Ewolucja 2.

NATURA TRANSMUTACJI
Jerzy Dzik
Instytut Paleobiologii PAN
Instytut Zoologii UW
2015

NIEDOSKONAO
zapisu geologicznego

czas zawarty
w warstwach skalnych

zapis historii ycia odczytany z warstw skalnych

jest z natury przerywany przez niecigoci

Wheeler (1958)

zdarzaj si wycinki kompletnego zapisu, ktre

mona kompilowa uzyskujc zapis cigy

to nie wystarcza, by dotrze do penego zapisu przebiegu ewolucji

NIECIGOCI
ekologiczne

Dzik (1986)

Dzik (1999)

imigracja

Clydagnathus karbon 320 mln lat

imigracja

aparat gbowy

konodont Complexodus
ordowik 465-460 mln lat
Mjcza k. Kielc

migracje przerywaj lokalny zapis

ewolucji w skaach
dajc pozr niecigoci zmian
imigracja

skrajnym przejawem niecigoci maj by katastrofy kosmiczne

POZAZIEMSKIE

interwencje w bieg ewolucji?

Walter Alvarez (1940-)

1977 warstewka irydowa w Gubbio

wzbogacenie w iryd warstewki w Gubbio

ma by dowodem katastrofy kosmicznej

warstewka irydowa
K/Tr w Gubbio

kuszco proste wyjanienie zawiych przemian przyrody

ZAPIS KOPALNY

Keller (2006)

oddziela ekologi od kosmologii

Keller et al. (2009)

kredowe otwornice

Brazos River, Texas

Chicxulub Yukatan

Gerta Keller (1945-)

2006 datowanie upadku meteorytu Chicxulub

krater Chicxulub mia by dowodem

brekcja
impaktowa

ale powsta przed kocem kredy

liczba zwolennikw upadku meteorytw bynajmniej nie zmalaa

UPRAWIANIE
realnej nauki

tektytowe
sferule
Pucki koo agowa

zmiana rodowiskowa

Senzeilles, Belgia

Claes et al. (1992)

do uzasadnienia tezy (i publikacji w Science)

wystarczy lad kosmicznej katastrofy 7 m
ponad rzeczywist zmian rodowiskow
Dzik (2002)

spoeczny odbir wynikw bada jest niekoniecznie racjonalny

MOTHER OF ALL EXTINCTIONS

odporna na fakty

Kaszmir

globalne obnienie
poziomu morza
wizane z wylewem
syberyjskich bazaltw

granica
permu z
triasem

liczne linie rozwojowe

przechodz przez
granic bez zaburze

inne ujawniaj swoje

przetrwanie pniej
Wignall et al. (1996)

przyczyny doszukiwania si katastrof w pradziejach s poza nauk

MARKSIZM

a niecigo ewolucji

specjacja
Stephen J. Gould (1941-2002)
koncepcja punctuated equilibrium

gradualizm

punctuated equilibrium

dialektyka heglowska
sugeruje niecigo wszelkich przemian
radykalna forma tej tezy sfalsyfikowana
przez dane paleontologiczne
ale bezkarnie mona wci twierdzi, e niecigo gdzie wystpuje

dyskretno w czasie

CZAS GEOLOGICZNY

WYMARZONA

ujcie
populacyjne

selekcja gatunkw nieprawdziwy obraz ewolucji

wynikajcy z zastosowania
wertykalnej koncepcji gatunku paleontologicznego

niezmienna w czasie morfologia z definicji

pojawia si nagle i nagle wymiera

drzewa rodowe wertykalnie

zdefiniowanych gatunkw nie opisuj
rzeczywistoci, lecz upodobania autorw
trzeba je "tumaczy" na jzyk biologii

Gould & Eldredge (1977)

MORFOLOGIA

INTERPRETACJA
opisu zapisu kopalnego

specjacja

"gatunki
wertykalne"
ewoluujcy
gatunek biologiczny

ewolucja jurajskich amonitw Cardioceratidae

wikszo paleontologicznych danych

o ewolucji jest w konwencji typologicznej

Westermann (1989)

wymaga "tumaczenia" na jzyk biologii

o przebiegu ewolucji wiemy wicej ni to jest wprost powiedziane

DOWODY

cigoci1 mln
ewolucji
lat
Mammuthus primigenius
14 tys. lat

mamut
plejstocen

2 mln lat

z powodu zlodowace zapis niecigy

w poszczeglnych stanowiskach
cho proces przemian anatomii cigy
intensywna ewolucja nie musi zwiksza rnorodnoci

Lister & Sher (2001)

OSOBNO

cigw ewolucyjnych

bariera genetyczna

specjacja

dywergencja morfologiczna
izolacja geograficzna

allopatria

PRZESTRZE

MORFOLOGIA

rozejcie si drg ewolucji nie ma zapisu w jednym miejscu

specjacja nie jest naga ani prosta do udokumentowania
drzewo rodowe niekoniecznie przedstawia zwizki przodek-potomek

DRZEWO RODOWE
inspiracje ahistoryczne

notatnik Darwina (1837)

Charles R. Darwin (1809-1882)

dendrogram pokrewiestw zwykle

nie opisuje transmutacji
jest jedynie oszacowaniem podobiestwa
atrakcyjnym przez dyskretno gazek

Berry (1837)
z Voss (2007)

diagram podobiestw rozwoju

osobniczego zwierzt

doskonalenie metod genealogii dokonywao si poza biologi

DRZEWO RODOWE
niekalibrowane

elakovsky (1853)

Frantiek L. elakovsky (1799-1852)

jzykoznawca i botanik

drzewo rodowe jzykw europejskich

elakovsky (1853): diagram zwizkw midzy jzykami

w formacie niekalibrowanego drzewa rodowego
cho nie ma wymiaru czasowego, oznacza transmutacj
August Schleicher (1821-1868)
jzykoznawca
wsppracownik E. Hackela

nie byo wtedy barier midzy humanistyk a przyrodoznawstwem

FILOGENEZA

drzewo rodowe organizmw

Ernst Haeckel (1834-1919)

1866 koncepcja filogenezy

filogenetyka wymaga zaoenia zwizku

midzy odmiennoci a dawnoci
rozdzielenia drg ewolucji
ze stopnia pokrewiestwa wyprowadza si
kolejno rozdzielania szlakw ewolucji
Haeckel (1866)

filogenetyka molekularna posuguje si tym samym zaoeniem

DRZEWO RODOWE
kalibrowane

Colin & Schlyter (1827)

z O'Hara (1996)

stemma codicum
szwedzkich tekstw prawniczych

Carl Johan Schlyter (1795-1888)

skala czasowa kluczowym elementem

paleontologicznych drzew rodowych
stemmatyka wzorem dla paleontologw?

genealogia, odmiennie od filogenezy, dotyczy dyskretnych bytw

heterochronia z ekspansj cech na

wczeniejsze stadia

ONTOGENEZA

470-455 Ma

ewoluuje pynnie

rozmiar organizmu jest

proporcjonalny do wieku
osobniczego

Vauscripta

ale niecile i nie liniowo

rytmiczno linienia daje
wiksz precyzj
kolejne wylinki
maoraczkw

zmienno tempa wzrostu osobnikw rozmazuje zapis ewolucjiOlempska (1989)

zmian w dniach
Tripodellus gracilis

PRZYROST

KALIBRACJA

konodonty
z dewonu Kowali
365-360 Ma

zestaw zbw aparatu gbowego

T. gracilis

dzienna rytmiczno wzrostu

szkieletu cile kalibruje
przemiany rozwoju osobniczego

Dzik (2008)

kolejne prbki
z przedziau ok. 4 Ma
dzienne przyrosty emalii
T. schleizius

zapis kopalny nie jest tak niekompletny, jak si sdzi

DNI

JAKO

skamieniaoci
Donoghue et al. (2006)

Markuelia kambr 540 Ma

trjwymiarowa fosfatyzacja utrwala

struktury organiczne
tomografia umoliwia rozpoznanie
nawet anatomii zarodka
Bengtson & Zhao (1997)

jest wic dostpny nawet take kopalny zapis embriogenezy

SKAMIENIAE

strunowiec
Yunnanozoon (=Haikouella)
kambr 530 Ma

uk skrzelowy
szczegy anatomiizagbienia dowodzce kulistego

ksztatu i zwizoci (gonady)

zagbienie osiowe
(struna grzbietowa)

aorta brzuszna

Dzik (1995)

uki skrzelowe
ciemne linie wyznaczaj
kontury struktury osiowej
(struna grzbietowa)

wybarwienie dowodzce wysokiej zawartoci

substancji organicznej (gonady)

odporno mechaniczna i zagszczenie substancji

organicznej s osobnymi rdami informacji o anatomii
ewolucja jest wic empirycznie potwierdzona i nie podlega kwestii

POSZUKIWANIE
mechanizmu ewolucji

koncepcja J.-B. Lamarcka:

kada z linii genealogicznych ma skonno
do dostosowania i wzrostu zoonoci
(nie ma zagniedenia apomorfii)
Jean Baptiste Lamarck (1744-1829)

przebieg ewolucji wiata zwierzt zosta w

zarysie rozpoznany ju w poowie XIX stulecia
uznawano dziedziczenie cech nabytych,
bez nadziei na poznanie natury procesu
potrzebne byo wskazanie logicznego mechanizmu przemian

ZASOBY

nie dla wszystkich

Thomas R. Malthus (1766-1834)

T.R. Malthus (1798, 1803) teza (bdna),

e wzrost populacji szybszy, ni zasobw

tylko najlepsi mog wic przey

co zgodne z duchem liberalizmu ekonomicznego
inspiracja do idei doboru naturalnego

ANATOMIA

przystosowaniem

Darwin (1845)
z Voss (2007)

przystosowawczy sens dzioba

zib z Galapagos opracowanych
przez J. Goulda (1837

postp wiedzy o rnorodnoci anatomii

zwierzt narzuca pytanie o jej sens
o przyczyn przystosowania do funkcji

Swainson (1836)

przystosowawczy sens
dzioba kardynaw

transmutacja pocigajc alternatyw jednorazowej kreacji

Darwin, C.R. & Wallace, A.R. 1858. On the tendency of varieties to depart
indefinitely from the original type. Journal of the Proceedings of the
Linnean Society of London, Zoology 3, 46-50.

DOBR

najlepszych spord rozmaitych

Alfred R. Wallace (1823-1913)

Charles R. Darwin (1809-1882)

idea selekcji zmiennoci jako przyczyny

ewolucji zainspirowana dzieem Malthusa
wsplnie przedstawiona i opublikowana
wraz z wyjanieniem sprawy priorytetu
przyczyny zdolnoci organizmw do ewolucji pozostay nieznane

jele olbrzymi
Megaloceros giganteus

ALTERNATYWA
w historycyzmie

ewolucja poroa osia

Lister (1993)

Georg W.F. Hegel (1770-1831)

bezwadno ewolucji ortogeneza W. Haacke (1893)

cykl yciowy gazi ewolucyjnych typostrofizm

O. Schindewolf (1936)
terminalno ewolucji P. Teilhard de Chardin (1955)
to koncepcje metafizyczne bez zwizku z fizykochemi zjawiska

NDZA

historycyzmu

koncepcji terminalistycznych nie da si obroni

na gruncie metody naukowej
historycyzm ma dzi wycznie historyczne znaczenie
ziarnisto czasowego wymiaru rzeczywistoci kusi
ale to zwykle iluzja

filogeneza jest odlegym analogiem genealogii