You are on page 1of 11

POLITECHNIKA BIAŁOSTOCKA

Zamiejscowy Wydział Mechaniczny PB w Suwałkach

Instrukcje do zajęć laboratoryjnych dla studentów

WYDZIAŁU MECHANICZNEGO

studiów stacjonarnych i niestacjonarnych

z przedmiotów:

ELEKTROTECHNIKA

ĆWICZENIE 1

BADANIE OBWODÓW PRĄDU STAŁEGO

BIAŁYSTOK 2006
I. WPROWADZENIE
Wiadomości niezbędne do prawidłowej realizacji ćwiczenia:
1. Prawo Ohma i prawa Kirchhoffa w obwodach prądu stałego.
2. Połączenia szeregowe, równoległe i mieszane rezystancji. Obliczanie
rezystancji zastępczych.
3. Właściwości i parametry rzeczywistych źródeł napięcia stałego.
4. Moc elektryczna w obwodach prądu stałego.
5. Rozwiązywanie obwodów prądu stałego. Sporządzanie bilansu mocy
w obwodach prądu stałego.

II. CEL I ZAKRES ĆWICZENIA LABORATORYJNEGO


Praktyczne, tzn. na podstawie pomiarów, sprawdzenie praw Kirchhoffa
i bilansu mocy w rozgałęzionych obwodach prądu stałego. Zastosowanie prawa
Ohma do wyznaczania rezystancji elementów.
W zakres ćwiczenia wchodzi:
− rozwiązywanie obwodów prądu stałego,
− łączenia obwodów z możliwością pomiarów prądów i napięć,
− mierzenie natężenia prądu i napięcia typowymi miernikami o różnych
zakresach,
− wykorzystywanie wyników pomiarów do analizy obwodów i wyznaczania
parametrów elementów obwodu.

III. OPIS STANOWISKA LABORATORYJNEGO


Wykaz urządzeń, elementów i mierników przeznaczonych do realizacji
programu ćwiczenia:
1. Akumulatory zasadowe: 12V; 6V; po 2 szt.
2. Rezystory o nastawianej rezystancji (suwakowe) 3 szt.
3. Zestaw rezystorów do wyznaczania ich rezystancji 2 szt.
4. Wyłącznik jednobiegunowy 2 szt.
-2-
5. Amperomierz magnetoelektryczny o zakresach 0,75; 1,5; 3 A 3 szt.
6. Miliamperomierz magnetoelektryczny o zakresach 150; 300; 750 mA 3 szt.
7. Miliwoltomierz magnetoelektryczny o zakresach 150; 300; 750 mV 3 szt.
8. Woltomierz magnetoelektryczny o zakresach 1,5; 3; 7,5V 3 szt.
9. Woltomierz magnetoelektryczny o zakresach 15; 30; 75V 1 szt.
10.Miernik do pomiaru rezystancji 1 szt.

IV. PROGRAM ĆWICZENIA LABORATORYJNEGO


1. Wyznaczanie parametrów źródeł napięcia.
1.1.Zapoznać się z danymi znamionowymi badanych źródeł napięcia.
1.2.Wyznaczyć laboratoryjnie rezystancje wewnętrzne źródeł napięcia
(akumulatorów) w układzie pomiarowym przedstawionym na rysunku 1.

Rys.1. Schemat układu pomiarowego do wyznaczania rezystancji wewnętrznej


źródła napięcia

Przy otwartym wyłączniku W - woltomierz wskazuje sem E, natomiast


przy zamkniętym wyłączniku, wskazanie woltomierza zgodne jest z równaniem:
U = E – IRw

-3-
Z równania można wyznaczyć wartość Rw. Pomiary należy wykonać dla
trzech wartości prądów I, nieprzekraczających wartości znamionowej prądu
akumulatora. Wyniki pomiarów i obliczeń należy zamieścić w tabeli 1.

Tabela 1.
Wyniki pomiarów i obliczeń przy wyznaczaniu wartości rezystancji Rw1 i Rw2

Akumulator 1 Akumulator 2
Lp. E1 U1 I1 Rw1 Rw1śr E2 U2 I2 Rw2 Rw2śr
V V A Ω Ω V V A Ω Ω
1.
2.
3.

Rwśr – obliczyć jako średnią arytmetyczną wyników trzech pomiarów.

2. Badanie rozgałęzionego obwodu prądu stałego


2.1. Do badań przyjąć obwód prądu stałego, przedstawiony na rysunku 2,
złożony z dwóch źródeł napięcia E1, E2 o rezystancjach wewnętrznych Rw1,

Rw2 i rezystorów R1, R2, R3.

-4-
Rys.2. Układ elektryczny o dwóch oczkach i trzech gałęziach

2.2. Połączyć układ według schematu przestawionego na rysunku 3.

Rys.3. Schemat układu pomiarowego

2.3. Zmierzyć wartości prądów i napięć dla ustalonych wartości rezystancji


R1, R2, R3.

2.4. Na podstawie wyników pomiarów:


− określić zwroty prądów w obwodzie,
Wzory podane niżej odpowiadają zwrotom prądów i napięć
określonym na rysunku 2.
− sprawdzić zgodność wyników pomiarów z prawami Kirchhoffa.
I prawo Kirchhoffa: I1 + I2 - I3 = 0

II prawo Kirchhoffa:
E1 - E2 + U2 - U1 = 0

-5-
E1 - U3 - U1 = 0

E2 – U3 - U2 = 0

− wyznaczyć spadki napięć na rezystancjach wewnętrznych źródeł na


podstawie II prawa Kirchhoffa zastosowanego do oczek obwodu
zawierających jedno źródło,
URw1 = E1 - U3 - U1 URw2 = E2 - U3 - U2

U Rw1 U Rw 2
R w1 = R w2 =
I1 I2

albo korzystając z wyników pomiarów i obliczeń z p.1.2.


URw1 = I1⋅Rw1, URw2 = I2⋅Rw2

− wyznaczyć rezystancje R1, R2, R3 na podstawie prawa Ohma:

U U2 U3
R1 = 1 R2 = R3 =
I1 I2 I3

− sprawdzić bilans mocy, tzn. sprawdzić czy wyniki obliczeń są zgodne


z równaniem
P1źr + P2źr = P1 + P2 + P3 + Pw1 + Pw2,

gdzie:
P1źr = E1⋅I1, P2źr = E2⋅I2, - moce źródłowe.

P1 = U1⋅I1, P2 = U2⋅I2, P3 = U3⋅I3 - moce wydzielone na

rezystancjach R1, R2, R3

Pw1 = I12 Rw1, Pw2 = I22 Rw2 - moce tracone na rezystancjach

wewnętrznych źródeł
− wyniki pomiarów i obliczeń zamieści w tabeli 2. w wierszu „Pomierzone”.

Tabela 2.

-6-
Wyniki obliczeń i pomiarów prądów, napięć i mocy
E1 E2 I1 I2 I3 U1 U2 U3 URw1 URw2 R1 R2 R3 P1 P2 P3 P1źr P2źr Pw1 Pw2

V V A A A V V V V V Ω Ω Ω W W W W W W W

Pomierzone

Obliczone

3. Rozwiązywanie analityczne obwodu badanego w punkcie 2.


3.1.Wartości rezystancji R1, R2, R3 przyjąć zgodnie z obliczeniami z punktu 2
albo zmierzyć miernikiem rezystancji.
3.2.Przyjąć parametry źródeł E1, Rw1, E2, Rw2, wyznaczone z punktu 1 lub
punktu 2.
3.3.Dowolną metodą rozwiązać obwód tzn. obliczyć wszystkie wielkości
elektryczne charakteryzujące obwód.
3.4.Wyniki obliczeń zamieścić w tabeli 2 w wierszu „Obliczone” i porównać z
wynikami z wiersza „Pomierzone”.

4. Wyznaczanie rezystancji metodą techniczną


4.1.Wybrać z zestawu dwa rezystory o rezystancjach różniących się
przynajmniej o rząd wartości
4.2.Połączyć układ pomiarowy według schematu przedstawionego na rysunku 4.

-7-
Rys.4. Schemat układu do pomiaru Rys.5. Schemat układu do pomiaru
dużych rezystancji (Rxd) małych rezystancji (Rxm)

– z dokładnym pomiarem – z dokładnym pomiarem

prądu napięcia

4.3.Zmierzyć wartości prądu i napięcia dla trzech różnych nastaw rezystora R.


Określić rezystancję wewnętrzną amperomierza RA.

4.4.Na podstawie wyników pomiarów wyznaczyć:


− wartość zmierzoną rezystancji według wzoru
U
R zmierzona = R =
I

− wartość średnią arytmetyczną rezystancji zmierzonej Rśr,

− wartość poprawną rezystancji według wzoru


Ux U − UA U
Rx = = = − RA
Ix I I

− wartość średnią arytmetyczną Rxśr

− błąd (uchyb) bezwzględny


∆R = R śr − R xśr

− błąd (uchyb) względny


∆R
δR = ⋅ 100%
R xśr

− wyniki pomiarów i obliczeń zamieścić w tabeli 3.

Niedokładność wynika z rezystancji amperomierza RA. Poprawki na


rezystancję amperomierza można nie uwzględniać, jeżeli nie spowoduje to błędu

-8-
większego niż np. 0,1% czyli Rx≥103⋅RA. Układ pomiarowy z rysunku 4 nadaje

się więc do pomiaru dużych rezystancji (większych od 1Ω).

4.5.Połączyć układ pomiarowy według schematu przedstawionego na rysunku 5.


4.6.Zmierzyć wartości prądu i napięcia dla trzech różnych nastaw rezystora R.
Określić rezystancję wewnętrzną woltomierza RV.

4.7.Na podstawie wyników pomiarów wyznaczyć:


− wartość zmierzoną rezystancji według wzoru
U
R zmierzona = R =
I

− wartość średnią arytmetyczną rezystancji zmierzonej Rśr,

− wartość poprawną rezystancji według wzoru

Ux U 1 1 R ⋅RV
Rx = = = = =
Ix I − IV I IV 1 1 RV − R
− −
U U R RV

− wartość średnią arytmetyczną Rxśr,

− błąd (uchyb) bezwzględny


∆R = R śr − R xśr

− błąd (uchyb) względny


∆R
δR = ⋅ 100%
R xśr

− wyniki pomiarów i obliczeń zamieścić w tabeli 3.

Tabela 3
Wyniki pomiarów i obliczeń do punktu 4

-9-
Metoda Lp U I R Rx Rśr Rxś ∆R δR
dokładnego r
pomiaru V A Ω Ω Ω Ω Ω %
1.
napięcia 2.
R1 3.
1.
prądu 2.
3.
1.
napięcia 2.
R2 3.
1.
prądu 2.
3.
Jeżeli poprawka na rezystancję woltomierza Rv ma być pominięta,
to licząc się z błędem 0,1% otrzymuje się Rx ≤ RV⋅10-3, czyli układ pomiarowy
z rysunku 5 nadaje się do pomiaru małych rezystancji w zakresie od 10-5 Ω
do 1 Ω.
W obu przypadkach dużą rolę odgrywają rezystancje wewnętrzne
mierników zastosowanych do pomiaru.
Jeżeli R x = R A ⋅ R V , to oba układy mają jednakowy błąd względny.

Dla R x > R A ⋅ R V stosuje się układ z rys.4, natomiast dla R x < R A ⋅ R V


stosuje się układ z rys.5.
Podane powyżej wzory przedstawiają błędy wynikające z metody pomiaru.
Nie uwzględniają one błędów wynikających z klasy dokładności stosowanych
mierników oraz błędu odczytu wskazań mierników.

V. WYMAGANIA BHP

Porządek na stanowisku laboratoryjnym oraz przygotowanie studentów do


zajęć jest podstawą bezpiecznej pracy. Łączenia obwodów elektrycznych należy
-10-
dokonywać w stanie beznapięciowym. W pierwszej kolejności należy łączyć
obwód prądowy: - odbiorniki, - amperomierze a następnie obwody pomiaru
napięć - woltomierze. Należy dobierać mierniki o zakresach odpowiadających
wartościom prądów i napięć występujących w obwodzie. Po zakończeniu
łączenia niewykorzystane przewody należy powiesić na wieszaku na przewody.
Stanowisko laboratoryjne wyposażone jest w akumulatory zasadowe.
Akumulatorów nie należy przewracać i należy zwracać uwagę na to aby nie
doprowadzić do ich zwarcia. Napięcie akumulatorów jest napięciem
bezpiecznym dla obsługujących je osób.

VI. LITERATURA
1. Hempowicz P., i inni: Elektrotechnika i elektronika dla nieelektryków. WNT,
W-wa 1995.
2. Dmochowski Z.: Podstawy elektrotechniki dla studentów kierunków nie-
elektrycznych. Wyd. Polit.-B-stockiej, B-stok, 1982.
3. Koziej E.: Elektrotechnika ogólna. Wyd. Polit. W-wskiej, W-wa 1982.
4. Majerowski A., Majerowska Z.: Elektrotechnika ogólna w zadaniach. WNT,
W-wa, 1999.

-11-

You might also like