You are on page 1of 14

Jakub Jakubowski

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Specyfika spoecznoci internetowych jako podmiotu i przedmiotu


w komunikowaniu politycznym

Wraz z nastaniem ery Web 2.0, spoecznoci internetowe stay si penoprawnym aktorem
zbiorowym w komunikowaniu politycznym. W sensie podmiotowym, spoecznoci
internetowe peni rol twrcw dyskursu politycznego, coraz odwaniej wczajc si w
dyskusj publiczn nad wieloma problemami istotnymi spoecznie. Jednoczenie staj si one
przedmiotem zainteresowania politykw, speniajc tym samym rol tumu z klasycznych
teoriach komunikowania.

Sowa kluczowe: cyberprzestrze, komunikowanie polityczne, media spoecznociowe,


spoecznoci internetowe

With the advent of Web 2.0, internet-based virtual communities have become fully-fledged
collective actors in political communication. In subjective sense, virtual communities act as
creators of political discourse and they become more and more active, being a part of the
public debate and commenting a number of important social issues. At the same time they
become the object of much interest to politicians, thus fulfilling the role of the masses in
classical theories of communication.
Key words: cyberspace, political communication, social network, virtual communities

1. Wstp
Spoecznoci internetowe (wirtualne) to pojcie, ktre w ostatnich latach na stae
zagocio w dyskursie pozanaukowym, przez co stao si obiektem zainteresowania
socjologw,

politologw,

antropologw

innych

przedstawicieli

nauk

zarwno
1

humanistycznych, jak i spoecznych. W zalenoci od rzucenia na nie okrelonej wizki


wiata z naukowego reflektora (Popper, 2002, s. 402 i nast.), stanowi one zajmujcy
wycinek rzeczywistoci, stajc si nowym elementem klasyfikacji socjologicznych,
podmiotem

politycznych

dziaa,

komunikacyjnym

prosumentem

czy

zjawiskiem

kulturowym. Stosunkowa modo samego zjawiska oraz ograniczona ilo bada w ramach
rzeczonych dyscyplin, skaniaj do podejmowania tematu i cigego stawiana sobie pytania:
czy na aktualnym etapie rozwoju technologicznego mona pokusi si o stworzenie
charakterystyki spoecznoci internetowych, bdcych wci w fazie ksztatowania swojej
spoecznej, politycznej i kulturowej tosamoci? Godnym zauwaenia jest fakt, e wiele
publikacji zwartych i artykuw naukowych, ktre ukazay si ostatnimi laty, pozwala w
swojej ewolucyjnej naturze odpowiedzie na to pytanie twierdzco. Nieuksztatowana do
koca specyfika nie stanowi wszake przeszkody dla obserwacji i analizy zmiennej natury
tego, co zgodnie z definicj internetu nazywamy spoecznym pierwiastkiem sieci (Nie,
2010, s. 197).
Rozpatrywanie natury spoecznoci internetowych pod ktem politologicznym
wymaga uprzedniej odpowiedzi na pytanie o polityczny pierwiastek nowej struktury
spoecznej, tworzc tym samym przyczynek do dyskusji na temat podmiotowego i
przedmiotowego

ich

charakteru.

Rozwaania

politologiczne

zajmuj

si

wszake

analizowaniem konstrukcji teoretycznych nieobserwowalnych w sposb bezporedni. Chodzi


tu wic nie tyle o jednostk ludzk, ktra jest punktem wyjcia dla wszystkich dyscyplin
spoecznych, ani o spoeczestwo bdce zbiorem indywiduw, ale o r e l a c j e midzy tymi
podmiotami, ktre posiadaj szczeglny charakter (Buczkowski, Nowak, 1977, s. 17). Grupa
ludzi definiowana przez pryzmat realnoci relacyjnej daje si tu pozna jako materia
niezmiernie pynna i swoisty epifenomen, ktry mona zbada poprzez skutki jakie s
obserwowane w rzeczywistoci w tym konkretnym przypadku politycznej.
Warto jednak z tej paszczyzny badawczej usun nieprzystajce do owych realiw
ekstrema. Biorc pod uwag najbliszy jednostce poziom funkcjonowania, mona mwi o
specyficznym typie relacji czowieka ze samym sob, ktra ma charakter intrapersonalny i nie
podlega tym prawidowociom, ktre s tosame dla zjawisk politycznych. Z drugiej strony,
przyjcie perspektywy populacji jako paszczyzny badania politycznych zjawisk, take zdaje
si by optyk nieadekwatn do badanej materii. Przyczyn jest tu stopie skomplikowania w
takim zakresie przedmiotowym i brak fizycznej moliwoci obserwacji tak szerokiej rzeszy
stosunkw midzyludzkich (warto jednake zaznaczy, i relacje polityczne czciej
2

okrelane s mianem makrospoecznych ni mikrospoecznych, Karwat, 2010, s. 17).


Wnioskowa wic mona, i cechy politycznoci naley doszukiwa si gdzie
p o m i d z y ekstremum jednostki i caoci populacji, gdzie relacje analizowane s pod
przyjtym przez badacza ktem np. statusu, struktury, przywdztwa czy wadzy. W tak
nakrelon perspektyw wpisuje si g r u p a s p o e c z n a , ktra moe stanowi podmiot
politologicznej analizy i wraz ze swoimi waciwociami dobrze wpasowa si w badania nad
politycznoci grup w skali mezo. Wracajc wic do gwnej myli artykuu, warto zada
pytanie: na ile spoeczno internetow mona nazwa grup jako struktur zdoln do
tworzenia politycznych relacji? Dopiero w takiej sytuacji moliwa staje si do nakrelenia
gwna teza niniejszych rozwaa: w ramach systemu demokratycznego, spoecznoci
internetowe mog stanowi zarwno oddolnie budowany, nowy typ zbiorowoci o
podmiotowym charakterze zdolny do mobilizacji politycznej, jak i kreowane przez
indywidualne i zbiorowe podmioty narzdzia o profilu przedmiotowym, suce do osigania
celw politycznych, gwnie o charakterze wyborczym.

2. Spoecznoci internetowe jako grupa o charakterze politycznym


W literaturze funkcjonuje kilka zwartych definicji spoecznoci internetowych.
Chronologicznie pierwsz stworzy Howard Rheingold, charakteryzujc je jako spoeczny
agregat, ktry wyania si z sieci, gdy pewna wystarczajco dua liczba ludzi podtrzymuje
wystarczajco dugo publiczn dyskusj i jest w tym do uczucia by uformowa sie
osobistych relacji w cyberprzestrzeni (Kapralska, 2008, s. 133). Biorc pod uwag fakt, i
definicja zostaa skonstruowana w 1993 r., a wic przed masowym dostpem do internetu,
wydaje si ona wyjtkowo trafna, nawet jeli uwzgldnimy wski zakres obserwacji, ktre
autor mia szans poczyni. Inn perspektyw, powsta w 2001 r., przedstawia Barry
Wellman, ktry reprezentuje podejcie sieciowe (Doktorowicz, 2004, s. 61). Zwraca on
uwag, i spoecznoci s sieciami wizi midzyludzkich, ktre s rdem ycia
towarzyskiego, wsparcia, informacji, poczucia przynalenoci i tosamoci spoecznej
(Castells, 2003, s. 147). W jego koncepcji punkt cikoci zostaje wic przeniesiony z ludzi
na powstajce midzy nimi relacje, a najistotniejsze i jednoczenie pominite w poprzednio
analizowanej definicji, s efekty zaistniaych wizi. Akcent na kwesti stosunkw
midzyludzkich stawia take Jan Fernback, ktra okrela spoecznoci wirtualne jako
spoeczne relacje zagubione w cyberprzestrzeni, ulegajce powtarzalnym kontaktom
3

wewntrz specyficznych granic i miejsc (np. wideo-konferencja czy czaty), ktre s


symbolicznie zarysowane przez podmiot zainteresowania (Fernback, Thompson).
Wrd

innych

wartych

uwagi

uj

problemu

mona

wymieni

definicj

zaproponowan przez George Bugliarello, ktry okrela spoecznoci wirtualne jako


,,bezcielesne struktury, ktre powstay na gruncie wsplnych zainteresowa (Szpunar, 2004,
s. 110). Warto zaznaczy, i zawa to postrzeganie problemu, mimo e kwestia podzielanych
pasji, jako czynnika konstytuujcego spoecznoci, jest podnoszona przez wielu badaczy, i
moe by uznawana za jedn z najistotniejszych. Potwierdzeniem tego trendu jest definicja
Marka Slouvka, ktry twierdzi, e spoecznoci wirtualne scharakteryzowa mona jako
zbiory osb, ktrych cz wsplne pasje i praktyki (Szpunar, 2004, s. 110). Podobnie t
problematyk ujmuje Steven Jones twierdzc, i wirtualne spoecznoci s punktem
przejciowym zbierajcym wsplne przekonania i dowiadczenia czce ludzi fizycznie
oddalonych (Jones, 1995, s. 19). Wartym przytoczenia uzupenieniem takiego sposobu
pojmowania spoecznoci internetowych jest triada stworzona przez Martina Listera,
Jona Doveya, Setha Giddingsa, Iaina Granta i Kieran Kelly uznajca za podstaw do
formowania si spoecznoci internetowych: wsplne przestrzenie, relacje oraz wartoci
(Lister, Dovey, Giddings, Grant, Kelly, 2009, s. 321).
Wpisujc spoecznoci w siatk poj socjologicznych, zaczynajc od tych
najszerszych, warto wydzieli z pojcia zbiorowoci (Ziembiski 1994, s. 37) poszczeglne
cechy, ktre pomog umiejscowi w tej przestrzeni rozpatrywane struktury. Analizujc
problem od strony trwaoci zbiorw ludzkich, mona je podzieli na grupy spoeczne i inne
formy zbiorowoci, zakadajc, i cigo i stao spoecznoci internetowych jest wzgldna
i uzaleniona od ich typu (Merton, 1982, s. 152). Za podstawow kategori w socjologii, ale
take podmiot o cechach politycznoci, uznawana jest grupa spoeczna, warto wic
ustosunkowa si do niej zadajc pytanie: czy spoeczno internetowa jest grup? Dylemat
ten jest o tyle trudny do rozstrzygnicia, i w zalenoci od dobranej definicji, wnioski mog
okaza si sprzeczne. Co wicej, mnogo przedstawionych uj terminu spoeczno
internetowa take jest rnorodna, brak wic moliwoci jednoznacznego zestawienia ze
sob poj. W tabeli nr 1. zestawione s wyodrbnione cechy grup spoecznych z dziewiciu
wybranych uj (Znaniecki, 1973, s. 28; Ossowski, 1958, s. 57; Januszek, Sikora, 2000, s. 38;
Szczepaski 1966, s. 136; Rybicki, 1979, s. 641; Szczurkiewicz 1970, s. 366; Mendras, 1997,
s. 34 i nast.; Turner, 1998, s. 93; Goodman, 2004, s. 54; Szacka, 2003, s. 184) oraz cechy
spoecznoci wirtualnych wyabstrahowane z przytoczonych ju definicji. W tym zbiorze
4

charakterystyk wida, i oczywist podstaw obu kategorii stanowi przede wszystkim czynnik
ludzki jako gwny podmiot analizy. Pozostae cechy, poza jednym wyjtkiem, wykazuj
znaczn rnorodno.
Tabela 1. Cechy grup spoecznych i spoecznoci internetowych
Grupy spoeczne
ludzie (9)*
wiadomo odrbnoci (3)
stosunki spoeczne (3)
wsplne wartoci i normy (2)
odrbno (2)
organizacja wewntrzna i struktura (2)
terytorium (1)
zadania i cele (1)
instytucjonalno (1)
interakcje (1)

Spoecznoci internetowe
ludzie (4)
wsplne zainteresowania i pasje (2)
relacje (2)
wartoci (1)
dyskusja (1)
wizi (1)
kontakty (1)
ycie towarzyskie (1)
wsparcie (1)
informacja (1)
poczucia przynalenoci i tosamoci (1)
wsplne praktyki (1)
wsplne przekonania (1)
wsplne dowiadczenia (1)
fizyczne oddalenie (1)
wsplne przestrzenie (1)

* W nawiasie umieszczono liczb powtrze danej cechy w rnych ujciach definicyjnych.


rdo opracowanie wasne.

Istnieje wiele prb uporzdkowania siatki pojciowej w obszarze struktur


zaporedniczonych, ktre stawiaj sobie za cel osadzenie nowych zjawisk spoecznych w
ramach uznanych klasyfikacji. aneta Polowczyk-Kuik, odwoujc si do definicji grupy
spoecznej J. Szczepaskiego, twierdzi, i wedug przyjtych przez badacza kategorii,
spoeczno wirtualna jest grup spoeczn (Polowczyk-Kiuk, 2001, s. 106-107).
Charakterystyczne dla dyskursu naukowego jest te odseparowanie definicyjne spoecznego
ycia w internecie od wiata rzeczywistego argumentujc, i s to dwie niespjne
paszczyzny, rzdzone innymi prawami i niezdolne do porwna. Agnieszka Sekuowicz
twierdzi, i kady rodzaj technologii, techniki czy mediw, przeksztaca relacje
midzyludzkie oraz nasz sposb postrzegania wiata a rzeczywisto wirtualna jest
rwnolega i wytwarza specyficzne wizi, quasi-grupy, zbiorowoci (Sekuowicz, 2009, s.
244). Marian Golka dodaje, i cyberspoecznoci daj swoim czonkom silne poczucie
przynalenoci do grupy, zajmowania jakiego bardzo konkretnego miejsca wewntrz sieci.
Sie to nowy wiat, a wiat zamieszkuj spoecznoci (Golka 2008, s. 149). Godne
podkrelenia ujcie problemu prezentuje Magdalena Szpunar, twierdzc i wedug S.
Ossowskiego moliwe jest definiowanie grupy spoecznej poprzez wizi spoeczne, jeeli
5

zatem okrela si grup spoeczn poprzez wi spoeczn, mona grup spoeczn traktowa
jako zbir, ktry jest grup w wikszym bd mniejszym stopniu (Szpunar 2004, s. 110).
Tego typu perspektywa staje si niezwykle uyteczna dla rozwaa o strukturach
zaporedniczonych, gdy uwzgldnia dynamik przeobrae spoecznoci internetowych, a
nade wszystko ich rnorodno. Podobn koncepcj, opart o hierarchizacj poj
spoecznoci i grupy, proponuje Robert Bierstedt. Autor wykorzystuje jednake odmienne
kryteria, za pomoc ktrych nadawana jest cecha grupowoci wymieniajc: wiadomo
odrbnoci, stosunki spoeczne i organizacj spoeczn (Sowa, 1998, s. 29). Pierwszy z
wymienionych elementw, akcentowany ju midzy innymi przez wspomnianych F.
Znanieckiego, S. Osowskiego czy P. Rybickiego, stanowi podstaw autoidentyfikacji i
dookrelenia samych czonkw grupy jako odrbnego organizmu stworzonego w oparciu o
swoisty wze. Stosunki spoeczne, jako drugi element podkrelany przez R. Bierstedta,
naley rozumie jako wzgldnie usankcjonowany i utrwalony schemat zachowania, osadzony
w szerokim kontekcie spoecznych dziaa i dotyczcy interakcji spoecznych. Ostatnim
wymienionym elementem jest organizacja spoeczna, ktra wprowadza w relacje grupowe
czynnik formalizacji. Co wicej, w przeciwiestwie do S. Ossowskiego, R. Bierstedt
wprowadza hierarchizacj enumeratywn grup, wyznaczajc cztery kategorie zobrazowane w
Tabeli 2.
Tabela 2. Podzia grup spoecznych wg. R. Bierstedta
Typ grupy (rodzaj wizi)
Statystyczne
Spoecznociowe
Spoeczne
Zrzeszeniowe

wiadomo
Stosunki spoeczne
odrbnoci
nie
nie
tak
nie
tak
tak
tak
tak
rdo: Sowa, 1988, s. 29.

Organizacja
spoeczna
nie
nie
nie
tak

Tak zhierarchizowane pojcie grupy wskazuje, i formy zbiorowoci ludzkich o


charakterze spoecznociowym, s o tyle grupami, o ile wizi poszczeglnych czonkw
opieraj si o wiadomo wasnej odrbnoci. Nie istnieje tutaj ani stay dla caego
spoeczestwa system interakcji, ani adna forma organizacji przynalenoci. Mona wic
domniemywa, i spoecznoci internetowe bd stanowi taki wanie rodzaj grupy o
niepenym charakterze. Mimo i czonkowie rozpatrywanej struktury zdaj sobie spraw, e
istnieje element odrniajcy ich od innych grup, wzajemne stosunki oraz organizacja nie s
w aden sposb ukonstytuowane. Spoecznoci stanowi raczej swobodny zbir jednostek
ludzkich, powstay na gruncie wsplnych zainteresowa, pasji lub celw, ale czonkowie
6

tworz raczej grup nieformaln. W zwizku z tym, spoecznoci internetowe o tyle bd


stanowi grupy, o ile zintensyfikowane bd czynniki je sankcjonujce, bdce jednoczenie
rdem wizi spoecznych. Tylko tak pojmowane, bd one mogy stanowi podstaw do
rozpatrywania ich w kategoriach podmiotowoci politycznej, posiadaj bowiem wtedy
uprawdopodobnion cech sprawczoci i zdolnoci do mobilizacji. Stanowi to nie tylko
znamienn zmian dla funkcjonowania systemu demokratycznego, wprowadzajc w jej obrb
nowy podmiot zbiorowy o znaczcych moliwociach sprawczych. Spoecznoci tego typu
mog stanowi asumpt do zmian w obrbie demokracji jako takiej i skierowa j w stron
waciwoci deliberatywnych, bezporednich czy w wikszym stopniu partycypacyjnych.

3. Podmiotowy i przedmiotowy charakter spoecznoci internetowych w


komunikowaniu politycznym
Perspektywa spogldania na spoecznoci internetowe pozbawione cech grupy
spoecznej zdolnej do politycznej mobilizacji, bdzie wioda ku ulokowaniu tego typu dziaa
w nurcie rozwaa nad marketingiem politycznym w jego socjotechnicznym aspekcie
(Paweczyk, 2007, s. 11). Roger Hurwitz uwaa, i owa kategoria komunikowania dotyka
obszaru dyskusji o d e m o k r a c j i z w o l e n n i k w czy d e m o k r a c j i p a r t y j n e j , gdzie
przepyw danych ma jeszcze charakter tradycyjnie jednostronny, a narzdzia jakie tu mona
przytoczy to przede wszystkim reklama i agitacja (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.). Znaczna
popularno, a moe i dominacja tego typu dziaa wynika przede wszystkim ze
wspczynnika atrakcyjnoci segmentu uytkownikw sieci dla prowadzenia dziaa
perswazyjnych, ktrych zasadniczym celem wci pozostaje zdobycie i utrzymanie wadzy.
Dowodz tego coraz liczniejsze badania przeprowadzane na grupie internautw, ktre
wskazuj na kilka cech bdcych przyczyn tej zalenoci. Internet staje si coraz
waniejszym rdem czerpania wiedzy o aktorach teatru politycznych zdarze. Pokazuj to
m.in. dane dotyczce kampanii wyborczej w Polsce z 2011 r. Znaczcy odsetek w modszych
grupach wiekowych ukazuje perspektywiczno wykorzystania zasobw internetowych w
celach marketingowych. Co warte podkrelenia, internauci o 8% czciej bior udzia w
wyborach, co moe stanowi dla politycznych strategw cenny kapita (Maj, 2011, s. 125;
Skaryska, 2009, s. 103-104; Turska, 2006, 204-205; Wojniak, 2010, s. 93).

Analogicznie w stosunku do innych aktywnociach komunikacyjnych, tak w


przypadku CMC (computer-mediated communication) mona doszukiwa si kreacji
wizerunkw aktorw politycznych. W ramach przedmiotowej odsony komunikacji
zaporedniczonej przez internet, najistotniejszym wydaje si by ten wtek, ktry dotyczy
kreowania profilu symbolicznego, skutecznej autoprezentacji podmiotu w obszarze polityki i
zdolnoci formuowania globalnej oceny partnera komunikacyjnego przez obywateli
(Stachura, 2011, s. 105). Warto mie jednak na uwadze, e przyjmujc model prosumencki,
aktor spotyka si take w sieci bezporednio z innymi personami, a zdobyta wiedza na
temat ich cech jest rdem tworzenia segmentu na potrzeby inicjowania i podtrzymywania
komunikacji jako rodka niwelowania dystansu midzy poszczeglnymi ogniwami owego
procesu (Miotk-Mrozowska, 2009, s. 48 i nast.).
Spoecznoci internetowe ujmowane w sposb przedmiotowy jawi si wic jako
masowy odbiorca wizerunku aktora politycznego. Nie posiadaj jednake znamion grupy
spoecznej, a raczej zbiorowoci o cechach tumu, ktry pozostajc biernym obserwatorem
jest w swojej masie uytecznym narzdziem do popularyzacji postulatw i samych
politykw. Uytecznoci zwizane ze spoecznym pierwiastkiem funkcjonowania sieci daj
przy tym moliwoci nie tyle wykorzystywania marketingowego tych tworw spoecznych,
ale wrcz wytwarzania ich w celach li tylko partykularnych (w sensie osigania politycznych
korzyci). Praktyka ycia politycznego ukazuje dzi multum przykadw w ramach tego
procesu, gwnie w obszarze aktywnoci wyborczej. Dzi w 5 lat po przeomowej pod tym
wzgldem kampanii prezydenckiej Baracka Obamy w Stanach Zjednoczonych nie sposb
take w realiach polskich wyobrazi sobie strategii bez uwzgldnienia budowania
spoecznoci w obszarze komunikacji sieciowej (portale spoecznociowe, mobilne grupy
wolontariuszy itd.)
Aspekt podmiotowy wymiany informacji w obszarze polityki - w przeciwiestwie do
ujcia przedmiotowego stanowi refleksj nad postulatami o poszerzenie jej definicji o
element poziomy, niechtnie do tej pory ujmowany jako istotna cz tego procesu. Podejcia
klasyczne obejmuj bowiem swoim zasigiem niemal wycznie kierunek pionowy dziaa,
zakadajc, i komunikacja polityczna zwizana jest z przepywem danych na liniach: wadzaobywatele czy w ramach komunikowaniu midzynarodowym (Dobek-Ostrowska, 2004, s.
126). Tymczasem nowa paszczyzna jak jest przestrze wirtualna, skania poprzez swoj
konstrukcj do interakcji nowego typu, co warto unaoczni w toku prowadzenia debaty o
granicach definicyjnych komunikowania w ramach tego, co polityczne (Lipiska, 2008, s.
8

68). Jeli bowiem dyskusja pozioma, dynamicznie rozwijajca si w ostatnim dziesicioleciu


za sporaw powstawania spoecznoci internetowych, staje si integraln czci dyskursu
wpywajc tym samym na wertykalny przepyw danych, to naley wczy j w zakres modeli
komunikacyjnych dotykajcych niniejszych zjawisk. Warto zwrci si ponownie do
rozwaa R. Hurwitza, ktry twierdzi, i w ramach d e m o k r a c j i m o n i t o r i n g o w e j , to
wanie ten typ wymiany informacji ma kluczowe znaczenie dla ksztatowania dyskursu.
Posiada on charakter integracyjny, kreujc spoeczno interesw, ktra, poprzez intensywnie
prowadzon debat jest w stanie wygenerowa dane, ktre tworz nastpnie horyzontalny
kana przepywu informacji z politycznym aktorem, mobilizujc tym samym do bezporedniej
interakcji (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.).
Podejmujc temat podmiotowego charakteru komunikacji politycznej, warto wyranie
podkreli jego dwuetapowo. Aby wyartykuowa w formie wertykalnej okrelony postulat
o wektorze skierowanym w kierunku podmiotw politycznych (tradycyjni odbiorcy),
koniecznym staje si umiejtne wygenerowanie komunikatu. Z racji na zwikszenie
prawdopodobiestwa osignicia sukcesu komunikacyjnego, wykorzystuje si dziaania
masowe, co skania uytkownikw sieci do grupowania si i zastpowania nieskutecznych
dziaa indywidualnych, czynnociami przeprowadzanymi przez aktora zbiorowego. W ten
sposb tworzone s wirtualne grupy o charakterze spoecznociowym, ktre s istotne dla
wszystkich podtypw komunikacji politycznej w obszarze internetu. Wydaje si, i swoistym
novum jest tu aspekt ilociowy generowania popularnoci i rozgosu. Z racji na fakt, i w sieci
media opiniotwrcze i rodzcy si przywdcy opinii dopiero ugruntowuj swoj pozycj,
wci bardziej wartociow wiadomoci wydaje si by ta za ktr stoi tum, ni ta
wyprodukowana przez wpywow jednostk. Std tak istotna rola spoecznoci internetowych
w generowaniu informacji w obszarze polityki. One s take uytecznym narzdziem w
przedmiotowej relacji podmiot polityczny-obywatel, gdzie nadrzdne cele z reguy s
osigane przy pomocy dziaa na duych grupach spoecznych (jak chociaby w
urzeczywistnieniu sukcesu wyborczego). W tym kontekcie pojawia si wic zupenie nowa
forma przekazywania informacji, tosama jedynie dla opisywanej sytuacji komunikacyjnej.
Dynamiczny rozwj sieciowych narzdzi wywierania wpywu, w szczeglnoci portali
spoecznociowych, umoliwia kom uni kowanie ki erowane , w ktrym to informacja jest
przesyana do indywidualnych odbiorcw deklarujcych uprzednio wol jej otrzymania, tym
samym zbiorczo stajc si nowego typu spoecznoci administrowan przez polityczny
podmiot, w ramach ktrej mog zachodzi interakcje midzy uczestnikami.
9

Zaobserwowa tu mona korelacj tego typu dziaalnoci z d e m o k r a c j


d e l i b e r a t y w n , w ktrej jak kontynuuje R. Hurwitz strony debaty, za pomoc
narzdzi sieciowych mog prowadzi uyteczn dla systemu debat, tworzc w ten sposb
sfer publiczn nowego typu, zblion w swym ksztacie do typu idealnego zdefiniowanego
przez Jurgena Habermasa (Hurewitz, 1999, s. 665 i nast.). Trend ten bynajmniej nie jest
tosamy tylko z dziaalnoci polityczn w obszarze internetu, na co wskazuje B. DobekOstrowska,

twierdzc

analiza

licznych

kampanii

politycznych,

reklamowych,

spoecznych, a take badania eksperymentalne wykazay, e komunikaty medialne mog by


skutecznie wzmacniane, przez bezporednie kontakty nadawcy z odbiorc np. spotkania
przedwyborcze czy sprzeda bezporedni (Dobek-Ostrowska, 2004, s. 42). Dzi takowe
spotkania s coraz czciej zastpowane przez kontakt bezporedni-zaporedniczony, ktry
nie wymaga zaangaowania porwnywalnego z dziaaniem w przestrzeni organicznej. Zdaje
si to by jednoczenie czynnikiem pomniejszajcym dystans komunikacyjny, co moe
wpywa na sam charakter interpersonalnych relacji przyjmujcych formy bardziej
nieformalne czy koncyliacyjne. Tym bardziej, i tego typu akty s nawizywane w
okrelonym kontekcie dla osignicia lepszego poziomu wspdziaania (Jurkowski, 2004, s.
9).
Spoecznoci ujmowane podmiotowo uzyskuj wic poprzez waciwoci zbliajce
je do specyfiki grupy spoecznej moliwo realnego wpywania na rzeczywisto
polityczn. Specyfika mobilizacji opartej o internet wykorzystujca opcj ilociowego
zliczenia swojej siy sprawczej, zbadania nasilenia emocjonalnego powstajcego ruchu czy
dokadnego zaplanowania dalszych dziaa w warunkach rzeczywistoci organicznej daje
zupenie nowe moliwoci w redefiniowaniu zmiany, buntu, oporu sowem politycznej
aktywnoci jako takiej. Znamienne jest to, i rzeczywisto polityczna ostatnich kilku lat daje
liczne przykady, w ktrych podmiotowo pojmowane spoecznoci w sposb realny wpyway
na decyzje polityczne, take te o istotnym znaczeniu dla funkcjonowania pastwa, jak choby
podpisanie przez rzd umowy midzynarodowej (Polska) czy nawet przyjcie ustawy
zasadniczej (Islandia).

4. Podsumowanie
Zaistnienie nowych aktorw zbiorowych w procesie komunikowania politycznego,
bdcych efektem rozwoju technologicznego internetu, powinno stanowi wany impuls dla
10

teoretykw tego zagadnienia. Nie jest to ju bowiem zjawisko marginalne a masowy


proceder, ktry w Stanach Zjednoczonych, nierzadko nadajcych ton i kierunek rozwoju tego
typu komunikacji, staje si powszechny i rwnorzdny mediom tradycyjnym. W warunkach
polskich natomiast wydaje si on na tyle istotny, i dotyczy (pki co) przede wszystkim
segmentw wyborczych poniej redniej wieku dla caej populacji, a ten zdaje si by
atrakcyjny ze wzgldu na liczebno, zdolno do mobilizacji i wyznawane pogldy.
Wzrastajca liczba spoecznociowych inicjatyw politycznych w obrbie sieci, w
szczeglnoci w okresie wyborczym sprawia, i pochylenie si nad przedmiotowym
charakterem omawianych struktur staje si naturaln konsekwencj rozwoju mediw w
kierunku coraz bardziej interaktywnym i dostosowanym do zmultiplikowania kontaktw
midzyludzkich. Z drugiej strony, takie wydarzenia jak aktywno grupy Anonymous w
Stanach Zjednoczonych, rola inicjatyw internetowych w czasie tzw. arabskiej wiosny czy w
sposb najbardziej spektakularny protest przeciwko Umowie handlowej dotyczcej
zwalczania obrotu towarami podrabianymi (ACTA) w Polsce, unaoczniaj moliwo
mobilizacji politycznej nowego typu zbiorowoci a nawet uzyskania wpywu na istotne
decyzje polityczne. Wydaje si wic, i take na gruncie polskiej literatury naukowej
istnieje istotna potrzeba rozwinicia niniejszego wtku ewolucji politycznej komunikacji, w
szczeglnoci w zakresie modyfikacji modeli, przeprowadzenia bada empirycznych czy
specyfiki opisanych prawidowoci. Spoecznoci bowiem, wykorzystywane s w wielu
obszarach politycznej aktywnoci, same rwnie j wykazujc w sposb autonomiczny.
Proponowane tu dwie perspektywy ujcia tego problemu mog stanowi przyczynek do
uporzdkowania podjtej kwestii i zainicjowania bada empirycznych w niniejszym obszarze.

Bibliografia
Buczkowski, P., Nowak, L. (1977). Kilka uwag o przedmiocie nauk politycznych. Studia
Nauk Politycznych, 4, s. 17-33.
Castells, M.

(2003)

Galaktyka internetu.

Refleksje nad

internetem, biznesem i

spoeczestwem. Pozna: Dom wydawniczy Rebis.


Dobek-Ostrowska, B. (2004) Media masowe i aktorzy polityczni w wietle studiw nad
komunikowaniem politycznym. Wrocaw: Uniwersytet Wrocawski.

11

Dobek-Ostrowska, B. (2004) Podstawy komunikacji spoecznej. Wrocaw: Wydawnictwo


Astrum.
Doktorowicz, K. (2004) Spoecznoci wirtualne cyberprzestrze w poszukiwaniu
utraconych wizi. W: L. Haber (Red.), Spoeczestwo informacyjne. Wizja czy rzeczywisto?
t. I, (s. 59-66), Krakw: AGH.
Fernback, J., Thompson,

B.

Computer-Mediated Communication and the American

Collectivity. rdo: http://www.well.com/user/hlr/texts/Vccivil (dostp: 12.03.2012).


Golka, M. (2008), Bariery w komunikowaniu i spoeczestwo (dez)informacyjne. Warszawa:
PWN.
Goodman, N. (2001) Wstp do socjologii. Pozna: Zysk i S-ka.
Hurewitz, R. (1999). Who Needs Politics? Who Needs People? The Ironies of Democracy in
Cyberspace. Contemporary Sociology, 6, s. 655-661.
Januszek, H., Sikora, J. (2000) Podstawy socjologii. Pozna: Wydawnictwo Akademii
Ekonomicznej w Poznaniu.
Jones, S. (1995) CyberSociety: Computer-Mediated Communication and Community.
London: SAGE Publications, Inc.
Jurkowski R. (2004) Komunikowanie si. Zarys wykadu. Warszawa: WSM.
Kapralska, . (2008) Serwisy spoecznociowe nowa forma zbiorowoci w Sieci. W: A.
Szewczyk, E. Krok (Red.), Fenomen internetu. t. I, (s. 133-139), Szczecin: Hogben.
Karwat, M. (2010). Polityczno i upolitycznienie. Metodologiczne ramy analizy. Studia
Politologiczne, 17, s. 63-89.
Lipiska, J. (2008) Kultura grup dyskusyjnych w internecie. Toru: Wydawnictwo Adam
Marszaek.
Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., Kelly, K. (2009) Nowe media. Wprowadzenie.
Krakw: Wydawnictwo UJ.

12

Maj, B. (2011) Media elektroniczne jako rodowisko komunikacyjne wspczesnego


czowieka. W: M. Wawrzak-Chodaczek (Red.), Komunikacja wobec wyzwa wspczesnoci
(118-137). Toru: Wydawnictwo Adam Marszaek.
Mendras, H. (1997) Elementy socjologii. Wrocaw: Siedmiorg.
Merton, R. K. (1982) Teoria socjologiczna i struktura spoeczna. Warszawa: PWN.
Miotk-Mrozowska, M. (2009) Komunikacja interpersonalna w internecie. Bydgoszcz:
Wydawnictwo UKW.
Nie, M. (2010) Komunikowanie spoeczne i media. Perspektywa politologiczna. Warszawa:
Wolters Kluwer.
Ossowski. S. (1958) O osobliwociach nauk spoecznych. Warszawa: PWN.
Paweczyk, P. (2007) Socjotechnika czy marketing polityczny. W: P. Paweczyk (Red.),
Marketing polityczny. Szansa czy zagroenie dla wspczesnej demokracji (9-12). Pozna:
INPiD UAM.
Polowczyk-Kuik, . (2001) Media polskie w internecie. Pozna 2001: Wydawnictwo UAM.
Popper, K. R. (2002), Kube i reflektor: dwie teorie wiedzy. W: K. R. Popper (Red.), Wiedza
obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna (402-427). Warszawa: PWN.
Rybicki, P. (1979) Struktura spoecznego wiata. Studia z teorii spoecznej. Warszawa: PWN.
Sekuowicz, A. (2009) Wizi spoeczne w rzeczywistoci wirtualnej, W: A aba (Red.),
Wspczesne teorie komunikacji cz. II, (s. 243-252). Wrocaw: Oficyna Wydawnicza Atut Wrocawskie Wydawnictwo Owiatowe.
Skaryska, K. (2009) Czy media elektroniczne tworz wspczesny wiat? Rola mediw
elektronicznych w rozumieniu wiata i ksztatowaniu postaw. W: M. Filiciak, G. Ptaszek
(Red.), Komunikowanie (si) w mediach elektronicznych. Jzyk, edukacja, semiotyka (398409). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
Sowa, K. Z. (1988) Wstp do socjologicznej teorii zrzesze. Warszawa: PWN.

13

Stachura, K. (2011) Towarzyskie aspekty interakcji w internecie, czyli o uspoecznieniu przez


zaporedniczenie, Internet jako paradoks. W: M. Szpunar (Red.), Paradoksy internetu.
Konteksty spoeczno-kulturowe (105-115). Toru: Wydawnictwo Adama Marszaek.
Szacka, B. (2003) Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Szczepaski J. (1966) Elementarne pojcia socjologii. Warszawa: PWN.
Szczurkiewicz, T. (1970) Studia socjologiczne. Warszawa: PWN.
Szpunar, M. (2004), Spoecznoci wirtualne jako nowy typ spoecznoci eksplikacja
socjologiczna. Studia Socjologiczne, 2 (173), s. 95-133.
Turner, J. H. (1998) Socjologia. Podstawowe pojcia i ich zastosowanie. Pozna: Zysk i S-ka.
Turska, A. (2006) Marketing polityczny w Internecie. W: S. Michalczyk (Red.), Media i
komunikowanie w spoeczestwie demokratycznym. Szkice medioznawcze (199-211).
Sosnowiec: WSZiM.
Wojniak, J. (2010) Uczestnictwo polityczne w obliczu nowych technologii informacyjnych i
komunikacyjnych. W: M. Du Vall, A. Walecka-Rynduch (Red.), Stare i nowe media w
kontekcie kampanii politycznych i sprawowania wadzy (87-97). Krakw: Oficyna
Wydawnciza AFM.
Ziembiski, Z. (1994) Elementy socjologii. Pozna: Ars Boni et Aequi.
Znaniecki, F. (1973) Socjologia Wychowania, t. I. Warszawa: PWN.

Nota o autorze
Jakub Jakubowski doktorant w Zakadzie Marketingu Politycznego i Socjotechniki na
Wydziale Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu.
Jakub Jakubowski PhD Student at Department of Political Marketing and Sociotechnics,
Faculty of Political Science and Journalism, Adam Mickiewicz University in Pozna.

14

You might also like