRZESTPCZOCI TERRORYSTYCZNEJ 35

IV. PODSTAWY PRAWNE DZIAANIA POLICJI ............................................... 65

VI. PION KRYMINALNY .......................................................................................... 93

Zakoczenie .................................................................................................................. 119

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

prowadzenia operacji ratowniczej zwizanej z odbiciem przetrzymywanych zakadnikw,

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

Tab. 1.1. Przykady definicji terroryzmu

Stosowanie terroru, zwaszcza dziaalno niektrych Sownik wyrazw obcych,

Sownik terminw z zakresu bezpieczestwa narodowego, AON, Warszawa

Dziaalno przestpcza na tle politycznym zorganizowa- S. Pikulski, Prawne rodki

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Prby ujednolicenia definicji terroryzmu byy na przestrzeni ostatnich dziesicioleci

Kuba Pawe, Terroryzm i jednostki terrorystyczne na wiecie, Warszawa 1992, s. 8.

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

Wobec niejednoznacznoci w definiowaniu terroryzmu, wczeniej omawiane kwestie,

K. Jaoszyski, Terroryzm antyizraelski. Przedsiwzicia kontrterrorystyczne w Izraelu, Warszawa 2001,

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Ryc. 1.1. Schemat definicji terroryzmu

Sownik jzyka polskiego, tom III, Warszawa 1989, s. 198.

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

Sownik jzyka polskiego, tom I, Warszawa 1989, s. 767.

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

sobie jej dziaalnoci (midzy innymi przez korumpowanie politykw, przenikanie do

Terror szanta, zabjstwa, podkadanie adunkw wybuchowych, wymuszenia haraczu

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

wolucyjny ma najwiksz szans zrealizowa si wrd studentw () Na og pochodz

1.2. Metody dziaa terrorystycznych

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

sprawcami aktw przemocy a ich politycznymi mocodawcami moe okaza si bardzo

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

C. Sifakis, Encyklopedia zamachw, Warszawa Krakw 1994, s. 62.

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

grupy zakadajce wanie wykorzystanie BMR jako idealnego sposobu nagonienia

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

niebezpieczne jest zakcenie lub obezwadnienie systemw nawigacyjnych zarwno tych

1.3. Terroryzm na terenie Polski

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

S. Kochaski , Brygady antyterrorystyczne, operacje, uzbrojenie, Warszawa 1992 s. 14 i nastpne.

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

1.4. Walka i przeciwdziaanie zagroeniom terrorystycznym

Ryc. 1.3. Pi elementw skadowych przeciwdziaania terroryzmowi

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Pod kadym z piciu poj naley rozumie33:

ORGANY ADMINISTRACJI RZDOWEJ WOBEC ZAGROE TERRORYSTYCZNYCH

bezpieczestwo co do przedsiwzi jakie naley podj aby zabezpieczy pastwo

Ryc. 1.4. Gwne obszary dziaa w zakresie przeciwdziaania i walki z terroryzmem

TERRORYZM A ZAGROENIE RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K. Jaoszyski, Terroryzm antyizraelski. Przedsiwzicia kontrterrorystyczne w Izraelu, Warszawa 2001,

POLSKIE PRAWO WOBEC