Professional Documents
Culture Documents
IMPERIUM ZNAKW
pusta strona
ROLAND BARTHES
IMPERIUM ZNAKW
PRZEOY
ADAM DZIADEK
PRZEKAD PRZEJRZA I POPRAWI
WSTPEM OPATRZY
MICHA PAWE MARKOWSKI
WYDAWNICTWO KR
WARSZAWA 1999
Tytu oryginau:
L'empire des signes
ISBN 83-86989-43-2
Szczliwa
czyli
pragnienia
mitologia,
semioklasty
rozpocz
O
zwizkach
midzy
tymi
dwoma
dziekami
zob.
D. Knight,
Barthes and
Orientalism,
New
Literary
History", vol. 24, nr 3 (Summer 1993). Knight pisze:
nikt, zdaje si, nie zauway, i aluzje homoseksualne
swobodnie kr
po caym tekcie
[Imperium znakw]"
(s. 633). I ja nie tropi ich w tym eseju, cho wiem, e
powinny by one przedmiotem osobnej uwagi.
signifiant: une
swej rozprawce
W
swoim
pierwszym
wywiadzie,
udzielonym w 1 9 6 2 roku, Roland Barthes
wyzna: Tym, co fascynowao mnie przez
cae ycie, by sposb, w jaki ludzie czyni
swj wiat zrozumiaym [I 9 7 9 ] " . A czyni
to, dodawa, nadajc sens rzeczom. Czo
wiek produkuje znaki i dziki temu rozja
nia wiat, ktry od momentu naoenia
na siatki znacze przestaje by obcy
i nieprzychylny, w wyniku czego lk przed
nieznanym czy niesamowitym, das Unheimliche, jak powiedzieliby freudyci,
ustpuje miejsca swojskiemu sensowi. Wy
twarzanie znakw jest wic przede wszyst
kim szans ludzkiej wolnoci wobec nieznaczcej, a wic niepokojcej Natury.
Istnieje jednak take druga strona znakw,
l'envers des signes*, zdecydowanie mniej
wzniosa: alienacja, w ktr czowiek
wpada, nie panujc nad nadwyk wy
produkowanych przez siebie znakw.
Czowiek wspczesny, powiada Barthes,
otoczony przez znaki ma przed sob dwa
5
wyjcia : albo im si podda i zgodzi si
HOMO
SIGNIFICANS
10
11
12
ZNAK
13
TEKST
14
15
16
Markow
17
18
WOJNA
19
JZYKW
20
21
22
10
R.
Barthes,
Od dziea
do
tekstu,
s.
195.
PUSTOSZENIE
SENSU
23
24
25
R.
V.
1986,
14
Dz.
13
26
selon
Roland
Barthes,
Paris
NEUTRUM
Por. B.
Paris
1991.
Comment,
Roland
Barthes,
vers
le
neutre,
27
uzupenione
trzecim.
W Przyjemnoci tekstu, gdzie kategoria
neutrum pojawia si po raz pierwszy (nie
liczc dwch stroniczek Le Degr zro de
l'criture), czytamy takie oto wyznanie:
28
29
16
Sade,
Fourier,
Loyola,
s.
144.
17
J.
1831.
Michelet,
Introduction
d
l'Histoire
Cyt. za: R. Barthes, Michelet, I 267.
universelle,
31
UTOPIA
32
18
R.
Barthes,
Od dziea do
tekstu,
s.
189.
33
SPADAJCY
LI
34
35
chyba uy w
o Pierre Lotim:
1971
roku,
eseju
36
37
38
39
40
21
41
Imperium znakw
Tekst
Obra
mnie jedynie
rodzaju
wizualnym
gicznym
do
nazywa
satori;
ma
punktem
tej
rozmigotaniem,
zatraty
splot
zapewni obieg,
nifiants,
jak
czytywa
sensu,
tekstw
wymian
ciao,
niej
wyjcia,
twarz,
odwrt
swego
analo
ktr
i
obrazw
takich
pismo,
znakw.
Zen
sig
od
Grande
Garaba-
TAM
47
48
49
MU,
pustka
NIEZNANY
51
JZYK
52
pusta strona
53
B E Z SW
55
57
W O D A I PATEK
59
60
61
62
PAECZKI
64
65
66
67
POKARM B E Z
RODKA
68
69
70
71
SZCZELINA
73
74
75
pusta strona
PACZINKO
78
79
80
pusta strona
81
CENTRUM
CENTRUM
MIASTA,
PUSTE
82
BEZ ADRESW
84
pusta strona
85
86
DWORZEC
88
89
Zapanicy
yj
na
dugie
kast;
uboczu,
nosz
wosy
rytualne
trwa
tworz
jedn
na
posiki.
chwil:
powalenie
cielska.
adnego
czas
innego
Nie
ma
kryzysu,
adnego
wyczerpania,
sowem,
sportu:
cikoci,
rozdranienie
tu
adnego
dramatu,
adnego
jedz
Walka
znak
a
nie
konfliktem.
PACZKI
94
95
96
97
98
99
pusta strona
T R Z Y PISMA
102
103
pusta strona
105
Wschodni
transwestyta
znaczy
j:
odrywa
si
czytania,
nie
a
przekroczenie;
biecej
ten
na
sam
od
nie
wlizguje
signifi:
jej
nie
kopiuje
si
do
znak
przechodzi
ale
gdzie
kobiety,
jej
przeniesienie,
z
lecz
model,
Kobieco jest
ogldania:
pidziesicioletniego
mczyzna,
wielkiej
ojca
rodziny:
si
zaczyna
lecz
dana
a
roli
to
do
nie
ko
jest
metafora?
107
108
109
OYWIONE/
/NIEOYWIONE
112
113
114
WNTRZE/
/ZEWNTRZE
116
117
UKONY
119
121
122
124
wieczr,
WAMANIE SENSU
jesie,
Myl tylko
O moich rodzicach.
Haiku wzbudza pragnienie: ilu czytel
nikw zachodnich marzyo o tym, aby si
przechadza przez cae ycie z notatnikiem
w rku, zapisujc to tu, to tam wraenia",
ktrych zwizo gwarantowaaby dosko
nao, ktrych prostota wiadczyaby
o gbi (w imi podwjnego mitu, jednego
- klasycznego, ktry czyni zwizo dowo
dem sztuki, i drugiego romantycznego,
ktry improwizacji przypisuje warto pra
wdy). Cakowicie zrozumiae haiku nie ma
nic do powiedzenia, i wanie przez to
podwjne uwarunkowanie zdaje si ulega
sensowi w sposb szczeglnie swobodny,
usuny, na wzr uprzejmego gospodarza,
ktry pozwala wam si u niego wygodnie
rozgoci, bez wzgldu na wasze dziwact
wa, zalety, zasady; nieobecno" haiku
(jak mwi si rwnie o nieprzytomnym
125
127
Jake
cenne
Na grskiej ciece* .
to znaczy, e spotka buddyjskiego
pustelnika, kwiat c n t " ; itd. Ani ladu
symbolicznego obcienia, ktre wprowa
dziby zachodni komentator. W tercynie
haiku (jego trzech wersach kolejno picio-, siedmio- i piciosylabowych) za
wszelk cen chcemy widzie sylogistyczny szkic w trzech cyklach (wzrost napi
cia, zawieszenie, konkluzja):
Stara
sadzawka,
aba skok
Plusk**.
128
pusta strona
129
Zycie
mija"
UWOLNIENIE
OD SENSU
131
132
133
134
135
137
138
139
140
T o , co powiedziaem tu o haiku, mg
bym powiedzie o wszystkim, co si przy
darza, kiedy podruje si po kraju, ktry
tu nazywam Japoni. Poniewa tam, na
ulicy, w barze, w sklepie, w pocigu,
zawsze co si przydarza. To co, co
etymologicznie jest przygod, naley do
porzdku rzeczy drobnych: jest jak nie
stosowny ubir, anachronizm kulturowy,
swoboda zachowania, wasanie si itp.
Prba spisania tych zdarze byaby prac
Syzyfa,
gdy
rozbyskuj
one
tylko
w chwili, gdy je czytamy, w ywym pimie
ulicy. Czowiek Zachodu nie mgby
spontanicznie ich wypowiedzie, nie ob
ciajc ich sensem swojego dystansu:
naleaoby zrobi z nich haiku, przekszta
ci w mow, ktra jest dla nas niedostp
na. Mona doda, e te drobne przypadki
(ich nagromadzenie w cigu caego dnia
wywouje stan erotycznego upojenia) nie
maj nic wsplnego ani z malowniczoci
(japoska malowniczo jest dla nas obo-
pusta strona
pusta strona
141
TO
wiosenna:
Przewonik
trzyma
zbach
fajeczk.
albo o tym:
Penia
ksiyca
A na matach
Cie sosny.
143
czy te o tym:
W domu rybaka
zapach suszonej ryby
I upa.
lub jeszcze (ale nie ostatecznie, bo
przykadw mogoby by nieskoczenie
wiele) o tym:
Wieje
zimowy
wiatr.
Migocz
Oczy kota.
144
ekscentrycznemu
rozkwitaniu
przedmiotu, o czym mwi anegdota Zen,
w ktrej mistrz buduje pierwsz definicj
(co to jest wachlarz?) nie tyle dziki
milczcej ilustracji funkcji (rozwin wa
chlarz), co przez wynalezienie acucha
dziwacznych dziaa (zamkn wachlarz,
podrapa si w szyj, otworzy go, umie-
145
ale z
byskiem,
ktry
odsania
PAPETERIA
148
pusta strona
149
150
TWARZ
NAPISANA
Ten
prelegent,
zachodni
gdy
zosta
wspomniany
przez
Shinbun,
si
tylko
Japoczyka:
wyduone
renice
Kobe
zmienia
oczy,
przyczernione
przez
typografi
japosk.
152
jego
punktu
widzenia,
aktor
mody
Teturo
cytujc
Perkinsa,
traci
azjatyckie
Czyme
nasza
nie
153
Tanba,
Anthony
oczy.
jest
wic
twarz,
jeli
cytatem?
154
155
L.
MILIONY
159
CIA
160
pusta strona
pusta strona
161
rnicy
do
wyjtkowoci:
to tam,
rnicy,
po
biegnie
umieszczone
POWIEKA
165
168
PISMO
PRZEMOCY
170
171
GABINET ZNAKW
175
pusta strona
177
pusta strona
46
SPIS ILUSTRACJI
50
okres
Heian,
pocztek
XII
w.
52/53
(1702-1783)
(Kinoko-Gari)
56
Grzybobranie
atrament
na
papierze
Japoczycy
sob
szukaj
dbo
somy,
na
jak
ktre
Malarstwo
baiga,
krtkim
trzywersowym
apczywy
grzybw,
zawsze
szukajcego
tym
obrazie,
nabijaj
grzyby.
zwizane
70
ze
haiku,
wierszem:
staje
opuszczony
na
bior
si
wzrok
grzybw".
76/77
79
80/81
orientacyjny
84/85
85
autora)
86
183
90, 91
95
(Chabin),
tusz
na
papierze
towarzyszcym
haiku,
lecz
Jest
to
wszelako
dla
ducha
mu
wierszem
tanka,
tej
wiersz
Rengetsu
sawi
wod
spenia
ona
Ouji,
niedaleko
bat
utwr
nie
bardzo
odpowiedni
ogromn
poemacie
rol,
przyrzdzaniu
Kioto,
jest
piciowersowy.
W swym
sztuki.
97
w sensie cisym,
daje
jak
herbaty.
najlepsz
her
Japonii:
Gdy
zaczerpn
pyncej
to
koo
roztoczy
jej
wody
Ouji,
si
wok
wyjtkowy
zapach
przypominajcy
Kompozycja
kwitnce
kwiatowa
Fragment Sansaiko
Sansaiko),
gogi".
Mistrzw
rkopis
Herbaty
Monjo
(notatnik
Hosokawy
Tadaoki
100/101
Shikidai
zamek
Nijo,
Kioto,
104
wzniesiony w 1 6 0 3 r.
Statua mnicha Hoshi, ktry y w Chinach
w pocztkach epoki Tang kocu okre
su Heian. Kioto, Muzeum Narodowe (fot.
104/105
Zauho Press, T o k i o )
Aktor
Kabuki,
na
scenie
miecie,
106,
107
184
110
Jork)
120
123
Szkoy
Hokuso
(Szkoa
Pnocna)
atrament na papierze ( 2 8 , 7 x 4 2 , 5
c m . ) . Ziirich, kolekcja Heinza Brascha
(fot. Maurice Babey, Bazylea)
128/129
140/141
karty
japoski
nie
pocztowej,
przyjaciel.
wiem,
kim
umalowana
chce
napisa:
na
mi
jest
ta
kobieta,
jest
czy
ktra
Recto
zachowanym
czy
ucharakteryzowana,
tym
polega
moich
jest
co
utrata rde,
przysa
nieczytelne:
oczach
ktrego
ten
przepysznym,
(R.B.).
emblematem
148/149
zdjcie
generaa Nogiego
1 5 2 , 153
i jego
z Japon
Procesja
Illustr
(dz.
relikwiami
cyt.)
156, 157
Asakusa,
Tokio,
160, 161
autora)
1 6 2 , 163
ustawiany
gawdziarza
na
mi
cukierkw
niku roweru.
Bischof)
rogu
przez
ulicy
1951
zawodowego
razem ze soja
umieszczonymi
Tokio
teatrzyk ob
na
baga
(fot.
Werner
166, 167
185
Zamieszki
studenckie
Tokio
przeciwko
172, 173
Magnum, Pary)
Alkowa zwana tokonoma, przystosowana do
wystawiania dzie sztuki zwoju obrazu,
kwiatw, kaligrafii w ktrej otwarcie
rammy
zagospodarowuje
przestrze
Zdjcie
sake,
Daniela
gbok
to,
pochodzi
Cordiera,
wdziecznos'c
176
prywatnej
ktremu
kolek
wyraam
(R.B.).
176/177
178, 179
181
SPIS T R E C I
pragnienia
Imperium
znakw
semioklasty
Tam
47
Nieznany jzyk
51
Bez sw
55
W o d a i patek
59
Paeczki
64
68
Szczelina
73
Paczinko
78
82
Bez adresw
84
Dworzec
88
Paczki
Trzy
94
pisma
102
Oywione/nieoywione
112
Wntrze/zewntrze
116
Ukony
119
Wamanie sensu
125
Uwolnienie od sensu
131
Zdarzenie
137
To
143
Papeteria
148
Twarz
152
napisana
Miliony cia
159
Powieka
165
Pismo przemocy
170
Gabinet znakw
175
Spis
183
ilustracji
pusta strona
L I T E R A T U R A
na
wiecie
nawet najambitniejszych
wydawcw
konkurencyjne nawet wobec
najwartociowszych
ksiek
zaprenumeruj
nas
pusta strona
Ksigarnia
UNUS
poleca
ksiki
sprzeday
wysykowej:
yczenie