22 - Wojciech Wójcik - Czarna Gwiazda

Indeks: 00171/2015/07/W_22
Pozycja e-book_JW48: 063
Opracowanie edytorskie: Jawa48

na podstawie egzemplarza ze zbiorw prywatnych
Tylko do uytku wewntrznego i osobistego bez prawa przedruku i publikacji tak
w czci jak i w caoci.
Lipiec 2015
Prawa autorskie
nale do autora, autorw ilustracji,
edytora strony internetowej www.wernic.pl,
ich spadkobiercw oraz innych osb fizycznych i
prawnych majcych lub roszczcych sobie takie prawa.
Materiay wykorzystane w opracowaniu, stanowi rdo danych o naszej kulturze, literaturze i historii, stanowi wasno publiczn, a ich
rozpowszechnianie suy dobru oglnemu.
Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

z biblioteki, od ssiada, znajomego czy przyjaciela.
Wykorzystywanie w celach handlowych, komercyjnych, modyfikowanie, przedruk i tym
podobne bez zgody autora edycji zabronione.
Niniejsze opracowanie suy wycznie popularyzacji tej ksiki i przypomnienia zapomnianych pozycji literatury z lat szkolnych.
Spis rozdziaw
Od autora edycji
str. 8
I. Mogia
str. 10
II. Criss i Sizemour
str. 33
III. Na zgliszczach
str. 53
IV. W objciach mierci
str. 73
V. Lekarz
str. 96
VI. Zagubieni
str. 110
VII. Karol w ptach
str. 137
VIII. Makabryczne odkrycie
str. 165
IX. W pazurach bestii
str. 191
X. Historia Gradyego
str. 218
XI. Ukryte miasto Cree
str. 255
XII. Czekajc na mier
str. 281
XIII. Wntrze gry
str. 309
Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Wiesaw Wjcik CZARNA GWIAZDA
Od autora edycji
Zgodnie z moj zapowiedzi uczynion w Nocie edytorskiej

do ZEGO MIASTA ostatniej powieci cyklu Przez Gry i Prerie,
prezentujcego westernowe powieci Wiesawa Wernica, zamieszczam CZARN GWIAZD powie autorstwa Wojciecha Wjcika, ktra jest 22 pozycj zamykajc cykl westernowy Przez Gry i
Prerie.
Autor niezwykle trafnie i udanie wpad w trop swego
prekursora. Czytajc CZARN GWIAZD odnosi si nieodparte
wraenie rozpoznawania wernicowego stylu. Jest oczywicie
Doktor Jan, jego nieodczny towarzysz Karol Gordon, jest Robert
Dreer, s wietne wstawki o pobycie w Milwaukee i nieodrbnej
Katarzynie i jest fascynujca przygoda. Przygodom towarzysz
wtki kryminalne i wspomnieniowe-retro, jake nieodczne w powieciach Wernica. Jest dzika przyroda, mroce krew w yach
spotkanie z dzikimi zwierztami i okrutn przyrod. Podobnie jak
w wielotomowej sadze Wernica, tak i w CZARNEJ GWIEDZIE,
Wojciech Wjcik znakomicie oddaje klimat rozlicznych niebezpieczestw, spotka ze zymi i szlachetnymi ludmi, z Indianami, w
warunkach i obliczu niebezpiecznych ale i czasem artobliwych
awantur.
W powieci Wjcika jest doskonale i wyrazicie zarysowana posta kobiecej bohaterki. U Wernica bya to na og posta stojca niejako w tle gwnych bohaterw, tutaj wyranie nabiera zna

czcego miejsca obok gwnego bohatera. Doktor Jan mimo ju

nieco zaawansowanego wieku jego przygody cign si przecie
ju od 20 lat, ulega fascynacj mod, rezolutn i urodziw mod
kobieta, ktra take jego wanie wybiera na swego mentora.
Oczywicie, autor dba o zachowanie podstawowych zasady wprowadzone przez Wernica i kontakty modej kobiety z dojrzaym i o
wiele lat starszym mczyzn nie wykraczaj ani o jot poza ustalone krgi zachowa moralnych.
Opracowany przez mnie cykl edytorski ksiek Wiesawa
Wernica Przez Gry i Prerie (do ktrego zaliczam rwnie
CZARN GWIAZD Wojciecha Wjcika) suy wycznie celom
popularyzacji jego twrczoci i zachcenia czytelnikw do lektury
ksiek, jake poczytnego Autora, na ktrego doznaniach mona si
wiele nauczy i skorzysta w sensie literackim i edukacyjnym.
Moja praca nie moe by wykorzystywana w celach komercyjnych ani przeze mnie ani przez kogokolwiek kto si z ni zapozna. Chc aby suya wszystkim, jako rdo danych o naszej
kulturze, literaturze i historii, stanowic wasno publiczn, z poszanowaniem praw autorskich a ich rozpowszechnianie niech suy
dobru oglnemu.
Powie CZARNA GWIAZDA jest 22 pozycj cyklu, gdy tak jak wszyscy zwolennicy powieci Wiesawa Wernica, wci mam nadziej na wydanie CHATY STAREGO
NIEDWIEDZIA.
Dzikuj za uwag [JaWa48]

Mogia
Zima przeomu lat 1895/96 powoli dobiegaa koca. W poowie

kwietnia, po jej gwatownym (i ostatnim ju) ataku, nad Milwaukee zawiecio wiosenne soce. Szare i skute dotd lodem parki i skwery wypeniy
si jasn, wie zieleni. Ludzie, jeszcze niedawno okutani w zimowe
paszcze i futra, teraz spacerowali ulicami jedynie w rozpitych pod szyj
koszulach. Na jeziorze Michigan spyna kra i akwen ten skrzy si i mieni
w ciepych promieniach naszej dziennej gwiazdy. Gdzieniegdzie dostrzec
mona byo biae trjkciki agli znak, i w stanie Wisconsin wiosna rozgocia si ju na dobre.
Caa przyroda powoli budzia si do ycia po miesicach przymusowej stagnacji. Nawet w granicach miasta mona si byo natkn na zbudzone z zimowego snu borsuki, szopy czy wiewirki. Odleciay gdzie kraczce, pospne wrony, a ich miejsce zajy rozpiewane sowiki. Zakwity
pierwsze kwiaty wielobarwna gama intensywnych kolorw mocno kontrastowaa z nieuprztnitymi, roztapiajcymi si powoli pryzmami brudnego niegu. W ludzkich sercach take topnia zimowy ld oblicza przechodniw byy jakby weselsze, yczliwsze i pene optymizmu.
Nikt jednak nie czeka na wiosenn por z takim utsknieniem, jak
ja. Wszak co roku, od kilkunastu ju lat, wczesnowiosenne roztopy oznaczay dla mnie pocztek kolejnej wspaniaej przygody! Ile to ju razy, podczas
dugich, wypenionych cik prac zimowych miesicy, marzyem o podmuchach preriowego wiatru, wolnoci, jak daj tylko puste, olbrzymie
przestrzenie. Dnie spdzone w siodle, a noce w blasku poncego ogni-
10

ska... Och, mona chyba zrozumie, e od momentu, gdy miejsce niegw

zaja zielona murawa potrafiem myle tylko o jednym!
Z coraz wiksz niecierpliwoci przerzucaem kartki w kalendarzu. Wreszcie pewnego sonecznego dnia do drzwi mojego mieszkania zastuka dugo oczekiwany go mj najlepszy przyjaciel, Karol Gordon.
Jak si masz, Janie?! zakrzykn, gdy dopenilimy ju ceremoniau wzajemnego ciskania i poklepywania po plecach. Co do mnie
kontynuowa to czuj, e niewiele ju przede mn zimowych wypraw.
Robi si na to zbyt stary i zbyt leniwy.
Co te mwisz, Karolu?! obruszyem si. Wygldasz doskonale i jestem pewien, e przed tob jeszcze wiele lat traperki. Poza tym,
jeeli zarzucisz swj dotychczasowy tryb ycia, to kt bdzie mi towarzyszy w kolejnych wakacyjnych wczgach?
Ech, nie bdzie tak le... mrukn Karol. To chyba tylko
chwilowe zmczenie. Ale jakby wiedzia, co mnie spotkao, nie dziwiby
si mojej nostalgii.
W tym miejscu Karol urwa, kierujc si w stron wypenionej po
brzegi gorc wod wanny w mojej azience. To niezastpiona Katarzyna,
nieokrelonego wieku Irlandka od wielu ju lat prowadzca moje gospodarstwo domowe, syszc w hallu znajomy gos, przygotowaa tradycyjn kpiel. Czekajc przy suto zastawionym stole, zastanawiaem si, jaka to przygoda spotkaa mojego, zwykle optymistycznie nastawionego do ycia, przyjaciela.
Moja cierpliwo wystawiona zostaa na cik prb. Gdy ogolony i wywieony Karol zjawi si w jadalni, ca jego uwag pochony
zgromadzone tam przysmaki. Pgodzinny brzk sztucw przeryway jedynie chaotyczne uwagi, zagryzane zreszt natychmiast obfitymi ksami
pieczeni. Gdy wreszcie zasiedlimy przy kominku i zapalili fajki, za oknem
szarza ju zmierzch.
Karolu, zaczynam si troch niecierpliwi. zagaiem rozmow. Wspominasz co o tajemniczej przygodzie, a potem uparcie milczysz.
Nie ufasz mi?
11

Ufasz, ufasz. Po prostu sam nie wiem od czego zacz. Pamitasz, jak kiedy mylaem o zdobyciu funduszy na orodek dla niedonych
traperw?
Jak mgbym zapomnie? Niestety skarb zakopany nad brzegami Wielkiego Jeziora Niedwiedziego1 nie przysuy si tej szlachetnej
sprawie...
Musz w tym miejscu wyjani, i kilka lat temu, podajc za
wskazwkami zapisanymi na przypadkowo zdobytej mapie powdrowalimy a na dalek pnoc Kanady, z nadziej odszukania ukrytych tam kosztownoci i przekazania ich na wspomniany przez Karola cel. Niestety, skarby spoczy na wieki w odmtach Wielkiego Jeziora Niedwiedziego, a my o
may wos nie poegnalimy si wwczas z yciem. Sdziem, e pomys
zdobycia rodkw na dom spokojnej staroci dla emerytowanych traperw
ostatecznie wywietrza wtedy z gowy Karola. Przeczyy jednak temu jego
nastpne sowa:
Od czasu naszej pnocno-kanadyjskiej przygody wci zachodziem w gow, jak by tu zdoby fundusze niezbdne dla funkcjonowania
traperskiego przytuku. Wiele niestety nie wymyliem... a do tej zimy. Pozwl jednak, e opowiem wszystko po kolei.
Zamieniam si w such odrzekem, popychajc wysuonym,
pordzewiaym pogrzebaczem tlce si w kominku polano. Trzasny pomienie dajce przyjemne ciepo i jeszcze przyjemniejsz atmosfer do wysuchania opowieci z dzikich i nieprzyjaznych stron.
Tej zimy polowaem w pnocnej czci kanadyjskiej prowincji
Alberta rozpocz Karol. Nie miaem jednak szczcia. Albo olepem i
oguchem, albo te co bardziej prawdopodobne zwierzyna wyniosa
si z tych stron dalej na pnoc. Ja... powdrowaem na zachd. Dlaczego
akurat tam? Pewnie przez ciekawo. Nigdy wczeniej nie zapuszczaem si
na tereny Brytyjskiej Kolumbii.
W. Wernic Skarby Mackenzie [JW48]
12

Karolu, to to zupenie dzikie i bezludne tereny! krzyknem

dziwic si doborowi miejsca zimowych polowa dokonanemu przez swojego towarzysza.
Nie takie znowu bezludne odpar Karol. Na drodze swej
wdrwki napotkaem farm. Przemili ludzie maestwo z dwjk nastoletnich dzieci. Byli tak gocinni i nalegali tak mocno, e zdecydowaem
si przebywa w okolicach i regularnie ich odwiedza. Szczeglnie mocno
zaprzyjaniem si z gow rodziny, Stevenem. Jest to mczyzna wieku,
ktry w modoci, tak jak ja para si traperk. Jest lub by... westchn.
Jak to jest lub by? spytaem zdumiony.
Cierpliwoci odpar Karol si woli powstrzymujc atakujc
go znw wyranie melancholi. Ot, gdy poznalimy si bliej, Steven
zaprosi mnie na obiad i swoimi sowami przedstawi mi mj plan
zorganizowania przytuku dla schorowanych traperw. Gdy odparem mu,
e sam od dawna o tym myl i opowiedziaem mu histori naszej wyprawy
po skarby MacKenzie, a pojania na twarzy i zaproponowa mi wspln
wypraw po... zoto. Rozumiesz mnie, Janie, w pierwszej chwili a oniemiaem.
Ja take oniemiaem, lecz niezraony tym Karol cign dalej:
Steven wyjani mi, e przed dwoma laty, polujc z synem w
Grach Skalistych, przez zupeny przypadek odkry bonanz. Do tego odkrycia nie przywizywa zreszt wielkiej wagi powodzio mu si niele,
nie chcia te najazdu rnych typw spod ciemnej gwiazdy, ktrzy od zawsze pojawiali si w stronach, gdzie odkryto zoto. Jednake jak mwi
wiadomo posiadania wiedzy o ukrytych bogactwach nie dawaa mu spokoju. Cel, na ktry zdecydowa si przeznaczy bonanz, nie nasun mu si
przypadkowo. Wszak sam pdzi niegdy trudny ywot trapera i mia wiadomo, e nie kady traper jest w stanie tak jak on uoy sobie ycie.
Do chwili, kiedy ja pojawiem si na jego farmie, nie mia jednak sposobnoci, by uda si na miejsce bonanzy i wykopa zoto. Rzecz jasna, natychmiast zaproponowaem nasz pomoc.
Nie rozumiem wic Karolu, w czym tkwi problem powiedziaem nabijajc tytoniem swoj fajeczk. Chyba nie sdzisz, e odm
13

wi swej pomocy. Za tydzie lub dwa, gdy nieco odpoczniesz, wybierzemy

si w Gry Skaliste.
Nie mylisz si, Janie. Jednak sytuacja wcale nie jest tak prosta,
jak ci si wydaje. Ot, kiedy w kilka dni po mojej rozmowie ze Stevenem
pojawiem si znw na farmie, aby wyruszy przed wiosn na rekonesans,
zastaem na miejscu jedynie tlce si zgliszcza. Przeszukaem najblisz
okolice, jednak pora wiosennych roztopw nie pozwolia mi na dokadniejsz penetracj. Pewn pociech jest fakt, e wrd smolnych ruin domostwa
nie natknem si na aden lad po ciaach. Wniosek jest prosty caa rodzina zostaa uprowadzona.
Ale jak? Dlaczego? Przez kogo? wyjkaem, zdumiony kierunkiem, w ktrym rozwina si sytuacja. Karolu, czy mogo chodzi o
zoto?
Nie wiem, ale mj instynkt mwi mi, e tak. Steven jest naprawd zotym czowiekiem, jednake, tak jak wielu pionierw, grzeszy
czsto nadmiernym zaufaniem do obcych, a czasem wrcz naiwnoci. Jak
mamy gwarancj, e nie podzieli si swym odkryciem z kim innym?
Karolu, Karolu pokrciem gow. Jeeli tak byo, to na
pewno by ci o tym powiedzia. Chyba, e naiwno poczona jest u niego z...
gupot.
Karol chrzkn, pykn z fajeczki, przymkn oczy i zamyli si
gboko. Siedzia tak w milczeniu przez kilka minut, a poczem si obawia, czy nie uci sobie drzemki. Po cichu wstaem, poszedem do kuchni i
z ozdobnego czajniczka nalaem sobie filiank herbaty. Gdy wrciem, Karol ponurym wzrokiem wpatrywa si w kominek.
Wiesz Janie powiedzia wycigajc rk w kierunku mojej filianki. Pewnie masz racj, ale... w tym miejscu przerwa wypijajc
moj herbat. Ale pomyl, moe Steven opowiedzia komu o swoim znalezisku ju po rozmowie ze mn.
Sdzisz, e ta rozmowa...
Uwaam, e rozmowa z nieznajomym (lub nieznajomymi) odbya si ju po tym, jak ja si wszystkiego dowiedziaem. Moe Steven, wie
14

dzc, e ja wiem, poczu si bezpieczny? Zreszt posuchaj dalej. Kiedy zafrasowany skierowaem si ku linii kolejowej, by powrci na wschd, wydawao mi si, e syszaem strza. Nie umiechaj si, nie mam jeszcze starczych majakw. To co uznaem za strza, rwnie dobrze mogo by odgosem, jaki wydaje amicy si ld. To zreszt nie by jedyny sygna ludzkiej
obecnoci, na jaki natrafiem. Dwa dni pniej zaamaa si pogoda. Straszliwa zamie niena dopada mnie na niczym nie osonitej paszczynie.
Wlokem si noga za nog nie dostrzegajc niczego w szarej otchani wirujcych patkw niegu. Kto wie, jakby skoczya si moja przygoda, gdybym
nagle nie zwrci uwagi na rysujce si w oddali migoczce rdo wiata.
Zacisnem palce na kolbie swej strzelby, podszedem i natrafiem na niewielk grot...
Grot? przerwaem z powtpiewaniem. A skd wzia si
grota na niczym nie osonitej paszczynie?
Wierz mi, e wtedy si nad tym nie zastanawiaem odpar
Karol.
Dopiero rano dostrzegem, e po obu stronach groty grunt nieco opada, tworzc pytkie kaniony. Ot, taka ciekawostka geologiczna, jakich
ju wiele przecie napotkalimy skalna wysepka w morzu traw. Pozwl
jednak, e wrc do mej opowieci, zwaszcza e pochodzenie groty nie odgrywa w niej adnego znaczenia doda z przeksem.
Och, Karolu, nie musisz by zoliwy rzekem, nie czujc jednak urazy. Karol pykn z fajeczki, podrapa si po gowie i podj opowie.
Wewntrz groty czekaa na mnie ponca wyranie od niedawna smolna szczapa i pokrojone miso grskiej owcy. Nigdzie nie byo natomiast mojego dobroczycy. Rozgldaem si przecie uwanie, a po zaspokojeniu godu wyruszyem nawet na niewielki rekonesans i... nic. Ani ladu!
Kiedy rankiem wyruszaem w dalsz drog, na wieym niegu nie byo
rzecz jasna adnych tropw. A jednak kto musia tam by.
Kto wie, moe wystraszya go twoja obecno, Karolu. Ale jakie to grzechy musz spoczywa na sumieniu osoby, ktra wybiera samotn noc w nienej burzy od spotkania przypadkowego wdrowca?
15

Chyba si Janie nie mylisz. Co musiao go skoni do tego kroku. Kto wie, moe to co byo zwizane z porwaniem i osob Stevena?
Chodmy spa, jutro opowiem ci o mym planie dalszego naszego dziaania.
Czas pokaza, i czciowo mielimy racj. Ale tylko czciowo.
Jednoczenie ogromnie si mylilimy, a pomyka ta okaza si miaa niezwykle kosztown i tragiczn w skutkach...
Nastpnego dnia zerwaem si wraz z dwikiem swego budzika.
Bya ju dziewita, ale ja od kiedy pamitam lubiem sobie duej pospa. Na preriach zwyczaj ten ju dawno w brutalny zreszt sposb
przerwa Karol, ale w zaciszu swojego mieszkania oddawaem si mu ze
wci niewygasajc przyjemnoci.
Karol, jak szepna mi Katarzyna, ju od duszego czasu kry
nerwowo po domostwie. Natknem si na niego w korytarzu, kiedy wieo
ogolony kroczyem ranym krokiem w kierunku jadalni. Przy znakomitej
owsiance i rwnie smacznych (o niezrwnana Katarzyno!) jajkach na boczku Karol przedstawi mi swoje przemylenia odnonie naszej wiosennoletniej wyprawy. Jego zdaniem, powinnimy czym prdzej uda si na miejsce pogorzeliska i stamtd zataczajc coraz szersze krgi rozpocz
poszukiwania zaginionej rodziny. W wietle poranka caa ta sprawa pocza
wydawa mi si mniej niebezpieczn, ni sdziem jeszcze poprzedniego
wieczora. Nie omieszkaem jednak przedstawi swoich obiekcji:
Powiedz mi, Karolu, co zamierzasz uczyni w momencie, gdy
natkniemy si na band porywaczy? Nie chcesz chyba powiedzie, e porwania moga dokona jedna, wzgldnie dwie osoby. Przecie zarwno
Steven, jak i jego ona na pewno znakomicie posuguj si broni. A w odwodzie pozostaje jeszcze dwoje dzieci z tego co wiem o rodzinach pionierw, dzieci od najmodszych lat wprawiaj si w strzelaniu.
Rodzina Stevena troch odbiega od typowego schematu dzielnych osadnikw. Pewnie si zdziwisz, ale pani domu jest absolwentk uniwersytetu w St. Louis, za dzieci (syn i crka, szesnastoletnie bliniaki)
przygotowuj si pod jej opiek do egzaminw na wysze studia. Ale to nie
gra w tej chwili adnej roli. Sam Steven starczyby za piciu, sdz jednak,
e w ogle nie doszo do walki. Nie wskazyway na to adne lady. Uwaam,
16

e rodzina pojmana zostaa z zaskoczenia, a do tego wystarczyoby na pewno zaledwie dwch ludzi. Zreszt Janie, powiedz, kogo chciaby poprosi o
pomoc? Czarne Stopy?
No, nie. Lepiej, eby czerwonoskrzy nie angaowali si w spory biaych ludzi, zwaszcza na terytoriach przynalenych (formalnie) biaym. Czasy Wounded Knee s wci nieodlege odparem, wspominajc
niedawn przecie masakr narodu Dakota. Nie uwaasz, Karolu, e jest
to bardziej zadanie dla czerwonych kurtek?
Czerwone kurtki, czyli Kanadyjska Krlewska Konna Policja, bya chyba ostatni formacj, w ktrej obowizek stania na stray porzdku
poczony by z romantyczn rol tzw. przebiegacza cieek, pioniera niejako kolonizujcego dziewicze jeszcze obszary. Tereny podpadajce pod
wyczn jurysdykcj Krlewskiej Konnej byy ogromne; warto jednak
podkreli, i noszcy czerwone, z daleka widoczne, uniformy policjanci legitymowali si znakomit skutecznoci w chwytaniu wyjtych spod prawa
zbiegw.
Masz pewnie na myli porucznika Mitchella? Ostatni raz widzielimy go przed bodaj szecioma laty.
Porucznik Garry Mitchell, od lat pracujcy w Krlewskiej Konnej,
by starym znajomym Karola. Poznaem go i ja, a nasze cieki krzyoway
si czterokrotnie. Ostatnim razem oddalimy mu niema przysug, tote
sdziem, e warto poprosi go o pomoc. Karol jednak zmarszczy brwi i nie
zgodzi si na moj propozycj:
Widzisz Janie, Garry2 to uczciwy chop z komi, ale rejon Brytyjskiej Kolumbii podlega zupenie innym ludziom. To prawda, gdybymy
poprosili go o pomoc, z pewnoci by nam nie odmwi, nawet kosztem
urlopu. Pamitaj jednak, e Mitchell jest przede wszystkim policjantem. W
przypadku odkrycia zota musiaby zoy raport, a wtedy... Zamiast domu
starego trapera mielibymy powtrk z Clondike: poszukiwacze skarbw i
towarzyszcy im przestpcy. Nie, Steven nie podzikowaby nam za to. Myl jednak, e nie pojedziemy we dwch, tylko we trzech.
W powieciach Wernica pisownia Gary [JW48]
17

A kogo chcesz zaprosi do naszej wczgi. Chyba nie Irvina?

Nie, szeryf na pewno ma duo pracy w Fort Benton. Nie mgby
pozwoli sobie na duszy wyjazd.
No to kogo? Piotra Carra?
Ciepo, ciepo, coraz cieplej... Pamitasz drog rzek MacKenzie?
Oczywicie e pamitam. Skoro wic nie chodzi ci o Czarnego
Piotra, to w takim razie z pewnoci masz na myli Roberta Dreera?
Zgade Janie. Twoja zdolno szybkiego kojarzenia faktw wystawia ci jak najlepsz opini.
Nie dowcipkuj sobie oburzyem si. Lepiej przypomnij
sobie, e nie jedziemy na majwk, a Robert to jeszcze prawie dziecko!
Nie takie znowu dziecko zamia si Karol. Ma ju niemal
trzydziestk na karku. Dla ciebie, Janie, czas pynie wolniej. Wszyscy wok
starzej si, jedynie ty wci pozostajesz mody.
Sowa Karola mile mnie poechtay. Nie zdyem jednak nic odpowiedzie, gdy w tym momencie do jadalni wkroczya Katarzyna, oznajmiajc szeptem, e przyszed jaki pacjent. Przeprosiem Karola i sprystym krokiem udaem si do gabinetu, gdzie czeka ju na mnie ze zbola
min siwiuteki jak gobek staruszek.
Jak na zo tego dnia drzwi od mojego gabinetu niemal si nie
zamykay. Karol cierpliwie czeka w mojej bibliotece, przegldajc literatur o zachodniej czci Kanady. To bya ju niemal tradycja: wiosn, po wyborze rejonu naszej kolejnej wycieczki mj przyjaciel chon wszelkie pisane informacje dotyczce krainy, ktr zamierzalimy odwiedzi. Jake
chciaem w tym uczestniczy! Badajc kolejnych pacjentw z rozrzewnieniem wspominaem okres jesieni, kiedy ludzie dopiero przypominali sobie
o mnie po mej kilkumiesicznej nieobecnoci. Wiosn praktyka rozwijaa
si zwykle wspaniale, czemu sprzyjaa zreszt wietrzna, zmienna pogoda.
Gdy, sprawiwszy ostatniego pacjenta, wykoczony dotarem do
salonu, zbliaa si ju sma wieczorem. Karol popatrzy na mnie z trosk.
18

Wielokrotnie namawia mnie, ebym zaangaowa do pomocy jakiego innego lekarza. Dotychczas skutecznie si opieraem, ale dzi doszedem do
wniosku, e pomys nie jest w gruncie rzeczy taki zy. Uznaem, e po powrocie z Kanady zaproponuj prac u siebie pewnej znajomej lekarce, o
ktrej mylaem w ostatnim czasie nie tylko w kategoriach zawodowych...
Gdy wieczorem siedzielimy przy poncym kominku i wspominalimy dawne wyprawy, zatskniem gwatownie do otwartych przestrzeni i
do wolnoci, jak niesie za sob wdrwka po dzikim i dziewiczym jeszcze
kraju. Kto nigdy nie by na prerii, ten nie zrozumie magnetyzmu, z jakim
przyciga ona do siebie tych, ktrzy j poznali. Ja poznaem preri przed
pitnastu laty. Do szpitala, w ktrym pracowaem, trafi pewnego lata intrygujcy pacjent. Para si on traperk, ale jake nie pasowa do potocznego
wyobraenia o tych nieokrzesanych, czsto niemal dzikich ludziach. Od
pocztku uj mnie sw osobowoci i inteligencj, dlatego z ogromn
przykroci mylaem o nieuchronnej jak mi si zdawao amputacji
jego prawej nogi. Mczyzna w trafi do mnie powiem z zaawansowan
gangren efektem niezbyt fortunnego spotkania z szarym niedwiedziem.
W dniu operacji doszo do zdarzenia, ktre zawayo na caym
moim pniejszym yciu3. W szpitalu pojawili si Indianie (z plemienia
Czarnych Stp) i (za moj udzielon w afekcie zgod)... wyleczyli mojego
pacjenta. Karol (bo to on by wanie tym pacjentem) nigdy nie zapomnia
mi oddanej wwczas przysugi. Po tym, jak na skutek krytycznych artykuw prasowych, pod wymownymi tytuami: Znachorskie praktyki w szpitalu, czy Lekarz-szarlatan, zostaem wyrzucony ze szpitala, pomg mi
przetrwa najgorszy okres mego ycia. Wwczas to (zim 1880 roku) narodzi si pomys wsplnej wyprawy. Czy mi si podobaa? Niech za odpowied posuy prosty fakt, i od tamtego lata co roku wybieraem si z Karolem, by wrd pierwotnej przyrody spdzi cztery wiosenno-letnie miesice. Wdrwki u boku Wielkiego Bobra, bo takim przydomkiem obdarzyli
mojego przyjaciela Indianie, stay si dla mnie yciow pasj, czym, czego
nie wyrzekbym si za wszystkie skarby wiata!
W. Wernic Tropy wiod przez preri [JW48]
19

W niedziel znalazem wreszcie troch czasu, by chocia oglnie

zapozna si z geografi i histori terenw, ktre mielimy odwiedzi. Dotychczas zwiedzilimy midzy innymi Arizon, Nowy Meksyk, Oklahom,
Montan, dalek pnoc, Albert i Now Fundlandi. Tereny Brytyjskiej Kolumbii byy mi jednak zupenie obce. Oboony ksikami, zaszyem si w
mej domowej biblioteczce i z przeraeniem czytaem o grach, w ktrych
spdzi miaem najblisze miesice. Jeszcze nigdy los nie zagna mnie w tak
niegocinne obszary-szczyty w Grach Skalistych Kolumbii Brytyjskiej osigay wysoko ponad 9 tysicy stp!
Kolumbia Brytyjska wesza w skad brytyjskiego dominium Kanady dopiero w 1871 roku. Tak pna integracja tej prowincji z reszt kraju
wynikaa z jej odlegego pooenia a do wczesnych lat czterdziestych
XIX stulecia jedynymi biaoskrymi mieszkacami byli tu nieliczni przedstawiciele Kompanii Zatoki Hudsona. Spoeczne oblicze kolonii zaczo si
zmienia po roku 1849, kiedy to z Anglii przypynli pierwsi osadnicy. Obok
myliwych pojawili si rolnicy, a w 1851 roku gubernator James Douglas
zacz sprowadza grnikw i drwali. Stopniowe uniezalenienie si od
kosztownego importu podstawowych produktw byo warunkiem dalszego
rozwoju Kolumbii Brytyjskiej. Przeomowym momentem dla rozwoju ziem
zachodniego wybrzea Kanady byo ukoczenie w 1885 roku gigantycznej
inwestycji transportowej budowy ogromnej linii kolejowej czcej
Wschd z Zachodem wielkiego Dominium Kanady. Egzystencja Canadian
Pacific Railway umoliwia byskawiczny rozwj miast Kolumbii Brytyjskiej
Vancouver i Victorii. Do stwierdzi, e w cigu ostatnich dziesiciu lat
ludno najwikszej tamtejszej metropolii Vancouver wzrosa z piciu
do dwudziestu piciu tysicy mieszkacw.
Jednak tereny, ktre mielimy odwiedzi, leay na przeciwlegym,
wschodnim kracu prowincji, gdzie wysokie gry wci skutecznie ograniczay jakikolwiek cywilizacyjny rozwj. Na pokrytej biaymi plamami mapie
kanadyjskich Gr Skalistych niebieskimi liniami oznaczone byy tereny nalece do Indian. W miejscu gdzie zdaniem Karola pooona bya farma Stevena, linie te stykay si oznaczao to, e arena naszej przyszej
wdrwki ley na granicy wpyww trzech indiaskich narodw.
20

Na wschd rozcigay si tereny plemienia Plain Cree. Indianie

Cree w czasie pocztkowych kontaktw z Anglikami zamieszkiwali tereny
wok Zatoki Jamesa i wzdu zachodniego wybrzea Zatoki Hudsona. W
okresie prowadzenia handlu futrami terytorium ich powikszyo si na
pocztku XIX wieku Cree zajmowali tereny od Labradoru do Gr Skalistych.
Z przyjemnoci stwierdziem, i wojownicy tego plemienia nale do algonkiskiej grupy jzykowej ich dialekt bardzo przypomina znany mi ju
jzyk Czarnych Stp.
Zachodni odam narodu Cree zamieszkujcy prerie zachodniej
Alberty okrelany by przymiotnikiem plain. Czonkowie tej grupy zajmowali si mylistwem, rybowstwem i zbieractwem. yli w maych grupach, przenoszc si czsto z miejsca na miejsce. Do podry przez liczne
rzeki i tereny bagniste uywali canoe, sanek i toboganw. Mieszkali w okrgych wigwamach pokrytych skrami z karibu i osia. Podobnie jak inne
plemiona, ubierali si w wyprawione przez ich kobiety skry zwierzt. Z
radoci przeczytaem, e w przeciwiestwie do swych ssiadw ze wschodu Moose Cree i East Cree nigdy nie udowodniono im kanibalizmu.
Na pnoc od terenw, na ktrych mielimy przebywa, zamieszkiwali Indianie z plemienia Beaver. By to nard dosy tajemniczy chocia o jego istnieniu wzmiankowa ju w 1792 roku Alexander Mackenzie,
to do dzi dnia informacje o zwyczajach plemienia Bobrw byy raczej
skpe. Polowali oni gwnie na osie, cieszc si uznaniem i opini odwanych myliwych. Wioski ich byy duo biedniejsze od osad ich ssiadw
Indian Cree. Dlaczego? Ot, jak pisa na jeden z misjonarzy, przyczyn panujcego wrd Bobrw ubstwa by... hazard. Oto, jak wspomniany misjonarz opisywa najpopularniejsz gr:
Gracze siadaj w dwa rzdy, twarzami naprzeciw siebie; siedz
na pitach, ciasno, jedno ciao przy drugim. Rce ich, ukryte na plecach lub
pod rozoon skr, maj ze sob czno. Na dany sygna zaczyna si
ruch. Asystujcy widzowie uderzaj rytmicznie w tamburyny, w coraz szybszym tempie. Jeden z obozw przechowuje u siebie kostk. Kostka jest w
ktrym rku zamknita. Wdz przeciwnego szeregu musi odgadn w ktrym. Aby utrudni badanie, puszczaj w ruch rce, ramiona, piersi operujcego obozu. Wszystko to podnosi si, opada, pochyla si, wywraca w spa
21

zmach i podskokach... A przy tym wycia w takt tamburynw, z dzikim crescendo, rosn wraz z drganiem cia, czonkw i gw. Oczy skaczcego obozu, wlepione w przeciwnika, zdaj si wychodzi z orbit, jakby go chciay
otumani... Tymczasem odgadywacz, z nieprawdopodobn szybkoci,
umwionymi znakami zatrzymuje saraband, wskazuje na dziesi czy
dwadziecia rk podejrzanych o posiadanie kostki i zmusza je do otwarcia,
na dowd, e nie jest oszukany. Jeeli odgad, to koci i gra przechodz do
jego obozu. Jeeli si pomyli, wtedy zwycizcy rozpoczynaj wrzaski na
nowo, ze zdwojonym zapaem. Beavers gotowi s przy tym zapamitaniu w
grze spdza dni i noce, bd w niegu i deszczu. Po skoczonej partii padaj wycieczeni...
Trzecim plemieniem, ktrego czonkw moglimy spotka podczas wyprawy byli Indianie Kolumbii Brytyjskiej Kwakitutlowie. W przeciwiestwie do spoecznoci Wielkich Rwnin, mieszkali oni w dugich,
zbudowanych z drzewnych pali, domostwach. W kadym takim domu miecio si kilka, a nawet kilkanacie rodzin. Mczyni mieli dugie, czarne
wosy, czasami pomalowane tuszczem i ochr; przekuwali uszy (a czasem
i nosy), a na szyjach i piersiach nosili ozdoby z miedzi i muszelek. Kobiety
ubieray si w suknie i tuniki z wyprawionych skr osi i wydr.
W spoecznoci Indian Kwakitutl rozbudowana bya wiara w duchy, magi i czary. Istniaa ponadto bogata tradycja mitologiczna: opowiadano o widzianych, monstrualnych drzewach, supernaturalnych ptakach,
przeraajcym thunderbirdzie (ptaku grzmotu), ktry zim przylatywa z
pnocy, ama drzewa i straszy ludzi... Bogate ycie duchowe pierwotnych
mieszkacw Kolumbii Brytyjskiej uwidocznio si w sztuce Indianie
Kwakitutl synli jako budowniczowie najwspanialszych totemw Ameryki
Pnocnej.
Gdy tylko ustalilimy termin wyjazdu, Karol wysa telegram do
Roberta. Dowiedziaem si wwczas, e nie tyle Robert mia pomc nam, ile
my... jemu. Wedug Karola, nasz trzydziestoletni modzieniec wpa mia
w Fort Benton w niezbyt dobrane towarzystwo. Mj przyjaciel, niegdy
opiekun Roberta, czu si za niego w pewien sposb odpowiedzialny, tote
nie mg mnie dziwi fakt, i chcia odcign go od niezbyt wartociowych
22

kamratw. Na czym polega miay wystpki Roberta? Tego ju mi Karol nie

powiedzia!
Pewnego sonecznego dnia, na przeomie maja i kwietnia, objuczeni cikimi siodami i jeszcze ciszym podrcznym bagaem, zjawilimy
si na dworcu w Milwaukee. Dokonalimy tam ostatnich sprawunkw (na
ktre skada si gwnie tyto do fajek) i wsiedlimy do ostatniego wagonu
pocigu jadcego do Chicago. Wedug rozkadu za osiem dni mielimy postawi nasze stopy na dworcu w Kelownie w sercu Gr Skalistych. Rozpoczynaa si nowa przygoda.
Lekki wietrzyk agodnie koysa koronami prastarych cedrw.

Chocia dzienna gwiazda dopiero zbieraa siy na caodzienn wdrwk po
nieboskonie, na wschodzie widniay ju jej forpoczty zarowione,
zwiewne oboczki. Po nocnym nie budzio si do ycia ptactwo niemiae z pocztku trele zamienia si poczy w prawdziw kakofoni wysokich
dwikw. Poranna bryza agodnie marszczya powierzchni niewielkiego,
ukrytego na skraju puszczy jeziorka. Jego tafla,
pocztkowo gadka jak st, zacza si nieznacznie wybrzusza po chwili na piaszczysty brzeg dotary leniwe fale. Znad kobierca
traw, wraz z delikatn mgiek, unosi si upajajcy zapach zi.
Wytajc wzrok, wpatrywaem si
w gasnc powoli ciemno nocy. Stpiajca zmysy senno, ktr odczuwaem jeszcze p godziny wczeniej, ulotnia si bez ladu. Mikkie posanie z mchw, na ktrym leglimy z Karolem na dugo przed witem, skutecznie tumio wszelkie wydawane przez nas dwiki zachcony tym
uoyem si wygodniej, co rzecz jasna spotkao si z milczc nagan mego
towarzysza.
Janie... szepn Karol z wyrzutem, ale ja tylko wzruszyem
ramionami. Po zimowej bezczynnoci mj organizm dopiero dochodzi do
swej zwykej sprawnoci, a noce spdzone na goej ziemi odzyway si w
cigu dnia blem mini i staww.
23

Dwa dni temu wysiedlimy z pocigu na pustej, niewielkiej stacyjce w rwnie niewielkiej miejscowoci. Nie zwlekajc nabylimy konie i ruszyli w kierunku farmy Stevena. Poruszalimy si czciowo zadrzewionym
paskowyem, w miar moliwoci omijajc samotne wzniesienia. Mczca
bya to podr, i to wcale nie ze wzgldu na gry najkrtsza droga (a raczej
bezdroe) prowadzca na farm Stevena wioda bowiem przez puszcz. Kto
chocia raz odwiedza Dziki Zachd ten wie, i nie sposb jest przemierza
lene ostpy w koskim siodle zbyt to niebezpieczne. Tote gdy nie stao
lenych steczek, posuwalimy si pieszo, prowadzc wierzchowce za uzdy.
Nigdy nie byem dobrym piechurem, jednake na prerii czy pustyni jako sobie radziem. Sprbujcie si jednak przedziera przez dziki,
pierwotny br po dwch dniach tej zgoa morderczej wdrwki byem
tak obolay, podrapany i zy, e zaczynaem obawia si, czy dam rad dotrze do celu pozostaoci po farmie Stevena. Na szczcie poprzedniego
wieczoru Karol, ktremu widocznie te dopieka droga przez puszcz zdecydowa, e dzie dzisiejszy przeznaczymy na uzupenienie kurczcych si
zapasw ywnoci.
Na rozmikej, znaczonej licznymi zwierzcymi tropami ciece do
wodopoju pojawi si olbrzymich rozmiarw samiec osia. Podniosem
strzelb do ramienia, ale Karol cisn mj okie i pokrci przeczco gow. Mia racj, mao brakowao, a strzelibym... gupstwo. Miso starych
sztuk, czy bdzie to o, karibu czy bizon, byo praktyczne niejadalne. Naleao cierpliwie czeka na dalsz zwierzyn.
Po chwili, gdy stary samiec zaspokoi pragnienie, zarola otaczajc
brzeg rozsuny si ponownie i nad jeziorem pojawio si kilka kolejnych
sztuk. Strzelanie do dwch samic w ogle nie wchodzio w gr u ich boku
dreptay bowiem mae, niedorose osie. Trzecie zwierze moda samica
utykajc biego samotnie nieco z tyu. To w jego stron skierowaem
swj wielostrzaowy sztucer.
Gdy samica ustawia si bokiem do mego stanowiska, mierzc w
skro szarpnem za cyngiel. Na odgos strzau osie zerway si i w okamgnieniu znikny za gst zason lici. Na pustej play pozostaa jedynie
upatrzona przeze mnie sztuka.
24

Gratuluj, Janie ozwa si Karol. Pikny strza. Jak wida

w ogle nie wyszede z wprawy. Ale zaczekaj, te bestie maj twarde ycie.
Dumny jak paw podniosem si i niepomny na ostrzeenie Karola
szparkim krokiem zbliyem do swego trofeum. Uklkem i lekko dotknem aksamitnego futra lecego nieruchomo zwierza. Mimo wiosennej pory
byo mikkie i spryste. Jake piknie wygldaoby w moim miejskim
mieszkaniu! Odwrciem si, by podzieli si tym z Karolem.
Karolu... zaczem, lecz zaniepokoi mnie napity wyraz jego
twarzy. O co chodzi?
Id powoli w moim kierunku wyszepta Karol. Nie wykonuj gwatownych ruchw a gdy krzykn natychmiast padnij na ziemi.
Nie zdyem nawet zrozumie dziwnych sw Karola, gdy nagle
za moimi plecami rozleg si dwik przypominajcy stknicie. Odwrciem si byskawicznie ubity przeze mnie o... oy. Gramoli si powoli z
ziemi, wydajc przy tym gniewne parsknicia. Odruchowo podniosem nad
gow flint i z caej siy opuciem j na eb zwierzcia. Kolba pka jak zapaka. Zza plecw dobieg mnie napity gos Karola:
Janie, na ziemi! Ju!
Padem na muraw i w tej samej chwili rozleg si strza. o zachwia si i powoli osun na kolana. Bro zagrzmiaa raz jeszcze i zwierz,
w kauy krwi lego obok mnie. Tym razem na pewno ju martwe. Karol w
dwch susach dopad do mnie i przycisn do ziemi.
Nie ruszaj si powiedzia wcigajc mnie pod oson ciepego jeszcze zwierzcia.
Karolu, dzikuj, nigdy ci tego nie zapomn wyjkaem drcym jeszcze z emocji gosem.
Cicho. Le tutaj i si nie ruszaj. Zaraz wrc Karol poczoga
si w kierunku nieodlegych zaroli. Leaem na brzuchu i zastanawiaem
si nad przyczyn dziwnego zachowania mego towarzysza. Po chwili daem
spokj tym jaowym rozwaaniom i wci z pozycji horyzontalnej
przyjrzaem si upolowanej sztuce. Mj strza musia jedynie oguszy
25

zwierz. Dziwne, ale prawdziwe. Prawdopodobnie kula otara si jedynie o

krawd czaszki, nie powodujc przy tym adnych szkd. To prawdziwe
szczcie, e Karol zdy pocign za spust...
Po duszej chwili uszu mych dobieg szelest gniecionej trawy.
Skrajem boru powoli zblia si Karol. Ju z daleka gestem pozwoli mi
wsta. Podbiegem do niego i raz jeszcze wyraziem sw wdziczno.
Nie wrzeszcz tak. Nie jestemy w Milwaukee. Nie wiem, jak
mona byo okaza si tak nieostronym.
Przepraszam Karolu kajaem si. Nie przewidziaem, e
strzeliem takie pudo.
Nie myl tylko o tobie, chocia rzeczywicie zachowae si jak
nowicjusz. Ale to mi naley si nagana.
Jak to? spytaem
Tak to. Myl, e podzikowania za uratowanie ycia skierowae pod zym adresem.
Nie rozumiem. Przecie to ty strzelae.
A strzelaem, strzelaem. Ale pniej. Pierwszy i, jak sdz,
miertelny strza oddany zosta z zupenie innej rki. Nie mog sobie darowa, e leelimy tu sobie przez p nocy, a w ssiednich krzakach czatowa
nieznajomy...
Karol skierowa si do upolowanego zwierzcia, ja za udaem si
do lasu. Na jego skraju trawa bya zgnieciona, a w gb kniei wid wyrany
trop. Dlaczego mj nieznajomy wybawca nie ujawni si przez noc? Dlaczego nie pojawi si ju po oddaniu ratujcego mi ycie strzau? Te pytania
musiay na razie pozosta bez odpowiedzi.
Kiedy wrciem nad jeziorko, Karol bez reszty pochonity by
sprawianiem martwego osia. Usiadem na pniu przewrconego drzewa i
rozgldajc si dookoa zapaliem fajeczk. Ta soneczna i pikna okolica
wydaa mi si nagle bardzo ponura. Miaem wraenie, e z lenego pmroku wpatruj si we mnie czyje zimne i przenikliwe oczy. A si wzdrygnem...
26

Siedziabym tak dugo, ale Karol poprosi mnie o pomoc przy ciganiu skry. Tak jak sdzi mj przyjaciel, autorem miertelnego strzau by
tajemniczy strzelec kula zgruchotaa oczod i gadko wnikna w mzg.
Jake nerwowe wyday mi si godziny opiekania misa nad ogniem. Na
zmian z Karolem jeden z nas patrolowa najblisz okolic, a drugi doglda pieczeni. Byo ju pne popoudnie, gdy Karol zdecydowa, i powinnimy wyrusza. Bez alu egnaem miejsce, ktre o mao nie stao si
moim grobem...
Osiodalimy nasze czapaki i jako e dalsza trasa wioda przez
bezdrzewn, nieco kamienist preri rano pokusowali przed siebie.
Wedug oblicze Karola od farmy dzielio nas jeszcze osiem dni. Nieco
wczeniej mielimy si natkn na niewielk osad, w ktrej zdaniem
mojego przyjaciela mia na nas oczekiwa niesforny Robert.
Jake pikna to bya okolica! Jaskrawo-zielona trawa intensywnie
kontrastowaa z wielobarwn feeri kwiatw, jak zwykle cielc preri
wiosenn por. Nad tym kolorowym dywanem skrzyo si socem bkitne
niebo, gdzie niegdzie upstrzone poyskujcymi pierzastymi oboczkami. Na
krawdziach owego biao-niebieskiego baldachimu rysoway si szarozielone zbocza gr, zwieczonych fantazyjnymi w ksztatach turniami.
Ostre, grskie powietrze taczyo w podmuchach wiatru, wachlujc trawami i roznoszc wspaniay zapach otwartej przestrzeni.
Jechalimy niespiesznie, ogldajc si na boki. Co prawda Karol
twierdzi, e jeeli obcy czyhaby na nasze ycie bd mienie, to wykorzystaby sytuacj z porannego polowania. Zgadzaem si z nim, ale niepokj
towarzyszy mi nieprzerwanie przez cay dzie.
Gdy dzienna gwiazda skrywaa si za horyzontem, oczom naszym
ukazaa si niewielka rzeczka. Nad jej brzegami roso kilka niewielkich
drzewek.
To wymarzone miejsce na nocleg, Janie! powiedzia wesoo
Karol. Rozchmurz si, myl e na jaki czas wszelkie tajemnicze sprawy
zostawilimy za sob.
Rozkulbaczylimy wierzchowce i energicznie zabrali si do rozpalania ognia. Gdy pomie trzaska ju wesoo, zastrugalimy dwa patyki, na
27

bili na nie miso i poczli smay je nad paleniskiem. osina bya nadzwyczaj smaczna, pochonem trzy wielkie kaway. Tylko ten, co zna zapach
wielkich przestrzeni wie, jak wiele moe pochon czowiek po kilkugodzinnej konnej jedzie. Po posiku wyjem z jukw osmalony kocioek
wiernego towarzysza mych wiosenno-letnich wypraw i po chwili do wrzcej w nim wody sypnem p garci kawy. Karol tymczasem wydoby z
pomieni arzcy si wgielek i za jego pomoc rozpali nasze fajki.
Wiesz, Janie zagai rozmow. Czuj, e twj tajemniczy
wybawca to ta sama osoba, ktra wybawia mnie owej pamitnej zimowej
nocy.
Zamyliem si. Moga to by prawda, ale to w aden sposb nie
przybliao nas do rozwizania zagadki.
Kto wie, moe to jest nasz wrg, a moe... sprzymierzeniec?
cign Karol. W kadym razie nie moemy ju da si a tak zaskoczy.
Cignijmy, Janie, patyczki.
Wycignem duszy, co na mocy niepisanej umowy midzy mn
a Karolem znaczyo, e przypadnie mi w udziale warta przedranna. Poczuem, e powieki same opadaj mi na oczy. Owijajc si w derk poprosiem
Karola, by obudzi mnie po pnocy. Nie dosyszaem ju odpowiedzi. Zasnem.
W rodku nocy obudzio mnie szarpnicie za rami. Odruchowo
signem po sztucer i... natrafiem na prni. Zerwaem si nerwowo, lecz
uspokoi mnie cichy gos Karola:
Nie bj si, Janie. Twoj bro mam ja. Zreperowaem ci j.
Podzikowaem sennie, odstpiem Karolowi wygrzan derk i
rozpoczem czuwanie. Aby odgoni senno poszedem w stron szemrzcego cichutko potoku. Nabraem w donie lodowatej wody, obryzgaem
twarz i rozejrzaem si powoli. Wzrok mj stopniowo przyzwyczaja si do
ciemnoci, ktr zakcaa jedynie niewyrana powiata dogasajcego ogniska. Na bezchmurnym niebie migotay niezliczone punkciki gwiazd. Wok
rozcigaa si paska jak st powierzchnia prerii. Chyba nigdzie indziej
28

nocne niebo nie wydaje si tak bliskie, jak wanie tu, na stepach Ameryki
Pnocnej!
Czas mija mi bardzo powoli. Nocne wartowanie ma swych gorcych zwolennikw, ale ja uwaaem, e jeszcze wikszy urok ma spanie przy
trzaskajcych bierwionach ogniska. Odpdzajc pokus rozoenia si na
mikkiej murawie, zasiadem na stosie kamieni, ktre z niewiadomych
przyczyn zacielay grub warstw ten wanie fragment nabrzea. Tak zasta mnie wit.
A wstyd si przyzna, ale gdy soce wychylio swj rbek nad
pask lini horyzontu, mimo swego niewygodnego posania zapadem w
drzemk. Obudzia mnie krztanina Karola. Gdy gono poziewujc dowlokem si do ogniska, mj przyjaciel popatrzy na mnie przenikliwie.
Dziwne miejsca wybierasz sobie, Janie, na odpoczynek powiedzia z zadumanym wyrazem twarzy. Opucz si w strumyku, a potem co ci poka.
Czym prdzej wycignem z jukw rcznik i mydo przedmiot
drwin niemal kadego westmana i pognaem w kierunku wody. Jej
mrona temperatura skutecznie wyposzya ze mnie resztki snu. W znakomitym humorze potruchtaem w stron ogniska, marzc o parzcym donie
kubku kawy i soczystej pieczeni. Spotkao mnie rozczarowanie, gdy Karol
powid mnie w stron kopca kamieni, na ktrym spdziem noc.
Co to, twoim zdaniem, jest? spyta patrzc na mnie tajemniczo.
No, kamienie odpowiedziaem niepewnie, dziwic si jednoczenie niezwykle symetrycznym ksztatom piramidki.
A skd si tu wziy w takiej iloci? Przecie w okolicy nie
uwiadczysz podobnego skupiska gazw.
Z rzeki?
A z rzeki, z rzeki odpar sarkastycznie Karol. Ale same tu
nie przyszy. To jest grb, i to do tego wiey grb.
29

Zrobio mi si bardzo nieprzyjemnie. Przez p nocy siedziaem na

grobie. Brr. Ale prawdziwym dreszczem napeniy mnie kolejne sowa mojego towarzysza:
No, Janie, zakasuj rkawy. Czeka nas sporo pracy.
Chcesz otworzy ten grb? Dlaczego? Nie poznaj ci, Karolu.
Jeeli rzeczywicie kto tu ley, to sdz, e powinnimy zostawi go w spokoju.
Mylisz si, Janie. Pamitasz, po co tu przybylimy? Nie chc zapesza, ale chyba wiesz, kto moe tu lee?
Rad nierad zabraem si do tej przykrej roboty. Samo odwalanie
olbrzymich, dwudziesto-kilogramowych kamieni byo zajciem niesychanie mudnym, jednak jeszcze wikszego wysiku wymagao poskromienie
nerww, niepokoju, e rozkopujemy grb rodziny Stevena. Od czasu do czasu przerywaem swe zajcie, ocieraem pot kapicy mi z czoa i z podziwem
patrzyem na Karola. Ten by niezmordowany pracowa jak maszyna do
odwalania gruzu. Wreszcie spod kamieni wyglda zaczy fragmenty ludzkiego ciaa.
Nie przedstawi opisu odkrytych przez nas zwok. W kadym razie nie by to Steven. Okrga dziurka w czole nie pozostawiaa wtpliwoci
co do przyczyny przedwczesnej mierci denata. Zdumienie poczone z odraz wzbudziy w nas skrpowane z tyu rce nieboszczyka. Jakim bestialstwem charakteryzowa si ten, ktry pocign za spust! Chyba nic nie mogo usprawiedliwi zabjstwa dokonanego na bezbronnym i zwizanym
czowieku. W kadym razie tak mi si wwczas wydawao. Zamordowany
ubrany by w znoszon zielon bluz. Z jednej z jej kieszeni Karol wycign
niewielkie zawinitko. Postanowilimy zabra je ze sob mogo przecie
powiedzie nam co o osobie mordercy i dramacie, jaki si tu wydarzy. Gdy
zabieralimy si do ponownego zasypywania grobu, jaki niesprecyzowany
szczeg raptownie przyku moj uwag:
Spjrz, Karolu, na jego przedrami. Co to jest?
Chyba brud... Nie, to tatua. Co w rodzaju makabrycznie wykrzywionej twarzy. O, jest jeszcze co tymi sowy Karol pochyli si i z
30

pomidzy zacinitych palcw nieboszczyka doby jaki byszczcy przedmiot. Spinka do wosw wyjka. Widziaem podobn u Betty. ony
Stevena doda widzc, jak pytajco podniosem brwi. Zahaczya si o
naskrek i dlatego pozostaa przy doniach zamordowanego nawet po ich
zwizaniu.
Raz jeszcze zbadalimy dokadnie ciao denata. I to z jakim skutkiem! Okazao si, i lecy w grobie mczyzna zosta trafiony dwukrotnie:
raz w gole i drugi raz (ju miertelnie) w gow. Z olbrzymim trudem zasypalimy ciao kamieniami i stanli skonfundowani.
Rozumiesz co z tego, Janie? spyta Karol. Nie mog zrozumie skd w doni tego czowieka znalaza si spinka naleca do Betty.
Czyby to by jeden z porywaczy? Jak sdzisz?
Jeeli jest tak, jak mwisz orzekem. To znaczy, e Steven,
Betty i ich dzieci s ju wolni i bezpieczni. Ale gdzie w takim razie podziali
si pozostali porywacze? I kto strzela?
Mnie najbardziej zastanawiaj zwizane rce nieboszczyka.
Wszystko co tu widziaem skania mnie do twierdzenia, i kilka lub kilkanacie dni temu odbya si w tym miejscu egzekucja. To jaka brudna i mroczna sprawa. Myl, e nie powinnimy zwleka, tylko czym prdzej dotrze
do farmy. Moe tam wszystko si wyjani.
Zgoda, Karolu. W takim razie odjedmy std troch, bo jestem
godny jak wilk, a nie zamierzam je w tym miejscu.
No to w konie! zakrzykn Karol. Nic tu po nas.
Ujechalimy ze dwa kilometry biegiem strumienia. W cieniu rozoystych olch zjedlimy spnione niadanie i zakurzyli fajeczki. Wtem Karol plasn si doni po kolanie; dwik by tak donony, e a podskoczyem:
Do licha, Janie! Przecie zupenie zapomnielimy o zawinitku!
Dawaj je tutaj, moe ono nam co wyjani.
Drcymi z emocji palcami rozpltaem may woreczek z kolej
skry. Wewntrz woreczka znajdowaa si pojedyncza kartka papieru i
31

wieczne piro. Z jednej strony kartki niezbyt wprawn rk narysowana

zostaa mapa, z drugiej za wyryte byy rzdy cyfr. Gdy przyjrzaem si nim
uwanie, dostrzegem wrd nich pewien porzdek. Byy to cztery daty
sprzed dwudziestu, pitnastu, dziesiciu i piciu laty. Wszystkie dotyczyy
tego samego dnia 2 lipca. Wzruszyem ramionami i przekazaem kartk
Karolowi. Ten skoncentrowa si na mapce:
No tak mrukn. Miejsc, ktre mog pasowa do tej mapy
mog by tysice. Dolina ukryta wrd gr, drona przez niewielki potoczek. Ale co to... w tym miejscu Karol zawiesi gos. Spjrz, Janie, co to
za kreseczka?
Jaka tama, a moe po prostu... kreseczka. Co to ma do rzeczy? I
tak nie znajdziemy tego miejsca. Przed pitnastu laty, u Czarnych Stp, mielimy chocia siatk kartograficzn. A tu... Ech, chyba nic nie wymylimy. Ta
mapka rwnie dobrze jak do Kanady moe odnosi si do... Chin.
Ju to gdzie kiedy syszaem Karol umiechn si na chwil, po czym znowu spowania. A te daty... Ciekawe, co si moe za tym
kry? Co mog mie wsplnego jakie lune daty z prymitywn mapk?
Nie myl o tym, Karolu. Na pewno te daty i ta mapka nie maj
nic wsplnego z histori Stevena.
Och, gdybym mg przewidzie, jak bardzo si wwczas myliem. Nie wziem wwczas pod uwag, e mapka zostaa przy ciele nieboszczyka przez zwyky przypadek. Kto wie, moe gdybym by bardziej dociekliwy, uniknlibymy nadcigajcej wielkimi krokami tragedii... Niezbadane
s wyroki losu. A przypadek czsto rzdzi wiatem...
32

II
Criss i Sizemour
Paska jak st preria ustpia miejsca poronitym drzewami pagrkom. Fantazyjnie uksztatowany obszar wiadczy jak powiedzia mi
Karol o intensywniejszej w tym miejscu dziaalnoci lodowca. Cofajcy
si lodowiec pozostawi po sobie liczne jeziorka o zupenie fantastycznych
barwach: intensywnej zieleni, ciemnego bkitu mrocznej czerni a nawet
krwistej czerwieni.
Kraina, w poprzek ktrej wid nasz szlak, robia wraenie zupenie bezludnej. Okoo poudnia zza wzniesienia wyskoczyo stadko mustangw. Natychmiast zeskoczylimy z naszych wierzchowcw obawiajc si, i
przycz si do przemykajcego mimo nas tabunu. Obawy te okazay si
ponne. Mustangi, zwietrzywszy obc wo, miny nas szerokim ukiem.
Przygldaj si uwanie, Janie powiedzia Karol. To wielka
ju rzadko.
Rzeczywicie, mustangi byy zwierzyn niemal na wymarciu. Ich
nieliczne, trzebione chorobami stada spotka byo ju mona tylko na wielkich pustaciach zachodniej Kanady. A przecie jeszcze nie tak dawno ich
olbrzymie stada (podobnie jak stada bizonw) tarasoway na wiele godzin
trasy przejazdu pocigw. Teraz wdrujc po prerii atwiej si byo natkn
na elazny szlak ni na pojedynczego dzikiego konia. Ruszylimy dalej i a
do zmroku nic nie przerywao naszej jazdy. Mimowolne opnienie w podry wymogo na nas rezygnacj nawet z popoudniowego posiku. Tote
gdy cienie staway si coraz dusze, z niecierpliwoci wypatrywaem odpowiedniego miejsca na nocny postj. Zdawa by si mogo, e wraz ze
zmian krajobrazu zostawilimy za sob wszelkie nieprzyjemne i tajemni
33

cze sprawy. Przez chwil czuem si nawet zupenie odprony, tak jak
podczas wielu poprzednich wypraw.
Spokj tej piknej krainy okaza si jednak by jedynie pozorny.
Kiedy wreszcie na horyzoncie zamajaczyo kolejne z jeziorek i wsplnie z
Karolem w milczcym porozumieniu skierowalimy ku niemu konie,
hukn strza. Pocztkowo sdziem, i strzelano w nasz stron, ale Karol
zacinit pici wskaza na sielankowe, zdawaoby si, jeziorko. Spilimy
konie i w penym galopie wpadlimy midzy pierwsze oczerety, otaczajce
piercieniem upatrzone uprzednio obozowisko. Gdzie po naszej lewej
stronie rozleg si ttent kopyt, lecz gdy popatrzyem w tamtym kierunku,
olepiy mnie promienie zachodzcego soca. Jednoczenie przed sob
usyszaem ciche jknicie. Wiedziony lekarskim obowizkiem chciaem
popieszy w tamtym kierunku, ale moje zamiary zostay zniweczone przez
Karola, ktry mocnym (a moe nawet zbyt mocnym!) pchniciem obali
mnie na ziemi.
Nie wiadomo, co to za licho. Moe puapka odrzek Karol w
odpowiedzi na moje karcce spojrzenie.
Czogajc si ostronie, zbliylimy si do rda dwikw. Na
otwartej przestrzeni lea czowiek oczy mia zamknite a z jego ust dobywa si gasncy jk. Niepomny ju na napomnienia Karola, popieszyem
z pomoc.
Gdy klkaem obok rannego, ten nadludzkim wysikiem unis si
na okciach i krzyczc zacz przemieszcza si ku zarolom. Gdy moje nawoywania, by lea spokojnie pozostay bez echa, bezceremonialnie przycisnem go do ziemi. Wtedy podnis na mnie wzrok i zbielaymi ze strachu
ustami wyszepta:
Daruj. To ju tyle lat...
Uznaem, e ranny majaczy w gorczce i powiedziaem spokojnym
gosem:
Prosz si uspokoi, jestem lekarzem. Gdzie pana trafili?
Ranny spojrza si na mnie z niedowierzaniem, a potem z jego ust
wydobyo si co na ksztat westchnienia ulgi:
34

Dziki Bogu, doktorze. Noga, przestrzeli mi nog powiedzia

cakiem przytomnym tonem.
Wydobyem zza pasa n i sprawnym ciciem odsoniem ukryt
za materiaem spodni ran. Przestrzelona ydka zawyrokowaem w
myli, zastanawiajc si, gdzie te widziaem ostatnio podobne obraenie.
Myli te przerwa mi Karol, zjawiajc si u mojego boku z noszon w jukach
mego rumaka apteczk.
Uciek poinformowa mnie opanowanym tonem. Nie sposb jest go goni w takich ciemnociach. Poza tym wiedziaem, e bdziesz
mnie potrzebowa tu urwa i zaj si rozpalaniem ognia. Wiedzia, e w
wypadku przeprowadzanego w plenerze zabiegu naley sumiennie odkazi
narzdzia chirurgiczne we wrztku.
Rana okazaa si niezbyt grona. Wyjem kul, naoyem bandae i zawyrokowaem, e o ile nie pojawi si gorczka, to po dwch dniach
mj przypadkowy pacjent bdzie mg swobodnie siedzie w siodle. Ranny umiechn si z wdzicznoci i wyczerpany prymitywnym przecie
zabiegiem, zapad z sen.
Przyjrzaem si jego twarzy. Na pierwszy rzut oka robi dosy
sympatyczne wraenie, ktre psua jednak intensywna blado jego twarzy.
To naturalne po stracie takiej iloci krwi wytumaczyem sobie. Wicej
nie zdyem zobaczy, bo oto do ognia wezwa mnie Karol.
Trzymaj, Janie powiedzia, wrczajc mi kawa znakomitej
pieczeni z osia. Zasuye sobie. Powiedz, jak to jest, e ci pacjenci tak
ci kochaj. Gdziekolwiek by nie by, wal do ciebie drzwiami i oknami.
Gruchnem miechem i rzuciem co niewyranie, zajty pochanianiem obiadu i kolacji w jednym. Gdy zaspokoiem gd, wypiem kaw i
zapaliem fajeczk, podzieliem si z Karolem dziwnym wraeniem, jakie
wywary na mnie pierwsze sowa rannego. Karol zbagatelizowa moje odkrycie:
Widzisz, Janie, kiedy zostaniesz postrzelony, zdrowy rozsdek
znika. Jako lekarz na pewno spotkae si ze zjawiskiem pourazowego szoku.
35

Spotka, to si spotkaem, ale nie wydaj mi si, by w tym konkretnym przypadku zaszo wanie co takiego. Jako lekarz...
Jako lekarz powiniene wiedzie, e kady organizm reaguje
inaczej przerwa mi Karol. Jeste znakomitym chirurgiem, ale czasem
prbujesz by rwnie znakomitym psychologiem, a to dwie zupenie rne
specjalnoci.
No i gadaj tu z takim. Machnem rk, ale nie wyzbyem si
swych wtpliwoci. Postanowiem, e rano odbd ze swym pacjentem powan rozmow. Wycignem krtszy patyczek i do pnocy czuwaem
nad snem swego towarzysza. Ranny lea spokojnie, ale kadc si spa nie
omieszkaem przypomnie Karolowi, by zbudzi mnie na kade (wypowiedziane lub nie) danie pacjenta. Co tam na to odrzek ju nie wiedziaem,
bo zmczony wydarzeniami poprzedniego dnia zasnem jak kamie.
Ranek wsta bezchmurny i jak na t por roku niezwykle gorcy. Obudziem si rzeki i wypoczty. Przez chwil leaem, gapic si
beztrosko na koujcego nade mn drapienego ptaka. Dopiero po duszej
chwili powrciy do mnie dramatyczne wspomnienia wczorajszego dnia.
Ganic si w mylach za opieszao, szybkim krokiem udaem si do lecego nieopodal rannego. Nie spa ju. Powita mnie grzecznym skinieniem
gowy, na jego usta wypez przyjazny umiech.
Witam pana doktora! powiedzia wesoo. Chciabym serdecznie podzikowa za opiek i pomoc. Moje nazwisko Criss przedstawi si nieznajomy.
Wymieniem swoje nazwisko i zapytaem o samopoczucie. Tym
samym wesoym gosem odpar, e czuje si wietnie i jest godny jak
niedwied. Z zadowoleniem powitaem tak wyrane oznaki powrotu do
zdrowia. Jednoczenie zdumiaa mnie tak szybka zmiana nastroju u mojego
pacjenta wczoraj zachowywa si jak zaszczute zwierze, dzi wrcz tryska dobrym samopoczuciem. Zoyem to na karb piknego poranka i
szparko zabraem si do przygotowania posiku.
Kiedy pieczone przeze mnie podpomyki nabiera poczy smakowitego, zocistego koloru, u mojego boku jak cie pojawi si Karol. Odcign mnie na stron i cichym gosem zapyta:
36

Janie, czy twj pacjent nadal potrzebuje twojej opieki?

Tak odparem. Jeszcze do jutra chciabym przy nim zosta. A dlaczego pytasz?
Widzisz Karol potar si wierzchem doni po czole. On mi
si nie bardzo podoba i nie chciabym zostawia ci z nim samego.
Ale Karolu nie bardzo wiedziaem czy si mia, czy oburza. Nie jestem ju maym dzieckiem. Zreszt, dlaczego tak go oceniasz?
Na mnie wywar on wraenie raczej korzystne.
Nazwij to jak chcesz, czy to jest instynkt, czy wrenie z fusw.
Po prostu jako mu nie ufam i martwi mnie to, e do wieczora bdziesz
zdany sam na siebie.
Chcesz si uda tropem zamachowca? spytaem. A moe
to jaki znajomek naszego Crissa? Zaczekaj, zapytam...
Stj, Janie stanowczy gos mojego przyjaciela osadzi mnie
na miejscu. Nie cignij go za jzyk. Jestem pewien, e i tak nie powie nam
prawdy, a nie jest bezpieczne nagabywanie obcego wdrowca o prywatne i
by moe nieczyste sprawy. Moe si myl zawiesi gos. Ale
mam wraenie, e lepiej za bardzo nie interesowa si yciem i znajomociami naszego gocia...
Nie do koca przekonany mtn argumentacj Karola, tylko kiwnem gow. Obiecaem mu, e bd si mie na bacznoci. Wspomniaem
te, i czowiek ten nie jest w peni si, wobec czego wszelki niepokj o moj
osob jest nieuzasadniony. Karol, ju z wysokoci koskiego sioda skin
mi gow i popdzi na zachd. Odprowadziem go wzrokiem, a znikn za
niewielkim, zalesionym wzniesieniem. Zostaem sam na sam z nieznajomym.
Dokoczyem opiekanie podpomykw, odkroiem dwa due kaway pieczeni i tak, obadowany jak mu artykuami spoywczymi, zbliyem si do Crissa. Ten, ujrzawszy niesione przeze mnie smakoyki, a pojania na twarzy. Wnioskujc z zapau, z jakim zabra si do pachncego posiku, musia by naprawd bardzo godny. Jad w milczeniu i dopiero przy
kawie rozwiza mu si jzyk:
37

Pewnie si pan zastanawia, doktorze, dlaczego wczoraj zareagowaem tak nerwowo. Wie pan ju przecie, e moja rana to gupstwo.
Przyznaj, e paskie zachowanie troszk mnie zastanowio
odrzekem rozsiadajc si wygodnie.
Czy sysza pan o duchu tych terenw? spyta powanie.
Z zawodowym instynktem pooyem mu rk na czole. Byo
zupenie zimne. Rozpoczem wic rutynowe badanie:
Czy skary si pan na chroniczne ble gowy?
Criss rozemia si gono, pokazujc czarn szczerb w grnej
szczce:
Pan myli, e zwariowaem, doktorze? Prosz si nie niepokoi,
tylko wysucha mnie do koca. Oczywicie nie wierz, eby krci si w
tych okolicach jaki niematerialny twr. Chodzi po prostu o to, e od wielu
lat gin w tych stronach ludzie. Opowiadano mi rne bzdury. Mwiono, e
nocami gna po prerii czarno-zielony stwr, strzelajcy do przypadkowych
wdrowcw. Nigdy nie byem w tych stronach, wic jedynie miaem si z
tych niedorzecznoci. A do wczoraj... To zakazane strony.
Wic nie wie pan, kto strzela? spytaem niepomny ostrzee Karola.
Criss popatrzy na mnie przecigle. W jego spojrzeniu dostrzegem jakby... szko. Zanim jednak zdyem sobie przypomnie, e kiedy
ogldaem ju podobne oczy, z zadumy wyrwaa mnie spokojna, pewna odpowied:
Nie mam pojcia. Wiem jedno to na pewno nie by uczciwy
czowiek. Raz jeszcze powtrz: paskudne strony!
Rzeczywicie, ma pan racj. Nas te spotkay tu rne przedziwne przygody.
A skd panowie wdruj? Oczywicie jeeli mona spyta?
38

Z Kelowny odparem. Karol pewnie zgani by mnie za nieostrono w rozmowie z nieznajomymi, ale ten akurat czowiek budzi we
mnie jak trudno definiowaln sympati. Kojarzy mi si z... kaznodziej.
Ho, ho. To kawa cikiej drogi. A dokd, jeeli aska.
Na pnocny-wschd. Polujemy skamaem, gdy czym innym jest prowadzenie lunej rozmowy, a czym innym informowanie o
naszych, poufnych przecie, zamiarach.
Na wie o planowanym (i zgodnym z prawd) kierunku naszej
podry w moim rozmwcy zasza drastyczna zmiana. Oczy rozszerzyy mu
si niemal jak filianki, twarz zblada, a z garda doby si suchy kaszel.
Przelkem si, e mimo woli przestraszyem czym chorego. Zapytaem
popiesznie, czy czego mu potrzeba.
Nie dzikuj, doktorze odpar ju spokojniej. Po prostu
dziwi si: dlaczego akurat pnocny-wschd? Przecie tam s bezludne
tereny, a zwierzyny nie ma tam jak na lekarstwo. Jeeli pan doktor pozwoli,
wska mu inny, ciekawszy kierunek wycieczki. Prosz mi zaufa!
W uszach usyszaem alarmujce dzwonki, za caa sympatia, jak
wczeniej poczuem do obcego gdzie si ulotnia. Criss bezczelnie kama!
Po pierwsze wanie na pnocnym wschodzie leao miasteczko, w ktrym
czeka mia na nas Robert. Po drugie, skd ranny nieznajomy mia zna tereny te tak dogbnie, by doradza nam kierunek marszruty, skoro jak
powiedzia nigdy w tych stronach nie bawi. Zagadnem go o to ostrym
tonem. Zmiesza si.
Och, panie doktorze. Moe mnie pan le zrozumia. Bawiem ju
w tych stronach, ale to byo tak dawno, e nie warto o tym wspomina.
Nie wiem, dlaczego to wwczas powiedziaem. Czy by to instynkt, podwiadomo? A moe kolejny przypadek? W kadym razie, gdy
zapady ostatnie sowa Crissa, wypaliem:
Czy to nie byo aby pi lat temu? A przedtem dziesi?
39

Reakcja Crissa nie byaby tak gwatowna, jak gdybym odpali w

tym momencie laseczk dynamitu. Zerwa si z ziemi, wybauszy na mnie
oczy i wycharcza:
Skd ty to wiesz?!
Wzrok, ktry utkwi we mnie nieznajomy sprawi, e poczuem si
troch nieswojo. Poaowaem swojego pytania, szkoda, e poniewczasie.
Mj pacjent w najmniejszym stopniu nie przypomina osoby, z ktr rozmawiaem jeszcze przed kilkoma minutami. Jeszcze chwila, a dostanie
apopleksji pomylaem. Przysunem bliej strzelb i starajc si zachowa spokj pojednawczo oznajmiem:
Ja nic nie wiem, prosz si uspokoi.
Ale mj gos by woaniem na puszczy. Criss pokusztyka w kierunku swojego, uwizanego do modej brzzki, konia, mimo widocznego
blu wgramoli si na niego i skierowa si w moj stron. Jedn rk trzymajc uzd, drug doby strzelby i zamachn si ni w moim kierunku. Zaskoczony padem instynktownie na ziemi i przetoczywszy si czekaem na
najgorsze. Sprzyjao mi jednak szczcie. Osabiony organizm mojego niedoszego zabjcy nie wytrzyma tak gwatownego przypywu energii,
strzelba wypada ze sabncej doni i zastukaa w kamieniste podoe. Zerwaem si z ziemi, zapaem za swoj flint i wymierzyem do szaleca. Nie
wiem, czy zdecydowabym si pocign za cyngiel, wszak jestem lekarzem
i powinienem dawa, a nie odbiera ycie. Na szczcie Criss wstrzyma konia i tylko krzykn w moj stron:
Strze si czarnej gwiazdy! Trzymaj si od niej z daleka, bo poaujesz! Nie, nie poaujesz! Nie zdysz nawet poaowa!
Radz si uda do specjalisty! odkrzyknem. A na razie...
wynocha std!
Podniosem strzelb do gry i wypaliem dwukrotnie. Miaem nadziej, e dwik strzaw zaalarmuje Karola. Criss odwrci si do mnie
plecami, zaci pitami konia i pogalopowa przed siebie. Musia by znakomitym jedcem ja z przestrzelon ydk nawet nie prbowabym ga
40

lopu. Gdy oddali si ode mnie na odlego pewnego strzau, osadzi konia
w miejscu, obrci si w siodle w moj stron i raz jeszcze zakrzykn:
Zginiesz, bo wszede w drog czarnej gwiedzie!
Po tym bezsensownym okrzyku pocwaowa przed siebie, wkrtce
znikajc z moich oczu. Nieprzytomnie zdenerwowany, drc rk zapaliem fajk. Wariat, nie wariat mg mnie zabi pomylaem. Podoyem troch chrustu pod wygase ju ognisko i niecierpliwie czekaem na Karola. Zjawi si zreszt duo szybciej, ni mylaem, wjedajc na spienionym koniu niemal do centrum naszego obozowiska.
Nic ci nie jest, Janie? zapyta z wyczuwalnym w gosie niepokojem. Syszaem strzay.
Jestem cay i zdrw odrzekem. Chocia mao brakowao i
musiaby usypa drugi w cigu dwch dni kurhanik.
W krtkich sowach opowiedziaem memu przyjacielowi o wypadkach dzisiejszego dnia. Karol sucha uwanie, a gdy rekonstruowaem
(na jego yczenie) bekot, ktrym uraczy mnie Criss, zamyli si gboko.
No, Janie powiedzia, kiedy skoczyem sw opowie.
Obawiam si, e wpadlimy w paskudn histori.
Zgadzam si, e historia ta jest nieprzyjemna, ale myl, e
okrelanie jej mianem paskudna to lekka przesada. Przecie bylimy ju w
gorszych opaach. Jestem pewien, e tego caego Crissa widzielimy ostatni
raz w yciu.
Oby si, Janie, nie myli mrukn z powtpiewaniem Karol.
Jak on powiedzia? Czarna gwiazda?
Tak mi si wydaje, ale gowy nie dam. Dlaczego przywizujesz
do tego tak wag? Przecie to jest nic innego ni majaczenia chorego umysu.
e chorego, co do tego nie mam wtpliwoci, ale czy majaczenia? Widzisz, Janie, na pustaciach Kanady znajduj schronienie dziwacy
rnego pokroju. Niektrzy z nich to zupenie niegroni ludzie: zraeni cywilizacj, nieszczliwie zakochani, poturbowani przez zakrty ycia oraz
41

ci, ktrzy uwielbiaj pierwotn przyrod. Ale wrd dziesitek i setek agodnych pustelnikw trafiaj si i tacy, ktrych wierzenia, przekonania po
prostu nie pozwalaj na wspegzystencj z innymi ludmi. Ci potrafi by
groni. Czy nasz Criss zalicza si wanie do nich czas pokae. Ale na
pewno nie moemy pozwoli sobie na lekcewaenie jego grb.
Ale czym moe by ta czarna gwiazda?
Moe na przykad nazw jakiego stowarzyszenia? Pamitasz
przecie, Janie, Klu-klux-klan. Co prawda nie ma tu Murzynw, ale dla kumulujcej si w niektrych agresji rwnie dobrym obiektem moe by kady nawet ty, czy ja.
Smtnie pokiwaem gow. Tumaczenia Karola wyday mi si
prawdopodobne. Wci i wci zapominaem, e Kanada w porwnaniu
ze Stanami Zjednoczonymi to cigle dziki kraj. Kraj, gdzie nazwy rzek,
jezior czy gr cay czas przeplatay si na mapach z biaymi plamami; kraj
niezbadany, nieopisany, tajemniczy. Westchnem ciko.
Nie wzdychaj, Janie usyszaem. Tylko miej oczy dookoa
gowy. Szczerze mwic nie spodziewaem si tak dramatycznego rozwoju
wypadkw ju na pocztku naszej wdrwki. Uszy do gry, dalej moe by
ju tylko lepiej.
Wraz z ostatnimi sowami Karola ponuro zakraka krcy ponad
nami kruk. Ptak mierci. Wzdrygnem si mimo woli, porwaem za bro i
wypaliem do skrzydlatego drapienika. Trafiem, a zakrwawione czarne
trucho runo w d, prosto w polana ogniska.
Robi si nerwowy, przepraszam odpowiedziaem na pene
dezaprobaty spojrzenie mego przyjaciela. Nie zasn w tym miejscu. W
drog Karolu!
Dosiedlimy koni i rano pokusowali na pnocny-zachd. Przed
zmierzchem dotarlimy do zacisznej, wtoczonej midzy obe pagrki dolinki. Rozkulbaczylimy wierzchowce, przygotowali posiek (zaczynaem
ju tskni za bardziej urozmaiconym jadospisem) i umocili legowiska.
Noc, wbrew moim pesymistycznym przewidywaniom, nie zdarzyo si nic niepokojcego wierzchowce zachowyway si spokojnie, a z
42

nieodlegej prerii dochodzio nas leniwe szczekanie kujotw znak, i w

okolicy nie krciy si adne istoty dwunone. Gdy niebo ozdobiy poranne
zorze, troch ju spokojniejsi ruszylimy w dalsz drog.
Po dalszych dwch dniach nieco monotonnej wdrwki oczom
naszym ukazaa si niewielka osada. Pooona bya w malowniczej kotlinie
u stp szarych, pospnych gr. Spojrzaem pytajcym wzrokiem na Karola.
Ten zerwa z gowy kapelusz i umiechn si szeroko:
Oto, Janie, Fever Point. Zao si, e marzysz o kuflu chodnego
piwa.
Nie przyjem zakadu. Z umiechem szczcia na ustach zaciem
swojego konia i galopem wjechaem midzy pierwsze zabudowania...
Kanadyjskie saloony w naturalny sposb rni si od swych

amerykaskich odpowiednikw. Zwraca tu uwag zwaszcza brak wahadowych, niskich drzwi, jake charakterystycznych dla salonw z tzw. Dzikiego Zachodu. Stosowanie drzwi bardziej tradycyjnych wymusza na kanadyjskich oberystach zdecydowanie surowsza aura przy panujcych tu
przez znaczn cz roku niskich temperaturach zbyt liczne otwory po prostu zanadto wyzibiayby wntrza. Jakie wic byo moje zdumienie, gdy
zajechawszy pod budynek oznaczony napisem Big Dog Saloon, oczom moim ukaza si fronton, ktry na pierwszy rzut oka kojarzy si raczej ze soneczn i pustynn Arizon. Pchnem skrzypice, wahadowe drzwi (ktre
na mrony okres zimy byy z pewnoci wymieniane na inne) i w nozdrza
uderzy mnie kwany zapach ludzkiego potu. Doznanie zapachowe byo tak
silne, e a miaem ochot si cofn. Zamiar mj udaremniony zosta z
prozaicznych przyczyn za moimi plecami sta Karol, tote cofn si nie
miaem gdzie... Zacisnem wic zby i uczyniem niepewny krok do wntrza. W uszy a uku mnie haas, w ktrym wybuchy pijackiego miechu
mieszay si z mao wyszukanymi wulgaryzmami. W salonie panowa
wzgldny tok wzgldny jedynie na sali, gdy przy szynkwasie tok nabiera rozmiarw icie piekielnych. Wzruszyem ramionami i patrzc na Karola lew rk wskazaem na wyjcie. Pokrci gow:
43

Musimy tu poszuka Roberta oznajmi i ciskajc mj okie

powid do jedynego wolnego stolika w rogu sali.
Jak chcesz go szuka w takim toku? Zreszt przez opary tytoniowego dymu nie wida dalej, ni na dwa metry.
Nie marud, Janie! zgani mnie Karol. Nie ma popiechu.
Jeeli nie my jego, to on nas odszuka. Tymczasem sprbuj zamwi twoje
piwo i moe co na zb to mwic znikn w gszczu szklanic, czerwonych nosw i pijackiego rechotu.
Z powtpiewaniem podszedem do jego wysikw. Gdzie on tam
co zaatwi, w takim toku? spytaem si w mylach. Jakie wic byo
moje zdziwienie, gdy po niecaych pitnastu minutach zjawi si z powrotem, w jednym rku ciskajc dwa oszronione kufle, w drugim za (o radoci!) dwie parujce misy z jajecznic. Z wyrazem bogoci na twarzy zabraem si do konsumpcji.
Nie pocho talerza powiedzia Karol, gdy po duszej chwili
pracowicie zeskrobywaem z dna misy resztki jajecznicy. Dobre sobie! Jad
przecie z rwnie wielkim apetytem, co ja!
Ta jajecznica bya doprawdy znakomita! Mylisz, e mona tu
zapali fajeczk?
Patrzc na stopie zadymienia tego lokalu sdz, i jest to tutaj
nie tyle nawet dozwolone, ile w dobrym tonie zaartowa Karol.
Do licha, Karolu! Czy nie zapomnielimy o koniach?
Nie kopocz si. Ju to zaatwiem z chopcem stajennym, ktrym zreszt jest tutaj... dziewczyna! wiat naprawd staje na gowie...
A co z Robertem? Widziano go tutaj?
Nie jestem cudotwrc powiedzia to takim tonem, jakby
sdzi, e za takiego go uwaam. Oberysta nie widzi teraz wiata poza
butelkami, kuflami i pijan klientel.
Zawsze tu tak?
44

Nie, na pewno nie. Ale dzi jest sobota skd Karol mg o

tym wiedzie? Przecie nikt nie zabiera ze sob na preri kalendarza! Jak
wida cign okoliczni farmerzy i kowboje lubi zabawi si po tygodniu cikiej pracy... O patrz, kolejny go! to mwic wskaza nieznacznie rk na wysok posta majaczc niewyranie w pmroku sali na tle
drzwi. Z braku lepszego zajcia obrciem gow i zaczem przyglda si
nieznajomemu. Z pewnoci nie by to Robert. Wskazywa na to zarwno
wzrost przybysza, jak i ogromne, meksykaskie ostrogi, ktre zdobiy jego
buty. O ile wiedziaem, Robert nigdy nie uywa ostrg.
Nieznajomy lekkim krokiem skierowa si w kierunku szynkwasu.
Drog zagradzaa mu spora grupka wyjtkowo gonych (nawet jak na panujce tu warunki) mczyzn. Kiedy przybysz przeciska si koo nich, by
dotrze do bufetu, w jego stron posypay si niewybredne okrzyki. Nie, zaczepiajcy na pewno nie byli odpoczywajcymi po pracy farmerami. Przeczy temu ich niechlujny strj i pistolety przy pasach. Jaki rolnik nosi przy
sobie tyle krpujcego ruchy elastwa?
Obcy zdawa sobie nic nie robi z niewybrednych zaczepek. Z wyranym obrzydzeniem odsun si od jednego ze stojcych mu na drodze
drabw, ktry owion go akurat swym najwyraniej nie pierwszej ju
wieoci oddechem. Byby prawdopodobnie zrezygnowa z wiktuaw oferowanych przez oberyst, gdyby napa na jego osob skoczya si jedynie na zaczepce sownej. Ale grupka podchmielonych osobnikw, najwyraniej niezadowolona z braku jakiejkolwiek reakcji ze strony upatrzonej
ju ofiary posuna si do bardziej czynnej przemocy. Jeden z drabw, z gb plugaw jak grzech pierworodny, pochyli gow i chcia z tzw. byka uderzy w twarz nieznajomego. To co stao si w chwil pniej byo tak niespodziewane, e skonio mnie a do przetarcia oczu. Samotny przybysz odczeka do ostatniej chwili, po czym uchyli si byskawicznie, zapa napastnika za kark i hukn jego ciemieniem w blat kontuaru tak mocno, e a
podskoczyy stojce na nim szklanki i kufle. W lokalu zapada cisza.
Towarzysze nieprzytomnego w tej chwili draba potoczyli po sobie
zdumionym wzrokiem. Najwyraniej ich te zaskoczya atwo, z jak napadnity poradzi sobie w takiej cibie ludzi z napastnikiem. Jednak po
krtkiej chwili milczenia banda (bo tak chyba naley okreli grup ludzi
45

szukajcych zaczepki) najwyraniej ochona, a w stron samotnej postaci

popyn cay szereg wyzwisk. I znw prawdopodobnie obcy puci by te
zniewagi mimo uszu, gdyby na sali nie pojawia si moda dziewczyna, najprawdopodobniej w stajenny chopiec. Widzc urodziw niewiast (na
oko dabym jej siedemnacie-osiemnacie lat) grupa drabw zapomniaa o
pogromcy jednego z jej czonkw, ca sw uwag i prymitywn elokwencj
kierujc w stron obiektu o odmiennej pci. Wstaem i w tej samej chwili
usyszaem dwik odsuwanego stoka. Po mojej prawej stronie pojawi si
Karol. Zawstydzona dotd dziewczyna podniosa na nas swj wzrok i drcym, ale pewnym gosem powiedziaa:
Niech panowie zachowaj spokj. Poradz sobie.
Na te sowa nad grup opryszkw przetoczy si miech. Jeden z
typw podszed do dziewczyny i kpicym tonem wychrypia:
Z czym sobie poradzisz, moje dziecko? Z nami nie pjdzie ci tak
atwo!
Wrd odraajcego miechu zapado pewne poruszenie to
barman, a zarazem waciciel lokalu, czowiek niezwykle mizernej postury,
drcym gosem zwrci si do napastnikw:
Panowie, zostawcie moj crk! Chodcie do baru, to postawi
wam kolejk.
I tak postawisz odpar najaktywniejszy z drabw. Ale
najpierw si zabawimy. Taczysz, zotko? ze sztuczn galanteri spyta
si bladej ze strachu dziewczyny. Muzyka, gra! rykn na cay lokal,
wycign zza pasa rewolwer i najwyraniej dodajc sobie w ten sposb
animuszu strzeli w sufit.
Tego ju byo dla nas za wiele. Chwytajc strzelby za lufy popdzilimy z odsiecz. Czy byo to mdre nie wiem. Ale na pewno suszne i konieczne.
Nasza interwencja okazaa si jednak by spnion. Nie, nie dlatego, e draby zdyy przedtem pochwyci przeraon dziewczyn. Po
prostu kto nas ubieg. Nagle na gowy zaskoczonych, ciasno stoczonych
bandytw chlusna woda. I to jaka woda. Ukrop. Icie zwierzcy wrzask a
46

porazi moje bbenki. Wikszo napastnikw znalaza si na pododze, wijc si z blu i aonie jczc. Co si stao? Gdy spojrzaem w lewo, ujrzaem wysokiego przybysza. Dziery on w doniach wielk miednic, z ktrej
na ziemi skapyway ostatnie krople wrztku. Zrozumiaem, e gdy sytuacja
zacza robi si grona, nieznajomy pochwyci mis z podgrzan do zmywania talerzy wod, unis j nad gow i jej zawartoci... ostudzi temperamenty agresywnych goci lokalu. Jak musia mie si!
Ale sytuacja nie zostaa jeszcze opanowana. Pozostali na nogach
bandyci przypucili na nas energiczny szturm, dodajc sobie odwagi widrujcym uszy wyciem. Brzmiao to niemal tak przenikliwie, jak okrzyki
wznoszone przez atakujcych nad ranem Indian. Odsunem si z drogi
jednemu z nich i gdy przebiega obok mnie podstawiem mu nog.
Pad jak dugi, uderzajc gow o spluwaczk. Rozejrzaem si. Karol wywija nad gow strzelb rac napastnikw z regularnoci szwajcarskiego
chronometru. Wysoki przybysz rwnie radzi sobie znakomicie: wskoczy
na szynkwas i celnymi kopniakami odrzuca napastnikw na dosy znaczn
odlego. Po jednym z takich kopniakw pozbawiony przytomnoci bandzior polecia tak daleko, e caym bezwadnym ciarem run na zastawiony szkem stoliczek. Trzask rozbijanego szka i pkajcego drewna sta
si dla bandy opryszkw sygnaem do odwrotu. Prowadzc si wzajemnie
napastnicy opuszczali w niesawie lokal jedni, cicho pojkujc, inni
gono zorzeczc. Patrzc na ich stan wtpiem, czy tej nocy dowlok si
poza zasig opotkw osady.
Odetchnem z ulg i uwanie spojrzaem na Karola. By, na szczcie, zdrw i cay. Nastpnie poszukaem wzrokiem naszego dzielnego
sprzymierzeca. Sta przy bladej jak ptno dziewczynie i szepta jej do
ucha jakie kojce sowa. Wraz z Karolem zgodnie uznalimy, e nasz obowizek zosta ju speniony. Udalimy si do stolika, by przy na wp
oprnionych kuflach cierpliwie oczekiwa pojawienia si Roberta. Gdy tylko zasiedlimy na chyboccych si zydlach, do stolika niemal tanecznym
krokiem zbliy si malutki gospodarz. Jego twarz wykrzywiona bya w
przyjaznym umiechu:
Dzikuj wam bardzo, panowie. Gdyby nie wasza pomoc, to naprawd nie wiadomo, jak skoczyaby si skoczya ta historia.
47

E tam, gupstwo odrzek Karol. Nie obawia si pan, e

wrc?
Dzi na pewno nie wrc, s zbyt poobijani oberysta a
umiechn si na wspomnienie batw, jakie sprawilimy napastnikom.
A jutro... Jutro niech przyjd, nawet si uciesz. Widzicie panowie doda,
widzc nasze uniesione w zdumieniu brwi. Mam trzech dwudziestoparoletnich synw i kady z nich da rad piciu zaczepnie usposobionym gociom. Dzisiaj wyjtkowo ich nie ma pojechali w odwiedziny na lec
nieopodal farm, ktrej gospodarz ma na wydaniu akurat trzy crki.
Na ostatnie sowa barmana i waciciela lokalu w jednej osobie
gruchnlimy miechem. No tak, to byy jeszcze dzikie strony, w ktrych nie
byo wielu kandydatw i kandydatek na maonkw. Takie potrjne, czy
nawet poczwrne maestwa nie byy w tych stronach niczym niezwykym, a jednak syszc o takich wypadkach rzadko kiedy panowaem nad
miechem. Chcc podtrzyma rozmow, zapytaem:
A czy crki owego zacnego farmera nie maj jakiego brata?
Wtedy mona by za jednym zamachem wyprawi cztery wesela.
Miaem na myli dziewczyn, w obronie ktrej stanlimy. Gospodarz nie podchwyci jednak mojego artobliwego tonu, pokrci smutno
gow i odpar:
Na to, co trapi moj crk nie wystarczyoby nawet i piciu
braci mwic to wycign rk w kierunku pogronych w rozmowie
przybysza i dziewczyn. A on, jedyny czowiek mogcy uczyni j szczliw, po prostu nie chce... No, ale nie chciabym psu tego wieczoru jakimikolwiek narzekaniami. Mam nadziej, e przyjm panowie zaproszenie na
bardziej wyszukany poczstunek, w salce, na zapleczu. Niedugo wszystko
si tu uspokoi, wtedy bd mg do pastwa doczy.
Jako e wci odczuwaem gd, a poza tym, zaciekawia mnie
osoba tajemniczego przybysza, ktry najwyraniej nie by obcy naszemu
gospodarzowi, energicznie pokiwaem gow. Karol rwnie nie wyrazi
sprzeciwu, wic podnielimy si z miejsc i ruszyli za wacicielem salonu.
Gdy przechodzilimy obok pogronej w rozmowie dwjki, miaem okazj
uwanie przyjrze si naszemu nieznajomemu sojusznikowi. Jego krtkie
48

wosy przyprszone byy gdzieniegdzie siwizn, ale spalona socem twarz

uniemoliwiaa nawet w przyblieniu okrelenie ciaru lat, ktre dwiga.
W twarzy tej uwag zwracay gbokie bruzdy, tak jakby jej waciciel przey i widzia wicej za, ni wikszo miertelnikw. Jego oczy, gboko
osadzone w oczodoach wywoyway niemal hipnotyczne wraenie byy
to oczy emanujce z jednej strony nieprzecitn inteligencj, z drugiej za
jak melancholi i wewntrznym smutkiem. Jedno byo pewne: oczy te
widziay w yciu na o wiele wicej, ni chciaby tego ich waciciel.
Ubranie nieznajomego pamitao z pewnoci lepsze czasy, ale byo czyste i schludne. Robio zreszt podobne wraenie, jak jego posiadacz
czowiek ten na pewno oczekiwa od ycia wicej, ni otrzyma, a mimo to
potrafi zachowa wewntrzny spokj i jak si zdawao wewntrzn
czysto. Czysty by te umiech, ktrym obdarzy mnie, gdy przechodziem
obok niego.
Dzikuj za pomoc, dentelmeni rzuci w nasz stron.
Jak powiadaj, panta rei, wic moe bd mia kiedy okazj, eby si wam
odwdziczy. Zaraz zreszt do was docz i bdziemy mieli okazj porozmawia.
Zdumienie odebrao mi mow. Przecie nie co dzie spotyka si
na dalekim zachodzie ludzi, ktrzy jak z rkawa sypi aciskimi sentencjami. Kime jest nasz tajemniczy sojusznik? Gdy zasiedlimy do stou, a gospodarz wrci na ogln sal, nie omieszkaem podzieli si swym zdziwieniem z Karolem. Ten spojrza na mnie kpico:
To co, Janie, uwaasz, e tylko mieszkacy twojego rodzinnego
Milwaukee maj monopol na oczytanie? Zbyt jeszcze mao wiesz o zachodzie. Wdruj nim rnego rodzaju ludzie, od tych najprostszych, najprymitywniejszych, a po uniwersyteckich profesorw i... lekarzy.
Kim zatem jest nasz tajemniczy sprzymierzeniec?
Wiem kim nie jest: nie jest tchrzem i uomkiem. Z daleka
mona rozpozna w nim westmana. Zreszt, jak sdz, crka gospodarza, na
moje oko cudowna dziewczyna, nie zakochaa by si w byle kim.
49

Chyba eby nie wiedziaa o nim wszystkiego. Zreszt, czy kto

potrafi wyliczy prawida, ktrymi kieruj si kobiety przy lokowaniu
swych uczu?
Och, Janie, mwisz jak mdrzec. Dajmy temu spokj, zreszt
sysz jakie kroki w korytarzu.
Such mia Karol doprawdy znakomity. Ja dopiero po chwili usyszaem niewyrane stukanie. Wreszcie drzwi otwary si, a na sal wkroczyli wysoki przybysz wraz z gospodarzem, dziercym w swych drobnych
doniach parujce pmiski.
Ho, ho! Janie, popatrz, jakie specjay! zawoa z entuzjazmem
Karol.
Umiechnem si szeroko i wstaem, by przywita si z nieznajomym.
Sizemour przedstawi si obcy, po czym rozsiad si wygodnie na mikkiej kanapie. No, no, panowie, nieze z was zuchy. Pozostali
klienci myleli gwnie o wasnej skrze. Coraz rzadziej mona w tych stronach spotka takich chwatw jak wy! Na zdrowie to mwic unis w
gr jedn z przyniesionych przez uczynnego gospodarza szklanic.
Wypilimy ze smakiem, a potem, gadko rozmawiajc, zabralimy
si do pochaniania czekajcych na stole smakoykw. Czego tam nie byo!
Przepirki upieczone w miodzie, zocicie przyrumienione ziemniaki, saata, bb, a do tego tuzin chyba przystawek. Dawno ju nie jadem tak
pysznie.
Znad talerza obserwowaem Sizemoura. Zaskoczya mnie atwo,
z jak operowa sztucami. W swoich podrach z Karolem przywykem do
dosy swobodnego korzystania z noy i widelcw. Wielu spord towarzyszy naszych biesiad duo chtniej ni sztucami posugiwao si... wasnymi
palcami. Tak, nasz wspbiesiadnik nie by jednym z prymitywnych traperw wiadczy o tym nie tylko dobr sownictwa, ale take oglne obycie. Zaintrygowany, postanowiem tak pokierowa rozmow, by wydoby
od niego informacje o jego rdle utrzymania.
50

Nie, nie jestem traperem odpar ze miechem na moj nieudoln prb indagowania. Poluj tylko z koniecznoci, a i to jedynie
wtedy, gdy pozwala mi na to czas. Natomiast w panu to mwic zwrci
si do Karola. W panu poznaj typowego trapera. Pikny to zawd, lecz
niestety wymierajcy.
Traperem jestem jedynie podczas zimy. W miesicach letnich
ju od lat przemierzamy z doktorem prerie i lasy Stanw i Kanady.
W jakim to celu, rzecz jasna jeli mona spyta?
Oczywicie, e mona umiechnem si. Robimy to dla
przyjemnoci. Mona rzec, e z mioci do dzikich obszarw.
Oczekiwaem teraz, jak to miao miejsce ju wielokrotnie, oznak
zdziwienia. Mao kto mg zrozumie bezinteresowny przecie cel naszej
corocznej wczgi. Rzeczywicie, siedzcy w milczeniu gospodarz unis z
niedowierzaniem brwi. Ale Sizemour? Ten tylko pokiwa ze zrozumieniem
gow i rzek:
Rozumiem to, jasne, e rozumiem. Ja take przewdrowaem
ten kontynent wzdu i wszerz. Co prawda nie przyjemno mn powodowaa, ale podczas swych wypraw take zakochaem si w dziewiczych jeszcze obszarach.
Zapado chwilowe milczenie. Nie wiem, nad czym zastanawiali si
moi towarzysze ja mylaem o zagadkowym i tajemniczym stwierdzeniu
Sizemoura. Co, oprcz czerpania z tego przyjemnoci, moe skoni czowieka do wczgi po wiecie. List goczy? Ale Sizemour w niczym nie
przypomina zbiegego przestpcy. Co prawda jego twarz znamionowaa
stanowczo, ale do obrazu zbiega nie pasoway jego oczy jak ju wspomniaem, byy to oczy zmczone, ale dobre. Przerwaem milczenie. Konwersacja potoczya si gadko rozmawialimy o pierwotnych mieszkacach
tych terenw. Sizemour wielokrotnie si z nimi styka i by istn kopalni
wiadomoci o zamieszkujcych Kanad czerwonoskrych. Pozytywnie nastraja mnie do niego take fakt, e opowiadajc o Indianach nie traktowa
ich jak dzikusw z jego sw przebijao zatroskanie losem zniewolonych
i systematycznie podbijanych indiaskich spoecznoci.
51

Ani si spostrzegem, jak wybia pnoc. Ziewnem gono i tym

niezbyt eleganckim sposobem przypomniaem Karolowi, e nie przybylimy do Fever Point jedynie na wykwintny posiek. Nasz gospodarz niestety
nie spotka tu Roberta. Ustalilimy z Karolem, e o ile chopak nie pojawi si
do pojutrza, zostawimy mu wiadomo i pojedziemy sami. Ostatni fragment
naszej rozmowy zainteresowa nieznajomego:
Dokd panowie si wybieracie?
Na pnocny-wschd odparem wymijajco. Sizemour stropi si wyranie i odbywszy krtk, wewntrzn walk, powiedzia:
Nie radz kierowa wierzchowcw akurat tam. To za ziemia.
Nie pytajcie panowie, dlaczego. Tego powiedzie nie mog. Zrobicie, oczywicie, jak zechcecie, ale raz jeszcze powtrz odradzam.
Wzruszylimy z Karolem ramionami. Dobry nastrj prysn jak
baka mydlana. Czy Sizemour i Criss ludzie tak rnego pokroju, mogli
mie ze sob co wsplnego? Poegnalimy si chodno i udali na pitro, do
przygotowanego dla nas uprzednio pokoju. Wiedziony starym, traperskim
nawykiem Karol, przed udaniem si na spoczynek postanowi odwiedzi
nasze rumaki. Poziewujc gono, ruszyem za nim.
Podwrze zlane byo upiornym blaskiem wschodzcego wanie
ksiyca. Korzystajc z tego niepewnego rda wiata brnlimy w stron
pooonej po przeciwlegej stronie ulicy stajni. Przechodzc przez drog
potknem si o lece w niewielkiej kauy ciao. Upadem i potoczyem si
kilka metrw po rozmikej ziemi. Karol dopad do lecego i usiowa postawi go na nogi. W tym momencie na twarz bezwadnej postaci pado
ksiycowe wiato. Mimowolnie krzyknem. W szarym, mokrym piachu
ulicy lea, z rozrzuconymi rkami, Robert Dreer.
52

III
Na zgliszczach
Palce soce bezlitonie atakowao kamienisty grunt. Rozrzedzone na tej wysokoci powietrze drgao w upale dawao to nierealistyczny
obraz poruszajcych si bezustannie skalistych turni. Gorcej ani nie
orzewia najmniejszy nawet podmuch wiatru. Smagane sonecznymi promieniami skay zdaway si ka w niekoczcej si udrce. Na skraju bezchmurnego nieboskonu, ograniczonego strzelistymi wieyczkami kamienistych wierchw, zbieray si powoli acz systematycznie burzowe
chmury. Co jaki czas odwieczn cisz gr przerywa przecigy oskot odlegych jeszcze wyadowa oskot w odbija si od niebotycznych szczytw, spywa w przepaciste doliny i powraca ku nam zwielokrotnionym
echem.
Poruszalimy si strom, skalist perci. Prowadzone przez nas za
uzdy wierzchowce co i raz tuliy po sobie uszy i parskay trwoliwie. Przypominajce hurgot spadajcych lawin kamieni dwiki piorunw doprowadzay nasze zwierzta do szalestwa. Take i my chocia nawykli do
przeciwnoci po stokro przeklinalimy zdajc si nie mie koca, mordercz wspinaczk.
Droga do farmy Stevena prowadzia przez upstrzone przepaciami, kamieniste zbocze. Chocia, wedug Karola, by to dopiero przedsionek
kanadyjskich Gr Skalistych, to czuem si, jakbym zdobywa najwysze
szczyty Himalajw. Pot skapywa mi po czole, koszula jakby zmoczona w
wannie z gorc wod ustawicznie lepia mi si do plecw, a z udrczonych puc raz po raz wyryway si cikie westchnienia. Jednak to nie zmczenie byo w tej chwili moim najwikszym wrogiem by nim strach.
53

Nigdy nie przeyem gwatownej, grskiej burzy. Pewnie zreszt

niewielu jest takich, ktrzy mogliby si tym pochwali. Nie, nie dlatego, e
wyadowania atmosferyczne s w grach rzadkoci. Po prostu zwyciskie
wyjcie z szalejcym tu zdecydowanie silniej ni gdzie indziej ywioem
graniczyo z nieprawdopodobiestwem. Nie wyobraaem sobie przyjcia
zbliajcego si wielkimi krokami gronego zjawiska pogodowego na niczym nie osonitej grani.
Karol chyba myla podobnie, bo narzuci niezwykle forsujce
tempo. Idc, a w zasadzie biegnc pod gr, rzuca w nasz stron raz miadce, raz proszce spojrzenia. Nigdy nie byem dobrym piechurem, ale jako sobie radziem. Zdecydowanie gorzej rzecz miaa si z Robertem i
dziewczyn. Kiedy wreszcie osunlimy si w zaciszny cie reglowego lasu,
podajca naszym ladem para by nieprzytomna z wyczerpania.
Skd wzia si w naszym towarzystwie kobieta? Pozwlcie, e celem wyjanienia powrc do dramatycznych wypadkw poprzedniej nocy.
Kiedy Karol podnis lecego na drodze Roberta, wiedziony lekarskim nawykiem podbiegem i chwyciem za przegub rki chopaka. Ttno byo miarowe, zaniepokoia mnie natomiast nienaturalna, widoczna nawet w sabym
wietle ksiyca, blado jego twarzy. Chciaem niezwocznie przystpi do
dalszych ogldzin, ale Karol uspakajajcym gestem pooy mi do na ramieniu.
Zaniemy go na gr, do pokoju wyszepta.
Rzecz jasna natychmiast zaprotestowaem. Autorytatywnym tonem stwierdziem, i jakikolwiek transport, przed uprzednim przebadaniem nieprzytomnego jest nie tylko niewskazany, ale moe si wrcz negatywnie odbi na jego zdrowiu. Karol jeszcze raz poklepa mnie poufale po
ramieniu. Doprawdy, denerwujce!
Ja wiem, co mu dolega. Wiedza lekarska nie ma tu nic do powiedzenia.
Dopiero w tym momencie moje nozdrza podrani intensywny zapach alkoholu. Nic nie rozumiaem przecie do kolacji wypilimy z Karolem zaledwie po dwie szklaneczki whiskey. Wzruszyem ramionami i przejem z barkw Karola poow bezwadnego ciaru.
54

Gdy obcieni ciaem Roberta pilimy si po schodach, do mej

wiadomoci dotaro wreszcie, e rdem alkoholowego zapachu jest niesiony przez nas chopak. Kiedy tylko uoylimy go na pryczy Karola, zadaem wyjanie.
To smutna historia, Janie odrzek mi mj przyjaciel, potwierdzajc zarazem moje najgorsze obawy. Nie chciaem ci o tym
wspomina, bojc si, jak zareagujesz. W kocu nie kademu umiechaaby
si podr w nieznane w towarzystwie naogowego alkoholika.
A wic Robert by pijany jak bela! Nie tego si po nim spodziewaem. Zreszt, wedug sw Karola, stan ten pojawia si u niego ju wczeniej. Nie wiedziaem, co o tym myle.
Widzisz, Janie powiedzia smutnym gosem Karol. Sdziem, e wsplna wyprawa na preri pomoe mu zerwa z naogiem. To dobry chopak, zreszt sam wiesz, e los go nie oszczdza. Mam nadziej, e
zgodzisz si w dalszej drodze na to przykre towarzystwo. Wierz, e w dzikich stronach Robert zapomni o swym naogu i odnajdzie w yciu wartoci
wysze od butelki.
Zamyliem si gboko. Robert by sierot jako podrostek znaleziony zosta na miejscu napadu Indian na karawan osadnikw. Dorasta
na farmie, u boku Karola, a gdy ten zmuszony by opuci niegocinne, nawiedzane przez susz tereny, zwiza swoj przyszo z zawodem stra
prawa. Znane mi byy take i dalsze perypetie troch niesfornego, ale sympatycznego chopaka. Jako pomocnik szeryfa w maym, teksaskim miasteczku, wplta si on (nie ze swojej winy) w paskudn afer, z ktrej cudem wycign go pewien czarownik indiaski. Po latach tuaczki trafi do
Fort Benton, gdzie pod troskliw opiek naszego znajomego, Vincenta Irvina, wyszed zdawaoby si na prost. Lecz, z tego co widziaem, co si
zacio, a Robert stoczy si na samo dno. Lubiem tego chopaka, wic jak
mogem nie zgodzi si na prob Karola? Miaem tak jak i on nadziej, e wsplna wdrwka po prerii i grach wygna z ciaa Roberta alkoholowego demona.
Rankiem okrutnie zaspalimy. Gdy, tarmoszony za nog przez Karola, zerknem na stojcy w kcie pokoju ogromny zegar (szczyt luksusu w
55

stronach, gdzie godzin zwyko si okrela po pooeniu soca), wskazywa on ju godzin dziewit. Na ku Karola wci chrapa Robert. Zamknlimy go w pokoju jak zwierz (usprawiedliwiao nas jego wczorajsze
zachowanie) i rczym kusem popdzili na niadanie. W obery byo zupenie pusto, jedynie za lnicym blatem szynkwasu krzta si nasz gospodarz. Powita nas miym umiechem jeszcze nie wiedzia, jak przykr
niespodziank przynie mu mia rozpoczynajcy si dzie.
Gdy po kawie i
pysznych, chrupicych bueczkach (w Fever Point bya
piekarnia!) zamilimy fajeczki, leniwym gosem zagadnem oberyst o Sizemoura. Spochmurnia.
Wyjecha jeszcze
przed witem odpowiedzia mi zmczonym tonem.
Co ja si z nim mam!
Dlaczego pan tak mwi. Przecie wczoraj, gdyby nie on...
Wiem, co pan chce powiedzie, doktorze. To prawda, wczoraj
spisa si chwacko. Ale to dziwny czowiek. Wpada tu czasami jak po ogie,
zje, wypi si i nastpnego dnia odjeda w sin dal.
Czy to co zego zainteresowa si Karol. Przecie kady
ma swoje sprawy i kady gdzie si pieszy.
Niby tak, ale widzi pan karczmarz przystawi stoek do naszego stolika i rozsiad si na nim wygodnie. Tak naprawd, to nikt o nim
nic nie wie. Gna, zdawaoby si bez celu, po caym kontynencie. I to od ilu
ju lat... Nie zwracabym na to uwagi, gdyby nie moja Suzan. Oczy sobie
przez niego wypakuje. Wok jest tylu wspaniaych mczyzn w tym
miejscu chrzknem, przypominajc sobie wczorajsz klientel lokalu.
56

A ona co? Zapatrzya si w tego, niemodego ju przecie, wczg to mwic oberysta dwign si ciko i posuwistym krokiem
uda si do kuchni.
Wstawajmy i my, Janie rzek w chwil potem Karol. Czas
nam w drog. I tak zamarudzilimy tu zbyt dugo.
Pomaszerowalimy na gr i wsplnym wysikiem (w uyciu bya
nawet miednica z zimn wod) obudzili Roberta. Popatrzy na nas nieprzytomnym jeszcze wzrokiem i poznawszy nas spuci ze wstydem spojrzenie. Karol energicznie wycign go spod koca i po bezskutecznych
prbach uregulowania nalenoci za nocleg egnani przez hojnego i gocinnego oberyst opucilimy Fever Point. Zaiste, znakomita nazwa
bawilimy tu zaledwie kilkanacie godzin, a wypadkami, ktre w tym czasie
zaszy mona by obdzieli cay okres mej zimowej wegetacji w Milwaukee.
Nie ujechalimy jeszcze dwch mil, gdy z naszymi plecami rozleg
si ttent galopujcego konia. Los zaiste nie oszczdza nam niespodzianek.
W naszym kierunku byskawicznie zblia si jedziec, ktry z bliszej
odlegoci okaza si by... kobiet. Wytrzymalimy konie i po chwili do
naszego towarzystwa doczya zdyszana Suzan.
Och, jak si ciesz, e panw dogoniam. Ojciec mwi, e kieruj si panowie na pnocny-wschd. Czy mogabym pojecha tam z wami?
To mwic dziewczyna zerwaa z gowy czepek i na ramiona rozsypay si kruczoczarne wosy.
Na chwil zbaraniaem. Czego taka dziewczyna moe szuka na
gronych pustaciach Kanady. Karol okaza si by bardziej domylny:
Jeeli mylisz, e gonimy Sizemoura jeste w bdzie. To
prawda, wczoraj wspomina co o kierunku pnocno-wschodnim, ale nie
podrujemy razem.
To nic nie szkodzi. Chciaabym go dogoni, a sama nigdy nie
wdrowaam po tym bezludziu. Mylaam, e z panami bd bezpieczna.
Nasze plany nie pozwalay na branie w opiek adnych panienek, nawet
tych najbardziej urodziwych. Zbyt wiele czekao na nas niebezpieczestw.
57

Ale bezporednia odmowa byaby grubiastwem, tote przyjmujc surowy, mentorski ton zapytaem:
Czy pani ojciec zosta poinformowany o tym zamiarze?
Wiedziaem, e odpowied musi by przeczca, a to dostarczao
nam pretekstu do pozbycia si niewygodnej towarzyszki. Rzeczywicie,
dziewczyna pokraniaa na twarzy i z zawstydzeniem pokrcia gowa. Po
chwili jednak jej czarne oczy nabray twardego, zacitego wyrazu, a ze cinitego garda wydoby si zdeterminowany gos:
I tak tam pojad, czy z wami, czy bez was. Instynkt podpowiada
mi, e Gradyemu (tak mia na imi Sizemour) grozi niebezpieczestwo.
Musz go ratowa!
I masz tu babo placek. Kobiety i te ich przeczucia... C mielimy
zrobi. Nasza odmowa skoczya by si dla Suzan koniecznoci odbycia
podry w samotnoci tym sposobem wydalibymy na zdeterminowan
dziewczyn pewny wyrok mierci. Chcc nie chcc uczynilimy zapraszajcy gest i panienka zaja miejsce porodku naszego szyku. Doda trzeba, e
nie skarya si na trudy konnej jazdy, dzielnie utrzymujc wysokie tempo.
W taki oto sposb nasza ekspedycja powikszya si o dodatkow uczestniczk...
Gdy katorniczym wysikiem przebylimy strome, osypujce si
zbocze, schronilimy si jak ju wspomniaem midzy pierwszymi
wierkami grnego regla. W sam por! Ledwie zdylimy z Karolem
przywiza do drzew wszystkie nasze wycieczone do granic wytrzymaoci zwierzta, z nieba, za nasze konierze lun... wodospad Niagara. Tak, to
porwnanie nie jest przesadzone. ciana lejcej si z ciemnych, burzowych
chmur wody ograniczya widoczno do kilku yardw. Nie by to te tak
jak wiosenn por w wielu wschodnich stanach ciepy, przyjemny deszczyk. Spadajca na nas woda miaa temperatur topicego si lodu. O ile
jeszcze kilka minut temu, pocc si w promieniach upalnego dnia marzyem
o odrobinie orzewienia, o tyle teraz, owinity w przemoczon derk, trzsem si z chodu. Spojrzaem na lecych pod drzewem Roberta i Suzan.
Dziewczyna skorzystaa z derki Karola, natomiast Robert lea jak nieywy,
nieczuy na siekajce jego odsonit skr zimne krople. Podniosem si i
58

okryem go wyjtym uprzednio z jukw kocem; przygarnwszy do siebie

przemoczonego Karola oparem si o pie drzewa i marzyem o powrocie
niedawnego jeszcze upau.
Wtem gdzie niedaleko nas hukn piorun. Sposzone wierzchowce stany dba, niemal wyrywajc krpujce je postronki. Poniewczasie
zdaem sobie spraw, e las nie jest najlepsz kryjwk przed burz. Odoyem przesiknity wod pled, ujem w donie rwnie mokry sztucer i
niepiesznym krokiem skierowaem si w d zbocza, modlc si w duchu o
odkrycie jakiej niewielkiej chocia polany.
W pewnym momencie ugodzia mnie potnie porwana wichrem
ga jednego z drzew. Rozcierajc piekcy policzek zatrzymaem si. W
sam por! U mych stp rozcigaa si bezdenna, wionca groz przepa.
A si wzdrygnem. Upadek z tej wysokoci musia si skoczy mierci,
lub w najlepszym wypadku kalectwem. Jak niepyszny powlokem si z
powrotem w gr.
Na miejscu naszego przymusowego obozowiska panowa bezruch.
Pioruny nie raziy ju tak blisko, ale wieczorne niebo raz po raz rozwietlao si niebieskawym blaskiem byskawic. Deszcz ucich, niestety wraz z
gwatownym spadkiem temperatury wok nas zaczy spada z nieba
wielkie jak kurze jaja bryki lodu. Jedna z nich ugodzia Karola, na ktrego
czole po chwili wykwitn olbrzymi guz. Nie baczc na niebezpieczestwo,
do mojego przyjaciela zbliya si Suzan i chodnymi, delikatnymi domi
koia pulsujcy pod czaszk mego przyjaciela bl.
Nie wiem, jak dugo trwaa nawanica. Usiadszy pod drzewem
zapadem w drzemk, w ktrej elementy snu przeplatay si z rzeczywistymi obrazami. Gdy si ocknem, w grach zapada ju noc. Chocia niebo
nad naszymi gowami byo bezchmurne, to temperatura spada grubo poniej czterdziestu stopni4. Przecignem si, a moje stawy zatrzeszczay jak
amane koem.
Co zrobi, aby w takich warunkach si ogrza? O rozpaleniu ognia
nie mogo by mowy. Spojrzaem bezradnie na Karola, a wtedy ten chwyci
mnie za rk i postawi do pionu.
4
Mowa o stopniach Fahrenheira [JW48]
59

Ruszaj si, Janie! Inaczej zamarzniesz!

Przez p nocy skakalimy jak pasikoniki. Pocztkowo byem w
nastroju do ponurym, ale ujrzawszy perlicie miejc si Suzan, szybko
odzyskaem dobry humor. Dziewczyna skakaa, to na jednej, to na drugiej
nodze, traktujc t konieczn przecie czynno jak znakomit zabaw. artobliwy nastrj udzieli si i nam przez dug chwil wszyscy jako zapomnielimy o swoich problemach.
Po pnocy Karolowi udao si rozpali ogie. Nie by on duy,
dymi przeraliwie, ale mona byo wreszcie si ogrza. Och, jaka pikna
bya to noc! To, co wieczorem bralimy za pocztek grnego regla lasu, okazao si by jedynie kpk drzew otoczon pospn mas nagich ska. Siedzc w tej grskiej oazie, dugo jeszcze podziwialimy gwiezdne girlandy,
rozwietlone punkciki mrugajce do nas wesoo z czarnego jak smoa nieba.
W uszy uderzaa cisza. Chyba tylko w grach cisza przyjmuje ksztat tak
namacalny, jak niebo, ziemia, drzewa, zbocza czy gazy. Cisz t monaby
obdzieli cay pdzcy dokd wiat wydao mi si wwczas, e ludzko
byaby po stokro lepsza, gdyby dane jej byo wsucha si w tak cisz, jaka towarzyszya nam tego niezapomnianego wieczoru...
Po niedugim przecie nie wstalimy radoni i wypoczci. Wieczorna ulewa wydaa si nam jedynie odlegym zym snem. Suzan i Robert
zakrztnli si przy niadaniu (mielimy jeszcze resztki pieczeni z osia),
za ja z Karolem udalimy si, by poszuka moliwie dogodnego zejcia dla
naszych czapakw. W sonecznym blasku odkryta przeze mnie przepa
nie wygldaa tak gronie, jak wczoraj sprawny fizycznie czowiek mgby opuci si na jej dno nawet bez specjalistycznego sprztu, tak szeroko
reklamowanego w mym rodzinnym Milwaukee. Zejcie dla koni znalelimy
dwiecie yardw na prawo. Aby do niego dotrze naleao opuci gocinne
wierkowe schronienie i dokona trawersu dosy stromego zbocza. Dalej
byo ju atwo wygodna cieka agodnie opuszczaa si na samo dno doliny. Zdaniem Karola stamtd niedaleko ju byo do farmy Stevena. Swoj
drog, co za czowiek wybiera pod upraw tak trudno dostpn okolic?
Zagadnem o to Karola:
Widzisz, Janie odpowiedzia na moje pytanie. Steven jest
czowiekiem z zagadkow przeszoci. Nie wspominaem ci o tym, bo i nie
60

byo okazji, ale Betty nie jest matk jego bliniakw. Tak naprawd kobieta
ta nie dobia jeszcze do trzydziestki.
No, to dopiero jest zagadka! Ciekaw jestem, co skonio mod,
wyksztacon kobiet do osiedlenia si na takim bezludziu.
Na to pytanie mgbym ci akurat odpowiedzie, bo te si temu
dziwiem. Betty powiedziaa mi, e od zawsze brzydzia si cywilizacj. Po
tym wiecie chodz rni ludzie, uwierz mi.
Przerwalimy rozmow, bo oto oczom naszym ukazao si nasze
obozowisko, w ktrego centralnym punkcie sta kocioek wypeniony gorc kaw. Wypilimy po kubku parzcego wargi napoju, zaspokoili gd,
osiodali konie i ruszyli w drog.
Trudny odcinek stromego zbocza pokonalimy pieszo, najpierw
przeprowadzajc na drug stron rozszczebiotan Suzan i bladego Roberta,
a potem cztery nasze rumaki. Dalsza podr upyna spokojnie jedyn niedogodnoci by lejcy si z nieba ar, ktrego wpyw zwalczalimy
taplajc si od czasu do czasu w grskich strumykach.
Pod wieczr dotarlimy do niewielkiego, grskiego jeziorka. Jako,
e cienie robiy si ju coraz dusze, Karol zarzdzi w tym miejscu postj.
Od farmy, wedug oblicze mojego przyjaciela, dzielio nas zaledwie kilka godzin drogi. Karol uda si na rekonesans, a my -zmczeni dzisiejszym odcinkiem pokadlimy si wok wesoo trzaskajcego ogniska.
Gdy ndzne ju niestety resztki pieczeni podgrzay si nad pomieniem, w jego blasku jak duch pojawi si Karol. Po jego niezbyt wyranej
minie poznaem, e odkry co intrygujcego.
Co tam kryjesz w zanadrzu, Karolu zagadnem go, wkadajc jednoczenie do ust kawaek misiwa.
Moe nic, a moe...co odpar. Na drugim brzegu jeziora
znalazem lady po ognisku. wiee. Jeeli to Sizemour, to dobrze. Jeeli
nie... zafrasowa si. Przecie nie potrzebujemy obcego towarzystwa.
61

To pewnie Grady! ucieszya si dziewczyna. Jak stare s te

lady?
Myl, e wczorajsze. Ale nie sdz, by by to pani przyjaciel.
Pamitasz, Janie, jak wiele lat temu uczyem ci rozpala ognisko?
Karol dokona w tym miejscu pewnego skrtu mylowego rozpali ognisko potrafi przecie kady; nie trzeba si tego uczy, wystarczy
mie pod rk odrobin drewna i pudeko zapaek. Chodzio mu o takie
rozpalenie ogniska, aby dawao ono ciepo, nie dymio i przede wszystkim nie rozprzestrzeniao si. Caa sztuka polegaa na odpowiednim uoeniu materiau palnego, czyli krtko mwic patykw. Z tego co pamitaem z lekcji Karola, byo w tym zakresie kilka tzw. szk jednej hodowali traperzy, innej kowboje, jeszcze innej meksykanie. Autonomiczn
szko ukadania w ognisku drew stworzyli te Indianie. Std te nie zdziwiem si, gdy Karol, po duszej chwili milczenia wypali:
Wedug mnie nad przeciwlegym brzegiem jeziora obozowa
Indianin.
Zapada nieprzyjemna cisza. Ktem oka dostrzegem, jak wraz z
gosem Karola blednie radosny umiech na piknej twarzy Suzan. Ja sam
take si zmartwiem. Sizemour, cho z pewnoci nie by postaci jednoznaczn, budzi we mnie trudno wytumaczalne zaufanie. Tymczasem ssiedztwo zupenie obcego czowieka oznaczao, e czeka mnie kolejna nerwowa noc. Westchnem i ponurym wzrokiem wpatrzyem si w ciemno
nocy.
Z ponurych rozwaa wyrwa mnie Karol. Ranym krokiem zbliy si do mnie, trzymajc w rku dwa uamane nierwno patyczki. Doszlimy bowiem do wniosku, e zarwno Suzan, jak i Roberta naley wyczy z
obowizku nocnego czuwania. Nie tyle zreszt dla ich wygody, ile dla bezpieczestwa nas wszystkich. Wycignem krtszy patyczek, na co Karol
owin si kocem i leg przy ognisku. Jak zawsze w takich wypadkach, miaem go obudzi po pnocy. W lady Karola poszed Robert, a przy ogniu
zostaa samotna Suzan. Poradziem jej, eby si wyspaa, ale ona tylko pokrcia gow. Siedzc koo siebie, w milczeniu wpatrywalimy si w przygasajce ognisko.
62

Wypoczte konie gadko suny po pokrywajcej dno doliny

szmaragdowej murawie. Jechalimy w szyku indiaskim jeden za drugim. Prowadzi Karol, za nim sun Robert, potem Suzan, i wreszcie ja
latarnia naszej maej kawalkady. Z wielkim podziwem obserwowaem jadc przede mn dziewczyn chocia korzystaa z niewygodnego, damskiego sioda, to od pocztku podry ani sowem nie poskarya si na towarzyszce nam nieprzerwanie trudy i niewygody.
Uprzednia noc mina nam bez niespodzianek. O pnocy obudziem Karola i udaem si na zasuony odpoczynek. Suzan nie wytrzymaa
tak dugo chocia z pocztku zarzekaa si, i nie jest w stanie zasn, ju
o dziesitej zapada w pytk drzemk. Okryem j pledem, zastanawiajc
si rwnoczenie nad kaprysami damskiej natury. Z rozmowy, ktr prowadzilimy zanim usna wynikao, i wiedziaa o Sizemourze jeszcze
mniej, ni my. Znaa go co prawda od przeszo roku, ale co to bya za znajomo, skoro w Fever Point pojawia si on rzadko i nieregularnie. Jak narodzia si ta mio nie umiaa wytumaczy. Pono pewnego dnia obudzia si zakochana i tak ju zostao. Zdawaa sobie spraw, e dziwna i tragiczna to mio, ale im bardziej to do niej docierao, tym silniejsze byo
uczucie, ktrym darzya Sizemoura. Czy z wzajemnoci? Czas mia pokaza, e tak, ale wwczas nawet nam si o tym nie nio.
Rankiem udalimy si z Karolem na drug stron jeziorka, eby w
jasnych promieniach wschodzcego soca zbada odkryte wczoraj lady.
Gdy dotarlimy na miejsce, Karol, niczym pies myliwski, dusz chwil
kry, to tu, to tam, pilnie badajc tropy. Wreszcie zbliy si do mnie i z
rozbrajajc szczeroci rzek:
Niech mnie kule bij, jeeli co z tego rozumiem. Jeden czowiek i dwa konie.
Gwoli wyjanienia naleaoby doda, i posiadanie w wdrwce
dodatkowego konia (na przykad jucznego), tak przecie naturalne na terenach nizinnych, w grach byo raczej niespotykane. Kopoty z dodatkowym
zwierzciem musiay by jasne dla kadego, kto chocia raz wspina si po
63

strominie z przeraonym, narowistym zwierzciem u boku. Tak wic trudno dziwi si zdumieniu Karola, ktre zreszt w peni podzielaem.
Przez chwil, zafrasowani, zastanawialimy si, co pocz dalej. Po
krtkiej wymianie myli zdecydowalimy si zignorowa dziwny trop i jecha dalej. Wszak droga na farm i tak przeduaa nam si do granic absurdu. Dosiedlimy rumakw i jak ju uprzednio wspomniaem indiaskim szykiem ruszylimy w stron spalonych zabudowa Stevena.
Soce stao ju w zenicie, gdy naszym oczom ukazay si pierwsze lady
gospodarki ludzkiej kiekujca wrd zaoranych, brunatnych skib pszenica. Karol miao powid nas piaszczystym, rozjedonym duktem i po
kilkunastu minutach ujrzelimy porozrzucane wichurami zgliszcza domostwa. Pogorzeliska zawsze wywieray na mnie nieporwnywalne z innymi doznaniami wraenie melancholii. Ogie ten przyjaciel zmarznitego, zmczonego i godnego wdrowca potrafi by ywioem nioscym
mier i zniszczenie. Ogie najczciej daje ciepo i wiato, ale czasem take cierpienie i bl...
Karol wawo zabra si do odcyfrowywania zatartych przez czas
ladw. Na moje pytanie dlaczego nie zbada tej okolicy przed miesicem, kiedy szanse znalezienia czegokolwiek byy daleko wiksze odpowiedzia, i by wwczas zbyt wstrznity, by zrobi to dokadnie. Nie
przeszkadzaem mu, tylko prowadzc pod rk poblad z wraenia Suzan,
ruszyem w kierunku rosncej nieopodal kpki drzew. Za nami, jak cie,
poda Robert.
Karol by dla mnie zawsze wzorem prawdziwego westmana. To,
e czasem naladowaem go troch nieudolnie nie wynikao bynajmniej z
mej zej woli tylko niestety z braku niezbdnego przecie dowiadczenia. Kiedy dotarlimy do wspomnianego, niewielkiego zagajnika, postpiem wanie tak, jak postpiby na moim miejscu Karol chwyciwszy za
strzelb, zaczem penetrowa nasze chwilowe schronienie przed arem
palcego soca. Suzan z Robertem zostali ukryci w cieniu wielkiego, rozoystego jaowca, ja za zagbiem si w gstwin.
Z pozoru nic nie wskazywao, by ktokolwiek zagbia si kiedy
wewntrz zagajnika. Ale ja byem po dobrej szkole Karola i dostrzegaem
wicej, ni przecitny zjadacz chleba. Moj uwag przyku rozwidlony db,
64

stojcy w pewnym oddaleniu od innych drzew. Na jego spkanej, nadgryzionej bezlitosnym zbem czasu korze wyranie rysoway si lady, do ktrych powstania przyczyni mg si jedynie czowiek. Zbliajc si do upatrzonego obiektu, natrafiem na cian kujcych malin. Kady, kto kiedykolwiek zaplta si w ich szarpice ubranie gazki wie, jak trudno jest
uwolni si od tej zoliwej roliny. Ja take szamotaem si przez chwil,
lecz nagle... zamarem. Na wysokoci moich oczu powiewa cakiem spory
kawaek oderwanego materiau. Pocztkowo sdziem, i unurzany zosta
we krwi dopiero po dokadnym obejrzeniu stwierdziem, e krwicie
czerwony kolor umieszczony zosta na materiale jeszcze w tkalni.
Z bijcym gwatownie sercem zbliyem si do dbu. Na jego korze, na poziomie kolan, zrobione zostay dwa rwnolege nacicia. Jedno z
nich zwieczone zostao prymitywn koron dopiero po chwili zorientowaem si, e bya to po prostu strzaka.
Rozsdek nakazywa mi niezwoczne powiadomienie Karola. Ale
czasem bywa tak, e gos rozsdku zaguszany bywa przez poczucie prnoci. Tak byo i tym razem cieszyem si, e zrobi Karolowi tak niespodziank.
Strzaka skierowana bya do gry. Gdy mj wzrok przyzwyczai
si do przewiecajcych przez warstw listowia promieni soca, dostrzegem kilka metrw nad ziemi poduny otwr w pniu.
Wspinaczka po drzewach bya w dziecistwie moim ulubionym
zajciem. Dlatego teraz, bez chwili wahania objem rkami gruby pie i
opierajc stopy o wystpy chropowatej kory rozpoczem mozoln
wspinaczk w kierunku otworu. Pot la si ze mnie caymi strugami, ale zacisnwszy zby kontynuowaem mozoln drog w gr. Uszu moich doleciao ciche bzyczenie, ale zoyem to na karb zmczenia. Rzeczywicie, gdy
dotarem do otworu, krew tak szybko krya po moim organizmie, e a
namacalnie czuem jej pulsowanie w udrczonych skroniach. Zerknem w
czelu otworu i nagle z moich ust wyrwa si bolesny skowyt. Rce odruchowo powdroway do twarzy, nogi straciy oparcie i gow w d powdrowaem na spotkanie twardego podoa.
65

Przez chwil leaem oszoomiony. Wreszcie dwignem si na

nogi i w tym momencie usyszaem szelest roztrcanych gazi. Chwyciem
za porzucon pod drzewem flint, ale szybko j opuciem. Z wdzikiem
przedzierajc si przez niezwykle gste chaszcze, z rozwianymi na wietrze
czarnymi wosami biega ku mnie zaalarmowana moim krzykiem Suzan.
Czy nic si panu nie stao, doktorze? wyjkaa z wyczuwalnym w gosie strachem, jednoczenie drobnymi haustami chwytajc powietrze.
Nic odrzekem zawstydzony. Uksia mnie pszczoa i spadem z drzewa. Ale ju wszystko w porzdku dodaem szybko widzc, e
poblada. W tym otworze musi ukrywa si cay rj tych krwioerczych
bestii. A gdzie jest Robert?
Zasn odpara dziewczyna. Gdy usyszaam paski krzyk,
od razu popdziam panu na ratunek. Nie przyszo mi do gowy, eby go
obudzi.
Nic mu si nie stanie stwierdziem i po chwilowym wewntrznym wahaniu podzieliem si z dziewczyn swoim odkryciem.
Bya doprawdy cudowna. cia niewielkim kozikiem brzozow
witk, podpalia j wydobyt z kieszeni zapak i stajc na moich ramionach zbliya do krawdzi otworu. Po kilku minutach brzczenie nasilio
si, by po kilku nastpnych umilkn. Pszczoy odleciay, a wraz z ich odlotem na polance pojawi si zaalarmowany bijcym w niebo dymem Karol.
Po raz drugi w cigu kilku zaledwie chwil pochwaliem si swoim odkryciem. W trakcie mej opowieci Karol pochwyci w p stojc wci na mych
barkach Suzan i miejc si wdzicznie postawi na ziemi. Westchnem z
ulg, ale ulga ta okazaa si by przedwczesn. Uwolniony od ciaru
dziewczyny zamierzaem przez chwil chocia odpocz. Nic z tego! W
miejscu osadzi mnie gos mojego przyjaciela.
Zosta tam, gdzie stoisz, Janie powiedzia Karol, a mnie wydao si, e sysz w gosie przyjaciela iskierki humoru. Skoro nie okazae si wiewirk stwierdzi nawizujc do mego niesawnego upadku.
Pozwl, e ja sprbuj si tam dosta to mwic szubrawiec znienacka wskoczy mi na plecy. A jknem pod niemaym przecie ciarem.
66

Nie wiem, jak dugo Karol grzeba we wntrzu drzewa. Mi zdawao si, e miny cae wieki. Gdy wreszcie zeskoczy, pooyem si na goej
ziemi, niezainteresowany nawet wynikami poszukiwa. Ale nie dane mi byo dugo wypoczywa. Karol, najwyraniej niezwykle poruszony, odwoa
mnie na stron.
Spjrz, Janie! Plan sporzdzony rk Stevena! szepta gorczkowo. Jak mylisz, czego on dotyczy?
Spojrzaem na zmit kartk szarego papieru. Plan sporzdzony
by starannie, a nawet powiedziabym pieczoowicie. Przedstawia
znaczn poa Kanady umieszczono na nim nie tylko farm, ale nawet
Fever Point. Midzy gwnymi punktami narysowano linie, nad ktrymi
drobnym pismem naniesione byy odlegoci co wane odlego przedstawiona zostaa nie w milach, tylko w dniach podry. Obliczanie odlegoci przy uyciu tradycyjnych jednostek miary tracio w trudnym terenie
grskim jakikolwiek sens.
W prawym grnym rogu mapki, wrd zaznaczonych poszarpanymi liniami grskich pasm, widnia pojedynczy krzyyk, nad ktrym
umieszczono dwie mae literki. Tworzyy one symbol Au. Karol jedynie
wzruszy ramionami, ale ja poczuem przypieszone bicie serca. Mj dyplom lekarski wymaga ode mnie ledzenia najnowszych odkry nie tylko w
medycynie, ale i w naukach pokrewnych, wic take i w chemii. Znane mi
byy niedawne wstrzsajce caym naukowym wiatem wyliczenia
rosyjskiego uczonego, Mendelejewa. Kilkanacie lat temu opracowa on tablic pierwiastkw chemicznych, nazwan zreszt od jego nazwiska
tablic Mendelejewa. Pamitaem, i umieszczone na niej pierwiastki oznaczane byy symbolami. Symbol Au odnosi si do... zota. Szybko podzieliem
si z Karolem swoim spostrzeeniem. Z uznaniem pokiwa gow:
No, no, Janie, nie spodziewaem si, e do rozwizania tej zagadki potrzeba bdzie tak specjalistycznej wiedzy powiedzia w zamyleniu.
Co jednak nie daje mi spokoju. Jeeli mapa sporzdzona zostaa a wszystko na to wskazuje przez Stevena, to skd znalazy si na
niej dostpne przecie jedynie wskiemu krgowi naukowcw symbole?
67

A Betty? Zapomniae o Betty? Z tego, co mwie, ukoczya

niedawno uniwersytet. By moe tam zetkna si z wyliczeniami Mendelejewa?
Pewnie masz racj. W kadym razie nie mam wtpliwoci, e
nasze znalezisko doprowadzi nas do zotononej doliny. A tam, mam nadziej, napotkamy Stevena.
Powrcilimy do lecych w trawie Roberta i Suzan. Jako, e dzie
trwa mia jeszcze kilka godzin, zjedlimy popiesznie posiek (tym razem
by to odgrzewany bekon z puszki) i niezwocznie ruszyli w drog. Postanowilimy nie dzieli si z nikim naszym odkryciem. Robert przyj nasze
milczenie ze zrozumieniem, za Suzan byo chyba wszystko jedno. Cieszya
j myl, e posuwamy si wci w kierunku, w ktrym jej zdaniem poda
mia rwnie Sizemour.
Farma Stevena bya istn oaz w pospnym skalistym terenie. Gdy
tylko wyjechalimy poza obrb uprawnych pl i k, koskie kopyta uderzyy w twardy, kamienisty grunt. Wedug wytycznych odszukanych na mapce
(drugiej ju znalezionej przez nas w tych z pozoru bezludnych, dzikich stronach) od doliny dzielio nas pi dni jazdy. A moe nie jazdy tylko marszu?
Chyba tak, bo w pewnym momencie dno wskiej kotlinki ktr wdrowalimy podnioso si tak raptownie, e spod kopyt zaczy osuwa si fragmenty zwietrzaych ska. Po kilku minutach tej niebezpiecznej, karkoomnej
wrcz podry zmuszeni bylimy zej z wierzchowcw i mozolnie pi si
w gr.
W milczeniu pokonywalimy skalne progi, powoli zbliajc si do
ostro wycitej w kamienistym murze przeczki. Gdy stanlimy u celu,
oczom moim ukaza si widok tak ponury, e przez chwil miaem ochot
zawrci. A po granice horyzontu rozcigay si pospne, poszarpane turnie. Zdawa by si mogo, i ziele kolor wszelkiego ycia zapomniaa
o tych smutnych, smaganych zimnym wiatrem stronach. Zamiast niej
wszechobecnie panowaa czer i szaro nawet biae jzyki lodowcw
nie dodaway tej krainie jakiegokolwiek optymistycznego akcentu.
Potoczyem wzrokiem po tym gronym, majestatycznym bastionie
ciemnych ska. Wtem jednak dojrzaem co jeszcze. Po mojej prawej rce
68

rozciga si kontrastujcy z reszt krajobrazu pas skrzcej si zielono murawy. Chocia owa wysepka wrd gr nie leaa bezporednio na trasie
naszej wdrwki, bez wahania pokazaem j Karolowi. Pokiwa gow:
Nie mylisz si, Janie. Wanie tam si udamy. Przedzieranie si
przez te gry wydaje si nieprawdopodobiestwem.
Odetchnem z ulg, a wraz ze mn odetchn kto jeszcze. Obejrzaem si i ujrzaem zmczon do granic moliwoci Suzan. No, tak
pomylaem. Wci zapominamy, e towarzyszy nam kobieta. Wiedziony wrodzon opiekuczoci spytaem, czy yczy sobie odpocz.
Dziewczyna dumnie pokrcia gow, chocia gest ten wymaga musia od
niej olbrzymich pokadw silnej woli. Drcym gosikiem powiedziaa:
Prosz si mn nie przejmowa, poradz sobie.
Wzruszyo mnie to dzielne zapewnienie. Chciaem nawet wymc
na Karolu pgodzinny odpoczynek, ale rzut oka na soneczn tarcz sprawi, e poniechaem tego zamiaru. Od zmierzchu dzieliy nas zaledwie dwie
godziny i jakakolwiek zwoka oznacza by musiaa nocleg na osuwajcym
si zboczu. Niezwocznie uchwycilimy wic za uzdy nasze poszce si rumaki i rozpoczlimy ostron wdrwk w d, ku kuszcemu nasze oczy
wskiemu pasowi prerii.
Kto nigdy nie wdrowa po grach ten nie zgadnie, e schodzenie
jest po stokro trudniejsze i bardziej mczce od wchodzenia. Ale to fakt. Z
kadym krokiem spod stp usuway si nam miniaturowe lawiny kamieni, z
grzechotem spadajc po niewiarygodnie stromym zboczu. Dwik ten jeszcze bardziej poszy nasze konie i bardzo duo czasu zajmowao nam ich
cige uspokajanie. Jako, e podoe byo nierwne, naleao pilnie uwaa
na kade stpnicie skrcenie stawu skokowego rwna si musiao na
tej wysokoci mierci z wycieczenia.
Gdy dotarlimy wreszcie na bardziej paski teren, to mimo przenikliwego, grskiego wiatru koszula lepia mi si do plecw. Moi towarzysze
nie wygldali lepiej ode mnie spoceni, zakurzeni, czerwoni na twarzach.
Istny obraz ndzy i rozpaczy przedstawia Robert nie do, e zmczony
dwukrotnie bardziej od kadego z nas, to jeszcze mocno poobijany po kilkuyardowym upadku ze zbocza. Ale mimo tych drobnych niedogodnoci,
69

pobyt na prerii dobrze mu suy jego wzrok wyranie odzyskiwa (powoli acz systematycznie) dawn jasno i trzewo. Podjty przez niego
wysiek fizyczny robi swoje i naleao mie nadziej, e wycieczony alkoholem organizm chopaka wkrtce pokona swoj sabo.
Zmierzchao, kiedy dotarlimy wreszcie do pierwszych traw. Jaki
to kaprys natury sprawi, e pord gronych gr powstaa ta bezpieczna,
paska przysta. Skonane konie z wyran radoci pochyliy gowy i zaczy szczypa wie, wiosenn traw. Nie popdzalimy ich wiedzc, jak wiele wysiku kosztowao je sforsowanie tak stromej i niebezpiecznej przeszkody.
Z olbrzymim zadowoleniem powitaem wykwite na naszej trasie
ciemne jeziorko. Jak jeden m stanlimy i rozkulbaczyli wierzchowce.
Wymarzone miejsce na nocleg! Gdy nabieraem wody do kocioka odkryem, e to zbiornika jest zaskakujco ciepa. Z rozkosz zrzuciem brudne,
przepocone ubranie i zanurzyem si w czarnej jak smoa wodzie.
Pynem przez chwil abk, po czym dotarszy na rodek jeziorka przewrciem si na wznak. Na niebie tysicem wiate skrzyy si
wschodzce wanie gwiazdy coraz wicej i wicej. Rozwietlony nieboskon zdawa si by na wycignicie rki. Westchnem i koysany agodnym, ciepym prdem wpatrywaem si w odlege o miliony mil punkciki.
Do mych uszu docieray nocne odgosy jeziora gdzie w szuwarach zagga zasypiajcy ptak, gdzie pord toni na powierzchni z cichym
pluniciem wyjrza na chwil szczupak. Pomylaem sobie, e obfito ryb
zapewni nam przyjemn odmian w monotonnym jak dotd jadospisie.
Wszak Karol by znakomitym wdkarzem, apicym ryby na wszystko, poczwszy od muchy, a skoczywszy na najzwyklejszym... dble trawy. Gdy
oddawaem si marzeniom o obfitym niadaniu, w nocne odgosy jeziora
wdar si jaki obcy dwik.
Nie, nie baem si zwierzt. Wiedziaem, e w tej czci Kanady nie
yj drapieniki atakujce w wodzie. Jedynym zagroeniem mg by
niedwied, ale ten posuwaby si zdecydowanie goniej. Wstrzymaem
dech i w ciemnociach nocy dojrzaem zbliajcego si do mnie pywaka.
Odczekaem do ostatniej chwili i gdy ten zbliy si do mnie na kilka yardw
70

zanurkowaem i wypywajc pod nim wbiem si palcami w mikki

brzuch. Wypynem na powierzchnie i zajrzaem prosto w wielkie z przeraenia, czarne oczy Suzan.
Przepraszam wybkaem zawstydzony, starajc si nada
mojemu gosowi normalne brzmienie. Nie byo to atwe, gdy w moich yach wci jeszcze kursoway cae pokady adrenaliny. Nie spodziewaem
si, e pani... urwaem nie wiedzc, co powiedzie.
Suzan szybko otrzsna si z niewtpliwego szoku, o ktry przyprawi j musiaa moja napa. Gdybym to ja pad ofiar tak niespodziewanego ataku, sycha by mnie byo nawet w Milwaukee...
Jaka pikna noc powiedziaa, ignorujc moje nieporadne
prby tumaczenia. Nie wiedziaam, e pan, doktorze, jest takim niepoprawnym romantykiem w jej oczach zamigotay zoliwe ogniki.
Nie, nie przerwaa mi, gdy prbowaem zaprzeczy. To
pikna cecha. Zreszt nie mwmy nic. Taka pikna noc... powtrzya.
W milczeniu unosilimy si na falach. Ile to trwao? Minut, kwadrans, godzin? Nie wiem, ale wystarczajco dugo, by przywoa na brzeg
zaniepokojonego Karola:
Janie, wya! jeeli mona krzykn szeptem, to tak wanie
brzmia jego gos. Nie jeste w Milwaukee w swojej azience...
Nastrj prys, ale nie miaem tego Karolowi za ze. W rzeczywistoci zdaem sobie spraw (szkoda, e poniewczasie), e moje postpowanie
byo nieodpowiedzialne. Oczyma wyobrani ujrzaem suncy w moj stron
ksztat Crissa, z noem midzy zbami. Wzdrygnem si i poganiajc
Suzan wyszedem na brzeg.
Przy ogniu (i brzydncym mi z kadym dniem bekonie), Suzan,
pokadajc si ze miechu opowiedziaa o stoczonej przez nas w odmtach
jeziora walce. Zaraz jednak posmutniaa, bo Karol opowiedzia z kolei Robertowi histori, ktra wydarzya nam si w saloonie w Fever Point. Zaiste,
jak wewntrzn moc dysponowa musia Sizemour, skoro siedzca z
nami liczna panienka, zamiast myle o strojach, koleankach i rodzinie,
cay czas o niego draa. Przyznam si, e troch mu wwczas zazdrociem
71

tej ukrytej pod kpicym spojrzeniem charyzmy. Nie wiedziaem jednak

wwczas, co tak naprawd maskuje to kpice spojrzenie. Gdybym wiedzia,
nigdy niczego bym mu nie zazdroci...
Uoylimy si spa na wskim cyplu, jedyn prowadzc na niego
steczk tarasujc naszymi wierzchowcami. Dziki temu pomysowi zbyteczne stao si trzymanie nocnych wart. Po pozbawionym dramatycznych
zaj, ale forsownym dniu, nalea si nam wszystkim solidny odpoczynek.
Pooywszy si koo licznej Suzan (i mniej licznego Karola), koysany ciepym, wioncym znad jeziorka wiatrem, natychmiast usnem.
72

IV
W objciach mierci
Rankiem ruszylimy w gb ukrytej wrd gr prerii. Poprzedniego wieczora zdawao si nam, e jest to jedynie wysepka wrd ska, ale w
wietle dnia nie moglimy dojrze przeciwlegego jej kraca. Peni dobrych
myli ruszylimy rano po mikkim kobiercu traw.
Okoo poudnia zaczo doskwiera nam pragnienie, wic z radoci powitalimy ukryty wrd zaomw trawiastego gruntu, szemrzcy
wesoo strumyczek. Zeskoczylimy z koni i napoiwszy zwierzta przyrzdzilimy sobie skromny posiek. Po pgodzinnej drzemce bylimy gotowi do dalszej drogi. Gdy dopinaem poprgi gestem doni przywoa mnie
Karol. Chyo pomknem w kierunku mojego przyjaciela i nagle... stanem
jak wryty. Na dziewiczym zdawaoby si terenie przed nami dostrzegem
wyrany trop.
Ilu jedcw, Karolu? spytaem wiedzc, e mj przyjaciel
cieszy si saw znakomitego tropiciela. Karol zastanawia si przez chwil,
po czym, pewnym gosem odpar:
Okoo szeciu. Ale dwa tropy s duo bardziej wiee od pozostaych.
Stropiem si. Cel, dla ktrego tu bylimy wymaga rzecz jasna
dokadniejszego zbadania ladw. Z drugiej strony wcale nie pragnem
towarzystwa kogo obcego, a wdrwka tropem wizaa si z ryzykiem napotkania opieszaej dwjki. Decyzj za mnie podj Karol:
W konie, Janie! By moe nie jest to mdre, ale nie widz innej
moliwoci dotarcia do Stevena, ni badanie napotkanych tropw. Ruszyli
73

my wieym jeszcze szlakiem. Kawalkad nasz prowadzi tradycyjnie Karol, jednak tym razem to ja trzymaem si za jego plecami. lad tropionych
przez nas ludzi przypomina wwz - wrd wysokich traw widniao wyrane zagbienie. Posuwalimy si kusem, chcc oszczdza zwierzta. Co
pewien czas Karol przystawia do oczu sw lornetk, lustrujc bezkresny
horyzont. Patrzyem wwczas pytajco, ale on krci tylko przeczco gow.
Pod wieczr trop podajcej bezporednio przed nami dwjki
jedcw sta si jeszcze wyraniejszy. Rezygnujc nawet z kusu wleklimy
si stpa, rozgldajc si trwoliwie na boki. Wtem z wysokich traw poderwaa si w niebo przepirka. W zdenerwowaniu porwaem za strzelb, w
ostatniej chwili powstrzymujc si od strzau. Uznaem, e w warunkach
coraz sabszej widocznoci posuwanie si tropem moe zaprowadzi nas w
kadej chwili do... Krainy Wiecznych oww. Ju miaem powiedzie o tym
Karolowi, gdy ten, doszedszy wida do tego samego wniosku, kaza
wstrzyma konie.
Zostajemy tu na noc szepn, a ja przekazaem nowin do tyu. Zaiste, smutna szykowaa si noc. Bez wody, ogniska... Jedyn rozrywk,
na ktr mogem liczy, bya nocna wachta a do niej, szczerze mwic
nie bardzo si paliem. Ponury jak noc zeskoczyem z wierzchowca i wrd
gstych traw zaczem moci sobie lee. Moi towarzysze postpili podobnie. Zy byem na Karola za tak uparte posuwanie si tropem nastroju nie
poprawia mi te fakt, e trzeba bdzie pewnie zrezygnowa nawet z fajeczki...
Leaem wsuchujc si w szum falujcych na wietrze traw. Moje
nozdrza pieci bogaty zapach zi, ktrych niezliczone rodzaje pokryway
stepy Pnocnej Ameryki. W pewnym momencie poczuem co jeszcze
czyby Karol zapali fajk? Uznaem to za rac nieostrono i podczogaem si w jego kierunku, by wyrazi swe wtpliwoci. Posanie Karola byo
puste. Mj przyjaciel klcza tu obok i jakby powiedzieli myliwi
wystawia nos na wiatr. Dojrzawszy mnie, wyszepta:
Czujesz?
Gdy odpowiedziaem twierdzco, zafrasowa si i mrukn jedno
tylko sowo:
74

Ognisko.
Zastanawiaem si, jak decyzj podejmie mj przyjaciel. Z jednej
strony zdecydowanie naleao dowiedzie si, kto obozuje opodal, z drugiej
jednak - pojawiao si due ryzyko zdemaskowania. Po duszym zastanowieniu Karol zdecydowa, i naley skorzysta z okazji i zbliy si do nieznajomych. Na jak odlego? To miao zalee od warunkw, jakie napotkamy po drodze. Przywoawszy gestem Roberta i Suzan, nakazalimy im
pozosta na miejscu. Na odgos strzau mieli przykazane dosi koni i odjecha tak daleko, jak tylko w panujcych ciemnociach si da.
Ruszylimy z Karolem w kierunku rda zapachu. Pocztkowo
posuwalimy si na czworakach, gdy jednak tylko ciemno nocy pocza
ustpowa blaskowi, rzucanemu przez tlce si ognisko, przypadlimy do
ziemi. Dalsz drog pokonywalimy peznc na brzuchach.
Czoganie nigdy nie byo moim ulubionym zajciem. Po przebyciu
w ten sposb chocia niewielkiej odlegoci rce i twarz podrapane byy
kujcymi krzakami jeyn, oddech pytki i urywany, a koszula... przylepiona do plecw. Naleao przy tym uwaa, by nie wywoa adnego szmeru wszak wywiczone ucho trapera wrd odgosw nocy bezbdnie
wyowi potrafio nawet najmniejszy trzask zamanej przy podchodzeniu
gazki. Miaem dobrego nauczyciela Karol ju wiele lat temu przekaza
mi wszystkie tajniki cichego czogania ale nigdy nie zbliyem si do doskonaoci swojego mistrza. Teraz te, spocony jak mysz, z podziwem obserwowaem atwo, z jak mj przyjaciel pokonywa kolejne przeszkody.
Z tym trzeba si chyba urodzi!
Jeszcze jeden wysiek i wreszcie leglimy w krzakach bezporednio przylegajcych do miejsca interesujcego nas obozowiska. Karol wycign zza pasa n i niezwykle precyzyjnym, bezszelestnym ciciem usun
ograniczajc nam pole widzenia gazk. Oczom naszym ukaza si krg
wiata w centrum ktrego pon niewielki ogie. Rosochate gazie rosncych nieopodal drzew rzucay na rozjanione blaskiem ogniska poletko fantazyjne cienie. Rozejrzaem si dookoa i wreszcie ujrzaem wierzchowce.
Stay one po przeciwnej stronie ogniska i tylko temu naley zawdzicza, e
dotd nie zaalarmoway reniem swoich wacicieli.
75

Przy ogniu, na zwalonym drzewie siedzia w milczeniu jeden

czowiek. Nie bya to dla nas pomylna okoliczno: gdzie w okolicy musia
si krci waciciel drugiego rumaka, co stokrotnie zwikszao ryzyko naszej demaskacji. Przeknem ze strachem lin i spojrzaem na Karola
ten lea spokojnie. Obrciem gow i raz jeszcze popatrzyem w stron
skulonej przy ogniu postaci.
Nieznajomy wci siedzia w bezruchu. Nad ogniem nie smaya
si kolacja, nie sycha te byo bulgotu gotujcej si wody. Skulony czowiek najwyraniej pogrony by w mylach i to niewesoych, na co
wskazywa tpy wzrok utkwiony w
pomieniach. Jego nad wyraz wysokie czoo, ozdobione skrzan
przepask, pokryte byo siatk
zmarszczek mimicznych; nad czoem w blasku ognia poyskiway
czarne, dugie wosy. Rzut oka na
wystajce koci policzkowe i nie
mogem si ju myli. Samotny wdrowiec by z pewnoci Indianinem!
Jednak nie by to koniec niespodzianek. Ju samo jego zamylenie,
bezruch u czowieka, ktry zna kultur indiask budzi musiao zdziwienie. Przecie samotny czerwonoskry znajdujcy si na czyim tropie,
powinien zachowywa si zupenie inaczej by czujny, spity i gotowy na
wszystko. Wszystko to kcio si to z wyrytym na twarzy nieznajomego
uczuciem melancholii, beznadziei, wewntrznej pustki. Moje zdumienie signo zenitu w momencie, gdy czerwonoskry ukry w rkach twarz, a jego
ciaem targn spazmatyczny szloch. Paczcy Indianin tego jeszcze nie
ogldaem.
Warto w tym miejscu wyjani, e o ile ju u biaych pacz mczyzny traktowany jest jako oznaka wewntrznej saboci, o tyle u czerwonoskrych pojcie mskiego paczu praktycznie w ogle nie istnieje. Wojownik ronicy zy byby najpewniej usunity z indiaskiej spoecznoci,
76

kto wie, moe nawet bez prawa powrotu. Std te nie sposb si dziwi mojemu kracowemu zdumieniu.
Trciem Karola i ostronie wycofalimy si poza zasig suchu
zapakanej postaci. Nasza ostrono bya zreszt zupenie nieuzasadniona.
Byem pewien, e gdybymy nawet posuwali si konno to i tak nie dotaroby to do uszu ronicego zy Indianina. Ale Karol zawsze by a nadto
ostrony, tote milcza a do chwili, gdy wiato ogniska znikno zupenie
w gstwinie drzew. Dopiero wwczas szepn:
Ale historia! Widziae kiedy, Janie, co takiego?
Nigdy! odparem pewnie. Nic z tego nie rozumiem. Chyba,
e... czekaj, czytaem kiedy, e niektrzy Indianie oddaj si medytacji.
Czekaj zastanawiaem si przez chwil. Ju wiem powiedziaem
ucieszony. Przyzywaj swojego Opiekuczego Ducha! Jak sdzisz, Karolu,
czy nie mamy aby do czynienia wanie z takim przypadkiem?
Karol zamia si bezgonie i protekcjonalnym tonem (strasznie
tego nie lubi!) poklepa mnie po ramieniu.
Oj, Janie, Janie pokrci gow. Naczytae si bardzo mdrych ksiek przy sowie mdrych zrobi znaczc pauz. Rzeczywicie, Indianie wierzyli niegdy w istnienie swoich aniow- strw, ale
po pierwsze, jedynie we wschodnich stanach Ameryki po drugie za,
wierzenie to umaro jakie pidziesit lat temu!
No, to masz jaki inny pomys? spytaem zaczepnie, gdy
ubd mnie sposb, z jakim Karol przeszed do porzdku dziennego nad
moimi hipotezami.
Pewnie! Po prostu chodmy tam ca czwrk, przysidmy si
do ognia, napijmy kawy i zapalmy fajeczk. Obok ogniska pynie strumyk,
wic uciesz si z tego take nasze zwierzta. Paczcy Indianin nie jest
grony.
A parsknem miechem, syszc takie zapewnienie Karola. Jego
pomys wyda mi si bardzo zabawny. Gdy wyobraziem sobie min zaskoczonego naszym niespodziewanym, raptownym wtargniciem Indianina,
77

mj miech przeszed w zoliwy rechot. Och, gdybym potrafi przewidywa

przyszo, nie dostrzegbym w caej tej sytuacji niczego zabawnego!
Robert i Suzan bardzo ucieszyli si z naszego powrotu. Czas, spdzony na podchodzeniu min mi tak szybko, e dopiero teraz zdaem sobie
spraw z pooenia ksiyca. Nie byo nas przez ponad dwie godziny! Odwizalimy konie (na noc byy przywizane do wbijanych w ziemi palikw) i w radosnych nastrojach ruszyli w kierunku ogniska. Gdy dotarlimy
do miejsca, ktre jeszcze przed chwil budzio w nas niepokj, nie zastalimy tam nikogo. Najwyraniej Indianin nie zatraci caej wiadomoci na
jaowych lamentach i usysza nas, gdy przedzieralimy si przez chaszcze.
Karol dorzuci kilka szczap do dogasajcego ogniska, ja za, wyprostowawszy si dumnie, ryknem:
Niech nasz czerwony brat si nie kryje! Nie zrobimy mu adnej
krzywdy!
Z pobliskich krzakw rozleg si szelest i po chwili wychyliy si z
nich trzy twarze: dwie koskie i jedna ludzka. Indianin obrzuci nas podejrzliwym spojrzeniem i drgajcym ze strachu gosem znon angielszczyzn zapyta:
Dlaczego moi biali bracia wdruj w takich ciemnociach?
Ciar rozmowy z nieznajomym wzi na swoje barki Karol. Wyjani mu, zgodnie zreszt z prawd, e nie znalelimy dotd miejsca nadajcego si na obozowisko. Na te sowa czerwonoskry uczyni zapraszajcy
gest i gdy zasiadalimy wok ogniska, powiedzia:
Niech moi bracia si rozgoszcz. Wody w strumieniu i opau
wystarczy dla nas wszystkich.
Podzikowalimy grzecznie i zabrali si do przyrzdzania posiku.
Byem co najmniej lekko zawstydzony swym wczeniejszym stosunkiem do
samotnego Indianina. Dlatego, chcc naprawi ze wraenie, nawizaem z
nieznajomym rozmow. Mwiem po angielsku, od czasu do czasu wspomagajc si mow gestw.
Samotny Indianin nazywa si Whitespoon. Byo to bezporednio
przetumaczone na angielski przezwisko indiaskie Biaa yka. Skd
78

taki oryginalny przydomek tego si nie dowiedziaem. mic fajeczk

wci podtrzymywaem rozmow:
Dlaczego mj brat poda tropem innych ludzi? spytaem,
nie oczekujc precyzyjnej odpowiedzi.
To moi bracia z plemienia Cree usyszaem w odpowiedzi.
Goni za nimi, bo dwa dni temu, polujc, natknem si na drugiego wierzchowca i szukajc jego waciciela odczyem si od oddziau.
To mwic, czerwonoskry obrzuci nas badawczym spojrzeniem.
Czy moi biali bracia nie natknli si po
drodze na bkajcego si po prerii wdrowca?
Zanim odpowiedziaem, raz jeszcze badawczym wzrokiem obrzuciem miedzianoskrego wojownika. Patrzy na mnie
na pewno z wyczekiwaniem i by
moe nawet z niepokojem. Pierwszy raz
w swoich wdrwkach natknem si na
czonka plemienia Cree. Ubrany by jak biay: skrzana kurteczka i pcienne spodnie,
a na nogach - zamiast mokasynw solidne
buciory. Jego ko, podobnie jak konie podajcych przed nim wspplemiecw,
by podkuty. No tak, to nie jest zachd Stanw Zjednoczonych pomylaem z nostalgi. Tutaj w Kanadzie o Indian dba, zaopatrujc ich w przedmioty codziennego uytku, Kompania Zatoki Hudsona. Pikna to inicjatywa,
chocia na mj gust, zbytnio wypaczajca odwieczny styl ycia czerwonoskrych. Jeeli Indianie posuguj si dzi podkutymi zwierztami, to co bdzie jutro? Zaczn wydawa wasne gazety, zamieszkaj w kamienicach i
wo garnitury? Niby bya to naturalna kolej rzeczy, ale we mnie w
czowieku, ktry zetkn si z oryginaln indiask kultur fakt rychego
ju ucywilizowania pierwotnych mieszkacw tych ziem budzi raczej
sprzeczne uczucia.
Nie, nikogo nie widzielimy odparem po chwili milczenia.
79

Indianin najwyraniej powesela i zacz zdradza coraz wiksz

ochot do rozmowy.
A co tu robi moi biali bracia? Poluj? Jako nie widz myliwskich trofew przytroczonych do siode umiechn si. A moe to dopiero pocztek waszej wyprawy?
Podrujemy ju od jakiego czasu, a zmierzamy... tam wtrci si milczcy od duszego czasu Karol, najwyraniej zirytowany wyran
ciekawoci Indianina. Mwic to wykona gest, okrelajcy kierunek naszego marszu. Jestem przekonany, e uczyni to przypadkiem, ale jego rka
zawisa przez dusz chwil nad kierunkiem pnocno-wschodnim.
Na twarzy Indianina pojawio si zdumienie poczone z przestrachem. Miaem dziwne wraenie, e wzrok jego bdzi przez chwil po naszych przedramionach. Milczenie przecigao si. Wreszcie czerwonoskry,
z wyranym wysikiem opanowa wzburzenie i niespodziewanie przyjaznym gosem zapyta:
A dlaczego wanie w tamt stron?
Ktem oka dostrzegem, e Karol nieznacznie poczerwienia.
Uprzedzajc jego wybuch, pojednawczym tonem wtrciem:
A dlaczego nie? Przecie to kierunek rwnie dobry, jak kady
inny.
Indianin wyranie si oywi. Nabra w puca powietrza i pocz
nas usilnie przekonywa, e w drodze na pnocny-wschd nie napotkamy
zwierzyny, tylko mroczne i pospne gry.
Gry s w tamtej stronie wyjtkowo nieprzyjazne perorowa. Wielu ju miakw zapuszczao si tam, w poszukiwaniu wrae i
sawy, lecz o ile wiem nikt jeszcze stamtd nie powrci. Jeeli moi
bracia si zgodz, poprowadz ich na wspaniae miejsca oww, gdzie w
wielkiej obfitoci zamieszkuj niedwiedzie, karibu, osie, bobry i zajce.
Ju chciaem powiedzie, e nie przybylimy tutaj, by wysuchiwa
rad, gdy na swym boku poczuem okie Karola. Mj przyjaciel pokrci nieznacznie gow, jak gdyby ostrzegajc mnie przed nadmiern gadatliwoci.
80

Zamknem wpotwarte ju usta i cierpliwie czekaem na wypowied Karola. Ten zaskoczy mnie kompletnie:
Skoro nasz czerwony brat tak nalega, by moe go posuchamy.
Nie przybylimy tu wczy si po grach, tylko polowa. By moe mylnie nas poinformowano.
A kto udzieli moim braciom tych mylnych informacji? zainteresowa si Indianin.
Blada twarz nazwiskiem Sizemour odrzek powoli Karol, a
ja... zbaraniaem.
Whitespoon a zakrztusi si laseczk tytoniu, ktr od kilkunastu
minut pracowicie midli midzy zbami. Oczy powikszyy mu si do wielkoci maych filianek, a spomidzy pobladych warg pado krtkie przeklestwo. Zerknem na Suzan, ale ta siedziaa spokojnie, jakby drzemaa
przeczyy temu jedynie zacinite mocno pisteczki. Dzielna dziewczyna
pomylaem z uznaniem.
Sizemour? wychrypia wreszcie Indianin. To dobry czowiek. Nie rozumiem, dlaczego wprowadzi was w bd cign, ale nie
uwierzyem w t nag metamorfoz. Gdy Karol wspomnia nazwisko Gradyego, z oczu Whitespoona wyzieraa pocztkowo atawistyczna nienawi.
Indianin najwyraniej spostrzeg, e nie przekonaa nas jego gwatowna zmiana frontu. Ze wszystkich si stara si naprawi ze wraenie.
Zasypywa nas dykteryjkami, raczy opowieciami z dalekiej pnocy, i
wreszcie poczstowa nas smakowit nalewk. Pierwszy raz spoywaem alkohol z czerwonoskrym, ale nie czuem z tego powodu wikszych
wyrzutw sumienia. Kimkolwiek by z pochodzenia Whitespoon, zachowywa si jak biay.
Wypiwszy swoj porcj, karccym wzrokiem spojrzaem na Roberta. Posa mi szybki przepraszajcy umiech i w taki sposb, by nie
zauway tego czstujcy wyla na ziemi znaczn cz zawartoci swojego kubka. Gdy spojrzaem podobnym wzrokiem na Suzan (wszak miaa
dopiero siedemnacie lat!), ta umiechna si szeroko i mrugna nicponiowato w moj stron. Zrozumiaem, e si spniem. Bdzie j jutro bo
81

laa gowa pomylaem nie bez satysfakcji. Nie znosz bowiem, gdy
mode osoby zbyt wczenie zagldaj do kieliszka.
Wgielki ogniska mieniy si na rowo. Czuem opadajc mnie
senno, ale jako przemogem j i udaem si do koni. Stay spokojnie i
szczypay wie traw. Po kolei prowadziem je do rzeczki i poiem.
Dzielne stworzenia wiernie niosy nas przez dzik i nieprzystpn
okolic, wic trudno byo nie obdarza ich uczuciem. Gdy wszystkie zaspokoiy ju pragnienie, uwizaem je na nowo i kierujc si z powrotem do
ogniska przystanem na chwil przy koniach Whitespoona. Jako nie
przyszo nam do gowy, by zapyta go dokadniej o kulisy wejcia w posiadanie drugiego ze zwierzt. Bo przecie to, co mwi o przypadkowym napotkaniu osiodanego i co stwierdziem zadbanego rumaka trcio
nieprawdopodobiestwem. Postanowiem, e wczesnym rankiem zadam
od czerwonoskrego precyzyjniejszych wyjanie i uspokojony w ten
sposb dowlokem si do mojego legowiska. Pisz dowlokem, bo powieki
same opaday mi na oczy. Moi towarzysze ju spali, podobnie jak i Indianin.
Nic dziwnego, przecie ju dawno mina pnoc. Zastanawiajca by beztroska Karola, ktry najwyraniej zapomnia o obowizku nocnych wart
byem jednak tak senny, e nawet o tym nie pomylaem. Okryem dokadniej derk pikne ciao Suzan (w porwnaniu do poprzedniej, ta noc bya
zaskakujco chodna), wycignem si wygodnie na mikkiej trawie i zapadem w twardy sen bez marze i majakw.
Tego wieczoru oblaem swj egzamin z medycyny. Nie tylko zreszt ja, bo i caa reszta naszej gromadki zachowaa si jak greenhorny. Jak
stwierdzi pniej Karol, oleplimy i oguchlimy jak gromada mieszczuchw na wycieczce pod miastem. Jak pokazaa najblisza przyszo, za
brak rozwagi i lekkomylno zapaci mielimy bardzo wysok cen...
Przytwierdzony do pala mczarni z rozpacz rozgldaem si na

boki. Indiaskie tomahawki wiroway mi przed oczami, wbijajc si z przeraliwym wistem w drewno, do ktrego byem przytwierdzony. Doznanie
byo tak silne, e mimo zamknitych oczu do wiadomoci docieray kolejne
obrazy. U moich stp pon ogie jego jzory bezlitonie atakoway mj
82

niczym nie osonity brzuch. Bl w trzewiach dorwnywa jedynie blowi

gowy z przeraeniem skonstatowaem, i moje wosy trzymaj si jedynie na fragmencie skry. Indianin, ktry zdejmowa mi skalp, musia by
niedowiadczonym wojownikiem cign i szarpa, a krwawy strzp mojego ciaa wci uparcie nie dawa si oddzieli od gowy. Wreszcie okrutny
czerwonoskry, chcc prawdopodobnie uatwi sobie zadanie, chlusn na
mnie zimn wod. W paroksyzmie blu uwolniem jedn ze skrpowanych
rk i z niemal atawistyczn wciekoci rbnem w wykrzywione oblicze.
Doktorze! Doktorze! zawoa Indianin, a ja, ze zdziwieniem
stwierdziem, i rysy jego twarzy kogo mi przypominaj. To nie Indianin,
to biay! przemkno mi przez myl. Wytyem umys i po chwili zastanowienia stwierdziem, e patrz w zatroskan twarz Roberta. To niemoliwe! pomylaem. Chyba ni! zamknem oczy, chcc odgoni senn mar.
Ale mara nie znikaa. Zamrugaem oczami i nagle zdziwi mnie haas, ktry wyranie syszaem. Gdzie ja jestem? spytaem si w mylach.
W tym momencie zasona mej niepamici opada i przypomniaem sobie
wydarzenia ubiegych dni. Zmarszczyem czoo, usiujc zrozumie dziwny
stan, ktrego dowiadczaem. Spoza ciany niezidentyfikowanego haasu
uszu moich dobieg cichy, kojcy gos Roberta:
Doktorze! Czy pan mnie syszy?
Chciaem odrzec, e tak, e go sysz, cho sabo, ale z mojego garda doby si tylko suchy kaszel. Zdaem sobie spraw, e nieprzyjemne
dwiki, ktrych istnienie jeszcze przed chwil przypisywaem wiatu zewntrznemu, w istocie powstaway w mojej gowie. Mylaem przez chwil
i nagle do mojego zmczonego umysu dotara brutalna prawda: zostalimy
otruci.
To ta nalewka mruknem z wysikiem. Co z reszt? po
chwili odpoczynku wychrypiaem zasadnicze pytanie.
Le jak kody odpar Robert.
Wiedziony lekarskim nawykiem natychmiast zerwaem si na nogi, po czym... usiadem. W gowie wiroway mi czerwone krgi sygna, e
83

zaraz znowu utrac przytomno. Si woli przemogem sabo i powoli

podniosem si do pozycji stojcej. Z pewnoci upadbym po raz wtry, ale
Robert mocnym chwytem zapobieg kolejnej wywrotce.
Ostronie, doktorze usyszaem. Prosz si napi przegotowanej wody. Jak tylko uciek, rozpaliem ognisko i staraem si was obudzi.
Popijajc powoli gorcy pyn, wysuchaem opowieci Roberta.
Chopak obudzi si o wicie, niezwykle saby i roztrzsiony. Wsta i
chwiejnym krokiem okry obozowisko. Zastanowio go dziwne zachowanie Whitespoona na jego oczach Indianin podkrad si do legowiska
Karola i szybkim ruchem wycign mu spod gowy siodo. Karol, zwykle
czujny a do przesady, jedynie odwrci si na drugi bok i zachrapa. Czerwonoskry tymczasem zbliy si do mnie i prbowa ponowi swoj czynno. Robert potrzsn cic mu gow, zebra myli i zacz dziaa.
Podbieg do lecego Karola i zapa go za rami. Zero odzewu! Tymczasem
Whitespoon, zaalarmowany haasem, chwyci za nasze strzelby i nie zatrzymywany pobieg do koni.
Straciem gow, doktorze tumaczy si Robert. Nawet
nie prbowaem go goni. Za bardzo przestraszy mnie stan, w jakim si
znajdowalicie. Usyszaem jedynie ttent kopyt i tyle. Znikn Whitespoon, znikny nasze wierzchowce, juki i sioda. I znikna bro! Ocala jedynie baga pana doktora...
Nie suchaem dalej. Zwiesiem jedynie gow, bo dotara do mnie
smutna prawda. Zostalimy w podstpny sposb otruci i okradzieni zupenie jak gromada greenhornw! Kto wie, czy nasza wyprawa nie zakoczy si w tym miejscu. pomylaem. Bez koni i sztucerw nie mamy
tu przecie czego szuka.... Zaraz jednak spyno na mnie otrzewienie:
Tym wszystkim moesz si martwi pniej strofowaem si w mylach. S teraz waniejsze sprawy! Nabraem powietrza i chocia
wci czuem si fatalnie postanowiem sprawdzi stan moich towarzyszy.
Wstaem i na mikkich nogach podyem w kierunku Karola. Drcymi z wyczerpania (a moe te ze zdenerwowania) rkami rozpo
84

czem badanie. Gdy nacisnem na brzuch Karol jkn i otworzy oczy.

Odetchnem z ulg i pozostawiajc wyjanienia klczcemu obok Robertowi pokusowaem do miejsca, gdzie leaa Suzan. Uderzya mnie
woskowata blado jej skry. Przygotowujc si na najgorsze zapaem za
drobn rk na szczcie skra bya ciepa a w przegubie wyczuem sabe ttnienie. Domyliem si, e w drobnym ciele Suzan trucizna poczyni
musiaa ogromne spustoszenia. Krzyknem na Roberta, by przynis m
apteczk. Zamiast niego u mojego boku pojawi si oddychajcy ciko Karol.
Co z ni? spyta si amicym gosem, jednoczenie podajc
mi medykamenty.
Podejrzewam zapa. Wszystko zaley teraz od sprawnego
dziaania!
Karol zamilk, ja za przystpiem do niezbdnych w takim wypadku czynnoci. Do jedynego ocalaego naczynia nalaem wrztku i w bulgoczcej wodzie rozpuciem dwie tabletki sody. Czekajc, a mikstura nieco przestygnie, zwilyem czoo dziewczyny spirytusem. Na moje polecenie
Robert zerwa kilka lici z rosncego nad potokiem opianu i umiejtnie
je zwijajc zrobi co na ksztat lejka. Wetknem w zaimprowizowany
lejek midzy wargi dziewczyny i si woli opanowujc drenie rk
rozpoczem odmierzanie prymitywnego lekarstwa.
Po przekniciu kilku kropli specyfiku ciaem dziewczyny wstrzsny potne nudnoci. Uoyem j na boku i czekaem, a caa trucizna
ulotni si z jej odka. Wreszcie Suzan jkna i zatrzepotaa powiekami.
Delikatnie pogaskaem j po wosach i szeptem mruczaem kojce sowa.
Dochodzia do wiadomoci powoli i opornie, ale wiedziaem, e kryzys ma
ju za sob.
Powiedziaem Karolowi, e wszystko bdzie dobrze, na co on otar
pot perlcy mu si na czole. Popiesznie sprawdzilimy, jakie rzeczy pozostay nam po niefortunnej przygodzie z Whitespoonem. Oprcz mojej apteczki mielimy puszk pemikanu, trzy konserwy i... osiemdziesit adunkw do strzelby. Szkoda, e bezuytecznych...
85

Z nostalgi wspominaem czasy, gdy udawalimy si na preri

wyposaeni nie tylko w sztucery, ale take colty. Gdybymy mieli chocia
bro krtk, nasza sytuacja nie wygldaaby tak dramatycznie. Ale niestety
zwyczaj noszenia rewolwerw porzucilimy ju kilka adnych lat temu...
Ach, jak ja dorw tego Whitespoona! Karol a zazgrzyta zbami.
Zrobi z niego mokr plam...
Gdybym umia spoglda w przyszo powiedziabym mu, e nie
bdzie mu dane oglda go ywym. Ale nie umiaem...
Dochodzio ju poudnie. Stan zdrowia pprzytomnej Suzan nie
pozwala nam na wyruszenie w drog. Ustalilimy, e bdziemy posuwa
si wzdu potoku w kierunku poudniowym - wybierajc t drog mielimy pewno, e prdzej czy pniej natkniemy si na jakie ludzkie osiedle. Marsz przez pokryt wysok traw preri nie wchodzi w rachub
przebijajc si przez gszcz traw przemieszczalibymy si zbyt wolno.
Niepokoia nas take kwestia poywienia. Nasze zapasy byy przecie na wyczerpaniu, a czekaa nas najpewniej duga, wyczerpujca trasa.
Pocztkowo liczyem na wdkarskie zdolnoci Karola c jednak z tego,
e pod wzgldem owienia ryb by on prawdziwym cudotwrc, skoro nie
znalelimy niczego, co mogo suy mu za haczyk. Byem ju na skraju zaamania, gdy niespodziewanie odezwaa si Suzan:
Ma pan, doktorze, ochot na rybk? - spytaa z zagadkowym
umiechem.
Zaniepokoiem si tym jak sdziem pogorszeniem stanu
zdrowia mojej pacjentki.
Prosz lee spokojnie nakazaem zbliajc si z apteczk.
Ale doktorze, naprawd jest mi ju duo lepiej. Wiem, e nie
mamy wdek, ale Grady opowiada mi kiedy o indiaskich sposobach owienia. Bierze si podobno zaostrzony patyk...
86

No tak! przysuchujcy si rozmowie Karol a zapa si za

gow. Zdaje si, Janie, e ze zmartwienia zgubilimy gdzie zdrowy rozsdek. Przecie ja te obserwowaem kiedy takie owy.
Powstalimy i - zostawiajc Roberta z rozemian Suzan ruszylimy w stron potoku. Po drodze Karol odci i zaostrzy dwa spore kije
uzbrojony w ten pierwotny or z nadziej zagbiem si w zimnym nurcie
grskiej rzeczki. Zimnym? To mao powiedziane - po minucie spdzonej w
bystrzynach czuem, e moje nogi zamieniaj si powoli w dwie bezwadne
bryy lodu. Zerknem w stron Karola, ale ten tylko umiechn si zoliwie. Sam wyglda, jakby po dniu cikiej pracy relaksowa si w miejskiej
ani. Zacisnem zby i nie chcc mu dawa satysfakcji i powodu do docinek niewzruszenie trwaem w miejscu.
Ryb chwilowo nie byo w wielkiej obfitoci pleniy si natomiast aby. Marna to piecze, ale zawsze co. pomylaem i podniosem
nad gow swj dugi oszczep. Zanim jednak opuciem go na gow sympatycznej skdind ropuchy, oczom moim ukaza si pikny, majestatycznie
suncy pstrg. Westchnem i na sam myl o piekcej si nad ogniem sztuce oblizaem wargi. Skutki trucizny miny ju zupenie i odczuwaem coraz
gwatowniejszy gd. Wziem potny zamach i gdy ryba przepywaa
obok mnie uderzyem z caej siy. Poczuem szarpnicie, woda zakotowaa si na chwil, po czym na kocu oszczepu zobaczyem trzepoczc si
jeszcze zdoby. Krzyknem z radoci.
No, Janie, po twoim okrzyku nastpna ryba pojawi si tutaj dopiero w listopadzie artobliwie upomnia mnie Karol.
Nie mia racji. W przecigu nastpnej godziny zowilimy jeszcze
trzy sztuki. Gdy tylko moje nogi przyzwyczaiy si do niskiej temperatury,
ten sposb polowania wyda mi si najwspanialszym z moliwych. Dopiero
na wyrane yczenie Karola, ocigajc si troch wyszedem z wody. Na
brzegu zauwayem, e krwawi ostry kamie z oyska potoku rozora
mi znieczulon przez zimno stop. Skaleczenie nie byo na szczcie gbokie wystarczy plaster z mojej wyjtkowo przydatnej w tej podry apteczki.
87

Wypatroszone przez Suzan i upieczone w pomieniach ogniska (na

szczcie znalazem w kieszeni pudeko zapaek) pstrgi byy naprawd
wymienite. Brakowao nam jednak kawy i... czego jeszcze. Gdy po skoczonym posiku odruchowo signem po fajeczk, zdaem sobie spraw, i
nie mamy ani odrobiny tytoniu! Dla naogowych palaczy, jakimi od lat bylimy przecie z Karolem, niemono wypalenia przed snem fajki bya doznaniem niezwykle przykrym i frustrujcym. Tote trudno si nam dziwi,
e gdy Robert i Suzan dawno ju chrapali, my wci ponurym wzrokiem
wpatrywalimy si w dogasajce polana.
Eh, Janie mrukn w pewnej chwili Karol. Taka wpadka
jak z tym niby Whitespoonem nie zdarzya nam si chyba jeszcze nigdy.
I tak mamy szczcie odparem. Gdyby nie Robert, to kto
wie, moe ten Indianin po prostu by nas wymordowa...
Nam si udao, to fakt. Pewnie w samotny wdrowiec, ktrego
konia prowadzi Whitespoon, nie mia tyle szczcia, co my.
Pogryem si w rozmylaniach. Dotd nie miaem czasu pomyle o caym tym zdarzeniu teraz ujrzaem wszystko jak na doni. Whitespoon by zwyczajnym zodziejem, polujcym na atwowiernych wdrowcw. Kto wie, czy nie by te morderc? Na pewno nie by jednak wojownikiem Cree z tego, co syszaem od Karola, nard Cree nie toleruje w swoich szeregach rozbjnikw i rabusiw. To dosy pokojowo usposobione
plemi, pozostajce w cisej zalenoci od towarw oferowanych przez
Kompani Zatoki Hudsona.
Pomienie ogniska mieniy si rnymi odcieniami czerwieni. Siedzc przy ledwie tlcym si ogniu zdrzemnem si nieco obudzio mnie
delikatne szarpnicie. Karol pochyla si nade mn i co mi szepta. Nie zdyem odpowiedzie, gdy znikn w ciemnociach nocy. Dorzuciem nieco
drewna do ogniska i wiedziony westmaskim instynktem rozcignem si na ziemi. Nie wiem, jak dugo leaem. Pi, dziesi, moe pitnacie minut. Wreszcie do ogniska wrci Karol i mrugnwszy do mnie
niespodziewanie odezwa si penym gosem:
Niech mj czerwony brat nie chowa si w krzakach, tylko do
nas przyjdzie. Nie widz u mojego brata broni, z czego wnosz, e tak jak i
88

my pad ofiar Whitespoona. A przecie, jak mawiaj w wigwamach bladych

twarzy, wrogowie naszych wrogw s naszymi przyjacimi.
Z gstych zaroli nieopodal dobiego nas ciche uff, po czym w
krg wiata wkroczya wysoka, barczysta posta. Rzut oka na dumne oblicze i wystajce koci policzkowe upewni mnie co do jego rasy obcy z ca pewnoci by Indianinem. Karol zerkn na mnie, a w jego oczach zamigotay zoliwe ogniki: czerwonoskry zosta przez nas przyapany na podsuchiwaniu, a mego przyjaciela najwyraniej rozbawi ponury obecnie wyraz jego twarzy. Indianin z pewnoci czu si zawstydzony tak atwym
zdemaskowaniem.
Usidmy zaproponowa Karol. Mczyznom nie przystoi
rozmawia na stojco.
Barczysty Indianin usiad i trwa w bezruchu. Kto zna zwyczaje
czerwonoskrych ten wie, jak maomwnymi potrafi by towarzyszami. W
ich kulturze rozmow poprzedza musiao kilkuminutowe milczenie.
Karol, ktry doskonale zna te zwyczaje, rwnie nie odzywa si
ani sowem. Musiaem uzbroi si w cierpliwo, chocia ciekawia mnie
historia przybysza.
Wrd Indian dominuje typ mczyzny niewysokiego, smukego.
Trudne warunki bytowania nie sprzyjaj rodzeniu si potnych ksztatw,
ale siedzcy spokojnie czerwonoskry by ywym zaprzeczeniem tej prawidowoci. Mia przynajmniej sze stp i siedem cali wzrostu, way za
musia dobrze ponad 230 funtw. Na jego uminionym ciele nie dostrzegem ani grama tuszczu.
Jego dugie, proste, czarne wosy ozdobione byy skrzan przepask, za ktr tkwio kilka orlich pir oznaka, e ich waciciel wsawi
si wieloma bohaterskimi czynami. Wieloma jak na wiek, poniewa siedzcy Indianin nie mg mie wicej ni dwadziecia kilka lat. Strj jego by
schludny i jak na standardy kanadyjskich plemion bardzo tradycyjny:
tors okryty by kurteczk ze skry jelenia, stopy za obute w... mokasyny.
Jake rzadko spotyka si ju tutaj to oryginalne, indiaskie obuwie! Na jego
szyi, obok woreczka z lekami dostrzegem o radoci! zawinitko, ktre
zawiera musiao tyto. Obrazu dopenia przeoczony przez Karola uk w
89

epoce broni palnej by to z pewnoci przeytek, ale w rkach niektrych

Indian mg sta si narzdziem bardzo niebezpiecznym.
Milczenie przecigao si w nieskoczono. W takich sytuacjach
zawsze przypomina mi si dowcip o dwjce Indian, ich biaym towarzyszu
i widach w namiocie... Wreszcie Karol, uznawszy, e tradycji stao si zado, zagai rozmow:
Po braku u mojego brata strzelby i wierzchowca zgaduj, e
spotka on na swojej drodze zodzieja Whitespoona. My te zostalimy
przez niego okradzieni. Chtnie podzielimy si z tob naszymi skromnymi
zapasami.
Mj biay brat tylko czciowo odgad prawd. To prawda, spotkaem tego psa, wypdka Whitespoona, ale nie miaem przy sobie strzelby.
Wystarczyby mi sam uk, ale nie mogem go uy. Moi wspplemiecy z
narodu Cree wysali mnie po wity kamie do fajki. To dlatego daem si
obrabowa z konia.
Od razu zrozumiaem wszystko, chocia czowiekowi, ktremu
obce byyby zwyczaje Indian Ameryki Pnocnej, sowa czerwonoskrego
wydayby si bekotem. Ot do wyrobu fajek pokoju niemal wszystkie
plemiona indiaskie uywaj jedynego w swoim rodzaju surowca czerwonego kamienia znajdujcego si w jednym tylko miejscu naszego kontynentu, w Stonehedge, w grach Minnesoty. Uwicony zwyczaj kae odbywa t podr w samotnoci, bez broni palnej, za uk suy ma tylko polowaniu; Indianin odbywajcy pielgrzymk do Stonehedge (miejsca, gdzie
wystpuje poszukiwany minera) moc tradycji jest nietykalny - nawet
czonkowie wrogich plemion s obowizani udzieli mu gociny. Ten, kto
zamie zwyczaj i zaatakuje wysanego po czerwony kamie Indianina,
okrywa si wieczyst niesaw. Tote way si na to mog jedynie nieuczciwi biali i... wanie wypdki czerwonoskrzy bez przynalenoci
plemiennej.
Lista przewinie Whitespoona jest tak duga znon angielszczyzn cign Indianin. e prdzej czy pniej dopadnie go sprawiedliwo. Mam nadziej, e Wielki Manitou pozwoli mi kiedy zatopi
wczni w jego zdradzieckim sercu!
90

A kim jest ten Whitespoon? spytaem, chcc dowiedzie si

czego o naszym najwikszym w tym momencie wrogu.
Wypdkiem z narodu Cree. To stara historia, ale chtnie opowiem j moim biaym braciom. Najpierw jednak poczstuj was swym tytoniem, bo widz, e wzrok mojego biaego brata to mwic wskaza na
mnie. Bezustannie bdzi po mojej szyi. A zaczynam si ba! zaartowa.
Ochoczo zbliyem si do umiechajcego si wojownika narodu
Cree i przyjem od niego gar tytoniu. Z przyjemnoci skonstatowaem,
e nie jest to paskudna w smaku indiaska mieszanka zi i porostw, tylko
dobry markowy tyto. Wiwat Kompania Zatoki Hudsona! Nabiem fajeczk i
z rozkosz wcignem do puc aromatyczny dym. Karol i Indianin poszli w
moje lady. Potem, przy akompaniamencie trzaskajcych w ognisku bierwion, potoczya si opowie...
Siedzcy z nami Indianin nazywa si Bigoak5. Zaiste, trudno byo
wymyli bardziej przystajc do niego nazw! Wywodzi si z niewielkiego
odamu ogromnej rodziny Cree: wraz ze wspplemiecami zamieszkiwa
pnocno-zachodni cz kanadyjskiej prowincji Alberta.
Swoj wysok pozycj w indiaskiej spoecznoci zawdzicza nie
tylko herkulesowym gabarytom jego ojcem by synny wojownik, od lat
zasiadajcy w wioskowej starszynie.
O Whitespoonie pierwszy raz usysza przed kilkoma laty. Ot w
zimie zagino bez ladu dwch wojownikw, polujcych na zachodnich
kracach plemiennego terytorium, u podna Gr Skalistych. Wysana ich
tropem grupka poszukiwaczy wrcia z niczym. Wwczas to ojciec Bigoaka,
noszcy przydomek Shortear wezwa do siebie syna i zaspionym gosem
oznajmi mu, e skoczyy si jego beztroskie myliwskie wyprawy. Na pytanie zaskoczonego i zmartwionego modzieca: Dlaczego?, odpowiedzia
jednym sowem Whitespoon.
Wwczas to Bigoak pozna smutn i tragiczn histori Whitespoona. Jako modzieniec Whitespoon wyrnia si wrd czonkw swojego
5
Wielki Db (ang.) [JW48]
91

plemienia mstwem, odwag i szlachetnoci. Pewnego dnia, a byo to gdy

Bigoak by jeszcze niemowlciem, lud Cree wyprawi si na coroczne polowanie na bizony, ktrych nieprzebrane iloci przemierzay wwczas prerie
zachodniej Kanady. Gdy Indianie dotarli do pascego si stada, Whitespoon,
najodwaniejszy z synw plemienia Cree, z waciw mu brawur pogalopowa w sam rodek ogromnej masy sierci, rogw i kopyt. Kiedy znajdowa si pomidzy zwierztami, z jasnego dotd nieba hukn grom. Przeraone niecodziennym zjawiskiem bizony popdziy przed siebie, zabierajc
ze sob kilku najodwaniejszych Indian, w tym Whitespoona i Shorteara6.
Karkoomna bya to jazda. Ojciec Bigoaka wspomina j jako cig nieprzerwanych uderze, wstrzsw i jkw. Przez kilkadziesit minut balansowali
na granicy ycia i mierci, a wreszcie stado bizonw przemkno, pozostawiajc na zrytej ziemi pokrwawionych, zakurzonych i miertelnie zmczonych Indian.
Shortear jako pierwszy otrzsn si z doznanego szoku. Zsiad ze
swego okulawionego rumaka i chwiejnym krokiem podchodzi do kolejnych
wojownikw. Dwch z nich leao ze skrconymi karkami, z trzeciego pozostaa jedynie rowa miazga. Pozostali yli, chocia odniesione rany miay
na dugo wyczy ich z normalnego ycia. Brakowao jedynie Whitespoona...
Po krtkiej naradzie postanowiono tropem stada wysa kilkunastu wojownikw, ktrym przypadek oszczdzi przymusowego rodeo.
Whitespoon by tak popularny, e do zadania zgosili si wszyscy zdrowi i
ponad poowa poszkodowanych wspplemiecw. Ruszya kilkunastoosobowa ekspedycja, ktra jednak, po kilku dniach powrcia z pustymi rkami, a w dodatku w niepenym skadzie. Podczas niej w niewyjanionych
okolicznociach od oddziau odczy si jeden Indianin.
Zagubiony Indianin odnalaz si po blisko dwch miesicach. Do
obozowiska przyprowadziy go dzieci, bawice si nieopodal wioski. Na jego pogodnej niegdy twarzy widniay bruzdy, za jego oczy naznaczone byy pitnem szalestwa. Prno wioskowy szaman, a po nim i inni wojownicy prbowali porozumie si z nieszcznikiem - z jego ust dochodzi jedynie nieartykuowany bekot. Dopiero gdy wyniszczone ciao zaatakowaa
6
Krtkie Ucho 9ang.) [JW48]
92

wysoka gorczka, wspplemiecy odkryli straszliw prawd Indianin

nie mia jzyka. Zanim jednak zakaenie na zawsze zamkno mu oczy, zdoa przekaza wiadomo, dla ktrej w cigym cierpieniu przemierzy dziesitki mil do rodzinnej wioski z Whitespoonem stao si co zego...
Mijay lata, a w wiosce stopniowo zapominano o dziwnych zdarzeniach z coraz odleglejszego w czasie polowania na bizony. Indianie wspierani przez Kompani Zatoki Hudsona yli dostatnio, plemi omijay
bratobjcze walki, poary czy zarazy. Jednak po piciu latach zaczli gin
kolejni wojownicy. Nie, nie umiera po prostu gubi si gdzie na prerii.
Pierwsze dwa zdarzenia zbagatelizowano w obu przypadkach chodzio o
starych ludzi, jadcych z wizyt na uroczystoci do ssiedniej wioski. Sdzono, e zmczone serca odmwiy nagle pracy i staruszkowie dokonali
ywota w kanadyjskiej guszy. Kolejny przypadek nie da si ju lekceway
ofiar zaginicia pad bowiem wojownik w sile wieku, syncy z elaznego wprost zdrowia i wytrzymaoci. Ale prawdziwy strach pad na wiosk w
momencie, gdy do swego tipi nie wrci w oznaczonym terminie sam wdz,
Plainnose7. Naprdce zmontowano oddzia majcy za zadanie zbada dziwne okolicznoci znikni tylu ju wojownikw. Na jego czele stan znany
nam ju Shortear, ojciec Bigoaka. Jakie byo jego zdziwienie, gdy nieopodal
obozowiska natkn si na nagiego, ciko rannego wodza. Okazao si, e
Plainnose, wracajc z wyprawy po zoty piasek, zosta napadnity, ograbiony i tylko cudem unikn mierci napastnik wystrzeli do niego z fuzji, ale
kula, zamiast przebi serce, tylko zelizgna si po ebrach. Jeszcze bardziej zdumiaa Shorteara informacja, jakoby tym napastnikiem by zapomniany ju niemal Whitespoon.
Tropem zdrajcy pucili si natychmiast najciglejsi z synw Cree.
Rzeczywicie, gdy dopdzili napastnika, wielu z nich rozpoznao w nim
Whitespoona. Wywizaa si strzelanina, w wyniku ktrej zdrajca umkn, a
na piasku niewielkiego osypiska pozostay ciaa dwch towarzyszy dowodzcego pocigiem Shorteara.
Mijay kolejne lata a o Whitespoonie wszelki such zagin. W namiotach Cree sdzono, e przestraszy si konsekwencji swoich zbrodni i
umkn na Dalek Pnoc. Jednake przed piciu laty koszmar powrci
7
Paskonosy (ang.) [JW48]
93

od tego czasu nieuchwytny Whitespoon z wiksz lub mniejsz regularnoci grabi i zabija przygodnie spotkanych wdrowcw. Wedug Bigoaka
jego ofiar padali rwnie biali w miasteczkach pnocnej Alberty wielokrotnie widywa on rozwieszone na cianach posterunkw Krlewskiej
Konnej listy gocze.
Sam Bigoak mia w swej obecnej podry duo szczcia w nieszczciu. Ufajc indiaskiemu poszanowaniu dla tradycji i odwiecznych
praw prerii czu si na tyle bezpiecznie, e rezygnujc z czuwania zasn
przy tlcym si ognisku. Zaalarmowao go renie jego mustanga. Zerwa si
z posania i spodziewajc si agresywnego czworonoga chwyci za
uk. Jakie byo jego zdziwienie, gdy w niepewnym blasku dogasajcego
ogniska dojrza, mierzcego w jego kierunku ze strzelby Whitespoona.
Byskawicznie pad na ziemi i to uratowao mu ycie kula ze
wistem przeleciaa obok jego gowy. Niewiele mylc zanurkowa w zarola i na czworakach oddali si popiesznie. Whitespoon nie szuka
go dugo: pewnym ruchem uj za cugle opierajcego si wci wierzchowca Bigoaka, wskoczy na swoje siodo i odjecha w ciemno nocy...
Bigoak przeczeka w zarolach do witu, wzi swj, wzgardzony
przez Whitespoona uk i pomaszerowa w dug drog do domu. Po trzech
dniach wdrwki wyczu nasze ognisko i... po wykryciu jego obecnoci
przez Karola znalaz si w naszym towarzystwie.
Czy mj czerwony brat nie sysza o wdrujcej w tych stronach grupce synw narodu Cree? zapyta Karol, nawizujc do widzianego przez nas tropu i mtnych tumacze Whitespoona.
Nie, jestem tu sam odpar pewnie Indianin. A gdzie moi
bracia widzieli ten trop?
Zaraz obok wyjaniem, ruchem rki wskazujc na miejsce,
gdzie stratowana bya trawa. Prowadzi na pnocny wschd.
To ze miejsce rzek zaspiony dziwnie Bigoak. Ale skoro
jest nas kilkoro, to myl, e udamy si tym tropem. Kto wie, moe natrafimy na tego psa, Whitespoona?
94

A co bdziemy je? zapyta Robert, ktry wraz z Suzan pojawi si przy ogniu mniej wicej w poowie opowieci Bigoaka. Przecie
skoczyy si nam zapasy...
Mj biay brat zdaje si nie wierzy w myliwskie zdolnoci narodu Cree to mwic Indianin pogadzi lecy na ziemi uk. By moe
nie jestemy najlepsi w podchodzeniu ludzi to mwic spojrza znaczco
na umiechnitego od ucha do ucha Karola. Ale w polowaniu nie ma nikogo lepszego od nas!
Uspokojony przez Bigoaka, nagle peen nadziei co do przyszoci
naszej wyprawy, w dobrym humorze pooyem si koo rozespanej Suzan.
Pogaskaem j po czarnych, lnicych wosach i zdajc si na czuwajcego
Karola, zapadem w mocny, regenerujcy nadwtlone siy sen.
95

Lekarz
Obudzio mnie swdzenie ucha. Z zamknitymi jeszcze oczami leniwie odganiaem zoliw muszk, ta jednak uporczywie powracaa. Pacnem j otwart doni i uszu moich dobieg cichy miech. Otworzyem
oczy i ujrzaem nad sob zalotnie umiechnit Suzan. Spomidzy jej penych warg wystawao dbo trawy, ktr dziewczyna askotaa mnie przed
chwil. Udaem oburzenie, ale w stanie tym nie pozwoli mi trwa gony
rechot przygldajcych mi si ukradkiem Karola i Bigoaka. Wziem wic
dziewczyn na rce i pognaem z ni w kierunku zimnego strumyczka. Nic
sobie nie robic z jej niepewnych piskw ochlapaem j lodowat, bkitn
wod.
Ale, doktorze! wyszeptaa dziewczyna. Pan jest niepoprawny...
Nie gniewaa si jednak.
Golc si, usyszaem nagle cichy wist. Z namydlon w poowie
twarz popdziem w kierunku Bigoaka, ktry z zadowoleniem pochyla si
nad ustrzelonym szarakiem i wyciga tkwic w jego szyi strza. Wiedziaem, e Indianie nie wyrzucaj zuytych strza, tylko ostrz je i ponownie
uywaj. Produkcja takich pociskw wcale nie bya atwa i prosta dobrze sporzdzone strzay potrafiy w indiaskich wioskach osiga astronomiczne wprost ceny. Pamitam, e bawic u Czarnych Stp ze zdumieniem przygldaem si transakcji, podczas ktrej jeden z wojownikw wymienia strzay na skry biaych lisw!
96

Odwieony z zapaem zabraem si do konsumowania na wp

surowej pieczeni. Z Bigoakiem i jego ukiem na pewno nie zginiemy z godu skonstatowaem z przyjemnoci. Mj dobry nastrj prys jednak jak
baka mydlana w momencie, gdy Karol rozdziela nam bagae na piesz
przecie wdrwk przez preri. Jako, e byem wacicielem jedynego pozostaego nam sioda, to mi przypad w udziale zaszczytny obowizek jego
transportu!
Obadowany jak mu, razem z Bigoakiem zamykaem nasz kawalkad. Prowadzi jak zwykle Karol. Czy prbowalicie kiedy wdrowa
prosto przed siebie przez morze falujcych traw? Taki marsz z pewnoci
jest przyjemny przez kilometr, czy dwa. Wiatr pieci zielono-zot dar,
ktra w podmuchach tych koysze si jak targany tajfunem ocean. W nozdrza uderza upajajcy zapach wolnoci. Ale... tylko przez chwil. Po tej
chwili zamiast tego zapierajcego dech w piersiach widoku widzimy jedynie
czubki swych grzzncych w wdoach butw. Podziwianie przestrzeni
koczy si najczciej upadkiem i nacignitym miniem. Nad gow unosz si roje owadw moe niektre z nich s pikne, ale zbytnio smakuje
im sl, kroplami potu perlca si na karku...
Na szczcie dzisiaj, w porwnaniu do dni poprzednich, byo nieco
chodniej. Momentami podmuchy wiatru przynosiy nam surowe, grskie
powietrze. Niestety na dbach traw byskay tu i wdzie przezroczyste
kropelki rosy. Chocia widok ten wyda mi si na pocztku wdrwki niezwykle piknym, wkrtce przeklinaem t wilgo. Gdy po ponad godzinie
drogi zatrzymalimy si na chwil, byem przemoczony od pasa w d. Wilgo nie suya te tropowi trawy stopniowo podnosiy si i podanie
ladem tajemniczych wdrowcw stawao si coraz trudniejsze.
W poudnie natknlimy si na meandrujcy po wyjtkowo kamienistej w tym miejscu prerii potoczek. Jego brzegi poronite byy karowat olszyn, ktra chocia jak chyba wszystko tego dnia wilgotna
pozwolia nam na pgodzinny odpoczynek przy ogniu. Gdy pomie trzaska ju wesoo, nie zwracajc uwagi na obecno Suzan zzuem cikie od
wilgoci spodnie i pooyem je przy ognisku. Moje nogi, chocia okryte, nosiy lady licznych zadrapa. Przeklinajc pod nosem swj psi los, zajem
si opuchnit nog Roberta. Potem wycignem si na podsuszonej
97

uprzednio wizce trawy, zapaliem fajeczk i ponuro zapatrzyem si w

przestrze.
Przed nami rysowao si potne grskie pasmo. Onieone
wierzchoki monumentalnych gr zdaway si siga nieboskonu. Wraenie przygniatajcej nas potgi pogbiaa jednostajna, ciemnoszara barwa
pospnych ska na zboczach nie dostrzegem ani ladu rolinnoci. U
stp kamiennych kolosw rosa wska warstwa ciemnozielonego boru to
wanie tam mielimy nadziej dotrze pod wieczr.
Westchnem i popdzany przez Karola przygotowaem si
do drogi. Stajc na swoim miejscu naszego orszaku, umiechnem si do
Suzan. Dziewczyna posaa mi radosny umiech i w m woln rk wsuna
swoj ciep do. Zauwayem wwczas, e od duszego ju czasu nie
wspominaa nic o Sizemourze. Czyby schowaa sw tsknot tak gboko,
e nawet ja nie mogem nic dostrzec?
Zmierzchao ju, gdy dotarlimy do pierwszych drzew. Las nie by
gsty strzeliste wierki rozmieszczone byy w do znacznej odlegoci
od siebie. Po kilkunastu minutach wdrwki skrajem owego lasu (a raczej
parku) natrafilimy na niewielkie oczko wodne. Woda cuchna co prawda
muem, ale Bigoak swymi bystrymi oczami wypatrzy niewielki strumyk,
ktrego ujcie niemal w zupenoci ukryte byo w gstym listowiu zaroli.
Gdy zjedlimy resztki krlika i zapalili fajki Karol zdecydowa si
wprowadzi Bigoaka i Suzan w tajniki naszej misji. Raz jeszcze wysuchaem historii o spalonej farmie i wdrwce Karola przez pustkowie. Mj
przyjaciel zdecydowa si nawet wspomnie o zotodajnej dolinie, ktrej
mapk znalelimy nieopodal zgliszczy domostwa. Nastpne p godziny
zaja Karolowi opowie o samej wdrwce: od przygody z osiem, przez
zwoki odnalezione pod stert kamieni, a po wydarzenia z Fever Point i
obecno Suzan. Bigoak sucha uwanie, zadawa rzeczowe pytania, a gdy
Karol skoczy, Indianin zamyli si gboko.
Syszaem o Stevenie powiedzia po chwili zastanowienia.
To dzielny czowiek, wic pragnbym mu pomc. Co do zota, to pomys ze
swojego rodzaju schroniskiem dla starych, niedonych myliwych wydaje
mi si znakomity skoro dolina ley w grach przed nami, to wojownicy
98

plemienia Cree nie bd sobie roci adnych pretensji do zotego kruszcu.

Jeeli chodzi o Sizemoura w tym momencie ktem oka dostrzegem, jak
Suzan nastawia uszu. To nie poznaem go nigdy, ale syszaem, e jest
dobrym czowiekiem. Co prawda dziwnym. doda po chwili. Ale nie mi
go sdzi. Niech jego spraw rozwie Wielki Manitou.
Indianin zamilk, a ja z przykroci stwierdziem, e nie zamierza
ju podejmowa tematu Sizemoura. Instynkt podpowiada mi co prawda, e
Bigoak wiedzia o tym tajemniczym westmanie co wicej, jednake czerwonoskrzy nie lubi plotkowa i potrafi uszanowa cudze tajemnice.
Czy w takim razie mj czerwony brat zagadn Karol.
Pragnby towarzyszy nam w dalszej wdrwce?
Tak odpar po prostu Bigoak. Czuj, e gdzie w tych grach czai si zo...
A czy mj brat Bigoak sysza kiedy nazw czarna gwiazda?
zapytaem tknity nagym impulsem.
A skd biay brat zna t nazw? spyta zaskoczony Indianin.
To legenda, tak stara, jak stary jest nard Cree.
Czy mj brat j zna? spytaem gorczkowo. Wiedziony szstym zmysem sdziem, e znajomo znaczenia terminu wychrypianego
przez Crissa moe si nam w przyszoci bardzo przyda. Jeeli tak, to
niech nam mj brat opowie!
Widz, e mj brat lubi przed snem posucha bajek Bigoak
zaartowa, ale natychmiast spowania. W tej bajce nie ma nic zabawnego, ale skoro chcecie...
Przed wieloma, wieloma zimami, gdy Wielki Manitou postanowi
stworzy czowieka, podszed do niego starzec nazywany Blackstar8. Wzi
on boga pod rk i poprowadzi na dziewicz, bezludn jeszcze ziemi. Manitou zachwycony by harmoni panujc w przyrodzie: podobaa mu si
wzajemna rwnowaga oraz fakt, i kada, najmniejsza nawet jednostka jest
do czego przydatna. Licie s pokarmem owadw, owady poywieniem
8
Czarna Gwiazda (ang.) [JW48]
99

ptakw, ptaki padaj upem drapienikw, te za po mierci zjadane s

przez owady. Szczliwy, dobrotliwy Manitou postanowi umieci w tym
raju czowieka istot agodn, bezinteresown, uczciw, uczynn i
przede wszystkim yjc w harmonii z przyrod.
Pierwsi ludzie byli wanie tacy, jakimi stworzy ich Manitou. Bardzo nie podobao si to Blackstarowi, ktry z ziemskiej areny chcia uczyni
sobie rozrywk. Taki starczy kaprys, gdy Blackstar kocha krew, cierpienie
i bl, a nie mg znale tego na szczliwej ziemi.
Wwczas to, wedug legend indiaskich, Blackstar wpad na szataski pomys: postanowi porni ludzi z Manitou. W tym celu zstpi na
ziemi, rzuci urok na kilku ludzi i wraz z nimi pocz szerzy niezgod i
nieszczcie. Bezinteresowno zniszczy chciwoci, odwag chytroci,
uczciwo pazernoci, harmoni chaosem, agodno okruciestwem... Na ziemi zapanowaa wielka wojna.
Dobry Manitou czterdzieci bezsennych nocy spdzi na naprawianiu wyrzdzonych przez starca szkd. Udao mu si powstrzyma autodestrukcj rodzaju ludzkiego, ale na wiat ju nigdy nie wrcia dawna
harmonia i beztroska. Wojownicy podzielili si na wojujce ze sob plemiona, do wiosek przywdroway zaraza, gd i poary, nikt nie stosowa si
ju do kodeksu wprowadzonego przez Manitou. Bg zaspi si i kaza posa po Blackstara. Bagaj o wybaczenie! krzykn do starca, gdy
szczerze go miowa i nie pragn jego mierci. Nigdy odpar mu na to
okrutny starzec. Teraz odejd, ale przyjdzie taki dzie, e powrc i wygubi to szpetne ludzkie nasienie!.
Blackstar znikn i nie pojawia si przez stulecia. Mylano, e bg
uwizi okrutnego starca i nie pozwoli mu zniszczy ziemi. Dlatego synowie
narodu Cree, pochodzcy w prostej linii od dobrego Manitou, z niepokojem
powitali w swoich wioskach dziwnych, biaych ludzi. Mwiono, i s forpoczt Blackstara i ich obecno oznacza koniec szczliwego ycia. Na pocztku wszystko zdawao si potwierdza t opini, ale po latach okazao
si, e biali ludzie wcale nie oznaczaj koca wiata, a co najwyej zmian owego wiata na lepsze. Synowie narodu Cree uznali, i Czarna Gwiazda
jest zbyt saby, by dziaa w pojedynk powrci na ziemi jedynie wtedy,
gdy bdzie mia liczne grono wyznawcw.
100

Niech moi biali bracia i moja biaa siostra nie myl, e wierz
w te bzdury zakoczy Bigoak. To s bajki opowiadane wieczorami
modym dziewczynom, aby te nie opuszczay w nocy swych namiotw... Lec obok Suzan (znw pierwsz wart peni niezmordowany Karol) mylaem o dziwnej legendzie plemienia Cree. Rzeczywicie, tak jak mwi Bigoak, w pierwszej chwili wydaa mi si naiwna i wydumana. Ale gdy pomylaem o grobach Crissa i o wszystkich dziwnych, tajemniczych i dramatycznych wydarzeniach, jakie ogldaa ta ziemia w ostatnich miesicach i latach,
historia opowiedziana przez Bigoaka nie wywoywaa ju u mnie kpicego
umiechu. O co w tym wszystkim, do diaba, chodzi? zastanawiaem si
sennie. Ostatnim okruchem wiadomoci zadaem sobie pytanie: Kog to
Bg wyrzuci z nieba?. Zanim zdyem sobie odpowiedzie zapadem w
sen.
Wart trzymaem jako ostatni. Gdy obudzony przez Roberta
wygrzebaem si spod koca, ciaem moim wstrzsn gwatowny dreszcz.
Znajdowalimy si u samego podna wysokich gr, wic niska temperatura bya czym naturalnym, ale ja bdc wci pod wpywem opowieci
Bigoaka miaem wraenie, e zimne podmuchy wydobywaj si z wntrza jakiego zapomnianego grobu. Wziem swj koc i zwalczywszy pokus
okrycia si nim, podszedem do lecej nieopodal Suzan. Gdy jeszcze ciepym od mojego ciaa pledem otulaem delikatne ciao dziewczyny, ta westchna, przekrcia si na plecy i spojrzaa na mnie cakiem przytomnym
wzrokiem.
Pieska noc zagaiem rozmow. Bol mnie chyba wszystkie koci.
Nie mog spa powiedziaa Suzan. Czy mog posiedzie z
tob, doktorze? Obiecuj, e nie bd przeszkadza.
Kiwnem gow i przenielimy si w poblie ogniska. W zasadzie trzymajc wart powinienem skry si gdzie w cieniu, ale c to bya
za warta bez broni? Oparem si plecami o plecy Suzan i walczc ze snem
przyzwyczajaem oczy do ciemnoci. Gdy jako tako ju widziaem, zdaem sobie spraw, e Suzan cay czas krci si niespokojnie.
101

Niewygodnie ci? spytaem ciepym gosem, albowiem bardzo polubiem t inn ni wszystkie dziewczyn.
Wygodnie... szepna Suzan, a ja wsuchujc si w tembr
jej gosu przez krtk chwil poczuem si strasznie szczliwy. Szybko
jednak przywoaem si do porzdku.
To o co chodzi? mj agodny szept najwyraniej omieli
dziewczyn, gdy gwatownie odwrcia si do mnie i niemym krzykiem
oznajmia, co ley jej na sercu.
Dugo mylaem nad tym, co powiedziaa. W kocu jednak przemogem sabo i starajc si ukry drenie gosu, powiedziaem:
Nie moesz jecha z nami. Jak tylko spotkamy Sizemoura, pojedziesz z nim do ojca, do Fever Point. Jestem pewien, e Grady nie odmwi
naszej probie. To dobry czowiek. A co bdzie pniej? Cieszmy si tym, co
jest...
Objem j ramieniem i dugo, dugo siedzielimy w milczeniu
wpatrujc si w rozjaniajc si stopniowo czer. Soce wschodzio za
grami, tote pierwsze zwiastuny porannej zorzy pojawiy si na zachodzie:
drobne, pierzaste chmurki podwietlone byy na ciemnoczerwono, wspaniale kontrastujc z czarnym jak smoa niebem poniej. W niewyranej, rowej powiacie pofalowana przestrze prerii wygldaa jak tajemniczy,
bajkowy ogrd. Jeszcze chwila i zza poszarpanego, skalnego horyzontu wychylio si soce, a jego promienie zaczy delikatnie pieci budzcy si ze
snu, wspaniay wiat.
Ze swego posania podnis si zaspany Bigoak umiechajc si
do nas z sympati uj uk i znikn za gst cian zaroli. Wrzuciem do
gasncego ognista wizk suszu i ju po chwili w palenisku wesoo buzowa
dajcy ciepo ogieniek. cignem but i cisnem nim w Karola jak zwykle poderwa si natychmiast, a w jego postawie nie dostrzegem ni cienia
grymasu. Taki ju by ten mj przyjaciel!
Na niadanie jedlimy upolowane przez Bigoaka przepirki. Obtoczone czerwonaw glin i upieczone w arze ogniska, smakoway naprawd
wybornie. Brakowao nam kawy, ale Suzan wiedziona icie kobiec za
102

radnoci wyszukaa w oczeretach jaki aromatyczny gatunek zi, ktry

od biedy przypomina w smaku herbat. Wypalilimy fajki i jako e soce stao ju wysoko wyruszyli w dalsz drog.
Po sforsowaniu cienkiego pasa lasu oczom naszym ukazaa si
kamienista, silnie pofadowana przestrze. Gry, ktre jeszcze wczoraj wydaway si na wycignicie rki, znajdoway si cay czas do daleko przed
nami to tylko zudnie przejrzyste powietrze stwarzao wraenie, jakby
od skalistych turni dzielio nas nie wicej ni p mili. Na kamienno wirowym gruncie trop, ktrym podalimy by jeszcze mniej wyrany ni
wczoraj. Przy jego odcyfrowywaniu zarwno Karol, jak i Bigoak korzystali z
caego swojego nabytego przez lata wczgi po Dzikim Zachodzie (i
jeszcze dzikszej pnocy) dowiadczenia; gdyby nie ich obecno, nasza
wdrwka musiaaby zakoczy si niepowodzeniem.
Po trzech godzinach forsownego marszu natknlimy si na grot.
Liczne lady wok niej sugeroway, e tajemniczy wdrowcy musieli w niej
spdzi co najmniej dwa do trzech dni. Chocia dalej trop by niewtpliwie
wieszy, nie odznacza si wiksz wyranoci kamienisty grunt zaciera lady lepiej, ni ulewa na prerii. Poganiani przez Karola wleklimy si
ospale, marzc o duszym odpoczynku. Wdrwka po gazowiskach dopieka mi do tego stopnia, e zaczem modli si o zaamanie pogody w
przypadku gwatownego bowiem deszczu naleaoby poszuka osonitego
schronienia i... przeczeka.
Co prawda w poowie dnia soce skryo si za gstymi chmurami,
ale na deszcz nie zanosio si w ogle. Zamiast ulewy przyszed wiatr jego lodowate, przenikliwe podmuchy sprawiy, e gwatownie zatskniem
za upaln pogod sprzed tygodnia. Pilimy si coraz wyej i wyej nachylenie zbocza osigao miejscami warto czterdziestu piciu stopni. Nad
naszymi gowami kryy spy, co bynajmniej nie zwikszao przyjemnoci,
jak czerpalimy tego dnia z wdrwki.
W pewnej chwili echo przynioso do nas huk wystrzau. Instynktownie padlimy na ziemi, ale po chwili zrozumiaem, e strza oddany zosta w do znacznej odlegoci. Wstawaem, gdy gruchn drugi strza. Oba
odgosy uzmysowiy mi ryzyko, na jakie si waylimy nie do, e bezbronni cigalimy gronych (by moe) nieznajomych, to jeszcze zapuszcza
103

limy si coraz gbiej w krain szarego niedwiedzia. Strach byo nawet

pomyle o nagym, niespodziewanym spotkaniu z gryzli. Jak marn
obron stanowiby wwczas uk Bigoaka i nasze krtkie noe!
Tego dnia strzay ju si nie powtrzyy, ale do samego wieczora
posuwalimy si niezwykle ostronie i powoli. Noc zastaa nas na stromym
piargu zbici w ciasn gromadk niemal bezsennie oczekiwalimy
zbawczego witu. Rankiem, godni, niewyspani i przede wszystkim
skostniali, powleklimy si w dalsz drog.
Po sforsowaniu kilku skalnych progw stanlimy u wrt niewielkiej kotlinki. Widzc na jej dnie otoczony z rzadka limbami niewielki stawek, ochoczo ruszyem do przodu. Drog gwatownie zastpi mi Karol:
Czekaj, Janie! powiedzia stanowczo. Zdaj mi si, e co
sysz.
Zamilklimy i wsuchali si uwanie w otaczajc nas cisz. Ja niczego nie usyszaem, ale Bigoak kiwn gow i szepn co do Karola.
Ten odcign mnie na stron i ciszonym gosem oznajmi:
Zwierzta. Stadko zwierzt. Bigoak twierdzi, e powinnimy
zapolowa i dobrze si naje. W grach czowiek potrzebuje dwa razy wicej pokarmu ni na nizinach, a jego niedostatek moe mie tu tragiczne
konsekwencje.
W zupenoci si z wami zgadzam radonie podchwyciem
pomys, ktry by dla mnie wietn okazj do... odpoczynku. Trop i tak
zniknie nam z oczu w grach. A gdzie te zwierzta?
Widzisz, Janie, ten skalny zaom po lewej stronie? to mwic
Karol pokaza mi palcem fragment zbocza. Zwierzyna wynurzy si zza
niego. My zaczaimy si nieco poniej, w krzakach kosodrzewiny.
Dobrze oczyma duszy ju widziaem siebie rozcignitego
na mikkim posaniu z koswki. A co to za zwierzyna? spytaem z ciekawoci.
104

Nie jestem, Janie, jasnowidzem, ale sdzc z odgosw zdaj mi

si, e kozice odpowiedzia mi Karol, jednoczenie szukajc wzrokiem
dogodnego zejcia w gb kotlinki.
Skaczc z kamienia na kamie dotarlimy do wypatrzonej przez
Karola kpy kosodrzewiny. Pooylimy si na mikkiej darni, a Bigoak kilkoma ciciami noa oczyci sobie pole ostrzau. Leelimy w milczeniu i
wwczas moich uszu dobieg odgos osuwajcych si po zboczu kamykw.
Wytyem wzrok, wypatrujc spodziewanej pieczeni. Nagle zza zaomu
wyonio si zwierze. Z niedowierzaniem przetarem oczy. Na pewno nie
bya to kozica wsk steczk posuwa si... osiodany ko. Zamarem w
bezruchu i po chwili dojrzaem drugie zwierze. Po nim trzecie... Wzruszenie
chwycio mnie za gardo jako trzeci posuwa si mj, skradziony przez
Whitespoona, wierzchowiec. Jeszcze chwila i dostrzegem kolejne trzy luzaki. Jeden z nich nalee musia do Bigoaka, gdy Indianin zazgrzyta zbami
i unis do twarzy napity uk. Oczekiwaem wistu wypuszczanej strzay,
ale Karol pooy rk na ramieniu Bigoaka i pokrci w milczeniu gow. W
sam por, gdy prowadzcy konie jedziec (ktry wanie wyoni si zza
zaomu) z pewnoci nie by Whitespoonem. Jego skra bya biaa. Jedziec
nuci pod nosem jak melodi. Co za nieostrono pomylaem. W
miar, jak zblia si do naszej kryjwki, poczem rozrnia sowa. Obcy
piewa o gromadzie dzielnych traperw, czajcych si w krzakach kosodrzewiny... Zanim rozpoznaem ten gos, z ziemi poderwaa si Suzan:
Grady! zawoaa ucieszona, a w oczach jej dostrzegem zy.
Podnielimy si wszyscy, nieco zawstydzeni zdemaskowaniem (to o nas
piewa Sizemour), ale przede wszystkim ucieszeni nieoczekiwanym
spotkaniem i perspektyw odzyskania wierzchowcw i jukw. Sizemour
umiechn si szeroko, zeskoczy z konia i przywita si ze wszystkimi.
Co za mia niespodzianka! Mylaem, e bd musia wlec si z
waszymi rumakami do samego Fever Point!
Podszedem do swojego czapaka i z czuoci pogadziem go po
aksamitnych chrapach. Z radoci stwierdziem, e wyglda dobrze widocznie Whitespoon zwyk lepiej obchodzi si z komi, ni z ludmi. Gdy
moi towarzysze zajli si przegldaniem zawartoci swoich jukw (nic nie
105

zgino!), ja odwrciem si do Sizemoura, by wyrazi swoj wdziczno.

Ten pooy mi rk na ramieniu i rzek pogodnym gosem:
Nie ma o czym mwi, doktorze. Ciesz si, e wszystko dobrze
si skoczyo. W tych stronach trzeba naprawd wiele odwagi, by podrowa bez broni.
cilimy dwie koswki, rozpalili ognisko i usiedli na ziemi. Karol
ze swoich odzyskanych jukw wydoby puszki z boczkiem i kaw. Ach, jake smakowa mi ten posiek! Kiedy jedlimy, Sizemour opowiedzia nam o
swoim spotkaniu z Whitespoonem.
Wczoraj, okoo poudnia, wspinaem si na zbocze do stromego
wzgrza. W jednej rce dzieryem bro, drug trzymaem za uzd. W
pewnej chwili usyszaem za plecami jaki dwik. Chocia czuem, jakby po
plecach maszeroway mi setki mrwek, szedem dalej. Gdy osignem
szczyt wzgrza i zsunwszy si kilka metrw staem si niewidoczny,
natychmiast padem na ziemi i... czekaem. Po kilku sekundach na tle nieba
pojawi si Whitespoon. Nie spodziewaem si go tutaj, on za zaskoczony
by zdemaskowaniem przez chwil patrzylimy na siebie bez adnego
ruchu. Wreszcie on poderwa do ramienia flint, a ja... po prostu byem
szybszy. Pierwszy mj strza trafi go w nog, drugi by ju skuteczniejszy.
Dra zasuy sobie na mier. Podyem do miejsca, skd przyszed i ku
mojemu zdumieniu natknem si na konie waszej pitki. Poznaem wierzchowca Suzan, a take konie doktora i Karola. Nie dopuszczaem do siebie
myli, e mogo si wam co sta. Sdziem, e po prostu was obrabowano.
Na szczcie miaem racj, bo jak widz, jestecie cali i zdrowi.
Raz jeszcze podzikowaem Sizemourowi. Tym razem jednak z
nieco kwan min, bo chocia Whitespoon chcia nas zabi, to ja nie yczyem mu mierci. Mj brak entuzjazmu musia by zauwaalny, gdy Sizemour umiechn si kpico i ciszonym gosem zapyta:
C, doktorze, widz, e nie jest pan zachwycony mierci Indianina?
Uwaam, e mier jest kar zbyt wysok, nawet za kradzie
broni i wierzchowcw. Nigdy nie byem zwolennikiem prawa Lyncha.
106

Kiedy te tak mylaem... Ale od lat ju sdz, e pozbywajc

si takich ludzi jak Whitespoon wyrzdzam przysug caemu cywilizowanemu wiatu. Dura lex, sed lex, doktorze.
No, tak mruknem. A nie pomyla pan nigdy o tym, e
yjemy wanie w cywilizowanym wiecie? S przecie instytucje takie jak
na przykad policja, wymiar sprawiedliwoci, wizienia...
W tych stronach, doktorze odpar Sizemour sprawiedliwoci naley dochodzi samemu. A poza tym... nie wierz w adne absoluty.
Kady powinien y po swojemu osdzeni zostaniemy pniej, po mierci.
Nie do koca przekonany pokiwaem gow. Kto zreszt wie?
pomylaem. Moe gdyby Whitespoon y nadal, z jego rki padli by
niewinni ludzie?. Ale nigdy nie lubiem zastpowa kata... Mia racj Bigoak
mwic, e Sizemour jest dziwny. Nie dobry, nie zy, tylko wanie dziwny.
Westchnem gboko. Naleao jeszcze przedyskutowa z Sizemourem spraw odstawienia do domu niesfornej Suzan. Zachowanie
dziewczyny byo co najmniej dziwne: o ile jeszcze kilka dni temu marzya o
spotkaniu swojego Gradyego, o tyle teraz milczaa i zdawaa si zapomnie o celu swej z nami wdrwki. Gdy spytaem si o to, dziewczyna
umiechna si do mnie bezbronnie. O co jej chodzi? pytaem si w
mylach.
Odcignem Sizemoura na stron i wyuszczyem mu spraw
Suzan. Ten zafrasowa si:
Troch nie po drodze mi do Fever Point powiedzia. Ale,
oczywicie, odprowadz j. To szalona dziewczyna, prawda? wwczas
zrozumiaem, e Sizemour kocha Suzan bardziej, ni ona jego, ale jego mio bya inna jaka smutna i beznadziejna. Ale na pewno nie wyrachowana. Potwierdzay to zreszt jego nastpne sowa: Chciabym doy
chwili, gdy Suzan zakocha si w kim innym. Ja nosz w sercu jedynie bl i
cierpienie.
107

Dawno j poznae? spytaem, majc nadziej, e dowiem si

co nieco o przeszoci Sizemoura.
Przed kilkoma laty odpar wymijajco Grady. Nie zakochaa si zreszt we mnie j cignie do wielkiego wiata. C moe jej
ofiarowa Fever Point? Kilku pijanych kowbojw, kilku tpych rolnikw...
Jej ojciec jest wspaniaym czowiekiem, ale niestety te czowiekiem prostym. Nigdy nie pomyla, e trzymajc dziewczyn w tej dziurze po prostu
marnuje jej ycie. A ja... Gdy przeznaczenie zagnao mnie pierwszy raz do
Fever Point, po prostu z ni rozmawiaem. Opowiedziaem jej o wielkich
miastach wschodu, o yciu, jakie w nim tocz kobiety... Nie potrafibym posun si dalej. To pikna i wspaniaa dziewczyna, ona zasuguje na co
wicej, ni na przegranego, chorego z nienawici czowieka...
C maj znaczy te dziwne sowa? zapytaem wprost.
Niech pan nie pyta, doktorze. Polubiem pana, ale s rzeczy,
ktrymi czowiek nie ma ochoty si dzieli. Nawet z najbliszymi. Moje ycie to ciga ucieczka. I pogo... To musi panu wystarczy.
Sizemour zamilk, a na jego twarzy pojawi si grymas cierpienia.
Zrozumiaem wwczas, e tajemnica, ktr kryje, musi by mu wielkim,
wyniszczajcym go ciarem. Nie prbowaem go jednak indagowa. Kady
ma prawo do prywatnoci, moja nadmierna ciekawo byaby grubiastwem.
Prosz uwaa na Suzan powiedziaem na koniec naszej
rozmowy. Jako lekarz dostrzegam u niej oznaki wyczerpania organizmu.
Z tego co wiem, nie wdrowaa nigdy tak dugo... Nadmierny wysiek moe
jej zaszkodzi.
Zagasilimy ognisko i dosiedlimy koni. Drogi nasze w tym miejscu si rozchodziy my jechalimy odszuka Stevena, Suzan z Sizemourem kierowali si do Fever Point. Dugo patrzyem w ciemne oczy dziewczyny. Odniosem wraenie, e chciaa mi co powiedzie, tylko nie znalaza
odwagi. Zreszt, jak ju wspomniaem, od chwili spotkania Gradyego bya
jako dziwnie przygaszona... Bdzie mi jej brakowa pomylaem ze
smutkiem.
108

Sizemour dotkn doni kapelusza i spi konia. Na moje milczce

ponaglenie w jego lady ruszya i Suzan. Jej wyrana niech do opuszczenia nas bya dla mnie duym zaskoczeniem. Ale jeszcze bardziej zaskoczy
mnie Sizemour: le interpretujc m zafrasowan min, mylc, e rdem
mojego smutku jest tylko niepokj o zdrowie dziewczyny, z wysokoci sioda krzykn:
Niech si pan nie martwi, doktorze! Ja te byem kiedy lekarzem...
Skrajnie zdumiony, jeszcze dugo wpatrywaem si w ten punkt
horyzontu, w ktrym zniknli Sizemour i Suzan.
109

VI
Zagubieni
Popdzajc konie kierowalimy si wci na pnocny-wschd.

Lnica intensywn, krwaw czerwieni dzienna gwiazda powoli skrywaa
si za postrzpionym horyzontem. Jak dobrze byo znowu mie pod sob
wierzchowca! Piesza wdrwka w tym jake dzikim, pierwotnym skalnym
terenie strasznie mi ju dopieka.
Cae popoudnie zastanawiaem si nad tajemniczym wyznaniem
Sizemoura. Gdy pierwsze zaskoczenie ju mino, zdaem sobie spraw, e
Grady jak mao kto pasowaby do gabinetu lekarskiego czy szpitalnej sali.
Ten czowiek budzi zaufanie mylaem sobie, podczas gdy mj wierzchowiec pokonywa kolejne kamieniste wzniesienie. Jedna jedynie rzecz
budzia mj niepokj. Podczas gdy ja wdrwki po Dzikim Zachodzie traktowaem jako wypoczynek po trudach zimowej praktyki, Sizemour najwyraniej... nie mia po czym odpoczywa. Co mogo sprawi, e czowiek ten
zrezygnowa z tego jake chwalebnego zawodu i zdawaoby si bez
wyranego celu wczy si po amerykasko-kanadyjskich pustkowiach? Na
to pytanie nie umiaem sobie wwczas odpowiedzie.
Cienie naszej czwrki zaczy si stopniowo wydua. By to dla
nas niezaprzeczalny sygna do szukania wygodnego miejsca nocnego spoczynku. Jak na zo w zasigu swego wzroku nie dostrzegem adnego odpowiedniego schronienia nic tylko nagie, zimne skay. Zerknem na Karola, a ten nagle si umiechn.
Pewnie chciaby ju wygrzewa swoje stare koci przy wieczornym ognisku? zapyta z przeksem. Cierpliwoci. Zaraz staniemy.
110

A czym chcesz rozpali to ognisko? Kamieniami czy wirem?

sarkazm w moim gosie jeszcze bardziej rozbawi Karola, ale nic ju nie odrzek. Popdzi tylko konia, a ja chcc nie chcc poszedem w jego lady.
Kiedy ziemi pieci ostatni ju tego dnia promie soca, zza
skalnego osypiska wyonia si niewielka kotlinka. Zaraz za ni grunt urywa si gwatownie, a w dole w wieczornym mroku szumiay potne dby.
Cicho jknem mylc, e czeka mnie jeszcze karkoomne zejcie do dbowego lasu. Byem bardzo zmczony, kleiy mi si powieki, a usta raz po raz
otwieray w potnych ziewniciach. Tote z wielk ulg dostrzegem na
skraju kotlinki ciemniejcy na tle szarej ciany otwr. Jaskinia!
Zanocujemy tu, szefie? spyta czerwony z wysiku Robert.
No pewnie! odpowiedziaem za Karola. Ta rachityczna
koswka doskonale posuy nam za opa to mwic wskazaem doni
na kilka smtnych, zrudziaych krzaczkw rosncych nad brzegami ciurkajcego po granitowych pytach potoczku.
Karol nie by przekonany do naszego pomysu. Dowodzi, e miejsce nie jest bezpieczne, a temperatura ska nie da nam w nocy zmruy
oczu. Wieczr by jednak bardzo ciepy, a moje minie i stawy zdecydowanie buntoway si przeciwko dalszej jedzie. Karol da si w kocu przekona, ale dopiero wtedy, gdy popar nas Bigoak. Sdz jednak, e mojemu
przyjacielowi bardziej zaleao na kondycji wierzchowcw, ni mojej!
Jaskinia okazaa si by zaledwie pytk dziur, ale z przyjemnoci stwierdziem, e jej podoe pokryte jest mikkim, sypkim piaskiem.
Skd wzia si ta odrobina piasku wrd morza ska nie wiedziaem.
Kolejna geologiczna ciekawostka, ktrych tak wiele widziaem ju podczas
swoich wdrwek. Rozkulbaczyem wierzchowce, a Karol z Robertem
szparko przygotowali drzewne paliwo gdy cignem ostatnie siodo
przed otworem naszej jamy wesoo buzowa ogie. Zatarem rce i skwapliwie signem do jukw po cztery puszki z apetycznie wygldajcym bekonem.
Na nieboskonie nie wzesza tej nocy ani jedna gwiazda. Czarne
niebo zasnute byo chmurami w powietrzu wyczuwalny by gwatowny
111

wzrost wilgotnoci, ale dziki temu byo ciepo. Tak ciepo, e po kolacji
uoyem si w sporej odlegoci od ogniska i cignem bluz. Wok mnie
rozcigaa si uderzajco pikna sceneria pierwotnej przyrody, za spowijajca ziemi czer dodawaa tej scenerii dodatkowego uroku. Olbrzymie muflonowe gazy dobrze asymiloway ciepo wycignity na jednym z nich
czuem si jak w swojej ulubionej tureckiej ani w Milwaukee. Krystalicznie czyste grskie powietrze pozbawione byo swej naturalnej ostroci
lekkie podmuchy wiatru przynosiy ze sob zapach wielkich, pustych przestrzeni. Zapach wiatru i wolnoci. Przymknem oczy i wsuchaem si w
cisz... Uwierzcie mi, dla takich chwil warto jest caymi dniami mczy w
ciasnym pudle kolejowego wagonu. Naprawd warto...
M wieczorn sjest, ktra prawdopodobnie wobec sprzyjajcej temperatury zakoczyaby si drzemk, w brutalny sposb przerwa
Karol. Podpez do mnie i gdy oddawaem si marzeniom znienacka
zapa mnie za stop. Byem tak zaskoczony (i, co tu ukrywa, przeraony),
e bezwiednie krzyknem, a raczej prbowaem krzykn, gdy mj przyjaciel przewidujco przykry mi usta sw skat doni.
Pobudka, Janie zachichota. Zachowujesz si tak, jakby
by w miejskim parku. A to dzika, bezludna pnoc... pokpiwa sobie ze
mnie, ale jego oczy patrzyy z nagan. Bigoak umiechn si i mrugn do
mnie okiem. Kanadyjscy Indianie bardzo szybko przyswajaj sobie gesty i
zachowania biaych ludzi pomylaem, po czym signem po swoj fajeczk i przysiadem si do swych towarzyszy.
Karol usiad obok mnie i z kieszeni bluzy wyj mapk znalezion
przez nas nieopodal chaty Stevena. Rozwin j i zaduma si przez chwil.
Popatrz, Janie powiedzia wreszcie. Wedug tego planu za
dwa dni powinnimy dotrze do zotodajnej doliny.
Mylisz, e tam znajdziemy Stevena i jego rodzin? spytaem,
zagldajc mu przez rami.
Tak mi si wydaje odrzek. Cay czas zastanawiam si,
dlaczego go porwano. Nie przychodzi mi go gowy inny motyw jak tylko
sprawa zota. Bandyci prawdopodobnie dowiedzieli si skd, e Steven
odkry bonanz. Chcc pozna jej lokalizacj, zmusili go do wsppracy.
112

No, tak westchnem. To tumaczy, dlaczego uprowadzono take Betty i dzieci. Rabusie chcieli mie pewno, e Steven bdzie
wsppracowa.
C za nieostrono odezwa si Robert. Ten Steven musia podzieli si z kim obcym informacj o odkryciu zotodajnych z.
To tylko prosty farmer powiedzia Karol. To prawda, para si kiedy traperk, ale to byo ju do dawno i chyba nie trwao zbyt
dugo. Prawdziwy westman wiedziaby przecie, kiedy ma milcze. Myl,
e Stevena po prostu wierzbia jzyk, chcia si pochwali. Pamitam, e
strasznie zapali si do projektu utworzenia domu opieki dla zniedoniaych traperw. Ze mn nie chcia wwczas rozmawia o niczym innym
gow mia nabit setkami pomysw... Karol przerwa i utkwi wzrok w
poncych w ognisku bierwionach.
Co planuj moi bracia, kiedy znajdziemy si ju w tamtej dolinie? spyta Bigoak przerywajc jaowe rozwaania.
To zaley od kilku spraw odpowiedzia Karol. Nikt z nas
nie chce rozlewu krwi. Jeeli chodzi o mnie, to jestem nawet gotw postawi krzyyk na tym caym zocie. Moe uda nam si podkra i niepostrzeenie ich uwolni?
A moe warto by porozmawia z bandytami i przekona ich,
eby wypucili swych winiw przerwaem Karolowi. Przecie poznali ju zotonone miejsce...
Mj brat popeniby bd, ufajc rabusiom odezwa si Bigoak. Tacy jak oni nie lubi zostawia wiadkw.
Bigoak ma racj stwierdzi Karol. Sdz, e dzisiaj nic nie
wymylimy. Nie lubi improwizowa, ale chyba nie mamy wyboru. Kiedy
dotrzemy do doliny, bdziemy si martwi. Zapowiada si grona przygoda...
Sowa Karola gboko zapady w moj dusz. Zamilklimy i ponuro wpatrywali si w welon otaczajcej nas czerni. Nikt nie wiedzia, co
przynios nam nadchodzce dni. Ta pikna kraina miaa by aren krwawych, nieprzewidywalnych wydarze.
113

Wtem z ciemnoci hukn strza, a kula wisna tu koo mojego

ucha tak blisko, e na policzku poczuem wywoany strzaem podmuch.
Natychmiast padlimy na ziemi, a Bigoak resztk zawartoci kocioka zdoa jeszcze przygasi ognisko. Przemagajc paniczny strach zaczem si popiesznie czoga w kierunku wejcia do jaskini, ale kolejny wystrza sprawi, e znw rozpaszczyem si na kamieniach. Chwyciem za sztucer i bezradnym wzrokiem potoczyem po ogarniajcej mnie zewszd ciemnoci.
Karol i Bigoak take ujli bro Karol, tak jak i ja nie znajc rda napaci, wystrzeli dwukrotnie w powietrze, za Bigoak, ktry mia icie sokoli
wzrok i najlepiej orientowa si w ciemnociach, skierowa swj karabin w
stron nieodlegej przepaci. Lufa antycznej broni czerwonoskrego pluna ogniem, rozleg si przeraliwy huk i po chwili wysoki okrzyk przestrachu. Potem naszych uszu dobieg grzechot strcanych kamieni i rwnie niespodziewanie jak poprzednio huk wystrzau porazia nas naga
cisza.
Nie ruszaj si, Janie szepn Karol. To moe by zasadzka.
To mwic mj przyjaciel poczoga si ladami Bigoaka zmierzajcego w kierunku, z ktrego oddano do nas strzay. Niewiele mylc poczogaem si za nim, za mn za ruszy Robert. Przesuwajc si z kamienia
na kamie dotarlimy wreszcie do krawdzi urwiska. Stroma, pionowa
ciana biega w d, dno przepaci nikno w mroku wiadectwem, e
uskok nie odznacza si zbyt du gbokoci by dochodzcy znad niego,
wyranie syszalny szum rosncych w dole drzew.
Nagle Bigoak sykn ostrzegawczo i pocign mnie za rk. Przypadlimy za stosem kamieni i leglimy pasko na brzuchach. Wtedy znw
rozleg si strza, wisna kula. Tym razem we czterech byskawicznie odpowiedzielimy ogniem tak zdecydowany opr z naszej strony musia
chyba skonfundowa naszego napastnika, gdy przez dusz chwil jego
aktywna dotd bro milczaa. Kolejny strza obcego trafi mnie w gow.
Tak przynajmniej sobie pomylaem, kiedy poczuem uderzenie w czoo i
struka krwi zalaa mi oczy. Tylko dlaczego jeszcze yj? spytaem si
w mylach. Dotknem czoa i zamiast na poszarpane koci trafiem na pat
zdartego naskrka. Unoszcy si nad nasz kryjwk pylisty obok upewni
114

mnie ostatecznie, e napastnik spudowa, trafiajc w ska w czoo ugodzi mnie jedynie niewielki skalny odamek. Odetchnem z ulg.
Strza, ktry trafi w gnejsow ska i tak mnie przerazi, by zarazem ostatnim strzaem oddanym tej nocy w nasz stron. Czekalimy w
kryjwce jeszcze blisko p godziny, po czym Bigoak, osaniany przeze mnie
i Karola, popezn w interesujcym nas kierunku. Po kilku minutach wsta i
pewnym krokiem wrci do wygasego ogniska.
Niech moi bracia ju si nie niepokoj rzuci przechodzc
koo nas. Ten czowiek ju dawno odszed w dolin.
Wyprostowaem si i rozmasowaem potuczone okcie i przedramiona, po czym wci lekko przestraszony zmyem w strumieniu
plamy zakrzepej na twarzy krwi. Po skoczeniu tej czynnoci podszedem
do siedzcych przy wejciu do jaskini towarzyszy przeycia ostatnich
minut wpdziy wszystkich w minorowe nastroje. Trudno si dziwi, e nikt
nie mia ochoty na rozmow; nic nie podkopuje morale tak, jak strzay oddane z nieznanego powodu i nieznanej rki. Karol wygrzeba z popiou
ogniska cztery rnej dugoci patyczki i za ich pomoc rozlosowalimy,
konieczne w tych warunkach, nocne warty. Ja wycignem patyk najkrtszy, co oznaczao, e przypadnie mi w udziale warta ostatnia. Na og nie
lubiem tej pory wartowania, ale dzisiaj bardzo si z takiego, a nie innego
wyniku losowania ucieszyem: byem potwornie zmczony, wic nie zwlekajc rozpostarem derk i pooyem si wygodnie na posaniu z mikkiego piasku. Przez chwil nie mogem zasn, gdy nerwy moje wci napite
byy po wieczornej wymianie ognia, ale po chwili kojca obecno trzymajcego stra Karola zrobia swoje zapadem w twardy, spokojny sen.
Nad ranem obudzi mnie Bigoak. Czerwcowe noce s niezwykle
krtkie, ale gdy otworzyem oczy, otaczaa mnie intensywna ciemno. Odrzuciem derk i wyganiajc z organizmu resztki snu energicznie
wstaem. Zdziwia mnie wysoka temperatura obozowalimy przecie w
grach, a powietrze byo niemal tropikalne. To wszechobecna wilgo powodowaa to dziwne zjawisko znaem je dotychczas jedynie z ksiek.
Wyszedem z pytkiej jaskini i rozejrzaem si dookoa. Wilgotne powietrze
osiado na ziemi caunem gstych obokw; kiedy szybkim marszem przeciem jeden z nich, na mojej skrze w niewyranym blasku przedwitu za
115

lniy drobne kropelki wody. Szykujcy si do snu Bigoak skin na mnie

rk, a gdy przywoany w ten sposb podszedem, wyszepta:
Niech mj biay brat ma si na bacznoci. Ta mga jeszcze
zgstnieje i nie przejdzie przez cay dzie.
Czy to si w tych stronach zdarza czsto? spytaem, ale Bigoak jedynie pokrci gow. Po chwili, cedzc sowa, wyszepta:
Jak yj, nie widziaem nic podobnego. Dzisiaj nigdzie nie ruszymy. Mj brat nie musi nas budzi o wicie, tym bardziej, e... nie wiadomo kiedy bdzie ten wit.
Pokiwaem gow i wyszedem na zewntrz. W zasadzie wartowanie w takich warunkach mijao si z celem i tak nie mogem nic dostrzec. Usiadem na mokrym, omszaym gazie, przymknem oczy i nadstawiem uszu. Ale na prno mga musiaa tumi wszystkie dwiki.
Przeknem lin i z zachwytem obserwowaem z pocztku czarne, a nastpnie ciemno szare wirujce kby pary. Lekko wiejcy wietrzyk formowa z obokw fantazyjne ksztaty przed oczami miaem kolejno: stado bizonw, pikn kobiet, uliczny ruch w Milwaukee, indiaski obz. Po
kilkudziesiciu minutach takiego siedzenia wstaem, cignem koszul i
wycisnem z niej chyba p wiadra wody. Nagle zrobio mi si zimno, wic
usprawiedliwiajc si w mylach ograniczon widocznoci postanowiem rozpali ognisko. Ba, atwo powiedzie: rozpali. Drewno byo mokre, mokre byo palenisko, mokre byy zapaki. Po duszych poszukiwaniach udao mi si znale suche pudeko zapaek i kilka niezbyt zawilgoconych patykw. Ale nawet gdy ogie obj przewaajc cz przygotowanego przeze mnie materiau, pon sabo, od czasu do czasu wystrzeliwujc
w niebo zielonkawymi jzorami.
Na zaimprowizowanym ruszcie podgrzewaem resztki wczorajszego bekonu. Z sucharw z blem serca musiaem zrezygnowa ukryte
w jukach byy tak mokre, e zamieniy si w sklejon papk. Gdy bekon
piknie si zarumieni, a z kocioka rozszed si upajajcy aromat wieo
zaparzonej kawy, z jaskini prdkim krokiem wyszed rozczochrany Karol.
Jednak to nie moje kulinarne wyczyny byy powodem, dla ktrego przerwa
swj zasuony nocny spoczynek.
116

W rodku jest boto po kolana wychrypia wzburzony.

Ten twj pikny piaseczek pod wpywem wilgoci zamieni si w prawdziwe
trzsawisko.
To mwic w popiechu zdj ubranie i dosownie idc przez
oboki zmy z siebie botniste lady. Ja wybuchnem miechem, szczliwy,
e omina mnie niespodziewana borowinowa kuracja. Karol jeszcze przez
chwil zyma si ze zoci, ale i on po chwili przyczy si do mojego radosnego rechotu.
Co tam, Janie, masz dobrego? spyta, gdy wreszcie przestalimy si mia.
A zapraszam, zapraszam. podsunem mu zarumieniony
kawaek boczku.
A suchary?
S jak gbka. Co za pogoda! Nawet miejscowy przecie Bigoak
mwi, e z czym takim jeszcze si nie spotka.
Ano, Janie, takie rzeczy si zdarzaj. Zreszt taka pogoda sprzyja moim planom.
Jakim planom, Karolu? Przecie chyba si dzisiaj std nie ruszymy.
Ty si nie ruszysz, ale ja owszem. Ale o tym potem. Teraz
chciabym dosta jeszcze odrobin tego wspaniaego boczku.
Obsuyem Karola i przedzierajc si przez tumany mgy
ruszyem obudzi naszych towarzyszy. Gdy wszedem do jaskini, pod nogami zachlupotaa mi woda. O ile Bigoak lea w miejscu wzgldnie suchym,
o tyle Robert tkwi mocno w objciach gigantycznej botnistej kauy. Tumic miech podszedem i potrzsnem go za rami. W suchym rogu jaskini ze miechu zwija si Indianin.
Robert otworzy szeroko oczy i zamacha rkami jak do abki. Nie
wytrzymaem ju duej i pooywszy si obok Bigoaka, zawtrowaem mu
miechem. Tymczasem Robert, gdy ju zorientowa si w swoim pooeniu,
z dzikim okrzykiem poderwa si na nogi i chcia wybiec z jaskini. Niestety
117

tego poranka zawiso nad nim jakie fatum gdy zblia si do wyjcia, jego lewa noga polizgna si na grudzie rozmikej ziemi i chopak rozoy
si jak dugi. kajcy a ze miechu Bigoak wsta, podszed do gramolcej
si postaci i zdecydowanym, silnym szarpniciem postawi j na nogi. Robert wybekota podzikowanie i niezwykle tym razem ostronie pokona ostatnie metry bota. Zataczajc si ze miechu i podtrzymujc wzajemnie, podylimy jego ladem.
Naleca do Karola puszka z tytoniem opara si niszczycielskiemu dziaaniu wilgoci. Nabiwszy fajeczk, raz jeszcze rozejrzaem si wokoo. Po kilku metrach wzrok mj natrafia na nieprzebyt cian gstej, wirujcej mgy. Poegnaem si z nadziej na szybkie ustpienie zjawiska i
pykajc tytoniowym dymem zastanawiaem si nad zajciem na reszt
dnia. Z zamylenia wyrwa mnie
Karol.
No, Janie, komu w
drog, temu czas. Wy tu siedcie,
a ja pjd sprawdzi, co porabia
nasz nocny przeladowca.
Karolu, daj spokj! W
tak mg? pomys mojego
przyjaciela nie bardzo mi si
spodoba. To niebezpieczne!
Nie pjd daleko uspokaja Karol. Zejd w dolin i zatocz
kilka krgw. Przy takiej pogodzie na pewno nikt mnie nie odkryje, a lady
znikn razem z wilgoci.
Tak, nikt ci nie odkryj, ale jak ty odkryjesz drog powrotn?
powiedziaem z rezygnacj w gosie. Zbyt dobrze znaem Karola, by nastawa na jego rezygnacj z pomysu. Potrafi by uparty jak mu. Nieoczekiwanie zamiarom mojego przyjaciela zdecydowanie sprzeciwi si Bigoak:
Mj biay brat nie zna tych stron. To nie jest dobry pomys. Nie
powinnimy si rozdziela.
118

Ale zdanie Bigoaka byo woaniem na puszczy. Karol wsta, osioda swojego wierzchowca i skinwszy nam doni na poegnanie znikn w
oparach mgy. Przed samym odjazdem poinformowa nas, e jego nieobecno nie bdzie trwaa wicej, ni kilka godzin. Bigoak pokrci gow,
wzruszy ramionami i... skapitulowa. C byo robi? Rozsiedlimy si wok ognia i kady z nas pogry si w niewesoych mylach.
Ja mylaem o tym, co mogy nam przynie nadchodzce dni.
Przed wielu laty w Arizonie wpltalimy si w podobn histori. Los
oszczdzi nam bezporedniej walki, ale jeszcze dzi na wspomnienie tamtych dni cierpa mi skra. Rok pniej bawilimy w Nowym Meksyku i rwnie zmuszeni zostalimy do wymiany ognia. ycie postrada wwczas Colorado jake nie chciaem, by powtrzyy si tamte dramatyczne wydarzenia.
Kiedy wspominaem Colorado9, oczyma wyobrani ujrzaem Sizemoura. Midzy tymi ludmi wystpowao przecie pewne podobiestwo.
Obaj byli wyksztaceni, mili i uczynni, obaj te porzucili cywilizacj i uganiali si po grach i preriach. Byem ciekawy, jakie to wydarzenia sprawiy, e
Sizemour sta si tym, kim jest tajemniczym wdrowcem przemierzajcym w jakim ukrytym celu pustkowia Dzikiego Zachodu. Spotkaem ju w
yciu wielu ludzi, ale nigdy kogo takiego jak Grady. W zasadzie tkwio w
nim dwch ludzi: z jednej strony uczynny, kulturalny i dowcipny towarzysz,
z drugiej za czowiek dwigajcy olbrzymie brzemi. I te jego oczy: raz
umiechnite i yczliwe, a raz smutne i okrutne...
Ktem oka zerknem na Bigoaka. Ten, w przeciwiestwie do Sizemoura, by jak otwarta ksiga. Mody, silny, bez obcie czy uprzedze,
szczery... Nawet teraz owa szczero wyranie rysowaa si w twardych,
indiaskich rysach Bigoak by najwyraniej bardzo niezadowolony z projektu wymylonego i realizowanego przez Karola. Podchwyci moje spojrzenie i potrzsn gow, rozpylajc na wietrze kropelki osiadej uprzednio
na wosach wilgoci.
Mj brat pewnie si zastanawia, dlaczego tak gwatownie oponowaem przeciwko decyzji Karola Gordona powiedzia.
9
Bohater powieci W. Wernica Colorado [JW]
119

Machnem rk. Sam byem dosy zy, a przeduajca si nieobecno mojego przyjaciela budzia we mnie coraz wikszy niepokj. Ile
to ju mino? zapytywaem si w mylach. Godzina, dwie?
Niech mj brat posucha historii pewnego wojownika Bigoak
najwyraniej chcia porozmawia. Przystaem na to, liczc, e opowie Indianina pomoe mi oszuka ducy si ponad wszelk miar czas.
Byo to pidziesit wiosen temu zacz Bigoak, a ja po raz kolejny zdaem sobie spraw z rnicy, jaka dzieli Indian Kanady od ich etnicznych ssiadw z poudnia. Pierwotni mieszkacy ziem Stanw Zjednoczonych dotychczas nie umieli liczy wicej ni do dziesiciu. Histori t
opowiada mi niedawno mj dziadek. Ot gdy synowie plemienia Cree zamieszkiwali tereny pooone od nas daleko na wschd, nad Wielk Wod
zwan przez biaych Zatok Hudsona, takie mgy jak dzisiejsza wcale nie
naleay do rzadkoci. Pewnego roku, wczesn wiosn, gdy po trudnej zimie
gd dobrze dawa si we znaki szczepowi, do ktrego nalea mj dziadek,
dwch spord najdzielniejszych wojownikw ruszyo na owy. Gdy dotarli
nad Zatok, zaskoczya ich gsta mga. Nie baczc na niebezpieczestwo,
jakie niosa za sob ograniczona widoczno, rozdzielili si: jeden z wojownikw ruszy w gb puszczy, drugi pozosta nad wod. Zmierzchao ju,
gdy pierwszy z Indian niemal nieprzytomny z godu dostrzeg w
chaszczach poruszajcy si cie. Marzc o karibu cign uk i niewiele
mylc posa w tamtym kierunku kilka strza. Jakie byo jego przeraenie, gdy z chaszczw dobieg go saby gos konajcego towarzysza. Trafiony
dwukrotnie Indianin zdoa tylko powiedzie, e wanie upolowa nad Zatok duego osia i chcia powiadomi o tym swego przyjaciela. Umar na
zakrwawionych, trzscych si rkach swojego brata i... mordercy. Tym
bratem i morderc by mj dziadek. Dlatego nie chciaem, by Wielki Bbr
(imi jego jest gone w namiotach synw Cree) oddala si z obozowiska.
Zapado milczenie. Bigoak by najwyraniej bardzo poruszony, ja
take poczuem si nieswojo. Dopiero teraz dotaro do mnie, jak niebezpiecznego zadania podj si Karol. Nie wiedziaem, ktra jest godzina, ale
mj niepokj pogbia si z kad chwil. Co kilka minut podchodziem do
krawdzi urwiska i z nadziej wypatrywaem sylwetki mojego przyjaciela.
Na prno mga, o ile to moliwe, jeszcze zgstniaa, a z doliny nie do
120

chodzi mych uszu aden najmniejszy dwik. Dugo zbieraem si w sobie,

a w kocu szarpicy me nerwy niepokj przeway szal postanowiem
wyj Karolowi naprzeciw. Powiecie, e byo to nierozsdne? Zgoda, ale
bezczynne czekanie doprowadzao mnie do obdu. Powiadomiony o mej
decyzji Bigoak komicznie zmarszczy brwi sdzi pewnie, e jego historia
wywrze na mnie silniejsze wraenie. Uspokoia go dopiero kontrola prochu
w sztucerze by tak nasiknity wod, e uniemoliwia oddanie jakiegokolwiek strzau przez okres co najmniej kilkunastu godzin. Oczywicie moi
dwaj towarzysze zaoferowali mi swoje towarzystwo, ale nie mogem na to
przysta nasza obecna baza miaa by swojego rodzaju punktem kontaktowym na wypadek powrotu Karola i musiaa by obsadzona ludmi. Tote,
ciskajc w doni cugle, przepasany paskiem bezuytecznego sztucera, ruszyem sam. Brodzc w bocie i zanurzajc si w ocean obokw czuem si
jak samotny wodny ptak, idcy na er.
Urwisko przecite byo w poowie stromym lebem. Posuwaem
si ostronie w d, a spod moich stp obsuway si drobne kamienie, z
grzechotem spadajc w mglist otcha. Ko stpa zaraz za mn, chrapic i
kadc uszy po sobie dodawaem mu odwagi uspakajajcym cmokaniem.
Gdy bezpiecznie dotarlimy na dno przepaci, byem mokry od potu i osiadajcej na ubraniu wilgoci. Odetchnem gboko i skierowaem si pomidzy pierwsze drzewa.
Mga w lesie bya rwnie gsta, jak na odsonitej paszczynie.
Idc, przeklinaem pomys zabrania ze sob wierzchowca w takich warunkach atmosferycznych by rwnie przydatny, jak... chiska waza. Marsz
nie by sielank. Jako, e widoczno bliska bya zeru, nie mogem unika
naturalnych przeszkd: zwalonych pni, trzsawisk, gstych krzakw. Szedem wprost przed siebie, co chwila pograjc si po pas w gstym bocie.
Ubranie moje szarpay kujce jak igy jeozwierza pncza, za konierz bluzy
laa si skapujca z dbowych lici woda, a wok gowy unosi si rj komarw. Nie mniej cierpia mj wierny czapak: koszmarem byy dla niego
skryte w oparach mgy wykroty, lece na ziemi zwalone wiatrem drzewa i
gsto rozsiane krzaki jeyn. Biedne zwierze dzielnie paro naprzd, co chwil potykajc si i rc aosn nut.
121

Marsz mj trwa nie wicej ni kwadrans, ale pozostanie mi w

pamici do koca ycia. Nagle ciana lasu jak noem uci urwaa si, a
miejsce gstwiny zaj obszar zwany parkiem luno zadrzewiona, pokryta traw paszczyzna. Rzecz jasna nie od razu zauwayem t raptown
zmian. Dopiero po chwili dotaro do mnie, e opuciem piekielne lene
ostpy. Oywi si take mj rumak unis eb i potruchta pewnym krokiem. Wskoczyem na siodo i w braniu niewidocznych przeszkd zdajc
si na instynkt wierzchowca powoli przemierzaem jakby wymar, pokryt oparami mgy krain.
W tej chwili odwrotnie ni przed nieca godzin bogosawiem w duchu myl, ktra natchna mnie do zabrania ze sob wierzchowca. Czujc pod kopytami twardy, paski grunt ko kroczy pewnie, omijajc
niewidoczne dla ludzkiego oka drzewa olbrzymy. W parku rosy bowiem
sekwoje najwysze i najpotniejsze drzewa Ameryki Pnocnej. Niektre pnie musiay mie ponad pitnastu jardw rednicy! W innych okolicznociach na pewno bym je podziwia, ale dzisiaj nie do, e byem mokry,
zmczony i zaniepokojony losem mojego najlepszego przyjaciela, to jeszcze
na pewno nic bym nie zobaczy. Diabli nadali t mg pomylaem ze
zoci.
W pewnym momencie wdrwki akurat wtedy, gdy wyymaem z wody swj kapelusz ko zatrzyma si i raptownie zmieni kierunek. Przez chwil mylaem, e na drodze wyrosa kolejna olbrzymia sekwoja, ale po chwili zmieniem zdanie kt skrtu by zbyt duy nawet jak
na najwiksze z napotkanych dotd drzew. Nie cignem jednak cugli.
Wszak nie zmierzaem w konkretnym kierunku, za szczelny caun mgy
sprawia, e strony wiata przestay dla mnie istnie. Wierzyem w instynkt
mojego rumaka. Liczyem te na jego wch, zastanawiajc si przy tym, czy
koskie powonienie jest tak dobrze rozwinite, jak na przykad psie. ciskajc w rku bezuyteczny, ale dodajcy animuszu sztucer, zagbiaem si
dalej i dalej w mistyczny wiat szaro biaej waty.
Nagle co zmienio si w jednostajnym kroku wierzchowca. Znikn charakterystyczny rytm maszerujcego konia. Ruchy rumaka stay si
powolne, a siodo zamiast podnosi si i opada utkwio w jednej
paszczynie. Dopiero po chwili zorientowaem si, e zwierze pynie. Si
122

gnem rk i zanurzyem j w ciepej jak zupa wodzie. Wilgo sprawia, e

may na co dzie, wartki potoczek zamieni si w szeroko rozlan, stateczn
rzek pomylaem. Jeszcze przez kilka sekund wierzchowiec wytrwale
przebiera nogami, po czym jego kopyta zagrzechotay gono na paskich
kamieniach. Odpowiedzi na ten odgos byo ciche renie dobiegajce z nieprzejrzystej, szaro biaej przestrzeni.
Zareagowaem byskawicznie. Zanim przebrzmia obcy dwik,
leaem ju na przybrzenych kamieniach, luf nie nadajcego si do uytku
winchestera kierujc w t stron, z ktrej spodziewaem si napaci. Niestety mj ko nie by mustangiem zamiast pooy si obok mnie, chyo
pomkn przed siebie. Zacisnem zby w bezsilnej zoci. Zeskakujc nie
pomylaem o tym, by trzyma cugle teraz bd ten musia mnie zdemaskowa. Wytyem wzrok, w kadej chwili spodziewajc si odgosu odciganego kurka broni. Wok panowaa jednak zaskakujca cisza, cisza,
ktra pobudzia mnie do dziaania. Zacisnem praw do na rkojeci myliwskiego noa i zgity wp ruszyem ostronie ladem swego rumaka. Po kilkunastu krokach w oparach mgy dostrzegem zarys sylwetki
mojego zwierzcia. Nie tylko mojego w cieniu rozoystej wierzby stay
obok siebie dwa czapaki. Jeeli jest ko, musi by take i jedziec pomylaem, ciskajc jednoczenie gromy na gow mojego wierzchowca. Nie
ma co, wystawi mnie tak, jak gospodyni wystawia na st witeczny pudding. Postanowiem przykucn w krzakach, czekajc na rozwj sytuacji.
Byem tu bezpieczny przed wzrokiem obcych zasaniaa mnie nie tylko
mga, ale take gste licie drgajcej na wietrze osiki. Moja cierpliwo wystawiona zostaa na cik prb, prb, z ktrej wyszedem na tarczy. Targany z jednej strony niepokojem o Karola, z drugiej czysto ludzk ciekawoci, po kilkunastu minutach oczekiwania podszedem do zwierzt. Spord cienkich pasemek wirujcej w powietrzu mgy powoli wyaniaa si
sylwetka drugiego zwierzcia. Gdy podszedem bliej, stanem jak wryty.
Przywizany do gazi ko, szczypicy w tym momencie wie, zielon
traw, by mi znajomy. Nalea do Karola... Przez chwile poddaem si panice. Co mogo skoni zawsze niezwykle ostronego Karola do pozostawienia bez opieki wierzchowca w sercu kanadyjskiej guszy? spytaem si
w myli. Po chwili jednak uspokoiem si Karol by dowiadczonym
westmanem i na pewno wiedzia, co czyni. Prawdopodobnie usysza co i
123

nie chcc, by ko krpowa mu ruchy przywiza zwierze do drzewa.

Ale gdzie by teraz? Na to pytanie nie umiaem znale adnej logicznej odpowiedzi.
Siodo Karola nasiko ju wod znak, e jego waciciel oddali
si std ju dosy dawno. Znalazem wzgldnie suche miejsce, usiadem i
postanowiem zaczeka. Ale jak dugo mona czeka? Po kilkunastu minutach w mej gowie zaczy si rodzi wtpliwoci. A jeeli Karol zosta pochwycony? Rozgrzeszajc si w mylach odwizaem zwierzta, wskoczyem na siodo i rozgldajc si na wszystkie strony ruszyem powoli
przed siebie. Warto wspomnie, e straciem ju wwczas jakiekolwiek poczucie kierunku nie wiedziaem, gdzie znajduje si obozowisko, nie miaem pojcia, w ktr stron posuwam si obecnie. Ale to nie grao roli. Miaem pewno, e prdzej czy pniej mga opadnie, a ja nie bd mia kopotw z odszukaniem drogi powrotnej. W tej chwili liczyo si jedynie bezpieczestwo Karola. W mojej pamici wiee byy wspomnienia wczorajszej
strzelaniny wiadomo, e by moe mj przyjaciel znajduje si teraz w
rkach oprawcw przejmowaa mnie zimnym dreszczem. Wanie niepokojem o zdrowie i ycie Karola tumaczy trzeba m spontaniczn decyzj o
koniecznoci aktywnego dziaania.
Dalsza droga nasuwaa mi porwnanie z sennym koszmarem.
Grunt zacz opada, a mijane przeze mnie drobne strumyki przeksztaciy
si w regularne bagno. Coraz czciej uszu mych dobiega odgos ssania
to kopyta wierzchowcw gbiej i gbiej pogray si w kleistej mazi. W
pewnej chwili moje zwierze zapado si po sam brzuch wiele wysiku
wymagao ode mnie wydobycie go z botnistej, mokrej puapki. Bagno wydzielao charakterystyczny fetor konglomerat gnijcej rolinnoci, zdechych ryb i ptasich odchodw. Zdecydowaem si opuci siodo; ustawiem si za zadem mego czapaka i zdajc si na jego instynkt powoli
parem naprzd. Spod moich stp kilkakrotnie zryway si stada sposzonego ptactwa. Rozpoznawaem czaple, kaczki i perkozy. Jedna ze sposzonych przeze mnie czapli, otumaniona wszechobecn wilgoci, zrywajc si
do lotu uderzya mnie w gow potnym skrzydem. Cios by tak zaskakujcy, e na chwil opadem na kolana. Zaczo mnie ogarnia co na ksztat
odrtwienia. Przestaem liczy kroki i jak w malignie wlokem si dzikim,
nieprzetartym szlakiem. Skryte za zwaami sigajcych ziemi chmur soce
124

nieubaganie zbliao si do linii horyzontu. Zapada zmrok, a ja wci brnem przez niegocinne bagno. To pojawio si nagle, tak nagle, e pocztkowo nic nie zauwayem. Dopiero gdy zmczone konie pochyliy gowy i zaczy szczypa zielon traw, zdaem sobie spraw, e grunt nie jest ju
podmoky. Ucieszony, e skoczya si moja droga przez mk, przypieszyem kroku. Niestety po kilkudziesiciu metrach suchy ld urwa si raptownie i moja noga natrafia na grzsk paszczyzn. Ruszyem skrajem twardego gruntu i po kilkunastu, moe kilkudziesiciu minutach, zatoczywszy
koo, znalazem si znw w tym samym miejscu co poprzednio. Staem na
wyspie pord bagien.
Wyspa nie bya dua. Przypominajc sobie wzr na dugo okrgu oszacowaem, e ma nie wicej ni szeset metrw rednicy. Chocia
widoczno, wraz z zapadajcym zmrokiem jeszcze si pogorszya, zdawao
mi si, e w sercu tej oazy wrd trzsawisk dostrzegam kp rachitycznych drzew. Cay przemoczony, zzibnity i godny, zamarzyem natychmiast o skromnym chocia ognisku. Rozchylajc wysokie dba sztywnych
traw poszedem w stron majaczcych w oddali olszyn. Dwa rumaki kroczyy wiernie moim ladem, z szelestem stpajc po paskim jak st podou.
Gdy zbliyem si do mikroskopijnego lasku, midzy drzewami
dostrzegem zamglony zarys sonecznej tarczy. H, byem przekonany, e
zachd jest w zupenie innej stronie pomylaem pogodnie. Cieszyem
si, e przez zway chmur przebija si soneczny blask. Chocia nic innego
na to nie wskazywao, to obecno pomaraczowych promieni wrya
szybkie zniknicie przeklinanej przeze mnie od rana mgy. Uspokoiem
cmokniciem konie, ktre najwyraniej wystraszyy si jakiego drapienika i pogwizdujc pod nosem prdko szedem przed siebie. Wtem do
moich nozdrzy dotar wyrany zapach dymu.
Po raz drugi tego dnia rozpaszczyem si na ziemi. Nabyte przed
kilku zaledwie godzinami dowiadczenie sprawio, e tym razem, padajc,
chwyciem mocno za cugle obydwu moich rumakw. To, co braem za soneczn tarcz, byo najwyraniej pomieniem ogniska. Jak to dobrze, e
drewno jest takie mokre rzekem w duchu, pierwszy raz ciepo mylc o
mgle. Gdyby nie wilgo, ognisko nie wydzielao by tak gryzcego zapachu i
125

prawdopodobnie nie wyczubym wchem grocego mi niebezpieczestwa. Instynkt podpowiada mi, e przy niewielkim pomieniu nie siedzieli przyjaciele chocia kto wie, moe by tam skrpowany Karol...
Kiedy spisuj te notatki, zastanawiam si, skd wzia si u mnie
wwczas ta pewno, e Karol dosta si w tarapaty. Dziaanie instynktu
bywa przecie zawodne, ale w tym przypadku miaem akurat racj. Nie
uprzedzajmy jednak wypadkw.
Przez kilka chwil leaem w bezruchu i zbieraem myli. Mga bya
teraz moim sojusznikiem wiedziaem, e odkrycie mnie w tym miejscu
graniczyoby z cudem, ale nie chciaem tkwi bezczynnie w swojej kryjwce. Ostronie wstaem i przyjrzaem si przytroczonemu do gu sioda karabinowi. Niestety! Proch wci przypomina mikk, plastyczn papk. Byem praktycznie bezbronny, ale nie zmniejszyo to w niczym mej determinacji. Wrciem na znajomy mi skraj bagna, wydobyem z jukw drewniany
palik i starannie przywizaem do niego oba wierzchowce. Zostawiem te
sztucer by, jak ju nadmieniem, chwilowo niezdatny do uytku i nie
chciaem, by krpowa moje ruchy. Ostatni czynnoci, ktr wykonaem
stojc na skraju trzsawiska byo dobycie z jukw szpuli mocnej, grubej nici. Na co dzie suya mi ona do doranych reperacji porwanego ubrania
dzi miaa speni funkcj przewodnika w drodze powrotnej. Jeden jej koniec uwizaem do uzdy mojego konia, szpul umieciem w lewej doni.
Stopniowo rozwijana miaa uatwi mi bezpieczny powrt do ukrytych we
mgle i ciemnoci zwierzt.
Pocztkowo szedem swobodnie wyprostowany, dopiero w bezporedniej bliskoci ogniska opadem na brzuch. Trawa pokryta bya ros,
ale wcale mi to nie przeszkadzao i tak byem cay mokry! Czogaem si
wytrwale, chocia nie byo to atwe: w pewnej chwili natrafiem na ogromn poa terenu pokrytego pokrzywami. Zoliwe roliny atakoway mi odsonite czci ciaa: donie i twarz, pozostawiajc na skrze swdzce oparzenia. To przecie zdrowe pocieszaem si w mylach i... brnem dalej. Na szczcie wraz z pierwszymi drzewami pokrzywy przerzedziy si,
by wreszcie znikn zupenie. Ich miejsce zajy gste liciaste krzewy wydzielajce trupi wo rozkadu zoony z nich niewielki gaj siga swym
zasigiem a do krgu wiata rzucanego przez ognisko.
126

Posuwaem si niezwykle ostronie, chcc unikn jakiegokolwiek

szmeru. Niepokoio mnie nasilajce si z kad minut wychodzenie organizmu z trudem panowaem nad odgosem szczkajcych z zimna i strachu zbw. Moje ubranie przybrao barw i zapach starych, zleaych
szmat.
W ostatniej chwili dojrzaem konie, ktrych renie zdradzioby
natychmiast moj obecno. Dwa wierzchowce, wic dwch ludzi pomylaem obchodzc zwierzta szerokim ukiem. Dobyem zza pasa noa i
delikatnymi ciciami usunem zasaniajce mi widok na ognisko gazki
uoywszy si wygodnie w objciach gstego krzaka jaminu skupiem sw
uwag na rozcigajcej si przed mymi oczami scenerii. Przy ognisku, tak
jak sdziem, siedziao dwch ludzi. Zlustrowaem cae ich otoczenie, ale ku
swemu rozczarowaniu nie dostrzegem nigdzie Karola. Rysy twarzy spoywajcej kolacj dwjki byy zamazane wyranie dostrzegem natomiast
obracajc si powoli nad ogniem sztuk misiwa. Ale byem godny! Nieznajomi palili fajeczki i w milczeniu wpatrywali si w taczce pomienie.
Pewnie zaczn rozmawia jak zaspokoj gd pomylaem z wicej ni
nutk zazdroci.
Przeyem prawdziwe tortury obserwujc, jak dwaj nieznajomi
odkrajali olbrzymie kaway pachncej pieczeni i wkadali je sobie apczywie
do ust; po brodach skapywa im tuszcz. Rwnie tsknie spogldaem na
parujce kubki aromatycznej kawy i arzce si gwki fajeczek. Moje cierpienia nie poszy jednak na marne. Z chwil, gdy z okopconego kocioka
znikna ostatnia kropla kawy, rozwizay si, jak za pocigniciem rdki,
jzyki obcej dwjki. Przymknem oczy, przyoyem ucho do ziemi i... zamieniem si w such.
Przeklta mga gos mczyzny siedzcego bliej mnie by
tak zachrypnity, e musiaem wysili ca sw uwag, by go zrozumie.
Gdyby nie ona bylibymy ju blisko celu.
Mwiem, eby si nie rozdziela odpar drugi z obcych, a ja
z duym zdumieniem stwierdziem, e jego specyficzny akcent, przejawiajcy si w przeciganiu niektrych samogosek, nie jest mi obcy. Teraz
moe upyn kilka dni, zanim spotkamy pozostaych.
127

Poczekamy na nich w miejscu zczenia dwch rzek rzek

waciciel zachrypnitego gosu. Tamten punkt by przecie zaplanowany jako miejsce zbirki dla takich wypadkw, jak na przykad dzisiejszy.
Niepokoi mnie jedynie ten obcy, ktregomy schwytali rankiem.
Ja go znam, spotkaem go przed dwoma tygodniami nieopodal
Fever Point! te sowa sprawiy, e wiele rzeczy nabrao dla mnie przejrzystego sensu. Wacicielem gosu o specyficznym akcencie by Criss, a
uwizionym obcym z pewnoci Karol. Nie miaem jednak czasu duej
zastanawia si nad implikacjami mojego odkrycia. Lec sztywno, wsuchaem si w dalszy cig rozmowy.
A co ty, Covelli, robie ju przed dwoma tygodniami w Fever
Point? spyta zachrypnity. Mylaem, e przybye w te strony tak jak
wszyscy, niedawno.
Nie twoja sprawa. Kady z nas suy naszej sprawie w inny
sposb. Widocznie moje zadania wymagay duszej obecnoci w okolicach
Gniazda.
A widziae si ju z Czarn Gwiazd? wydao mi si, e mwic to nieznajomy lekko zadra. Wiem, e nie powinienem o to pyta,
ale dawno mnie tu nie byo.
Jasne, e si widziaem. Wiesz przecie, czego wymaga nasz jubileusz. A moe nie wiesz? Czy o wszystkim ju zapomniae w tym swoim
wielkim miecie, James? Criss podnis gos, a na wargach zalniy mu
kropelki liny.
Ale nie, Covelli, ja pamitam o wszystkim obcy nazwany
imieniem James by najwyraniej bardzo przestraszony. Przez pi dugich lat czekaem na t chwil. Przecie wiesz, e tego, co nas czy, nie
mona przekreli czy zapomnie.
Tak, wiem Criss zamia si nieprzyjemnie. W kadym razie przez dwadziecia lat nikt nie prbowa zdradzi naszej sprawy. Ale te
jest nas coraz mniej... tu Criss zaspi si na chwil. Wiesz, e zabi
ostatnio Johnnyego?
128

Johnnyego Petral? Niemoliwe! On zawsze by taki szybki. Jak

to si stao?
Johnny by szybki, ale nie tak szybki jak ten... tu Criss zakl
szpetnie. Dopad go niedaleko Fever Point. Nas byo trzech, ale Johnny
oddzieli si na chwil. To go zgubio. Gdy kierujc si gosem wystrzaw
dopadlimy tego miejsca, byo ju zbyt pno. Dwa strzay i zwizane rce,
wiesz o co chodzi? Przeposzylimy tego diaba, ale on tu si wci krci...
Bardzo mnie to niepokoi. Zreszt ja sam cudem uniknem mierci. Uratowa mnie przypadek, a raczej obecno grupy ludzi, midzy innymi naszej
dzisiejszej zdobyczy.
No wanie. A co zrobimy z tym zapanym?
To ju rozsdzi Czarna Gwiazda. Ale chyba si domylam...
miech Crissa dawa jakie takie wyobraenie o spodziewanym losie Karola.
Nie czekao go na pewno nic miego.
Przy ogniu zapada cisza. Korzystajc z tej przerwy w rozmowie
zastanawiaem si nad tym, co usyszaem. Karol znajdowa si w rkach
porywaczy co do tego nie byo wtpliwoci. O jego losie zadecydowa
mia czowiek o pseudonimie Czarna Gwiazda, ale decyzja ta nie miaa by
podjta szybko mj przyjaciel przez pewien czas mia by wzgldnie
bezpieczny. Dobre i to! Poza tym bandyci rozmawiali o swoich towarzyszach, z ktrych jeden zosta niedawno zabity. Przypomniaem sobie zwoki
odkryte przez nas pod stosem kamieni. Tamten czowiek dosta dwie kule,
mia zwizane rce... Nie mg to by zbieg okolicznoci na pustkowiu
odkopalimy ciao czowieka o nazwisku Johnny Petrala.
No i jeszcze Czarna Gwiazda. Kim by? Hersztem bandy, szamanem? W kadym razie na pewno przywdc i to przywdc od co najmniej
dwudziestu lat. Tylko czyim przywdc? Ludzi, ktrzy co jaki czas zbierali
si z tajemniczych powodw wysoko w grach Kanady. Ludzi, ktrzy wykonywali pewne misje. Ludzi, dla ktrych ycie ludzkie znaczyo tyle, co
powiew jesiennego wiatru. Lec w krzaku jaminu wiedziaem, e to nie
wszystko, e jaki fragment rozmowy zosta przeze mnie przeoczony
pomimo wytonej pracy umysu nie potrafiem jednak skojarzy pewnych
129

faktw. Szkoda, gdy gdyby mi si to udao, niektre sprawy stayby si dla

mnie bardziej przejrzyste.
Moje rozwaania przerwa Criss, o ktrym dowiedziaem si, e na
imi ma Covelli. Dziwne imi. Criss wyczyci swoj fajk, splun w ognisko
i powiedzia:
No, James, idziemy chyba spa. Mga powoli si podnosi, jutro
bdzie pikna pogoda. Rusz si czowieku, bo jutro pobudka skoro wit.
Nie trzymamy wart? spyta, a raczej wychrypia James.
Nie warto. W tak pogod nie trafi tu pies z kulaw nog. Dobranoc! to mwic Criss owin si w derk i pooy pod drzewem. James podrzuci do ognia, zdj mokry kapelusz i poszed w jego lady. Przy
ognisku zapada cisza.
Odczekaem a do chwili, gdy od strony posa dobiego mych
uszu podwjne chrapanie, swoisty chrapicy dwugos. Dopiero wwczas,
zachowujc wszystkie niezbdne w takich wypadkach rodki ostronoci,
powoli si wycofaem. Mga rzeczywicie zacza ustpowa, ale widoczno wci bya zerowa tym razem odpowiedzialne za taki stan rzeczy
byy icie egipskie ciemnoci. Jake przydaa mi si zapobiegliwie zabrana
szpula nici. Bez tej pomocy mgbym bdzi po wysepce do biaego rana.
Rzecz jasna nie mogem w tym miejscu pozosta na noc. Wobec
ustpienia mgy zbyt due byo przecie prawdopodobiestwo mego wykrycia poza tym byem bardzo zmczony, a w tak niedobranym towarzystwie a do witu nie zmruybym oka. Dlatego gdy dotarem do picych w
trawie wierzchowcw, ujem je za uzdy i chcc niechcc skierowaem
si do krawdzi bagna.
Spomidzy chmur przewieca ksiyc w jego upiornym blasku
powierzchnia bagna zalnia nieziemskim wiatem. Z dusz na ramieniu
zagbiaem si wci dalej i dalej, cay czas marzc o kocu tej niebezpiecznej wdrwki. Dopiero po godzinie stwierdziem, e bagno ustpio
miejsca lekko tylko podmokej czce. Uwizaem wierzchowce i w rzucanym przez nie cieniu rozoyem derk. Baem si, e nie zdoam zasn, ale
130

zmczenie i wyzibienie organizmu zrobiy swoje po kilku minutach spaem jak kamie.
Gdy otworzyem oczy, na wschodzie rowiay pierwsze zorze
przedwitu. Podniosem si i potoczyem wzrokiem po najbliszej okolicy
trasa mego nocnego marszu nabraa w wietle poranka charakteru heroicznej przeprawy przez co, co przypominao ryowe pola. Z radoci
stwierdziem, e poranna rosa skutecznie zatara moje lady okoliczno
ta sprzyjaa realizacji powzitego przeze mnie naprdce planu.
Wskakujc na siodo signem do jukw. Moje palce natrafiy na
jedn zaledwie, niewielk konserw siedzc na koskim grzbiecie przeuwaem j cierpliwie, marzc choby o yku gorcej kawy. Jak atwo si
domyli, skierowaem si w stron odkrytej wczoraj wysepki liczyem
na to, i Criss i James pozostawili po sobie wyrany trop, trop ktrym zamierzaem poda. Dlaczego zdecydowaem si ledzi bandytw? Bo tylko oni doprowadzi mnie mogli do uwizionego Karola. Nie mylaem
wwczas o tym, co zrobi, kiedy ju odnajd mego towarzysza powodowany irracjonalnym lkiem chciaem po prostu znale si jak najbliej niego. A co dalej? Zobaczymy.
Odszukanie suchej wysepki okazao si zadaniem nieatwym.
Przez dwie godziny bdziem wrd ponurych bagien, podziwiajc swe
wczorajsze szczcie. Jak ja tu nie utonem? pomylaem po raz dwudziesty, zmuszony do brodzenia po pas w zielono brzowej mazi. Zeszej
nocy naprawd musiaa mnie za rk prowadzi opatrzno, przecie przeszedem przez bagno niemal such nog. Teraz moim sojusznikiem byo
dzienne wiato i tylko dziki niemu unikaem prawdziwej gbi strach
pomyle, jak zakoczyaby si moja nocna wdrwka, gdybym nie mia tego przysowiowego utu szczcia i nie natrafi na swoist grobl przebiegajc przez moczary.
Kiedy stopniowo zaczo mnie ogarnia zniechcenie, na horyzoncie dojrzaem niewielk kpk drzew. Wysepka pomylaem z radoci
i skierowaem swe kroki w tamt stron. Kiedy dotarem wreszcie na suchy
ld, moje ubranie pokryte byo grub, cik warstw zaschnitego w promieniach soca muu. Nieopodal drzew natknem si na gbok dziur
wypenion wod popiesznie rozpaliem niewielki ogie i gdy w kocio
131

ku bulgotaa kawa, z rozkosz zmyem z siebie botnisty osad. Wypiwszy

parujcy napj i napoiwszy zwierzta, poczuem si jak nowo narodzony.
Trop pozostawiony przez dwjk bandytw by bardzo wyrany.
Kierowa si na pnoc, a gboko odcinitych ladw sugerowaa, e porywacze oddalili si z miejsca obozowiska nie dawniej jak przez godzin.
Uznaem, e powinienem niezwocznie uda si ich tropem godzina rnicy wystarczajco zabezpieczaa mnie przed moliwoci nieoczekiwanego (i niepodanego w tej chwili) spotkania ze ciganymi. Dosiadem konia i
lustrujc horyzont swoj lornetk ruszyem gbokimi ladami kopyt.
Criss i James musieli lepiej ode mnie zna t niegocinn okolic
wskazywa na to kierunek obranej marszruty. Na pnoc od wysepki bagno nie byo tak dokuczliwe posuwaem si wzgldnie such ciek, a
dostrzeone przeze mnie lady zwierzt dowodziy, e trasa ta wykorzystywana bya take przez czworonogi. Humor psuy mi natomiast komary
roje tych okrutnych stworze bezlitonie atakoway m spocon skr,
za swj cel obierajc zazwyczaj bezbronny kark i mikkie ciao za uszami.
Po pgodzinie bezskutecznego opdzania si od tych krwawych owadw
zobojtniaem na ukszenia do szau doprowadzao mnie natomiast ich
bezustanne, monotonne bzyczenie. Nie pomogo nawet owiniciu uszu kraciast chust, tym nieodcznym atrybutem kadego niemal westmana. Odgosy krcych komarw bez adnego trudu przebijay si przez t, zdawaoby si szczeln, zason. Oprcz kliwego, niezmordowanego roju pewien dyskomfort wywoywa te bagienny odr w pewnym momencie
zapach gnicia sta si tak intensywny, e rezygnujc z uszu, zakryem chust
nos. Niestety, niewiele to pomogo.
Trop dwjki bandytw wid prosto jak strzaa, zbacza jedynie
gdzieniegdzie, omijajc bardziej podmoke rejony trzsawiska. Co kilka minut zatrzymywaem si, braem w donie lornetk i uwanie przepatrywaem przestrze przede mn. W pewnej chwili wydao mi si, e linia widnokrgu nieco si przybliya. Uregulowaem ostro, wytyem wzrok i na
horyzoncie dostrzegem ciemn lini. Las pomylaem radonie, wieszczc szybkie ju zakoczenie wdrwki przez niegocinne bagna. Pognaem
konie i nagle... zatrzymaem si. Zdaem sobie spraw, e linia drzew stanowia doskonay punkt obserwacyjny. Bandyci mieli mnie jak gdyby na
132

talerzu, podczas gdy ja nie mogem ich dostrzec. Zsiadem ze swojego

wierzchowca i postanowiem zbliy si do linii ciemnych drzew w nieco
innym miejscu eby ponownie trafi na trop wystarczyo potem po prostu pj skrajem lasu i uwanie si rozglda.
Zboczyem w prawo i wci pieszo szybkim krokiem oddaliem si od tropu. Po przejciu okoo piciuset jardw skrciem i posuwaem si rwnolegle ze ladami Crissa i Jamesa. Mj wzrok przycign jadowicie zielony kobierzec trawy, wygldajcy z mojej perspektywy jak ka
pokryta wie, wiosenn darni. Rezygnujc w brodzenia w ostrych, wysokich trzcinach, z entuzjazmem skierowaem si w stron mej czki. Nie
zwrciem uwagi na niemal czynny opr, jaki przez wejciem na zielony teren postawiy mi oba wierzchowce cmoknem na nie uspakajajco i zagbiem si w jadowit ziele.
Miaem wraenie, e stpam po gumie. Nim przeszedem dwa
kroki ziemia niespodziewanie ugia si pode mn, wydajc zastanawiajcy
dwik zasysania. Poczuem szarpnicie i obejrzawszy si dostrzegem, e mimo napronych cugli oba wierzchowce nie kwapi si, by do
mnie doczy. Zniecierpliwiony, odwrciem si. Uderzyo mnie, e strzygce uszami konie jakby urosy ich by znajdoway si wysoko ponad m
zdziwion twarz. Niezmiernie zaintrygowany t przemian, chciaem do
nich podej. Napiem minie uda, ale moja noga nie oderwaa si od podoa. Zerknem w d i zobaczyem, e obie me dolne koczyny po ydki
tkwi w gbczastej glebie. Mdre koniki pomylaem rozbawiony sw
niezwyk niezdarnoci. Ujem mocniej za cugle i si mini rk staraem
si wydoby z botnistej puapki. Swym ruchem osignem jednak skutek
odwrotny zamiast wystrzeli w gr, zapadem si jeszcze gbiej, tym
razem po kolana. Od razu min mi te wesoy nastrj. Pochyliem si, chcc
odepchn si od zdradliwej murawy jedynym efektem, jaki dziki temu
dziaaniu osignem, byo wypuszczenie cugli obydwu moich zwierzt
uwolniony ko Karola, przestraszony najwyraniej bliskoci zasysajcego bagna, korzystajc z tej okazji oddali si szybkim krokiem. Wtedy ogarna mnie panika. Spryem si w sobie i uywajc caej siy prbowaem
wydoby si ze ciskajcych mnie z ponur determinacj bagiennych okw.
Gwatowny, nieskoordynowany ruch pogry mnie w szlamie po pas. Moje
nogi, na caej swej dugoci, mocno utkwiy w przypominajcym konsysten
133

cj zapraw murarsk bocie gsto bagna bya tak wielka, e nie mogem nawet poruszy stop. Trzsawisko zdawao si nie mie dna stopniowo, w takt uwalnianych przez ruch mojego ciaa bbli zgniego, bagiennego powietrza, pograem si coraz gbiej. Atmosfer nierzeczywistoci
potgoway sine, ponure chmury, ktre akurat w tym momencie zupenie
przykryy wiecce dotd nieprzerwanie soce.
Gorczkowo zastanawiaem si nad moliwociami ratunku, jednak nic nie przychodzio mi do gowy. Prbowaem podcign si na rkach, ale wszelki moje wysiki byy daremne, a bagno pochaniao mnie coraz bardziej. Gdy poziom szlamu osign moje barki, pomylaem z rezygnacj, e tak oto kocz si moje przygody. Przymknem oczy i wtedy dobiego mnie ciche renie mojego wierzchowca. Nie opucie mnie, mj
wierny koniku pomylaem z wdzicznoci. Chciaem posa mu ostatnie spojrzenie i wtedy mj wzrok pad na lece w bocie cugle. Ach, gdybym mg ich dosign marzyem. Wtedy istniaa by dla mnie jeszcze
jaka szansa. Tymczasem wierzchowiec, tulc uszy po sobie, ostronie postpi w moim kierunku. Jego pciny zapady si w boto, ale zanim si wycofa, dotkn mojej wystajcej jeszcze znad trzsawiska gowy swoim
bem. Rozczulio mnie to i nagle przez zy wzruszenia dostrzegem
nieopodal siebie lece w trawie cugle.
W moje serce wstpia nadzieja. Olbrzymim wysikiem oswobodziem ze sscego bagna lew rk i wycigajc j tak, e a zatrzeszczay
stawy signem wijcej si w kpach zielonej darni uprzy. Przycignem j do siebie i mocno cisnem. Taki punkt oparcia nie wystarczy,
rzecz jasna, do oswobodzenia si, ale powstrzyma przynajmniej dalsz
drog w d do jdra ziemi. Po stokro bogosawiem w mylach swojego wierzchowca po raz kolejny przekonaem si, e zwierzta te bardzo
przywizuj si do wacicieli a ponadto cechuje je nieprzecitna inteligencja. Gdyby nie byskawiczna reakcja mojego rumaka, po kilku minutach na
zawsze pogrybym si w bagnie, ktre staoby si dla mnie bezimiennym
grobem...
Jednak moja sytuacja wci bya niezmiernie grona. Ile czasu
mogem utrzyma si na jednej rce? Godzin, dwie godziny? Na pewno nie
dabym rady przetrzyma nocy. Jeeli do wieczora nie pojawi si niespo
134

dziewana pomoc, to ju po mnie pomylaem ponuro i... postanowiem

krzycze. Wolaem ju znale si w rkach Crissa, ni skoczy jako pokarm dla bagiennych stworw. Krzyczaem dugo, a do zachrypnicia, ale
niestety bezskutecznie. Rka coraz bardziej mi drtwiaa, podobnie byo
zreszt z szyj wierzchowca wyranie dostrzegaem ciekajce mu po
bokach strki potu i bl w spojrzeniu. W pewnej chwili na gowie usiad mi
gob. Wstrzsnem si i z obrzydzeniem pomylaem, e rwnie dobrze
mgby to by krwioerczy drapienik, na przykad padlinoerny sp. aowaem, e moja bro przytwierdzona jest do gu sioda nie mogem co
prawda celowa, ale do odpdzenia ptaka wystarczy by sam huk wystrzau.
Otcha, w ktrej znajdowaa si wiksza cz mojego ciaa, promieniowaa przenikajcym do szpiku koci zimnem. Stopniowo zaczem traci czucie najpierw w stopach, a potem ju w caych nogach. Aby si pocieszy,
przypomniaem sobie jedn z przygd Karola. Mj przyjaciel przesiedzia w
bagnie niemal ca dob i to nie tak jak ja w lecie, tylko podczas mronej zimy. To wanie owa botna kpiel doprowadzia porednio do naszego spotkania zimny mu zaogni wiee rany, ktre Karol odnis w
walce z szarym niedwiedziem. Kto wie, moe gdyby nie ten wypadek, mj
przyjaciel nigdy nie trafiby do mojego szpitala? A tak... Znamy si ju od
szesnastu lat. Dobre bagno pomylaem i nagle wybuchnem szaleczym miechem. Po chwili si woli opanowaem si jako lekarz dostrzegem u siebie pierwsze objawy spowodowanej hipotermi paniki i nie zamierzaem si im poddawa.
Po kilku godzinach zapadem w co na ksztat letargu. Opanowao
mnie dziwne odrtwienie, straciem poczucie miejsca i czasu. W pewnej
chwili moje palce rozluniy si i jedynie renie obserwujcego mnie wierzchowca przywrcio mi przytomno na tyle, e ponownie ujem zbawienne cugle. Te rzemienie byy dla mnie paeczk, ktra pomagaa mi balansowa na cienkiej linie pomidzy yciem a mierci. Wiedziaem jednak, e
moje godziny s policzone. Jeeli pomoc nie pojawi si niebawem, to marny mj los podpowiada mi znkany umys. Prbowaem krzycze, ale
ze cinitego garda wydoby si jedynie gos przypominajcy krakanie.
Doskwierao mi pragnienie za zoliwo losu uznaem fakt, i tonc nie
mogem przynajmniej uzupeni niedoboru pynw. Zerknem w gr i ze
strachem skonstatowaem, e soce przesuno si ju ku zachodniej linii
135

horyzontu. Nad m gow kooway dostojnie dwa drapiene ptaki

koszmar, o ktrym mylaem przed zaledwie kilkoma kwadransami, powoli
stawa si faktem.
Gdy soneczna tarcza skrya si w unoszcych si nad bagnem
wieczornych oparach wilgoci, porzuciem wszelk nadziej.
Rwnoczenie z zapadajcym zmrokiem poczem traci czucie w
doni trzymajcej cugle. Moje zmczone oczy przesyay do mzgu szalone
sygnay widziaem ulice mego miasta, kaniajcych mi si ludzi... W pewnej chwili pojawiy si te halucynacje suchowe wydawao mi si, e
sysz ttent kopyt, jakie nawoywania... Wreszcie ostatnim obrazem, ktry ujrzaem, bya zatroskana, pochylajca si nade mn, twarz Suzan. egnaj, moja droga Suzan szepnem bezgonie i puszczajc cugle
zapadem w niebyt.
136

VII
Karol w ptach
Obudzi mnie odgos szczkajcych z zimna zbw. Odrzuciem

okrywajcy mnie szczelnie pled i rozejrzaem si z wyrzutem dookoa, poszukujc osoby, ktra zakcia mj sen. Niepohamowane drenie uchwy
naprowadzio mnie na jedyne suszne rozwizanie to ja sam byem rdem tego przenikliwego dwiku. Nieprzytomnym ruchem przetarem
swoje zmczone, zazawione oczy i na swym czole poczuem chodn, kojc do.
Ju wszystko w porzdku, doktorze mych uszu dobieg ciepy, damski gos. Niech pan teraz sprbuje zasn, a ja przy panu posiedz. Z niedowierzaniem zdaem sobie spraw, e gos w naley do Suzan.
Czy ja ju umarem i jestem w raju? spytaem si w mylach. Chciaem
si odezwa, ale szal przewayo zmczenie. Po krtkiej wewntrznej walce znw zapadem w twardy sen.
Obudziem si rankiem. Otworzyem oczy i natychmiast zobaczyem krztajcego si przy ogniu Sizemoura. Mylaem, e jeszcze ni, ale
gos, ktry mnie dobieg, z pewnoci musia nalee do realnego wiata.
Jak si spao, doktorze? spyta Sizemour, umiechajc si
szeroko. Jak pana wczoraj znalazem, to baem si, e ju si pan nie
obudzi.
Skd si pan tu wzi, Sizemour? spytaem oszoomiony.
Ostatnia rzecz, ktr pamitam, to napywajce do moich ust ciemne boto.
Wycignem ci w ostatniej chwili Sizemour gadko przeszed ze mn na ty. Ledwie ye.
137

Ale skd? Jak? Gdzie? nie mogem zrozumie.

Wszystko dziki tej paskudnej mgle. Po prostu zabdzilimy i
zamiast kierowa si do Fever Point, znalelimy si w tych stronach.
Wczoraj natknem si na konia osiodanego, ale bez jedca.
Poznaem troch wasze konie i wiedziaem, e co si stao. Na
szczcie udao mi si ciebie odnale przed zapadniciem ciemnoci. W
ostatniej chwili...
Dzikuj wyszeptaem. A gdzie teraz jestemy?
Sizemour popatrzy na mnie kpico.
Na skraju bagien powiedzia. Niedaleko miejsca, w ktrym ci znalelimy. Widzisz, doktorze, jeste dosy ciki, wic przyniosem ci do pierwszego miejsca, ktre nadawao si na obozowisko.
A gdzie jest mj ko? I gdzie Suzan? pytaem gorczkowo.
No tak, Suzan nie byaby szczliwa, e najpierw pytasz o konia
zamia si Grady. Ta dziewczyna siedziaa przy tobie ca noc, dopiero przed chwil si pooya. A ko... Stoi za drzewem. O tam to mwic
wskaza rk.
Ten ko uratowa mi ycie wstaem i podszedem do swego
wierzchowca. Gdyby nie on, nie miaby kogo ratowa zerwaem kilka
dbe mikkiej trawy, praw doni podsunem j zwierzciu, za lew
pogadziem pieszczotliwie po aksamitnych chrapach. Dzikuj, koniku
wyszeptaem.
Gdy wrciem do ogniska, Sizemour wrczy mi podgrzany kawaek boczku i kubek parujcej kawy. Jadem z apetytem, cieszc si, e bagienna przygoda nie zakoczya si dla mnie nawet katarem. Gdy poykaem ostatnie yki kawy, Grady przecign si i spyta:
Podruje pan sam, doktorze? A gdzie to si podziali twoi towarzysze?
138

Palc fajeczk opowiedziaem mu o feralnych wypadkach mglistego dnia. Wspomniaem te o Crissie i Jamesie, o swoich podejrzeniach i o
tropie, ktrym podaem. Sizemour ciko westchn i zachmurzy si.
Covelli Criss mrukn, a w jego oczach zamigotay cienie
przeszoci. To niebezpieczny czowiek, a take dra jakich mao.
Chciabym go dosta w swoje rce.
To jed ze mn powiedziaem. On i James maj si spotka z reszt bandy w miejscu zczenia dwch rzek. Spodziewam si tam
zasta take i Karola. Nic prostszego, moemy pojecha odkrytym przeze
mnie tropem.
W miejscu zczenia dwch rzek? Sizemour zamyli si.
Wydaj mi si, e wiem, gdzie to jest. Zamiast trzyma si tropu, powinnimy dotrze tam jako pierwsi. Nie musz chyba tumaczy, dlaczego?
Nie musia. Doskonale zdawaem sobie spraw z tego, e prba
odbicia winia z rk bandy byaby zdecydowanie mniej ryzykowna, gdybymy lepiej poznali teren naszych dziaa. Mona by wtedy pomyle nawet
o zasadzce. Tylko czy zdymy przed porywaczami? Grady zdawa si czyta w moich mylach.
Mamy czas mrukn. Jeszcze nie ma poowy czerwca,
wic nie bd si pieszy.
Sowa Sizemoura wyday mi si zagadkowe, ale wnet przypomniaem sobie mapk, ktr znalelimy przy zwokach na pocztku podry.
Drugi lipca, czy to nie taka wanie data tam figurowaa? Tylko skd wie o
tym Sizemour? Tego niestety nie wiedziaem, a nie wypadao przecie pyta.
Siedzielimy przez jaki czas w milczeniu, a wreszcie pojawia si
Suzan. Chocia z tego co mwi Sizemour, przez ca noc nie zmruya oka,
wygldaa wieo i zdrowo. Ju z daleka dostrzegem niemiay umiech,
zmruone czarne oczy i gadkie, lnice wosy. Lekkim, radosnym krokiem
podesza do miejsca, w ktrym siedziaem i zrcznymi palcami poprawia
mi przekrzywiony konierzyk koszuli. Gdy umiechnem si z wdzicznoci, jej policzki rozkwity szkaratnym rumiecem
139

Dzie dobry, doktorze powiedziaa szybko, maskujc zmieszanie.

O, widz, e ju zjedlicie. To co, ruszamy w drog?
Ech, te kobiety. Nawet nie spytaa, dokd nas ta droga poprowadzi. Niezbyt cieszyo mnie jej towarzystwo. Nie, nie dlatego, e jej nie lubiem. Wrcz przeciwnie. Baem si jednak, e nadchodzce dni przynios ze
sob wiele niebezpieczestw, ktrych chciaem jej oszczdzi. Nie byo jednak innego wyjcia dziewczyna musiaa jecha z nami.
Kiedy dosiedlimy wierzchowcw zauwayem, e w stosunku Suzan do Sizemoura zasza gwatowna i niespodziewana zmiana. O ile wczeniej jej oczy wrcz lniy mioci do Gradyego, o tyle teraz gocio w nich
tylko wspczucie. Zastanowio mnie to, ale po chwili ca m uwag pochona jazda nie mylaem o tym wicej i sprawa szybko wywietrzaa
mi z gowy.
Rzadki las wkrtce ustpi miejsca pofalowanej prerii. Jechalimy
w szyku indiaskim jedno za drugim. Prowadzi oczywicie Sizemour,
druga jechaa Suzan, a ja zamykaem nasz skromn kawalkad, wiodc
obok siebie luzaka, wierzchowca Karola. Wanie ze wzgldu na prowadzonego przeze mnie dodatkowego rumaka nie moglimy posuwa si tak
prdko, jak chcielimy aby nadrobi stracony czas zrezygnowalimy w
poudniowego odpoczynku i nieprzerwanie posuwalimy si w kierunku
miejsca, ktre miao by aren uwolnienia mojego przyjaciela.
Preria usana bya rozrzuconymi gdzieniegdzie kpkami drzew.
Przy jednej z takich kpek Sizemour osadzi swojego rumaka i gestem doni
poprosi mnie do siebie. Gdy zatrzymaem si obok niego, dostrzegem
przed sob wiey trop. Zeskoczylimy z siode i opadszy na czworaka
zaczli go skrupulatnie bada. Prac t przeryway nam niecierpliwe pytania Suzan. Wreszcie Sizemour podnis si, otrzepa spodnie i podszedszy do mnie zapyta:
Co sdzisz o tych ladach?
Kilku ludzi odparem. Konie podkute, wic najprawdopodobniej biali, chocia tu, w Kanadzie, niczego nie mona by pewnym.
140

Tak jest zgodzi si Sizemour. Dokadnie pi wierzchowcw, ale ludzi... szeciu. Spjrz to mwic wskaza mi jeden z odciskw
kopyta, na pierwszy rzut oka wcale nie odbiegajcy od pozostaych.
Rzeczywicie po chwili przyznaem mu racj. Odcisk jest
gboki, co znaczy, e ko by ponad miar obciony. Ciekawe czym?
Nie czym, tylko kim odezwaa si wtajemniczona przeze
mnie podczas drogi Suzan. To chyba oczywiste, e wierzchowiec wiz
zwizanego Karola. Pana Gordona poprawia si niemal natychmiast.
Wyjanienie to byo bardzo prawdopodobne. Nie pomylaem o tym dotychczas przecie Karol zosta schwytany bez wierzchowca. Skoro porywacze chcieli dostarczy go do Czarnej Gwiazdy cokolwiek to jest musieli
umieci go na czyim koniu. Bya to dla nas bardzo dobra wiadomo
ko dwigajcy podwjny ciar nie moe si przecie posuwa zbyt szybko. Nasze szanse oswobodzenia Karola wzrosy tym samym w dwjnasb.
Zdecydowalimy si ruszy napotkanym tropem. Zdaniem Sizemoura od miejsca spotkania dwch rzek dzieliy nas jeszcze dwa dni jazdy,
ale postanowilimy sprbowa ju tej nocy jak dowodzi Sizemour, akcja
odbicia winia byaby wtedy prostsza, gdy przy nastpnej okazji liczba
pilnujcych go czonkw bandy wzronie prawdopodobnie o dwie osoby, o
Crissa i Jamesa. Pognalimy wic konie i rozpoczli wycig ze socem
bez jego blasku podanie tropem staoby si niemoliwe. W miar, jak odciski kopyt staway si coraz wyraniejsze, roso moje zdenerwowanie.
Obawiaem si, e uwolnienie Karola nie bdzie atwym zadaniem.
Kiedy zapada zmierzch, a wraz z nim malay nasze szanse na dogonienie porywaczy przed noc, wydao mi si, e poczuem dym. Ju miaem powiedzie o tym Sizemourowi, gdy ten zatrzyma konia i zeskoczy w
wysok traw. Podyem w jego lady, podbiegem do Suzan i porwaem j
z sioda. Przykucnlimy w keczku i rozwaali sytuacj.
To fatalnie, e na postj obrali wanie to miejsce wyszepta
Sizemour. Znam te strony, tam nie ma adnych drzew, jedynie pusta
paszczyzna i niewielki potoczek. Ciko nam bdzie podej, a co dopiero
uwolni Karola. Niemniej myl, e gdy zapadnie zmrok, powinnimy sprbowa.
141

Z wielk ostronoci wycofalimy si o p mili. Nocleg w bliszej

odlegoci od porywaczy byby wysoce nierozsdny. Pooylimy si w wysokiej trawie i czekalimy nadchodzcych wielkimi krokami ciemnoci.
Zmczona brakiem snu Suzan opara sw gow o moje rami i sodko
drzemaa. Chciaem pj w jej lady, ale wiedziaem, e nie zasn moje
nerwy napite byy niczym postronki. Zamiast wic lee bezczynnie, postanowiem wyczyci sw bro. Czynno t stanowczym gestem przerwa
mi Sizemour.
Nie bierzemy broni powiedzia. Ich jest piciu, wic nasz
jedyn szans na sukces jest zaskoczenie. Strzelby bd nam tylko przeszkadza w podchodzeniu, wic zostawimy je przy koniach.
Zgoda wyszeptaem i zaczem przygotowywa si do nocnej przygody. Z dowiadczenia wiedziaem, e biaa twarz potrafi w ciemnociach wieci jak lustro aby nie dopuci do zdemaskowania, natarem skr rk i twarzy czarnym muem, ktry znalazem nieopodal kryjwki w niewielkim zagbieniu. Kiedy wrciem do lecych towarzyszy, rozbudzona ju Suzan przez chwil walczya ze miechem, ale gdy posaem jej
surowe spojrzenie zamilka i pomoga dokadniej rozprowadzi po twarzy
mj niecodzienny makija. Sw twarz poczerni take Sizemour, ale zamiast
mierdzcego bota wybra wydobyty z jukw smar do fuzji. No tak
pomylaem zgnbiony. e te nie pomylaem o smarze wyrzucaem
sobie w mylach, ale wnet rozpogodziem si. C, moe i mazido Sizemoura jest trwalsze i nie tak obrzydliwe, przyjemniejsze ni boto, ale za to ja
pachniaem teraz jak taplajcy si w bagnie czworong. Konie na pewno
mnie nie wyczuj szepnem w duchu.
Gdy za horyzontem znikny ostatnie zorze wieczoru, a na nieboskonie rozbysy niemiao pierwsze gwiezdne punkciki uznalimy, e czas
nam w drog. Poegnalimy si z Suzan, przykazujc jej, aby nie ruszaa si
z miejsca kryjwki.
W tej trawie nikt ci nie znajdzie, jeeli co by si dziao, to po
prostu odejd kilka krokw od koni i po si pasko na ziemi poradzi
dziewczynie Sizemour.
142

Uwaajcie na siebie szepna Suzan. Wr bezpiecznie,

doktorze dodaa, a ja znowu miaem wraenie, e chciaa powiedzie co
wicej. cisnem jej rami, odwrciem si i potruchtaem za Sizemourem.
Gdy zagbilimy si w falujce morze wysokich, sigajcych nam do czubkw gowy traw, jak czarna kurtyna spada na nas ciemno.
Od obozowiska bandytw dzielia nas przynajmniej mila drogi.
Chcc jak najszybciej przeby bezpieczn cz tego dystansu, Grady narzuci icie sprinterskie tempo po dwch minutach takiego marszobiegu
ciko dyszaem, a koszula lepia mi si od potu. Przemierzany przez nas
teren nie by paski tu i tam natykalimy si na strome pagrki, z ktrych
jeden zwieczony by nawet skaln wieyczk. Wreszcie, gdy serce omotao w mej piersi jak dziki, zamknity w klatce ptak, z jednej z grek dostrzeglimy migocc w ciemnociach un ogniska.
Obz bandytw pooony by w zamknitej z czterech stron kotlinie, nad wijcym si jak srebrna wstka potoczkiem. Trawa w zagbieniu
bya nisza ni na prerii a jedyne drzewa (zreszt karowate) rosy nas sam wod, w pewnym oddaleniu od ognia. Beznadziejna sprawa pomylaem, zdajc sobie spraw, e uwolnienie Karola bdzie piekielnie trudne.
No bo jak podkra si do obozowiska, jeeli warunki naturalne nie zapewniaj jakiejkolwiek osony? Zbocza kotlinki opaday gadko jak na zo
nie dostrzegem na nich adnego dziaania lodowca, adnej muldy, wybrzuszenia, czego, co mogo posuy za oson. Doszedem do wniosku, e zagbienie musiao by kiedy wypenione wod, i woda ta wypolerowaa
gadko teren, z ktrym miaa kontakt. Zrezygnowany, utkwiem swj wzrok
w ledwie widocznych w ksiycowym blasku grach na wschodzie. Istne
Gry Ksiycowe pomylaem z humorem, przypominajc sobie czytan
niedawno ksik o Afryce. Z tych jaowych rozmyla wyrwa mnie Sizemour. Zauwayem wwczas, e ma on bardzo wiele wsplnego z Karolem
zarwno mj przyjaciel, jak i Grady wychodzili z zaoenia, e kiedy nic
nie mwi, to pi i jedynym sposobem przywrcenia mnie do rzeczywistoci jest, zdolne powali szarujcego bizona, szarpnicie za rami...
No i co o tym sdzisz spyta Grady, gdy masowaem nadwerony bark.
143

Cika sprawa mruknem. Moe za kilka godzin, kiedy

zasn...
Nie zasn, a przynajmniej nie wszyscy. Na pewno bd trzyma
wart. Co by o nich nie powiedzie, to zdyscyplinowani ludzie.
Grady mia racj, a mnie ogarno zniechcenie. Tak bardzo przyzwyczaiem si do myli, e ju dzi w nocy usid z Karolem przy jednym
ognisku. A tak... Trzeba byo nam wraca. Zgnbiony powstaem z kolan i
zrobiem kilka krokw w powrotn stron. W miejscu osadzi mnie cichy
miech Sizemoura.
Co ty, doktorze, w takiej gorcej wodzie kpany zamia si
cicho Grady.
Ja nie lubi marnowa czasu, doktorze odciem si, ale co
w gosie Sizemoura kazao mi do niego powrci.
Nie jestem ju lekarzem posmutnia nagle Grady. Ale to
teraz niewane. Doktorze, czy umiesz pywa?
Umiem, ale nie rozumiem... zaczem i nagle spyno na
mnie olnienie. Jeszcze raz przyjrzaem si otoczeniu bandyckiego obozu i
dostrzegem, e jedno z zakoli rzeczki podchodzi niemal pod sam jego
krawd. Co prawda w tym miejscu niestety nie byo dajcych schronienie
drzew, ale wydao mi si, e widz na skraju wody pas wysokich trzcin.
Moe si uda pomylaem czujc, jak po moim ciele gwatownie rozlewa si optymizm.
Zeszlimy ze wzniesienia i szybkim krokiem osignlimy brzeg
potoku, ktry z bliska okaza si by raczej ma rzeczk. Jej szeroko nie
przekraczaa dziesiciu jardw, a wartki prd przypomina, e znajdujemy
si u podna wysokich gr. Do obozu byo z tego miejsca okoo czterystu
jardw tylko tak odlego uznalimy za wzgldnie bezpieczn dla realizacji naszego ryzykownego planu. Kiedy chciaem wej do wody, Grady
schwyci mnie za rk.
Spokojnie, doktorze powiedzia. Nie moemy przecie tak
po prostu pyn.
144

Usiadem na kamieniu, a Sizemour znikn w nadbrzenych szuwarach. Po kilku minutach, kiedy ju zaczem si niepokoi, pojawi si u
mego boku cignc za sob gruby, skaty sprchniay pie.
Nie pytaj, skd si to tu wzio wydysza zmczony. Pewnie wiosn, wraz z roztopami spyno z gr. Zreszt, mniejsza o to, wane,
e ten pie znakomicie uatwi nam poruszanie. Po pierwsze, pomoe nam
pyn, a po drugie... zawiesi gos. A po drugie doskonale nas zamaskuje.
Zepchnlimy pie na wod i zanurzylimy si w lodowatym nurcie. Zaskoczya mnie dua gboko strugi nastawiem si na kontakt z
piaszczystym dnem, a okazao si, e grunt urywa si ju ptora jarda od
brzegu. Bogosawic zapobiegliwo Sizemoura uchwyciem si pnia i niesiony prdem pomknem w d rzeki. Po chwili Grady wynurzy si obok
mnie, zapa za drugi koniec kody i grn poow ciaa wycign si na
jednym ze sterczcych konarw.
Oszczdzaj siy, doktorze. Kto wie, czy ten prd, ktry na razie
nam pomaga, nie okae si w powrotnej drodze przeszkod nie do pokonania.
Takie rozumowanie trafio mi do przekonania, tote przestaem
macha nogami i caym ciarem zawisem na naszym pniu. To obcienie
sprawio, e posuwalimy si duo wolniej, co zreszt byo okolicznoci
raczej pomyln, gdy wykluczao utrat kontroli nad tym jake specyficznym stateczkiem. Szeroko w tym akurat miejscu rozlana paszczyzna prerii
znikna za spadzistymi cianami wskiego kanionu by to znak, i zbliamy si powoli do kotliny. W poowie wwozu zdawao mi si, e dostrzegam bobrze eremia. Roso tu kilka drzew, byo zacisznie i niedostpnie
wymarzona okolica dla tych sympatycznych budowniczych tam.
Trciem Sizemoura i pokazaem mu nadgryzione przez bobry
drzewo. Ten nagle poblad i silnymi ruchami rk i ng prbowa skierowa
nas do brzegu. Na prno nurt by w tym miejscu zdecydowanie zbyt silny. Spojrzaem na swojego towarzysza, tak jak patrzy si na niebezpiecznego szaleca. O co mu chodzi? zapytaem si w mylach. Wtem do moich
uszu dobieg dwik przelewajcej si wody. Nagle zrozumiaem zwizek
145

midzy obecnoci bobrw, wartkim nurtem i dwikiem przed sob. Z coraz wiksz szybkoci zblialimy si do zbudowanej przez zwierzta tamy. Wodospad nie mg by co prawda wysoki, ale utrata kody i podtopienie z pewnoci nie uatwioby nam naszego zadania. Im wyraniejszy by
odgos spadajcej wody, z tym wiksz panik mciem nogami bez
adnego widocznego efektu. Kiedy na policzkach poczuem uwolnione
przez wodospad mikroskopijne kropelki wilgoci, nad m gow niespodziewanie i nagle pojawiy si gazie paczcej wierzby. Zanim zdyem
pomyle, moje donie wystrzeliy w gr i mocno chwyciy zwisajce fragmenty drzewa jednoczenie objem nogami uciekajcy z prdem pie i...
zawisem w powietrzu, rozcignity jak kauczukowa guma. Grady, ktry
przed chwil ju chyba pogodzi si z urokiem niebezpiecznej przejadki
kataraktami, teraz byskawicznie znalaz si obok mnie i podobnie jak ja
uwiesi si zwisajcych gazi. Zawsze gdy wspominam to po latach, wybucham niekontrolowanym miechem. Co prawda miech ten zmcony jest
wspomnieniem dramatycznych wydarze, ktre nastpi miay za niecae
trzy tygodnie, niemniej jednak sytuacja ta wydaj mi si niezwykle zabawna. Z jednej strony zaniepokojona nasz przeduajc si nieobecnoci
Suzan, z drugiej, w odlegoci dwustu jardw, obz gronych bandytw i w
rodku my wiszcy bezradnie niemal na samej krawdzi wodospadu. Ile
czasu tak wisielimy? Nie wiem, ale wydaj mi si, e co najmniej kwadrans.
Porozumiewalimy si zduszonym szeptem, zdajc sobie spraw z absurdalnoci sytuacji. Wreszcie, kiedy pie zacz wymyka si spomidzy naszych omdlaych ng, Grady w ostatniej chwili skierowa go pomidzy sterczce z wody fragmenty tamy. Nasza koda zaklinowaa si na chwil, a my,
jak dwa skoowane gibbony, wdrapalimy si po gaziach na stromy, zasany skalnymi odamkami brzeg. Usiadem i kiedy Grady transportowa
pie poniej wodospadu przez blisko dwie minuty ciko dyszaem.
Wydawao si, e teraz wszystko pjdzie ju gadko, ale nad naszym spywem najwyraniej ciyo jakie fatum. Kiedy pie koysa si na
spokojnej wodzie u stp dwujardowego wodospadu, a Grady sa mi na gr
niedwuznaczne sygnay, ebym si popieszy, stpajc po omszaym gazie
polizgnem si i z przeraliwym hurgotem strcanych kamieni runem w
d wprost na czekajcego na mnie Sizemoura. Wywoany mym zgoa
spektakularnym upadkiem plusk zabrzmia w mych uszach jak wystrza ka
146

rabinu przykucnlimy na awicy biaego piasku i czekalimy na najgorsze.

To, e nikt nas nie usysza, przypisuj jedynie niesamowitemu
szczciu. Karol opowiada mi pniej, e sam doskonale zdawa sobie
spraw z nienaturalnoci nocnych odgosw wedug niego uratowa nas
mia jeden z porywaczy, ktry dokadnie w tej sekundzie, gdy wpadaem do
wody, zakoczy opowiadanie pewnego, poledniej jakoci, dowcipu. To
gony wybuch rechotliwego miechu sprawi, e wci bylimy nieodkryci.
miali si bandyci, mia si te Sizemour.
Ech, doktorze wyszepta rozbawiony. Z nikim jeszcze nie
przeywaem takich przygd cign, kadc specjalny akcent na sowo
takich.
Przeprosiem skruszony i kiedy przez duszy czas nikt nie zainteresowa si dwikowymi efektami mojej niezdarnoci, postanowilimy
pyn dalej. Poniej katarakty nurt by ju spokojniejszy, a rzeczka rozlewaa si szeroko. Posuwalimy si powoli, starajc kry si w zarolach porastajcych oba brzegi. Miejscami woda bya tak pytka, e zmuszeni bylimy do przemieszczania si na kolanach w takich pytkich miejscach o
moje ciao co i raz ocieray si wgorze, ale napite nerwy nie pozwalay mi
myle o godzie.
W pewnym momencie czarna dotychczas powierzchnia rzeki zacza pobyskiwa dziwnym zielonkawym wiatem. Przez chwil nie wiedziaem, co si dzieje, ale gdy pokonalimy kolejny zakrt i na lustrze wody
pojawiy si zmarszczone, wietlne refleksy zrozumiaem, e wpywamy w
zasig blasku, rzucanego przez ognisko. Zapadlimy si gboko w sitowie, a
Grady naprdce zaimprowizowa dla nas dwa niewielkie piropusze z gstych oczeretw. Przywdziaem jeden z nich, natarem twarz czarnym
rzecznym muem i ostronie rozchylajc trzciny podyem za Sizemourem.
Pocztkowo posuwalimy si na kolanach, potem na czworakach, a
wreszcie opadli do pozycji lecej. Czoganie w bagiennym szlamie nie naley do przyjemnoci, ale ja wcale nie skaryem si na niewygody; pragnem tylko jak najprdzej dostrzec cel naszej wyprawy Karola.
147

Muliste dno dawao si atwo pogbi, tote gdy dotarlimy do

brzegu nieopodal ogniska, idc w lady Sizemoura wykopaem pytk jam,
tak, e po zanurzeniu nad powierzchni wody wystaway jedynie moje oczy.
Wyrwaem z dna pust w rodku odyg jakiej obcej mi roliny i przyoywszy j do ust mogem swobodnie oddycha pod wod. Mj piropusz
znakomicie wtapia si w to zoone z rzecznej flory; rozchyliem kilka
trzcin i bez ryzyka demaskacji uwanie przypatrzyem si bandyckiemu obozowisku.
Wok ogniska siedziay rozmawiajc cztery postacie. Ich twarze,
owietlone migoczcym blaskiem pomieni, nie byy mi znajome zaskoczyo mnie natomiast jakie nieuchwytne ich podobiestwo, ale po chwili
zoyem swe wraenie na karb zmczenia. Nad ogniem ujrzaem rumienic si piecze z jej ksztatu wysnuem przypuszczenie, e na kolacj serwowana bdzie antylopa. Potoczyem wzrokiem dookoa, ale nigdzie nie
ujrzaem pitego bandyty. Nie byo te Karola.
Siedzca wok ogniska grupa drabw prowadzia jak si to
popularnie okrela rozmow o niczym. Wsaty mczyzna, lat okoo
pidziesiciu opowiada o zaletach pewnego domu, ktry na pewno nie
zasugiwa na miano domu prywatnego. Pozostali, z mniejszym lub wikszym zainteresowaniem, ledzili przebieg obscenicznej historii. Tak, ci ludzie nie odznaczaj si z pewnoci nadmiernym intelektem czy wyszukanym gustem pomylaem. Zerknem na Sizemoura i przerazi mnie wyraz jego twarzy. Oczy jego paay zimn, niemal namacaln nienawici,
usta byy zacinite, a do odruchowo szukaa sztucera. Dotknem jego
ramienia i ten gest pomg mu chyba zapanowa nad wzbierajc fal szau,
gdy rozluni si i lekko umiechn. To nie ludzie, lecz zwierzta
zdawao si mwi jego wymowne spojrzenie.
Leelimy tak dwa kwadranse, a mj niepokj i rozczarowanie potgoway si niemal z kad upywajc minut. Dowiadczaem swoistego
dejavu wszak przed niewiele ponad dob te tkwiem w botnych objciach i te cierpiaem katusze. W kocu jednak moja cierpliwo zostaa nagrodzona.
Travis usyszaem gos wsatego draba. Przyprowad naszego kuternog. Damy mu je, eby pojawi si przed Czarn Gwiazd w
148

dobrej formie. Bdzie mu ona z pewnoci potrzebna doda, zanoszc si

nieprzyjemnym, niemal histerycznym miechem.
Z pobliskich ciemnoci dobieg mych uszu szelest trawy i wtem w
krgu wiata pojawio si dwch ludzi. Pierwszy z nich kroczy wadczo,
rzucajc oczami grone byski. W rku ciska kawaek powrozu do koca sznurka przywizany by Karol.
Do licha szepnem do ucha Sizemourowi. Nawet nie
rozwizali mu ng.
Rzeczywicie, cignity przez draba o imieniu Travis, Karol pokracznie podskakiwa. Kiedy jednak zbliy si do ogniska, z przeraeniem
stwierdziem, e jego nogi, w przeciwiestwie do rk, nie s skrpowane
pokraczny chd wywoany by spuchnit jak bania kostk.
Staw skokowy szepnem ze ciskajcym gardo smutkiem
Sizemourowi, a ten, wyranie zaspiony, popatrzy na mnie przecigle z widocznym wahaniem.
Chyba nacignicie powiedzia cicho, a gdy potaknem, doda. Nie uwolnimy go dzisiaj. Za daleko do koni, nie dojdzie, a my nie damy rady go przenie. Nie am si, doktorze, jutro co wymylimy, a dzisiaj...
zawiesi gos. Dzisiaj damy mu zna, e jestemy w pobliu.
Jak? spytaem z nadziej, ale Grady przerwa mi i zdecydowanym ruchem gowy wskaza na ognisko.
Posuchajmy, potem bdziemy gada powiedzia i uoy si
wygodnie w swojej jamie.
Przy ognisku trwaa ceremonia podziau upieczonej ju antylopy.
Z ulg stwierdziem, e kawaek pieczeni, ktrym obdarowany zosta Karol,
w niczym nie odbiega od porcji pochanianych przez bandytw. Przynajmniej go nie godz pomylaem. Porywacze rozsiedli si wygodnie i
haaliwie spoywali ociekajce tuszczem miso. Wreszcie skoczyli i Karol zosta z powrotem odprowadzony przez draba imieniem Travis. Tymczasem przy ognisku rozgorzaa dyskusja.
149

Ja nie wiem, po co my go wieziemy? spyta zaczepnie jeden z

bandytw. Przecie to bardzo niewygodne. Nie lepiej by go byo kropn
tu, na miejscu?
Znasz rozkazy, Casey odpowiedzia mu wsaty. Zreszt
niech jutro zadecyduje Criss.
Nie ufam Crissowi do dyskusji wczy si nastpny porywacz. Diabli wiedz, gdzie on si teraz podziewa.
Nawet tak nie myl przerazi si wsacz. Crissowi ufa sam
Czarna Gwiazda. Myl, e nieroztropnie jest si przyznawa do takich
uczu.
Ech, ja mam ju do odezwa si Casey. Nie do, e zapaa nas ta paskudna mga, to jeszcze przypta si ten... Jak mu tam? A,
Gordon.
Prawie by nam zwia z cienia dobieg nas gos Travisa.
Mielimy szczcie, e zamao si pod nim to zwalone drzewo i e okula.
A wic wyjania si zagadka pojmania Karola mj przyjaciel
natkn si we mgle na czonkw bandy i uciekajc skrci nog.
Prawdziwy pech! Zwichnicie stawu nie do, e naraao go na bl i cierpienie, to jeszcze utrudniao nam jakkolwiek akcj celem jego uwolnienia.
Trzeba bdzie to jutro zaplanowa pomylaem i wsuchaem si w dalszy cig rozmowy.
Czonkowie bandy rozsiedli si wygodnie i midzy nimi zacza
kry butelka z alkoholem. Przez chwil miaem nadziej, e bandyci, jak
jeden m, upij si do nieprzytomnoci, ale po chwili dostrzegem, e przy
ogniu nie ma Travisa. Pewnie maj przy Karolu caonocne, jednoosobowe
dyury pomylaem. Byem ciekaw, w jaki sposb Sizemour zamierza
przekaza Karolowi informacj o naszej obecnoci. Zerknem na niego.
Zdawa si drzema jake stalowe musiay by jego nerwy! Ja sam, napity jak struna, przez cay czas ledziem rozwj sytuacji przy ognisku. W
miar, jak opada poziom alkoholu w butelce, bandyci stawali si coraz bardziej weseli i gadatliwi. Jeszcze raz przekonaem si, e poziom umysowy
tych ludzi niewiele odbiega od poziomu co rozumniejszych zwierzt. Rzu
150

cane przy ognisku arty byy nie tylko niewybredne czsto ocieray si
wrcz o okruciestwo. Suchajc ich rozmowy miaem wraenie, e podsuchuj grupk szalecw...
Gdy pusta ju butelka, rzucona przez jednego z konsumentw jej
zawartoci, zatoczya uk i wpada do rzeki (dodam, i tu obok drzemicego Sizemoura), bandyci stracili stopniowo wigor i jeden po drugim
zasypiali wok ogniska. Kiedy zapada cisza, jak na zawoanie obudzi si
Grady. Rozejrza si uwanie, pomyla chwil i rzek:
Doktorze, myl, e powiniene tu zosta. Podkradn si do Karola i dam mu si zobaczy. Sdz, e to wystarczy i twj przyjaciel bdzie
wiedzia, e pomoc jest ju blisko.
Zgoda kiwnem gow i chocia ognisko ju przygaso i leelimy w zupenej ciemnoci, Grady zauway mj gest. Tylko uwaaj,
zaczekam tutaj.
Sizemour bezszelestnie wypez na brzeg i po chwili zupenie
znikn mi z oczu. To chyba jakie czary pomylaem. Zdenerwowany
przeykaem lin, spodziewajc si w kadej chwili alarmu. Nic takiego nie
nastpio, a ja sam o mao nie krzyknem, gdy za moimi plecami z wody
wynurzy si niespodziewanie Grady. Na chwil zdbiaem, ale Sizemour
klepn mnie w rami i kaza i za sob. Walczc z prdem ruszylimy w
gr rzeki. Tym razem podr rzecznym nurtem obya si bez przygd
gdy sforsowalimy wodospad (tym razem z ca pewnoci stwierdziem,
e bya to robota bobrw), otarem z czoa rzsisty pot i usiadem ciko na
kamieniach. Grady spocz obok mnie i zapewne pod wpywem mojego naglcego spojrzenia opowiedzia o swojej penetracji wrogiego obozu.
Ci przy ognisku spali jak susy mwi. Jedyny problem by
z Travisem. Z tego, co pamitam sprzed lat, Travis nigdy nie grzeszy intelektem, ale braki te nadrabia niebywa skrupulatnoci. Tak byo i teraz
nie spa. Podkradem si jak najbliej, czekam, czekam... I nic.
No i jak sobie poradzie, Grady? przerwaem, zniecierpliwiony rozwlekym stylem opowiadajcego.
151

Powoli, doktorze, powoli droczy si ze mn Sizemour. Co

zrobiem? Namacaem niewielki kamie i palnem nim w twojego Karola.
Mam nadziej, e mi wybaczy, bo niechccy trafiem go w obrzmia nog.
To bardzo opanowany czowiek na uamek sekundy podnis gow, zobaczy mnie, a potem ju lea w bezruchu.
Jak mylisz, uda si go jutro odbi?
To zaley od ciebie. Musisz przekona Suzan do nocnej wdrwki, gdy musimy by tam przez nimi. Nie wolno nam te jecha do
skrzyowania rzek t sam tras, co oni.
Dlaczego? spytaem naiwnie.
Oj, doktorze, doktorze Sizemour zaama rce. Przecie
oni nie mog dojrze naszych ladw. Cay nasz plan wziby, jak to si
brzydko mwi, w eb.
Przyznaem mu racj i porzdnie ju zmczony powlokem
si do naszego obozu. Kiedy dojrzaem szczypicego traw wierzchowca
Gradyego, nogi moje zahaczyy o ukryt w wysokim zielsku przeszkod.
Przewrciem si jak dugi, bolenie uderzajc si w kolano jednoczenie
pod sob usyszaem cichy pisk.
Suzan, na Boga, co ty tutaj robisz? spytaem rozcierajc stuczon kotk. Dlaczego nie jeste przy koniach? Przecie tu jest bardzo
zimno!
Och, to pan, doktorze odpara drcym gosem Suzan.
Usyszaam kroki i tak jak kazalicie schowaam si w wysokiej trawie... Nie ma pana Karola? spytaa po chwili, a dwiczcy w jej gosie
niepokj napeni moje serce dziwnym ciepem, tak, e natychmiast zapomniaem o bolcym kolanie.
Jutro ju bdzie odparem pewnym gosem, delikatnie gaszczc j po twarzy. Ech, Janie, chciaby mie chocia poow tej pewnoci,
ktr zaware w swoim gosie pomylaem, zdajc sobie spraw, e
uwolnienie Karola nie bdzie igraszk. Nie chciaem jednak niepokoi
dziewczyny. Miaa w sobie co tak ciepego i zarazem bezbronnego, e
chciaem oszczdzi jej troski. Zamiast wic zadrcza siebie i j rozwaa
152

niami o niebezpieczestwach, ktre mia nam przynie nadchodzcy dzie,

po prostu ujem j za rami, przycignem do siebie i pocaowaem w czoo... Zasna z policzkiem opartym o twarde, metalowe guziki mej koszuli...
Dobrze mi byo tak siedzie i czu na piersi ciar oddychajcej
spokojnie dziewczyny. Mylaem wtedy o przyszoci i pierwszy raz w yciu
stwierdziem, e praktyka lekarska i letnie wdrwki to jednak nie wszystko. Nie mam pojcia, do jakich doszedbym wwczas wnioskw mj sen
na jawie przerwany zosta przez Sizemoura.
Ja wiem, doktorze... powiedzia zaskakujco agodnym gosem. Ale jeeli mamy si tam dosta przed wieczorem, to musimy ju si
zbiera.
Delikatnie obudziem Suzan, a Grady przyjanie poklepa mnie po
ramieniu. Dziewczyna ziewna i umiechna si do mnie. Przesyam pozdrowienia z krainy snu szepna bezgonie i szybko si podniosa, a jej
policzki zapony na rowo. Niemal po omacku osiodalimy nasze konie i
omijajc szerokim ukiem obozowisko bandy pomknlimy przez noc.
Prowadzi oczywicie Grady, ja za troch lekcewac westmaskie zasady jechaem koo Suzan. Nad ranem dziewczyna zasna, tote miaem
pene rce roboty: prowadziem nie tylko swojego wierzchowca, ale te
zwierze Karola, a woln rk cay czas asekurowaem pic obok mnie
mod westwomank.
wit zasta nas na gigantycznym, rozcigajcym si a po horyzont, gazowisku. Sizemour z premedytacj obiera tak drog na twardym podou nie odbija si aden najmniejszy lad. Przetarem oczy i pen
piersi zaczerpnem chodnego, grskiego powietrza. Lekki wiatr osuszy
moje wilgotne ubranie i wyposzy ze mnie ca senno, tak, e czuem si
silny i wypoczty. Pierwsze jasne promienie soca zbudziy Suzan
dziewczyna przez dusz chwil rozgldaa si zdziwiona, ale zobaczywszy
mnie uspokoia si i umiechna do mnie swymi czarnymi oczami. Woln
rk zmierzwiem jej wosy, po czym spiem wierzchowca i pognaem w
kierunku Sizemoura.
Zastanawiam si, co z Robertem i Bigoakiem powiedziaem,
gdy nocne godziny upyny mi na rozwaaniu naszej sytuacji. Nie s
153

dz, eby cay czas siedzieli tam, gdzie poegnaem si z nimi przed dwoma
dniami.
Preria jest olbrzymia, ale jak dwie grupy ludzi chc si spotka
to prdzej czy pniej im si to uda odpar wesoo Grady.
Oby przed zim mruknem z przeksem, przeklinajc w
mylach t zoliwo losu, ktra sprawia, e si pogubilimy.
Po godzinie drog przeci nam pyncy bystro potoczek. Zeskoczylimy z koni, chcc przez krtk cho chwil odpocz. Grady powiedzia, e mijany wanie strumyk w dole swojego biegu wpywa do dogbnie poznanej przez nas wczorajszego wieczora rzeczki.
To wanie tam czonkowie bandy wyznaczyli sobie miejsce
spotkania oznajmi.
Usiadem i pykajc z fajeczki, rozkoszowaem si wspaniaym
aromatem tytoniu. Sizemour poszed w moje lady, tote po chwili obaj
dymilimy jak dwa stare parowozy. Suzan tak dugo nas prosia, a wreszcie
dalimy jej sprbowa jej kaszel towarzyszy nam jeszcze dugo podczas
dalszej drogi. Moe i jestem nieco starowiecki, ale zawsze uwaaem, e
kobiety powinny si trzyma z dala od fajkowego naogu! Wczesnym popoudniem na widnokrgu zamajaczya kpka drzew, urozmaicenie na bezlenej dotd paszczynie. Sizemour wzi ode mnie lornetk i z wysokoci
koskiego sioda bardzo uwanie zlustrowa okolic.
To tam powiedzia wreszcie. Suzan, ty zostaniesz z wierzchowcami rozkaza. A my z doktorem pjdziemy na may zwiad. Jestem ciekaw, czy Covelli i James ju czekaj.
Kamienisty grunt ustpi miejsca wysokiej, gstej trawie, ktra
doskonale skrywaa nas przed wzrokiem ewentualnych obserwatorw. Po
dwudziestu minutach osignlimy skraj maego, bukowego lasku. Szum
wody zaprowadzi nas do miejsca, w ktrym czyy si dwie rzeczki
dwie lnice wstgi zamieniay si w tam dostojnie pync, dosy szeroko
rozlan rzek. Otaczajcy zlewisko lasek, nie do, e niewielki, by niezmiernie rzadki. Prawie nie istniao pitro podszytu buki nie lubiy towarzystwa bujnej rolinnoci, tak wic ich nagie pnie wyrastay z ziemi je
154

dynie w towarzystwie niskiej trawy. Bya to dla nas okoliczno dosy niepomylna niezwykle ciko jest si zbliy (niepostrzeenie) do obozowiska rozbitego w takim wanie terenie.
Na polance nieopodal szemrzcych wd widnia wyrany lad po
ognisku. Wok wystygego ju popiou walay si resztki spoywanego
najpewniej wczoraj posiku. W bezporedniej bliskoci sta olbrzymi db
prawdziwy rodzynek wrd wszechobecnej tu buczyny. Kiedy z podziwem
przygldaem si olbrzymiemu, wiekowemu drzewu, co, co tkwio na granicy mej wiadomoci, zaczo przesya do mzgu nieokrelone bliej sygnay. Wpatrywaem si z uwag i wreszcie wyodrbniem element, ktry
nie pasowa do harmonijnej caoci. Gruby pie ozdobiony by gazk, ktrej obecno uznaem w tym miejscu za, ze wszech miar, nienaturaln. Trciem Sizemoura, podszedem do drzewa olbrzyma i signem po zwid ju gazk. Do jej koca, skrytego dotd w korze, przytwierdzona bya
niewielka, biaa karteczka. Drcymi z niecierpliwoci palcami rozwinem
znaleziony kawaek papieru. Grady zaglda mi przez rami i obaj, jednoczenie, ujrzelimy czyje niewprawne pismo. Na karteczce wyryte byo
jedno zdanie: Bdziemy w nocy, bo polujemy mwia wiadomo obdarzona sabo czyteln sygnatur Crissa. Sizemour wzi ode mnie ten zwitek
papieru i obejrzawszy go dokadnie, zwin i z powrotem zatkn w dbowym pniu.
Dra, zawsze by enigmatyczny rzuci przez zacinite usta,
a ja po raz kolejny zdaem sobie spraw, e Criss i Sizemour musieli si kiedy dobrze zna. Ale najwaniejsze jest to, doktorze, e do samego zmroku bdziemy tu sami. To podsuwa mi pewien pomys... zawiesi gos.
Ale o tym potem, a teraz wracajmy do Suzan, bo dziewucha na pewno wypakuje za tob oczy... Wrcimy tu przed wieczorem, a teraz spa! zakoczy.
Wrcilimy do Suzan i tak jak poleca to Sizemour pooylimy si i odpoczywali. Wiedzielimy przecie, e dzisiejsza noc przyniesie
nam ze sob wiele wrae, wrd ktrych z pewnoci jednak zabraknie
jednego ich rodzaju: wrae sennych. Leaem wic na plecach i leniwie
wpatrywaem si w pdzce po bkitnym niebie oboki. Czubek mej gowy
styka si z czubkiem gowy Suzan w przeciwiestwie do moich, oczy
155

dziewczyny byy lekko przymknite, a o tym, e nie pi wiadczy tylko cichy gos dobywajcy si spomidzy jej rozmarzonych ust. Przez pewien
czas prbowaem jej sucha, ale w kocu szal przewayo zmczenie: odszukaem jej do, zamknem j z swojej i zapadem w wiat piknych
snw.
Po niecaych trzech godzinach obudzi mnie Sizemour.
No, doktorze, komu w drog, temu czas powiedzia umiechajc si kpico. Suzan odezwa si do dziewczyny. Jak zapadnie
zmrok, we konie i zbli si do tamtego pagrka to mwic wskaza na
niewielkie wzniesienie o sto jardw od bukowego lasku. Tam na nas czekaj. A, zapomniaem, zwierzta musz by osiodane, bo by moe bdziemy
musieli szybko si oddali.
Suzan kiwna potakujco, a ja zachodziem w gow, jaki to pomys zawita w gowie Sizemourowi. Nie rozumiaem, dlaczego nie czekamy do zmroku, tylko ju teraz kierujemy si w stron miejsca spotkania
bandytw. Zagadnem o to Gradyego.
Cierpliwoci, szanowny doktorze odpar, gdy szybkim krokiem zblialimy si do buczyny. Zaraz si przekonasz.
Gdy stanlimy u stp rozoystego dbu, wyraz mojej twarzy by
tak komiczny, e od razu wzbudzio to wesoo Sizemoura.
Spokojnie, doktorze, nie zwariowaem powiedzia, a potem
popatrzy na mnie uwanie. Lubisz niekonwencjonalne rozwizania?
No, tak... zajknem si, nie wiedzc, co ma na myli.
No to wskakuj na drzewo mwic to zoy donie w co na
ksztat siodeka. No szybciej ponagli mnie. Zaraz zapadnie zmrok.
Chcc nie chcc skorzystaem z prymitywnego podnonika i po chwili znalazem si wysoko nad ziemi. Gdy wygodnie umociem si na niezwykle
grubym konarze, doszedem do wniosku, e pomys Sizemoura nie jest w
gruncie rzeczy taki zy. Zakadajc, e bandyci rozpal ognisko na starym
miejscu, nie byo lepszego punktu do obserwacji. Co wicej, gsta ciana listowia czynia nas zupenie niewidocznymi z dou. Pewnym problemem
mogo by bezszelestne zejcie, ale na razie si tym nie martwiem. Zapa
156

em si jednego z konarw i zgodnie z poleceniem Gradyego uzbroiem

si w cierpliwo.
Cienie wyduay si stopniowo, a soneczna tarcza dobiegaa kresu swej caodziennej, mozolnej wdrwki. Ga, na ktrej siedziaem bya
tak gruba, e nie odczuwaem adnego dyskomfortu. Pocztkowo moje ruchy krpowa sztucer, ale udawszy si po rozum do gowy powiesiem go w
kocu na sterczcym sku. Sizemour usadowi si odrobin poniej mnie,
obejmujc nogami ga rwnie grub jak moja. Czekalimy cierpliwie, z
rzadka tylko przerywajc milczenie.
Wreszcie, wraz z intensywnym wiatem wieczornej zorzy, daleko
na horyzoncie pojawi si niewielki punkcik. Wraz z upywem czasu powoli
si zwiksza, a wreszcie wyranie ju dojrzaem pi koskich sylwetek.
Po chwili bandyci osignli lec u naszych stp polank i zatrzymali si.
Przez blisko dwie minuty syszelimy zdziwione gosy dopiero po tym
czasie porywacze natknli si na umieszczon w korze karteczk i odczytali
j, gono sylabizujc. Uspokojeni, rozkulbaczyli wierzchowce, zgromadzili
opa i rozpalili due ognisko. Jego dym drani mi nozdrza, ale w pewnej
chwili zapomniaem o niewygodach w przerwie midzy gstwin listowia dostrzegem Karola, a m wielk rado wzbudzi fakt, e mj przyjaciel
dzisiejszego wieczoru kula ju znacznie mniej. Dobra nasza pomylaem z eufori.
Bandyci krztali si po obozowisku niczym mrwki. Jeden z nich
naprawia siodo, drugi nad wod dokonywa prymitywnych ablucji, trzeci
otwiera puszki z konserwami. Chaos ten pogbi si jeszcze, gdy w krg
rzucanego przez ponce ju ognisko wiata wgalopoway na spienionych
koniach dwie postaci. Criss i James pomylaem, patrzc jednoczenie z
zazdroci na upolowane przez nich dzikie indyki. Ja od kilku dni ywiem
si jedynie zimn zawartoci puszek, wic trudno mi si dziwi, e na sam
myl o pieczonym na wglach drobiu odruchowo si oblizaem. Trofeum
przybyej dwjki nie tylko u mnie wzbudzio zreszt entuzjazm. Bandyci jak
jeden m ryknli z zachwytem i szybko zabrali si do oporzdzania dziczyzny.
Rozmowa przy ognisku nie bya na razie interesujca. Ze swej pozycji wszystko doskonale syszaem, ale to, co opowiada Criss o mgle, byo
157

mi znane ju wczeniej. Zaciekawiony zerknem na Sizemoura. Nie rozczarowaem si jego twarz znw przybraa posta gronej, kamiennej maski, a oczy rzucay okrutne byski. Do tego powziem decyzj. Jeeli
uda nam si wyj z tego cao, to przy najbliszej okazji zapytam go o
zwizki z Crissem, czy te, cokolwiek by to znaczyo, z Czarn Gwiazd
przemkno mi przez gow. Tymczasem jednak waniejsze byy inne
sprawy szczeglnie interesowao mnie miejsce, w ktrym noc spdzi
mia Karol. Od odlegoci tego miejsca od naszej kryjwki tak wiele miao
przecie zalee! Wanie wypatrywaem swojego przyjaciela, gdy w kolano
trci mnie Sizemour. Spojrzaem na niego, a potem mj wzrok powdrowa
w d, w miejsce, ktre mi wskazywa. Z piersi wyrwao mi si westchnienie
ulgi Karol ulokowany zosta niemal pod samym drzewem, zaledwie kilka
metrw od mojej gazi.
Chocia wrcz rwaem si do czynu, naleao poczeka, a czonkowie bandy udadz si na spoczynek. Na razie nic nie wskazywao, by miao to nastpi wczenie. Porywacze raczyli si indykami, popijali je kaw i
palili fajki. Rozmowa bya chaotyczna ju po raz wtry odniosem wraenie, e ludzie ci byli po prostu jacy dziwni... I te ich oczy byo w nich
co znajomego, ale co? Tego na razie nie mogem sobie przypomnie...
Zawsze wydawao mi si, e lata wdrwek po prerii wyrobiy we
mnie zdolno do szeroko pojmowanej samokontroli. Jednak w pewnym
momencie co, co powiedziane zostao przy ognisku, zelektryzowao mnie
do tego stopnia, e mimowolnie sapnem. Pocztkowo a nie chciaem
wierzy wasnym uszom. Przy ognisku mwiono wanie o porwanym farmerze...
Na imi ma chyba Steven, czy jako podobnie mwi Criss.
Przed picioma laty w tajemniczych okolicznociach znikna mu ona... tu
zawiesi gos, a z garde pozostaych wydoby si nieprzyjemny, zgoa histeryczny chichot. On wci si nie domyla, o co chodzi. Przed tygodniem
zaprowadzi mnie do zota...
Tu jest zoto? zapyta jeden z bandytw, ale w jego gosie nie
wyczuem specjalnego zainteresowania.
158

A tak odpar mu Criss. I to bardzo blisko kryjwki Czarnej

Gwiazdy. Nawet dosy bogate zoe, sprawdzaem. Swoj drog to jest
mieszne, e w tych grach, oprcz najwikszego skarbu na ziemskim globie znajduje si te ya samorodkw. Co duo wisienek w tym puddingu
zakoczy z ironicznie wydtymi wargami.
A gdzie jest teraz ten Steven? spyta bandyta w krzaczastymi
wsami.
Tam, gdzie nikt go nie znajdzie rzek Criss. W kryjwce
Czarnej Gwiazdy. Oprcz niego siedz tam jeszcze jego ona i dwoje dzieci.
Niedugo ju posiedz...
Informacje, ktre podsuchaem, z jednej strony ucieszyy mnie, z
drugiej za napeniy me serce nieokrelonym niepokojem. Steven z rodzin wiziony by w jak to powiedzia Criss kryjwce, czy te gniedzie czarnej Gwiazdy. Kryjwka ta pooona miaa by wedug Crissa
nieopodal zotodajnej doliny, czyli miejsca, do ktrego zmierzalimy. Tylko
o co chodzio porywaczom? Dotychczas mylaem, e ich motywacj jest
odkryte przez Stevena zoto, tymczasem bandyci (ktrych hersztem musiaa by tajemnicza posta o przydomku Czarna Gwiazda) najwyraniej wcale
nie podali zota. Te niejasne powody uwizienia farmerskiej rodziny bardzo mnie niepokoiy. W mojej gowie kiekowa zaczo pewne podejrzenie
marzyem, aby okazao si bezpodstawne...
Przy ogniu na chwil zapado milczenie, a potem potoczya si
rozmowa na zdecydowanie mniej ju interesujce tematy. Walczc z narastajcym zdenerwowaniem modliem si, aby bandyci skoczyli mwi i
poszli wreszcie spa. Tymczasem szykowaa si chyba noc pena opowieci
niewiadomi naszej obecnoci porywacze zachowywali si tak, jak ludzie
po dugiej rozce. Jeden przez drugiego opowiadali o sukcesach i porakach swoich ostatnich lat. Zdumiaem si, gdy najwyraniej mieszkali i
pracowali w zupenie rnych czciach kontynentu. I tak przy ognisku siedzieli obok siebie: kowal z Florydy, stolarz z Montrealu, pracownik kolei na
linii Chicago Kansas City, rymarz z Arizony... Jedynie Criss zdawa si nie
zajmowa niczym konkretnym. C mogo by powodem spotkania tylu
rnych ludzi na tym zachodnio kanadyjskim pustkowiu? Dugo myla
159

em, ale adne logiczne rozwizanie nie przychodzio mi do gowy. A moe...

Nie, oby to nie byo to! krzykna moja przeraona dusza.
Byo ju dobrze po pnocy, gdy bandyci zdecydowali si na spoczynek. Wychyliem si i ujrzaem draba pilnujcego Karola. Myliem si
wczoraj stranicy mojego przyjaciela nie zmieniali si rotacyjnie, gdy
porywaczem czuwajcym pod drzewem by, tak jak poprzedniej nocy,
Travis. Odczekalimy jeszcze p godziny, a od ogniska dobieg nas miarowy odgos chrapania. Dopiero wtedy Sizemour podcign si lekko i wyszepta mi do ucha:
Ja ogusz Hofnera, a ty podejdziesz do Karola i go rozwiesz.
A potem, tylko na paluszkach do Suzan, dobrze?
Dobrze, tylko kto to jest Hofner? spytaem.
Travis odpar cicho Grady. No, to do roboty rzuci jeszcze przez rami i bez adnego dwiku opuci si na ziemi po przeciwnej
stronie drzewa od stranika.
Poszedem w jego lady i gdy moje stopy dotkny gruntu, usyszaem ciche uderzenie. Zerknem w tamt stron i w ciemnociach dostrzegem, jak Grady ukada w gstej trawie nieprzytomnego Hofnera. Przeszedem popiesznie kilka krokw i uklknem przy Karolu.
Dobrze ci widzie, Janie wyszepta jak zawsze opanowany.
Szybko, rozetnij mi wizy i uciekamy.
Dwa krtkie pocignicia noem i Karol znw by wolny. Pomogem mu wsta i bez zwoki pokutykalimy w kierunku rzeczki. Niemal na
skraju obozowiska doczy do nas Sizemour umiechn si w mroku i
pomg mi podtrzymywa kulejcego Karola. Zauwayem, e w wolnej rce
dwiga dwa sztucery udao nam si wic nie tylko uwolni mojego przyjaciela, ale take, co nie bez znaczenia, odzyska jego bro. Poczuem wielk
rado, e wszystko poszo tak gadko. Na moje napite dotd zmysy spyno orzewiajce niczym grski potok rozlunienie. Zbyt wczenie.
Zawsze lubiem krety. Uwaaem te stworzonka za niezwykle
sympatyczne i nie raziy mnie, jak niektrych, krecie kopce. Uznawaem je
za swojego rodzaju urozmaicenie krajobrazu i nie rozumiaem farmerw,
160

ktrzy polowali na te czarne ziemne ssaki z siekierami. A do dzisiaj. Kiedy

dzikowaem losowi za pomylny wynik nocnej eskapady, moja lewa stopa
natrafia na wzruszon gleb. Zachwiaem si i powstrzymujc upadek
uwiesiem si na Karolu. Traf chcia, i maszerowaem po stronie jego
skrconej nogi, ktra nie utrzymaa poczonego ciaru naszych cia. Jak w
zwolnionym tempie poczlimy osuwa si na ziemi. Nasz upadek byby
prawdopodobnie niemal bezgony, ale los chcia mnie zapewne ukara za
okazan nieostrono: padajc odruchowo zacisnem palce na osonie
cyngla, spocona rka zelizna si po metalu i... wypaliem w usane gwiazdami niebo.
Grzmot wystrzau na chwil mnie oguszy, zanim jednak przebrzmiao jego echo, byem z powrotem na nogach. Niestety, nie byem jedyny: nagy huk postawi na nogi cay obz, a bandyci po sekundzie niedowierzania szybko zorientowali si w sytuacji. Nawet nie byo czasu na
mierzenie. Pierwszego draba, ktry wyrs przede mn jak spod ziemi, z
caej siy palnem kolb po gowie. Pad bez ducha, ale rwnoczenie usyszaem niepokojcy wist wystrzelona z ciemnoci kula przeleciaa niepokojco blisko mojego ucha. Prowadzc bezbronnego Karola (Grady nie
odda mu jeszcze strzelby) schroniem si za jednym z drzew. Wychyliem
si i przytuliwszy policzek do gadkiej kory, natychmiast dojrzaem Sizemoura przykucn za kamieniem i zasypa porywaczy gradem strzaw.
Lufa jego broni raz po raz rozbyskiwaa pomaraczowo zotym pomieniem wystrzaw. Po jednym ze strzaw ktry z bandytw zapa si za
przestrzelon szyj i powoli osun si na kolana. Celny strza ostudzi pocztkowy zapa przestpcw jak ledzie pokadli si w trawie i jedynie
niekiedy odpowiadali ogniem na strzay Gradyego.
Ukryty za drzewem, ktem oka dostrzegem jaki ruch. Ostronie
obrciem si w tamt stron i ujrzaem kroczcego niepewnie Travisa.
Mczyzna, oszoomiony jeszcze ciosem Sizemoura, niewiadomy niczyjej
obecnoci zblia si do naszej kryjwki. Spryem si do skoku i gdy
Travis przeszed obok mnie, opadem mu na plecy. Gdy wyldowalimy na
ziemi zrozumiaem, e popeniem bd. Bandyta by silny jak tur z dziecinn atwoci odwrci si i zapa mnie za gardo. Czuem, jakby na mojej
krtani zacisny si metalowe obcgi. Przed oczami pojawiy mi si czarne
mroczki, w skroniach jak fabryczny mot zadudnia uderzajca do gowy
161

krew. Bezskutecznie walczyem o oddech. Zacisnem rk w pi i z caej

siy uderzyem w oplatajc mnie mas mini i cigien. Kykcie przeszy
mi okropny bl zupenie, jakbym uderzy w mury jakiego zamczyska.
Wierzgnem nogami, ale uchwyt na moim gardle nie straci na sile. Cay
wiat zawirowa mi wok wasnej osi i... nagle wszystko wrcio do normy.
Gwatownie zaczerpnem powietrza, zdajc sobie spraw, e nikt mnie ju
nie dusi. Zerknem w otwarte oczy Travisa i zobaczyem wywrcone biaka. Co si stao? zastanawiaem si gorczkowo. Niespodziewanie poczuem na barku dotyk rki rzut oka w tamt stron i upewniem si, e
bya to rka Karola.
Ju po wszystkim, Janie umiechn si mj przyjaciel.
Palnem go kamieniem. Do mocno, prdko si nie obudzi. Wstawaj
rozkaza.
Podniosem si chwiejnie i przez chwil to ja musiaem by podtrzymywany. Szybko jednak wziem si w gar. Karol nie mia racji, bynajmniej nie byo jeszcze po wszystkim. Osaniani salwami Sizemoura stopniowo wycofywalimy si do linii rzeki. widrujcy uszy okrzyk wskazywa,
e z rki Gradyego pad kolejny celny strza. O dwch mniej pomylaem bez alu. Brzydziem si przelewem krwi, ale walczylimy przecie o
wasne ycie. W pewnej chwili dostrzegem konie porywaczy niewiele
mylc odwizaem je od drzew i strzelajc w niebo wywoaem prawdziwe
koskie stampede10. Kto mgby mi zarzuci bezmylno przecie w
tej sytuacji powinienem wypoyczy dwa spord zwierzt i odjecha na
ich grzbietach z Karolem. Darujcie mi to zamienie umysu; dziaaem wwczas na zasadzie odruchu, a kursujca w moich yach adrenalina nie pozwolia mi niestety na gbsze zastanowienie. Na swoje usprawiedliwienie
mog jeszcze doda, e o wykorzystaniu koni porywaczy nie pomyla te
znacznie bardziej dowiadczony ode mnie Karol. Zwierzta rozbiegy si
wreszcie na wszystkie strony i nie wierzyem, by bandytom udao si je wyapa przed witem. Teraz wystarczyo tylko dopa naszych rumakw i
odjecha porywacze nie mieliby wwczas adnych szans.
Wycofujc si z kulejcym Karolem straciem z oczy Sizemoura.
Chciaem mu pomc, ale wiedziaem, e moja pomoc bardziej potrzebna
10
Popoch w stadzie [JW48]
162

bdzie Karolowi. Kroczyem wic szparko, chcc jak najszybciej wydosta

si z bezporedniego ssiedztwa obozowiska. W pewnej chwili odgosy
walki ucichy. Najwyraniej bandyci maj ju dosy strzelby Gradyego
pomylaem z radoci. Wtem, za swymi plecami usyszaem gos odciganego kurka broni.
Teraz zginiecie usyszaem dziwnie radosny gos Crissa.
Nie odwraca si! rykn bandyta, przykadajc zimn luf do podstawy
mego krgosupa. Tak blisko, a tak daleko przemkno mi przez gow.
Zostaw ich, Covelli przerwa mu znajomy, spokojny gos Sizemoura. To sprawa midzy tob a mn.
Grady Sizemour Criss wyplu to imi i nazwisko jak przeklestwa, a w jego nastpnych sowach zadwicza strach wymieszany z
nienawici. Mam dla ciebie wiadomo od Amy, doktorze.
Sizemour rykn jak ranny o i goymi rkami rzuci si na przeraonego nagle Crissa. otr rzuci bro, zanurkowa pod wycignit rk
Gradyego i znikn w ciemnoci. Sizemour chcia rzuci si w pogo, ale
zapaem go za rkaw koszuli.
Uciekajmy! krzyknem. Teraz, pki ich tu nie ma!
Grady opanowa si z trudem, uj pod rami Karola i we trzech
skierowalimy si w stron pagrka. Dzielia nas od niego jeszcze dua odlego i gdy drczyem si pytaniem, czy aby zdymy przed pogoni, w
czarnej przestrzeni przed sob usyszaem ciche parskanie konia. Jeszcze
kilka krokw i oto spomidzy traw wyoniy si pikne oczy prowadzcej
nasze wierzchowce Suzan. Jeszcze nigdy jej widok nie wywoa u mnie takiej radoci.
Dzielna dziewczynka powiedziaem, gramolc si na konia. Z
obozowiska czonkw bandy docieray do nas jki umierajcych. Skd
wiedziaa, eby tu podjecha?
Usyszaam strzay szepna wyranie poruszona dziewczyna. Nie mogam tak po prostu bezczynnie czeka. Co si stao?
163

Spytaj doktora powiedzia Sizemour, ale w jego gosie nie

wyczuem nawet ladu szyderstwa, raczej rozbawienie.
Ech, Janie Karol by mniej wyrozumiay. Dzikuj za
uwolnienie, ale nastpnym razem, prosz, patrz pod nogi. Byo gorco...
Zgnbiony pogryem si w milczeniu, ale niemal natychmiast
podnis mnie na duchu dotyk ciepej doni Suzan. Dziewczyna wyczua, e
jest mi przykro i na ile umiaa, prbowaa mnie pocieszy. Dotknem jej
wosw i spojrzaem gboko w czarne oczy. Umiechna si zawstydzona,
po czym nagle wspia si w siodle i musna ustami mj policzek. Zanim
zdyem ochon, ju jej przy mnie nie byo zostao jedynie pulsujce
w sercu uczucie ciepa i dziwnej lekkoci. Nasze konie wci i wci posuway si w ciemnoci, wyruszajc na spotkanie z gwiadzistym horyzontem...
164

VIII
Makabryczne odkrycie
Kiedy niebo na wschodzie pojaniao, wszyscy, jak jeden m, mielimy ju dosy konnej jazdy. Napicie ostatnich dni zrobio swoje ja sam
czuem si tak, jak powinien si czu dziewidziesicioletni starzec po dugiej sesji rodeo. Podziwiaem Karola, ktry nie skarc si ani sowem,
utrzymywa nasze tempo jedynie poszarzaa z blu twarz wskazywaa na
jego skrajne wyczerpanie, tak naturalne po kilkudziesiciu godzinach spdzonych w mocno zacinitych wizach. Nie lepiej wygldaa Suzan; pierwsze blaski przedwitu ujawniy pod jej oczami gbokie, fioletowe cienie.
Dziewczyna z trudem utrzymywaa si w siodle, czsto w ostatniej chwili
ratowaem j przed upadkiem. Nawet Grady zatraci gdzie swoje kpice
poczucie humoru podejrzewaem jednak, e to nie tylko zmczenie wpdzio go w ponury, wyczuwalny nawet w ciemnociach, nastrj.
Wszyscy wic z prawdziw ulg powitali pierwsz tego budzcego
si dopiero dnia okazj do odpoczynku ukryte w niewielkim jarze, wskie jeziorko, zasilane ciurkajcym leniwie ponikiem. Zeskoczylimy z rumakw i z entuzjazmem wydobyli z jukw derki. Chciaem od razu przyoy gow do sioda i odpyn w sen, ale Karol jednym zdaniem odroczy
moje zamiary.
Nie moemy wszyscy zasn powiedzia z przekonaniem.
Nie wiadomo, czy bandyci po odzyskaniu wierzchowcw nie rusz naszym
tropem.
Prychnem, e przecie wdrowalimy twardym, skalistym gruntem, na ktrym z pewnoci nie odznaczy si aden, najmniejszy nawet
lad. Dodaem te, i porywacze maj w swych szeregach kilku zabitych i
165

rannych, e sposzone konie musiay uciec bardzo daleko, e ukryci jestemy w wwozie... Nic z tego, do Karola nie docieray adne argumenty.
Przygotowaem si na dusz ktni i... skapitulowaem, zgaszajc si na
ochotnika do pierwszej warty. Dlaczego tak postpiem? Zbytnio cieszya
mnie obecno mojego uwolnionego przyjaciela, by bezcelowym sporem
niszczy rozpierajc mi serce rado. Tote, gdy bezporednio nad nieco
prymitywnymi posaniami Sizemoura i Karola unosi si pocz pobudzajcy moje zmysy odgos chrapania, ja mrugaem zmczonymi oczami i leniwie rozgldaem si na wszystkie strony.
Kto wie, moe po kilkunastu minutach te bym zasn, mimo e
siedziaem na wybranym z premedytacj, bardzo niewygodnym kamieniu.
Takiemu pogwaceniu podstawowych przecie zasad bezpieczestwa zapobiega Suzan, a moe nawet nie tyle sama Suzan, ile jej propozycja kpieli w
chodnych wodach jeziora. Po dniach spdzonych na przedzieraniu si
przez bagna, czoganiu w rzecznym szlamie i szamotaniu z silniejszym ode
mnie przeciwnikiem, moja skra przybraa barw yznej, gliniastej gleby
nic wic dziwnego, e pobiegem w stron jeziora tak chyo, jak uciekajca
przed myliwym gazela.
Kontakt z mydem i brzytw wydatnie poprawi mi nastrj kucaem pochylony nad toni jeziora, mobilizujc ca sw siln wol, by nie
patrze na pluskajc si nieopodal Suzan. Dziewczyna nucia co pod nosem, popiskujc cienko w momentach gbszego zanurzenia. Ze strachem
zastanawiaem si, co na te mao westmaskie odgosy powie Karol, ale
mj przyjaciel nie odezwa si ani sowem. Nie syszy, albo nie chce sysze pomylaem i nagle sam wskoczyem do wody z radosnym okrzykiem. Obecno Karola straszliwie mnie cieszya i nie mylaem w tamtych
chwilach o bardzo niepokojcych, podsuchanych wczoraj informacjach o
nieszczsnym Stevenie. Podpynem do Suzan, zanurkowaem i jak rekin
chwyciem j za nog. Cigle jeszcze si mialimy, kiedy na brzegu z marsow min pojawi si Karol i apodyktycznym tonem nakaza bezwzgldn
cisz. Tonowi temu przeczy wyraz jego twarzy, ktrej grymas przy duej
dozie dobrej woli odczytany mg by jako maskowany pumiech...
Potem siedzielimy z Suzan, a soce stopniowo krelio po niebie
swj codzienny uk. Po chwili niezrcznego milczenia zaczlimy rozma
166

wia byem zdumiony du dojrzaoci dziewczyny, jej uksztatowanymi ju pogldami na ycie i wiat. Opowiadaa mi o beznadziei dorastania w
dziurze, jak byo Fever Point, o braku perspektyw, o maomiasteczkowej
nudzie...
Tam wszyscy patrz na mnie jak na star pann mwia.
A ja chc y, chc si uczy, rozwija. Mczynie jest atwiej, ma wicej
moliwoci: moe prowadzi farm, para si traperk, jecha na wschd...
Kobieta jest skazana na maestwo, na zamknicie w czterech cianach
kuchni i domowych obowizkw. Nie, nie mam nic przeciwko praniu czy
gotowaniu dodaa szybko, widzc wyraz mojej twarzy. To nie o to
chodzi. Chciaabym po prostu by traktowana jak partner, a nie pomoc domowa i maszynka do rodzenia dzieci.
Na wschodzie wcale nie jest inaczej przerwaem. Kiedy
koczyem swoje studia medyczne, na roku, wrd pidziesiciu absolwentw byy zaledwie cztery kobiety.
Nie zrozumia mnie pan, doktorze powiedziaa szybko Suzan. Ja wcale nie chc, by kobiety przejy od mczyzn ich obowizki.
Nie mam nic wsplnego z tymi... Nie pamitam, jak je nazywaj.
Sufraystkami11 podpowiedziaem.
No wanie. Jedyne czego chc od ycia, to moliwo takiej
wanie rozmowy. Wikszo mczyzn nie traktuje mnie powanie. Pan
jest inny, doktorze to mwic, dziewczyna pokrya si szkaratnym rumiecem. Potrafi pan by opiekuczy, ale widzi pan we mnie czowieka,
a nie tylko rednio adn buzi...
Dziewczyna urwaa, a jej oczy patrzyy na mnie z czuoci. Pooyem swoj gow na jej kolanach i przymknem oczy. Ukoysany delikatnym dotykiem jej doni, zapadem w sen.
Gdy przebudziem si, pooenie soca wskazywao wczesne popoudnie. Burczcy brzuch dopomina si gwatownie zasuonej porcji
11
Sufraystki ruch kobiet w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych powstay na przeomie XIX i XX wieku
w celu uzyskania praw wyborczych. Wikszo sufraystek stosowaa metody nieposuszestwa obywatelskiego
i stosowanie aktw przemocy, tote same te czsto paday ofiarami gwatw i przemocy ze strony policji i k
rzdzcych. [JW48]
167

strawy do mego nosa dotar zapach pieczonego boczku, wychodzcy naprzeciw moim najskrytszym w tym momencie pragnieniom. Szybko wstaem i zbliyem si do maego ogniska. Siedzieli tam ju Karol i Sizemour.
No, Janie odezwa si Karol. teraz, kiedy si ju wyspae,
to moe rzuciby okiem na moj kostk. Jest ju lepiej, ale chyba warto wykorzysta obecno tak znakomitego chirurga jak ty zaartowa. Drczony poczuciem winy, e nie zainteresowaem si ju wczeniej kontuzj
przyjaciela, jak wypuszczona z uku strzaa pognaem do jukw po apteczk. Na szczcie obrzk czciowo ustpi i Karol by na najlepszej drodze
do rychego odzyskania penej sprawnoci. Na wszelki wypadek, z czystej
profilaktyki, natarem kostk maci i obwizaem bandaem. Obejrzaem
krytycznie swoje dzieo i z zadowoleniem w gosie oznajmiem uroczystym tonem:
No, Karolu, za dwa dni bdziesz bryka jak kozica.
Zadowolony z pomylnego werdyktu, mj przyjaciel wrczy mi,
zatknity na zaostrzonej kocwce patyka, parujcy kawa misiwa.
Twoje honorarium zaartowa, a ja zawtrowaem mu miechem. Beztroski nastrj nie opuszcza nas ju do koca posiku. Kiedy jednak pochonlimy ostatnie ksy uwdzonego nad ogniskiem bekonu i zapalili fajeczki, miechy urway si, ustpujc miejsca ponurej zadumie.
Wreszcie, po kilku minutach milczenia, odezwa si Karol:
Zapewne syszelicie wczoraj to, co bandyci mwili o Stevenie
powiedzia. Ty, Janie, wiesz ju wszystko, pozwl, e opowiem o tym
Gradyemu.
Skinem przyzwalajco gow. Nie ma co ukrywa, liczyem, e
Sizemour przyczy si do nas i razem poszukamy Stevena. Grady by przecie dowiadczonym westmanem, wietnym strzelcem i odwanym czowiekiem. Jego obecno z pewnoci bardzo uatwia by czekajce nas zadanie. Nie bez znaczenia bya te tajemnicza motywacja, ktra zdawaa si
kierowa postpowaniem Sizemoura wzgldem bandy Czarnej Gwiazdy. W
tej tajemniczej postaci jedno byo jasne jak soce Grady nienawidzi
tych ludzi nienawici tak ostr, jak klinga sztyletu. Karol zacz sw opowie od przywoania swej zimowej bytnoci na farmie Stevena i ich wspl
168

nego projektu zaoenia fundacji wspierajcej niedonych traperw. Potem opisa porwanie, sw samotn wdrwk wrd nienej zawiei i
wreszcie bezpieczne dotarcie do Milwaukee. W tym miejscu zatrzyma
si na chwil, wtajemniczajc Gradyego w histori naszej znajomoci
rzecz jasna nie opowiada o wszystkich naszych wyprawach, gdy wwczas
musielibymy spdzi nad jeziorkiem nastpne kilka dni. Wreszcie, oderwawszy si od starych wspomnie, Karol zrekonstruowa przebieg naszej
tegorocznej wdrwki zacz od Kelowny, a skoczy na wczorajszej
ucieczce z rk bandytw. Tu naley zaznaczy, i pobyt w niewoli nie przybliy mojego przyjaciela do rozwizania zagadki Stevena bardziej ni nas
bandyci, za wyjtkiem ostatniego wieczoru, byli raczej ostroni i niewiele przy nim rozmawiali. Na ustawiczne pytania o powd uwizienia i ewentualne dalsze losy, porywacze do znudzenia, enigmatycznie powtarzali jedynie dwa sowa Czarna Gwiazda. Dwa niewinne sowa, skadajce si w
gron, nieobliczaln cao.
Dawno ju nie widziaem Karola przemawiajcego tak dugo i z
takim zaangaowaniem. Gdy zblia si do koca, wysa mnie do jukw
swojego konia po mapki okazao si, e obie szczliwie ocalay. Grady
obejrza je, wypytujc o okolicznoci ich znalezienia. Szczeglnie du uwag powici rysunkowi odkrytemu przez nas w kieszeni zabitego.
To moe by wszdzie zawyrokowa. Ale jeeli mona,
zrobi sobie odpis. Przyda mi si, gdy... nie pojad teraz z wami.
Jak to? spytaem zaskoczony. Byem przekonany, e Sizemour bdzie chcia nam pomc.
Z tego, co syszaem, zamierzacie si uda do zotodajnej doliny,
niedaleko ktrej ukryty ma by wasz znajomy. Ja cofn si i pod ladem
Crissa. W odpowiedniej chwili na pewno znowu si spotkamy.
Ale samotna podr moe by dla pana niebezpieczna odezwa si Karol. Czy nie lepiej jecha razem?
Jest wiele rzeczy, ktrych o mnie nie wiecie powiedzia cicho
Sizemour. Zaufajcie mi, tak bdzie lepiej. Szukam i tropi tych ludzi od
ponad dwudziestu lat i nic mnie nie powstrzyma od cigej walki z tym, co
reprezentuj. Moe jest to z mojej strony zemsta, a moe urwa na chwi
169

l. A moe ich przeznaczenie. W kadym razie chc obieca, e pomog

wam uwolni Stevena. Ale teraz musz odej...
A kiedy si znw zobaczymy? spytaem, zmartwiony perspektyw rozstania. Grady na pewno nie by postaci czarno bia, ale
mimo tego w cigu ostatnich dni bardzo go polubiem.
Doktorze, spjrz na t map powiedzia Sizemour. Tu jest
wyryta data, drugi lipca. Do tego dnia nic oprcz niewygd waszemu Stevenowi nie grozi. Obiecuj, e zjawi si przed upywem tej daty. Potem byoby za pno...
To mwic Grady poda nam rk i wskoczy na siodo. Nie wiedzia, e nasze nastpne spotkanie nastpi ju wkrtce i to on, tym razem,
bdzie tkwi w powanych opaach. Tkwi zreszt po same uszy... Ten dzie
jednak jeszcze nie nadszed Sizemour pomacha nam kapeluszem, zaci
konia i pomkn na zachd. Nie liczc picej w trawie Suzan zostalimy we
dwch dwch mczyzn przeciwko caej armii krwawych zapewne bandytw. Trudno pomylaem pamitajc, e nie z takich ju tarapatw
wychodzilimy zwycisko. Mylami bdziem wanie po terytorium stanu
Oklahoma (gdzie przed kilkunastoma laty wygralimy potyczk z ogromnym przedsibiorstwem eksploatujcym rop naftow), kiedy wspomnienia te przerwa mi Karol:
Sizemour postpi susznie rzek z przekonaniem i przerywajc w zarodku mj gwatowny sprzeciw, doda: Nasze szanse wzrosn,
jeeli wemiemy ich w dwa ognie. Grady pjdzie tropem porywaczy, a my
udamy si do doliny ze zotem. Gdy tam ju dotrzemy, rozejrzymy si po
okolicy i w kocu natkniemy si na kryjwk indywiduum o przydomku
Czarna Gwiazda to mwic, Karol rozoy mapk Stevena. Powinnimy si tam dosta okoo pojutrza.
No dobrze, powiedzmy, e masz racj, a Sizemour poradzi sobie
sam...
Jestem o tym przekonany przerwa mi z umiechem mj
przyjaciel.
170

Powiedz, czy zastanawiae si, kim s ci ludzie? No wiesz...

dodaem szybko, widzc na twarzy Karola wyrany brak zrozumienia.
Chodzi mi o Czarn Gwiazd, Crissa, a nawet... Sizemoura. Bo c my o nim
wiemy?
Czasem, Janie, lepiej nie wiedzie. Instynkt podpowiada mi, e
jest to jaka paskudna historia. Chciabym tylko uwolni Stevena i ulotni
si std na cztery wiatry. Niech kto inny wykopie sobie to zoto...
Pokiwaem gow i pogrylimy si w ciszy. Po dalszej godzinie
odpoczynku ciko si podniosem i rozprostowujc minie potruchtaem
do Suzan, by oznajmi jej mao radosn nowin: zaraz wyruszamy! Ale dzisiejszy dzie przynis nam jeszcze jedn niespodziank. Gdy znalazem si
na otwartej paszczynie, na horyzoncie dostrzegem niewielk chmur pyu. Czworong albo... dwung pomylaem sigajc po sw star, wysuon lornetk. Kilkukrotne powikszenie pozwolio mi stwierdzi, e w
nasz stron zbliaj si dwaj jedcy. Ostrzegem Karola, ujem flint i
klczc obok Suzan czekaem pojawienia si nieznajomych.
Z bliskiej odlegoci ci
nieznajomi okazali si dosy... znajomi. Trudno byo z kim pomyli
olbrzymi czerwonoskr sylwetk
potnego Bigoaka, tak jak i trudno
byo nie rozpozna swobodnego,
nonszalanckiego stylu konnej jazdy,
ktrym zawsze popisywa si Robert. A sapnem z radoci; rozcigajca si wokoo dzika kraina staa
si aren spotkania ludzi, ktrzy biorc pod uwag ogromne przestrzenie mogli bezskutecznie poszukiwa si przez cay rok. Podbiegem i
energicznie przywitaem przybyych:
Jak udao si wam nas znale spytaem zaciekawiony.
Ech, dugo by mwi, doktorze odpowiedzia mi Robert.
Na szczcie przed nieca godzin napotkalimy Sizemoura. Powiedzia
nam, e jeeli pogonimy konie, to jeszcze was tu zastaniemy.
171

Rzecz jasna wobec przybycia przyjaci nasz odjazd uleg dalszemu opnieniu. Karol po raz drugi tego dnia zmuszony by do odpowiedzi
na wiele pyta. Bigoak i Robert byli zmczeni i zakurzeni, z radoci wic
skorzystali z oferujcej orzewienie chodnej toni jeziora. Kiedy wskakiwalimy wreszcie na sioda, dzie chyli si powoli ku kocowi. Nie zwlekajc
wicej, skierowalimy si ku pnocy, szybk jazd chcc nadrobi chocia
cz zmitronego na sen i rozmowy czasu. Gnalimy tak wci nawet po
zachodzie soca blada tarcza ksiyca zmienia si co prawda w niewielki rogalik, ale silne wiato gwiazd pozwalao na w miar bezpieczn
podr. Dopiero po pnocy rozoylimy si obozem na skraju napotkanego lasu. Teren wok sta si bardziej surowy, grzysty koskie kopyta
nie suny ju bezszelestnie po kpach trawy, tylko grzechotay gucho na
kamienistym podou. Wiono chodem, a powietrze miao charakterystyczny, ostry smak stanlimy u podna wysokich gr.
Kiedy siedziaem przy niewielkim ognisku, nagle zdaem sobie
spraw, e do dzi dnia miaem zaledwie jedn okazj do polowania, ktre
zreszt, jak doskonale pamitaem, nie przynioso mi wikszej chluby. Poskaryem si gono, majc jednak wiadomo, e strzay mogy by zosta
usyszane przez czyje niepowoane uszy wszak nawet czerwonoskrzy,
wstpujc na wojenn ciek, rezygnowali ze wieego misa upolowanych zwierzt. Tote zdziwienie moje nie miao granic, gdy Karol lekkim
tonem oznajmi, e o wicie zaczaimy si przy odkrytym w lesie wodopoju.
Wyraziem gono swoje wtpliwoci.
Koczy nam si miso, Janie odpowiedzia mi Karol. Ciekawy jestem, co chcesz je. Moe traw?
Ale, Karolu, czonkowie bandy Czarnej Gwiazdy mog usysze
nasze strzay.
A co, chciaby si przed nimi ukry? Pamitaj, e to my musimy ich znale, nie oni nas. Zreszt, przecie Criss i spka ju wiedz, e
krcimy si po okolicy. Nie, polowanie na pewno nie moe w niczym nam
zaszkodzi.
Zagasilimy ognisko i zagbili si w gstwin. Nie mielimy bladego pojcia, co mog nam przynie nastpne dni, wic na wszelki wypa
172

dek chcielimy by wypoczci. Rezygnujc z nocnych wart nie postpowalimy lekkomylnie: aby zabezpieczy si przed nieoczekiwan wizyt rozrzucilimy wokoo mnstwo suchych patykw i pooyli si w zbudowanym
z cia naszych wierzchowcw okrgu. Byem przekonany, e kade nawet
najmniejsze parsknicie ktrego z koni zostanie usyszane przez dowiadczonego Karola lub czujnego Bigoaka. Owinem si w derk, przytuliem
do Suzan i zwalczywszy w ten sposb grski chd przymknem
zmczone oczy. Przed samym osuniciem si w niebyt usyszaem jeszcze
aobne pohukiwanie sowy. Nie jest to dobra wrba na najblisze tygodnie pomylaem, ale myl ta utona w morzu sennych widziade. Zasnem.
Spaem jak niemowl, mocno i nieprzerwanie. Gdy obudzony
przez Karola zwlokem si z posania, oczy wci jeszcze kleiy mi si do
snu. Byo ciemno, tak niesamowicie ciemno, e miaem wraenie jakbym
zosta zamknity w podziemnym lochu. Pozostali jeszcze spali to ja i mj
przyjaciel zatroszczy si mielimy o wiee misiwo. Potykajc si w
ciemnociach zbliylimy si do zasnutego szar mgiek wodopoju. Obrawszy stanowiska, pooylimy si na wilgotnej darni, oparli sztucery i
wpatrzyli w mrok.
Nad naszymi gowami szumiay sosny. Nie, nie widziaem w ciemnociach koron drzew to, e leelimy wanie pod sosnami poznaem po
wszechobecnych, uwierajcych mnie bolenie twardych szyszkach. Podczas
podchodzenia zwierzyny naley zachowa bezwzgldn cisz, gosiy
wszystkie myliwskie podrczniki.
Chciabym kiedy spotka autorw tych ksiek opowiedziabym im o bezprzykadnej udrce zamierania w bezruchu na twardym,
usianym ostrymi szyszkami, wilgotnym lenym podou. Oprcz niewygd
wywoanych czynnikami, nazwijmy je, nieoywionymi, swoistej rozrywki
dostarczali take reprezentanci przyrody oywionej. Jak na zo, nad ranem budziy si komary. Ich systematyczne ukucia skutecznie odbieray tej
atawistycznej przyjemnoci, jak niewtpliwie jest polowanie, znaczn
cz romantyzmu.
Odganiaem wanie kolejnego krwioerczego owada, gdy z ssiedniego krzaka dobiego mnie ciche syknicie. To Karol dawa mi do zro
173

zumienia, co sdzi o wtpliwych zaletach mej cierpliwoci i samozaparcia.

Wydem z wyrzutem wargi i... zamarem w bezruchu. Zdawao mi si bowiem, e usyszaem ciche stpnicie. Leaem w ciszy, cakowicie zapomniawszy o trapicych mnie jeszcze przed chwil niewygodach. Na moim
policzku przysiada kolejna nienasycona bestia, ale nawet jej nie spdziem.
Wytajc zmysy wzroku, suchu i nawet wchu, trwaem sztywno niczym
kadcy si na gwodziach indyjski fakir. Wreszcie wraz z pierwszym rowym wiatem budzcego si dnia dostrzegem midzy gaziami sterczce
sztywno poroe.
Antylopy szepnem niemal bezgonie.
Rzeczywicie nad wypenionym szczelnie wod zagbieniem
gruntu pochylao si zwierz tego gatunku. Po chwili doczyy do niego inne antylopy. Raz, dwa, trzy, cztery liczyem w mylach i nie skoczyem, a dotarem do omiu. Pierwsze z dostrzeonych przeze mnie zwierzt
musiao by przewodnikiem stada, gdy dopiero na jego wyrane, niemal
namacalne przyzwolenie do wodopoju podchodzi zaczy kolejne sztuki.
Zerknem na krzak Karola i wreszcie doczekaem si umwionego sygnau.
Podniosem sztucer, pynnym, swobodnym ruchem przyoyem go do ramienia, wymierzyem w komor pucn jednego ze zwierzt i pocignem
za cyngiel. Grzmot wystrzau szerokim echem potoczy si po lesie, podrywajc z drzew rozbudzajce si dopiero ptaki. Antylopa wierzgna nogami,
zrobia kilka drobnych kroczkw i jak aktor na scenie osuna si powoli, nieruchomiejc w pyle ziemi. Innych zwierzt ju dawno nie byo
rozbiegy si w panice rwnoczenie z hukiem palnej broni. Wstaem i pomny swych dowiadcze z osiem, ostronie zbliyem si do lecego nad
wodopojem myliwskiego trofeum.
Antylopa bya martwa. Razem z Karolem przywizalimy j do
znalezionego uprzednio drga i czekajc na Bigoaka (Karol przecie wci
kula i nie chciaem, by dwigajc ciary znw nadwery kostk) zapalilimy fajeczki. Pojawiwszy si, potny Indianin odrzuci moj ofert pomocy i zarzuciwszy sobie martwe zwierz na rami, samodzielnie zanis je do
obozu. Z podziwem i szacunkiem przygldaem si temu pokazowi nadludzkiej wrcz siy przecie upolowana przeze mnie antylopa musiaa
way przynajmniej trzysta funtw!
174

Po dotarciu do obozowiska energicznie zabralimy si do roboty.

Unurzani w szkaratnej krwi, wiartowalimy olbrzymi mas misa. Z zadowoleniem stwierdziem, e mj strza trafi idealnie, prosto w miejsce, w
ktre celowaem. Karol wyj pocisk i nagle zmarszczy czoo. Spojrzaem
na niego z niemym pytaniem w oczach, ale nawet nie podnis wzroku, zawzicie rozcinajc skr i miso w pobliu miertelnej rany. Wreszcie jego
n natrafi na obce, metalowe ciao.
Kto ju strzela do twojej antylopy powiedzia zamylony.
Pogrzeba chwile w rozciciu i triumfalnie wydoby stamtd kawaek metalu. Spjrz na to, Janie w jego gosie byo tyle zaskoczenia, e zaciekawiony natychmiast pochyliem gow.
Na rku Karola spoczywaa nieforemna, zardzewiaa, olbrzymiej
wielkoci kula. Nie znam si dobrze na broni, ale nawet taki laik jak ja mg
z ca pewnoci stwierdzi, e pocisk wystrzelony zosta z fuzji bardzo nietypowego kalibru. Zerknem na Karola, a ten pokrci z niedowierzaniem
gow.
Nie sdziem, e kto jeszcze uywa rusznic z Kentucky powiedzia powoli.
Nazwa rusznice z Kentucky odnosia si do broni sprzedawanej
Indianom, nie tylko zreszt na terenie stanu imiennika, ale w caej anglojzycznej Ameryce Pnocnej. Cech niezwykle charakterystyczn dla tego
rodzaju uzbrojenia bya jego dugo strzelby te potrafiy mie nawet
ptorajardowe lufy. Powd nadania broni tak monstrualnych rozmiarw
by bardzo prozaiczny. W myl umowy midzy Indianami a biaymi handlarzami za strzelb trzeba byo zapaci wyprawionymi skrami zwierzt
ustalon cen by taki stos futer, ktrego wysoko odpowiadaaby wysokoci nabytku. Rzecz jasna czerwonoskrzy ju przed wielu laty odkryli, e
s przez biaych po prostu oszukiwani. Z biegiem lat z lasw i prerii Dzikiego Zachodu znikay stopniowo te relikty dawnej epoki, a wreszcie strzelba
z Kentucky staa si poszukiwanym przez kolekcjonerw antykiem. atwo
wic uzmysowi sobie nasze ogromne zdziwienie, gdy w piersiach niestarej, najwyej trzyletniej antylopy znalelimy pocisk wystrzelony z zapomnianego ju niemal typu broni.
175

miercionony kawaek metalu powdrowa w keczku z rk do

rk. Najduej wpatrywa si w niego Bigoak. Skoczywszy ogldziny wpakowa go sobie do kieszeni bluzy.
Na pamitk wyjani. Jeden z najwybitniejszych wojownikw mego plemienia uywa kiedy takiej strzelby.
Ale teraz ju jej chyba nie uywa? spyta kpico Robert.
Nie, ju nie uywa odpar Indianin i zaspi si na chwil.
Nie uywa, bo nie yje. Zagin bez wieci przed kilkoma laty.
A skd mia tak strzelb? zaciekawi si Karol. Przecie
Kompania raczej nie oszukiwaa swoich klientw.
Wrongway12 (bo tak si nazywa w wojownik) by postaci
dosy nietuzinkow odpowiedzia Bigoak, tylko nieznacznie zacinajc si
na ostatnim, trudnym sowie. Z tego, co wiem, zjedzi p Ameryki. Bra
udzia w wojnie secesyjnej, by pod Little Big Horn, walczy w powstaniu
Ludwika Riela... Z jednej z wypraw przywiz tak wanie, dugolufow
strzelb, z czym wie si zreszt bardzo zabawna historia. Mianowicie, gdy
naby rusznic i wraca do swej wioski sdzi, e wzbudzi swym nowym
orem ogromny respekt i szacunek. To miaa by pierwsza strzelba w historii pod namiotami jego odamu Plain Cree. Jakie byo jego zdziwienie,
gdy dotarszy do swej siedziby stwierdzi, i jego wspplemiecy te maj
bro paln i to bro zdecydowanie lepszego gatunku. Okazao si, e podczas nieobecnoci Wrongwaya do wioski trafi handlarz Kompanii, zaopatrujc synw narodu Cree nie tylko w koce i ozdoby, ale te w nowoczesne
strzelby.
Ech, Kanada... westchn Karol. W Stanach taka rzecz byaby nie do pomylenia.
To prawda, lecz suchajcie dalej podj sw opowie Bigoak.
Wrongway do tego stopnia ba si omieszenia, e zacz utrzymywa, i
jego bro jest lepsza. Nauczy si z niej strzela i zasyn wkrtce jako najlepszy myliwy na zachd od Manitoby. Nie zamieni te swej strzelby na
12
Dosownie: Za Droga (ang.) imi wojownika, ktry nie myli si w wyborze zych rozwiza. [JW48]
176

aden nowoczeniejszy model. Takim go zreszt zapamitaem wysoki

starzec podpierajcy si niemal rwnie wysok rusznic...
A do poudnia pieklimy pocite w pasy miso. Znakomitym pomocnikiem w tej rzenickiej robocie okazaa si Suzan. W przeciwiestwie
do wikszoci znanych mi kobiet nie brzydzia si tryskajcej krwi i parujcych wntrznoci. Dopiero poniewczasie przypomniaem sobie, e przecie
w Fever Point poznaem j jako crk i pomocnic waciciela saloonu.
Fever Point kiedy to byo... Ale ten czas leci!
Wczesnym popoudniem, kiedy wszystko ju byo gotowe, miao
ruszylimy w dalsz drog. Wioda ona skrajem olbrzymiego gazowiska, na
kracach ktrego wznosiy si niebotyczne, onieone szczyty. Jako pierwszy jecha Karol, ktry od czasu do czasu odcza si od naszej kawalkady i
gna w przd, wyszukujc najbardziej dogodne cieki przeprawy przez stojce nam na drodze wzniesienia. Teren stawa si tak stromy, e momentami musielimy zsiada z wierzchowcw i maszerowa pieszo. Zdawa by si
mogo, e wkroczylimy w zupenie bezludn krain to odczucie potwierdzaa dua liczba napotykanych przez nas zwierzt. Na nasonecznionych stokach wygrzeway si ogromne kolonie wistakw. mieszne zwierztka gdy za bardzo si do nich zblialimy, przewodnik stada strzyg
uszami i wydawa z garda przecigy wist. Na ten sygna pozostae wistaki najpierw dbiay, po czym w panice choway si w przypadkowe
szczeliny. Gdy tylko troch odjechalimy, szybko wracay na miejsca, obrzucajc nas penym wyrzutu spojrzeniem.
Po stromych zboczach brykay odwane, zwinne kozice. Mona je
byo rozpozna po bardzo charakterystycznym umaszczeniu zadu swoistym biaym lustrze. Zwierzta te nie bay si czowieka owa miao
uwarunkowana bya zapewne pewnoci siebie, wiadomoci, e aden
przedstawiciel gatunku ludzkiego nie bdzie w stanie tak szybko poda
po grskich perciach. Czoa kozic ozdobione byy do znacznym poroem,
ktre jednak nie dodawao im gronego wygldu moim zdaniem w
mieszkaniec gr jest jednym z najagodniejszych i najbardziej sympatycznych stworze tego wiata.
Z kolei za jedno z najmniej sympatycznych stworze uznawaem spy, ktre
majestatycznie kryy teraz pod sonecznym niebem. Groteskowo i mu
177

sz przyzna bardzo obrzydliwie wyglday zwaszcza ich nagie, bladorowe by, zwieczone zakrzywionymi dziobami. To dziwne, ale wszechobecne w grskim powietrzu ory uznawaem za pikne, podczas gdy spy
byy dla mnie od zawsze emanacj sennego koszmaru. By moe dziaaa tu
podwiadomo, podpowiadajca bezustannie, e te yse ptaki ywi si
rozoon w socu, niezwykle smrodliw padlin.
W pewnym momencie, gdy wspinalimy si stromym, piarystym

zboczem, poczuem bliej nieokrelony niepokj. Zastanowia mnie mistyczna wrcz cisza wszystkie naturalne dla ludzkiego ucha odgosy wyparte zostay przez totalny, naadowany elektrycznoci bezgos. Pierwsze
wyczuy to konie. Najpierw, gono parskajc zatrzymay si, by po chwili
niemal rwnoczenie stan dba. Musielimy uy caej swej siy, by nie
dopuci do bezadnej ucieczki zwierzt; taka ucieczka zakoczy si dla
nich musiaa mierci w przepacistej otchani. Wierzchowiec Suzan, wyczuwajc jej brak dowiadczenia, prawie si wyswobodzi. Tragedii w
ostatniej chwili zapobieg Bigoak, rzucajc si caym swym ciarem na sunc po ziemi niczym olizgy gad uprz. Nie widziaem, jak poradzi sobie
z dwoma oszalaymi ze strachu wierzchowcami ca sw uwag powiciem walce z wasnym zwierzciem, ktre najwyraniej uparo si, by
178

zrzuci mnie ze ciany. Podobne problemy mia Robert. Nawet w wydawanym przez przeraone konie, widrujcym uszy haasie syszaem wyranie
jego ciki oddech i niemniej cikie sownictwo. Nie zastanawiaem si
wwczas, co mogo wywoa tak panik wrd nawykych ju do grskich
wysoczyzn wierzchowcw. Po prostu nie miaem na to czasu!
Odpowied przysza po chwili. Zaczo si od narastajcego stopniowo drenia najpierw mylaem, e ze strachu dr mi nogi, ale po
chwili zdaem sobie spraw, e wraz z nogami trzsie si cae podoe.
Rwnoczenie z zaskakujc wibracj pojawi si cichy szmer, przypominajcy szum spywajcej z kranu wody. Co si dzieje? pomylaem w panice, caym ciarem wieszajc si na cuglach. Rozejrzaem si wokoo i...
nagle zrozumiaem tajemniczy szmer by zwiastunem pdzcej w naszym kierunku lawiny.
Karolu, szybko! krzyknem do niewiadomego jeszcze niebezpieczestwa towarzysza. Bierz konia i chod za mn mwic to
woln rk chwyciem w pasie niemal skamienia z przeraenia Suzan,
pynnym ruchem zarzuciem j sobie na rami i walczc z dwoma nieokiezanymi stworzeniami rozpoczem mozolny marsz ku grze. Pierwszy zrozumia mnie Bigoak. Co prawda Indianie Cree rzadko zapuszczali si w wysokie gry, ale nasz czerwonoskry towarzysz by jednostk niezmiernie
energiczn i mobiln nie zaskoczyo mnie wic, e zna niebezpieczestwo osuwajcych si po stoku kamieni. Kto mgby powiedzie, e marsz
ku grze, prosto w objcia pdzcej w nasz stron lawiny by posuniciem
wysoce nieroztropnym. Zgoda, w normalnych warunkach na pewno ja
pierwszy przyklasnbym takiemu stwierdzeniu, ale w tym przypadku
prowadzca karkoomn ciek droga w d rwnaa si, ze wzgldu na
swe nachylenie, pewnemu samobjstwu. Rozpdzone kamienie przerobiyby nas tam na siekane kotlety. Tymczasem w grze, kilkanacie jardw powyej miejsca, w ktrym zaskoczyy nas tpnicia gruntu, dostrzegem jedyny w okolicy fragment przewieszonej skay. To nasza ostatnia szansa na
przeycie szepnem w mylach, a poszarzay z wysiku Bigoak zdawa
si te moje wraenie w peni podziela.
Warto w tym miejscu wyjani czytelnikom, co kryje si pod pojciem przewieszonej skay, zwanej take przewieszk. Nazwa ta znana
179

jest tym wszystkim, ktrzy chocia raz mieli okazj wspina si po grskich
cianach wywouje dreszcz podniecenia, a nierzadko te uczucie chwytajcego za gardo, panicznego strachu. Podanie w gr po paskiej, pionowej skale, chocia uznawane z reguy za wyczyn godny najwyszego podziwu, wcale nie jest osigniciem najwybitniejszym. Za takie naley uzna
dopiero sforsowanie skay odchylonej od pionu, wybrzuszonej w kierunku
wspinajcego si, czyli wanie tak zwanej przewieszki. Pokonanie owego
wybrzuszenia wymaga najwyszego kunsztu, skupionej do granic moliwoci uwagi i niezwykej fizycznej siy. Walczcy z przewieszk, uzaleniony
od adrenaliny wspinacz, wisi gow w d, tracc najczciej poczucie kierunku nie wie, gdzie jest ziemia, a gdzie niebo... Rzecz jasna my wcale nie
planowalimy wspinaczki, nie mielimy nawet niezbdnego sprztu, nie
wspominajc ju o umiejtnociach. Przewieszona skaa ncia moje oczy z
innego powodu jej podstawa stanowia znakomit, zaciszn kryjwk
przed racymi ziemi gazami.
W moje lady, a take lady Bigoaka i popiskujcej na mym ramieniu Suzan ruszyli po chwili take Karol z Robertem. Dla nich byo ju niestety za pno, o wiele za pno. Gdy my, wci walczc z ogarnitymi panik
wierzchowcami przycupnlimy w zaciszu sterczcej ponad nami skay, oni
wci znajdowali si na odsonitym stoku. W tej chwili runy w d zbocza pierwsze kamienie. Powietrze wypenio si piekielnym zapachem siarki i wapiennego pyu zapach w by tak intensywny, e a zakaszlaem.
W uszach a dzwonio i dwiczao od strasznego, poraajcego zmysy huku. Na moich oczach olbrzymi, kilkutonowy gaz opad z duej wysokoci na
zbocze i podzieli si na dwie rwne powki. Suncy w nasz stron Karol
znalaz si na drodze pdzcego w d kolosa szczliwie podzielony na
dwie czci kawa skay o wos min mego przyjaciela, przetaczajc si po
obu jego stronach. Pokryty biaym pyem Karol, niemal cudem unikajc
mierci, dotar wreszcie w bezpieczne podwoje kryjwki.
Niestety Robert nie mia tyle szczcia. Gaz wielkoci maego,
jednorodzinnego domku przemkn mu tu nad gow, ca sw energi
wyadowujc na oszalaym wprost ze strachu wierzchowcu chopaka. Robert pad na kamieniste podoe i leg bez ruchu. Jego rozwiane wosy delikatnie pieci wiatr.
180

Wstawaj i biegnij! krzyknem zrozpaczony, ale nieszcznik

unis tylko gow i lea dalej. Zrozumiaem, e zaplta si w przygniecione gazem cugle martwego rumaka.
Karol i Bigoak jak na zawoanie rzucili mi uprze swoich zwierzt
i ruszyli na ratunek. Indianin by rzecz jasna szybszy mj przyjaciel
wci cierpia po skrceniu nogi. Przez mg skalnego pyu dostrzegem, e
czerwonoskry dotar do Roberta i wprawnymi ciciami noa uwolni go ze
miertelnej puapki. Chopak by tak roztrzsiony, e nie mg utrzyma
rwnowagi. Potny Bigoak jedn rk (drug zatyka w tym czasie n za
pas) unis go na wysoko kilku stp i podobnie jak ja Suzan zarzuci
na rami. Ale sia pomylaem z podziwem. Po kilku sekundach, cudem ocaleni, wraz z Karolem z powrotem znaleli si w ofiarowujcej bezpieczestwo kryjwce. Odetchnem.
Teraz, gdy wszyscy bylimy ywi, zdrowi i w miar bezpieczni, z
prawdziw przyjemnoci obserwowaem rozgrywajcy si przed moimi
oczami spektakl. W tej, ujawnionej z ca olbrzymi, niszczycielsk moc,
potdze natury byo naprawd co piknego. Kolejne gigantyczne gazy z
niesamowitym hurgotem i ogromn prdkoci zsuway si w d, podnoszc a pod niebo tumany czerwonawego w promieniach soca pyu. Ziemia pod nogami drgaa, sprawiajc e cay ogarniany wzrokiem obraz trzs
si i wirowa. Kamienie nieprzerwanie wdroway po zboczu, zatrzymujc
si hen w dole, na cianie ciemnego, wierkowego lasu. Pierwsza linia
drzew przerzedzaa si systematycznie pnie paday jak cite, przypominajc walce si maszty zatapianego okrtu. Lece u naszych stp piargi co
chwil zmieniay swj ksztat i konstelacj warstwy kamieni, popychane
przez spywajcy z gry materia skalny, jedna po drugiej ustpoway miejsca pdzcym kamieniom nastpcom. Jak dugo to trwao nie wiem. W
pewnym momencie, rozupany pod wpywem gwatownego kontaktu z
twardym podoem gigantyczny gaz olbrzym rozprys si na tysice kawakw, z ktrych kilka uderzyo w ska przewieszk zaledwie kilka cali
od mojej gowy. Nagle zmiky mi nogi. Usiadem i nagle poczuem, e pikno lawiny zatracio dla mnie swj smak. Przeraony, zaczem si modli o
jej rychy koniec.
181

Wreszcie ruch kamieni usta, lecz gdy chciaem si wydosta z

kryjwki, czyja rka mocno schwycia mnie za rami:
Zaczekaj, Janie w zupenej, zaskakujcej ciszy gos Karola
zabrzmia jak strza z kartacza, mimo, e byem nieco oguszony. Lawina
czsto wywouje nastpn lawin. Kto wie, moe to jeszcze nie koniec.
Posusznie usiadem i ze strachem czekaem na kolejne wibracje.
Na szczcie czekaem na prno bogowie chaosu najwyraniej ulitowali
si nad mymi zszarganymi nerwami. Gdy mino kilkanacie minut, wszyscy
niemiao wychylilimy si spod przewieszki. Wci wiecio wiosenno
letnie soce a jedynym dowodem na przebyty przez nas koszmar byy
resztki zalegajcego nad osypiskiem skalnego pyu. Potoczyem wzrokiem
po zboczu i nie dostrzegem ani ladu wygodnej perci, ktr wdrowalimy
jeszcze przed godzin ogem jednak teren nie zmieni si a tak, jakby
wskazywa na to ogrom kataklizmu.
Stare kamienie zostay zastpione przez nowe powiedzia Bigoak, tak, jakby czyta w moich mylach. Zobaczmy, czy uda si nam uratowa bagae i siodo naszego modego biaego brata.
Podeszlimy do wierzchowca Roberta, a raczej do szcztkw, ktre wystaway spod gazu. Na szczcie siodo i juki byy tylko czciowo
przygniecione wsplnymi siami uwolnilimy wikszo dobytku chopaka. Pozostawa problem transportu, ale na razie i tak musielimy na wasnych nogach sforsowa wynioso. Spojrzaem jeszcze raz na miejsce, ktre o may wos nie stao si naszym wsplnym grobem i wiodc za uzd
swojego konia podyem ladem towarzyszy.
Pnym popoudniem osignlimy szczyt wysoczyzny. Przed naszymi oczami rozciga si widok zaiste imponujcy onieone wierchy
walczyy o miejsce z gbokimi, zielonymi dolinami, a wszystko to tchno
odwiecznym spokojem i dzikoci gr. Zastanawiaem si wanie, ktre z
seledynowych wgbie byo stanowic tym samym cel naszej wdrwki
zotodajn dolin Stevena, gdy rozwaania moje przerwane zostay rzeczowym, spokojnym gosem Karola.
Spjrz, Janie, na te bloki powiedzia mj przyjaciel. Dziwne... zamyli si.
182

Co masz na myli, Karolu? spytaem i... zamarem z bezruchu. Zamiecajce wierzchoek wysoczyzny skalne odamki uoone byy w
symetryczny stos. W jednym miejscu symetria stosu bya zachwiana
brakowao kilkunastu cikich kamieni. Nie to jednak sprawio, e a podskoczyem. Powodem, dla ktrego oderwaem si od ziemi by widoczny
gdzieniegdzie wiey ludzki trop.
Morderca powiedziaa z przejciem Suzan, a ja, chocia nikt
nie zgin, przyznaem jej racj. Nie ulegao bowiem wtpliwoci, e miertelnie niebezpieczna dla nas lawina nie bya dzieem przypadku. Przeczyy
temu odkryte przez nas lady.
Jak myl moi bracia? spyta powoli Bigoak. Czy byo to
dzieo Crissa i czonkw bandy Czarnej Gwiazdy?
Nie, to niemoliwe odparem. Nie zdyliby dosta si tu
przed nami. Kto inny dybie na nasze ycie.
Zwrcie uwag na to, e te kamienie nie le tu od wczoraj
powiedziaa Suzan, a jej policzki zarumieniy si ze zoci. Ta puapka
powstaa ju dawno temu.
Bardzo dawno odezwa si Karol. Na stosie wyrosa miejscami trawa to mwic niedbaym gestem wskaza na kilka plenicych
si midzy kamieniami dbe.
Wychyliem si ponad zboczem i spojrzaem w d. Najeone byo
setkami lunych kamieni tych wielkich jak stajnie i tych maych, nie
wikszych od ludzkiej gowy. No tak smutno pokiwaem gow. Wystarczyo cisn kilka gazw i cae zbocze osunoby si w lawinie. Wyzbyem si wszelkich wtpliwoci.
To musi by dzieo tych, ktrzy nie ycz sobie adnych goci
powiedziaem gono, tak, aby wszyscy mnie usyszeli. Myl, e jestemy na dobrym tropie, na tropie tych, ktrzy porwali Stevena, Betty i dzieciaki.
Mj biay brat si nie myli popar mnie Bigoak. Czuj, e
s gdzie niedaleko.
183

Ale stojc tutaj nigdy ich nie znajdziemy wtrci si Karol.

Ruszajmy w d, pki jeszcze widno.
Ujlimy konie za uzdy i zaczlimy mudne zejcie. Nie dane nam
byo jednak odej zbyt daleko. Wschodnie zbocze wysoczyzny, ktrym
opuszczalimy si w d ju wkrtce znalazo si w przedwieczornym cieniu. Jako, e droga bya trudna i niebezpieczna, zrezygnowalimy z marszu
przy ograniczonej widocznoci.
Co za wyprawa biadoli Karol. Nigdy nie moemy nigdzie
dotrze zgodnie z planem. Od farmy do doliny miay by przecie kilka dni
drogi, a tu jak nie mga i porwanie, to wstrzymujca nas lawina.
Nic na to nie poradzisz, Karolu powiedziaem tonem, ktry
w zaoeniu mia by uspakajajcy, ale zabrzmia niezwykle fatalistycznie.
Lepiej poszukamy miejsca na nocleg.
Do ciemniejcego w dole lasu byo zbyt daleko, by dotrze tam
przed zmrokiem. Mielimy prawdziwe szczcie, e by z nami obdarzony
icie sokolim wzrokiem Bigoak to wanie on dostrzeg dwie, otoczone
skalnym rumowiskiem, limby. Midzy drzewami krzewiy si bujne zarola,
co oznaczao, e gdzie obok przepywa strumie. Skierowalimy nasze
kroki w tamt stron i po kilkunastu minutach wytonego marszu po
strominie stanlimy nad ciurkajcym po kamieniach potoczkiem. Do
drzew byo std okoo dwustu jardw, ale jak na zo droga stawaa si w
tym miejscu jeszcze bardziej niewygodna. Pucilimy przodem nie obarczonego wierzchowcem Roberta, ktry mia si zaj rozpaleniem ogniska. Sami, krok za krokiem, pokonywalimy strome skalne stopnie.
Gdy dotarlimy do miejsca wybranego na obozowisko, zamiast
trzaskajcych ogniem polan powitaa nas zachmurzona twarz Roberta.
Chciaem w ostrych sowach skarci chopaka za to powane zaniedbanie
(gdy wieczorny, grski chd dawa mi si ju dobrze we znaki), ale od
gwatownej reakcji powstrzyma mnie wyraz jego twarzy. Robert odwrci
si bez sowa i powid nas wprost do olbrzymiego pnia limby.
Spjrzcie, to zostao zrobione bardzo niedawno powiedzia
drcym gosem, a mi zrobio si zdecydowanie nieswojo.
184

Na pniu, na wysokoci oczu wyryty by symbol makabrycznie wykrzywionej twarzy. Znaem ju ten symbol.
Karolu, pamitasz tatua odkopanego przez nas nieboszczyka
spytaem.
Jasne, e pamitam odpar Karol. Widzisz, Janie, w natoku tych wszystkich wydarze zapomniaem ci powiedzie, e przynajmniej
dwch spord poznanych przeze mnie w niewoli czonkw bandy Czarnej
Gwiazdy miao na rkach podobne tatuae. Jeeli nie wierzy w przypadki,
musi by to co w rodzaju ich znaku rozpoznawczego.
Na drzewie wyryty by bowiem symbol, ktry znaem z rki ukrytych pod stosem kamieni zwok. Patrzyem na wykrzywion twarz i czuem,
jak zimne ciarki wdruj w gr po moich plecach. Wzdrygnem si i spojrzaem, na Karola.
Kiedy to zostao tu wyryte? spytaem.
Karol podszed do drzewa i przejecha palcem po konturach rysunku.
Myl, e dzisiaj, a najwczeniej wczoraj powiedzia z namysem. Z naci wci skapuje ywica.
Poczuem si jeszcze bardziej nieswojo. Miaem nieodparte wraenie, e z ogarniajcej gry ciemnoci obserwuj mnie czyje ze, fanatyczne oczy. Przeknem szybko lin i objem ramieniem stojc obok mnie
Suzan. Przez rkaw bluzy czuem, e dziewczyna dry. Sam te miaem
ochot zadre, ale przemogem sabo i wiedziony trosk o dobre samopoczucie towarzyszy postanowiem rozadowa sytuacj.
Mamy dwa wybory powiedziaem pozornie lekkim tonem.
Albo bdziemy tu stali i zoymy temu wizerunkowi ofiar z niewiasty,
albo rozpalimy ognisko i co zjemy. Ja wprost umieram z godu.
Karol w lot poj mj zamys. Znalimy si od kilkunastu ju lat i
czsto porozumiewalimy si bez sw. Teraz mj przyjaciel, wci lekko
utykajc, pokusowa do jukw i wyj z nich zawinite w skr fragmenty
antylopiej pieczeni.
185

Do dziea rykn gromko. Janie, pd pod drug limb i

przynie troch opau. Suzan, napenij wod kocioek, a ty Robercie zaostrz patyki. Bdziemy ucztowa mwi dalej jowialnym tonem i ujrzaem, e oblicza caej naszej pitki pojaniay.
Poszedem z Suzan nad potok i artobliwie pogroziem jej palcem.
Masz tu na mnie zaczeka zaartowaem, przybierajc celowo grony ton gosu.
Tak jest, mj panie umiechna si dziewczyna.
Pogwizdujc (oj, Karol by mnie zgani) poszedem w kierunku
drugiej limby. Z daleka wydawao si, e drzewa rosn od siebie na wycignicie doni, ale okazao si, e dzieli je przynajmniej okoo pidziesiciu
jardw pustej przestrzeni. Przemierzyem t przestrze w niemal zupenej
ju ciemnoci i kiedy wreszcie zbliyem si do ogromnego drzewa wydao
mi si, e w jego cieniu dostrzegam jakie biae plamy. To chyba nie jest
brzoza ogarno mnie zdumienie. Nie, to nie jest kora zganiem si
w duchu. Podszedem jeszcze kilka krokw i stwierdziem, e w ciemnoci
bielej dziwne, podune ksztaty. Koci. Ciekawe, jakie to zwierz zastanawiaem si zaciekawiony. Chyba jakie due. Nagle stanem jak wryty. W cieniu limby sta wpatrujcy si we mnie kociotrup.
Strach, ktry chwyci mnie za gardo, na chwil zupenie mnie
sparaliowa. Bya to naturalna reakcja na kontakt z czym, co nieznane,
niematerialne, wymykajce si rozumowi. Przez moment wpatrywalimy
si w siebie: z jednej strony ja, z drugiej szczerzca si do mnie trupia
czaszka. Wreszcie przemogem niemoc i zerwaem z ramienia sztucer. Ten
ruch nieco mnie orzewi, a nawet... rozbawi. On nie boi si ju palnej broni zamiaem si w duchu i ostronie zbliyem si do pyncej jakby w
powietrzu zjawy. Zaszedem j z boku i trciem delikatnie kociste rami.
Szkielet zawirowa na wietrze i powoli obrci si w moj stron, celujc
pozbawion mini doni w mj napity do samych granic wytrzymaoci
brzuch. Powstrzymujc krzyk zagryzem wargi, ale tym razem moja panika
nie trwaa duej ni kilka sekund. Wytyem wzrok i zobaczyem, e kociotrup wisi na przywizanym do jednego z konarw sznurku. Makabra...
186

Signem rk i przytrzymaem nieruchomo podrygujce na wietrze zwoki. Warto w tym miejscu przypomnie, e jestem lekarzem i dotknicie kociotrupa nie wymagao ode mnie jakiej nadzwyczajnej odwagi.
Szcztki kolebice si na sznurze byy stare, ocenibym je na co najmniej
kilka lat. Nie dostrzegem nigdzie ubrania, co mogo wiadczy o tym, e w
chwili mierci czowiek by nagi. Szarpnem za sznur, ale ten trzyma dobrze, zbyt dobrze jak na kilka lat cigego dziaania bezlitosnej, grskiej aury. Nie wiedziaem jeszcze co, ale w wiszcych na limbie zwokach byo co
bardzo intrygujcego.
Szybkim krokiem wrciem do obozu, zabierajc po drodze znad
rzeki czekajc na mnie Suzan. Dziewczyna prbowaa artowa, ale szybko
dostrzega rysujce si zapewne na mej twarzy napicie i zamilka przejta.
Wpadem do obozu i skierowaem si prosto w stron krajajcego piecze
Karola. Ten podnis na mnie zdziwione oczy.
A gdzie jest opa na ognisko? spyta, a potem, odgadujc
bezbdnie czajce si na mym obliczu emocje, zupenie innym tonem doda: Spokojnie, Janie. Mw, co si stao.
Chodmy std szepnem i odszedem kilkanacie krokw
od ogniska. Karol bez sowa pody za mn.
O co chodzi, Janie? zapyta. Wygldasz, jakby zobaczy
ducha.
Prawie wychrypiaem. Znalazem wisielca.
Prowad powiedzia po prostu Karol chodnym, opanowanym tonem. Poczuem, e targajce mn emocje cichn tak, jak cichnie koysane przez matk niemowl.
Dotarlimy pod limb i podczas gdy ja jeszcze raz uwanie badaem szkielet, Karol zatacza krgi szukajc ladw. Po chwili spojrzaem na
niego bezradnie rozoy rce.
W tej ciemnoci nic nie znajd, a jutro rano rosa zatrze wszystkie
lady, cznie z naszymi. Jak stare s te koci?
187

Maj okoo piciu szeciu lat, tak na oko. Zaczekaj chwil, bo

co mi si nie zgadza.
Jako chirurg nie miaem zbyt wiele do czynienia z wisielcami, ale
pewna wiedza w tym zakresie zostaa mi w gowie jeszcze ze studiw. Ot
w momencie, gdy lina oplata gardo a stopy trac podparcie, najczciej
wielofuntowego nacisku nie wytrzymuje krgosup. Bezporedni przyczyn zgonu wikszoci wisielcw wcale nie jest uduszenie, tylko wanie zamany krgosup, przerwany rdze krgowy. Oczywicie zdarza si, e krgi
wytrzymuj ogromne parcie, ale zawsze pozostaje na nich jaki lad. Tymczasem kark kociotrupa by cay, nie dostrzegem adnego zwyrodnienia.
Swoimi wtpliwociami od razu podzieliem si z Karolem.
To by si zgadzao, Janie odpowiedzia mj przyjaciel. Ten
sznurek na pewno nie wisi tu od piciu lat. Powiedziabym, e jest prawie
nowy.
Nie rozumiem, jaki chory umys zdecydowa si powiesi na
drzewie szkielet.
Kto chce nas wystraszy: z jednej strony co dla ciaa lawina, z drugiej, co dla ducha znaki na drzewie, wiszce szkielety. Wydaj
mi si, Janie, e te sygnay oznaczaj, i jestemy ju bardzo blisko celu.
To co zmieniem temat. Pochowamy tego biedaka? Pewnie nacierpia si ju sporo za ycia, oszczdmy mu mczarni take po
mierci.
Dobrze, Janie. Pjd po Bigoaka, a ty zbadaj dokadnie ten
szkielet. Kto wie, moe dostarczy nam jakich nowych informacji? Szczeglnie interesuje mnie przyczyna mierci.
Karol znikn, a ja uczyniem zado jego tajemniczej probie. Odciem sznur i raz jeszcze przyjrzaem si zwokom. Teraz, w wietle
wschodzcego ksiyca mogem stwierdzi, e koci naleay do starego ju
w chwili zgonu mczyzny. Szukaem jakiego ladu: po kuli, po nou, ale
jedyne dziury znalazem w szczce obcy mia tylko kilka zbw i nawet
te, ktre pozostay byy w bardzo zym stanie. Nie znalazem ladw roboty
dentystycznej. Koci byy cae, bez ladw zama czy zwyrodnie. wawy,
188

wysoki staruszek okreliem go w mylach, jednoczenie aujc, e nie

jestem w stanie okreli przyczyny mierci. Ba, po tylu latach nie mgby
tego zrobi aden lekarz. Drgnem, gdy usyszaem za plecami szelest krokw. Obejrzaem si szybko i odetchnem z ulg rdem haasu byli
zbliajcy si piesznym krokiem Karol i Bigoak. Indianin podszed i klkn
przy szkielecie. Do dugo przyglda si bezmisnej twarzy i kiedy wsta,
na jego obliczu goci ponury cie. Zoyem to na karb indiaskiej zabobonnoci, gdy wikszo znanych mi czerwonoskrych baa si wszystkiego, co trcio zagadkow mierci, duchami, zjawiskami paranormalnymi...
Szybko zapomniaem o dziwnym bysku, ktry pojawi si wwczas w
oczach Bigoaka. Ca m energi i uwag pochono na duszy czas kopanie grobu w skalistej, twardej glebie. Kiedy zwoki spoczy w pytkim dole i
niemal ju zupenie przykryte zostay zniesionymi przez nas kamieniami, w
mej podwiadomoci zabrzcza ostrzegawczy dzwonek. Miaem uczucie,
jakbym co przegapi strach chirurga, ktry zastanawia si, czy nie pozostawi swego skalpela w zaszytej wieo, pooperacyjnej ranie. Zerknem
na majaczce w ciemnym dole fragmenty koci i... spyno na mnie olnienie.
Chwileczk, Karolu powiedziaem podnieconym, wibrujcym gosem. By moe okrel ci zaraz przyczyn mierci.
Karol i Bigoak przerwali zasypywanie grobu i popatrzyli na mnie z
wyczekiwaniem. Lec na ziemi odwaliem kilka kamieni, tak, e odsoniem zupenie obie rce kociotrupa. Kiedy, jeszcze na studiach, podczas
zaj w prosektorium zaprezentowano mi zwoki czowieka, ktry uton
pod lodem. Byem ju nieco znudzony, gdy wczeniej nieraz ogldaem ciaa topielcw, ale moj uwag natychmiast przykuy obdarte a do koci rce
denata. Pamitam doskonale wraenie, jakie wywar na mnie widok wanie tych okaleczonych nieludzko rk. Na zwikszonych obrotach pocza
pracowa wyobrania: w pucach brakuje powietrza, a rce trafiaj na grub pyt lodu... Beznadziejne wysiki wykopania drogi do dalszego ycia...
Krew, barwica wod na pikny, purpurowy kolor... I ciemno... Kopaem
dalej, a w wietle ksiyca zabieliy wszystkie koci. Obmacaem ebra,
mostek i obojczyki. Nie, ten czowiek nie uton. Ale palce koci palcw
starte byy do dwch trzecich dugoci. Tak, ten czowiek dugo walczy o
ycie...
189

No i co, Janie? spyta Karol. Co spowodowao t mier?

A trudno to sobie wyobrazi odparem. Ten czowiek...
tu zaama mi si gos. Ten czowiek cignem po chwili. Zosta
ywcem pogrzebany...
Zarwno Karol, jak i Bigoak powoli usiedli i zapatrzyli si w ciemno. Gdzie z dou, z doliny, dobieg naszych uszu aobny piew puszczyka.
190

IX
W pazurach bestii
Siedzielimy tak do dugo, drc po czci z emocji, po czci za

z chodu. Wreszcie jak na zawoanie podnielimy si i bez sowa zasypali pytki grb. Tragedia sprzed wielu laty najbardziej chyba poruszya
Bigoaka. Z dowiadczenia wiedziaem, e Indianie potrafili by bardzo
wraliwi na tego typu sprawy. Gdy kady ju pomodli si na swj sposb, w
cakowitym milczeniu powleklimy si do obozowiska. Suzan upieka ju
antylop, ale aden z nas nie by godny. Gdy szeptem opowiedziaem o
wszystkim dziewczynie, ta te od razu stracia apetyt i pogrya si w ponurej zadumie. Pykalimy z fajeczek, zbyt poruszeni, eby rozmawia. Z
grubego pnia limby przez cay czas wpatrywaa si w nas makabrycznie
wykrzywiona, groteskowa twarz symbol Czarnej Gwiazdy, symbol podoci i okruciestwa. W pewnej chwili ponury jak noc Bigoak podnis si,
doby noa i kilkoma precyzyjnymi ciciami zamaza mroczny wizerunek.
Chocia by to tylko pusty gest, chyba wszyscy z nas odetchnli z wyran
ulg.
Moja warta przypada na sam rodek czarnej nocy. Obudzony
przez Roberta, przez dusz chwil rozcieraem zgrabiae z zimna donie.
Potem usiadem przy ognisku i spod lekko przymknitych powiek obserwowaem pic Suzan. Jej pier unosia si miarowo w jak zwykle spokojnym oddechu, czarne wosy opaday na twarz, a nogi podcignite byy
niemal pod brod. Dowiadczyem dziwnego uczucia po raz pierwszy w
yciu czuem tak siln odpowiedzialno za los innej istoty. Bya to euforia
wymieszana z lkiem, sodycz z piounem. Los potrafi by okrutny: dlaczego
napotkaem na swej drodze tak dziewczyn wanie podczas jednej z bar
191

dziej dramatycznych przygd mojego ycia? I czym to si skoczy? Nie wiedziaem, ale czuem w trzewiach jaki irracjonalny lk.
Ranek powita nas ulew, ale na szczcie po pgodzinie zza
chmur wyjrzao palce soce, w byskawicznym tempie osuszajc mokre
ubrania, koce i sioda. Po skromnym niadaniu sprowadzilimy wierzchowce a do linii rzadkiego, zanikajcego gdzieniegdzie lasu. Dolina Stevena
(tak j zaczem nazywa) schowana bya za jeszcze jedynym siwym pasmem nieco niszych na szczcie wzgrz. Wpatrujc si w map Karol
orzek, e o ile omin nas kolejne niespodzianki, to jutro koo poudnia staniemy u celu podry.
Nie, nie celu poprawi si natychmiast. Mam nadziej, e
zotodajna dolina bdzie dla nas dobrym punktem zaczepienia do dalszych
poszukiwa.
Na linii lasu dosiedlimy wierzchowcw i nagle okazao si, e jest
ich za mao. To zabawne, ale zupenie o tym zapomniaem. Po chwili wahania zaprosiem do siebie Suzan, a Robert wskoczy na kasztana dziewczyny.
Lawirujc midzy drzewami, ruszylimy naprzd. Jechalimy stpa, kierujc
si na pokryty niegiem wierzchoek odlegej gry. Suzan szybko docenia
zalety dwuosobowej podry. Nie mina godzina, a ukoysana miarowym
tempem, pozbawiona obowizku kierowania wierzchowcem, ufnie opara
si o moj pier i od razu zasna. Zdaem sobie spraw, e to, co byo przecie tak mczce dla nas, dojrzaych mczyzn, dla kobiety dziecka musiao by wrcz wykaczajce. Poczuem co na ksztat dumy gdy skonstatowaem, e dziewczyna nie wydobya z siebie dotychczas ani sowa skargi.
Cieszyem si, e podr na jednym wierzchowcu dawaa jej okazj do
odrobiny tak bardzo potrzebnego snu nie budziem jej wic nawet wwczas, gdy od jej, niewielkiego co prawda, (ale jednak zawsze) ciaru zdrtwiaa mi kompletnie lewa strona ciaa. Dopiero tu przed zaplanowanym
przez Karola poudniowym odpoczynkiem wychyliem si z sioda, zerwaem dbo trawy i poaskotaem dziewczyn za uchem. Zmarszczya nosek
i po do dugim lecz bezskutecznym odganianiu natarczywego owada
otworzya zamglone od snu oczy. Gdy ujrzaa w moich rkach, jak to okrelia, narzdzie zbrodni, jej mae pistki delikatnie ale kliwie bombardowa zaczy zdrtwiae, zesztywniae ciao.
192

Po pgodzinnym odpoczynku ruszylimy w dalsz drog. Mj

wierzchowiec, dwigajcy podwjny ciar, spisywa si naprawd dzielnie
wcale nie odstawa od reszty zwierzt. Zbuntowaa si natomiast klacz
Suzan. Nieprzyzwyczajona do energicznego stylu jazdy Roberta w pewnym
momencie stana dba, ale Robert doprawdy doskonay jedziec bez
trudu zmusi j do posuszestwa. Poza tym incydentem droga upywaa
nam bez wikszych przygd.
Okoo czwartej po poudniu stanlimy u stp wzniesienia, za ktrym zgodnie z mapk znajdowa si miaa dolina Stevena. Mielimy
przed sob jeszcze kilka godzin dziennego wiata, tote zdecydowalimy
si na niezwoczne podjcie wspinaczki.
Chyba w kocu przyzwyczaimy si kiedy do noclegw wysoko
w grach beztrosko zaartowa Karol.
Zbocze nie byo tak strome jak chociaby poprzednie. Niektre jego fragmenty byy do tego stopnia przyjazne, e mona byo korzysta z
wierzchowcw. Nastpne godziny mijay nam na dosy przyjemnej wspinaczce soce mocno grzao nam w plecy, rzucajc na skay przed nami
rne fantazyjne cienie. Suzan jako pierwsza przemoga w sobie wczorajszy
smutek i szok jej beztroski nastrj udzieli si nam wszystkim, tak, e zamiewalimy si z jej odgrywanych naprdce pantomim. Kiedy zatrzymalimy si okoo stu jardw pod szczytem, by nieco odetchn przez ostatnim
tego dnia wysikiem, wczorajszy minorowy nastrj ulotni si bez ladu.
Chwyciem lornetk i dugo wpatrywaem si w przebyt tego
dnia dolin. W blasku promieni zachodzcego soca znikny gdzie rne
odcienie zieleni; przestrze w dole przybraa barw icie afrykaskiej sepii.
Zastanawiaem si, jak bdzie wyglda nieodlega ju dolina Stevena. I co
nas tam spotka? Rozczarowanie czy sukces? W obecnym stanie ducha czuem niemal pewno, e to drugie.
Kiedy Karol da znak do odjazdu, zlustrowaem jeszcze grzbiet, na
ktry zmierzalimy. Leniwym ruchem przesuwaem lornetk w t i z powrotem szukajc odpowiedniego miejsca na nocleg. Nieco na prawo od nas,
pod sam grani, dojrzaem rdo w d srebrzystymi kaskadami spywa potoczek, powyej roso kilka pojedynczych krzakw kosodrzewiny.
193

Ju chciaem zawoa Karola, by pokaza mu moje odkrycie, gdy w jednym z

okularw lornetki dostrzegem jaki ruch.
Wyregulowaem ostro i uwanie wpatrywaem si w miejscami
poszarpan, miejscami tylko lekko pofalowan gra. Do mych uszu dobiego
ciche sapnicie Karola o ile znaem mojego przyjaciela, by to zwiastun
nadchodzcej burzy. Nie chcc prowokowa ktni, zaczem odejmowa
lornetk od oczu.
I wtedy to zobaczyem. Wczeniej musiaem by lepy, gdy widok
by a nadto wyrany. Na tle ciemniejcego, wschodniego nieba zdecydowanie odcinaa si sylwetka przygarbionej postaci. Ruchem rki przywoaem do siebie Karola; usyszaem guchy szczk otwieranego piesznie pokrowca i po chwili zduszony gos mojego przyjaciela oznajmi:
Widz go, Janie.
A do blu wytaem wzrok, krcc jednoczenie keczkiem regulujcym ostro obrazu. Wreszcie uzyskaem optymalny efekt i posta na
grani staa si wyrana niczym obiekt odlegy o kilkanacie jardw. Tak jak
stwierdziem na pocztku, sterczcy w grze osobnik by bardzo zgarbiony
i nie bya to jedynie przyjta przez niego pozycja obcy by uomny fizycznie, jego plecy wieczy monstrualnych rozmiarw garb. Jednak to nie
skrzywienie krgosupa byo w tej postaci najbardziej charakterystyczne.
Moj uwag zwrciy przede wszystkim wosy: dugie niemal do pasa,
zmierzwione, wrcz skotunione i tak siwe, e a przezroczyste. Albinos
pomylaem. Moj ocen potwierdza nienaturalny, kredowo biay odcie skry, ktry nasuwa mi porwnanie ze wczorajszym szkieletem.
Zreszt starzec (bo obcy z ca pewnoci by starcem) w ogle przypomina z wygldu kociotrupa woskowa blado sza u niego w parze z zapadnitym, wychudym obliczem, sterczcym niczym dzib nosem i wielkimi biaymi zbami. Zby te wyglday na zbyt due w stosunku do caej
postaci opite na nich wargi nie zakryway ich cakowicie, tak, e miaem
wraenie, e obcy zaraz kogo ugryzie. Jak wcieky szakal pomylaem
okrelajc swoje pierwsze wraenie odnonie starca. Jego obrazu dopeniay rozsiane z rzadka kpki rwnie biaego jak wosy zarostu.
194

Odraajcy typ mruknem, przekazujc lornetk Bigoakowi. Kiedy potny Indianin nastawia ostro, z gry dobieg nas gos. Nie, w
zasadzie to nie by gos, a ju na pewno nie ludzki dwik przypomina
bardziej zachrypnite warknicie. Sowa zlay si w jedno i zwielokrotnione
echem rozlay si po caej dolinie. Niesamowita przenikliwo tego gosu
sprawia, e odruchowo zapaem si za uszy.
Zginiecie! potworny gos, atakujcy niczym podmuch lodowatego wiatru zapad gboko w nasze serca. Czarna Gwiazda, wadca
czterech ywiow, chce waszej krwi!
To jaki szaleniec... wyszepta strwoony Robert.
Potok sw, lawirujcy pomidzy grobami i obelgami, okraszony
histeryczn, szalon nut trwa nadal. Stalimy jak zahipnotyzowani, ale jak
si okazao nie wszyscy. W pewnej chwili rwnolegle z zimnym gosem
starca usyszaem wist. Odjem lornetk od oczu i ujrzaem grone oblicze
Bigoaka; Indianin wypuszcza wanie z uku kolejn strza. Za daleko
pomylaem z alem i ponownie podniosem lornetk. Ale Bigoak, wbrew
mojemu pesymizmowi by znakomitym strzelcem. Kiedy znowu spojrzaem
na starca, dojrzaem te nurkujc w jego kierunku strza. Chybia o wos.
Garbus zamia si skrzekliwie i po raz kolejny zawoa:
Gupcy! Nie da si zabi Czarnej Gwiazdy! Bdcie przeklci! To
moje gry i sono zapacicie za to wtargnicie! Wasnym yciem!
Zanim przebrzmiao echo jego gosu, starzec znikn za zaomem
skay. Od odlegych ska wci odbija si okrutny, zimny miech, miech
ktry mrozi krew w moich yach. Do wiadomoci przywrci mnie dopiero cichy szloch Suzan.
Boj si szepna dziewczyna, patrzc na mnie z ufnoci w
czarnych, zapakanych oczach.
Te dwa sowa przywrciy mi jasno mylenia i napeniy me serce odwag. Chwyciem za sztucer i puciem si stromym zboczem w gr.
Karol krzycza co o niebezpieczestwie, ale puciem jego uwag mimo
uszu. Po chwili usyszaem jego cikie, nieregularne kroki.
195

Co chcesz zrobi? spyta jak zawsze spokojnym, rzeczowym

tonem.
Dogoni wydyszaem czujc, e moje puca pracuj ciko
jak miech kowalski.
I co dalej? dry Karol, podczas gdy pokonywalimy ostatnie jardy wzniesienia.
Jeszcze nie wiem mwic te trzy sowa dwa razy zaczerpywaem oddechu.
Karol machn jedynie rk i po chwili wysforowa si do przodu.
Mimo dodajcych mi skrzyde strachu i wciekoci (gdy nie miaem adnych wtpliwoci, e to starzec ukrywa si za przydomkiem Czarna Gwiazda), mimo jego opuchnitej jeszcze kostki, nie mogem za nim nady. Dopadlimy grzbietu wzniesienia i biegiem skierowalimy si w stron miejsca, w ktrym dostrzegem starca. Za plecami usyszaem szelest kamieni
po mao wyranej ciece szybko dogania nas Bigoak. Zacisnem zby i
jeszcze przypieszyem. Karol znikn za skalnym zaomem jak przez
mg przypomniaem sobie, e to tutaj znik nam z oczu starzec albinos.
Mobilizujc organizm do ostatniego wysiku, wyciskajc z siebie ostatnie
rezerwy, przymknem na chwil oczy. Gdy je otworzyem, tu przed sob
ujrzaem stojcego Karola. Dlaczego si zatrzyma? zdyo mi przemkn przez myl zanim z caym impetem swego rozpdzonego ciaa wpadem na przyjaciela.
W uamku sekundy wszystko stao si jasne. Karola zatrzymaa
przecinajca mu drog bardzo szeroka, kilkunastojardowa szczelina, ktrej
dno nikno w mrocznej otchani. Zaskoczony, przez chwil balansowa na
jej krawdzi. Wanie odzyska rwnowag, kiedy pojawiem si ja... Spleceni w miertelnym ucisku przechylilimy si przez krawd i runli w d.
Niebo i ziemia przez chwil wiroway mi w gowie. Spadajc instynktownie machnem rk i szczliwie trafiem na but Karola. Z desperacj zacisnem na nim palce. Minie i stawy napryy si, jakby miay
pkn i... zatrzymaem si. Z gry dobiego mnie ciche jknicie Karola.
Roztrzsiony zerknem w tamt stron i jeszcze bardziej pobladem. Wiszcy nad przepaci Karol trzyma si jedynie niewielkiej, cudem wyrosej
196

na skalistej cianie rosochatej roliny. Szarpnicie, ktre wywoaem apic

za jego but, wyrwao wikszo pytko wronitych midzy kamienie korzeni wisielimy zaledwie na wosku, ktry przyj posta kilku kruchych
wkien. Zamarem w bezruchu czujc, e kady najmniejszy nawet ruch
spowodowa musi nasz mier w gbi przepaci.
Nawet nie oddychaj, Janie wyszepta z wysikiem Karol, a
kropla jego potu skapna na m wykrzywion z wysiku twarz. Masz si
za co zapa?
Tak, za drugiego buta z trudem rozpoznaem swj gos, ktry przypomina raczej bociani klekot.
W tym momencie pucio jedno z trzymajcych nas nad przepaci wkien. Wiedziaem, e od runicia w przepa dziel nas najwyej
sekundy i e nic nie moemy zrobi. Chyba, e...
Nawet o tym nie myl, Janie powstrzyma mnie Karol. Jak
spadamy, to razem!
Chyba i tak bym si puci, ale nagle w moich uszach zapiewa,
niczym najpikniejsza melodia wiata, chropowaty gos nachylajcego si
nad nami Bigoaka.
Niech Wielki Bbr13 poda mi rk powiedzia spokojnie Indianin. A Orle Piro14 (skd zna mj przydomek naprawd nie wiem,
byo mi to wwczas zupenie obojtne) niech mocno si trzyma. Sprbuj
mych biaych braci wcign.
Chwyciem za drugi but Karola. Swoje palce zacisnem na jego
opuchnitej kostce nawet nie jkn. Wisiaem nad przepaci i pierwszy
raz spojrzaem w d. Dno rozpadliny gino w mroku, ale to co widziaem
opadajce kilkadziesit jardw w d, strome, gadkie ciany w zupenoci mi wystarczyo. Upadek z takiej wysokoci zakoczy si musia
mierci, innej moliwoci po prostu nie byo. Popatrzyem w gr i ujrzaem grajce pod miedzian skr ogromne minie Bigoaka. Jego zadanie
wcale nie byo atwe, ale poradzi sobie znakomicie: najpierw Karol, a po
13
14
Indiaski przydomek Karola Gordona [JW48]

Indiaski przydomek Doktora Jana [JW48]
197

chwili take ja znalelimy si w miejscu, w ktrym przed dugimi jak godziny sekundami nastpio feralne zderzenie. Bez zbdnych sw ucisnlimy wielkie jak bochny chleba donie silnego czerwonego brata. Dopiero
potem zaczlimy si zastanawia nad drog ucieczki starca albinosa.
Na pewno on zna tutaj kady kamie powiedzia wreszcie
Karol. Tym razem nam uciek, ale jeszcze go dorwiemy.
Mj biay brat si nie myli odpar Bigoak. Ale dzisiaj ju
nic nie zrobimy. Wracajmy do koni, bo zapada zmrok, a my wci nie rozbilimy obozu.
Zgadzajc si z Indianinem, ruszylimy z powrotem do Roberta i
Suzan.
Zanim doszedem do miejsca, z ktrego rozpoczlimy wariack
pogo, poczuem ogromne zmczenie. Lekarski zmys podpowiada mi, e
oglne wyczerpanie mojego organizmu wywoane zostao nie caodzienn
podr, lecz tymi kilkoma sekundami spdzonymi nad przepaci. Tego
wieczora spotkay mnie dwie mie niespodzianki. Pierwsza dotyczya miejsca noclegu Karol, ktremu te zapewne dopieka niespodziewana przygoda uzna, e zanocujemy tam, gdzie czekaj na nas nasi towarzysze. Druga
to losowanie nocnych wart: pierwszy raz cieszyem si z wycignitej
przeze mnie warty przedrannej, gdy oznaczao to, e mog od razu pooy
si spa. Z przywileju tego natychmiast zreszt skorzystaem, rezygnujc
nawet z posiku. Ostatnim obrazem, ktry zapamitaem z tego penego
wrae dnia, by widok kadcej si obok mnie Suzan. Chwil potem spaem
ju twardo jak gaz.
Nad ranem obudzi mnie Robert. Ziewnem szeroko i podrzuciem do ognia. Sabe byo to ognisko za opa posuyy nam licie zwidych, niewielkich rolin. Ogrzaem donie i powoli, sennym krokiem poszedem do pobliskiego, spywajcego leniwie po zboczu potoku. Wspomnienie wczorajszej przepaci nieco mnie usztywniao brodziem w
ciemnociach bardzo ostronie baczc, by nie zsun si po strominie. Zaczerpnem peny kocioek wody, wrciem do obozowiska i przyrzdziem
sobie kaw. Jej mocny aromat zbudzi picego dotd Karola mj przyjaciel wsta i zachrypnitym od snu gosem upomnia si o swoj porcj napo
198

ju. Lejc wrztek do jego kubka popatrzyem na wschd. Niebo przybrao

tam barw czerwono pomaraczow, kolor odlegej uny poaru. witao.
Z prawdziwym entuzjazmem zabraem si za wzgardzon wczoraj
porcj pieczeni. Jadem szybko, odkrajajc aromatyczne pasy ostrzem swojego myliwskiego noa. Z rozbawieniem pomylaem, jak szybko na tym
pustkowiu zapomina si o takich bastionach cywilizacji jak choby sztuce.
yka czy widelec byy tu zupenie nieprzydatne narzdziami sucymi
do pochaniania posikw byy jedynie n i... palce. Palce nie pierwszej
zreszt czystoci stwierdziem w mylach, gdy pierwsze promienie
soca brutalnie demaskoway wszelkie, jake liczne, zabrudzenia.
Skoczywszy piecze, niemal odruchowo signem po fajeczk.
Pamitam, e jeszcze przed pierwsz wypraw z Karolem nie mogem si
pogodzi z koniecznoci rezygnacji z moich ulubionych papierosw. Niezgaszone niedopaki mog wywoa poar prerii mwi wtedy mj przyjaciel. Z koniecznoci signem po znienawidzon wwczas fajk i... bardzo
szybko j polubiem. Teraz nawet bdc w rodzinnym Milwaukee niezmiernie rzadko sigaem po tyto owinity w bibu nad popieszne zaciganie si papierosem przedkadaem powolny rytua relaksujcego pykania
wanie z fajeczki.
Siorbic kaw i delektujc si delikatnym, pieszczcym moje puca
dymem, obserwowaem budzce si do ycia obozowisko. Jake wiele mona dowiedzie si o czowieku tylko
na podstawie obserwacji jego porannej krztaniny. I tak opanowany i doskonale zorganizowany Bigoak zerwa si, jak na sygna wojskowej pobudki, rwno ze witem, byskawicznie wzu buty i ogarn najbliszy teren zupenie przytomnym wzrokiem.
Inaczej Robert: wyrwany ze snu
szarpniciem Karola, chopak gono
ziewn i owijajc si rozgrzan derk bekotliwie zaprotestowa. Gdy mj
przyjaciel ponowi sw, jake znienawidzon przeze mnie czynno budzenia, Robert ponuro sapn i pogrony w letargu, lunatycznym krokiem do
199

brn do ogniska. Jeszcze inaczej zachowaa si Suzan. Gdy delikatnym ruchem pogadziem j po policzku, powoli otworzya oczy i przygldaa mi
si z zaskoczeniem. Dopiero po duszej chwili zdaa sobie spraw, gdzie
jest i z radosnym wiergotem pomkna prosto w kierunku z ktrego dochodzi zapach rumianej, podgrzanej pieczeni.
Wielkimi krokami zbliay si najkrtsze dni w roku, tote jeszcze
przed pit rano, skpani w blasku wschodzcego soca, osignlimy poblisk, ostr gra wysoczyzny. Pokazaem Robertowi i Suzan gardziel przepaci, ktra o may wos by nas wczoraj pokna. Oboje gwatownie pobledli i przeknli lin w ostrym wietle poranka otcha wygldaa jeszcze
bardziej przeraajco ni wczoraj. Chwil potem osignlimy przeciwn
krawd grani i u naszych stp rozcigna si dolina Stevena. Dolina miaa
ksztat zwajcego si w rodku cygara. Bya duga i wska, a jej dnem wi
si skrzcy niebiesko potoczek. Przeciwlegy, agodnie nachylony stok na
caej swej dugoci pokryty by niezwykle gstym, ciemnozielonym wierkowym lasem. Dno usiane byo gazami gdy opuszczalimy si w d, gazy te rosy w naszych oczach, by wreszcie przyj zgoa niewiarygodne
rozmiary przynajmniej kilkunastu stp wysokoci. Midzy tymi kamienistymi olbrzymami rosa zrudziaa, nierwno rozsiana trawiasta dar.
Chocia wytalimy wzrok, nigdzie nie dojrzelimy najmniejszego ladu czowieka. Po pewnym czasie doszlimy do zgodnego wniosku, e
gdziekolwiek ukryty by Steven, to na pewno nie byo go w tej bezludnej,
wskiej dolince. Czuem rozczarowanie i sdzc po minach towarzyszy
nie byem w tym osamotniony. Chocia o tym nie rozmawialimy, to kade z nas po cichu liczyo, e dolina Stevena odsoni przed nami chocia
cz mrocznej tajemnicy Czarnej Gwiazdy. Tote trudno si dziwi, e gdy
koo poudnia stanlimy nad wartko pyncym potokiem, nasze nastroje
nie byy zbyt optymistyczne.
Odpocznijmy zaproponowa Karol po chwili milczenia.
Nie ma si co poddawa, przecie bandyci mwili, e kryjwka pooona
jest nie w samej dolinie, tylko w jej okolicy. Od jutra podzielimy si na dwa
zespoy i zaczniemy bada otaczajce nas granie. Jestem pewien, e wkrtce
co znajdziemy.
200

Nie powiem, by sowa Karola napeniy mnie przesadn otuch.

Wydobyem z jukw mapk doliny i jeszcze raz porwnaem j z okolic.
Tak, to na pewno to miejsce pomylaem. Wtedy te przyszo mi do
gowy, by sprawdzi rzekom zotodajno okolicy. W lad za mapk wyjem ze swoich sakw okopcony kocioek i pod pozorem wyczyszczenia
go udaem si na brzeg potoku. W chwil potem u mego boku pojawia
si powaniejsza ni zwykle Suzan, a jeszcze pniej do naszej dwjki doczy ciskajcy w rkach co na ksztat zaimprowizowanej wdki Karol.
Szukasz zota, Janie? spyta zaintrygowany i wraz ze mn
pochyli si nad lustrem wody. Nie, nie tak doda po chwili widzc, jak
nieporadnie krc kociokiem.
Bez sowa podaem mu swoje prymitywne narzdzie pracy. Karol
kucn, zaczerpn nieco piasku przemieszanego z wod i miarowymi ruchami zakrci osiad na dnie kocioka mas.
Patelni byoby o wiele wygodniej mrukn i ca sw uwag
skoncentrowa na wykonywanej czynnoci.
Ile to razy w historii Ameryki Pnocnej powtarzana bya ta
czynno przepukiwania w naczyniu zawartoci rzecznego koryta. Naczynie to (najczciej patelnia) byo wiadkiem wielu wybuchw niepohamowanej radoci i jeszcze wikszej iloci rozczarowa. O jego zawarto toczono potyczki i wojny, mordowano, okaleczano, mczono... O tym wszystkim, o nieodcznie zwizanej ze zotem ponurej historii tej krainy mylaem w momencie, gdy Karol oprni kocioek z rzecznego szlamu i nadmiaru wody. Zerknem mu przez rami i a gwizdnem. Dno naczynia usiane
byo dziesitkami zotych, byszczcych punkcikw, z ktrych dua cz
przypominaa rozmiarami niewielkie ziarenka grochu.
To to prawdziwy skarb, Karolu krzyknem z podziwem.
Jeszcze czego takiego nie widziaem mj przyjaciel z niedowierzaniem pokrci gow. Co podobnego... mrukn. Janie, id
zbada strumie w innych miejscach.
Karol odszed zabierajc kocioek i pozostawiajc wdk. Gdybym
tak dobrze go nie zna, poczubym obaw, e znajduje si pod narkotycz
201

nym wpywem gorczki zota. Na szczcie jednak wiedziaem, e mj przyjaciel uodporni si ju na t specyficzn chorob jego ch natychmiastowego zbadania strumienia wywoana bya ciekawoci, a nie (jake
przecie naturaln) chci szybkiego si wzbogacenia. Ja sam nie mylaem
o zocie. U mojego boku siedziaa Suzan i swym spojrzeniem czarnych jak
wgiel oczu skutecznie wybijaa mi z gowy myl o innych kopalinach...
Zarzuciem wdk i wycignem si na rozgrzanych przez soce
kamieniach. Zanim jeszcze zdyem pomarzy o smaku usmaonego nad
ogniskiem pstrga, gone piski taplajcej si w zimnej wodzie Suzan skutecznie odpdziy od mego wdzida nawet najodwaniejsze ryby. Nagle
sam zapragnem zmy z siebie kurz dwudniowej wczgi. Zdjem wikszo swojej garderoby i wskoczyem w objcia lodowatego nurtu. Ochlapaem dziewczyn i uciekajc przed niechybn zemst z jej strony zanurkowaem w odmty przeraliwie zimnej wody.
Rzeka bya w tym miejscu gboka. Zanim dopynem do kamienistego dna musiaem zrobi dobre kilkanacie energicznych ruchw rk i
ng. Na dole byo ciemno, ale gdy przekrciem si na plecy, wyranie widziaem niebo i szukajc mnie na jego tle Suzan. Ale czysta woda przemkno mi przez myl. Przygotowujc si powoli do wynurzenia, chwyciem jeden z pokrywajcych dno kamieni dowd, e zszedem tak gboko. Ostatni rzut oka na mroczn, granatow to, kilka ruchw rk i znalazem si na powierzchni. Wyrzuciem kamie na brzeg i podjem sw
ucieczk przed udajc rozjuszonego krokodyla, kapic zabawnie szczkami Suzan.
Nasz gony miech przywoa w kocu na brzeg rozmiowanego
w ciszy Karola.
Janie, zachowujesz si jak na wycieczce po miejskim parku
bez przekonania zgani mnie mj przyjaciel.
Wyszedem na brzeg i aby si rozgrza podskakiwaem
wysoko na jednym z olbrzymich, muflonowych gazw.
Co si stao? spytaem w przerwie midzy podskokami,
gdy zaniepokoi mnie ponury wyraz na twarzy Karola.
202

Zarwno w gr, jak i w d strumienia nie ma nawet ladu zotego piasku, nie mwic ju o samorodkach. Kto wie, moe Steven przeceni
zasobno zoa. Za to, co jak sdz, kryje si w tym miejscu mona by
utworzy co najwyej recepcj w naszym przytuku. Ciekawy jestem, jak tu
gboko...
Okoo szesnastu, osiemnastu stp powiedziaem z przekonaniem.
A co, nurkowae tak gboko? spyta Karol. No, no, Janie,
jestem peen podziwu. Masz naprawd elazne puca.
Dumny jak paw podniosem zabrany z dna kamie. Wyda mi si
dziwnie mikki.
Oto dowd powiedziaem gromko, wsuwajc go w rk Karolowi.
Mj przyjaciel chwyci kamie tak delikatnie, jakby to byo szko.
Ze zdziwieniem patrzyem, jak opukuje go na wszystkie strony, podnosi do
wiata, pucze w wodzie i wreszcie... nacina noem. Obok mnie stana zaczerwieniona z zimna Suzan i z rwnym mojemu zdumieniem wpatrywaa
si w przejtego czym Karola.
Janie, czy takich kamieni jest tam wicej? spyta wreszcie
mj przyjaciel, a ja ze zdumieniem stwierdziem, e walczy z dreniem gosu.
Tak, cae dno jest kamieniste odpowiedziaem flegmatycznie
i nagle... zrozumiaem. Karolu wyszeptaem z przejciem. Czy to
jest zoto?
Najczystsze odpar po prostu Karol, a ja usyszaem, jak Suzan gono wciga powietrze. Ile to jest warte? spytaem po chwili.
Nie wiem, ale jeeli tych kamieni jest tam, jak mwisz, wicej,
to pozostaje tylko uwolni nam Stevena i moemy zakada przytuek. Kto
wie, moe nawet nie tylko przytuek, ale i fundacj.
A tyle... wyszeptaem uradowany. Gdy Karol skin gow
uciskaem ich oboje. Z powstaniem schroniska przytuku dla schorowa
203

nych traperw wizaem te wasne, dalekosine plany. Wolaem ich jednak jeszcze nie ujawnia...
Reszt dnia spdzilimy odpoczywajc, rozmawiajc i leniuchujc.
Karol uzna, i naley si nam jeden dzie oddechu, zwaszcza, e od jutra
mielimy rozpocz poszukiwania Stevena. Wspaniae to byy godziny! Otoczony czwrk przyjaci czuem si tak zrelaksowany, jak chyba nigdy
przedtem. Radoci napenia mnie widok miejcej si beztrosko Suzan.
Dziewczyna pozbya si swej pocztkowej niemiaoci i staa si znakomitym kompanem, a jej subtelna autoironia raz po raz wywoywaa u nas
gromkie wybuchy miechu. Jake odlege wydaway si wwczas sprawy,
dla ktrych tu przybylimy.
Gdy zblia si wieczr, nasta czas opowieci. Wspominalimy z
Karolem dawne przygody, najwicej czasu powicajc tragicznej, ale mimo
wszystko szczliwie zakoczonej historii pewnego pisarza, ktrego znalimy pod przydomkiem Old Gray15. Z tego, co wiedziaem, ten nieprzecitny
starzec osiad gdzie na poudniu i wid szczliwe, wypenione pisaniem
ycie. Losy Old Graya byy ciekawe i pouczajce, ale na miano gwnej postaci wieczoru bezapelacyjnie zasuy Bigoak. Indianin dysponowa rzadkim wrd czerwonoskrych darem ciekawej wymowy. Gdy decydowa si
porzuci na chwil sw chodn, nieprzeniknion mask, okazywa si by
doprawdy znakomitym gawdziarzem. Mwi niezwykle obrazowo, posugujc si przy tym zaskakujco barwnym jzykiem. Spord niemal tuzina
frapujcych opowieci w gowie najwyraniej utkwia mi jedna.
Rzecz dziaa si przed wielu, wielu laty na skutych lodem pustkowiach Terytorium Jukonu. Pewnego zimowego dnia polujcy samotnie biaoskry traper poczu bolesne pieczenie w dolnej czci garda. Zatroskany
stanem swego zdrowia natychmiast wrci do chaty i bez chwili zwoki nagotowa pene wiadro wrztku. Z przeraeniem myla o zdrowotnej zapaci wszak od najbliszej osady dzielio go blisko sto mil biaej ciszy, a jedynym rodkiem transportu w zamarznitym na caej powierzchni kraju
byy psie zaprzgi. Oczywicie wrzca woda bya jedynym dostpnym traperowi lekarstwem tu, na dalek pnoc trafiali na duej jedynie ludzie
obdarzeni elaznym zdrowiem i kondycj. Kto by myla o lekach?
15
Bohater powieci W. Wernica Old Gray [JW48]
204

Biay traper nie przewidzia tego, e nawet najsilniejszy, najbardziej wytrway czowiek jest zupenie bezbronny w kontakcie ze zoliwym
wirusem. Skd wzi si tam wirus? Tego nikt nie wiedzia, ale szeptano, e
roznosiy go zwierzta. W kocu, po kilku dniach bezustannej walki, z wirusem tym przegrywa zacz zahartowany organizm samotnego myliwego.
Do cigego i przenikliwego blu garda doczya gorczka i grone uczucie
odrtwienia caego ciaa. Traper zapad w mierteln niemal piczk
gdy po dwch dniach obudzi si z tego letargu, nie mia siy nie tylko na
przeknicie przygotowanego wczeniej poywienia, ale nawet na zaspokojenie drczcego go pragnienia. Z ulg dostrzeg, e nalece do niego psy,
drczone godem przegryzy rzemienie i ucieky. To lepiej, niby miay tu
sczezn bez jedzenia pomyla i nagle zobaczy jedno ze swych czworononych zwierzt. By to Barry olbrzymi kundel w ktrego yach pyna krew husky, bdcy przewodnikiem zaprzgu. Uciekaj piesku
szepn traper, a Barry, zanim odszed, poliza go po rozpalonym gorczk
policzku.
Dni, ktre nastay, zlay si traperowi w cigncy si nieprzerwanie koszmar. Budzi si i zasypia, za kadym razem czujc, e mier czai
si coraz bliej i zaraz zastuka kos w drzwi pokrytej niegiem chaty. Pogodzi si ju z nieuchronnoci swego losu; aowa jedynie ony i malutkiego synka, czekajcych na niego w odlegych stanach poudnia. Co za pech
pomyla w pewnej chwili. To miaa by jego ostatnia traperska wyprawa po sprzeday skr i dodaniu uzyskanej za nie kwoty do pienidzy
spoczywajcych w banku mg powanie ju myle zaoeniu wymarzonej
farmy lub plantacji baweny. A tak niewiele brakowao powtrzy sobie
w mylach, podczas gdy jego oczy pokryy si wilgotn ros.
Gdy obudzi si pewnego ranka, zda sobie spraw, e rozpoczynajcy si dzie ma by jego dniem ostatnim. Zastanawia si, czy mier boli i
czy po mierci, jako obok, bdzie mg powrci w poblie swojej rodziny.
Wreszcie j usysza sza dzwonic zawinitym w dug chust szkieletem, a jej kroki lekko skrzypiay na niegu. Lea w bezruchu, zbyt ju otpiay, eby si ba. Skupi rozmyty dotd wzrok i utkwi go w klamce. Ugia
si powoli i przez poszerzajc si szpar otwieranych drzwi powiao arktycznym chodem. No, zdyam powiedziaa z ulg mier i ukazaa si
na jasnym tle prostokta drzwi. Nie bya wcale tak odraajca, jak wyobra
205

a j sobie traper swoim wygldem przypominaa on Cliffa Lea, waciciela sklepu drogerii z najbliszego osiedla. Posuwistym krokiem zbliya si do ka i uja w swe zimne donie rami trapera. Ten zamkn
oczy i poczu bl zastrzyku. Spojrza na zjaw i dostrzeg sw pomyk
na krawdzi ka nie siedziaa mier, tylko pani Grace Lea (ona Cliffa).
Nic nie rozumiejc, traper zapad w otcha spokojnego, gbokiego snu.
Okazao si, e pomoc sprowadzi pies, Barry mwi Bigoak, a
przejta jego opowieci Suzan opara si o moj pier. Przebieg sto mil
po zmarznitej ziemi i trafi do osady. Bya ju noc, rodek nocy, ale szczeka tak dugo, a kto do niego wyszed. Mieszkacy rozpoznali psa domylili si, e co si stao. Ruszya ekspedycja, w ktrej czoowe miejsce zaja
majca wyksztacenie pielgniarskie Grace Lea. Zdyli dosownie w ostatniej chwili. Traper (jego nazwisko umkno mi z pamici) okaza si w kocu silniejszy od choroby i wspomagany zastrzykami i trosk przybyych
powrci do zdrowia. Cigle jeszcze osabiony, w toboganie trafi do osady
z prawdziwym wzruszeniem powita tam czekajcego na niego psa. Barry przypaci sw bohatersk podr amputacj jednej apy, ale tak jak jego
pan, w kocu wyzdrowia. Obaj odjechali na poudnie i z tego, co wiem, traper naby farm i wraz z on yj tam do dzi dnia. To ju chyba wszystko.
A, bybym zapomnia: kady kolejny ich pies ma w hodzie Barryemu
nadawane jego imi...
Pikna opowie powiedzia po chwili milczenia Karol.
Ale teraz chodmy spa. A, i wylosujmy kolejno wart. Licho nie pi...
Pooyem si na ziemi i rozkoszowaem ciepem pyncym z trzaskajcego wesoo ogniska. Powinienem zasn, gdy noc bya krtka, a jutro
czeka nas ciki, nerwowy dzie. Ale nie mogem. Wpatrywaem si w nieruchom, jakby wykut z mosidzu sylwetk Bigoaka. Ech, jake czsto wydaje si biaym, e pod kadym wzgldem przewyszaj czerwonoskrych...
Poznany przez nas Indianin wyrnia si nie tylko si i zrcznoci, ale
take ostrym jak brzytwa umysem. Chciabym, eby kady biay by tak
szlachetny i mdry, jak Bigoak pomylaem, zdajc sobie spraw, e w
dugie, zimowe miesice bdzie mi brakowa tego potnego Indianina.
C, takie jest ycie westchnem, a powieki same opady mi na oczy.
Zasnem.
206

Ranek wsta rzeki, chodny i pochmurny, ale mimo tego, e widoczno nie bya najlepsza, zdecydowalimy si wyruszy na rekonesans.
Tak, jak byo przewidziane, podzielilimy si na dwie grupy: Karol ruszy z
Robertem na poudnie, ja wraz z Suzan i Bigoakiem udaem si na pnoc.
Jeeli odkryjesz jakie lady rzek mi na poegnanie Karol.
To wracaj tutaj i czekaj na nas. Strzelaj tylko wtedy, gdy wydarzy si co
alarmujcego, a wtedy od razu popieszymy ci z pomoc.
Wdrowalimy przez pewien czas dnem doliny, by pniej podj
wspinaczk na pnocne zbocze. Czuem szczegln odpowiedzialno,
gdy ani Suzan, ani Bigoak nie dysponowali broni paln. Chmury przerzedziy si z spomidzy nich coraz czciej przewieca zaczo soce. To bya dla nas okoliczno niezmiernie pomylna, gdy rankiem otaczajce dolin granie skpane byy w gstym caunie wiszcych nisko obokw. Na czele naszej grupki sun Bigoak, druga podaa Suzan, a ja niejako tradycyjnie peniem funkcj latarni. Gdy znajdowalimy si ju wysoko w grze, Indianin pochyli si nagle i przywoa mnie ruchem rki.
Niech mj biay brak spojrzy powiedzia z wyczuwalnym w
gosie napiciem. Tu, na ten lad.
To mwic, wskaza rk na pytkie zagbienie wielkoci maego
talerza, o bardzo wyranie zarysowanych konturach. Wcignem do puc
powietrze i wypuciem je nagle z gonym, przecigym sykiem. Odbite w
kamienistym gruncie olbrzymie poduszki ap zakoczonych zakrzywionymi
pazurami nie pozostawiay adnych wtpliwoci.
Grizzly szepnem w nabonym skupieniu, a Bigoak skin
niedostrzegalnie gow.
Gboko i wyrazisto ladu oznaczay, e potny niedwied
bawi w tych stronach nie dalej jak wczoraj. Zastanawiaem si, czy nie zawrci, ale rozsdek podpowiedzia mi, e szary mi moe by teraz wszdzie rwnie dobrze za nami, jak i przed nami. Mj przestrach by zupenie naturalny. Niedwied grizzly jest susznie uznawany za najgroniejszego ssaka Ameryki Pnocnej. Jako jedyny z tutejszych drapienikw atakuje
niesprowokowany i jest mu wwczas wszystko jedno, czy obiektem tego
207

ataku jest bizon, puma czy... czowiek. Przed grizzly nie mona umkn
chocia z pozoru ociay, w biegu jest w stanie przecign kadego konia.
Jedynym ratunkiem jest umiercenie szarego potwora, ale to te nie jest atwe do stwierdzi, e nawet szaleczo odwani Indianie specjalnym
szacunkiem darz osob, na ktrej myliwskim koncie zapisany jest niedwied Gr Skalistych. Czaszka grizzly ma grubo kilku cali, tote le wymierzony strza moe tylko rozwcieczy agresywne i bez tego zwierz.
Rwnie trudno jak w mzg trafi jest w serce, ktre osania gruba na do
warstwa twardego tuszczu. Ja sam miaem na myliwskim rozkadzie jednego misia upolowaem go (przy pomocy czarownika Czarnych Stp,
Czerwonej Chmury) okoo pitnastu lat temu. Ale mimo tak ju dugiego
czasu, ktry upyn od tamtego wydarzenia, wci jeszcze wyranie pamitaem swj paniczny strach i miertelne niebezpieczestwo, jakie mi wwczas grozio. Nie, nie miaem ochoty ponownie napotka tej szarej, kosmatej
bestii. W sypialni mojego mieszkania w Milwaukee wisia ju jeden, nalecy do mnie, tradycyjny naszyjnik z kw i pazurw niedwiedzia i bynajmniej nie pieszyo mi si, by stan ten podwoi. Zerknem na Bigoaka, ale ten
by rwnie rozsdny i nie ujrzaem na jego twarzy dzy polowania. To
dobrze, gdy niektrzy Indianie wrcz marz, by postawi ycie na szali i
udowodni swoj graniczc z brawur odwag pomylaem. Zgodni co
do koniecznoci unikania misia, z oczami dookoa gowy, ruszylimy dalej.
Po kilkunastu minutach osignlimy gra i oczom naszym ukazaa si kolejna dolina. W przeciwiestwie do doliny Stevena nie bya zalesiona jej
zbocza i dno usane byy szarymi, ponurymi gazami. rodkiem toczy swe
wody strumie. W miejscu, gdzie grunt zaamywa si na wysokim, skalnym
progu, strumie ten spywa w d malownicz siklaw. Skay w dolinie byy wapienne prawdziwa rzadko w rejonie, w ktrym dominowa twardy granit. Na przeciwlegym zboczu dojrzaem kilka ciemnych okien
znak, e wzgrze zryte byo od rodka korytarzami jaski No tak, wapie
pomylaem. W innych okolicznociach z zainteresowaniem zwiedzibym
labirynt pieczar, ale teraz najwaniejszy by Steven. W pustej, jaowej dolinie nie dostrzegem nic, co wskazywaoby na obecno farmera. Moe Karol bdzie mia wicej szczcia pomylaem smtnie i zaczem schodzi w kierunku obozu nad zotodajnym potokiem. Zatrzyma mnie gos Suzan.
208

Moe bymy poszli przez chwil grani poprosia dziewczyna. Tak tu piknie...
Skoncentrowany na poszukiwaniach ladw obecnoci ludzkiej
nie zwracaem uwagi na uroki otoczenia. Teraz rozejrzaem si i w duchu
przyznaem dziewczynie racj. Szczeglnie w oko wpada kontrast midzy
dwoma dolinami: z jednej strony jaskrawa ziele traw, przerywana gdzieniegdzie kobiercem rnokolorowych grskich kwiatw, a z drugiej ponura szaro surowego, kamienistego terenu. Nawet widoczne w dole potoki rniy si kolorem: ten w naszej dolinie by intensywnie niebieski, tamten stalowo siny. Porwnywaem obie doliny i nie mogem stwierdzi,
ktra jest pikniejsza. Nasza zachwycaa bogactwem przyrody, tamta, przeciwnie, ubstwem, brakiem niemal jakiejkolwiek flory. By moe przecitny
obserwator by mnie nie zrozumia, ale nagie skay ssiadujcego z naszym
wgbienia roztaczay przede mn jaki nieuchwytny, niewytumaczalny
urok.
Dobrze, Suzan, moemy tu spdzi jeszcze p godziny powiedziaem, zdajc sobie spraw, e nigdzie si nam nie pieszy.
Dzikuj, doktorze dziewczyna bysna w umiechu biaymi
zbami, wskoczya na wierzchowca i pomkna szerok, pask perci.
Pozbawieni moliwoci wyboru, ruszylimy z Bigoakiem w jej lady. Jechalimy kilka minut, a wreszcie dogonilimy dziewczyn i legli na
trawiastej polance. Pooywszy si na plecach, ledziem wzrokiem poruszajce si po niebie oboczki. Suzan leaa obok, tak, e stykalimy si gowami. Leniwie suchaem dziewczyny, ktra z icie dziecicym entuzjazmem porwnywaa ksztaty chmur do zgoa fantastycznych przedmiotw,
takich jak na przykad pogrzebacz czy wieszak. Gdy przesza do zwierzt,
przymknem oczy i powoli odpywaem w sen. Nagle co mocno cisno
mnie za rami.
Przecie ci sucham, Suzan powiedziaem sennym gosem,
zastanawiajc si, skd u dziewczyny wzia si sia waciwa dla imada.
Kiedy ucisk chocia wydawao si to niemoliwe jeszcze si
nasili, otworzyem oczy. Natychmiast ujrzaem pochylon nade mn sylwetk Bigoaka. To on miady mi rami w ucisku.
209

Niech mj biay brat popatrzy powiedzia Indianin, woln

rk wskazujc na bkitny horyzont. Skupiem wzrok i... natychmiast zerwaem si na nogi. Nad bezludn (jak sdziem) dolin wia si mknc ku
niebu struka siwego dymu.
Wracamy do obozu powiedziaem siodajc wierzchowca.
To nie moe by nikt inny, jak tylko Czarna Gwiazda, a ta dolina z pewnoci
jest miejscem przetrzymywania Stevena i jego rodziny.
Mj biay brat zapewne ma suszno odezwa si, ju z wysokoci koskiego sioda Bigoak. Im szybciej bdziemy w obozie, tym
szybciej wyruszymy z powrotem. Ja te mam tam pewne rachunki do wyrwnania.
Popdzajc konia, zerknem na Indianina. Nic nie wiedziaem o
jego, jak to okreli, rachunkach. C, tegoroczna wyprawa zafundowaa
mi ju tyle niespodzianek, e jedna wicej nie robia jakiej wikszej rnicy... Zeskoczyem z wierzchowca i rozpoczem mozolny marsz w d po
cigncej si a na dno doliny strominie. Nie bya to najlepsza droga, ale
nie byo czasu, by myle o wygodzie. Chciaem jak najszybciej znale si u
boku Karola, by wraz z nim zastanowi si nad dalszym postpowaniem.
Dochodzia trzecia po poudniu, gdy w oddali ujrzaem miejsce, w
ktrym spdzilimy ostatni noc. Jeszcze jakie p godziny pomylaem, nie mogc si doczeka momentu dotarcia do celu. Gnany niewytumaczalnym niepokojem przypieszyem kroku i wtedy... usyszaem pojedynczy wystrza. Moj pierwsz reakcj byo zdziwienie przecie to my, a nie
Karol odkrylimy kryjwk Czarnej Gwiazdy. C si mogo sta zastanawiaem si gorczkowo, popdzajc konia. Nagle drog przeci mi Bigoak.
To nie by gos broni nalecej do Karola czy Roberta powiedzia gono. Zreszt strza pad stamtd gestem rki wskaza na
kierunek pnocny, przeciwny do tego, w ktrym udali si nasi towarzysze.
Jeeli nie Karol, to kto? Bez zastanowienia zawrciem o sto
osiemdziesit stopni i uwanie rozgldajc si na boki, pomknem galopem. Za swoimi plecami syszaem podwjny ttent kopyt znak, e Bigoak i Suzan pucili si za mn. Nieatwo jest w grach ustali odlego na
210

podstawie usyszanego huku broni, ale sdziem, e strza oddany zosta nie
dalej, ni o mil od nas. W trakcie szaleczego cwau signem rk do tyu
i mocno ujem za strzelb. Zaciskajc donie na chodnej stali poczuem
nagy przypyw odwagi i pewnoci siebie. Wypadszy zza zasaniajcego mi
widok skalnego zaomu w caej perspektywie ujrzaem scen, ktra zmroziaby krew w yach nawet najwikszemu miakowi. Po stromym zboczu z
olbrzymi prdkoci zsuwa si bezbronny czowiek, a tu za jego plecami
bieg niebotyczny szary potwr grizzly. Obie sylwetki znajdoway si nie
dalej, ni dwiecie jardw ode mnie, nieco powyej cieki, na ktrej staem.
Nawet z tak duej odlegoci nagy powiew wiatru przynis zgniy zapach
ogromnego zwierzcia. Mj wierzchowiec gono zara i zamar w bezruchu adne moje nawoywania, proby i groby nie byy teraz w stanie
skoni go do podjcia jazdy w kierunku rozgrywajcej si przede mn sceny. Zeskoczyem z sioda i z cikim sercem i mikkimi nogami rzuciem si
na ratunek. Ten bowiem, ktry przey ju potyczk z niedwiedziem Gr
Skalistych, nie przejdzie obojtnie obok zaatakowanego przez szar besti
innego czowieka.
Odlego midzy mn a uciekajcym zmniejszaa si gwatownie,
gdy bieglimy sobie prawie naprzeciw. Dopiero wwczas zdaem sobie
spraw, e czowiek ten wybra jedyn moliwo pewnego odroczenia
zgonu w pazurach krwioerczego niedwiedzia bieg w d po stromym
zboczu najwyraniej mczy besti, jej krtsze przednie apy nie znajdoway oparcia i tylko dlatego odlego misia od ofiary zmniejszaa si tak powoli. Ale jednak si zmniejszaa, a obcy najwyraniej goni ju ostatkiem si.
Wreszcie do moich uszu dobieg triumfalny ryk grizzly spry si w sobie i przygotowa do decydujcego ataku. Obok ryku usyszaem take tupot
stp o kamieniste podoe. Obejrzaem si na sekund i ujrzaem sadzcego
wielkie susy Bigoaka i nieco w tyle poszarza z wysiku Suzan. Rozkazujcym gosem kazaem im zawrci, gdy byli nieuzbrojeni i nie mogli
mi pomc. Co za odwaga pomylaem jednoczenie z podziwem. Sam,
bez broni, pewnie nie zdecydowabym si na bieg w kierunku rozjuszonego
szarego niedwiedzia.
Wci byem zbyt daleko, gdy grizzly zbliy si do swej potencjalnej ofiary na odlego umoliwiajc skuteczny atak. W gr z zaskakujc wrcz szybkoci pofruna potna, zwieczona zakrzywionymi pazu
211

rami apa. Ale wnet okazao si, e to jeszcze nie koniec krwawego polowania. Uciekajcy instynktownie wyczu ostatni moment przed uderzeniem i
rzucajc si przez rami ze ciskajcym serce odgosem nadweranych koci stoczy si kilka jardw po zboczu. Gdy spada, jasne promienie
soca owietliy jego napit z wysiku twarz. A przetarem oczy przed
niedwiedziem ucieka Sizemour.
Niemal samobjczy, zaskakujcy i w efekcie ratujcy ycie
manewr Sizemoura wywoa u niedwiedzia nieznaczn utrat rwnowagi.
Grizzly zwolni i chocia wci byem daleko, zdecydowaem si na strza.
W naadowanym napiciem, cikim powietrzu zabrzmia on niczym trzanicie bicza. Szary potwr wstrzsn si i potoczy wokoo przekrwionymi, dzikimi oczami. Chciaem odcign jego uwag od lecego w bezruchu
kilka jardw niej Sizemoura. Pamitaem, e niedwiedzie maj bardzo
saby wzrok, wic nie liczyem, e bestia mnie dojrzy zamiast wic podskakiwa i wywija rkami wykorzystaem znakomity such szarego misia i
kilkakrotnie krzyknem w jego stron.
Reakcja bya natychmiastowa potwr zapomnia o lecym
obok Gradym i ca sw furi skierowa na mnie.
Znajdujc si zaledwie kilkanacie jardw od misia, ciko dyszc
wbiegem na rozleg skaln platform. W uamku sekundy dostrzegem, e
mj strza zgruchota jedn z przednich ap niedwiedzia bestia zaryczaa gono i rzucia si w moim kierunku. Kalectwo jedynie nieznacznie j
zwalniao, nie czynic jej przy tym ani troch mniej niebezpieczn. Otarem
wystpujcy mi na czoo zimny pot, uniosem sztucer i czekaem na odpowiedni moment do strzau. Kiedy grizzly znalaz si kilka jardw ode mnie,
stajc na tylnych apach wyprostowa si do wysokoci przecitnego czowieka. Dopiero wwczas szarpnem za cyngiel.
Strza potoczy si rozlegym echem, odbijajc si od okolicznych
wzgrz. Bez wikszej wiary w sukces, mierzyem midzy ebra. Trudno byoby wic odda rado, ktr poczuem w momencie, gdy pod niedwiedziem ugiy si nogi i bestia pada bez ycia w szary, skalny py.
W gowie dwicza mi chr niebiaskich dzwonw. Omdlaa do
nie wytrzymaa ciaru sztucera i bro, z cichym brzkiem, stukna o ka
212

mienie. Krok za krokiem, na mikkich nogach, zbliyem si do podrygujcej

w miertelnych drgawkach bestii. Kiedy pooyem do na otwartych, wytrzeszczonych lepiach, pozbyem si wszelkich wtpliwoci zwierz byo martwe jak gaz. Usiadem na ziemi i wychodzc z obj szoku urywanymi haustami chwytaem powietrze. Po chwili u mojego boku pojawi
si zdyszany Bigoak zdj z szyi woreczek z lekami i z nabon czci zanurzy go w wypywajcej jeszcze z rany na piersiach krwi.
Mj brat dokona dzi wielkiej rzeczy powiedzia drewnianym, nieswoim gosem. Nigdy nie widziaem, by kto jednym strzaem
odebra ycie szaremu niedwiedziowi.
Dumny jak paw wstaem i popatrzyem na lecego u mych stp
potwora. Lea tak, jak pad, z rozrzuconymi apami i obnaonymi, tymi
kami. Ech, mimo wszystko mam nadziej, e to ju ostatni szary mi na
moim rozkadzie pomylaem wspominajc swj paniczny strach sprzed
kilku minut. Westchnem gboko i nagle usyszaem ostrzegawczy, napity gos Bigoaka. Podniosem wzrok i... zdbiaem. Obraz przed moimi oczami by tak straszny, niczym ywcem przeniesiony z sennego koszmaru.
Po stromym zboczu z przeraajc prdkoci gna w moj stron
drugi szary niedwied. By ogromny, znacznie wikszy od tego upolowanego przeze mnie przed chwil. Oho, nadciga starszy braciszek pomylaem, dziwic si temu, nieusprawiedliwionemu przez okolicznoci dobremu humorowi. Tym razem nie byo dla mnie ratunku. Strzelba pozostaa
w miejscu, z ktrego zabiem pierwszego misia, a ja byem tak zaskoczony,
e nie mogem zrobi najmniejszego ruchu. Bigoak by kilkanacie jardw z
tyu, ale przecie nie mia broni. Jak w zwolnionym tempie, ze wszystkimi
szczegami widziaem sunc na mnie z gry ciemno szar bry misa,
pazurw i kw. Wzrok wyostrzy mi si do tego stopnia, e dostrzegem
nawet osiade na zaskakujco gstych i dugich rzsach potwora krople potu. Wcieko niedwiedzia bya tak namacalna, e niemal mona byo jej
dotkn. Z alem i trwog pomylaem, e ostatnim widokiem mojego ycia
bdzie ogldany przeze mnie w tym momencie, taczcy na tylnych apach
grizzly.
Gdy od bestii dzielio mnie ju tylko kilka krokw, pogodzony z losem zamknem oczy. W tej samej chwili hukn strza oddany z mego win
213

chestera. Dopiero pniej dowiedziaem si, e zawdziczam swe ycie Suzan; dziewczyna, widzc m beznadziejn sytuacj, niewiele mylc podbiega, podniosa strzelb i wypalia w stron zwierzcia. Moja przyjacika
nie bya strzelcem wyborowym kula zelizgna si po czole niedwiedzia, nie wyrzdzajc mu powaniejszej szkody. Ale w tym, zdecydowanie
najodpowiedniejszym dla mnie momencie, w sytuacj wmiesza si szczliwy przypadek. Jakim cudem uderzenie pocisku rozerwao jak yk i
gsta, lepka krew byskawicznie spyna po pysku szarego potwora, niemal
w okamgnieniu zalewajc mu oczy i nos. Zwierz stao si lepe i stracio
wch.
Oczywicie nie od razu zdaem sobie spraw z tak pomylnego
rozwoju sytuacji. Pierwszy oprzytomnia Bigoak Indianin podbieg, wycign zza pasa n i po sam kling wbi go w masywn szyj niedwiedzia. Cios musia by miertelny, ale grizzly niechtnie si poddaje i tak
byo rwnie w tym przypadku. Kierujc si jedynie suchem, potwr osaczy Bigoaka, przypierajc go do paskiej, wysokiej ciany. Dopiero wwczas
oprzytomniaem. Przemogem drtwot caego ciaa i zataczajc si jak pijany pognaem w kierunku misia. Mj n nie zatopi si tak gboko, jak
ostrze Indianina, ale ja byem lekarzem, za anatomia bya jednym z moich
ulubionych przedmiotw. Dgnem misia w podstaw czaszki, przecinajc
pynnym ruchem ukryty midzy komi karku rdze krgowy. Olbrzymie
cielsko nagle zwiotczao i jak przekuty balon osiado powoli pomidzy mn
a Bigoakiem. Zanim gowa dotkna ziemi, zwierze byo martwe.
Tym razem, uczc si na bdach, nie osabem jak poprzednio,
tylko biegiem rzuciem si w stron Suzan i pochwyciem sw strzelb.
Dziewczyna ze szlochem rzucia mi si na szyj, ale ja uwolniem si z jej
obj i z napiciem lustrowaem okolic. Na szczcie w okolicy najwyraniej nie byo ju wicej niedwiedzi. Po chwili przyczapa do mnie Bigoak i
tak jak wczeniej Suzan mocno mnie ucisn. Sowa byy zbdne, wystarczy stwierdzi, e wzajemna pomoc w obliczu miertelnego zagroenia
jeszcze wzmocnia wiee wizy naszej przyjani. Po chwili, przy akompaniamencie postkiwania pojawi si take Sizemour. By jeszcze na wp
przytomny, ale od razu wylewnie podzikowa nam za w najcenniejszy
dar, jakim byo ycie. Podtrzymujc si wzajemnie dotarlimy do stojcych
214

jak nieme posgi wierzchowcw (jakim cudem sta tam te rumak Gradyego) i krok za krokiem podylimy w stron obozu.
W poowie drogi spotkalimy bardzo zaniepokojonego Karola. Zanim pokonalimy odlego dzielc nas od obozu, zrelacjonowaem mu
wydarzenia bogatego pod tym wzgldem dnia. Korzystajc z chwili, gdy bylimy sami, przytuliem mocno Suzan i pochwaliem jej reakcj. Teraz
dziewczyna bya blada i roztrzsiona, ale doskonale pamitaem jej
ujawnion w najodpowiedniejszym momencie zimn krew.
Gdy zaspokoilimy gd, niezmordowanemu Bigoakowi zamarzy
si tradycyjny naszyjnik z kw i pazurw szarego niedwiedzia. Nie zwlekajc, w towarzystwie Roberta Indianin uda si na aren niedawnych wypadkw, by ograbi zwoki powalonych zwierzt z fragmentw chrzstno
kostnej tkanki. Jako e wyczerpana Suzan zasna jeszcze przed obiadem,
przy ognisku zostalimy we trzech, z Sizemourem i Karolem. Grady potwierdzi moje domniemania odnonie kryjwki Czarnej Gwiazdy podajc tropem Crissa i pozostaych czonkw bandy, dotar do jaowej doliny
od przeciwnej ni my strony. Sdzi, e Steven z rodzin przetrzymywany
jest w jednej z dostrzeonych przeze mnie pieczar.
Wiedziaem, e bdziecie w tej dolinie mwi. Chciaem
was odszuka i wtedy pojawi si niedwied. Wystrzeliem do niego i... zacia mi si bro. Doktorze, zdy pan w ostatniej dosownie chwili.
W pewnej chwili Karol podnis si z klczek i podszed do wierzchowcw. Po chwili wrci, ciskajc w rku znalezion przy zasypanych
zwokach mapk.
Przyjrzyjcie si uwanie powiedzia. Czy to jest plan tamtej doliny?
Niemal rwnoczenie pokiwalimy gowami. Wyjania si przy
tym zagadka poprzecznej, przecinajcej potok linii w ten sposb oznaczono na mapce widoczny z gry wodospad. Karol wyranie si ucieszy, a
oblicze ozdobi mu pozbawiony wesooci umiech.
Jutro zrobimy rozpoznanie, a pojutrze sprbujemy odbi winiw powiedzia.
215

Nie wiem, czy sami damy rad sprzeciwi si Grady. Jeszcze przez blisko dwa tygodnie ludzie przetrzymywani przez Czarn Gwiazd bd bezpieczni. Mylaem, e warto by poprosi o pomoc Indian Bigoaka.
To nie jest za myl poparem Sizemoura, a Karol niemal
niedostrzegalnie skin gow. Namioty Cree nie s daleko. Kto wie, moe
bandyci przestrasz si ju samej naszej liczebnoci. Chciabym unikn
rozlewu krwi...
Na ostatnie sowa Grady wyranie posmutnia. Podczas gdy ja
rozmawiaem dalej z Karolem, Sizemour patrzy w ogie i uparcie milcza.
Pomylaem, e pewnie doskwieraj mu obtarcia i potuczenia, ktrych nabawi si podczas ucieczki przed niedwiedziem. Przeto nie zdziwiem si,
gdy Sizemour nagle wsta i poprosi, bym uda si za nim.
Chciabym z tob porozmawia, doktorze powiedzia, gdy
usiedlimy na oddalonym od obozu o blisko trzysta jardw zwalonym pniu.
Powiedz tylko, co ci dolega poprosiem. Na pewno mam
na to w jukach jakie lekarstwo.
Ech, doktorze, doktorze westchn Grady. Nie na wszystko jest lekarstwo. Na to, co mi dolega, nic nie moe pomc.
Zamilkem i wpatrzyem si uwanie w twarz Sizemoura. Mczyzna wyranie toczy jak wewntrzn walk wskazyway na to miarowe
ruchy uchwy i rozbiegany wzrok. Po mniej wicej minucie milczenia, najwyraniej podj decyzj.
Doktorze, po tym, co powiem, bd musia odjecha powiedzia, a gdy chciaem si wtrci, powstrzyma mnie ruchem rki. Nie, nie
przerywaj mi, prosz. Zbyt dugo ju nosz to w sobie. Na pewno zauwaye, e osoby Crissa, Czarnej Gwiazdy i innych nie s mi obce. Kiedy znaem
ich wszystkich...
To nie jest chyba powd, by odjeda wyjkaem zaskoczony.
216

Tak, to nie jest powd powiedzia powoli. Lepszym powodem jest chyba to, e siedzisz teraz na jednej kodzie... z wielokrotnym
morderc. Nie zawsze jednak nim byem. Kiedy, w innym miejscu i innym
yciu byem lekarzem. Moim miejscem pracy by szpital, ale szpital niezwyky. Byem lekarzem psychiatr i pracowaem w zakadzie dla obkanych...
Dawno ju zapad zmierzch, a ja wci suchaem tragicznej historii czowieka, ktry od wielu lat y jedynie dla zaspokojenia jedynej pozostaej mu jeszcze namitnoci zemsty. W kadej minucie opowieci aowaem, e to, co sysz nie jest koszmarnym snem tylko nagim dowodem na
niedoskonao rodzaju ludzkiego i wiata
217

Historia Gradyego
Obudziy go intensywne promienie sonecznego blasku, wlewajce si do niewielkiego, skromnie urzdzonego pokoju przez niezliczone, mikroskopijne otwory w ciemnym materiale okrywajcej okno draperii. Przecign si i zerkn na zegarek dochodzia sma rano. To ju dzi
pomyla z dreniem serca, ale w tym dreniu nie byo strachu tylko ekstatyczna wrcz rado. Zerwa si z wskiej, metalowej pryczy i energicznym
ruchem rozsun story. Jak zawsze urzek go widok rozcigajcego si za
oknem oceanu, ktrego wzburzone dzisiaj wody zdaway si niemal przelewa przez pokryte drutem kolczastym ogrodzenie. Tak, dla chopaka z
suchego stanu Arkansas widok Pacyfiku zawsze bdzie czym surrealistycznym, zaskakujcym przemkno mu przez gow. Kiedy tak sta i
wpatrywa si w sine fale, drzwi do pokoju delikatnie si uchyliy i na tle
powstaej przez to szpary pojawi si jak zjawa skonooki azjata.
Dzie dobry, panie Grady! przybyy odezwa si gromko,
maskujc niedoskonaoci akcentu szerokim umiechem. Czeka ju niadanie, ale pewnie chciaby si pan najpierw ogoli ostatni wyraz zabrzmia w ustach Chiczyka jak ogoli.
Tak, Ichro odpowiedzia mczyzna nazwany Gradym.
Wiesz przecie, e dzisiaj jest mj wielki dzie.
Usiad przed zawieszonym na cianie lustrem i czekajc, a azjata
namydli mu twarz, uwanie przyjrza si swemu obliczu. Z tafli zwierciada
patrzya na niego do moda, wyrazista, dwudziestosiedmioletnia twarz
intelektualisty. Gboko osadzone, bkitne oczy, cakiem sporych rozmiarw nos, ciemne, dugie wosy i lekki, jakby kpicy umiech nie bya to
218

twarz szczeglnie przystojna, ale byo w niej co, co zapada w pami. Ech,
Sizemour, nigdy nie bye piknisiem, ale od dzi nie bdzie to ju miao
adnego znaczenia pomyla.
Kiedy Chiczyk, z wymalowanym na twarzy skupieniem, zbiera
brzytw nadmiar twardego, ciemnego jak wosy zarostu, Grady jeszcze raz
powtarza w pamici zaplanowany ju cae tygodnie temu przebieg dzisiejszej uroczystoci. Panna moda miaa zjawi si w kaplicy o trzeciej po poudniu, pocztek bankietu zaplanowany by godzin pniej. Czyli teraz p
dnia nerww, potem p nocy pijastwa, a w midzyczasie jakby nieistotny
szczeg lub pomyla z przyklejonym do twarzy umiechem. Grady
bowiem, tak jak znaczna cz innych wybitnych umysw tego wiata, oferowa ludzkoci niemal nie schodzcy mu z twarzy umiech i wrodzon pogod ducha. Kto wie, moe to moja rozemiana gba do tego stopnia uja
Ameli, e dziewczyna zdecydowaa si za mnie wyj przemkno mu
przez gow.
Skoczyem, panie Grady z zamylenia wyrwa go dwiczny
gos Chiczyka. Teraz niadanie. Duo siy, duo misa! to mwic
Chiczyk aktorskim gestem odsoni parujcy pmisek, skrywajcy w swoim wntrzu cztery olbrzymie paty usmaonego, ociekajcego tuszczem
misiwa.
Z kim ja bd mia tak dobrze, jak z tob, Ichro? zaartowa
Sizemour, wdychajc z przyjemnoci rozchodzcy si po caej jadalni
wspaniay zapach smaeniny.
Nie wiem, panie Grady niemiao odezwa si Chiczyk. Wida byo, e retoryczne pytanie pana Gradyego sprawio mu du przyjemno.
Amelia nie umie gotowa cign Sizemour. Po jej stekach
z zeszego tygodnia przez ca noc bola mnie brzuch.
Szybko nauczy si Ichro wci jeszcze, mimo intensywnej
nauki, nie opanowa wszystkich tajnikw angielskiej skadni. Pan, panie
Grady, zasuguje na wszystko to, co najlepsze na twarzy Chiczyka rozlao si uwielbienie.
219

Sizemour pochon olbrzymie niadanie i skierowa swe kroki ku

wyjciu. Gdy znalaz si na podwrzu, wzrok jego, jak co dzie, porazia
niewyobraalna wrcz brzydota okolicznych zabudowa. Ten, kto projektowa budynki Zakadu dla Umysowo Chorych w Vancouver na pewno nie
kierowa si szeroko nawet pojt estetyk. Chocia od czasu, gdy Grady
przyby w to miejsce jako wieo upieczony absolwent wydziau psychiatrii
Akademii Medycznej w St. Louis miny ju z gr dwa lata, wci nie mg
przyzwyczai si do szpeccych pikne otoczenie betonowych klockw.
Szybkim krokiem przeszed przez to architektoniczne inferno i skierowa
si do umieszczonej przy jedynym wyjciu z ogrodzonego terenu wartowni.
Dzie dobry, Grady z entuzjazmem powita go nudzcy si
najwyraniej stranik. Co, jak zwykle biegamy? spyta, a gdy Sizemour
skin gow, cign zdziwiony. Ho, ho, nawet w taki dzie?
A czemu nie? zamia si Grady. Do pitnastej chyba bym
zwariowa. Przyjdziesz na lub?
Nie mgbym tego przegapi. Bdziemy razem z moj pani. A
swoj drog doda. Amelia to szczciara. Dzisiaj w Vancouver wiele
dziewczt, przez zy, bdzie jej zazdroci.
Przecie nie mog uszczliwi caego wiata zaartowa Sizemour i przeszed przez furtk.
Za ogrodzeniem rozciga si zupenie inny wiat. Zakad znajdowa si na peryferiach miasta i gdy tracio si z oczu ten paskudny konglomerat szarych, nijakich budynkw, pierwotna dzika przyroda moga zachwyci nawet najwikszego malkontenta. Wszdzie wok, a do brzegu
oceanu, rozciga si stary, cedrowo-wierkowy las. Morski klimat sprawia,
e powietrze pachniao niespotykan nigdzie indziej wieoci, a girlandy
niesionych znad wielkiej wody chmur piknie przyozdabiay wysoko sklepione niebo. W przerwach midzy drzewami wyranie rysoway si dotykajce niemal niebios wysokie, lesiste szczyty gry szczeglnie efektownie
wyglday z brzegw wrzynajcej si w interior wskiej zatoki, zwanej English Bay.
Ech, nie ma na ziemi miejsca pikniejszego, ni to myla Sizemour, truchtajc leniwie po ciemnym, gruboziarnistym piasku szerokiej
220

play. Od dwch lat nie wyobraa sobie innego rozpoczcia dnia, ni bieg
brzegiem zatoki a do jej wyjcia na peny ocean; przez te dwa lata jego zachwyt dla pikna okolicy, zamiast sabn, co dzie si wzmaga. Gdy tak
bieg, czsto poruszony jakim nadzwyczaj urzekajcym widokiem, myla o swojej Amelii. W takich momentach czu, e ludzkie szczcie nie moe ju osign wyszego puapu.
W miejscu, gdzie turkusowe wody zatoki stykay si z intensywnie
niebiesk powierzchni oceanu, Sizemour zatrzyma si i uspokoi oddech.
Po lewej stronie wznosiy si grujce nad indiask wiosk totemy ich
fantazyjne, kolorowe ksztaty jak zawsze go zachwyciy. Grady, podobnie
jak w caej Kolumbii Brytyjskiej, zakocha si te w kulturze osiadych nad
brzegami Pacyfiku Indian Kwakiutl. Fascynoway go legendy o ludziach
wilkach i ludziach ososiach, opowieci o duchach... Czerwonoskrzy wierzyli na przykad, e ze duchy w okresie letnim przebyway w dalekich krajach i byy wwczas niegrone; wedug Kwakiutlw na terenie Kolumbii
Brytyjskiej duchy pojawia miay si dopiero w zimie, w zwizku z czym,
aby oszuka nieprzychylne zjawy, kady tubylec nosi dwa imiona, uywajc ich w zalenoci od pory roku. Sizemour, w przeciwiestwie do wielu
biaych, nie namiewa si z prymitywnych wierze autochtonw, co zapewnio mu w ich krgu szacunek i przyja.
Otar perlcy mu si na czole pot i skierowa si midzy zbudowane z potnych drewnianych bali domostwa. Wizyta w indiaskiej wiosce
bya dla niego cotygodniowym rytuaem, ktrego przestrzega z regularnoci szwajcarskiego chronometru. Nie zatrzymywany przez nikogo dotar
do centrum osady i usiad na zbitej z ociosanych bierwion aweczce. Po
chwili pojawia si wiekowa squaw najstarsza ona wodza i podaa mu
niewielk tykw z kwaskowym, orzewiajcym pynem.
Przechyli naczynie i z du przyjemnoci przeyka chodn,
pienist ciecz. Stary, plemienny zwyczaj skaza go na dusze, kilkunastominutowe oczekiwanie, ale przywyk ju do wolnego tempa indiaskiego
ycia. Wreszcie drzwi jednej z chat otworzyy si i do cierpliwie czekajcego
Sizemoura niepiesznym krokiem zbliy si wiekowy starzec wdz plemienia.
221

Moje serce zawsze raduje si twoimi odwiedzinami powiedzia z emfaz po tym, jak ju, czynic zado dobremu wychowaniu,
wsplnie pomilczeli. Czy przyniose tyto doda po chwili, a w jego
gosie zabrzmiaa nutka chytroci.
Sizemour sign do kieszeni i wydoby z niej dwa brzowe paski.
Uwielbiam tego starego szelm pomyla obserwujc, jak Indianin miady midzy bezzbnymi dzisami porcj przeznaczonego do
ucia tytoniu. Sam zapali sw fajeczk i milcza z szacunkiem, czekajc, a
wdz uwolni swe szczki od sklejajcej je masy. Wreszcie czerwonoskry
poradzi sobie z tytoniem, splun i umiechn si szeroko.
Czy twj dziadek cieszy si dobrym zdrowiem? zapyta.
Sizemour, ktry nie pamita ju adnego z dwch swoich dziadkw, wiedzc, e taka, z pozoru bezsensowna rozmowa, naley tu do dobrego tonu, skin powanie gow.
Czy brzuchy twoich dzieci s pene? zrewanowa si natychmiast.
Taka niezrozumiaa dla nieznajcego zwyczajw miejscowych Indian rozmowa trwaa jeszcze kilka minut. Wreszcie stary wdz, pogryzajc
wci laseczk tytoniu, przeszed do bardziej aktualnych tematw.
Syszaem, e stajesz si prawdziwym mczyzn powiedzia
z szacunkiem.
Grady umiechn si pod nosem. Plotki szybko si rozchodz
pomyla, zastanawiajc si, skd starzec wie o dzisiejszym lubie. Dla Indianin Kwakiult maestwo rwnoznaczne byo z przejciem z dziecistwa
w wiek mski. Gdyby nie to, e maj mnie za co w rodzaju szamana i troch si boj, ju dawno wypomnieliby mi mj dziecicy wiek podpowiedzia mu gos duszy. Ale wyksztacenie lekarskie stawiao midzy nim a zabobonnymi Indianami co na ksztat bariery miejscowi Kwakiultowie z
jednej strony go podziwiali, z drugiej, troch obawiali. Sizemour umiechn
si, wspominajc natarczywe prby wyswatania go z najmodsz crk wodza. Stary Indianin zdawa sobie spraw z prestiu, jakim cieszy si wrd
czonkw plemienia biay szaman prestiu zbudowanego na trwaych i
222

solidnych fundamentach przemieszanego ze strachem szacunku i chcia,

by cz splendoru spyna take na niego, na tecia... Dzi te plany spaliy
na panewce, ale jeeli w rezultacie czu rozczarowanie podjt przez Gradyego decyzj o polubieniu Amelii, to nie da tego po sobie pozna. Kto
wie pomyla Sizemour. Moe liczy na to, e jedna ona mi nie wystarczy, przecie sam ma ich cztery.
Obdarowany wieym ososiem, egnany przez wodza i umiechnit wstydliwie najmodsz crk (Ech, stary cap nie rezygnuje tak atwo!), ruszy z powrotem do Zakadu. Co prawda na okoliczno lubu dosta dzisiaj wolny dzie, ale lubi swoj prac i chcia chocia przej wzdu
zakratowanych pokoi podlegajcego mu skrzyda szpitalnego gmachu. Dotarszy do ogrodzonego terenu popiesznie narzuci nienobiay kitel,
pchn masywne, z kutego elaza drzwi i przestpi przez prg. Prg midzy zdrowiem a szalestwem pomyla i ruszy sterylnie czystym korytarzem.
Pacjentami Zakadu nie byli zwyrodniali mordercy do Vancouver kierowano tych, ktrzy dotknici byli mniej agresywnymi formami
psychozy. Pacjenci napywali z caej Ameryki, a byli wrd nich zarwno
tynkarze, jak te profesorowie uniwersytetw. Sizemour sprawowa opiek
nad blisko dwudziestoma dotknitymi szalestwem byy wrd nich
beznadziejne wrcz przypadki, ale trafiali si te ludzie budzcy nadziej
wyleczenia. Przechodzcego obok pokojw cel Gradyego witay rne
reakcje: od grb i krzyku, do miych, przyjaznych pozdrowie.
Ulubionym pacjentem Sizemoura by modszy od niego o kilka lat,
niewysoki chopak. W jego postaci ujmowa zwaszcza umiech wesoy,
pozbawiony zabarwionego szalestwem grymasu. Rokowania wobec modzieca byy prawie tak optymistyczne, jak jego umiech przegldajc
kart choroby, Grady dostrzega szybk, regularn popraw.
No, Coco, chyba niedugo nas opucisz powiedzia, zbliajc
si do celi chopaka. Jeszcze rok, dwa, a bdziesz zdrowy...
Witaj, doktorze odpar zagadnity, przyoblekajc swe oblicze w zaraliwy umiech. Ech, moe i ja spotkam kiedy swoj Ameli...
Naprawd gratuluj! wietna z niej babka.
223

No, no Sizemour artobliwie pogrozi mu palcem. Tylko

nie babka. Co najwyej siostra Amelia.
No wanie podchwyci modzieniec. Czy po lubie siostra
Amelia wci bdzie pielgniark?
Dopki nie pojawi si mae Sizemoury... zamia si Grady.
Ale nie zapeszajmy. Lepiej mi powiedz, dlaczego woaj na ciebie Coco.
Od imienia Covelli czy te moe od nazwiska Criss?
Ani od tego, ani od tego odpar powanie chopak. Kiedy
byem dzieckiem, tak mwia do mnie babcia posmutnia. Ju dawno
nie yje...
Rozmawiali jeszcze kilka minut, a wreszcie Sizemour zerkn na
zegarek, poegna si i wyszed. Do lubu pozostay jeszcze dwie godziny.
Spdzi je bardzo pracowicie: myjc si, szczotkujc wosy, wkadajc zamwiony specjalnie na t okazj szkaratny frak... Wreszcie, wywieony i
wypachniony wyszed przed budynek i skin na oczekujcego stangreta.
Do kaplicy poleci, spogldajc krytycznie na swoje lnice,
czarne pantofle.
Centrum miasta pooone byo w odlegoci mili od zakadu. Jadc
przez przedmiecia, Grady ze zdziwieniem spostrzeg kilka dopiero co wybudowanych domostw. Vancouver rozwijao si tak szybko, jak jest to moliwe tylko w Ameryce Pnocnej. W cigu dwch lat liczba mieszkacw
niemal si podwoia, osigajc znaczc liczb szeciu tysicy dusz. Wikszo osadnikw przybywaa tu drog morsk, jako e kolej wci jeszcze
bya naniesionym na papier projektem. Tak te przyby tu przed dwudziestoma kilkoma miesicami Grady na pokadzie pyncego z San Francisco
rybackiego trawlera.
Przed kaplic, ktra pooona bya w centralnej czci Vancouver
na wrzynajcym si w zatok pwyspie zgromadzi si ju do liczny
orszak zaproszonych (i nie zaproszonych) goci. Wrd przybyych Grady, z
wysokoci podestu konnej bryczki, atwo dostrzeg tych najznakomitszych:
burmistrza, przedstawiciela Dominium, komendanta policji, dyrektora szpitala... Skin im wszystkim uprzejmie gow i wszed w zaciszn ciemno
224

sporej kaplicy. W rodku byo do toczno w pierwszych awkach siedzieli

najblisi przyjaciele modych. Rodzin nie byo w epoce nieskoordynowanej, ywioowej migracji coraz bardziej wiotcza napity wczeniej arkan
rodzinnych wizi. Ciekawe, co te u moich staruszkw? spyta si w
mylach Sizemour, ale jego uwag przyku po chwili ksidz. Stojc przed
otarzem i czekajc cierpliwie na pann mod, czu w sercu dziwne uniesienie. Kocha Ameli i mia t, jake rzadk pewno, e s dla siebie stworzeni i przeyj ze sob wiele dugich, bardzo szczliwych lat. Pozostawieni przed kaplic bogowie ciemnoci, ledzc jego ciepe, szczere myli, wybuchali co chwil gromkim, obmierzym rechotem...
Wreszcie pojawia si Amelia. Przesza przez kaplic tanecznym
krokiem, rozwietlajc jej mroczne wntrze blaskiem urody, szczcia i
modoci. Jaka ona jest pikna szepn bezgonie Sizemour, czujc pod
powiekami pierwsze zy wzruszenia. Gdy stanli obok siebie przez wityni przetoczyo si zbiorowe westchnienie zachwytu. Byli idealn, idealnie
dobran par: on wysoki, postawny, o miaym, niepokornym spojrzeniu, twardy i mski; ona filigranowa, jasnowosa, jasnooka, idealnie zbudowana pikno. W Vancouver jak wiat wiatem nie byo jeszcze tak
wspaniaego tandemu!
Wierno i uczciwo... W zdrowiu i chorobie... Nie opuszcz... A
do mierci... Amen... wszystko to jeszcze, niczym wodospad kwiatowego
nektaru, huczao w gowie Sizemoura, kiedy pochyla si nad on i skada
jej na ustach, jak przysig, mocny pocaunek.
Zawsze razem, Amy? spyta, gdy trwali razem, osonici od
ciekawych oczu biaym woalem welonu.
A do koca wiata, a nawet duej zgodzia si dziewczyna i
pocaowaa go w usta.
Kiedy wyszli przed kaplic, na wiodcych do niej schodach ustawia si ju niecierpliwa kolejka weselnych goci, zamierzajcych im zoy
yczenia. Przyjmujc gone gratulacj od niewysychajcego strumienia kolejnych i kolejnych notabli, Sizemour ze wzrastajc z kad chwil czuoci patrzy na nienawyk do takiego zamieszania on. Amelia radzia sobie wietnie, posyajc kademu z goci nienobiay umiech. Obj j ra
225

mieniem i uginajc si pod ciarem prezentw z niesabnc moc

ciska kolejne donie.
Grady, chopcze w ramiona Sizemoura wpad nieduy,
pulchny mczyzna. Spenienia marze, stary krzycza ju z daleka
kolejny gos. Przyjaciele Sizemoura, w wikszoci inni lekarze z zakadu,
skadajc yczenia nie musieli ama gw nad ich treci. Grady mia przecie wszystko: zdrowie, szczcie, pikn on, prac, ktr kocha... Dlatego na og wystarczay gratulacje.
Wreszcie, niemal na kocu, do Sizemoura przepchn si jego bezporedni przeoony, profesor C. C. Sapathia. W caym Vancouver prno by
byo szuka osoby, ktra potrafiaby rozszyfrowa zastpujce mu imi inicjay w szpitalu koledzy Gradyego twierdzili, jakoby dwie literki C pochodzi miay od sw Crazy Clown, ale sam Grady nie lubi takich artw.
Profesor budzi w nim mieszane uczucia. Nie chodzio tu nawet o twarz,
chocia biae wosy i czerwone oczy albinosa nie byy bynajmniej atrybutem pikna. Sizemour szanowa swojego szefa, ale nie szuka jego towarzystwa powodem tego by pewien dziwny epizod sprzed kilku miesicy.
Niby zapomniany, a jednak...
Wszystkiego najlepszego, panie Sizemour Sapathia nigdy nie
nazywa go Gradym, czym rni si od przewaajcej wikszoci dorosych
mieszkacw miasteczka. ycz miej zabawy wieczorem. I nie przejmuj
si Zakadem, do jutra to ja si wszystkim zajm.
Dzikuj, profesorze sztywno odkoni si Grady. Wci nie
mg si przyzwyczai do dziwnego, rodem z Kastylii, akcentu Sapathii.
Od jutra wracam na swj oddzia.
Wyczuwalny wyranie chd Sizemoura by efektem gwatownej
wymiany zda midzy nim a profesorem przed kilku miesicami. Autorytet
Sapathii dugo powstrzymywa Gradyego od wyraenia swych zastrzee
odnonie proponowanego przez starszego z mczyzn systemu kuracji.
Hiszpan by zwolennikiem zgoa niecodziennych metod dysponujc olbrzymimi pokadami bioenergii, poddawa pacjentw swoistej hipnozie,
podczas ktrej zmieniali si w bezwolne pludzkie, pzwierzce istoty.
Rne s metody terapii umysu, tote Sizemour, chocia nie by zwolenni
226

kiem pozazmysowego oddziaywania bioenergetycznego, raczej nie wyraa swojego sprzeciwu. Do czasu. Byo to wczesn wiosn. Sizemour doskonale pamita, e gdy wchodzi wieczorem na swj oddzia, z ust unosiy mu
si kby zmienionego w par oddechu. Gdy maszerowa szerokim korytarzem, z jednej z cel dobieg go zduszony gos profesora. Zaintrygowany
przypieszy kroku i zupenie podwiadomie stara si nie zosta spostrzeony. Sapathia najwyraniej poddawa jednego z pacjentw swej ulubionej hipnozie. Bez mojej wiedzy? pomyla wtedy oburzony Sizemour, ale nie zdecydowa si na interwencj. Z tego co pamita z zaj na
uczelni, przerwany gwatownie trans mg owocowa potnymi komplikacjami. Zamiast wic wkroczy, ze wzrastajcym zainteresowaniem nasuchiwa.
Gos Sapathii na pewno nie by gosem lekarza.
Poddaj si mocy Czarnej Gwiazdy sycza profesor, a Grady
po raz pierwszy usysza wwczas nazw, ktra towarzyszy mu miaa do
koca ycia. Zaufaj mocy czterech ywiow. Nie ma dobra i za, jest tylko suba. Suba kultowi Czarnej Gwiazdy...
Pogrony w odmtach niepamici pacjent cicho zaka. Sizemour
rozpozna po tym dwiku Travisa Hofnera prostego chopaka z rolniczego stanu Minnesota. Gdyby tu chodzio jeszcze o kogo innego, kto wie,
by moe powstrzymaby ogarniajc go jak poar irytacj. Ale mody Hofner by jego pacjentem. Doskonale wiedzia, e jego agodne, nie skierowane przeciwko otoczeniu szalestwo wywoane byo tragiczn mierci caej
najbliszej rodziny w indiaskim powstaniu roku 1866. Uznawszy, e chopak przey ju wystarczajce pieko, by zadrcza jego obnaony hipnoz
umys jakimi bredniami o gwiazdach i ywioach, Grady wpad do pokoju celi i ryzykujc swym lekarskim dyplomem z caej siy strzeli
zaskoczonego Sapathi w blady, albinoski pysk. Hurgot padajcego ciaa
przebudzi zalanego zami Hofnera roztrzsiony modzieniec skuli si w
naroniku ka, obejmujc rkami drce kolana.
Idziemy draniu! Grady chwyci profesora za poy rozchestanego fartucha i wycign go za drzwi. Jeeli i tak mam straci prac i
prawo wykonywania zawodu, to chciabym ci przedtem poama wszystkie
gnaty! Syszysz mnie, sadysto?!
227

Spokojnie, panie Sizemour wychrypia Sapathia zaskakujco

spolegliwym gosem. Niech pan pozwoli sobie to wytumaczy.
A co tu tumaczy? Lubisz sprawia innym bl, co? Zwaszcza
bezbronnym, tak? Jako dziecko na pewno wyrywae skrzydeka komarom,
mam racj?
To nie tak, Sizemour wykrztusi profesor. Nic nie rozumiesz. Tu chodzi o co wicej, ni tylko zdrowie psychiczne. Kiedy to zrozumiesz, a na razie mi zaufaj.
To nie jest kwestia zaufania Grady powoli si uspokaja. Pomyla o Amelii i stwierdzi, e nie chce traci tej pracy. Nie bd do tego
wraca, jeeli mi obiecasz, e ju nigdy nie bdziesz eksperymentowa na
moich pacjentach.
To mog zrobi, panie Sizemour Sapathia skoni gow w
pojednawczym gecie. Jest pan mody i porywczy, dlatego zapomn o caej sprawie i radz panu postpi podobnie.
By moe nie naleao rezygnowa ze zdemaskowania dziwnych
zabiegw C. C. Sapathii, ale Grady nie znosi konfliktw, tote mruknwszy
co pod nosem opuci nieco wzburzonego profesora. Od tego momentu
towarzysko naukowy status modego lekarza gwatownie si poprawi.
Sizemour zapraszany by na rnego rodzaju konsultacje, a jego sugestie
dotyczce organizacji Zakadu przyjmowane byy ze skupieniem i uwag.
Naiwny modzieniec nie od razu dostrzeg, e spywajce na niego zaszczyty
byy swoist form apwki. apwki za milczenie, za dyskrecj. apwki
od Sapathii...
Stosunki midzy Sizemourem i jego przeoonym od momentu tej
gwatownej wymiany zda byy poprawne, ale lekko mwic nie nacechowane nadmiern yczliwoci. Tymczasem w dniu wesela, podczas
skadania ycze, Sapathia by prawie serdeczny.
Ale niech si pan nie pieszy mwi, niezraony chodnym
spojrzeniem Gradyego. Ja si wszystkim zajm, a pan, niech wituje.
Nie zostanie pan na przyjciu, profesorze? wtrcia si Amelia. Jej wyczuwalne w gosie zasmucenie nie byo udawane: dziewczyna lu
228

bia starego lekarza, a Sizemour nigdy nie zwierzy si jej ze swych zastrzee.
Niestety blada twarz Sapathii rozlaa si w przepraszajcym
umiechu, zbyt jednak szerokim, eby uzna go za prawdziwy. Mam
mnstwo obowizkw w zakadzie. No, to raz jeszcze ycz miej zabawy i
uciekam do pracy powiedzia profesor i rozpyn si w tumie goci.
Grady wzi sw maonk pod rami i pomg jej wsi do odkrytej bryczki. Jechali przez cae Vancouver, a z niewybetonowanych trotuarw energicznie machali w ich stron tumnie zebrani, umiechnici, yczliwi ludzie.
Och Grady szepna cichutko Amelia. Zawsze marzyam o
takim lubie.
To jeszcze nic, poczekaj a dotrzemy na przyjcie odrzek Sizemour i obj j mocnym, muskularnym ramieniem.
Wesele odbywao si w duej willi z jeszcze wikszym ogrodem.
Domostwo i teren naleay do gubernatora, ktry znajc Gradyego z cosobotnich partyjek preferansa z waciw sobie wspaniaomylnoci
udostpni mu sw ogromn rezydencj. Cay ogrd, ozdobiony naznoszonymi przez pracownice urzdu kwiatami, mieni si wszystkimi kolorami
tczy. Wrd barwnych klombw porozstawiane byy mocne, dbowe stoy,
ktre a uginay si pod ciarem umieszczonych na nich smakoykw. Weselne menu ustalone zostao w cisym porozumieniu z wacicielem jedynej w Vancouver eleganckiej restauracji. Podniebienia zebranych cieszy
miay midzy innymi paty poldwicy z osia, szynka z modych dzikw,
przyrzdzony na rne sposoby oso, sprowadzone z poudnia egzotyczne
owoce, wiee jarzyny i sodkie desery. O napoje zadba wspomniany ju
gubernator, oddajc Sizemourowi dwie cikie skrzynki markowej, irlandzkiej whisky. Pikna sceneria, bogate zaopatrzenie, a nade wszystko popularni i lubiani pastwo modzi te czynniki sprawiy, e zabawa weselna
Gradyego i Amelii bya wydarzeniem wspominanym w Vancouver z melancholi jeszcze po wielu, wielu latach.
Kiedy entuzjazm goci, wraz z pojawieniem si na stoach drugiej
skrzynki mocnego alkoholu sign szczytu, w odlegym o kilka mil zaka
229

dzie panowaa grobowa cisza. Na tle tej ciszy wyranie odbijay si miarowe
kroki suncego korytarzem mczyzny. Doktor C. C. Sapathia zmierza w
kierunku penicej funkcj wietlicy sporej, oszklonej auli. Jego nienobiay, codzienny fartuch znikn, ustpujc miejsca powczystej, czarno
szkaratnej szacie. Blada gowa okryta bya chust o jednostajnej barwie
skrzyde modego kruka. Z ramienia zwisaa torba chocia w korytarzu
nie byo przecigw, torba ta zdawaa si podskakiwa i koysa na nieistniejcym wietrze.
Energicznym ruchem uj za klamk i mocno pchn grube, metalowe drzwi. Ukryte za nimi pomieszczenie byo szczelnie wypenione milczcymi, siedzcymi w rzdach pacjentami. Doktor Sapathia skin im gow i piesznym krokiem pody w kierunku szczytu sali, gdzie usytuowane
byo niewielkie podwyszenie. Pokona dwa, prowadzce na nie, szerokie
stopnie i stan wyprostowany, jak ksidz na kazalnicy. Cay czas milczc,
obj ca powierzchnie zatoczonego pomieszczenia wadczym, skupionym
spojrzeniem. Pacjenci, przypominajcy w tym momencie niemych widzw
teatralnego spektaklu, z nabon niemal czci wpatrywali si w swego guru.
Witajcie, bracia w ciemnoci! czysty na co dzie gos Sapathii zabrzmia niczym ochrypy, zduszony okrzyk. Oczycie swe myli i
poddajcie si mocy Czarnej Gwiazdy, mocy ognia, wody, ziemi i powietrza.
Mocy czterech ywiow.
W miar jak zebranych ogarnia zacz hipnotyczny sza, milczenie zostao wyparte przez gniewny pomruk, ktry z czasem przeksztaci si
w obkane, dzikie wycie. Jako wytrawny mwca, Sapathia odczeka a
wzburzenie osigno apogeum, po czym gdy nastroje nieco opady
mwi dalej, a jego gos wibrowa jak gos szalonego kaznodziei.
Zblia si dzie, gdy zerwiemy okrywajce nasze twarze maski.
Odpyniemy z tego miejsca na zawsze, a pozostanie po nas tylko ludzki
pacz. Czarna Gwiazda domaga si ofiary. Czy jestecie na to gotowi?
Tak, panie! odkrzyknli mu mocnym chrem.
Czy przysigacie pozosta wiernymi ideaom Czarnej Gwiazdy?
Tak, przysigamy!
230

W takim razie bdcie gotowi na wezwanie. Nasza picioletnia

praca nie pjdzie na marne. Niech moc ywiow okae teraz sw moc.
To mwic otworzy torb i zanurzy w niej obie rce. Po chwili na
drewnianej awie kicay pociesznie wycignite przez niego za uszy mae
zajczki. Jeden z nich chcia zeskoczy, ale zdecydowany, mocny szturchaniec osadzi go na miejscu. Zaskoczone zwierztko pisno i zwino si w
puszyst kuleczk. Pozostae zajczki, nagle czym zaniepokojone, zbiy si
w ciasn gromadk i wodziy po sali przeraonym wzrokiem wielkich,
byszczcych oczu.
Sapathia wycign te z torby kilka innych rzeczy: bya wrd
nich wizka chrustu, donica wypeniona ziemi, przeroczysta baryka z
wod i krzesiwo. Ustawi to wszystko na stole, skrzesa ogie i delikatnie
unis najmniejszego zajczka, ktrego paniczny strach dziaa na oblizujc spieczone wargi gawied jak najmocniejszy narkotyk. Po kilkunastu sekundach obserwujcy ten spektakl z zawieszonego na cianie obrazu lord
Vancouver zacisn powieki. Chocia martwy, nie chcia oglda skadanej
Czarnej Gwiedzie, krwawej ofiary...
Nastpne kilkanacie miesicy byo zdecydowanie najszczliwszym okresem w yciu Sizemoura. Zamieszka z Ameli w niewielkim,
opuszczonym domku z grubych cedrowych bali nieopodal Zakadu. Amy
niezwykle powanie potraktowaa swoje obowizki modej ony i po kilku
tygodniach pracy surowy budynek nabra ciepa i sta si prawdziwym
mieszkaniem szczliwych ludzi. Pracy nie byo duo profesor Sapathia
wymg na kierownictwie, by Grady przychodzi do Zakadu tylko w dzie.
Po co masz bra nocne dyury teraz, gdy tu nie mieszkasz
mwi Sapathia, poklepujc Gradyego przyjanie po ramieniu. Ja jestem
na miejscu i chtnie si tym zajm.
Sizemour nie wnika w motywy starego profesora. By tak szczliwy, e cay wiat wydawa mu si dobry i pozbawiony faszu. Kadego
popoudnia wraca pdem do domu i bra w silne ramiona miejc si gono Ameli.
Ty wariacie z mioci w gosie besztaa go dziewczyna.
Mao mnie masz w pracy?
231

Ale Gradyemu wci byo mao. Chwyta szczcie tak, jak gdyby
by bankrutem i wydawa swe ostatnie pienidze z rozmachem, z niemal
dekadenck przyjemnoci. Przed dniem lubu w najwikszych marzeniach
nie przewidywa, e ycie moe by a tak pikne. Teraz oplatajce go ze
wszystkich stron pikno chwyta tak apczywie, e a si nim zachystywa.
Nigdy nie przestan ci kocha powtarza do znudzenia, ale
Amelii nie nudzio to nigdy.
A ja nigdy nie przestan by twoja odpowiadaa.
Ale nie bya to jeszcze penia szczcia. Pewnego piknego dnia
Grady stwierdzi, e nie bya to nawet namiastka szczcia. W tym to dniu
dowiedzia si, e miesic temu w onie Amelii poczo si nowe ycie. To
byo wreszcie prawdziwe szczcie!
Nie moesz chodzi do pracy! krzycza, co w stosunku do
ony zdarzyo mu si po raz pierwszy. Powinna lee!
I to mwi lekarz Amy wybuchna perlistym miechem i
mocno go przytulia. No, nie gniewaj si, jeszcze siedem miesicy i obiecuj, e nie opuszcz ka.
Wbrew powanym obawom Gradyego praca wcale jego onie nie
szkodzia. Przeciwnie, wraz z upywem miesicy opromieniona jego trosk i
mioci dziewczyna z dnia na dzie pikniaa, a najpikniejsz czci jej
ciaa sta si zdaniem Sizemoura powikszajcy si wci i wci
brzuch. Pochonity sprawami nurtujcymi chyba kadego modego tat,
Grady zaniecha nawet swych codziennych przebieek pla oceanu.
Wreszcie, gdy zblia si dugo oczekiwany moment porodu, postanowi pochwali si swoim szczciem przed Indianami. Pobieg pla, dziwic si,
jak szybko straci wspania jeszcze niedawno kondycj. Gdy dotar w poblie wioski, przez dobre kilka minut rozwartymi na ca szeroko ustami
chwyta ciepe, wczesnoletnie powietrze. Za kilka dni drugi lipca pomyla, pamitajc o pierwszej rocznicy lubu. Wreszcie, uspokoiwszy rozszalae ttno, skierowa si w stron sterczcych wysoko totemw. Zaskoczya go na miejscu chaotyczna, nieskoordynowana krztanina. Na og Indianie yj spokojnie, nigdzie si nie pieszc. Tymczasem tego dnia Kwikuitlowie od najmodszego poczynajc na najstarszym koczc poruszali
232

si z niezwykym, trccym niemal panik popiechem. Sizemour nie dostrzeg nigdzie kobiet, w wiosce pozostali wycznie mczyni. Ale i oni
mieli si wkrtce wynie wiadczyy o tym pitrzce si przed chatami,
gotowe do zabrania bagae.
Grady usiad na swojej tradycyjnej aweczce i przygotowa si na
dusze czekanie. Jego zaskoczenie i niepokj jeszcze wzrosy, gdy stary
wdz lekcewac plemienne zwyczaje podszed do niego niemal natychmiast. Jego urywany oddech i rozbiegany wzrok nie wryy nic dobrego.
Mj biay brat przyby nie w por powiedzia powanie.
Synowie narodu Kwakiutl wanie opuszczaj sw wiosk.
Ale... Dlaczego? wyjka Sizemour. Nie mg zrozumie, jak
mona tak nagle rezygnowa z dorobku caego ycia. Przecie zbudowalicie tu domy, podpisalicie ukad z miastem... Nikt was std przecie nie
wyrzuca!
To prawda zgodzi si Indianin. Odchodzimy z wasnej
woli.
Dlaczego odchodzicie? spyta po raz drugi zafrasowany Sizemour. Przyzwyczai si ju do swych czerwonoskrych ssiadw i dopiero teraz zrozumia, jak bardzo bdzie mu ich brakowa.
Kr tu ze duchy wyszepta Indianin, a w jego gosie usysze mona byo lekk nutk strachu. Wy, biali, jestecie jak dzieci we
mgle, jeeli chodzi o podwiadome wyczuwanie za...
Wyczuwacie zo i obecno duchw? Przecie jest lato! Sam
mwie...
To nie jest zwyke zo... To co przerasta nasze wyobraenia o
zych mocach. Grady stary wdz po raz pierwszy w yciu zwrci si do
Sizemoura po imieniu. Uciekaj z nami. To zo zagraa take i tobie! Czuj
to...
Sizemour umiechn si smtnie. Indiaskie zabobony byy dla
niego dotychczas jedynie czci tutejszego folkloru, tymczasem teraz za
233

czy go dotyczy bezporednio. Chocia nie wierzy w adne bajki o zych

mocach, w gbi swojego jestestwa poczu niewytumaczalny niepokj.
Uprzejmie zrezygnowa z propozycji Indianina w Vancouver bya jego
ona, jego nienarodzone dziecko, jego praca... To kanadyjskie miasteczko
byo jego miejscem na ziemi. Poegna si ze swoimi czerwonymi brami i
cikim, powolnym krokiem wrci do Zakadu.
Zy humor nie opuszcza go ju do koca dnia. Pewien wpyw miaa na to dziwnie napita sytuacja na jego oddziale. Sizemour od duszego
czasu obserwowa u pacjentw nadmiern, niepokojc pobudliwo. Bdc zwolennikiem swoistej terapii wyciszenia zyma si na t niczym nie
uzasadnion aktywno. Szpitalne korytarze przypominay ukryt pod pokrywk wrzc wod buzoway ttnic energi, gotowe w kadej literalnie chwili zrzuci tamujcy j wentyl. Maszerujcego korytarzem Gradyego witay czujne, nieyczliwe spojrzenia i niechtny, cichy szmer.
Wszystko zaczo si niespena rok temu pomyla ze smutkiem, pamitajc e jeszcze przed dwunastoma miesicami wietnie porozumiewa
si z takimi ludmi jak choby Criss czy Hofner. I przed rokiem pacjenci
byli duo zdrowsi ni teraz przemkno mu przez myl, gdy popycha
drzwi do gabinetu Sapathii.
Dzie dobry, panie profesorze ukoni si sztywno, ale z
umiechem. Nie mia powodu, by wini Hiszpana za tak, a nie inn kondycj pacjentw. Przeciwnie, stary lekarz dostrzegajc zaskakujc regresj
psychicznej formy ich podopiecznych, powica im niemal cay wolny czas.
Witam, panie Sizemour energicznie odpowiedzia mu Sapathia. Domylam si, z czym pan do mnie przychodzi. Ho, ho, to ju prawie
rok...
Grady stropi si na chwil, gdy nawet nie pomyla, e profesor
pamita o jego rocznicy. Zanim jednak zdy wyrazi swe zdziwienie, albinos poklepa go po ramieniu i wykrzywi twarz w serdecznym umiechu.
Niech pan wemie te dwa dni wolnego powiedzia. Pjdzie do miasta, kupi jaki prezent, przygotuje niespodziank... Ja tu sobie
przez ten czas poradz.
Dzikuj, panie profesorze ucieszy si Sizemour.
234

Bardzo chcia, eby w wyjtkowy dzie rocznicy Amelia raz jeszcze przekonaa si, jak bardzo j kocha. Nie spodziewa si takiej uprzejmoci ze strony zwierzchnika.
Nie ma za co, nie ma za co... jowialnie odezwa si Sapathia.
I niech pan nie zapomni przekaza jej ode mnie ukonw doda, gdy
Grady chwyta ju za klamk.
Sizemour wybka podzikowanie i znikn w korytarzu. Nie mg
ju sysze gardowego miechu starego profesora. miechu, ktry nie wry nic dobrego. miechu, w ktrym jak w gbokiej studni dwiczao szalestwo...
Dwa dni, dwa dni nuci pod nosem Grady. Wiedzia, co najbardziej ucieszy jego on.
Amelia narzekaa, e cia uczyni j grub i e gruba ona nie bdzie mu si podoba. Cho Sizemour wielokrotnie zapewnia j, e dodatkowe funty tylko dodadz jej uroku, byo to jak walenie grochem o cian.
Do Amy nie docieray adne jego argumenty. Dlatego, po dugim zastanowieniu wymyli, e przy najbliszej okazji podaruje jej kucyka. Na tym koniku byskawicznie stracisz nadmiar swojego piknego ciaa takie sowa
powstay w gowie Gradyego ju dawno, a dwa dni wolnego uczyniy moliwym realizacj zakupu. W okolicach Vancouver byo kilka hodowlanych
farm. Nic prostszego jak zaprzc bryczk i odwiedzi ktr z nich
przemkno mu przez gow.
Postanowi wyjecha ju nastpnego dnia o wicie, by zjawi si z
powrotem rankiem dnia rocznicy. Powiem jej, e mam w szpitalu dyur
pomyla z zadowoleniem. Amelia bya ju w zaawansowanej ciy i nie
miaa moliwoci tego sprawdzi. Chcia od razu pdzi do domu, ale myl o
usprawiedliwieniu si dyurem przypomniaa mu o obowizkach wzgldem pacjentw, tote zawrci i postanowi kilku z nich odwiedzi.
Czoem, Coco przywita lecego w ku Crissa. Stan chopaka systematycznie si pogarsza. Rok temu by niemal zdrowy, a teraz
czsto ogarniay go stany maniakalnej depresji.
235

Witam, doktorze odezwa si Criss, prbujc bezskutecznie

schowa pod kodr obandaowane przedrami.
Co ci si stao w rk? spyta natychmiast Grady. Wszelkie
skaleczenia traktowane byy w Zakadzie z wielk uwag, gdy mogy by
efektem samobjczych prb lub samookaleczenia.
Zrobilimy sobie z chopakami tatuae powiedzia ostronie
Coco. Profesor C. C. nam pozwoli.
Aha... Skoro profesor wyrazi na to zgod Sizemour, chocia
nie rozumia takich metod terapii, nie mg swej dezaprobaty okaza przy
pacjencie. To wszystko w porzdku.
Pogawdzili jeszcze kilka minut, podczas ktrych Grady stwierdzi, e nie lubi ju Crissa. Chopak by sztywny, ostrony i zimny... Rozluni si dopiero przy poegnaniu.
Prosz pozdrowi ode mnie siostr Amy powiedzia z zagadkowym umiechem. Prosz jej te powiedzie, e niedugo si z ni
spotkam.
Na pewno nie przed upywem dwch miesicy umiechn
si Grady. Pani Sizemour ma teraz brzuch jak balon i ciko jej chodzi.
Ale pozdrowi...
W domu, jak zwykle gono i serdecznie, powitaa go ona. Ech,
ciekawe, czy to tak bdzie przez cae ycie? pomyla, przytulajc
umiechnit od ucha do ucha Ameli. W jadalni czeka ju gorcy, apetyczny obiad. Bdca w zaawansowanej ciy Amy nie chciaa zgodzi si na jadanie w restauracji dzie po dniu przygotowywaa coraz to nowe specjay. Grady, pochylony nad talerzem parujcej grochwki, poinformowa j o
fikcyjnym, caodobowym dyurze w Zakadzie.
Na pewno tu sobie sama poradzisz? spyta, zagryzajc zup
wieym, chrupicym pieczywem.
Oczywicie, mj mu odpowiedziaa dziewczyna z figlarnym umiechem. Ale bd bardzo za tob tskni.
236

Ja te zgodzi si Grady i przytuli j z caych si, tak mocno,

e a pisna.
Wyjecha o wicie i pnym popoudniem dotar na tereny farmy,
ktrej waciciel trudni si hodowl koni. Zanim zapad zmrok, wsplnie z
gospodarzem wybrali odpowiedniego rumaka by niski i spokojny, a jednoczenie szybki i wytrzymay. W sam raz dla Amy pomyla Sizemour
odliczajc umwion kwot. Gocinni farmerzy do gospodarza doczya
jego maonka tak usilnie namawiali go na wsplny posiek, e nie chcc
robi im przykroci, postanowi zosta i wyruszy dopiero przy wietle
ksiyca. Przez wszystkie pniejsze lata mia t decyzj przeklina...
Kiedy, pnym wieczorem, egnany przez rodzin hodowcw Sizemour wskakiwa do swej bryczki, w jego odlegym o kilkanacie mil domu
wci tlia si naftowa lampa. Amelia rwnie pamitaa o rocznicy i w migotliwym wietle pracowicie dubaa szydekiem w prawie ju ukoczonym,
wenianym sweterku. Wreszcie nie bdzie tak marz mylaa z mioci. Sweterek nie by smym cudem wiata, zna po nim byo jej brak praktyki, ale z kadego gstego ciegu wyzieraa olbrzymia gbia uczucia. Wiele
wysiku wymagao ju same zdobycie narzdzia Amy poyczya szydeko
z odlegej o ponad dwie mile pracowni krawieckiej, a zamwiona przez ni
wena przypyna na pokadzie statku a z Szanghaju.
Zbliaa si ju jedenasta w nocy, gdy dziewczyna moga wreszcie
uzna swe dzieo za skoczone. Przetara zmczone oczy i przed pjciem spa postanowia zrobi sobie herbat. Oboje z Gradym gustowali
w tym, do egzotycznym, ale ju coraz taszym napoju. Gdy imbryczek
prezent lubny od jednej z koleanek z Zakadu zacz podskakiwa na
rozgrzanej pycie kaflowego pieca, od drzwi rozlego si natarczywe pukanie.
Kto to moe by o tej porze? spytaa si w mylach Amelia.
Zalaa wrztek i czujc jak dziecko niespokojnie przesuwa si w jej onie
posza w kierunku sieni. W Vancouver nie byo przestpczoci, wic, niepomna przestrg Gradyego, wysuna skobel i otworzya nowe, dbowe
drzwi. W mroku majaczya jaka janiejsza plama. Czowiek.
Kto tam? spytaa, czujc pierwsze ukucie niepokoju.
237

Dobry wieczr, siostro Amy odpowiedzia spokojny, opanowany gos. To ja, Covelli Criss.
Dobry Boe, co si stao? Amelia dobrze znaa Crissa i wiedziaa, e nie ma on prawa przebywa poza murami Zakadu.
Prosz si nie ba, opuciem Zakad, ale nie byo wyboru.
Przesya mnie profesor C. C. Sapathia.
W teje chwili do Amelii dotaro okropne podejrzenie. Jak pokaza
mia jednak czas, w tym konkretnym przypadku kobieca intuicja zawioda
j na caej linii.
Co z Gradym? spytaa drcym gosem, a cay dobry wiat,
jaki znaa, rozpad si na wiele ciemnoszarych kawakw.
Tak, ale prosz nie paka odezwa si natychmiast Criss.
By may wybuch... Grady sta zaraz obok... yje, ale nie jest z nim dobrze...
Dalej ju Amelia nie suchaa. Wpada do domu, narzucia paszcz i
zapominajc o swetrze i poncej lampie naftowej, pobiega w noc. Criss
ruszy za ni, a na jego niewidocznej w ciemnociach twarzy gray rne
emocje. Nie byo wrd nich troski o zdrowie Sizemoura...
Odlego od domu do Zakadu przebyli w zaledwie kilka minut.
Amelia biega tak, jakby od tego zalee miao jej mode ycie. Cichutko kajc, ciskaa w rkach swj wielki brzuch. Za ni, ciko dyszc sun Criss.
Na jego wykrzywionych z wysiku ustach co jaki czas pojawia si sadystyczny umiech. Umiech obkanego.
Przy bramie nie byo stranika, ale wycieczona Amelia nawet nie
zwrcia na to uwagi. Zakad wypeniony by niemal magnetyczn cisz, cisz w tle ktrej dwicza nieludzki, stumiony piew. Wiedziona instynktem, dziewczyna jak po sznurku pobiega do skrzyda, w ktrym mieci si
oddzia Sizemoura. Pchna cikie, metalowe drzwi i... zatrzymaa si zaskoczona. Korytarz przed ni mieni si barw ywego ognia, na cianach, w
odlegoci dwch jardw od siebie rozmieszczone byy ponce pochodnie.
Za jej plecami jak zy duch pojawi si Criss.
238

Wzrok przukuwaa jego czarna, powczysta, sigajca podogi

szata.
Co tu si dzieje? Amelia poczua, jak za gardo chwyta j nieokieznany lk. Czua, e co byo nie w porzdku. Odpowied Crissa bynajmniej jej nie uspokoia.
Id przed siebie odezwa si obkany chopak, podkrelajc
swe polecenie mocnym szturchacem. Grady jest w jadalni.
Rozcierajc nadwerone uderzeniem Crissa rami, Amelia niepewnym, wolnym krokiem podesza do kolejnych drzwi. Z pomieszczenia
dobiega jej uszu monotonny, hipnotyczny piew. Chwytajc za klamk, zawahaa si. Nie chciaa tam wchodzi. Wtedy drzwi uchyliy si i stan w
nich czarno szkaratny albinos. Na ustach profesora Sapathii bka si
umiech triumfu. Jego wodniste oczy miay ten sam wyraz, co oczy jego pacjentw.
Dobry wieczr, pani Sizemour odezwa si napitym z podniecenia gosem. Bardzo nam mio, e zechciaa pani zaszczyci sw osob nasz skromn uroczysto.
Czujc bl i strach, Amelia przekroczya prg i rozejrzaa si po
sali. Jak obuchem uderzya j wiadomo, e pada ofiar intrygi. W pomieszczeniu nie byo Gradyego. Zamiast jego dobrych, wypenionych mioci jasnych oczu ujrzaa szalone oczy stoczonych w awkach pacjentw.
Wszyscy, a byo ich co najmniej trzydziestu, odziani byli w takie same szaty,
jak Criss. Z ich ust wydobywa si zwierzcy pomruk, ktry przy duej dozie
dobrej woli potraktowany mg by jak pierwotny piew. W kcie co
Amy dostrzega dopiero po chwili siedziaa trjka ludzi nie pasujcych
do reszty towarzystwa. Dziewczyna rozpoznaa dwch stranikw i pielgniark ich donie skrpowane byy mocnymi, konopnymi rzemieniami.
Czyje silne donie pchny j na tward, bukow aw, tak gwatownie, e dosownie w ostatniej chwili zdya osoni swj brzemienny
brzuch. Gdy ocieraa zazawione oczy, piewy umilky i w nagej ciszy dotar
do niej ochrypy, szalony gos Sapathii.
239

Skoro jestemy ju w komplecie, moemy zaczyna nasze misterium powiedzia profesor. Oddajmy pokon naszemu panu Czarnej
Gwiedzie, ktrego jestem wysannikiem...
Amelia suchaa z rosncym niedowierzaniem i przestrachem, ale
gdy poja, e nie ma dla niej ratunku, miejsce bojani zaja ulga. Dziki ci,
Boe, e uratowae od tego mojego Gradyego pomylaa, dajc najwikszy dowd swej mioci...
Sizemour zakl szpetnie i potoczy wzrokiem po ciemnym pustkowiu. e te musiao mi si to przydarzy akurat dzisiaj pomyla i
splun ze zoci. Jego bryczka staa smtnie przechylona na lew stron
nadpknite na wyboju drogi koo nie wytrzymao ciaru i rozpado si
na dwie idealnie rwne powki. rodek nocy, a ja tkwi na jakim bezludziu ta ponura myl wracaa do niego jak echo.
Zapali papierosa i usiad na paskim kamieniu. Mia dwa wyjcia
albo zostawi tu bryczk i pojecha dalej na grzbiecie konia, albo skorzysta z zapasowego koa. I tak le, i tak niedobrze przemkno mu
przez gow. Wiedzia, e jeeli teraz zrezygnuje z naprawy, to bdzie tu
musia wrci jutro. Z drugiej strony, montowanie koa w takich ciemnociach musiaoby potrwa dobr godzin: naleao uwolni z dyszla zwierzta, zdj wszystkie cikie przedmioty, podway szkielet powozu, nasadzi stalow obrcz... Ech, trudno, wrc dopiero nad ranem podj t
decyzj, strzepn popi i cign z bryczki zapasowe koo. Jutrzejszy
dzie jest zbyt wany, by zawraca sobie gow powrotem w to zakazane
miejsce pomyla i zacz oswobadza dwie uwizane do dyszla stare
chabety.
Pracowa w milczeniu, a jedynym odgosem byo renie szczypicych traw zwierzt. Oka bryczki okazaa si zbyt gruba w stosunku do
otworu mocujcego w kole naleao z pomoc noa uformowa i powikszy wyryt w drewnie dziur. Zlany potem, wytajc wzrok (i tak
niepotrzebny w warunkach totalnej ciemnoci), pracowicie dzioba ostrzem
niezwykle twarde, hartowane drewno. Kiedy obrcz znalaza si wreszcie
na swoim miejscu, upad w py drogi i przez blisko dziesi minut ciko
240

dysza. Uspokoiwszy oddech wsta, przywiza konie do dyszla i omijajc

wszystkie widoczne nierwnoci ruszy dalej. Drog owietla mu wielki
jak bania ksiyc w blasku miesica odczyta wskazywan przez podrczny chronometr godzin.
Dwudziesta trzecia trzydzieci pomyla ze zdziwieniem, zdajc sobie spraw, e uwin si z defektem bryczki w zaledwie p godziny.
No, jak si popiesz, to bd w domu jeszcze przed witem szepn
bezgonie i zagwizda z zadowoleniem. Tak bardzo ju chcia przytuli si
do swej kochanej Amy...
Chostana zimnym, przejmujcym wiatrem staa na piaszczystym

brzegu oceanu, ciasno otoczona przez krg milczcych, czarnych postaci
szalecw. W szumicej jednostajnie wodzie odbijao si wiato ksiyca.
Jaka szkoda umiera tak modo, w tak pikn noc pomylaa, pogodzona ju z nieuchronnym przeznaczeniem. W gowie cay czas dzwoniy jej
obkane sowa opisujce obkany kult. Sapathia sowo po sowie przedstawi wszystkim przebieg obrzdw tak upiornych, e zdrowy umys nie
chcia ich zrozumie. Ale czego mogam si spodziewa po, byo nie byo,
pacjentach zakadu dla nerwowo chorych? pomylaa dziewczyna. To,
co dla mnie jest chore i niezrozumiae, dla nich moe by sensem ycia.
Kult Czarnej Gwiazdy mia w sobie co z satanizmu. Jego wartoci
nadrzdn byo zo, walka z tym co dobre i pikne. Oparty by na pradawnej
legendzie Indian Cree, dostosowanej do instynktu ludzi szalonych. Absolut,
czyli Czarna Gwiazda, mia by wypdkiem z krainy Wielkiego Manitou. Jakie to bezcelowe, traci ycie w imieniu idei tak naiwnej, e trudnej do
strawienia nawet przez dziecko... krzyczaa znkana dusza Amelii. Przecie obkani maj co z dzieci. Ale te dzieci s optane przez C. C. Sapathi,
przez czowieka starszego od grzechu podpowiedzia rozsdek.
Jak w bezlitosnym, sennym koszmarze, powracay do niej sowa
starego profesora. Czworo jecw, cztery ofiary... Jak to byo? Woda, ziemia,
ogie i powietrze, cztery ywioy... mier w mczarniach... To, co bolao j
najbardziej, to nie ta zbliajca si wielkimi krokami mier, ale fakt, e
241

ofiar miao by... pi. Grady tak marzy o tym dziecku zakaa w duchu,
gaszczc swj pulsujcy wasnym yciem brzuch.
Jeden ze stranikw zosta tak dokadnie skrpowany, e jego paniczna walka przekadaa si jedynie na powolne ruchy suncej po piasku
ddownicy. Szaleniec pord szalecw, ojciec cierpienia i blu profesor
Sapathia stan nad odczowieczonym ponieniem, zwizanym od stp do
gw ciaem i wznoszc oczy ku niebu rozpocz specyficzn modlitw.
Panie, jednym z twoich ywiow jest woda jego donony
gos roznis si nad pask, ciemn pla i bezkresnym oceanem.
Przyjmij wic od nas ofiar, ktra zaspokoi jej nieokieznany apetyt. Niech
rdo ycia stanie si dzi rdem mierci...
Dwch mczyzn podeszo do skrpowanego stranika i ujwszy
go za nogi, ponioso midzy fale przyboju. Amy zamkna oczy, czujc dziwne ukojenie w ogarniajcych j ciemnociach. Tum wok niej westchn z
zachwytem, zupenie tak, jakby mier ofiary bya dla niego jakim ekstatycznym doznaniem...
Sizemour lubi podrowa noc. Chocia udawa przed Ameli

twardego racjonalist, to w gbi duszy by niepoprawnym romantykiem.
Zawsze bardzo poruszay go wszystkie pikne, przejmujce widoki, niezalenie, czy byo to wybrzee oceanu, wysokie gry, czy zachd soca nad
rodzinn Missisipi. Nade wszystko przedkada jednak gbi gwiadzistej,
ciepej, bezchmurnej nocy na pustkowiu. Uwielbia do znudzenia patrze w
bezmiar rozwietlonego miliardami zocisto-srebrzystych punktw nieboskonu w takie noce ycie wydawao mu si proste i pikne, a zagadki
bytu nie tak niezgbione, jak na co dzie. Wz wiz go po wielkiej trawiastej rwninie, ograniczonej od zachodu ciemnymi o tej porze zabudowaniami miasta Vancouver. Grady nie pieszy si ca jego uwag pochona kontemplacja przewijajcych si przed jego oczami nocnych cudw.
Przypomina sobie pierwsze wieczory i noce spdzone z Ameli wychodzili poza obrb miasteczka, na ulubionej ce rozkadali koc i przez cae
godziny obserwowali mienice si blaskiem niebo. Czasem rozmawiali,
242

opowiadajc sobie o swoich marzeniach, planach... Czasem milczeli, szukajc po omacku swoich drcych od wypeniajcego ich ciaa uczucia doni...
To byy wspaniae chwile, a Grady nie mg wwczas wiedzie, e to, co
wspaniae nie musi trwa wiecznie...
Sizemour nie by wwczas westmanem, ale biegi pustymi plaami
zatoki i oceanu wyczuliy jego uszy na nienaturalne dwiki. Patrzc w
gwiazdy, nagle zda sobie spraw z dranicego nocn cisz odgosu stpania. Wstrzyma konie i sigajc po lec na kole strzelb, potoczy wokoo
zaniepokojonym spojrzeniem. W blasku ksiyca majaczya przed nim na
drodze zgita ciarem lat posta.
Niech mj brat si nie lka rozleg si znajomy gos. Grady
natychmiast rozpozna po nim swojego wodza szczepu Indian Kwikuitl.
Czemu mj czerwony brat wdruje sam po nocy? w gosie
Sizemoura zabrzmiao uzasadnione zdumienie, gdy wiedzia, e zabobonni
nadmorscy Indianie nie lubi po zmroku znajdowa si poza obrbem wioski.
Przybywam, by ci ostrzec odpowiedzia starzec. Pd,
pd do swojej squaw.
A co si stao? zblad Grady. No odezwije si, czowieku!
Odpowiedziaa mu cisza. Stary wdz znikn, tak jakby zapad si
pod ziemi. Nie chcia mie nic wsplnego z szalestwem bladych twarzy.
Sizemour, zdenerwowany do granic moliwoci, zeskoczy z bryczki i
chwytajc odoon przed chwil strzelb wskoczy na grzbiet kucyka
prezentu. Co si mogo sta? myla, a sposzone serce tuko mu w
piersi jak oszalae. Zaci konika w galopem ruszy w kierunku swego domostwa. Boe, Boe miarowo stukotay po drodze podkute kopyta. Nie
pozwl, nie pozwl odpowiadao im zmroone chodem, zalknione
serce.
Amelia czua si tak, jak na pogrzebie. Tylko e zwyke pogrzeby

s smutne i pene ez, a ten jest okrutny i wypeniony bezduszn, obkan
243

radoci pomylaa. Staa na tej samej play, ale jej oczy nie byy zwrcone na ocean patrzya na gboki, ciemny, prostoktny d. Mylaa, e
po bestialskim mordzie na jednym ze stranikw nie zobaczy ju nic, co
mogoby wstrzsn ni mocniej. Ale scenariusz wieczoru by taki, jakby
ukada go sam diabe. Na myl o tym, co wydarzy si za chwil, miky jej
kolana. Nie miaa nawet siy paka z caej siy zazdrocia chlipicej cicho pielgniarce tej manifestacji uczu. Pacz oczyszcza, zy pomagaj zrozumie i zaakceptowa woa jej wewntrzny gos, ale nie umiaa podda si szlochowi. Jej oczy byy suche i z caa wyrazistoci dostrzegay
przygotowania do majcej nastpi ponurej ceremonii.
Drugi ze stranikw nie by skrpowany. Lea nad brzegiem dou
otoczony przez szereg byych pacjentw Zakadu wyznawcw mrocznego kultu. O dziwo, nie prbowa ucieczki. Poprzednie dwie nieudane jej
prby nastroiy go fatalistycznie, tote pogodzony z yciem, bez ruchu czeka na wyrok okrutnego losu. Nawet jego twarz doskonale widoczna w
blasku poncych pochodni bya bez adnego wyrazu. Stranik postanowi umrze z godnoci.
Jak on sobie beze mnie poradzi? spytaa si w duchu Amelia,
mylc o Gradym. Przecie po roku maestwa wiedziaa, e Sizemour jest
w gruncie rzeczy wraliwym, delikatnym czowiekiem. wietnie pamitaa
te noce, spdzone na kocu nieopodal miasta. Baa si, e cios, ktry spadnie
na niego wraz z wiadomoci o jej mierci, zaamie jej ukochanego poet
romantyka. Ju nie spojrzysz wicej w gwiazdy i nie wyznasz mi mioci.
Oby znalaz w sobie si, by pokocha kogo rwnie mocno, jak mnie
mylaa ze smutkiem. Miaa smutn pewno, e Grady umrze razem z ni.
Moe nie fizycznie, ale umrze w nim dusza, rado, a moe nawet... rozum
zapakaa w gbi swego jestestwa.
Tymczasem nad doem dokonywa si drugi akt czteroczciowego dramatu. Szalony albinos potoczy wokoo rozmytym w uniesieniu
wzrokiem, wypry si, popatrzy prosto w gr i wyrecytowa kolejn niby modlitw:
Panie, take ziemia jest twoim ywioem wysoki gos wibrowa w powietrzu, ranic wszystko to, co dobre i pikne. Kiedy trafimy w jej objcia wszyscy, a teraz niech nakarmi j nasza druga ofiara...
244

Dwch kapanw obkanego kultu podnioso stranika i wrzucio go na dno gbokiego wykopu. Gdy jego ciao uderzyo w ziemi, dwaj
inni, jakby czekajc na ten znak, zaczli energicznie pracowa wielkimi, stalowymi ykami opat. Pulchna, yzna, brzowa gleba stopniowo przykrywaa bezbronn ofiar. Skamieniaa z przeraenia Amelia nie usyszaa
adnego dwiku: krzyku, bagania czy skargi. Stranik odchodzi z godnoci. Do samego koca...
Nabyty tego popoudnia kucyk by wspaniaym zwierzciem. Bieg

szybko jak wiatr, niemal instynktownie unikajc grocych zamaniem nogi
nierwnoci. W pewnym momencie Grady ze zdumieniem spostrzeg, e
zwierz doskonale odczytuje nastrj swojego pana i gna tak, jakby to ono
pieszyo si do ukochanej. Ciemne zabudowania Vancouver rosy niemal w
oczach Sizemour mg ju odrni wysokie budynki kaplicy i urzdu
gubernatora. Ju blisko szepta ni to do siebie, ni to do wierzchowca.
Po pocztkowej fali paniki, ktra sparaliowaa na pewien czas jego umys, Grady zacz si zastanawia nad rodzajem zagroenia, ktre wedug starego wodza zawisn miao nad Amy. Po kolei wyklucza rne
moliwoci: nie widzia dymu, wic powodem nie mg by poar; Indianin
chcia go ostrzec, wic nie mogo chodzi o przedwczesny pord; nie byli
bogaci, wic odrzuci trzeba byo motywy rabunkowe. Dlaczego nie zostaem przy niej wyrzuca sobie w mylach, ale wiedzia, e pretensje pod
swoim adresem nic nie zmieni. Zacisn zby i targany niepokojem gna
przez noc.
Otoczyy go miejskie budynki, ale lekcewac przepisy, galopowa
midzy zabudowaniami. Ostatnie piset jardw pokona niemal stojc na
grzbiecie wierzchowca. W otoczeniu domu nic nie wskazywao na jakkolwiek tragedi. Okoliczne gmachy stay upione, a przed jego ogrodem nie
gromadzi si dny sensacji tum. Wzbijajc tumany kurzu wjecha na swoje podwrze i w tym momencie niepokj z ca si powrci. Drzwi do domu byy uchylone, a w oknach mimo tak pnej pory wci palio si
wiato.
245

Amy, kochanie! woa wbiegajc do mieszkania. Odezwij

si do mnie, bagam!
Dom odpowiedzia mu szarpic nerwy cisz. Przeraony Sizemour przebieg przez wszystkie pomieszczenia, ale nie zobaczy w adnym z
nich tego, czego szuka. Amelii nie byo.
Przeraenie przygnioto go jak tysicfuntowy gaz. Opad na kolana, a jego ciaem wstrzsn nieopanowany szloch. zy kapay ciurkiem na
porzucony materia, ale Sizemour nie dostrzeg zrobionego z tak mioci
sweterka. Czu si jak dziecko, ktre oderwane od rodzicw nagle znalazo
si w gronej dungli.
W pokoju porozrzucane byy ubrania. Amelia lubia artystyczny
niead i kiedy pedant Grady nie wraca na noc, mieszkanie pograo si w
delikatnym chaosie. Widok ubra otworzy w mzgu Sizemoura jak klapk. Mczyzna poderwa si na nogi i pogna do pomieszczenia zaadoptowanego przez Ameli na garderob. Miejsce na pierwszym z brzegu wieszaku byo puste, brakowao jednego z paszczy.
Musi by na zewntrz powiedzia gono do siebie. Wbieg
do kuchni i jego rozbiegany wzrok pad na ich ukochany imbryczek. Naczynie byo przypalone. Posza gdzie w duym popiechu wysnu wiedzc, e w innym przypadku jego ona nie zapomniaaby zestawi z pieca
swego lubnego prezentu.
Wypad z domu, dosiad czekajcego cierpliwie wierzchowca i
cakowicie instynktownie puci si w kierunku Zakadu. Na miejsce dotar w minut i od razu jego wzrok przyku brak stranika. Co tu si dzieje? pomyla, forsujc szlaban i wjedajc na podwrze. Tak jak nieobecno wartownika, zdziwiy go ciemne okna pokoju dyurki. Zeskoczy z konia i podbieg do wejcia na swj oddzia. Czujc dziwne mrowienie w plecach, pchn drzwi. Z przeraeniem wpatrywa si w rzd otwartych cel...
Brnli za zachd, zapadajc si po kolana w sypkim piachu. Amelia

domylia si, gdzie zmierzaj. Nieopodal miejsca, gdzie Zatoka Angielska
246

czya swe wody z penym oceanem, nadbrzeny grunt podnosi si, tworzc wyniosy, osamotniony klif. Skalne ciany opaday w tym punkcie niemal pionowo w d, a powierzchnia wody odlega bya od wierzchoka o
dobrych sto pidziesit jardw. A wic tak wyglda bdzie ofiara dla powietrza pomylaa ze smutkiem Amelia, ale zaraz rozpogodzia si. To
nie ma znaczenia, jak zgin, teraz najwaniejszy jest Grady. Och, jak chciaabym mu powiedzie, e bardzo go kocham i zaczekam na niego tam, na
grze, w niebie marzya dziewczyna, podczas gdy ponury kondukt pokonywa w milczeniu ostatnie jardy skalnej wyniosoci.
Na wierzchoku klifu lea przygotowany uprzednio stos drewnianych szczap. Amelia bardzo cieszya si, e jej koleanka, agodna pielgniarka o imieniu Jennifer, na skutek strachu i nocnych przey stracia
przytomno. To zbyt okrutne, by byo prawdziwe pomylaa, gdy
omdlaa dziewczyna zostaa przywizana do stojcego w centrum paleniska
niskiego supa. Z przeraeniem dostrzega, e na wikszoci obkanych
twarzy rysuj si umiechy. W pewnej, ducej si jak kada inna, chwili,
dziewczyna usyszaa ociekajcy szyderstwem gos Crissa.
To ognisko byo przygotowane dla twojego ma powiedzia. Tej jednej rzeczy bd aowa do koca moich dni...
Jakiej? spytaa Amelia, od razu aujc, e wdaa si w rozmow z jednym z potworw.
e to nie Sizemour bdzie si tu smay. Jak ja go nienawidz!
Ale... Dlaczego? mimo szoku Amelia nie moga zrozumie, jak
mona nienawidzi jej Gradyego.
Bo by tym, kim aden z nas nie odway si by. Nie posucha
wezwania Czarnej Gwiazdy...
Tak, tak, siostro Amy odezwa si Sapathia, a jego gos by
ostry jak lancet. Wiele razy prbowaem go zahipnotyzowa, ale niestety
si nie udao. Moe pani mi powie, dlaczego?
Dlaczego? powtrzya Amelia. Dlatego, e jest dobry i
prawy! e nie jest szalony, tak jak wy!
247

Tak, chyba ma pani racj zamyli si Sapathia. Ale to si

zmieni... Dlatego to akurat pani ma by ofiar. Sizemour nie bdzie suy
Czarnej Gwiedzie, ale, gwarantuj, od jutra te bdzie szalecem!
To bya prawda i Amy miaa tego wiadomo. Ale bya ju bezradna.
Pokonana i rozbita, zapada w czarn otcha. Jak przez mg zdaa sobie spraw, e dopenia si ju ofiara ognia i e teraz kolej na ni.
Wikszo szalecw znikna, wybierajc inny punkt obserwacyjny. Na
skale zostaa jedynie ona i Criss. Stali na krawdzi klifu i poczua, e obkane rce popychaj j w stron otchani. Nabraa powietrza i zacza traci
rwnowag. Jaki pikny wit pomylaa i jej stopy oderway si od skay...
Na terenie zakadu nie byo ywego ducha. Zniknli pacjenci,

zniknli stranicy, znikn stary profesor... Ale znaki odkryte przez Sizemoura w celach i korytarzach wiadczyy, e nie bya to zwyka ucieczka. Wewntrzne ciany Zakadu pokryte byy makabrycznymi wizerunkami wykrzywionej upiornie, czarnej twarzy. Na tynku pozostay te inne smugi
wiadectwo, e w gmachu pony pochodnie. Ale najbardziej niepokojcy
by wystrj wielkiej zbiorczej sali, ktra na co dzie penia prozaiczn
funkcj jadalni. To wyglda tak, jakby odbywao si tu przed chwil jakie
dziwne misterium pomyla Grady.
Jego niepokj sign zenitu. Chocia nie mia na to adnych dowodw, niemal instynktownie wyczuwa, e wolta w szpitalu ma jaki
zwizek z nieobecnoci jego Amelii. Dokd mogli pj? spyta si w
mylach. Od zachodu Vancouver omywane byo przez wody Pacyfiku, na
poudniu biega kanadyjsko-amerykaska granica... Tylko wschd i pnoc pomyla. Tylko w tamt stron skierowa si mogli przestpcy
uciekinierzy. Lasy i wysokie gry byy przecie idealn kryjwk dla poszukiwanych.
Sizemour zerkn na tarcz zegarka. Dochodzia druga w nocy.
Przed witem i tak nie znajd adnych tropw przemkno mu przez
248

gow. I nagle zapragn by wszystko, co teraz oglda i czego si domyla,

okazao si jedynie zym snem. Wyszed w ciemno nocy i w oczekiwaniu na pierwsze wiato brzasku pody tam, gdzie zawsze znajdowa
ukojenie. Po kilku minutach marszu jego buty zachrzciy na miakim piasku wybrzea. Unis twarz i poczu na policzkach wiee tchnienie nigdy
nie zasypiajcego oceanu.
Gdy pooy si na wilgotnym piasku play, co w wygldzie najbliszego otoczenia mocno go zaniepokoio. W pniejszych latach po wielokro dowiadcza podobnego uczucia i wiedzia, e nie mona go lekceway. Tamtej jednak nocy dopiero po kilku minutach jego umys odnotowa przypieszone ttno i napicie caego organizmu. Co jest zdecydowanie nie tak... pomyla. I nagle spyno na niego olnienie: ziemia wok
miejsca, gdzie lea, bya wzruszona.
Po co kto kopa i zasypywa nikomu nie potrzebny d zastanawia si Grady. Pomyla o badajcych nadmorsk faun biologach, ale
nie sysza o adnej potencjalnej ekspedycji. I wtedy, w migotliwym wietle
nocnego nieba dostrzeg lad monstrualn ciek wydeptan przez
dziesitki stp. Gdyby mia jeszcze jakie wtpliwoci, odbite wyranie na
piasku tropy ostatecznie je rozwieway: wikszo stp depczcych pla
obuta bya w charakterystyczne dla pacjentw Zakadu, parciane trzewiki.
W pewnym momencie Sizemour dostrzeg te inny lad, lad ktry uku go
w samo krzyczce z blu serce pozostawiajc poszarpan, krwawic ran.
Wrd niezwykle gstej pltaniny tropw, na piachu widnia niewielki odcisk zgrabnej, damskiej stopy w wieczornym pantoflu. W pantoflu, ktry
bynajmniej nie by Gradyemu obcy... Podejrzenia przeksztaciy si w potworn pewno. Maj Amy... Sizemourowi chciao si paka, ale jego
oczy pozostay suche jak Llano Estacado16. Wierzc, e jeszcze nie jest zbyt
pno, pogna tropem szalecw. Jego strzelba zostaa wraz z wierzchowcem na podwrzu Zakadu, ale nie myla o niebezpieczestwie. Nie zastanawia si take, co skonio Sapathi (bo nie mia wtpliwoci, e ucieczka
zostaa zainspirowana wanie przez profesora) do marszu pla w kierun16
Llano Estacado (hiszp.) lub Staked Plain (ang.) Pustynia Palikowa. Nazwa wywodzi si od palikw
ustawianych dla oznaczenia waciwych szlakw lub od gadkich pni jukki, rosncych gdzieniegdzie.
Indianie nazywaj ten teren Pasangua.
249

ku penego oceanu. Gdy myla o tym pniej a przez wszystkie te lata

wraca do tej nocy niemal bez przerwy zawsze denerwowaa go wasna
naiwno i brak spostrzegawczoci. Przecie przez trzy lata pracy w Zakadzie powinien zorientowa si w zakusach Sapathii, pozna jego atawistyczny kult i... przeciwdziaa. No, c, czyta kiedy, e w pewnym kraju
hen na wschd, w obrbie Starego wiata, zwyko si mawia: Mdry Polak
po szkodzie17. Tak te i byo z nim i nie mg nic na to poradzi...
Ile to ju razy Grady bieg po play w kierunku poczenia wd
Zatoki Angielskiej z penym oceanem! Biega zim, otulany przez przywiewan od ldu szad, biega wiosn, niemale pync w potokach lejcego si
z nieba deszczu, biega latem, ociekajc potem w palcym, prawie tropikalnym socu, biega jesieni, chwytajc w puca mrone podmuchy ostrego,
nadmorskiego wiatru... Biega rano, gdy zorze przedwitu przewiecay
przez onieone szczyty pobliskich wzgrz, biega w poudnie, gdy blask
dziennej gwiazdy odbija si jaskrawo od piaskowych wydm, biega wieczorem, a pomaraczowa una zachodu razia jego rozmarzone porywajcym
piknem spektaklu oczy sw intensywnoci i nierealn bliskoci. Ale nigdy, niezalenie od formy czy pogody, nigdy nie bieg tak szybko, jak teraz!
Nie czu adnego zmczenia. Ono przyjdzie pniej, gdy opadnie
pompujca energi do y adrenalina. Miarowymi ruchami odbija si od
ziemi, pokonujc kolejne jardy. Trop wid prosto jak strzeli; dopiero nad
brzegiem penego oceanu skrca w lewo i kierowa si na poudnie, ale cay czas brzegiem akwenu. W tyle dawno zostao Vancouver, w tyle zostaa opuszczona indiaska wioska, a on bieg naprzeciw swemu przeznaczeniu. W pewnym momencie ze zdumieniem spostrzeg, e niebo na
wprost niego pojaniao. Jeszcze troch za wczenie na wit pomyla,
dziwic si jednoczenie, dlaczego soce wstaje na poudniu. Wreszcie zrozumia. Na wznoszcym si raptownie klifowym wzgrzu pon ogie.
Blask uny pozwoli mu jeszcze zwikszy tempo biegu. Nie byo
ju potrzeby poda za raz po raz nikncym w piachu tropem. Grady pokona kilka pierwszych metrw wzniesienia i nagle... stan jak wryty. Kilka
jardw przed nim ujrza czekajcego na niego Sapathi.
17
Ukon autora w stron Polakw. Cytat z Pieni Jana Kochanowskiego. Tylko skd zna go lekarz psychiatra
Grady Sizemour? Podobno gdzie o tym przeczyta. Do sprytny wybieg Autora. [JW48]
250

No, jeste wreszcie, panie Sizemour odezwa si albinos, a na

jego ustach wykwit niemiay pumiech. Mylaem, e si nie doczekam...
Gdzie Amelia, otrze? wydysza Grady, walczc z ogarniajc
go wciekoci. Pniej go zabijesz, najpierw Amy upomnia si w duchu.
Zanim ci odpowiem zacz szalony profesor. Chc, eby
wiedzia, e zawiodem si na tobie. To, jak ci ukara, nasuno mi si samo przez si bezkrwiste wargi wygiy si w co, co przy duej dozie dobrej woli mona by nazwa umiechem. Nie zdoasz nas powstrzyma
przed ucieczk. Patrz! to mwic wskaza rk na tafl oceanu.
Sizemour dopiero teraz dostrzeg koyszcy si przy brzegu stateczek.
Jest w grach taka dolina kontynuowa pozornie bez zwizku. Tam bd na ciebie czeka i mam nadziej, e strawisz swe ycie na
poszukiwaniu. A warto nas szuka, bo co pi lat bdziemy zbiera si na
nowo i powtarza wite misterium. Ogie, woda, ziemia, powietrze... Teraz
jeszcze nie wiesz, o co chodzi, ale zapewniam ci, zaraz zrozumiesz. Pomyl
o nastpnych ofiarach, gdy pochylisz si nad ciaem ony...
Gdzie ona jest?! Gadaj, bo zabij ci goymi rkami!
Tam Sapathia podnis palec i wskaza na szczyt wzniesienia. Albo ju tam palec powdrowa w d, zatrzymujc si na spienionych odmtach.
Sizemour odepchn profesora i strom ciek popdzi na gr.
Chocia dawa z siebie wszystko, mia wraenie, jakby pezn niczym mucha w smole. Wiedzia, e jest ju za pno, ale udrczony umys nie chcia
si z tym pogodzi.
Zaraz bdziesz taki jak my dobieg go z oddali ochrypy
miech starego szaleca.
Ziemi zala czerwono-zoty blask przedwitu. Niebo nad oceanem byo jeszcze czarne, ale pomarszczona, falujca powierzchnia wody
251

mienia si daleko w dole jak pynne elazo. Ciemne to lnio skaczcymi

rubinowymi byskami, cigncymi si w nieskoczono na olbrzymiej, pustej przestrzeni akwenu. Odlegy szum fal miesza si w uszach z krzykiem
budzcych si do ycia mew.
Ten pikny wit na zawsze mia utkwi w pamici Sizemoura.
Kiedy wykoczony do granic moliwoci Grady wreszcie osign wierzchoek stromego klifu, zrozumia e Sapathia wskaza mu niewaciw drog.
A czego innego mogem si po nim spodziewa jkn bezgonie. Ze
swej pozycji wyranie dostrzeg Ameli i Crissa. Stali nad przepaci, a na
obliczu obkanego goci wyraz ekstazy; Covelli przymkn oczy, obliza
wargi i wcign powietrze przez rozszerzone z podniecenia nozdrza. Zobaczy Sizemoura, skin mu rk i najwyraniej rozkoszujc si zadawanym przez siebie cierpieniem powoli pchn Ameli w stron otchani.
Dziewczyna bez najmniejszego krzyku, bez sowa skargi zachwiaa si
i stracia rwnowag.
Sizemour nigdy nie by wybitnym sportowcem. Co prawda dba o
swoje ciao, ale zawsze nad sprawno fizyczn przedkada sprawno intelektu. W tym momencie po raz pierwszy mia si przekona, e adrenalina
jest w stanie wydoby z czowieka rezerwy, ktrych istnienia ten nawet nie
podejrzewa.
Wierzchoek, na ktrym sta, by najwyszym punktem klifowego
wzgrza. W odlegoci kilku (moe szeciu lub siedmiu jardw) wyrasta
wierzchoek nieco niszy i to na nim toczy si ostatni akt ycia jego ony.
Wyniosoci przedzielone byy bardzo gbok sigajc niemal podstawy wzgrza szczelin. Szczelin, zdawaoby si, nie do przebycia...
Grady bez chwili namysu odbi si nogami i skoczy. Przez jedn
krtk, ale pen napicia chwil zawis nad otchani, ale wsparty przez
niespodziewany, gwatowny podmuch wiatru, wyldowa po drugiej stronie. Criss chcia krzykn, ale nie zdy, gdy rozpdzony Grady z caej
rozpaczliwej siy kopn go w piersi. Szaleniec zachwia si i run w d po
zboczu, zatrzymujc si kilkanacie jardw niej. Ale Sizemoura nie interesowa teraz jego dalszy los mczyzna rzuci si do skraju przepaci, tam
gdzie uamek sekundy wczeniej znikna Amelia.
252

Dziewczyna nie widziaa ju przebiegu krtkiej walki. Sia cienia

gwatownie pocigna j w d akurat wtedy, gdy but jej ma wyldowa
na piersi mordercy Crissa. Zamkna oczy, szykujc si na dugi lot, ale p
sekundy pniej zatrzymao j szarpnicie: jej wzdta wiatrem suknia zaczepia si o sterczc poziomo ze skay wiotk gazk ciernia. Kolce roliny wbiy si w ciao i zaskoczona Amelia cicho krzykna.
Ten krzyk podziaa na oguszonego nieco niedawnym skokiem
Sizemoura zupenie tak, jak smagnicie bicza. Grady wychyli si nad krawdzi przepaci i kocami palcw uchwyci wzniesion ku grze do
dziewczyny. Rado, ktr poczu bya tak niebotyczna, e na twarz zawieszonej Amelii skapny dwie wielkie zy. W teje chwili zamaa si gazka
ciernia...
Gwatowne szarpnicie i zwikszony nagle ciar do tego stopnia
zaskoczy Sizemoura, e a zwolni ucisk i prawie wypuci uczepion jego
ramienia dziewczyn. W ostatniej dosownie chwili chwyci j lepiej i wtedy
te zrozumia, e nie da rady wcign j na ska. Krzykn z rozpaczy. Jego
ciao nie mogo znale adnego oparcia i pod wpywem ciaru Amelii
zsuwao si w przepa. Walczy, lecz byo jasne, e od wsplnej mierci
dziel ich uamki sekund. Wreszcie, gdy ju niemal poowa jego ciaa zwisaa za krawdzi przepaci, Grady niespodziewanie si umiechn.
Zawsze razem! Pamitasz? wykrztusi zduszonym od wysiku gosem.
Amelia dopiero wwczas zrozumiaa, e nie ma dla niej ratunku.
Szkoda, byo tak blisko pomylaa i spojrzaa z mioci na ma.
Nie, Grady. Nie w ten sposb... powiedziaa cicho. Bd
szczliwy i pamitaj, e co by si nie stao, to zawsze bd przy tobie... To
mwic rozlunia swj uchwyt na rce Sizemoura. Grady sapn z wysiku,
lecz mimo szaleczych stara do dziewczyny zacza mu si wylizgiwa
ze spoconego ucisku.
Nie, Amy! Prosz nie zostawiaj mnie! ka gono, patrzc na
jej umiechnit twarz.
253

Dzikuj, Grady. Byam najszczliwsz dziewczyn na wiecie

szepna i zamylia si. Nie, nie byam, tylko jestem najszczliwsz...
dodaa.
Do Amelii szybko przesuwaa si w jego ucisku. Teraz ciska j
ju tylko za palce.
Nie! Nie! powtarza, oszalay z blu.
Kocham ci, mj Grady dziewczyna posaa mu ostatnie
spojrzenie, a oczy, te najcudowniejsze oczy na wiecie, zasnuy si zami.
Bd na ciebie czeka... place Amelii ostatecznie wylizgny si z doni
Sizemoura. Amy umara w ciszy, a wraz z ni umara te cz Gradyego...
Jeszcze dugo wisia gow w d, pustym wzrokiem patrzc w
odmty spienionego oceanu. Wiedzia, e jego ycie te si skoczyo, a serce powdrowao wraz z Amy w huczce w dole wody przyboju. Nie mg si
jednak zmusi, by opa tam wraz z nim. Po dugim, dugim czasie wyczoga si na skalisty wierzchoek i pooy na brzuchu. Lea tak godzinami, a
bl atakowa jego udrczon dusz na podobiestwo godnego szakala, ktry rozrywa trzewia swej ofiary...
254

XI
Ukryte miasto Cree
Wysokie, skaliste gry ustpiy miejsca pofadowanej, kanadyjskiej prerii. Od dwch dni posuwalimy si nieprzerwanie na wschd, a nasze wierzchowce wrcz poykay kolejne mile urozmaiconej trasy. Wioda
nas ona do namiotw indiaskiego plemienia Cree, prowadzc najpierw
wrd onieonych wierchw, a potem przez trawiasto lesiste pogrze. Na czele naszej niewielkiej kawalkady jecha Bigoak, a nastpnie Robert, Karol, Suzan i ja. Nie byo w naszym towarzystwie Sizemoura Grady
opuci nas jeszcze tego pamitnego wieczora, podczas ktrego poznaem
jego tragiczn histori, histori z gatunku tych, od ktrych bieleje wos. W
jakim celu chcielimy odwiedzi wspplemiecw Bigoaka? To byo zwizane z dalszym cigiem opowieci Sizemoura. Pozwlcie wic, e opowiem
wszystko po kolei.
Docignwszy sw opowie do miejsca, w ktrym drapiene fale
oceanu pochony jego ukochan, Grady na dusz chwil zamilk, a jego
zrozpaczony wzrok leniwie bka si po ograniczonym poszarpan grani
widnokrgu. Sam gboko wzruszony i bardzo zasmucony, uszanowaem
uczucia tak brutalnie dowiadczonego przez okrutny los mczyzny i nie
poganiaem go. Wreszcie Sizemour potrzsn gow (zupenie jakby chcia
si uwolni od smutnych wspomnie) i po krtkim wahaniu podj
sw opowie.
Lea na szczycie klifu przez blisko dwie doby, nie znajdujc w sobie si, by wsta i zacz ycie na nowo. Uratowali go znajomi Indianie Kwakiutl stary wdz wasnorcznie przenis leccego mu przez rce mczyzn do zaimprowizowanej nieopodal wioski i troskliwie si nim zaj.
255

Grady by zniszczony nie tylko psychicznie tragiczne doznania wywoay

u niego take kryzys czysto fizyczny, ktry przerodzi si w cikie zapalenie puc. Zawieszony na cienkiej linie pomidzy yciem a mierci, spdzi
w domostwach Kwakiutlw blisko rok. Gdy wreszcie odzyska nieco siy,
jego wygld zewntrzny zmieni si nie do poznania muskularna wczeniej sylwetka wychuda, a twarz przypominaa oblicze szkieletu. Rozpocz
si okres rekonwalescencji. Pocztkowo wycieczony chorob i wyniszczajcym cierpieniem Grady spacerowa po play wspierajc si na dugim kosturze. Po dwch miesicach odrzuci nieporczny kij i porusza si ju tylko o wasnych siach, jednak dopiero w zimie (ptora roku po mierci ony) siy pozwoliy mu na podjcie tradycyjnych przebieek. Rany na ciele
zabliniy si, ale pozostay wci krwawice rany na duszy.
Na prno stary wdz filozof tumaczy mu, e zemsta nie przynosi szczcia i ulgi. Sizemour zawzi si i celem swojego dalszego ycia
uczyni rozrachunek z szalecami, ktrzy zabrali mu ukochan kobiet. Podzikowa Kwakiutlom na pomoc i gocin i otrzymawszy od nich na poegnanie woreczek nuggetw rozpocz sw wendett.
Nie znalaz w sobie do siy, by powrci na stare miecie, do
Vancouver nie chcia oglda tych wszystkich miejsc, ktre jednoznacznie kojarzyy mu si z dawnym szczciem i, jak gdyby, minion epok. Swe
poszukiwania rozpocz od Seattle, miasta pooonego na terenie Stanw
Zjednoczonych, nieopodal Oceanu Spokojnego. agodnego i dobrotliwego
niegdy lekarza zastpi tropiciel zagubionych w czasie tropw, prawdziwy
agent Pinkertona.
Pierwszym krokiem w ustaleniu miejsca pobytu wyznawcw
obkanego kultu bya lektura starych wycinkw prasowych. W archiwalnych numerach czasopisma The Washington Sun Grady natkn si na
echa gonej swojego czasu ucieczki pacjentw Zakadu z Vancouver. Tre
artykuw ucieszya go wszyscy uczestnicy tamtej pamitnej nocy mieli
znikn bez ladu, co otwierao przed nim sodk perspektyw krwawej
zemsty. Publicyci kilkakrotnie wspominali o szalonych, ponurych obrzdach poprzedzajcych ucieczk. Na jednej ze stron widnia portret profesora Sapathii Sizemour wydar go i unikajc karccego wzroku archiwisty schowa do kieszeni. Wedug artykuw, przestpcy po opuszczeniu
256

Vancouver dali o sobie zna raz jeszcze. W numerze The Washington Sun
z szstego lipca 1876 roku sugerowano, e grupa Sapathii (takie okrelenie pojawiao si w stosunku do bandytw we wszystkich gazetach) zaatakowaa i opanowaa indonezyjski dhow wiozcy cenne, antyczne towary.
Relacja jedynego ocalaego z napadu marynarza zamykaa dostpn wydawcom czasopism wiedz o Czarnej Gwiedzie i stanowia zarazem ostatni wzmiank o zbiegych pacjentach Zakadu.
Nastpne dwa lata upyny Sizemourowi na nieustannych poszukiwaniach. Korzystajc z podarowanych mu zapasw zotego kruszcu, na
chybi trafi podrowa po caych Stanach Zjednoczonych, szukajc jakiegokolwiek ladu. Szczcie dopisao mu w miasteczku Boise na terytorium wspczesnego stanu Idaho.
Warto pamita, e nazwiska i zawody byych pacjentw Zakadu
nie byy Sizemourowi obce. Korzystajc z wiedzy zawartej w szpitalnych
kartotekach, Grady odwiedza magistraty, przedsibiorstwa i farmy, rozpytujc o dane ich pracownikw. Dotarszy do serca obecnego stanuklejnotu, znuony podr przestpi progi miejscowego saloonu. Wiedzia, e nieopodal miasta budowana jest linia kolejowa, a tego typu przedsiwzicia, jak Ameryka stara, cigay zazwyczaj rnego rodzaju obieywiatw i amatorw sezonowego zarobku. Kto wie, moe tutaj natkn si
na jaki lad pomyla, obiecujc sobie, e jutro skoro wit uda si do
biur zarzdu budowy. Posuwistym, zmczonym krokiem dotar do saloonowego kontuaru. Saloon pod szarym niedwiedziem umiechn si
na wspomnienie przybitego nad drzwiami szyldu. Niezbyt oryginalna nazwa zwrci si do wyrosego jak spod ziemi barmana i nagle... zaniemwi. Znad chromowanego blatu patrzyy na niego mtne, jasne oczy. Oczy
jednego z szalecw, wyznawcw kultu Czarnej Gwiazdy.
Cierpienie i dugotrwaa choroba wywary swe pitno na wygldzie Sizemoura. Grady way teraz kilkanacie funtw mniej, jego czoo pooray mimiczne zmarszczki, a ciemne wosy przetykane byy gsto siwymi
pasemkami. Tym wanie trzeba tumaczy, e barman go... nie pozna, tylko
umiechn si szeroko i obficie uraczy tym, mocnym samogonem.
Grady uzbroi si w cierpliwo. Przez dobre dwie godziny zabawia go rozmow, si woli powstrzymujc mordercze instynkty. Pno w
257

nocy zamwi pokj i uzbrojony w ciki klucz krtymi schodkami uda si

na gr. Nie musia dugo czeka po niecaej pgodzinie ucichy ostatnie
piewy zapnionych goci i saloon pogry si w nocnej ciszy. Odgos zamykanych na solidn, metalow sztab drzwi wejciowych upewni go, e
szynk zupenie opustosza w budynku znajdoway si wwczas jedynie
dwie osoby: on i barman, byy pacjent vancouverowskiego Zakadu.
atwo domyle si finau tego wieczoru. Gdy Grady wymyka si
rankiem przez niewielkie okno, barman dawno ju nie y. Rytualny strza
w kolano lub ydk, pniejsze zwizanie rk i nastpujca nieodmiennie
egzekucja byy jeszcze melodi przyszoci oberysta (nazywa si Martin Boone) by pierwsz ofiar Sizemoura i zgin uduszony sznurem od
bielizny. Przed sam mierci, przeraony odkryciem, e obcy z pozoru go
okaza si jego dawnym opiekunem, dostarczy mcicielowi informacji o
miejscu pobytu dwch innych byych pacjentw; ku niezadowoleniu Sizemoura nie wiedzia jednak, w ktrej czci kraju znajdowaa si tajemnicza
dolina, o ktrej wspomnia Sapathia.
Informacje Boonea zawiody Sizemoura do osady Green River na
terytorium wspczesnego stanu rwnoci Wyoming. Nastpnie odwiedzi North Platte w Nebrasce (stanie uskaczy kukurydzy) i Dodge City
w Kansas (stanie sonecznika). W kadym, bez wyjtku, z tych miejsc zostawaa po nim smutna pamitka martwe ciao kolejnego szaleca. Pyn czas, a wraz z jego upywem rosa wiedza Sizemoura o kolejach losu
wyznawcw mrocznego kultu. W Winnemucca (Nevada) dowiedzia si, e
czcze z pozoru zapewnienia Sapathii o powtrce z krwawego misterium po
piciu latach, okazay si faktem. Jeden z jego pacjentw, Danny Belliard,
przed mierci wyzna, e w tajemniczej dolinie w kanadyjskich Grach
Skalistych dokonaa si niejako reminiscencja ponurego obrzdu sprzed
piciu lat. Sizemour jeszcze raz zdumia si zoonoci obkanych umysw; nie mg zrozumie mocy, ktra z caej niemal Ameryki cigna byych kuracjuszy Zakadu w jedno miejsce o jednym czasie i w jakim celu?
W celu oddania si raz jeszcze mrocznym praktykom, przed ktrymi buntowa si kady zdrowy mzg...
Mijay lata, a Sizemour wci oddawa si zemcie. Nie bya to ju
dla niego przyjemno, raczej ponury obowizek. Pod kulami z jego ruszni
258

cy padali kolejni pacjenci, systematycznie rosa te liczba informacji o kolejnych okruciestwach Sapathii i jego kompanw. Po blisko pitnastu latach polowa Grady przenis si na tereny Brytyjskiej Kolumbii. Wci
nie mg odszuka ukrytej w grach doliny, ale w jej okolicach czsto natyka si na czonkw bandy. Z jakim skutkiem? Nie trzeba chyba mwi. Od
jednego ze schwytanych dowiedzia si, e kult Czarnej Gwiazdy zasilali kolejni wyznawcy, wrd ktrych by midzy innymi wypdek z plemienia
Cree o dwicznym przydomku Whitespoon.
Co pi lat, dokadnie drugiego lipca, w grach Kolumbii Brytyjskiej odbywa si zjazd wszystkich yjcych czonkw bandy. Szalecza
uroczysto powizana bya nieodmiennie z celebrowaniem czterech ofiar
ludzkich w imieniu bzdurnych, obkanych ideaw swe ycie oddawali
niewinni ludzie. Jedn z ofiar ostatniej hekatomby bya biaa kobieta w
rednim wieku jej m, farmer o imieniu Steven przez wiele tygodni
szuka swej ony po grach, ale powrci z niczym, a kobieta uznana zostaa
(susznie) za martw.
Kryem po tych grach, szukajc Sapathii mwi Sizemour, a ja siedziaem bez ruchu i bez sowa, poraony ciarem gatunkowym
opowieci. Wiem dobrze, e zamieniem si w takiego samego szaleca,
jak on. Ale przed rokiem co si zmienio, co we mnie pko. Poznaem Suzan... westchn. A ona tak bardzo przypomina moj Amy. Nagle przestao mi tak zalee na zemcie, moje dotychczasowe ycie stracio nagle
sens. Nie zabiem Crissa, chocia przecie mogem to zrobi, nawet wtedy,
gdy wy si zjawilicie. Teraz ju wiem, gdzie jest dolina, dzieli mnie od niej
nieledwie krok... A sam ju nie wiem, czy tego chc...
Zamilk, a ja nie przerywaem milczenia. Trudno odda sowami
stan, w jakim si wtedy znajdowaem. Z jednej strony potpiaem Sizemoura, nie mogem poj bezmiaru cicych na nim zbrodni. Ale z drugiej...
Wyznawcy Czarnej Gwiazdy byli niemal zwierztami, dla nich ludzkie ycie
te nie miao adnej wartoci. Zabili Ameli, zabili marynarzy, zabili on
Stevena... A kto wie, czy nie zabij wkrtce kolejnych niewinnych ludzi?
Chyba byem w stanie zrozumie Gradyego, ale to nie znaczy, e mogem
zaakceptowa jego postpowanie. Tego nie mogem...
259

Pewnie si zastanawiasz, dlaczego ci to wszystko mwi wyrwa mnie z zamylenia Sizemour. Nie, nie dlatego, e uratowae mi ycie, bo to mona traktowa po prostu jako rewan za zmartwychwstaego
osia i pochodni podczas zimowej zadymki. Tak, to byem ja. Widzisz
cign. Po prostu brzemi, ktre dwigam, jest ju zbyt cikie, by je
ukrywa. Gdy patrz na ciebie i Suzan, to widz siebie sprzed lat. Siebie i
Ameli. Doktorze, bd si modli, eby wam udao si to, co nie udao si
mi... kiedy. A teraz odejd to mwic wsta i ruszy w kierunku obozu.
Gdy sioda w milczeniu konia, moi towarzysze chcieli go zatrzyma pokrciem gow i daem im znak, eby odeszli. Gdy zostalimy sami, podszedem do niego i... ucisnem mu rk. Nie osdzajcie mnie za to
zbyt surowo. S na tym wiecie sprawy, w ktrych nie mona wyda sprawiedliwego wyroku...
Gdy opowiedziaem wszystkim histori ycia Sizemoura, przy
ogniu na dugo zapada cisza. Najbardziej wstrznita bya chyba Suzan; w
miar, jak opowiadaem, po jej piknej twarzy miarowo spyway zy. Nawet opanowany na co dzie Karol by mocno poruszony i bardzo si zaspi.
Smutny by take Bigoak, ale na jego obliczy oprcz alu dostrzegem te
co na ksztat podziwu i zrozumienia. Najbardziej odporny psychicznie okaza si Robert; chopak szybko otrzsn si z szoku i tylko lekko drcym
gosem podsumowa wypywajce dla nas z historii Sizemoura wnioski.
A wic... zacz. Winiom do dnia drugiego lipca nic nie
grozi.
Ile mamy wobec tego czasu? pytanie skierowane byo do Karola.
Nie mam bladego pojcia odpowiedzia mu mj przyjaciel.
Nigdy nie liczyem czasu na prerii, w niczym nie byo mi to potrzebne.
Ja wiem, ktry jest dzisiaj wyszlochaa Suzan. Zaczekajcie,
mam w jukach swj kalendarzyk.
Lektura maego, damskiego kalendarzyka przekonaa nas, e do
drugiego dnia lipca brakuje jeszcze trzynastu dni. Nie jestem wprawdzie
przesdny, ale ta, uwaana potocznie za feraln, liczba wywoaa u mnie
260

przejmujcy dreszcz... Nie mnie jednego zbi z pantayku niedobry, numeryczny omen ktem oka dojrzaem, e Robert te nie by zachwycony
tym, mimo wszystko, do ponurym zbiegiem okolicznoci. Zupenie spokojny by natomiast Bigoak. I nic w tym dziwnego przecie czerwonoskrzy nie znaj przesdw biaych.
Mamy jedno wyjcie odezwa si Indianin. A i czas jest dla
nas askawy. Musimy tu sprowadzi moich czerwonych pobratymcw, gdy
sami nie damy rady przeciwstawi si caej bandzie szalecw.
Co o tym sdzisz, Janie? zapyta mnie Karol. Widziaem, e
propozycja Bigoaka bardzo przypada mu do gustu.
To chyba dobry pomys, Karolu odparem ostronie.
I ja tak myl podj mj przyjaciel. Na og jestem przeciwny angaowaniu si Indian w spory biaych ludzi, ale tutaj chodzi o ycie
niewinnych osb. Sdz, e los ju wystarczajco dotkn Stevena...
I tak oto znalelimy si w drodze. Przyznam, e bya ona dla mnie
bardzo przyjemna. Nie mylaem zbyt wiele o Sizemourze, uznawszy, e
dopiero upyw pewnego czasu pozwoli mi na rzeteln, obiektywn ocen
jego postpowania. Dni upyway mi na wesoej konwersacji z podrujc
wraz ze mn na mym wierzchowcu Suzan. Od namiotw Cree dzieliy nas
cztery dni marszu jak atwo obliczy w samej wiosce spdzi moglimy
te co najwyej cztery dni. Oby udao si nam przekona Indian pomylaem z nadziej w poowie podry. Bez ich bezcennej pomocy powodzenie caej naszej akcji stawao od razu pod wielkim znakiem zapytania...
Moje obawy nie byy bezpodstawne. Kto dobrze zna zwyczaje
czerwonoskrych (a ja, nie chwalc si, znaem je niele), ten wie, e niekiedy najprostsze nawet decyzje mog si, w cieniu wigwamw, odwleka
prawie w nieskoczono. Tylko w sabych powieciach autorw, ktrzy
preri i Dziki Zachd poznali jedynie z okiem pdzcego pocigu, mona
byo przeczyta o dzielnych wodzach autokratach, trzymajcych w przysowiowym szachu ca indiask spoeczno. Czerwonoskrzy uznawali
nad sob tylko wadz kolektywn, ze wszystkimi jej zaletami, ale take...
wadami. Plemieniem rzdzia tak zwana rada starszych organ skupiajcy
w swoich szeregach najwybitniejszych, najmdrzejszych i... najstarszych
261

czonkw danej spoecznoci. Rzecz jasna by te wdz, a w zasadzie wodzowie, gdy kada pomniejsza komrka szczepu (do rodziny wcznie) posiadaa swojego naczelnika jednake taki wdz podejmowa jedynie decyzje dorane, w waniejszych sprawach zwracajc si do wspomnianej ju
plemiennej starszyzny.
A w tej starszynie, jak zreszt w kadym wikszym zespole ludzi,
trafiay si bardzo rne charaktery. Cz wojownikw bya porywcza,
cz za nade wszystko przedkadaa umiar i rozwag. Spraw rzecz jasna
uatwiaby taka sytuacja, w ktrej wszystkie wane decyzje podejmowane
by byy wikszoci gosw ale tak nie byo. Rada starszych, w zgodzie z
odwieczn tradycj, decydowa musiaa jednomylnie. Gdy dodamy do tego, i na og maomwni, oszczdni w sowach Indianie, podczas narad
zamieniali si w elokwentnych krasomwcw, powstanie realistyczny obraz frustrujcej niemal kadego biaego czowieka powolnoci indiaskiego
mechanizmu decyzyjnego. I wanie std, w zwizku ze skrupulatnie wyliczonym czterodniowym ograniczeniem czasowym, bray si moje obawy.
Bez pomocy wojownikw Cree akcja odbicia winiw nosiaby wszelkie
znamiona potencjalnej poraki...
W poudnie czwartego dnia podry dotarlimy do rozcigajcej
si a po odlegy horyzont, gdzieniegdzie zadrzewionej paszczyzny. Bya to
dla nas zdecydowana odmiana po blisko miesicu spdzonym na bardziej
lub mniej grzystych terenach. Rozgldajc si dookoa, niemal jednoczenie z Karolem wyszeptalimy uroczycie dwa wyrazy: Plain Cree. Zaiste,
nazwa plemienia Bigoaka idealnie odzwierciedlaa uksztatowanie okolicy,
na ktrej plemi to rozbijao swe namioty. Chocia od wioski Bigoaka wci
dzielio nas dobre kilka mil drogi, z kad kolejn chwil dostrzegaem coraz wicej szczegw wiadczcych o bliskoci indiaskiego osiedla. W
jednym miejscu zwrciem uwag na kilka citych siekier pni, w innym
wzrok mj przyku uoony z duych kamieni prymitywny mostek nad
podmok czk. Z tego, co mwi nasz czerwonoskry towarzysz, zmierzalimy waciwie nie do wioski, tylko do tak zwanego ukrytego miasta. Znaem ju jedno tego typu osiedle Oden-na-ha-inne-he-kaj, Ukryte Miasto
Czarnych Stp18. Byem bardzo ciekawy, w jakim stopniu metropolia (bo
18
Tajemnicze miasto Czarnych Stp pojawia si w ksice W. Wernica Szeryf z Fort Benton. To tam wanie
Doktor Jan otrzymuje imi Orle Piro i oglda Taniec Soca. [JW48]
262

tak chyba naleao by to okreli) Indian Plain Cree przypominaa swj odpowiednik wzniesiony rkami ssiadw z poudnia.
Ukryte Miasta s w zasadzie charakterystyczne gwnie dla plemion myliwskich z terenw Wielkich Rwnin, czy to w Stanach Zjednoczonych, czy te w Kanadzie. Ludy utrzymujce si z polowa na zwierzyn
dzieliy si zwykle na niewielkie, kilkunastoosobowe zespoy, ktre ustawicznie przenosiy si z miejsca na miejsce. Mniejszej grupie atwiej byo
przecie podrowa, a ograniczona liczebno uatwiaa regularne napenianie wszystkich brzuchw upolowanym misem. Zawsze podziwiaem u
Indian Ameryki Pnocnej ich umiejtno bezkonfliktowego wspycia z
natur. Koczowniczy tryb ycia sprawia, e zwierzyna pozbawiana bya
ycia rwnomiernie na caym owieckim terenie pozwalao to unikn
sytuacji, w ktrej na niektrych obszarach fauna zostaaby zupenie wytrzebiona, co naruszy by musiao chwiejn rwnowag ekosystemw. Innymi sowy Indianie niezmiernie rozsdnie gospodarowali odnawialnymi
zasobami zwierzcej przyrody, nie dopuszczajc do sytuacji, w ktrej liczebno jakiego gatunku na danym obszarze nadmiernie by spada. Niestety, nie mona byo tego powiedzie o biaych.
Przed okresem nasilonej ekspansji biaego czowieka na tereny
pooone na zachd od rzeki Missisipi, na Wielkich Rwninach pasy si
nieprzebrane, niezliczone stada bizonw. Gdy Stany Zjednoczone wyzwoliy
si z wyniszczajcych kraj okoww wojny secesyjnej (18611865), stopniowo, w szerokich krgach spoeczestwa, zaczo wzrasta zainteresowanie
tak zwanymi ziemiami Dzikiego Zachodu. w wzrost zainteresowania doprowadzi do budowy na tych terenach wielu linii kolejowych elazny
szlak czcy Wielkie Rwniny ze stanami Wschodu zainteresowanie to
jeszcze pogbi, uatwi narodzenie si pojcia ekspansji przez due e.
Wytworzona sytuacja miaa wszelkie cechy mitycznego perpetuum mobile
raz wprawiona w ruch, maszyna podboju sama dostarczaa sobie niezbdnej do dziaania energii. Cierpieli na tym Indianie, cierpiay na tym bizony...
263

Poprzednio wielokrotnie ju wspominaem o postaci Williama

Codyego legendarnego Buffalo Billa19, ktry zatrudniony w charakterze
dostawcy misa dla budowniczych jednej z linii kolejowych, w krtkim
okresie czasu pozbawi ycia czterech tysicy bizonw. Takich jak on byo
wielu. Ostatnio natknem si na publikacj, w ktrej napisano, e z kadego tysica tych ogromnych zwierzt po okresie dwudziestoletniego
marszu na Dziki Zachd pozostao zaledwie czterdzieci sztuk. Te
wstrzsajce liczby doskonale unaoczniay skal problemu, problemu ktry
wzbudza dotychczas nieproporcjonalne do swego zatrwaajcego zasigu
zainteresowanie monych tego wiata. Wdrujce stada bizonw byy dla
Indian Wielkich Rwnin tym, czym dla biaego czowieka jest wspczenie
rolnictwo i hodowla. Miso tych zwierzt suyo za pokarm, ich skry za
odzienie i pokrycie wigwamw. Przez setki lat, przed ingerencj przybyszw zza oceanu, liczebno stad trwaa na jednym, optymalnym poziomie
Indianie zabijali ich dokadnie tyle, by przey. Wielostrzaowe sztucery i
zachanno biaoskrych pionierw Nowego wiata zachwiaa odwieczn
rwnowag dla Indian oznaczao to gd i ndz. Niektre plemiona, jak
choby znajome mi Czarne Stopy, z koniecznoci przestawiy si na hodowl byda, inne, jak choby Dakoci-Siuxowie osiady w rezerwatach i
otrzymyway poywienie i ubrania od rzdu. Zmiana trybu ycia, wymuszona panujcymi warunkami rezygnacja z tradycyjnego modelu zachowa,
przymusowa bezczynno i marazm jak atwo si domyli wszystko to
nie wpyno dobrze na czerwonoskrych. W rezerwatach pojawi si kolejny problem, trccy ju zjawiskiem patologii alkoholizm.
Tak jak wszystkie ludy pierwotne, Indianie Ameryki Pnocnej
wykazywali w wikszoci przypadkw zerow tolerancj na mocny alkohol.
Przywieziona przez blade twarze woda ognista uzaleniaa czerwonoskrych nierzadko ju od pierwszego kieliszka. Zaiste, nie byo bardziej
przygnbiajcego widoku, ni pijany, oddarty z godnoci Indianin tym
dumnym, szlachetnym ludziom wybitnie nie pasowaa etykietka kloszarda.
Zreszt, jeszcze chyba bardziej ni obraz pijanego Indianina poraa mnie
widok podchmielonej squaw. Napatrzyem si na takie widoki odwiedzajc
rezerwat nieopodal swojego Szczliwego Miasta, czyli, po algonquisku,
19
William Frederic Cody zwany Buffalo Bill, legendarny owca bizonw a pniej synny uczestnik kowbojskiej
rewii wystpujcej w Europie wraz ze synna Annie Oakley. Rewia wystpowaa take w Polsce. [JW48]
264

Milwaukee. O mym poruszeniu zawiadczy moe fakt, i postanowiem sobie, e moja noga wicej w tym rezerwacie nie postanie.
Na szczcie Cree, podobnie jak inne plemiona kanadyjskie, nie
byo dotknite katastrof alkoholizmu. Warto pamita, e Kanada w porwnaniu ze zindustrializowanymi Stanami Zjednoczonymi, wci bya obszarem niemal dziewiczym. Nie brako tu pustych przestrzeni i dzikiej
zwierzyny, dziki za ofiarnej pracy Kompanii Zatoki Hudsona miejscowym
Indianom yo si tu stosunkowo dostatnio. Nie bez znaczenia bya tu te
postawa samych autochtonw. Wedug Bigoaka znaczne obszary kanadyjskich puszcz oboone byy swoistym tabu traktowano je jako wity
matecznik, w ktrym nie wolno byo nie tylko polowa, ale nawet... przebywa. Zamanie odwiecznych praw grozio kltw gronych, lenych bstw i
co na pewno istotniejsze automatycznie rugowao odszczepieca z
indiaskiej spoecznoci. Takie bezludne obszary, swojego rodzaju rezerwaty, byy znakomitym rezerwuarem dla trzebionej gdzie indziej zwierzyny.
Musz w tym miejscu doda, e parajcy si traperk Karol zawsze szanowa pierwotne zwyczaje i nie polowa w miejscach zwyczajowo zakazanych.
Zreszt mj przyjaciel wspistnia ze zwierzyn niezwykle harmonijnie,
nigdy nie zatrzymujc si w okrelonym miejscu na tak dugo, by wyczyci
je kompletnie z czworonogw. Niestety by chyba wyjtkiem, gdy syszaem wiele opowieci o myliwych zamieszkujcych w zimie pod dachem
jednej chaty rok po roku. atwo mona sobie wyobrazi, jak taki regularny pobyt wpywa na kondycj miejscowych futrzakw... Uff, wybaczcie
mi, e tak strasznie si rozpdziem, ale problemy indiaskiego bytu ju od
dawna zajmuj w moim sercu miejsce szczeglne. Pozwlcie, e wrc
wreszcie do instytucji ukrytych miast. Ot gdy plemi dla wasnej wygody
rozbija si na kilkuosobowe podgrupy, wi czca poszczeglnych jego
czonkw szybko sabnie. Wszak kada z grup owieckich yje wasnym yciem, wasnymi radociami i problemami. Ba, nierzadko nawet konkuruje
ze sob o zwierzyn. Po co wic ukryte miasto? Wanie po to, by wzbudza
wrd odrbnych grup poczucie wsplnoty, by miejscem corocznych spotka, uroczystoci, rnego rodzaju plemiennych obrzdw, sowem nie
dopuci do rozbicia plemienia. Dlaczego? Dlatego, e w przypadku jakiegokolwiek zagroenia z zewntrz kilkuosobowe czy te kilkunastoosobowe
265

zespoy nie potrafiyby stawi skutecznego oporu. A w jednoci... sia, jak

mwi stare i mdre przysowie.
W jednoci sia powtrzyem w mylach i nagle, niespodziewanie oczom moim ukazao si w caej swej okazaoci ukryte miasto Cree.
Wdrowalimy akurat przez bardzo gsty, wysokopienny las i widok stokowatych wigwamw zupenie mnie zaskoczy. W samym sercu prastarego
boru ttnio yciem spore ludzkie osiedle. Na skraju ogromnej polany stanem i uwanie si rozejrzaem.
Pokryte skrami wigwamy rozcigay si na przestrzeni kilkuset
jardw. Swoista zabudowa nie bya zbyt cisa pomidzy namiotami
rosy pojedyncze drzewa, pozostawione chyba ze wzgldw estetycznych.
Nikt mi teraz nie powie, e Indianie to sami bezduszni pragmatycy, niewraliwi na pikno przyrody pomylaem. Jak w bez wyjtku kadej
ogldanej przeze mnie na przestrzeni ostatnich pitnastu lat indiaskiej
wiosce, i tutaj spaceroway swobodnie bezpaskie z pozoru psy. Na tym
jednak podobiestwo si koczyo nie dostrzegem ani jednego, jake
charakterystycznego dla osiedli choby Czarnych Stp kundla. Pomidzy
wigwamami leniwie przechadzay si popielate, puszyste stwory. Husky
przypomniaem sobie nazw tej piknej, wytrzymaej na wysiek rasy.
No tak, to bya przecie Kanada, ktrej przestrzenie ju w kocwce padziernika pokryway si grub warstw zmarzliny psie zaprzgi byy tu
w dugich zimowych miesicach jedynym rodkiem transportu. 20
W lad za husky po wiosce uganiay si dobrze odywione, zadbane dzieci. Kolejny punkt dla kanadyjskiego programu wspycia z czerwonoskrymi pomylaem aujc, e w moim, z pozoru bardziej rozwinitym kraju sytuacja Indian jest bez porwnania gorsza. W przeciwiestwie do modziey, starsi wojownicy nie marnowali energii, polegujc leniwie w zbawczym cieniu drzew. Przy licznych ogniskach uwijay si kobiety najwyraniej zbliaa si pora popoudniowego posiku. Zerknem na
Suzan. Ciekawe co na to jej sufraystki? pomylaem z humorem.
Dziewczyna odwzajemnia moje spojrzenie, a iskry w kcikach oczu wiadczyy, e myli o tym samym.
20
Husky syberyjski trafi do Kanady w 1909 roku. Autor popeni tu ten sam lapsus co W. Wernic, wprowadzajc
do Ameryki husky o kilkanacie lat wczeniej. [JW48]
266

Ja przecie uwielbiam gotowa powiedziaa defensywnie, ale

powanemu, bardzo zasadniczemu tonowi przeczy, bkajcy si na licznej twarzy, chytry umieszek.
Kobieta powinna by odpoczynkiem wojownika odezwa si
Bigoak, mrugajc do mnie lewym okiem. Zaraz poznacie moj squaw.
Gdy caa nasza kawalkada wesza w obrb obozowiska, z pozoru
nie wzbudzio to niczyjej uwagi. Nawet ciekawskie z natury rzecz dzieci
udaway, e nas nie dostrzegaj. Ile ju razy dziwia mnie ta pozorna obojtno Indian pomylaem ze wzruszeniem. Lawirowalimy midzy
namiotami, prowadzeni przez podajcego niepiesznym krokiem Bigoaka. Nagle od jednego z ognisk oderwaa si niewiasta i z gonym miechem podbiega do ogromnego Indianina.
Witaj, mj mu odezwaa si gardowym gosem, posugujc si dialektem podobnym do jzyka Czarnych Stp. Moje serce raduje
si na twj widok. O, przyprowadzie goci puszczajc do Bigoaka
odwrcia si do nas twarz i w nieco amanej angielszczynie pozdrowia
przyjanie. Zapraszam na piecze z indyka dodaa, a ja umiechnem
si z radoci. Och, jaki byem wtedy godny!
Siedzc przy palenisku i przeykajc wonne, doskonale przyprawione (niech yje Kompania!) kaway pieczonego ptaka, przygldaem si
modej indiaskiej parze. Uderzya mnie niemal namacalna, promieniujca
od nich mio i wzajemny szacunek. Rzecz jasna publicznie nie manifestowali swego przywizania co takiego po prostu zwyczajnie nie ley w
naturze czerwonoskrych. Bigoak siedzia midzy nami i zabawia nas kolejn opowieci, a jego maonka jak nakazywa zwyczaj przykucna
z boku za jego ramieniem. W kadym jednak spojrzeniu, jakim od czasu do
czasu obdarzali si modzi, tkwia niesamowita gbia wzajemnych uczu
esencja wielkiej mioci. Swoj drog a do tego dnia jako nie przyszo mi
do gowy, e Bigoak jest onaty przecie nie liczy sobie wicej ni dwadziecia kilka lat. C, u czerwonoskrych niektre sprawy tocz si szybciej ni w Milwaukee... Po posiku Smiling Cow 21 (takie niesympatyczne, nijak nie pasujce do wygldu i charakteru przezwisko nosia nasza gospodyni) zabraa si do ustawiania gocinnego wigwamu, a my znueni podr21
miejca si Krowa (ang.) JW48
267

zapalilimy fajeczki i rozmawiali. Pocztkowo zymaem si na irytujc opieszao Bigoaka w przedstawieniu naszych postulatw plemiennej
starszynie, ale po pewnym czasie zrozumiaem, e indiaska kultura nie
pozwala na zbytni popiech. Wreszcie, uczyniwszy zado wymogom gocinnoci, potny Indianin przeprosi nas i wsta.
Pjd zobaczy si z ojcem powiedzia. Musz mu o
wszystkim opowiedzie, a take wytumaczy fiasko mojej misji dopiero
teraz przypomniaem sobie, e Bigoak wysany zosta po wity kamie.
Mam nadziej rzuci przez rami. e wieczorem zostaniemy wysuchani przez starszyzn. Nie mona zwleka, bo wielu wojownikw jest rozsianych po caym terytorium i ich zwoanie na wypraw te moe troch
potrwa.
Pozostawieni sami sobie wycignlimy si na mikkiej, zielonej
darni w cieniu strzelistej sekwoi. Po chwili wyczyem si z rozmowy i zapadem w twardy, regenerujcy siy sen. Wszak wielotygodniowe trudy podry nie pozostay bez wpywu na moj ogln kondycj. Gdy wreszcie
otworzyem oczy, nad wiosk zapad ju zmrok, a z ciemnoci mrugay do
mnie niezliczone wiateka ognisk. Moi towarzysze rwnie spali a lekka,
wieczorna bryza delikatnie piecia ich spalone na maho twarze. Przecignem si, a zatrzeszczay koci i poczem wyglda nieobecnego wci
Bigoaka.
Indianin zjawi si dobre p godziny pniej. Na jego twarzy malowaa si troska, ktra jednak na mj widok wyparowaa niczym
kamfora. Bigoak umiechn si i w milczeniu wskaza na Karola. Potrzsnem ramieniem przyjaciela i z podziwem stwierdziem, e nie zatraci on
swej umiejtnoci byskawicznego przechodzenia ze wiata snu do rzeczywistoci. Od razu otworzy oczy i trzewo ogarn najblisz okolic, a jego
do odruchowo spocza na kolbie porzuconej w trawie strzelby.
Karolu szepnem. Przyszed Bigoak.
Niech moi bracia udadz si ze mn na narad starszyzny
odezwa si, te szeptem, Indianin. Nie ma potrzeby budzi Roberta i Suzan, wystarczy, jak nasi wodzowie porozmawiaj z wami dwoma. Wstalimy z wygniecionej przez nas trawy i sprystym krokiem udali si ladem
268

Bigoaka. Czerwonoskry wid nas midzy pokrytymi skrami zwierzt wigwamami ku odlegemu o blisko sto jardw centrum ukrytego miasta.
Mamy szczcie poinformowa nas po drodze. Na terenie
wioski znajduje si wikszo znamienitych wojownikw, a to z okazji
przygotowa do obchodu jednego z plemiennych wit. Zgodzili si nas wysucha ju dzisiaj, na osobist prob mojego ojca. Niestety mj ojciec nie
bdzie mg nam towarzyszy tu zafrasowa si. Jego nogi drczone s
dziwn chorob starych ludzi i nie moe si porusza.
Podagra szepnem. Niestety nie dysponuj skutecznym
lekarstwem...
Nie szkodzi przerwa mi Bigoak. Nasz szaman doskonale
sobie radzi z leczeniem mego ojca. Bardziej martwi mnie to, e w przypadku
nieobecnoci starego wodza tu Indianin umiechn si z czuoci.
Decydujcy gos w naszej sprawie nalee bdzie do wojownika o imieniu
Uglyface22 umiech znikn, wyparty przez grymas wyranego niesmaku.
Wyjtkowo twarzowe imi zamia si Karol, a ja zawtrowaem mu pod nosem.
Sami zobaczycie, e znakomicie dobrane zaartowa Bigoak,
ale po krtkiej chwili rozlunienia natychmiast spowania. Ten wojownik, nie wiedzie czemu, cieszy si bardzo duym powaaniem wrd
czonkw starszyzny. I niestety mnie nie lubi, zreszt z wzajemnoci. Domylacie si teraz, e wcale nieatwo bdzie go przekona do poparcia naszego projektu...
Zafrasowaem si, gdy a do tej chwili przyjmowaem pomoc wojownikw Cree jako co w rodzaju aksjomatu. Bez nich naprawd bdzie
ciko pomylaem. Podobne odczucia co ja mia najwyraniej Karol,
gdy czoo jego przecia marsowa zmarszczka. Jako to bdzie przemkno mi przez gow. Byem pewien, e sam Bigoak nie odmwi nam
swej pomocy i uczyni wszystko, by przeama ewentualne indiaskie
wstecznictwo, ewentualny opr przed angaowaniem si w sprawy bladych twarzy.
22
Szpetna Twarz (ang.) [JW48]
269

Moje rozwaania przerwane zostay w momencie, w ktrym dotarlimy na miejsce. Celem naszej niedugiej peregrynacji by ogromny (kilkukrotnie wikszy od pozostaych) wigwam, penicy najwyraniej funkcj
indiaskiego... parlamentu. Przed wejciem pono ognisko i w jego blasku
dostrzegem pokrywajce skrzane ciany barwne malowida prawdziwy
raj dla oczu kadego wdrownego antropologa. Mody wojownik, odziany w
charakterystyczne bardziej dla Meksyku ni Kanady poncho, zapraszajcym
gestem uchyli przykrywajc otwr wejciowy mat i po chwili znalelimy si w mrocznym wntrzu. Pachniao tu dymem, wyprawionymi
skrami i o radoci potrawk z misa modej antylopy.
Wobec niemal zupenej ciemnoci dopiero po chwili dostrzegem
krg milczcych postaci. Czonkowie plemiennej starszyzny siedzieli (a w
zasadzie pklczeli) na pokrywajcych klepisko podogi futrach. ciany wigwamu giny w mroku, co dawao zudne wyobraenie o przestronnoci
niewielkiego mimo wszystko pomieszczenia.
Bigoak gestem zaprosi nas do zajcia miejsca w milczcym,
prawdziwie zakltym krgu. Usiadem i paaszujc zawarto wyrosej
przede mn jak spod ziemi glinianej misy przyzwyczajaem wzrok do
ciemnoci. Po piciu minutach zaczem rozpoznawa ksztaty, a po dziesiciu widziaem niemal tak dobrze, jak w soneczny dzie. Przesuwaem
spojrzeniem po twarzach miedzianolicych wojownikw i nagle... wstrzsnem si z obrzydzeniem. Vis a vis mnie siedzia najwyraniej wspomniany
przez Bigoaka Uglyface.
Niektrzy Indianie s bardzo przystojni: ostre, szlachetne rysy,
wystajce koci policzkowe, dumne, miae spojrzenie. Siedzcy naprzeciwko mnie czerwonoskry w adnym wypadku nie mg by uznany za przystojnego. Przeciwnie, nawet okrelenie brzydal byoby w jego wypadku
zbyt agodne na pewno nie oddawaoby bezmiaru szpetoty tak potnej,
e a wywoujcej bezwolny skurcz w odku. Jego paska, tpa twarz pokryta bya niezliczonymi kraterami blizn po ospie, przedzielanych w niektrych miejscach nabrzmiaymi czyrakami. Purpurowo sina cera wyranie
kontrastowaa z rzadkimi puklami czarnych, przetuszczonych wosw,
wosw przypominajcych raczej sier chorego kujota. Oczy osadzone byy
tak gboko, e nadaway twarzy wygld nagiej czaszki z ponurymi, pusty
270

mi, widrujcymi na wskro oczodoami. cignite, popkane wargi pozwalay si domyla, e zby byy dla tego czowieka potwora tchnieniem odlegej przeszoci. Piekielnego obrazu dopeniay dwie potne brodawki z kadej z nich sterczaa duga na stop kitka poskrcanych woskw.
Niech moi biali bracia czuj si tutaj jak u siebie odezwa si
po duszej chwili milczenia Uglyface. Jego gos przypomina sw barw
dwik trcego o tablic paznokcia. Co do mnie, to w jego towarzystwie
nawet za tysic lat nie poczubym si swobodnie. Powiedzcie, z czym do
nas przybywacie doda, a ja po raz kolejny przyrwnaem go do sympatycznej skdind postaci literackiego dzwonnika z Notre-Dame, Quasimodo23.
Ju miaem zabra gos, ale dotknicie rki Karola powstrzymao
mnie od popenienia tego niewtpliwego vos pas24. No tak, przed rozmow
trzeba byo dopeni uwiconego odwieczn tradycj ceremoniau fajki
pokoju. Policzyem, e jej i tak brudny cybuch przed dotarciem do mnie
przejdzie przez starcze usta siedmiu Indian. Brr! A zatrzsem si z obrzydzenia. Nigdy nie lubiem tej ceremonii, uwaajc j za skrajnie niehigieniczn.
Daruj sobie przytaczanie kwiecistych przemw Indian Cree i
rwnie barwnej mowy Karola. Do stwierdzi, e gdyby skadane sobie
nawzajem yczenia miay si zici w praktyce w chocia jednym marnym
procencie, to obudzilibymy si jutrzejszego ranka jako najbogatsi, najmdrzejsi i zdecydowanie najszczliwsi ludzie na caej Ziemi. Zawsze mieszyy mnie tego typu przemowy, ale pilnie uwaaem, by nie okaza duszcej mnie wesooci. Moga by przecie poczytana jako nieszczero!
Wreszcie fajka wrcia do Uglyfacea, ktry nie czyszczc zawiesi j
na szyi. Teraz nic ju nie stao na przeszkodzie, by potoczya si narada. W
sam por pomylaem, dyskretnie tumic ziewnicie. Musiao by ju
dobrze po pnocy.
23
Odraajcy, uomny dzwonnik z powieci Victora Hugo Katedra Marii Panny w Paryu. [JW48]
Powinno by faux pas czyli gafa. Autor, zapewne niechcco popeni wanie faux pas. Vos twj, pas krok,
etap.[JW48]
24
271

Gos w imieniu naszej grupy zabra, rzecz jasna, Karol. Nikt inny
nie potrafiby z takim uczuciem i jednoczenie precyzj i zwizoci przedstawi sprawy, z ktr przybylimy do ukrytego miasta. Mj przyjaciel rozpocz od przedstawienia nas gdy (niby mimochodem) wymieni swj
przydomek (Wielki Bbr), krg kamiennych dotd twarzy zafalowa, a moich uszu doszo kilka stumionych westchnie podziwu i szacunku. Dobra
nasza pomylaem zadowolony z wraenia, jakie wywara na Indianach
osoba towarzysza. Nastpnie Karol w krtkich sowach przedstawi histori
mrocznego kultu Czarnej Gwiazdy, najwikszy nacisk kadc na niewinne
ofiary ponurych obrzdw. Widziaem, e opowie ta wywara na krgu
czerwonoskrych wraenie nie mniejsze, ni wczeniej osoba Wielkiego
Bobra. Jeden z Indian wycign zza pasa n i wykona kilka pchni w kierunku wyimaginowanego wroga. Kiedy Karol skoczy, zapado przecigajce si milczenie.
S rne rodzaje milczenia. Milczenie moe by nieprzychylne,
obojtne, bezmylne... Cisza, ktra zapanowaa w indiaskim wigwamie bya z gatunku tych gronych, wyczekujcych, a zarazem ku mojej radoci
aprobujcych nakrelony z grubsza plan uwolnienia winiw Sapathii.
Dlatego nie byem zaskoczony, e gos, ktry przerwa milczenie opowiedzia si za bezkompromisowym rozprawieniem si z band. Do pierwszego z Indian stopniowo doczali si kolejni i przez chwil cieszyem si myl, e zwyciylimy. Z szerokim umiechem spojrzaem na Karola, ale mj
przyjaciel wcale nie podziela mojego optymizmu. Podajc wzrokiem za
jego dyskretnym wskazaniem, zerknem na Uglyfacea i od razu uderzyo
mnie pewne spostrzeenie. Szpetny Indianin jako jedyny uparcie milcza,
nie opowiadajc si za natychmiastow mobilizacj si i szybk odsiecz. Na
dnie mej duszy zakiekoway bardzo ze przeczucia...
Wraz ze mn coraz wicej osb kierowao swj wzrok na Uglyfacea i pocztkowy entuzjazm powoli przygasa. Najwaniejszy czonek starszyzny wci milcza, a jego paskudna twarz pozostawaa kompletnie bez
wyrazu. W kocu, gdy w wigwamie zapado niemal zupene milczenie, Indianin unis do i uciszywszy ostatnich dyskutantw przemwi cichym, bezbarwnym gosem. Gosem intrygi i niskich pobudek...
272

Nasz brat Bigoak jest dzielnym wojownikiem, ktry ju wielokrotnie dowid swej nieprzecitnej odwagi zacz pozornie bez zwizku
z omawian spraw, ale niemal instynktownie wyczuem sczc si dyskretnie hipokryzj. Nastpne sowa pokazay, e miaem racj. Ale odwaga naszego brata nie zawsze sza w parze z roztropnoci powiedzia
wolno Uglyface i ktem oka dostrzegem, e Bigoak a poszarza na twarzy z
wciekoci. Takie s prawa modoci i trudno si temu dziwi. Ja jestem
ju stary tu unis rk, uprzedzajc sowny atak Bigoaka i chowajc si
za tarcz swej staroci. Wiele w yciu przeszedem, wiele dowiadczyem. I powiem wam, moi bracia potoczy wzrokiem po twarzach Indian.
e z mieszania si w sprawy biaych ludzi nic dobrego dla nas nie wyniknie...
Zamilk, a ja przejrzaem pobudki, ktrymi si kierowa. Walka o
wadz i zaszczyty nie jest najwyraniej domen, monopolem biaych politykw pomylaem. Brak sympatii midzy Uglyfacem a Bigoakiem wywoany by walk, jak ci dwaj mczyni toczyli o sched po wiekowym
ojcu modszego, po starym i schorowanym wodzu plemienia. To dlatego
Uglyface zwalcza teraz projekt wysunity przez swojego oponenta nie
chcia, by zdobyta na polu bitwy popularno daa Bigoakowi przewag w
wycigu o tytu gwnej osoby Plain Cree. A czonkowie starszyzny? Oni te
byli politykami i ze zgroz dostrzegem, e bardziej ni z synem wodza licz
si z opini starszego z mczyzn Indianina o szpetnym obliczu. Chyba
sdz, e Uglyface ma wiksze szanse na przejcie peni wadzy i nie chc
mu si naraa pomylaem. Z caego serca yczyem Bigoakowi sukcesw na polu plemiennych rozgrywek. Wiedziaem, e jest wspaniaym, odwanym, energicznym, dobrym i agodnym czowiekiem, nieskalanym faszem czy obud te wszystkie cechy na pewno uczyniyby z niego idealnego wodza. Ale nie to byo dla mnie w tej chwili najwaniejsze teraz liczy si tylko los Stevena, jego rodziny i kary, jak musieli ponie wyznawcy obkanego, nieludzkiego kultu. A rozwj sytuacji bynajmniej nie nastraja optymistycznie...
Panujce w wigwamie guche milczenie zdecydowanie zmienio
barw z entuzjastycznego przeksztacio si w wyranie nieprzychylne.
Ze cinitym sercem oczekiwaem smutnego, nieuchronnego wyroku.
Niestety nie moemy wam pomc czy wanie takich sw uyje zaraz
273

Uglyface? Martwiem si, gdy negatywna odpowied na nasz prob nie

byaby tylko wyrokiem dla nas, ale przede wszystkim dla uwizionych
przez Czarn Gwiazd, przez ludzi szalonego Sapathii. Moe warto by wtedy odszuka Sizemoura pomylaem, gdy cho nie aprobowaem jego
brutalnych metod, to wyda mi si jedynym godnym i zdecydowanym na
wszystko sojusznikiem. Z ponurych rozwaa wyrwa mnie gos Bigoaka.
Mody Indianin pokazywa, e mimo braku dowiadczenia te jest wytrawnym strategiem; rzucajc na szal ca sw inwencj usiowa przynajmniej
odroczy niepomyln dla siebie i nas decyzj.
Uglyface zarzuca mi nadmierny entuzjazm i nieroztropno
mwi, a gos dra mu od z trudem tumionego gniewu. Chciabym mu
pokaza, e si myli, gdy brak rozwagi jest gorszy od tchrzostwa. Dlatego
proponuj, bymy nie podejmowali adnych decyzji zbyt pochopnie. Wydaj mi si, e dowiadczony wojownik nie powinien decydowa od razu, bez
zastanowienia. Jutro te bdzie dobry dzie na to, by przekona si, kto jest
rozwany, a kto... podszyty tchrzem. Bigoak zamilk, a kilku Indian od razu
gono go poparo. By moe le ich oceniem, gdy nie wszyscy stali po
stronie jego starszego adwersarza. Uglyface potoczy bezradnie wzrokiem i
zmuszony chytrym nawizaniem Bigoaka do tak gloryfikowanej przez
niego uprzednio rozwagi przyczy si do gosw akceptujcych odroczenie decyzji. Po chwili grupkami wyszlimy z wigwamu w ciemno nocy.
Bigoak wda si w rozmow z jednym z wojownikw, wic przez pewien
czas szlimy przez upion wiosk sami, tylko z Karolem. Korzystajc z tej
okazji, powiedziaem swojemu przyjacielowi, e nie widz powodw dla
ktrych mielibymy tu tkwi duej, ni do jutra rana. Karol nie zgodzi si
ze mn.
Widzisz, Janie tumaczy. Instynkt podpowiada mi, e Bigoak ma w zanadrzu jaki pomys. Gdyby tak nie byo, nie umawiaby si na
jutro na drug narad. Pozostaje nam wierzy, e nasz przyjaciel pokona
opr Uglyfacea. Na pewno si postara, gdy dla niego, jak na pewno zauwaye, to nie tylko kwestia pomocy Stevenowi, ale take rozgrywka o wadz.
No, nie wiem wymamrotaem i nagle jak cie pojawi si
obok nas Bigoak. O wilku mowa... dodaem na jego widok.
274

Jak mawia twj przyjaciel: Uszy do gry, Janie zamia si

Indianin. Myl, e troch pomog nam kobiety. Dla nich wyprawa nieodmiennie kojarzy si z jednej strony z upami, a z drugiej... z odpoczynkiem od mw nierobw. Kto wie, czy gwne decyzje plemienia nie zapadaj wanie w nocy na maeskich matach teraz i ja przyczyem si
do miechu, a Karol chichota tak, e a zapa si za brzuch.
A poza tym doda Bigoak. Jak to mwicie wy, biali, mam w
rkawie jednego asa. Ale o tym... jutro, na naradzie. A tymczasem: dobranoc! to mwic rozchyli otwr zaimprowizowanego przez jego maonk gocinnego wigwamu, ktry w magiczny icie sposb pojawi na trasie
naszej nocnej wdrwki. Wymruczawszy poegnanie, wlizgnlimy si do
ciepego, przytulnego wntrza.
W rodku byo ciemno jak w grobie. Wchodzc, potknem si o
lec przy samym wejciu Suzan. Zwaliem si jak koda, ale upadek zamortyzowao jej mikkie ciao. Wyrwana ze snu dziewczyna pisna zaskoczona, by po chwili, przecierajc zamglone od snu oczy bezczelnie skama.
Czekaam na ciebie, doktorze przedrzeniaem j, ukadajc
si wygodnie obok, na puszystych futrach.
Akurat, spaa jak zabita... A w tym czasie mczyni zaatwiali
powane, nie cierpice zwoki sprawy. Ech, te kobiety... umilkem, czujc
na skroni promieniujcy bl uderzenia. Przez chwil a mnie zatkao z zaskoczenia, bo mylaem, e silny cios pad z wiotkiej rki Suzan. Po chwili,
zbadawszy rdo niespodziewanego ataku, uspokoiem si. To tylko Karol
cisn we mnie butem...
Cay nastpny dzie upyn nam pod znakiem lenistwa. Wspaniale byo tak lee i nic nie robi, odpoczywa po trudach ostatniego, szalonego miesica. Ech, przed kad wypraw z Karolem wmawiaem sobie, e
tym razem bdzie to czysty relaks, bez ucieczek, pocigw, zbiegych przestpcw, szeryfw, oszustw, drani spod ciemnej gwiazdy, niebieskich ptakw i wzburzonych Indian... I musz przyzna, e ku mojemu ubolewaniu
ani jedna z naszych corocznych eskapad nie bya zwyk sielank. Rzecz ja
275

sna trafiay si przygody groniejsze, jak na przykad Arizona czy Montana,

i mniej grone, jak Nowa Fundlandia, ale zawsze, bez wzgldu na region
kraju, ktry odwiedzalimy, mielimy pene rce roboty. Nie inaczej byo i
tym razem szczerze mwic historia tegoroczna bya wyjtkowo zagmatwana i tak krwawa, e nasuwaa porwnanie z wyprawami sprzed pitnastu lat, gdy Dziki Zachd by daleko bardziej dziki, ni obecnie.
Polegiwalimy w cieniu naszej rozoystej sekwoi. Ku mojemu zdziwieniu niemal cay
czas towarzyszy nam Bigoak sdziem, e bliska
perspektywa wieczornej prby si z rywalem do
schedy po starym wodzu zmotywuje go do jakich
przygotowa. Nic podobnego! Bigoak tryska wrcz
humorem i zdawao si, e jego jedyn trosk jest
systematyczne napenianie odka, a warto doda,
e potrafi zje za dwch. Karol rwnie by spokojny wydawao mi si, e zbyt optymistycznie ocenia nasze szanse w
wieczornej konfrontacji. Ja sam byem peen czarnych myli. Suzan dostrzega mj nienajlepszy nastrj i prbowaa mnie rozbawi, ale tym razem jej
pocieszne w gruncie rzeczy wysiki spezy na niczym. Gdy zapad zmrok, a
wraz z nim wybia godzina kluczowej narady, byem w humorze raczej podym, a beztroskie pogwizdywanie Karola wywoywao u mnie gbok irytacj. Lawirujc midzy ogniskami i grupkami kobiet, odbylimy t sam
drog co wczoraj. Znw we trzech Bigoak twierdzi, e obecno Roberta
(bo o Suzan jako o kobiecie w ogle nie byo mowy) jest zbdna. Wystarczy, e mi zarzucaj mody wiek, po co nam drugi goows powiedzia z
przeksem, a ja w duchu przyznaem mu racj. Sam, chcc zrobi na Indianach dobre wraenie, staraem si doda sobie lat: przygarbiem si i dosy
niemrawo posuwaem nogami. Tylko przez chwil, bo moja prba przysuenia si wsplnej sprawie wywoaa tak wesoo Karola, e mj przyjaciel a potkn si o naprony rzemie i nacign dopiero co zaleczony
staw skokowy. Dobrze mu tak pomylaem mciwie, gdy okazao si, e
alarm by zbyt pochopny i kostka bya caa. Jego zachowanie odbieraem
jako naprawd nie na miejscu!
W wigwamie narad wyczuwao si trzaskajce i sypice iskrami
napicie. Uglyface i Bigoak zajli miejsca na przeciwko siebie, instynktow
276

nie przyjmujc pozycje dwch stron konfliktu. Obok kadego usiada grupka zwolennikw i przyjaci z szarpicym skoatane serce niepokojem
skonstatowaem, e starszy z mczyzn otoczony jest zdecydowanie gciejszym wianuszkiem poplecznikw. Ale Bigoak zdawa si nic z tego nie
robi; na jego twarzy bka si tajemniczy pumiech, wygadzajcy ostre
na co dzie rysy. Czekajc na rozpoczcie obrad, modszy Indianin leniwie
duba w zbach, a z caej jego osoby emanowa kojcy me obawy spokj.
No, to jeden do zera dla Bigoaka pomylaem oceniajc ostatni przed
decydujcym starciem prb si. Podobnie chyba myla Uglyface, gdy niezwocznie najwyraniej rezygnujc z przyjtej wczeniej taktyki wyczekiwania i ignorujc zwyczajowy kwadrans milczenia rozpocz decydujc
konfrontacj.
Witam wszystkich moich braci umiechn si obudnie.
Wczoraj obecny tu Bigoak w tym momencie wzrok przysuchujcych si
postaci przesun si z paskudnej twarzy Uglyfacea na spokojne oblicze Bigoaka a wigwam wypeniy ciche szmery. Wczoraj Bigoak podj Uglyface, gestem doni przywoujc spokj. Nasz najmodszy brat, wystpi z
propozycj pewnej wyprawy. Pomys pocztkowo mi si nie spodoba, ale
po duszym zastanowieniu uznaem...
Nie wierzyem wasnym uszom. Jeszcze wczoraj tak przeciwny
wyprawie Uglyface dzisiaj przez blisko p godziny przekonywa, i pomys
krucjaty przeciwko Czarnej Gwiedzie jest dobry, ba, nawet znakomity. Suchajc go zachodziem w gow, co te mogo do tego stopnia wpyn na
tak gwatown zmian jego stanowiska. Mimo wytonych wysikw nic,
adne wytumaczenie nie wydawao mi si sensowne. Dobra nasza
pomylaem, wierzc w to, e jednak zwyciylimy i bdziemy mogli skorzysta z pomocy dzielnych i dowiadczonych wojownikw Cree. Szturchnem z radoci Karola, ale ten siedzia jak posg i nie spuszcza oczu z
sylwetki naszego nieoczekiwanego sojusznika. Podyem za jego wzrokiem i nagle... znieruchomiaem. Spojrzenie, jakim Uglyface od czasu do czasu obdarza Bigoaka nie miao w sobie nic przyjaznego i nie tryskao nawet
namiastk uczu zwizanych z wyraan przez niego sownie wol wsppracy. Byo to spojrzenie padlinoercy, czekajcego na moment, w ktrym
ofiara ugrznie w puapce. Chciaem zawoa, ostrzec Bigoaka, ale aden
dwik nie wydoby si z mojego sparaliowanego zymi przeczuciami gar
277

da. Po kilku chwilach moje przeczucia przeksztaciy si w okrutn pewno.

Wyprawa ta wymaga bdzie od jej uczestnikw odwagi szczeglnej mwi dalej Uglyface, a jego gos systematycznie cich. Tam, w
grach, w miejscu gdzie schroni si biay czarownik, nie bdziemy walczy
jedynie z ludmi. Czeka nas walka take i ze strzegcymi tego miejsca duchami...
Po tych sowach plan starszego Indianina ukaza mi si w caej
swej przewrotnej precyzji. Kady, kto zetkn si z czerwonoskrymi wiedzia, e ich odwaga jest niemal bezbrzena, a lk traktowany jest przez
nich jako uwaczajca dumie i godnoci sabo. Z jednym wszake wyjtkiem. Indianin, ktry uzbrojony jedynie w oszczep, bez wahania rzuca si
do walki ze wciekym, krwioerczym buhajem, by totalnie bezbronny wobec najmniejszego cienia zjawisk nadprzyrodzonych. Pierwotni mieszkacy
obu Ameryk bali si tylko jednej rzeczy: wanie duchw. Podobnie jak
wszystkie ludy pierwotne, Indianie mieli bogato rozwinit wiar w obecno na ziemi wszelkiego rodzaju bstw, ktrych nadnaturalne, zowieszcze
moce wywoyway paraliujcy wol, zabobonny, atawistyczny lk. Dla biaego czowieka zachowania takie byy niezrozumiae, ale fakt by faktem.
Niemal kady znany mi Indianin wolaby cierpie przy palu mczarni ni
mierzy swe siy z duchami. Zreszt nie inaczej, jak dostrzegem, sytuacja
przedstawiaa si wrd owieconych czstymi kontaktami z szeroko pojt cywilizacj Indian Cree. Po sowach Uglyfacea twarze wojownikw
spowaniay, a ich oczy zaczy bdzi po skrytym w ciemnociach suficie.
Mogem niemal czyta im w mylach: Z duchami nie ma artw, na duchy
nie ma mocnych mwiy ich wylknione spojrzenia.
Uglyface doskonale wyczu moment, w ktrym przeraenie w
ciemnym wigwamie signo zenitu. Natychmiast przerwa swe wywody i
tumaczc si pn por odda pomys wyprawy pod rozwag swoim braciom Cree. W pomieszczeniu zapada naga cisza, a ja nie miaem ju
adnych wtpliwoci, czego jest ona zwiastunem. Indianie, nie chcc narazi
si na zarzut tchrzostwa, odwlekali sw odmown decyzj, ale wiedziaem,
e prdzej czy pniej ona zapadnie. Bo musi zapa pomylaem
smtnie, nie wierzc, by duchy nie przewayy szali na nasz niekorzy.
278

Po kilku minutach milczenia, podczas ktrych po wielokro przeklinaem w mylach bierno Bigoaka, gos zabra stary, niemal cakiem ju
siwy Indianin. Zdawaem sobie spraw, e gdy chocia jeden z wojownikw
wypowie na gos obawy nurtujce wszystkich pozostaych, tama milczenia
pknie i zostaniemy zalani jednomyln odmow. Pierwsze sowa starca
ostatecznie pogrzebay resztki moich zudze.
Woaj na mnie Braveheart powiedzia siwowosy. Przydomek ten zyskaem pewnej zimy, gdy wasnymi, goymi rkami powaliem
szarujcego osia i ocaliem swe plemi od godowej mierci. Nie jestem i
nigdy nie byem tchrzem, a moje czyny przemawiaj goniej od tych sw.
Howgh! w wigwamie rozlegy si potaknicia, a ja, dostrzegajc do czego zmierza ta przemowa ze zdumieniem i palc zoci odnotowaem, e wrd tych potakiwaczy by take i Bigoak. Zdrajca
przemkno mi przez gow.
Ale duchy to zupenie inna sprawa, ktra nie naley do sfery
odwagi cign tymczasem Braveheart. Z duchami nie mona przecie
walczy, duchw nie mona pokona...
Wrongwaya nie zabiy duchy dziwne sowa Bigoaka zabrzmiay jak przetaczajcy si przez wntrze wigwamu grom.
Zapada naga cisza, a ja jak przez mg przypomniaem sobie, e
wymienione przed chwil imi naleao do wojownika ktry uywa archaicznej strzelby z Kentucky. O co tu chodzi? spytaem si w mylach nie
dostrzegajc w wypowiedzi Bigoaka spjnego sensu. Rwnie zaskoczeni
byli Indianie.
Dlaczego mj brat wymieni imi najdzielniejszego syna narodu
Cree? zapyta drcym, starczym gosem Braveheart. Nie naley przecie burzy spokoju dawno zmarych...
Dlatego, e wdrujc z moimi biaymi brami po grach na zachodzie natknem si na jego oddarty z ciaa szkielet powiedzia powoli
Bigoak, a z piersi siedzcych w keczku czerwonoskrych wyrwao si
zbiorowe westchnienie. Opowiem wam, jak zgin cign mody Indianin, a w wigwamie zapada grobowa, pena szoku cisza. Biaa twarz o
279

imieniu Czarna Gwiazda pochwyci go, wrzuci do gbokiego dou i zakopa. ywcem... Widziaem jego rce. Koci doni byy zdarte od bezskutecznego kopania. I to nie duchy naraziy go na tak okrutn mier, nie duchy,
ale bezduszni ludzie: zarwno biali, jak te i czerwoni. Whitespoon...
Do! z piersi siwego Indianina doby si zaskakujco silny
gos. Niech mj brat nie mwi ju wicej i nie zawstydza mnie! Chocia
moje ciao jest ju stare i niesprawne, to nie spoczn, dopki nie pomszcz
mierci Wrongwaya. I adne duchy mi w tym nie przeszkodz! Howgh!
Howgh! Howgh! odpowiedziay mu liczne gosy, a poruszeni
Indianie po kolei zgaszali sw ch uczestniczenia w wyprawie, walczc ze
sob o pierwszestwo. Ze zdumieniem i radoci dostrzegem, e wszyscy,
cznie z Uglyfacem, bez wahania opowiadali si teraz po stronie Bigoaka,
oddajc si jednoczenie pod jego komend. Zwyciylimy pomylaem, gdy wraz z Karolem i modym Indianinem szlimy przez upion wiosk.
A wic Bigoak nie zawid nas, a jego as w rkawie okaza si
decydujcy w rozgrywce z Uglyfacem. Zdawaem sobie spraw, e najblisze dni niemal na pewno przynios ze sob krwawe niwo, ale tego wieczoru nie umiaem si tym martwi. Moje serce plsao wrcz z radoci i chocia wiedziaem, e zebranie oddziau zajmie Bigoakowi cay pozostajcy do
godzin konfrontacji czas, to wierzyem, e ostatecznie wszystko dobrze si
skoczy. Z tym przekonaniem pooyem si spa. Ach, gdybym wwczas
wiedzia, jak bardzo si myliem! Gdzie niedaleko bogowie ciemnoci zacierali z satysfakcj rce
280

XII
Czekajc na mier
Wieczorem pierwszego lipca dotarlimy do trawiastego dna zotodajnej doliny, od pewnego ju czasu nazywanej przeze mnie dolin Stevena. Byo nas czworo: Karol, Robert, Suzan i ja. Bigoak odczy od nas, wybierajc si na poszukiwania wdrujcych terenami Plain Cree wojownikw, aby wraz z nimi doczy do nas w kluczowym momencie jutrzejszego
dnia tak w kadym razie umwilimy si, a napite do ostatnich granic
czasowe ramy naszego i tak ju ryzykownego przedsiwzicia podnosiy
jeszcze poziom mojego gbokiego niepokoju. Opracowany przez Karola
plan dziaania zakada, eby nasza czwrka ju przed witem dnia drugiego lipca zaja ukryte pozycje w dolinie Czarnej Gwiazdy i zapoznawszy
si poprzez caodzienn obserwacj z topografi terenu i ogem sytuacji
poprowadzia do frontalnego ataku przybyych przed zmrokiem Cree.
Chyba jeszcze nigdy nie realizowaem tak miaego a zarazem ryzykownego planu pomylaem z trwog, daleki zreszt od krytyki jego wnioskodawcy. Dysponujc zaledwie jedn noc, Karol nie mia minimalnej choby
rezerwy czasu na dopracowanie szczegw w tym zakresie zmuszeni
bylimy polega jedynie na sprzyjajcym losie i szczliwym przypadku.
Pewnego wyjanienia wymaga obecno w naszym mski gronie
Suzan. Wszak zapowiadaa si krwawa przeprawa i uczestnictwo w niej kobiety nie mogo nawet wchodzi w gr. Nasza towarzyszka zdawaa sobie z
tego spraw i nie nalegaa na swoj obecno na niebezpiecznej arenie rozgrywki z band Czarnej Gwiazdy. Wtedy jednak wtrci si Karol, przypominajc, e charakter misji wymaga bdzie od nas pozostawienia w ssiedniej dolinie wierzchowcw. A kto inny mg ich wwczas pilnowa? Niestety mj przyjaciel nie wzi pod uwag jednej co prawda, ale bardzo powa
281

nej sprawy. Przypomniaem mu o tym, gdy nasz szlak po raz kolejny przeciy tropy szarego niedwiedzia. Wszystko wskazywao na to, e moje skuteczne strzay do grizzly nie zlikwidoway caej populacji tych zwierzt w
dolinie Stevena. Nie moglimy si zgodzi, by sabo strzelajca dziewczyna
pozostaa sama w gniedzie tych najgroniejszych drapienikw Ameryki
Pnocnej. Z drugiej strony jednak nie mielimy serca, by pozostawi nasze
czapaki bez adnej ochrony. Decyzja moga by tylko jedna i Robert
zmarszczywszy uprzednio czoo przyj j z pokor...
Gdy zapad zmierzch zjedlimy po garci suszonego pemikanu i
poegnawszy chopaka, we trjk ruszyli w gr stromego, najeonego gazami zbocza. Noc bya chodna, ale ja wcale nie czuem zimna przeciwnie,
z chwytajcego za gardo strachu spociem si jak mysz. Dochodzia pnoc,
gdy stanlimy na oddzielajcej obie doliny grani. Rzut oka wystarczy, by
przekona si, e bandyci Czarnej Gwiazdy czuli si w swej kryjwce wyjtkowo pewnie i bezpiecznie. W ciemnociach wyranie odcina si blask wydawany przez pi poncych nieopodal siebie pomieni z tej wysokoci
ogniska przypominay byszczce koci do gry, rozrzucone chaotycznie niepewn rk pijanego hazardzisty. Signem do kieszeni i wyjem peny
bukak. Jego chlupoczca zawarto spyna naszymi wysuszonymi lkiem
przeykami rozlewajc si po organizmie niczym wprowadzona zastrzykiem do y wiea krew. Jeszcze tylko kilka gbokich oddechw i ostronie zaczlimy poda w d, na spotkanie okrutnej prawdy o mrocznym
kulcie Czarnej Gwiazdy. Po przekroczeniu grani czuem si tak, jakbym pogra si w wypenionym czarn smo zbiorniku bez dna...
Mimo, i nie nale do najlepszych piechurw, zawsze lubiem
spacery po skalistych grach. Tym jednak razem przeklinaem kady jard
morderczego, forsownego marszu. Za doskonay opis tej wdrwki wystarcz ledwie trzy wyrazy: ciemno, strach i zmczenie. Otaczajca nas czer
bya zupenie nieprzenikniona. W miar jak opuszczalimy si niej i niej,
zgasy suce nam za drogowskaz ogniska i jedynym rdem wiata stay
si literalnie nasze wytrzeszczone z wysiku oczy. Trasa marszu wioda stromo w d. Z pieca na eb jak mwi dowiadczeni wspinacze.
Pocztkowo bardzo uwanie baczyem, by nie strca ze zbocza drobnych
kamykw, ktre spaday wywoujc guche, niebezpieczne dla nas dwiki.
Po kilku minutach ju nie zwracaem na to uwagi cae moje skupienie
282

pochona troska o to, bym sam nie stoczy si po kamieniach, wywoujc

nie mniej guche i donone odgosy. Szedem pierwszy. Opierajc si na rkach i poladkach, stopami macaem grunt pod sob, szukajc pewnych
punktw oparcia dla ciaru mojego ciaa. Kilkukrotnie zsuwaem si kilka
stp, ale na szczcie bez dalszych, grocych poamaniem koci, efektw. Za mn suna Suzan. Dziewczyna miaa z nas najlepszy wzrok, ale
brakowao jej grskiego dowiadczenia. Trzykrotnie tylko mj refleks ratowa j przed roztrzaskaniem si o lece setki jardw niej kamienie. Ale i
tak byem dla niej peen podziwu: Suzan twardo zmagaa si ze sw saboci, ciko dyszaa, ale z jej zacinitych ust nie doby si ani jeden jk. Gdy
przystawalimy (a dziao si tak do czsto) braem j za rce i staraem
si jej przekaza cho troch swoich si. Dziewczyna odwzajemniaa mj
ucisk i wida byo, e te sekundy fizycznego kontaktu wlewaj w jej serce
otuch i nadziej. Wicej nie mogem jej wwczas da, ale to zdawao si
wystarcza; Suzan nie skarya si, tylko z odnawialn wci i wci energi
uparcie para naprzd. Skromn kawalkad zamyka Karol. Szed w milczcym skupieniu, tylko co jaki czas szepczc w stron Suzan pojedyncze kojce wyrazy. Wydawa si by najmniej z nas zmczony, ale ja wiedziaem,
e to tylko pozory, maska zbudowana z olbrzymich pokadw opanowania i
wewntrznej siy. Gdy przystawalimy by uspokoi oddechy i rozetrze
liczne obtarcia (ktre byy nie do uniknicia w tych egipskich ciemnociach), mj przyjaciel chwyta w usta powietrze z niemniejszym entuzjazmem ni ja...
Celem naszej mordgi bya niewielka, wypatrzona przeze mnie
przed ponad tygodniem kpka rachitycznej kosodrzewiny jedyna plama
zieleni na ponurym, stalowo szarym zboczu. Do dzi dnia zadaj sobie
pytanie, jakim to cudem w panujcych wszechobecnie ciemnociach
mrocznej grskiej nocy udao si nam w kocu odnale ten niewielki
punkt. Ale fakt faktem udao si, i to w ostatniej chwili, gdy wczesnoletni wit barwi ju niedostrzegalny wrd skalnych wie horyzont kolorem
niedojrzaej pomaraczy. Z westchnieniem ulgi zwaliem si na wsk, gliniast platform, pozostawiajc akurat tyle miejsca, by moga si obok mnie
pooy jeszcze jedna osoba. Z okazji w nieoczekiwanym refleksem natychmiast skorzystaa Suzan, a Karol, najwyraniej zniesmaczony sw porak, caym swym ciarem usiad mi na brzuchu. A jknem i zmuszony
283

t manifestacj przemocy, odstpiem mu troch miejsca, o mao nie staczajc si w d. Odkryem wtedy, e platforma (a w zasadzie platforemka) nie
jest paska, tylko nachylona zgodnie z nachyleniem zbocza spdzony w
takich warunkach dzie mia okaza si zdecydowanie najduszym w caym moim dotychczasowym yciu.
Czekajc, a dolin rozjani promienie wschodzcego soca, posililimy si naprdce ca resztk startego na py, wysuszonego misa. Tak
jak si spodziewaem, z zielonej kpy bra swj pocztek niewielki strumyk;
chocia mina ju pora nienych roztopw, jego leniwy nurt cay czas dostarcza tej odrobiny wilgoci niezbdnej do rozkrzewienia si przyniesionych na skrzydach wiatru nasionek koswki. Obecno pitnej wody bardzo
mnie ucieszya, gdy w bukaku pozostay ju tylko ndzne resztki yciodajnego pynu. Zaczerpnem pen gar ciurkajcej ze skay cieczy
smakowaa lepiej, ni siedemdziesicioletni francuski koniak!
Zmieniajc co chwil niewygodn pozycj, patrzyem na dno doliny. Stopniowo, z nocnych ciemnoci i porannej mgy wyaniay si coraz
wyraniejsze szczegy. Obozowisko bandy, znaczone przez ciemne punkty
wczorajszych palenisk, znajdowao si niemal na wprost nas, w odlegoci
nie wikszej ni sto jardw. Szalecy spali w rzdach, a ich okryte bluzami
plecy byy dodatkowo chronione od bijcego od kamieni chodu plecionymi
matami. Nigdzie nie dostrzegem stray, co wiadczyo o tym, i bandyci
czuli si tutaj wyjtkowo pewnie. Ku mojemu zmieszaniu nie dojrzaem te
ani Sapathii, ani jego jecw: Betty, Stevena i blinit. Spojrzaem pytajco
na Karola, ale ten pokrci gow i wskaza nieco powyej upionego obozu:
na wysokoci naszych oczu widniay w stromej, przeciwlegej cianie doliny
trzy symetryczne otwory jaski. Zrozumiaem, e zarwno jecy, jak te i
cz bandy wraz z przywdc chroni si w tych naturalnych mieszkaniach. Przed jednym z otworw zobaczyem te stranika: lea na ziemi, a
jego obecno zdradzay tylko refleksy sonecznych promieni na stalowej
lufie strzelby. Przez przeraajc chwil mylaem, e strzelba ta skierowana jest w nasz stron. Napiem zesztywniae minie (co w przypadku
uderzenia pocisku pomogoby mniej wicej tak, jak zasonicie si gazet)
i... rozluniem je. Teraz dostrzegem wyranie, e mj zmczony wzrok
uleg zudzeniu, a lufa skierowana jest w bezchmurne niebo.
284

Z naszej kryjwki roztacza si niczym nieskrpowany widok na

cae najblisze otoczenie. Warto w tym miejscu powici kilka sw wygldowi doliny, gdy w swoim niekrtkim ju przecie, wypenionym wieloma
podrami yciu nie widziaem jeszcze tak niesamowicie bogatego nagromadzenia w jednym miejscu tylu geologicznych cudw. Dolina miaa ksztat
nieco zwonego pkola i swym ksztatem przypominaa gigantyczny amfiteatr. Po mojej lewej stronie byo co na podobiestwo wznoszcej si gigantycznymi stopniami widowni, w centrum ktrej bieg wski przesmyk,
co na ksztat zapadnitej midzy skalne awki, gbokiej szczeliny jedyna uznana przeze mnie za pozbawion cech karkoomnoci droga prowadzca na zewntrz. Na wprost mnie wznosia si niemal pionowa ciana
popstrzona w trzech miejscach regularnymi otworami jaski. Na prawo od
niej, w miejscu gdzie uk pkola zaamywa si gwatownie, swe wody z
hukiem przetacza ogromny wodospad jego prg znajdywa si o szeset stp ponad dnem doliny i czterysta stp ponad miejscem, gdzie leelimy. Wodospad przeksztaca si pniej w wartk rzeczk, ktra nikna z
naszych oczu w wwozie utworzonym w trybunie amfiteatru wspomnianym ju wczeniej przesmyku szczelinie. Jeszcze na prawo od spadajcych z hukiem wd wyrasta pionowo z ziemi istny dziw nad dziwy co,
co przypominao wzniesion ku niebu skalist maczug. w owalny, symetryczny twr wznosi si na wysoko omiuset stp, rzucajc na duy
fragment doliny pospny, mglisty cie. Bezporednio na prawo od nas dolina wznosia si tarasowo, budujc ze ska swoiste loe, jake pasujce do
opisywanego, pospnego teatru. Loe te pokryte byy zrudziaym mchem, a
dostp do nich by z mojego punktu widzenia niemoliwy, zarwno z
dou, jak i z gry. Poza tym, jak ju wspominaem uprzednio, dno i zbocza
doliny usiane byy olbrzymimi gazami, spomidzy ktrych w wyszych
partiach wyglday jzory wiecznego niegu i lodu. Tak, w duym skrcie,
naleaoby opisa aren mrocznego kultu Czarnej Gwiazdy. Przyznacie sami, e nie by to zachcajcy widok!
Dziwny ksztat i nie mniej dziwne formy geologiczne doliny wywoane byy jej wapiennym rodowiskiem. Obserwujc wzniesion gronie,
niebotyczn skaln maczug zastanawiaem si, z ktrej strony naleaoby
podprowadzi czerwonoskrych. W zasadzie istniay jedynie dwie moliwoci jedn z nich bya trasa pokonana tej nocy przez nas, drug za,
285

kamienny przesmyk, ktrym podaa (i ktry zapewne wyobia) rzeka.

Chyba jednak naleaoby zaatakowa od strony przesmyku pomylaem, zachodzc w gow, czy wskie przejcie jest dobrze strzeone. Moje
rozwaania przerwane zostay przez dochodzce a do naszej kryjwki z
dna doliny gosy. Zerknem w d i dojrzaem leniwy, poranny ruch. Obz
bandy Czarnej Gwiazdy powoli budzi si ze snu.
Bandyci rozpalili ognisko i opiekali na nim paty czerwonego misa. W ich zachowaniu nawet tu, na grze, wyczuwao si tumione napicie.
C, to dla nich przecie wielki dzie pomylaem i ze zdumieniem
stwierdziem, e wrcz marz o tym, by by to take ich dzie ostatni. Mojej
naturze obca bya krwioerczo, ale gdy patrzyem na zastyge w obkanym szale twarze, odmawiaem im prawa do miana ludzi. Postaci na dole
zdecydowanie bardziej przypominay mi stado okrutnych wilkw, a wraenie to pogbia sposb, w jaki rozprawiali si z niedopieczonym misiwem.
Po prostu rozrywali je szczkami, zupenie jak jaka wataha szaro burych
stworze. Zwierzyem si ze swych myli Karolowi.
Znasz mnie, Janie powiedzia mj przyjaciel. Wiesz przecie, jak brzydz si przelewaniem ludzkiej krwi. Ale jeeli wieczorem czy w
nocy moje strzay bd mogy uratowa ycie Stevenowi i reszcie... tu
zawiesi na chwil gos. To chyba bd mierzy tak, by zabi dokoczy ze smutkiem.
Ech, Karolu mruknem w odpowiedzi. To paskudna
sprawa, ale wiesz... Ja chyba postpi podobnie jak ty...
Moe uda nam si tego unikn Karol przerwa me niewesoe rozwaania. Kiedy rozmawiaem z Bigoakiem, ustalilimy e o ile bdzie to moliwe, to sprbujemy wzi ich ywcem. Potem kady sd i tak
skarze ich na szubienic...
Oby si nie myli i oby tak to si wanie skoczyo powiedziaem. Nie chciabym eby rozegraa si tu krwawa jatka...
W tym miejscu, uciszony przez Karola, przerwaem i wraz z nim
spojrzaem na dno doliny. Na arenie pojawiy si kolejne postaci. Pierwsza,
prowadzca niewielki pochd, nie bya mi bynajmniej obca. Do koca ycia
286

nie zapomn tych biaych wosw, woskowo-bladej cery i przygarbionej,

wychudej sylwetki.
Sapathia szepnem, a w moim gosie zagray nutki nienawici. Zbyt wiea bya jeszcze w mej pamici tragiczna historia Sizemoura.
Wpatrywaem si dalej, ale kolejne istoty maszerujce w kierunku ogniska
nie byy mi znane. Dobrze natomiast zapamitaem czowieka, ktry teraz
wsta by powita przyby grupk. Coco Criss pomylaem, a nazwisko
to wywoao u mnie gwatowny skurcz odka. Nie mogem si zdecydowa, ktry z tych dwch witajcych si wanie szalecw budzi u mnie
wiksz odraz. Po duszym zastanowieniu obstawia zaczem jednak
Sapathi, wybierajc mzg przed narzdziem, ale wtedy z gbokiego zamylenia wyrwa mnie Karol.
Przyjrzyj si dobrze, Janie powiedzia spokojnie. To jest
wanie Steven, a tam dalej jego ona i dzieci.
Wpatrzyem si w grupk postaci. Steven by dosy postawnym,
przedwczenie wyysiaym mczyzn pod pidziesitk. Z tej odlegoci
nie widziaem wyranie rysw twarzy, ale caa sylwetka wywara na mnie
wraenie raczej dodatnie. Ot, ciko pracujcy, uczciwy farmer, jakich na
tym kontynencie tysice pomylaem zasmucony, e takiego przecitnego (ale w pozytywnym tego sowa znaczeniu), prostego rolnika spotkaa
i to ju drugi raz tak nieprzecitna, zagmatwana i okrutna historia. Nieopodal Stevena ujrzaem jego on: Betty bya drobn, kruch blondynk,
na pierwszy rzut oka nie wygldajc wcale jak typowa, twarda towarzyszka ycia dla pioniera. No tak, Karol co wspomina, e to nieprzecitna kobieta przypomniaem sobie, weryfikujc swj pobieny osd. Z kolei przeniosem wzrok na maszerujce obok dzieci. Para bliniakw wygldaa dokadnie tak jak wyglda powinno dwoje szesnastolatkw po przejciach:
twarze ich wykrzywiao przeraenie i wyczerpanie, a po pulchnych policzkach dziewczyny spyway czyste jak rosa zy. Ten widok jeszcze raz upewni mnie co do koniecznoci rozprawienia si z bandytami. Podobnie chyba
mylaa kucajca obok mnie Suzan jej pikna twarz wykrzywiona bya w
nieogldanym dotd przeze mnie paroksyzmie wciekoci.
Maa grupka jecw zostaa nakarmiona i odprowadzona z powrotem do rodkowego otworu. Zastanawiaem si, czy ci nieszcznicy s
287

wiadomi swojego losu, czy wiedz, e to wanie dzi wybije dla nich godzina prawdy. Podejrzewaem, e tak, gdy sadystycznie usposobiony Sapathia z pewnoci nie odmwi sobie przyjemnoci wtajemniczenia ich tak w
termin, jak i w inne szczegy krwawej, okrutnej ofiary. Baem si nawet
pomyle, jak czu musiaa si delikatna Betty, poinformowana o mczarniach czekajcych j i jej najbliszych...
Po niadaniu bandyci leniwie odpoczywali: jedni leeli nad potokiem, inni grali w karty, jeszcze inni spacerowali w milczeniu mic nieodczne fajeczki. Profesor-albinos schowa si w jaskini i przez wiele godzin nie wychodzi na wiato dzienne. To wwczas przyszo mi do gowy,
e trzy otwory mog za sob skrywa wielojardow pltanin korytarzy, a
nie jak sdziem do tej pory trzy niewielkie pieczary. Wszak wapie
jest ska niezwykle mikk i to wanie w zbudowanych z tego materiau
wzgrzach natrafia si czsto na gigantyczne, po wielokro rozgazione
jaskinie.
Zapowiada si dugi dzie. Zaoylimy z Karolem, e ofiarne obrzdy rozpoczn si dopiero w nocy (tak jak wiele lat temu w Vancouver),
tote nasz plan zakada przebywanie w dosy niewygodnej kryjwce a do
zmierzchu. Wraz z nastaniem ciemnoci Karol i Suzan wycofa si mieli do
doliny Stevena i tam spotka si z Indianami. Potem Karol poprowadziby
gwny oddzia najdogodniejsz drog do doliny, za Bigoak, wraz z kilkoma wojownikami mia doczy do mnie i zaatakowa obz bandy od strony
zbocza. Celem grupy Karola byo wyeliminowanie jak najwikszej liczby
bandytw, my za mielimy zatroszczy si gwnie o rodzin Stevena i
Betty, by z jecw nie stali si niespodziewanie... zakadnikami. Plan, jak ju
wspomniaem, nieco kula, ale nie sta nas byo w tak krtkim czasie na nic
innego.
Uoyem si jak najwygodniej w pozycji plecej i spod opadajcych na oczy powiek ledziem sytuacj w dolinie. Jako e byo to zajcie
rwnie zajmujce jak kontemplacja starej, zmoczonej, szarej szmaty, wkrtce zapadem w pytk, nerwow drzemk.
Gdy otworzyem oczy soce stao w swym najwyszym punkcie,
przewiecajc spomidzy pierzastych oboczkw. Rzut oka w d upewni
mnie, e w dolinie nic si nie zmienio bandyci cay czas oddawali si
288

nierbstwu i nic nie wskazywao na to, by obrzdy rozpocz si miay

przed zapadniciem zmierzchu. Trciem Karola i gestem wskazaem na
drewnian gowni fajeczki. Potrzsn przeczco gow:
Nawet o tym nie myl, Janie powiedzia. Oni tam na dole
moe i zachowuj si jak lepcy, ale zupenie lepi przecie nie s.
Mijay kolejne godziny, a kada nastpna duya mi si niczym
miesic. Byo mi strasznie niewygodnie wska, pochylona platforma nie
zapewniaa nawet namiastki komfortu. Nigdy nie znosiem czekania, a to
dzisiejsze odczuwaem tym bardziej przykro, jako e jego finaem miaa by
sprzeczna z mymi przekonaniami, mordercza rozgrywka. Z rosncym niepokojem obserwowaem Suzan dziewczyna wygldaa na bardzo zmczon, a niewygodna pozycja jeszcze pogbiaa jej widoczny goym okiem
dyskomfort. Gdy patrzyem na jej poszarza z wysiku twarz, po krgosupie przebieg mi pierwszy dreszcz przeraenia instynktownie przeczuem nadchodzc wielkimi krokami tragedi, a przeczucie nieszczcia a
podnioso mi wosy na karku. Na prno przekonywaem siebie, e wszystko pjdzie gadko i sprawnie; raz zasiany w duszy niepokj regularnie wydawa swoje szarpice napite nerwy plony.
Okoo czwartej po poudniu nieskoordynowane dotd zachowanie
czonkw bandy przybrao bardziej uporzdkowany charakter. Na arenie
pojawi si Sapathia, a strzpy jego wadczego, wysokiego gosu docieray
a do naszej kryjwki. Szalecy porzucili swe leniwe zajcia i jak jeden m
zgromadzili si przed swym mentorem. Obkany profesor najwyraniej
wyznaczy im zadania, gdy po chwili rozeszli si w niewielkich grupkach i
zaczli przygotowania do krwawego obrzdu.
Grupka piciu mczyzn zbliya si na do niebezpieczn odlego do naszego schronienia i byskajc metalowymi ykami szpadli
z niespodziewan energi zaatakowaa gliniasty grunt. Po kilkunastu minutach powsta w tym miejscu pytki wykop, ktry wraz z upywem dalszych
minut by systematyczne pogbiany. Inna druyna bandytw zbiera zacza zgromadzony uprzednio w kilku miejscach chrust u stp skalnej
maczugi urosa w krtkim czasie prawdziwa gra atwopalnego paliwa.
Pozostali szalecy pojedynczo lub parami zajli si artystyczn
stron obrzdw: za pomoc przyniesionej niewiadomo skd farby ozda
289

biali co wiksze gazy wizerunkiem upiornie wykrzywionej twarzy, swoistym godem mrocznego kultu. Wrd zaskakujco gstego jak na moje
wyobraenie o liczebnoci bandy ludzkiego mrowia nie mogem nigdzie
zlokalizowa Sapathii i Crissa, gwnych kapanw zbliajcego si misterium pomylaem, e prawdopodobnie dwjka ta schronia si przed popoudniowym skwarem w mrocznych czeluciach ktrego z otworw.
To stao si gdzie okoo godziny pitej po poudniu. Palce soce
wyciskao z nas ostatnie krople wilgoci, tote tylko troch ryzykujc
wychyliem si z krzakw i napeniem zoone donie krystalicznie czyst,
skapujc z naszej kpki rdlan wod. Podsunem to prymitywne naczynie Suzan i z rozchodzcym si po ciele ciepym uczuciem obserwowaem, jak pochylia gow i drobnymi ykami pochaniaa yciodajny pyn.
Pamitam, e w mylach porwnaem j wwczas do kolibra spijajcego
nektar z kwiatw. I wanie wtedy wydarzya si katastrofa.
Jak ju wspomniaem, nasza platforma bya wska i nachylona
lekko w kierunku dna doliny. Czy to z wyczerpania, czy te ze zwykej, ludzkiej nieuwagi, dziewczyna pochylia si do przodu o kilka kluczowych stopni za bardzo. Nagle spod jej drobnej doni z kaleczcym uszy odgosem obsun si niewielki kamyk, jakimi usane byo cae zbocze. Przez krtk
chwil nie dziao si nic, a potem kamienista ziemia pod ciaem Suzan... oya. Jeszcze przez ciskajc serce chwil widziaem jej przeraone oczy i
dziewczyna z potwornym hurgotem zacza zjeda w d.
Na szczcie zbocze pod nami pokryte byo lunymi partiami wiru.
Gdyby to byy ogromne, muflonowe gazy, nie miaaby adnych
szans na przeycie, ale tak, zamiast stoczy si na zamanie karku, po prostu
zsuwaa si wraz z materiaem skalnym. Jeszcze w ostatniej chwili Karol
przeamujc nieobce mi w tamtym momencie uczucie paraliu ryzykownie wychyli si i usiowa j chwyci, ale jego palce zamkny si na prni.
My zostalimy w kryjwce, a rozpdzona dziewczyna podaa wprost w
okrutne rce niebotycznie zaskoczonych wanie takim obrotem sprawy
szalonych oprawcw.
290

Przeraona, nie wydaa z siebie adnego odgosu, ale miniaturowa, wirowa lawina od razu zaalarmowaa pochylonych nad doem czonkw bandy. Mczyni natychmiast porzucili swe opaty i z rodzcym si w
ich gardach oblenym rechotem pobiegli wprost w kierunku drobnego, poobijanego ciaa. Suzan w kocu zatrzymaa si w chmurze pyu. Przez chwil, oszoomiona trwaa w bezruchu, ale wreszcie zmobilizowawszy resztki
si pocza ucieka. Nie biega w nasz stron, nie chcc nas zdemaskowa.
Wybraa ssiedni leb i potykajc si co chwil na sterczcych kamieniach pokonywaa kolejne metry w gr. Kto wie, by moe ucieka by
bandytom, jako pierwsza dopada do grani i ukrya si za jej nawiasem, ale
pech najwyraniej nie chcia jej opuci: w pewnym momencie potkna si
i znowu zjechaa kilkanacie metrw w d, tym razem wprost w objcia
szalecw.
Ze zmroonym trwog sercem obserwowaem scen poniej. Jeden z bandytw zarzuci na rami kruche, pprzytomne ciao i znis je do
swego, opuszczonego przed zaledwie dwiema minutami miejsca pracy. Kiedy szed, czarny warkocz dziewczyny wzruszajco odbija si od skalnych
stopni. Dotarszy na miejsce brutalnie zrzuci swj ciar, a plecy i poladki
Suzan wyldoway na twardym, grskim podou. Chciaem si poderwa i
ruszy jej na ratunek, ale energiczny gest Karola przyku mnie do ziemi. A
po chwili... Po chwili obaj gnalimy w d, nie zwracajc uwagi na wymierzone w nasze brzuchy strzelby. Dlaczego?
Od ponad tygodnia wiedziaem, e naszymi przeciwnikami s szalecy. Wydawao mi si, e jestem przygotowany na niezgbione motywy,
niewytumaczalne zachowania, nienormalne postpki. Czas pokaza, e si
przeliczyem, gdy osadzony w miejscu stanowczym gestem Karola ujrzaem nagle widok tak zaskakujcy w swym okruciestwie, e a, zdawaoby
si, nierealny. Widok rodem z sennego koszmaru...
Okazao si bowiem, e brutalny rzut ciaem Suzan by jedynie
preludium amoku, jaki w okamgnieniu ogarn grupk kopaczy. Mczyni
z szalonym wrzaskiem opadli bezbronn dziewczyn i zaczli j kopa i
szarpa za wosy. Jeden z nich, ten krzyczcy najgoniej, chwyci opat i
zatoczywszy jej trzonkiem paski uk opuci na niczym nie osonity, delikatny nienobiay kark.
291

Byem przy nich o uamek sekundy szybciej ni Karol. Rozpaczliwym rzutem w ostatniej chwili obaliem uzbrojonego w opat morderc i
potoczyem si wraz z nim po twardym podou. Do moich uszu dobiegy
zduszone, zaskoczone wrzaski to ogarnity lep furi Karol rozdziela
piciami bolesne i najwyraniej skuteczne razy. Znalazszy si na plecach
opatowego siepacza z caej siy huknem jego gow w omszay gaz
zdawao mi si przez moment, e a poszy iskry. Pozbawiony przytomnoci
drab zastyg w bezruchu, a ja poderwaem si na nogi i pomknem w kierunku Suzan. Dziewczyna pojkiwaa sabo i wodzia wok rozmytym,
mtnym spojrzeniem uklkem przy niej i mocno j przytuliem. Ktem
oka dostrzegem, e Karol powali wszystkich czterech bandytw. Pochwyciem blad Suzan i zataczajc si pod jej bezwadnym ciarem zrobiem kilka krokw w kierunku feralnego zbocza. Dalszego wysiku oszczdzi mi Karol.
Nie ruszaj si, Janie powiedzia opanowanym gosem. Id
do nas. Nie wykonuj adnych gwatownych ruchw.
Dobre sobie... pomylaem zastanawiajc si, jakich to gwatownych ruchw mam nie robi. Obciony mas pprzytomnej Suzan ledwie powczyem nogami. Obrciem si twarz w kierunku obozowiska
bandy i w odlegoci nie przekraczajcej pidziesiciu jardw dostrzegem
szereg zmierzajcych ku nam postaci. Wzdrygnem si. Czarny sen si
sprawdzi bylimy w rkach szalecw spod znaku Czarnej Gwiazdy.
Znw si spotykamy, doktorze widrujcym, ociekajcym
szyderstwem gosem powita mnie Criss. To mie, e raczylicie uwietni sw obecnoci nasz skromn uroczysto. W nagrod wyznacz wam
w niej miejsce szczeglne... Miejsce ofiar zamia si ponuro. Hej, wy!
okrzyk skierowany zosta pod adresem obstpujcych nas ze wszystkich
stron szalecw. Zostawcie ich! Do wieczora maj dotrwa w dobrej
kondycji...
Zostalimy dokadnie skrpowani i umieszczeni w centralnym
punkcie obozowiska. A niech to jasny szlag! pomylaem, gdy nie
umiechaa mi si ani rola spalonego lub topielca ani tym bardziej rola widza, gdy moi towarzysze mieli by grzebani ywcem lub zrzucani ze ska.
Caa nasza nadzieja w Bigoaku i Robercie pocieszaem si w mylach,
292

ale jako bez przekonania. Z ca brutalnoci uzmysowiem sobie, e bezczynne oczekiwanie na pomoc bdzie raczej daremne, gdy po drugiej stronie zbocza to Bigoak bdzie czeka na nas...
Krysztaowo czyste dotd niebo zasonite zostao ciemnymi
chmurami, ktre przypieszyy nadchodzcy zmrok. Niemal nad moj gow przetacza si wodospad, a jego oguszajcy huk nie wpywa pozytywnie na moje i tak ju zszargane nerwy. Na wprost mnie rozlewaa si litym
kamieniem sterczca gronie, skalna maczuga jej ciany byy tak gadkie,
e sprawiay wraenie bezinteresownie wypolerowanych przez donie jakiego dobrotliwego, narzekajcego na nud olbrzyma. Po jednej z takich
cian poprowadzona bya sznurowa drabinka ozdobiona porcz z blisko
trzystustopowej liny. Ofiara powietrza pomylaem ponuro. Miaem
chyba racj, gdy w caej dolinie nie byo lepszego punktu do makabrycznej
tortury zrzucania w przepa. Przeknem lin i nagle zainteresowaem
si dug drewnian skrzynk, na ktrej siedziaem midzy Suzan a Karolem. Pochyliem si do przodu i odczytaem wyryty w drewnie i wypeniony
czerwonym tuszem napis.
Tego si nie spodziewaem!
Eksplosives wymruczaem cicho do swego przyjaciela, a
przeraenie o kilka gam podnioso mj zduszony gos. Karolu, czy wiesz
na czym posadzili nas ci szalecy?
Tak, Janie odpowiedzia. Nie wiem, po co im to potrzebne,
pewnie nawet oni tego nie wiedz. Ale kto wie, moe nam si uda z tego
skorzysta? dorzuci zagadkowo.
Chciaem si go zapyta, co te ma na myli, ale mj wzrok napotka spojrzenie kroczcej w czym na ksztat kordonu postaci. Niemal od
razu rozpoznaem w niej Stevena, farmera, ktrego mielimy uratowa. No
tak, a teraz sami potrzebujemy ratunku umiechnem si smutno.
Dzie dobry, Karolu odezwa si Steven w momencie, gdy
kordon przesuwa si mimo nas. Za jego plecami dostrzegem umiechajc
si do nas dzielnie Betty i dwjk bliniakw. Szkoda, e nie uda si nam
zaoy przytuku doda smutnym gosem rolnik.
293

Nie znalazem na to odpowiedzi, zreszt po co byo odpowiada.

Karol mrugn tylko okiem, do samego koca trzymajc swj lekko kpiarski
fason. Chcia si odezwa, ale nim zdy zaczerpn powietrza, Steven i jego rodzina zostali poprowadzeni poza zasig gosu. Ani ja, ani Karol nie
mielimy ju nigdy rozmawia ze Stevenem...
Ostatnie minuty przed rozpoczciem ponurych, krwawych obrzdw spdziem na rozmowie z Suzan. Dziewczyna, chocia potuczona,
zmczona i wiadoma okrutnego losu najwyraniej zachowaa z nas najwicej optymizmu. Sdziem, e to ja bd j pociesza, a byo dokadnie odwrotnie...
Zobaczysz, doktorze, bdziemy y dugo i szczliwie, jak w
bajce mwia, a jej oczy jeszcze nigdy nie wydaway mi si tak pikne, jak
dzisiaj. Nazwij to jak chcesz: czarami, kobiecym instynktem, jasnowidztwem... Ja po prostu wiem, e ta noc to jeszcze nie koniec naszej wsplnej
drogi...
Kiedy suchaem tych ciepych sw, z jaskini wyszed Sapathia.
Jego ubir nie pozostawia adnych wtpliwoci: od rozpoczcia ponurej
ceremonii dzieliy nas zaledwie sekundy. Albinos, tak jak dwadziecia lat
temu w Vancouver odziany by w czarno szkaratn szat i ciemne nakrycie gowy. Nocny mrok za jego plecami rozwietla szereg poncych zielonym, nieziemskim blaskiem pochodni, niesionych przez kolumn szalecw. Ponury kondukt zatrzyma si w centrum obozowiska, nie wicej ni
kilkanacie jardw od nas. W skalistej dolinie zapada dzwonica w uszach
cisza.
Oczy wszystkich bandytw zwrciy si na szalonego profesora,
ktry wdrapawszy si na kamienny postument rozpocz swj hipnotyczny
seans. Jako nie interesoway mnie te obkane zabiegi, tote zamiast kontemplowa twarz albinosa zwrciem si ku znacznie bardziej urodziwemu
obliczu Suzan. Przegldaem si w jej czarnych jak smoa oczach i wtedy
dobieg mnie niespodziewany, okrutny szept.
Widz, e patrzycie na siebie jak gobki chocia stojcy za
naszymi plecami Criss mwi szeptem, to gos bandyty rozleg si w ciszy
jak grzmot piorunu. Zdradz wam, e gobki odbd dzi ze sob ostatni
294

lot zachichota. O, synny Wielki Bbr kolejna porcja szyderczego

miechu skierowana bya do Karola. Ty zginiesz jak robak, nakryty ziemi po tych okrutnych sowach Criss rozpyn si jak we mgle.
Lot w przepa... Niezbyt mia perspektywa pomylaem, a
moje ciao przeszy dreszcz. W tym momencie nachyli si do mnie Karol.
Dugo szepta, a w moje zmroone serce nagle zacza wstpowa nadzieja.
Szanse powodzenia byy co prawda minimalne, ale... Lepszy rydz ni nic
przywoaem w mylach stare, sowiaskie przysowie i ze zdecydowanie lepszym nastawieniem rozejrzaem si po obozowisku. Tak, to moe si
uda upajaem si t myl jak mocnym alkoholem i dotknem skrpowanym ramieniem policzka Suzan. Dziewczyna suchaa mnie przez
chwil, a w miar jak mwiem jej oczy rozszerzay si, karmione now nadziej...
Tymczasem z obozowiska unioso si ku niebu szalone, gone
wycie. Najwyraniej Sapathia zakoczy swj seans hipnotyczny i umysy
obkanych gotowe byy na zoenie krwawej ofiary swemu okrutnemu bstwu. Patrzyem na wykrzywione nienawici twarze i po raz kolejny zadawaem sobie pytanie: jak to moliwe, by ludzie zachowywali si tak, jak dzikie zwierzta? Potem zerknem na Sapathi i przyrwnaem go w mylach
do kogo na ksztat szalonego proroka. Po jego bezkrwistych wargach toczya si piana, zasnute bielmem oczy z atawistycznym natchnieniem wpatryway si w martwy punkt, a czonki podrygiway tak miarowo, jakby byy odrbnymi istotami. Najwyraniej profesor wprowadza si w trans
przed przejciem do kolejnych etapw mrocznej ceremonii. Wyznawcy kultu obserwowali t niesamowit pantomim z zapartym tchem, tak, jakby
bya ona piknym i wzruszajcym spektaklem.
Wreszcie, w momencie gdy zupen ciemno rozpraszay ju tylko ulotne, zwiewne punkty wieccych opalizujcym, zielonkawym wiatem pochodni, rozpocz si etap werbalny. C. C. Sapathia nad si jak balon i nagle spomidzy jego nabrzmiaych ust wydoby si cienki gos maej
dziewczynki.
Dzisiejszej nocy odwiedzi mnie duch Czarnej Gwiazdy zapiszcza gosik. W tym roku to ogie jest najbardziej nienasycony. Potem
295

ziemia, powietrze i na kocu woda wyliczy Sapathia, cay czas wysokim,

wibrujcym tonem.
Zerknem na Karola, a jego spojrzenie upewnio mnie, e si nie
pomyliem. Pozorny stek bzdur z ust Sapathii mia dla nas, skazanych na
mier, znaczenie szczeglne. Szalony profesor ni mniej ni wicej tylko poinformowa nas o kolejnoci ofiar. Powietrze wymienione zostao na trzecim miejscu, za ziemia na drugim. Jest wobec tego jeszcze troch czasu
pomylaem, cay czas pracowicie gmerajc zdrtwiaymi od wizw rkami w okolicach spojenia kartonu na ktrym siedziaem. Karol pochonity
by podobnymi manipulacjami co ja, ale najtrudniejsze zadanie miaa Suzan:
wyginajca si niemal akrobatycznie dziewczyna swymi wskimi palcami
usiowaa dosta si do mej ciasnej kieszeni. Po jej czole spywa pot, ale nie
poddawaa si ani na moment wiedziaa, e od jej zrcznoci zalee bdzie powodzenie naszej wielkiej improwizacji, szumnie okrelanej przeze
mnie planem dziaania. Nasze wowe ruchy nie zwracay na szczcie niczyjej uwagi. Zebrani w rodku obozowiska szalecy cae swe skupienie powicali podrygujcemu Sapathii, ktry zmieniajcym si co chwila gosem
przypomina kanony mrocznego kultu. Suchaem tego tylko jednym uchem,
cakowicie pochonity walk ze sztywn, kartonowo drewnian
skrzynk. Moje palce byy do tego stopnia zdrtwiae, e zupenie straciem
w nich czucie. Bolesne ukucia drzazg, ktre pocztkowo wywoyway paraliujcy bl, teraz zupenie dla mnie nie istniay. Obejrzawszy si do tyu z
zaskoczeniem odkryem powikszajc si z kad chwil kau krzepncej krwi dopiero po chwili zrozumiaem, e krew ta wypyna (i dalej
wypywa) z opuszkw zmaltretowanych palcw i ze zdartych przez kontakt
z drewnem nadgarstkw. Jako lekarz nie byem rzecz jasna wraliwy na takie widoki, ale ktem oka dostrzegem, e obraz ciekncej z mych y amarantowej cieczy nie wpywa pozytywnie na krenie Suzan dziewczyna
od razu zblada, a po chwili wyczuem, e jej, zagbiona a po przedrami
w mej gbokiej kieszeni, rka gwatownie si trzsie.
Spokojnie, maleka powiedziaem pieszczotliwie, gdy
dzielno dziewczyny od duszego ju czasu zwyczajnie mi imponowaa.
Niedugo si przebij.
296

Pierwszy jednak przebi si Karol. Swymi twardymi jak rogi bawou paznokciami wydar w sztywnym kartonie ma dziurk i systematycznie
j powiksza. Po chwili i ja przebiem si do rodka i po chwili niepewnoci
moja twarz rozjania si w wyranym umiechu. Lepkie od krwi palce natrafiy na owinite w szmaty laski dynamitu.
Co z zapakami? spyta z napiciem w gosie Karol, ostronie
wydobywajc ze skrzynki pierwsz cylindryczn laseczk.
Ju prawie s przekazaem swemu przyjacielowi urywan
odpowied Suzan.
W tym momencie zamarlimy w bezruchu, bo statyczni dotd
bandyci powstali i niczym psy, ogromne, bezpaskie psy, poczli toczy si
wok swego szalonego mentora. Czekajcy najwyraniej na tak reakcj
Sapathia zamilk, by po chwili wydoby z siebie bas dumnego, dorosego
wojownika. Ze zdumieniem dostrzegem, e usta starego profesora byy
upione; Sapathia przemawia do wyznawcw stworzonego przez siebie
kultu guchym, dudnicym gosem doskonaego brzuchomwcy.
Chcecie krwi, moje dzieci? spyta a zewszd posypay si
zgodne, zwierzce pomruki. Zaraz j dostaniecie! Nadchodzi pora karmienia ognia! ostatni wyraz rozleg si jak krzyk umierajcego i przez
dusz chwil odbija si echem od skalnych cian doliny. Przez chwil
miaem nadziej, e ten wibrujcy gos zaalarmuje Bigoaka, ale zaraz przywoaem si do porzdku. Teraz moemy liczy tylko na siebie strofowaem si w mylach.
Ofiarny stos ywicznych bierwion wzniesiony zosta w bezporednim ssiedztwie kamiennej kazalnicy Sapathii, zaledwie o kilkanacie
krokw od drewnianych skrzynek. Ze wstydem musz przyzna, i bardziej
ni o los osb zoonych w ofierze ywioowi ognia martwiem si o nas.
Przecie wystarczy jedna, jedyna iskra a wszyscy wylecimy w powietrze
pomylaem z trwog i zerknem na Karola. Mj przyjaciel by dziwnie
spokojny i z wielkim zdumieniem spostrzegem, e umieszczajc ju drug
laseczk dynamitu za pasem od spodni nawet lekko si umiechn. Z oburzeniem zagadnem go o przyczyn tak dobrego nastroju.
297

Wcale nie jest mi do miechu, Janie odpowiedzia. Ale

jednego jestem pewien i to wanie tak mnie cieszy. Widzisz, ofiary ognia na
razie nie bdzie...
Dlaczego? Skd wiesz? wyjkaem zdumiony. Karol nie odpowiedzia, tylko ruchem oczu wskaza na nieboskon.
Podyem za jego spojrzeniem i nagle wszystko stao si jasne.
Niebo, popstrzone jeszcze wczoraj ognistymi punkcikami gwiazd byo teraz
tak ciemne, jak wntrze grobu. Znad gr wia mrony, wilgotny wiatr
wieszczcy prdk zmian pogody.
Jeeli dobrze poznaem te piekielne gry, to za dziesi minut
bdzie tu ulewa silna jak wodospad Niagara powiedzia Karol. Nawet
jeeli zd rozpali ogie, to pierwsze krople zdawi go tak dokumentnie,
e nie zaponie przez kilka godzin.
Podniesiony na duchu ju z wikszym spokojem przypatrywaem
si przygotowaniom do ofiary ognia. Bandyci utworzyli wok paleniska
koncentryczny krg i stumionym wyciem dawali wyraz swemu obkaniu.
Penicy funkcj mistrza ceremonii Sapathia przystawi jedn z poncych
pochodni do ogromnego stosu i niky z pocztku pomyk z coraz wiksz
moc zacz liza wysuszony chrust. Czterech spord szalecw zbliyo
si szybkim krokiem do zwizanych ciasno Stevena i Betty. Nigdy nie zapomn wyrazu oczu dwjki blinit, gdy ich rodzice (ojciec i macocha) powleczeni zostali w kierunku miejsca spodziewanej kani...
Betty sza spokojnie, z podniesionym czoem, jak gdyby pogodzia
si ju z nieuchronnym przeznaczeniem. W swej pracy w szpitalu miaem
mono stwierdzi, e kobiety s na og odwaniejsze i silniejsze od mczyzn atwiej znosz bl, atwiej godz si z czym, co nieuniknione. ona
farmera tylko potwierdzaa mj pogld. Modlc si, tak jak modliy si
przede mn setki plemiennych szamanw z poudniowych rubiey naszego
kontynentu, o jak najszybszy deszcz, nie mogem nie podziwia wewntrznej siy i determinacji tej kobiety. Dotarszy do ofiarnego stosu, Betty odepchna rce prowadzcych j stranikw i z wielk, ciskajc serce godnoci sama podesza do wbitego w rodku supa. Tam czeka ju na ni Sapathia. Grubym, konopnym sznurem przytwierdzi kobiet do pala, tak
298

mocno, e z jej udrczonych puc wydobyo si ciche stknicie. Oburzony

tak brutalnym traktowaniem tej nieszczsnej istoty, w bezsilnej zoci zazgrzytaem zbami.
Steven zmierza ku palenisku znacznie wolniej, ni ona. Jego
twarz na moment owietliy pomienie, ukazujc wyryte na niej ogromne
napicie i szklce si w kcikach oczu zy. Mczyzna na pewno nie paka
nad sob wzruszenie i bl wywoywaa wiadomo, e nie by w stanie
obroni swojej rodziny. Z drugiej strony, oprcz bezmiaru cierpienia, w tym
samym uamku sekundy dostrzegem na jego obliczu co jeszcze. Bya to
determinacja, ale innego rodzaju, ni u ony. W zaostrzonych wciekoci i
alem rysach Stevena rysowaa si zdecydowana wola oporu.
Och, nie szepna Suzan, ktra pierwsza z naszej trjki wyczua, co si wici. Dlaczego on nie widzi, e zaraz spadnie deszcz?
Rzeczywicie, Steven chocia para si rolnictwem i jako pierwszy powinien zauway symptomy zaamania si pogody okaza si niestety guchy na szeptane zaklcia Suzan. Gdy dotar do ofiarnego supa, a z
jego rk na chwil spady przecite przez Sapathi wizy, w jego zgarbionej,
przegranej z pozoru postawie zasza raptowne zmiana. Ten chwilowy opr
mg mie tylko jeden fina, ale byo ju za pno: Steven postanowi do
koca walczy o ycie swych najbliszych.
Z przeraeniem, ale i z rosncym podziwem obserwowaem, jak
ten prosty, spokojny rolnik zamieni si w osaczon besti. Wystarczyy jedynie dwa szybkie ruchy kolanem, by jego zoona z dwch stranikw
eskorta wyldowaa na nagiej ziemi wijc si w parkosyzmach blu i ponienia. Steven wyprostowa si i z rozoonymi rkoma rzuci na biegnc
aw w jego stron hord bandytw. A przetarem oczy ze zdumienia
pierwszy, szecioosobowy rzd napastnikw zachwia si i run, stratowany przez jednego, rozjuszonego winia. Farmer przeskoczy nad wijcymi
si po ziemi ciaami i przyj na pier natarcie kolejnej grupki szalecw. I
rzecz zgoa niesychana znowu utrzyma si na nogach, a oprawcy odbijali si od niego jak od napronych lin piciarskiego ringu. Oto do czego zdolny jest drapienik w obronie swojego gniazda przemkno mi
przez gow, gdy oczekiwaem na smutny fina tego heroicznego zrywu. Fina nadszed niemal natychmiast. Jeden z szalecw, by moe troch mniej
299

optany od pozostaych, po prostu... pomyla i zamiast lepo szturmowa

zdeterminowanego Stevena, zatoczy uk i od tyu wyrn go w gow
trzonkiem porzuconej przypadkowo wanie w tym miejscu opaty. Steven,
jeszcze przed chwil przypominajcy sw dzieln, bezkompromisow postaw rzymskiego gladiatora, teraz leg na ziemi jak kb starych szmat.
Bandyci opadli go na podobiestwo watahy wilkw rzucajcej si na ciao
miertelnie rannego karibu. Razy, ktre posypay si na jego gow wywoay u Suzan cichy, bezradny szloch.
Po chwili bandyci odstpili od zmaltretowanego ciaa Stevena. Sapathia pochyli si na chwil nad lec w bezruchu postaci, po czym lekko
skin rk na jednego ze swych pomagierw. Odetchnem z ulg farmer jeszcze y, gdy tak naleao tumaczy decyzj przytroczenia jego
nieprzytomnego ciaa do ofiarnego supa. M doczy wreszcie do swojej
ony...
Kiedy pomienie zaczy ju lekko liza stopy zoonej w ofierze
dwjki, nagle, w uamku sekundy otworzyy si niebieskie podwoje i cae
otoczenie znalazo si pod niesamowicie zimnym prysznicem gwatownej,
grskiej ulewy. Zreszt wyraz ulewa nie do koca chyba oddaje bezrozumny sza, w jakim na dusz chwil pogrya si najwyraniej zezoszczona okrutnymi praktykami natura. Niemale w okamgnieniu chostana
gstymi strugami deszczu widoczno spada do absolutnego zera. Hektolitry lodowatej wody wleway si za konierze pod cinieniem charakterystycznym dla straackiej sikawki po sekundzie byem mokry tak, jakbym
nigdy w yciu nie wychodzi z gbin oceanu. Rzecz jasna strzelajce jeszcze
przed chwil pomienie w uamku sekundy przeksztaciy si w kb czarnego dymu, ktry z kolei w kolejnym uamku sekundy spukany zosta
w gb nienasyconej ziemi. Jeszcze chwila, a wszyscy zamienimy si w ofiar dla ywiou wody pomylaem i po raz pierwszy od dobrych kilku
(lub moe nawet kilkunastu) godzin wybuchnem niczym nie skrpowanym, szczerym, oczyszczajcym skoatane zmysy miechem. miaem si
caym sob, odrzucajc do tyu gow i na chwil zapominajc o swym
godnym przecie ubolewania pooeniu. Po chwili zawtrowali mi Karol
i Suzan. Cieszyem si, e niesprzyjajce okolicznoci nie zabiy w nas resztek wiary i nadziei.
300

Wygldasz, Janie, jak zmoka kura powiedzia mj przyjaciel,

a potem, ju zdecydowanie powaniejszym tonem, doda: No, bierzmy
si do roboty, pki nie patrz.
Rzeczywicie, uwaga szalecw koncentrowaa si gwnie na zagaszonym brutalnie stosie drewna. Wyznawcy kultu Czarnej Gwiazdy w
milczeniu przypatrywali si byskawicznie rozmywanym przez spywajc
z nieba wod zgliszczom. Z przyjemnoci skonstatowaem, e u bandytw
nastpi nagy i zdecydowany kryzys woli. Tego raczej nie byo w planach
pomylaem mciwie i ze zdwojon energi powiciem si operacji
upychania ostatnich ju laseczek dynamitu w lunych bryczesach Suzan.
Uwaaj eby nie zamoky rzuciem do niej przed rami widzc, e wydobya wreszcie tekturowe pudeko zapaek.
Dziewczyna skina gow i posyajc mi promienny umiech
owina bezcenne drewienka we fragment oderwanego od bluzy fragmentu
nieprzemakalnej skry. Po chwili niewielkie zawinitko znalazo si w wyczekujcej doni Karola. W pewnym momencie ulewa skoczya si tak raptownie, jak si rozpocza. W jednej chwili spyway na mnie prawdziwe
kaskady lodowatej wody, w nastpnej deszcz urwa si i w mj mokry
kark uderzay ju tylko pojedyncze krople. Wreszcie i one ustay, a na czarnym dotd niebie niespodziewanie pojawi si wski rogalik ksiyca. Potrzsnem gow i wokoo posypay si niezliczone drobiny wilgoci
skrztnie ukryte w moich wosach wspomnienie zakoczonego przed chwil mokrego tchnienia kaprynej aury.
Wraz z ustaniem deszczu z chwilowego szoku otrzsnli si bandyci Sapathii. Ich przywdca, ocierajc mokre, byszczce w ulotnym wietle miesica czoo, wydawa swym ludziom kolejne polecenia. Wyznawcy
mrocznego kultu odstpili od przemienionego w botnist brej paleniska i
podpiewujc pod nosem zbliyli si do miejsca, w ktrym siedziaa caa
nasza zwizana trjka. Jeden z bandytw przystpi i ostrzem dobytego zza
pasa noa przeci krpujce nas wizy. A jknem z blu, gdy wiea,
ttnicza krew wpompowana zostaa w zablokowane dotychczas naczynia
mych doni i stp. Przez dusz chwil siedziaem i z wyciskajc z oczu zy
zajadoci rozcieraem swe udrczone nadgarstki. Nie dane mi byo jednak
301

dugo cieszy si wolnoci po chwili poczuem na szyi zaciskajce si

chomto i czyje niedelikatne donie uniosy mnie do pozycji stojcej.
Cieszyem si, e na skrzynki z dynamitem pada poduny cie
sterczcej ku niebu skalnej maczugi. W takich ciemnociach odkrycie dwch
wydartych przez nas w sztywnym kartonie dziur uznawaem za niemoliwe. Aby jednak nie kusi losu, prowadzony jak bezwolne ciele szybko oddaliem si od miejsca, w ktrym spdziem wraz z Suzan i Karolem kilka
ostatnich godzin. Udao si bandyci nie zwrcili uwagi na lady dokonanego przez nas wamania.
Zapadajc si po kolana w botnistej, liskiej mazi, ktra pokrya
dno doliny, brnem w kierunku wytyczonym przez prowadzcego mnie na
sznurku draba. Przede mn w identyczny sposb prowadzona bya Suzan
z niepokojem wpatrywaem si w jej wypchane na biodrach bryczesy, ale
na szczcie te kilka dodatkowych cali w pasie dziewczyny nie zwrcio niczyjej uwagi. Zerkaem te na Karola jego laseczki dynamitu zakrywaa
do szczelnie obfita bluza. Kto wie, moe si uda? pomylaem, zdajc
sobie spraw, e najtrudniejszy moment by jeszcze przed nami...
Zmierzalimy szparko w kierunku wykopanego uprzednio dou,
ktry sta si mia gwnym rekwizytem w nadchodzcej wielkimi krokami ofierze ziemi. W skalistej dolinie wci jeszcze panoway niemal grobowe ciemnoci mimo wzmoonych wysikw znacznej czci obkanego bractwa zawilgocone pochodnie w wikszoci nie chciay si pali, a te,
ktre w kocu si zajy, ledwie si tliy, wydzielajc wicej dymu ni zielonkawego ognia. Na czele naszego pochodu dumnie kroczy Sapathia, a za
nim jak cie poda niewysoki Criss. Szalecy pochonici byli cich
rozmow, w ktrej modszy z nich uparcie przekonywa do czego starszego. W kocu profesor albinos skin przyzwalajco gow i Covelli oddali
si na tyy kolumny. Ktem oka dostrzegem, e maszerujc zaciera swe
szponiaste donie. Po krgosupie przeszed mi zimny dreszcz...
Gdy zatrzymalimy si z bezporednim ssiedztwie dou, Sapathia
skin rk i dwaj oprawcy pocignli w jego stron Karola. Mj przyjaciel
nie opiera si dumnie wyprostowany patrzy wprost w nabiege krwi,
rowawe oczy starego ojca szalecw. Kiedy gorczkowo zastanawiaem
si nad sposobem zblienia do otoczonego krgiem bandytw dou, moje
302

uszy nagle poraone zostay niespodziewanym, dobiegajcym zza plecw

okrutnym szeptem.
Poegnajcie si ze swoim przyjacielem powiedzia Criss.
Pjdziemy sobie na ma przechadzk.
Zrozumiaem, e cay nasz misterny plan wzi jak to si brzydko mwi w eb. Sdziem, e ofiara powietrza zaplanowana jest na czas
ju po misterium grzebania ywcem, ale moje rachuby okazay si bdne
sowa Crissa uzmysowiy mi, e oba ponure obrzdy miay odby si
niejako rwnolegle. A niech to wszyscy diabli pomylaem, zdajc sobie
spraw, e niespodziewany rozwj sytuacji uniemoliwi nam zaplanowan
uprzednio akcj. Z chwil, gdy niski zabjca Amelii zacz wyciga nas z
bezporedniego ssiedztwa ofiarnego dou, porzuciem ju wszelk nadziej. Zerknem na Karola, chcc posa mu ostatnie spojrzenie i wtedy... moja
nadzieja zapona na nowo. A wszystko to za spraw modziutkiej Suzan.
Ja nie chc umiera! krzykna dziewczyna i rzucia si z pozoru na olep przed siebie. Prosz, nie zabijajcie mnie! Przecie nic wam
nie zrobiam!
Zaskoczeni bandyci na chwil zamarli w bezruchu. Chwila ta w
zupenoci wystarczya dzielnej kobietce Suzan przedara si przez szpaler bandytw i rzucia w kierunku otwartego dou. Jeden z wyznawcw
obkanego kultu zastpi jej drog, ale dziewczyna nie zwolnia tempa i
zrcznym przewrotem przelizgna si miedzy jego nogami. Szalecy zawyli i jak jeden m rzucili si w pogoni za uciekajc. Ta jednak wcale nie
zamierzaa im ucieka. Z pozorn niezrcznoci potkna si na krawdzi
dou i przez chwil niby oszoomiona wia si po rozmikej, wirowo ilastej glebie. Wywoany gwatown reakcj bandytw pd powietrza
na uamek sekundy przygasi wszystkie trzy ponce w tym momencie pochodnie, tote tylko ja zauwayem, e dziewczyna sprytnie pozbya si
wszystkich upchnitych w bryczesach i pod bluz cylindrycznych przedmiotw. Laseczki dynamitu zaryy si gboko w otchani ceremonialnego
wykopu.
Krzyk Suzan wywoa u bandytw icie zwierzce podniecenie.
Tak jak bawicy si ze sw ofiar drapienik, szalecy nie rzucili si od razu
303

na dziewczyn, zostawiajc jej wski margines swobody. Zbyt wski, rzecz

jasna, by jakakolwiek, choby najbardziej zaskakujca prba ucieczki nie
bya z gry skazana na porak. Suzan, chocia nie zamierzaa wcale ucieka, stworzya takie pozory: z gonym, przenikliwym piskiem, tak jakby
ogarna j bezrozumna panika, biegaa wok grzebalnego dou. Tego byo
ju dla bandytw za wiele bezbronny pisk obudzi w nich naturalne dla
obkanych instynkty dzikich bestii. W oczach napastnikw z przeraeniem
ujrzaem mordercze byski. Najgorsze byo to, e nie mogem nic zrobi, ciasno otoczony spoconymi ciaami szalecw. Pomoc dla znajdujcej si w
miertelnym niebezpieczestwie dziewczyny nadesza dosownie w ostatniej chwili i to ze strony osoby, po ktrej nigdy bym si tego nie spodziewa.
Przed rzd ogarnitych mordercz furi postaci wyskoczy nagle Criss, a
dwa oddane przez niego z biodra skuteczne strzay byy... skutecznym remedium na chwilowe optanie bandytw. Zoony z szalecw szpaler cofn si, pozostawiajc na skaach dwa obficie broczce krwi ciaa swych
kamratw.
Gupcy! krzykn Criss. Co chcielicie zrobi?! Ona i ten
doktor nale do mnie i ju niedugo pofrun ze skay...
Krg bandytw zafalowa i po chwili na jego poszczeglne postaci
spyno nage ukojenie. Szalecy ze zmieszaniem patrzyli si w ziemi, ten
i w usiowa artowa z napadu lepej furii. O moralnoci ich wszystkich
wiadczy fakt, i w ogle nie zainteresowali si losem postrzelonych przez
Crissa towarzyszy. Dwjka bandytw umieraa, a nikt nawet nie spojrza w
tamt stron. Jako lekarz i jako czowiek nie mogem si pogodzi z tak
bezdusznoci...
Wiedzeni przez Crissa, zagbialimy si w mroczne czeluci pospnej doliny. Celem naszej wdrwki by szczyt skalnej maczugi aby si
tam dosta naleao pokona kilkaset stp litej, skalnej ciany. Cieszyem
si, e pozostawiony nad doem Karol dziki heroicznemu wysikowi Suzan
otrzyma niebezpieczny or i mia szans przetrwa. My natomiast (ja i
Suzan) znalelimy si w sytuacji zgoa tragicznej, bez porwnania gorszej
od sytuacji Karola. Oj, nie byo nam do miechu! Oprcz Crissa towarzyszyo
nam czterech bandytw. Nieprzerwanie rozwaaem rne warianty
ucieczki, ale nic mdrego nie przychodzio mi do gowy. Kiedy stanlimy u
304

stp gadkiego, geologicznego tworu przypominajcego nieco gigantyczny

stalagmit, wci nie miaem adnej spjnej koncepcji ratunku.
Jedyna droga na szczyt wioda przegniymi szczeblami linowej
drabinki podanie ni (czy w gr, czy w d) byoby niemoliwe, gdyby
nie zwisajca luno porcz z sigajcej kopuy wzniesienia, grubej liny. Jako
pierwszy na chwiejne stopnie wstpi Criss, rozkazujc nam, bymy podali bezporednio za nim. Przepuciem Suzan przodem i majc j nad sob
rozpoczem mozoln wspinaczk. Przez chwil rozwaaem pomys uczepienia si wiszcej nogi Crissa i strcenia go w przepa, ale rzut oka w d
upewni mnie, e naszym ladem wdruje jeszcze czwrka bandytw. Wyznawcy obkanego, okrutnego, zego kultu Czarnej Gwiazdy nie pozostawiali sobie nawet najmniejszego marginesu bdu dostrzegem, e ostatni ze wspinaczy zwija na rku lin porcz, uniemoliwiajc nam tym samym (w razie gdybymy stawili skuteczny opr) bezpieczne zejcie drabink. Jak mona byo zreszt nawet myle o jakimkolwiek oporze, skoro ca
napit uwag pochaniao moliwie bezpieczne pokonywanie kolejnych,
zgniych stopni?
Skay maczugi byy tak gadkie, e w dotyku przypominay lisk
powierzchni myda. Rwnie liskie byy szczebelki mniej wicej w
dwch trzecich wysokoci wyniesienia lewa stopa zmczonej, zaczerwienionej z wysiku Suzan stracia kontakt z drewnem i dziewczyna, na przeraajcy, cinajcy krew w yach moment odpada od ciany. Napryem
wszystkie minie i niemale cudem powstrzymaem jej upadek, ktry prawdopodobnie wywoa by efekt domina: w otcha polecieli by wszyscy wspinajcy si poniej. A spociem si ze strachu, a Suzan cichutko jkna. Ten dwik dotar do pdzcego bez opamitania w gr i zdawaoby si niezniszczalnego Crissa; bandyta zarzdzi dwuminutowy odpoczynek.
Nie byem zmczony. Napicie, ktre odczuwaem, czynio mj
przypieszony oddech czy ble mini zjawiskami zupenie nieistotnymi w
obliczu czekajcej nas na szczycie kani. Zamiast wic ciko dysze, okrciem si na rkach i obserwowaem wydarzenia w dolinie. Nad ofiarnym
wykopem wci jeszcze trwao ceremonialne przemwienie Sapathii. W
blasku pochodni widziaem wykrzywione nienawici twarze szalecw i
305

spokojne oblicze Karola. Widok ten napeni me serce otuch. Dobrze, e

chocia Karol wyniesie z tego ca gow szepnem bezgonie. Patrzybym jeszcze, ale niecierpliwy syk Crissa przywrci mnie do brutalnej rzeczywistoci: okrciem si i podjem dalsz wspinaczk ku nieodlegemu
ju przecie, szczerzcemu w ciemnociach swe wilcze ky przeznaczeniu.
Na odcinku szczytowym swej wspinaczki czuem si jak zawieszony pomidzy niebem a ziemi. Co dziwne, to wanie czarne, pokryte
gdzieniegdzie chmurami niebiosa wydaway mi si blisze od poncej hen
w dole ognikami pochodni powierzchni naszej planety. Rzecz jasna nie
obawiaem si upadku wszak i na szczycie nie czekao mnie nic innego
jak wanie lot w objcia przepaci. Raz jeszcze przemylaem wszystkie
cieki ratunku i w mojej gowie pojawi si wreszcie cie pomysu. Pomys
by do tego stopnia szalony, e mg narodzi si jedynie w skrajnej desperacji, ale to wanie desperacja bya gwnym motorem wikszoci mych
wczesnych dziaa... Wszystko okae si na szczycie pomylaem i nie
liczc umykajcych szczebli wspinaem si nadal.
Nieopodal wierzchoka maczugi rozcigaa si, oplatajc j okrgiem, skalna pka. Tutaj drabina i porcz koczyy si, przytwierdzone do
niewielkiej skalnej lalki. Przez chwil mylaem, e to wanie w tym miejscu rozegra si ostatni akt dramatu, ale stanowczy gest Crissa upewni
mnie, e wspinaczka bdzie mie swj dalszy cig. Chwilowo jednak, idc w
lady mordercy Amelii, usiedlimy na kamieniach, a nasza czteroosobowa
eskorta ciko dyszc pada na ska. Przez chwil karmiem si nadziej, e
w dalsz drog pjdziemy tylko z samym Crissem, ale bdcy praw rk
Sapathii niewysoki szaleniec rozwia m krtk rado zwizym poleceniem:
Hofner, Bastaard, wy pjdziecie z nami dalej. Doktorze, Suzan,
prosz za mn proba poparta zostaa gestem wymierzonego w mj
brzuch sztucera, ktry przydwigany zosta na plecach jednego z bandytw.
Chwiejc si na zmczonych nogach szlimy wsk skaln pk.
Raz jeszcze rozwayem moliwo ucieczki, ale po prostu nie byo gdzie
ucieka... Z prawej strony pka urywaa si gwatownie, a za t ostr krawdzi otwieraa si bezdenna przepa. Ze strony lewej ku niebu pia si
pionowa i o ile to moliwe jeszcze bardziej liska ni na dole ciana. Z
306

przodu maszerowa nieobliczalny Criss, za z tyu naszym ladem podao

dwch innych bandytw, z ktrych jeden ciska w swojej doni nabity sztucer. Jeszcze nie teraz upomniaem si w mylach. Wiedziaem, e nie
dam si zepchn w przepa jak bezwolny worek owsa, ale desperack
prb walki chciaem podj dopiero na szczycie. Kto wie? pomylaem. Moe nadarzy si jeszcze jaka okazja?
Po kilku minutach marszu ujrzaem kolejn, przytwierdzon do
ska drabink. Criss bez sowa wstpi na pierwsze jej stopnie, a my (ja i Suzan) po chwili wahania postpilimy w jego lady. Decyzj t uatwia mi
znacznie zimna, stalowa lufa, ktr jeden z bandytw wepchn mi brutalnie midzy ebra. Pokonujc kolejne szczeble zerknem w d: Hofner i Bastaard pili si zaraz za nami, a nieobciony sztucerem Bur (bo nazwisko
raczej nie pozostawiao wtpliwoci co do jego nacji) zwija w kbek suc za porcz lin. Nie damy rady pokona tej drabinki bez asekuracyjnego
sznura pomylaem ze smutkiem, bo oto kolejna z moliwoci ucieczki
speza na niczym.
Jako e drabinka nie bya duga (miaa nie wicej ni czterdzieci
jardw), jej pokonanie zabrao nam nie wicej ni dwie minuty. Jednak ten
krtki czas pozwoli mi przemyle wiele spraw, wrd ktrych niepolednie miejsce zajo dopracowanie desperackiego planu tego samego, ktry pojawi si w mojej gowie przed mniej wicej pgodzin. Jeszcze raz
spojrzaem w d, obserwujc skbion zawarto wolnej doni Bastaarda.
I dosownie i w przenoni by to arkan majcy w zaoeniu poprowadzi
mnie i Suzan wsk ciek na dugiej trasie wiodcej od nagej mierci a
do szczliwego ycia...
Ostatnie kilka krokw i wtem, niespodziewanie, drabinka nagle
si urwaa. Spojrzaem w gr i dostrzegem tylko gwiazdy gdzie znikny pitrzce si nad nami podczas dugiej wspinaczki skay. Zamrugaem
oczami i nagle zrozumiaem. Znajdowalimy si na samym szczycie.
Wierzchoek maczugi mia ksztat okrgu, ktrego rednica nie
przekraczaa dziewiciu jardw. Z trzech stron otwieraa si niemal bezdenna przepa, z czwartej, ktr przybylimy, zbocze opadao troszeczk
agodniej. Jedyna droga ucieczki zdawaa si prowadzi wprost w ramiona
czekajcych na nas na skalnej pce pozostaych bandytw, ale ja zaska
307

kujc sam siebie postanowiem jednak wprowadzi w ycie swj karkoomny plan. Troch was zaskocz pomylaem z wisielczym humorem.
Niepostrzeenie zbliyem si do potnego zwoju poskrcanych lin i delikatnymi ruchami stp przesunem w stos rzemieni w stron najbliszej
przepaci. Czekajc na odpowiedni moment, ostronie objem praw rk
wsk kibi Suzan i napryem wszystkie minie. Nagle... znieruchomiaem.
Niemal cay szczyt skalnej maczugi skpany by w ksiycowym
blasku. Tylko w jednym miejscu ulotne wiato miesica nie rozpraszao
zwartych pokadw ciemnoci, zaamujc si na sterczcym z ziemi pod
dziwacznym ktem gazie. I wanie z tej czarnej plamy rozleg si w nocnej
ciszy wyrany, nabrzmiay nienawici gos.
Cae ycie czekaem na t chwil, Criss... wycedzi powoli Sizemour.
308

XIII
Wntrze gry
W natoku galopujcych z szybkoci komety wydarze zupenie

zapomniaem o tym, e tak miejsce jak i czas ponurego obrzdu kultu Czarnej Gwiazdy znane byy przecie nie tylko nam i wojownikom Bigoaka, ale
take Sizemourowi. Dotychczas nie pomylaem jako o tym, co powinno
by dla mnie oczywiste: na arenie wydarze nie mogo zabrakn Gradyego. Motywacja Sizemoura w adnym razie nie pozwoliaby mu na
opuszczenie cinajcego krew w yach widowiska kt inny mg wiedzie o tym lepiej ode mnie? To by mj bd. Byem do tego stopnia zaskoczony, e nogi po prostu... wrosy mi w ziemi. Niespodzianka w postaci
obecnoci Gradyego na szczycie skalistej maczugi bya dla mnie i Suzan doskona okazj do uniknicia tragicznego losu, ale zamiast wykorzysta
chwilow niemoc bandytw... staem jak koda.
Sizemour natomiast nie mia w sobie nic z kody. Jak spryna wyskoczy ze swej kryjwki i z nieartykuowanym okrzykiem na ustach doskoczy do nieruchomego Crissa. Mczyni zwarli si w miertelnym ucisku i
potoczyli po pasko citym wierzchoku. Ktem oka dostrzegem, e uzbrojony Hofner wymierzy w pltanin cia, ale do strzau nie doszo bandyta najwyraniej obawia si, by nie zrani swojego sczepionego z wrogiem
kamrata. W tym momencie przeamaem paraliujce mnie uczucie niemocy i uczyniem kilka krokw w kierunku walczcych. Mniej wicej w poowie drogi zatrzyma mnie taczcy na wysokoci mojego brzucha czarny
wylot strzelby.
Stj! osadzi mnie w miejscu chrapliwy gos Hofnera.
Rwnie dobrze moemy ci zrzuci w przepa ciszego o t dodatkow
309

porcj oowiu w trzewiach doda bandyta, wzmacniajc autorytatywno

swoich sw niedwuznacznym ruchem uzbrojonej w fuzj rki. Zatrzymaem si i z uczuciem nierealnoci obserwowaem cinitych w miertelnym
ucisku Sizemoura i Crissa. Grady chocia starszy zacz stopniowo
uzyskiwa przewag, ale w pewnym momencie do walczcych pobieg Bastaard. Rozpdzony Bur przyklkn i ulokowa na odsonitej skroni swego
byego lekarza potny, zamaszysty cios rozleg si pusty dwik i Sizemour, czciowo zamroczony, nieco zwolni swj miertelny ucisk.
Wydawao si, e nic ju nie zdoa uratowa Gradyego. Ale raz
jeszcze do gosu doszo czyste, niczym nie zmcone szalestwo Crissa.
Oswobodzony, zamiast wykorzysta krtki moment przewagi i strci Sizemoura w odmty przepaci, wsta i wyprowadzi cios w kierunku twarzy
niczego nie spodziewajcego si Bastaarda. Uderzenie co prawda mino
cel, ale zaskoczony bandyta zachwia si i tracc rwnowag osun
si w stron przepaci. Jego rce w panicznym wysiku zacisny si na jednym z lunych kamieni to wtpliwe oparcie w mgnieniu oka wyskoczyo
z ziemi i wraz z Bastardem znikno w mroku otchani.
On naley do mnie wrzasn Criss, a jego gos zla si z przeraliwym krzykiem spadajcego Bura w jeden, szarpicy uszy ryk. Walczce
postacie rzuciy si na siebie ze zdwojon energi. Sizemour szybko odzyska pen sprawno, ale upywajcy czas by zwolennikiem modszego i
zwinniejszego Crissa. Walka najpierw wyrwnaa si, by po chwili przynie Crissowi rosnc stopniowo przewag. Raz jeszcze chciaem rzuci si
z pomoc, ale ostrzegawczy syk Hofnera znw zatrzyma mnie w p kroku.
Czekaem chwili, gdy uzbrojony bandyta przyczy si do szamotaniny, ale
ten, pomny losu Bastaarda, trzyma si na dystans, koncentrujc swoj
uwag na mnie i Suzan. Nie mogem pomc Sizemourowi dzierona
przez Hofnera bro sprowadzaa mnie do roli biernego obserwatora.
Sczepione ze sob postacie zatoczyy si na krawd przepaci.
Criss znalaz si nagle przed coraz bardziej zmczonym Gradym i mobilizujc ca sw si usiowa go zepchn w czarn otcha. Sizemour
polizgn si i opad na kolana. To ju koniec... pomylaem przymykajc oczy. W nocnym pomroku rozleg si triumfalny, ociekajcy szalestwem, nieco piskliwy miech Crissa.
310

Nienawidz ci! rechot Crissa przechodzi powoli w zabarwiony nutk histerii krzyk. Och, jak ja j kochaem! A ona... wybraa ciebie. Sizemour tylko stkn, ostatkiem si unikajc strcenia w przepa.
Gwatowne pchnicie przewrcio go na wznak jego wygite w uk plecy
zawisy nad przepaci. Powoli traci oparcie i zsuwa si dalej, ale gdy wydawao si, e ju nic nie powstrzyma jego upadku, sytuacja niespodziewanie si odwrcia.
Crissa zgubia nadmierna pewno siebie. W pewnym momencie
pochyli si nad Gradym, chcc zapewne wykrzycze mu w twarz kolejn,
ostatni ju porcj szyderstw. W chwili, gdy znia sw gow, Sizemour
czujc na plecach tchnienie mierci zaatakowa. Jego zgite dotychczas
nogi wyprostoway si i potny ich cios wyldowa wprost na odsonitym
odku Crissa. Bandyta z gonym sykniciem wypuci z puc powietrze i
oszoomiony si uderzenia, zastyg w bezruchu. Sizemour tymczasem, kontynuujc spazmatyczny ruch obu ng, ugi je i pozwoli, by przeciwnik
straci rwnowag. W chwili, gdy Criss chwia si nad przepaci, Grady
ponowi swj atak. Tym razem nie cofn ng poraony kolejnym ciosem
szaleniec przez moment balansowa na granicy utraty kontaktu z podoem,
a wreszcie, jak na zwolnionych obrotach, przetoczy si przez ciao Sizemoura i z rozpostartymi jak do lotu rkami zwali si w przepa.
Niespodziewany fina walki tak zaskoczy Hofnera, e ten, zamiast
natychmiast wypali z fuzji, na chwil zbarania. Spryem si do skoku,
ale mj atak ubieg Sizemour nigdy nie zdoaem si dowiedzie, w jaki
sposb pozbiera si tak szybko, ale fakt faktem, znalaz si przy bandycie
szybciej ode mnie. Na moje szczcie, gdy Hofner, widzc, e daleko wiksze niebezpieczestwo grozi mu ze strony Gradyego, to w jego kierunku
wypuci pierwsz kul. Zagrzmia strza. Sizemour w biegu chwyci si za
rami, ale nie zwolni. Rzucajc si na posta szarpicego za cyngiel po raz
drugi bandyty, krzykn w moim kierunku.
ap za lin i uciekaj, doktorze! sowa popyny nieprzerwanym, wartkim potokiem. Inni zaraz tu bd! Zatrzymam go!
Grady mia racj mimo, e pozbawieni porczy, dwaj pozostawieni uprzednio na skalnej pce szalecy wpadali wanie na szczyt. Bardzo czsto w pniejszych latach zadawaem sobie pytanie: czy nie powi
311

nienem zosta i pomc Sizemourowi. Ale zawsze miaem na to jedn odpowied: Suzan. Nie mogem zostawi j samej sobie, musiaem j ratowa.
Grady na pewno by tego chcia...
Porwaem lecy na skale kb liny i jego kocwk obwizaem
kilkakrotnie wok lewej doni. Praw rk szarpnem za drugi, nikncy w
mroku koniec sznura i upewniem si, e jest na trwae umocowany do solidnego, skalnego palca. Gdy chwyciem w pasie zamar na podobiestwo
ony Lota Suzan, powietrze rozdar huk drugiego wystrzau. Nie miaem ju
czasu patrze w stron Gradyego, ale naga cisza uzmysowia mi a nadto
wyranie, e jego kontrowersyjne ycie dobiego swego kresu. Z dzikim
okrzykiem majcym doda mi odwagi podbiegem do krawdzi przepaci i
obciony piszczc ze strachu Suzan rzuciem si w przd.
Wielokrotnie niem o tym, e latam jak ptak. Byy to sny bardzo
przyjemne, ale jak si teraz okazao nie wytrzymujce konfrontacji z
nag rzeczywistoci. Spadaem w d jak kamie, a pd powietrza bolenie
rani moje aknce tlenu puca. Po chwili (ktra cigna si jak godzina)
niemal w miejscu osadzio mnie nage szarpnicie. Bl pogruchotanych kosteczek lewej doni by tak silny, e bezwiednie krzyknem, a liskie od potu ciao Suzan nieomale wymkno si z mojego silnego ucisku.
Gdy teraz wspominam w karkoomny skok, wiem, e miaem
mnstwo szczcia. Lina, ktrej si trzymaem, musiaa cay czas lekko klinowa si w jakiej szczelinie, osabiajc pd spadania gdyby nie ta
szczelina, sia wstrzsu musiaaby by tak wielka, e prawdopodobnie moja
lewa do zostaaby ucita z atwoci, z jak ostrze chirurgicznego lancetu
przecina osek masa. Bya jednak i druga strona medalu. Stopniowe zwalnianie liny wprowadzio j w ruch wahadowy nie zatrzymaem si w
miejscu, tylko niesiony podmuchami wiatru i jakimi obcymi dla mnie prawami fizyki, zaczem gwatownie frun w linii poziomej... ciskajc
oszoomion Suzan coraz bardziej oddalaem si od skalnej maczugi. Liny
wci i wci przybywao, wic zamiast zatrzyma si i pody w drug
stron po agodnym uku paraboli, cay czas przypieszaem. Nagle, w
ciemnoci, zamajaczya przede mn huczca wstga osiadajce na mej
twarzy drobiny wilgoci uzmysowiy mi, e z prdkoci pocigu mijam zawieszony jak gdyby w powietrzu wodospad. Seria miniaturowych szarpni
312

zwolnia mj lot, ale nagle zrozumiaem, e jest ju za pno. wiadomo

nieuchronnego koca uderzya mnie jak obuchem: na nasze spotkanie z zapierajc dech w piersiach prdkoci pdzia pionowa ciana wapiennego
zbocza. Napiem wszystkie minie i uczyniem ostatni wysiek: odwrciem si w locie plecami do przeszkody, osaniajc swym ciaem drc w
mych ramionach Suzan. W nagym przebysku wiadomoci zdaem sobie
spraw, e moja poraniona lewa do zaczyna traci kontakt z owinit wok niej lin. Omdlaymi, pokrwawionymi palcami chwyciem wymykajcy
mi si sznur i przymknwszy oczy przygotowaem si na nokautujce
uderzenie.
Nie poczuem blu, ale nagle panujca wok ciemno zdecydowanie nabraa intensywnoci. Czy tak wyglda mier? spytaem si w
mylach. Wypuciem lin i opadem na pryzm miakiego wiru. Spomidzy mych splecionych ramion dobiego mnie cichutkie, dziewczce kanie.
Jednoczenie, z si zaciskajcej swe sploty anakondy, na moj rann rk
spyn szarpicy bl. I wanie ten bl uzmysowi mi, e wci yj. Martwi nie cierpi w mojej gowie odezwa si pouczajcy gos. Jknem,
ale w tym jku zabrzmiaa radosna nuta.
Suzan, kochana! wyjkaem. Ju po wszystkim. yjemy!
Dziewczyna popatrzya na mnie wzrokiem, w ktrym mimo panujcych
wok egipskich ciemnoci wyczuem totalne niezrozumienie. Z trudem
rozpoznaem jej zduszony szept.
Ale... Jak to? Co si stao?
Dobre pytanie... mruknem i sprbowaem si podnie. Z
wielkim zdumieniem i nie mniejsz radoci stwierdziem, e oprcz blu i
opuchlizny lewej doni, nie odniosem adnej powaniejszej kontuzji. Pobiene badanie ujawnio, e take Suzan wysza z opresji w gruncie rzeczy
bez szwanku, bo przecie kilka zadrapa byo naprawd ma cen za nasz
podniebn podr...
Wyprostowaem si i po omacku ruszyem przed siebie.
Rozcapierzone palce prawej rki ju po dwch krokach natrafiy na wilgotn ska. Obrciem si dwa kolejne kroki i przede mn wyrs taki sam,
wylizgany przez wod mur. Tknity przeczuciem signem w gr i gdy
313

do dotkna chropowatej poway, nabraem ostatecznej pewnoci: zerknem w prawo, w stron z ktrej przyfrunlimy i dostrzegem odcinajc si od smolistej czerni janiejsz plam. Jaskinia pomylaem zdumiony.
Chwyciem Suzan za rk i pocignem j ku odlegemu o kilka
jardw wylotowi groty. Ostronie szepnem, zauwaywszy e skalne
klepisko urywa si gwatownie, opadajc w d strom, niemal pionow
kamienn cian. Pooyem si na brzuchu, przepezem ostatnie dwie stopy i wyjrzaem na zewntrz. W blasku gwiazd i ksiyca wyranie dostrzegem najblisz okolic i raz jeszcze podzikowaem opatrznoci za icie
cudowne ocalenie. Bo naprawd byo za co dzikowa...
Otwr naszego schronienia przypomina niewielkie okno w bezmiarze litej, wapiennej skay. To naprawd cud, e trafilimy akurat w ten
punkt pionowego zbocza pomylaem, wci oszoomiony. Kade inne
miejsce ldowania oznaczao by mier wrd potrzaskanych koci...
Tymczasem trafilimy na skalne okno, a lina zaczepiwszy o grn krawd tego dziwnego geologicznego tworu napia si i... wyzerowaa
prdko, z jak gnalimy wprost w ramiona mierci. Gwatowne szarpnicie wyrwao j spomidzy mych omdlaych palcw, tak, e po przekoziokowaniu, padlimy na ziemi. I tutaj kolejna porcja szczcia: zamiast na
twarde kamienie lub lit ska, upadlimy na sypk pryzm wiru... Niech
mi kto teraz powie, e nie ma przeznaczenia pomylaem, nie wierzc
ju w przypadek.
Z zamylenia wyrwa mnie szelest osypujcych si w d zbocza
kamykw. Oderwaem swj wzrok od pospnego otoczenia pionowych, liskich ska i zerknem na rdo dwiku. Po chwili u mojego boku znalaza
si ciko dyszca z emocji Suzan: dziewczyna, tak jak ja przed chwil, z
niedowierzaniem przypatrywaa si umiejscowieniu pieczary. Przez chwil
leelimy w milczeniu, a wreszcie mj zmczony umys zarejestrowa rozchodzce si ju od pewnego czasu dwiki wystrzaw. Zaciekawiony, zerknem w d. Co, u diaba? pomylaem natychmiast, gdy widok u naszych stp zupenie mnie zaskoczy.
Od dna doliny dzielio nas dobre trzysta czterysta stp, ale rozwietlajcy ciemnoci blask pochodni sprawia, e odlego ta wydawaa
314

si znacznie mniejsza. Niemal jak na talerzu widziaem rozgrywajce si

poniej wydarzenia. A byo co oglda. Pocztkowo sdziem, e wyznawcy
kultu Czarnej Gwiazdy pogryli si w zbiorowym szalestwie: inaczej bowiem nie umiaem okreli ich zupenie chaotycznej bieganiny poczonej z
kakofoni totalnie nie skoordynowanych ze sob wystrzaw, okrzykw i
przeszywajcych uszy jkw. Dopiero po chwili zwrciem uwag na mnogo znajdujcych si w dolinie postaci: zdawa by si mogo, e kady z
bandytw przynamniej dwukrotnie pczkowa, gdy oglna liczba ludzi,
lekko liczc, zdawaa si potroi. Przez dusz chwil trwaem w paraliujcym zdumieniu; dopiero gos Suzan sprawi, e spyno na mnie olnienie.
Indianie Bigoaka powiedziaa Suzan, a sowa te stopniowo
zapady w moim sercu.
Wytyem wzrok, ale dopiero gesty dziewczyny sprawiy, e w
migotliwym, seledynowym blasku pochodni dostrzegem posta wysokiego
wojownika z plemienia Cree naszego przyjaciela Bigoaka. Indianin bieg
na czele swego oddziau i mimo nienajlepszego przecie owietlenia widziaem, e czerwonoskrzy zbierali krwawe niwo. Bandyci byli zupenie zaskoczeni: w ogle nie spodziewali si napaci i wszystkie strzelby leay na
pitrzcych si stosach poza ich zasigiem. Wojownicy Cree nie mieli dla
wyznawcw mrocznego kultu nawet cienia litoci. Na moich oczach Bigoak
wystrzeli w kb wirujcych chaotycznie cia, a kula zanim zarya w
ziemi powalia przynajmniej trzech szalecw. Obok wysokiego Indianina dostrzegem Roberta chopak bieg rwnym krokiem i podobnie jak
czerwonoskrzy razi bandytw skutecznym ogniem. W pewnej chwili poczuem co na ksztat alu: teraz, gdy bylimy ju bezpieczni, do gosu doszo sumienie, buntujc mnie przeciwko rozgrywajcej si pode mn rzezi.
Ale c byo zrobi? Ogarnici morderczym szaem Indianie zamierzali doprowadzi sw zemst do samego, krwawego koca i nikt, a tym bardziej ja,
nie mg im w tym przeszkodzi.
Zerknem na Suzan i zobaczyem, e ona te w duchu opakuje
rozgrywajcy si w dolinie krwawy dramat. Zapaem j za rk, przycignem do siebie i rkawem zasoniem oczy. Po chwili dziewczyna rozlunia si i zapada w co na ksztat drzemki w taki naturalny sposb jej
315

organizm zareagowa na wycieczenie i dugotrway stres. Ja sam wci byem pobudzony i nie odrywaem wzroku od smutnego koca szalonych wyznawcw kultu Czarnej Gwiazdy...
W pewnej chwili, gdy przy yciu pozostay jedynie niedobitki
obkanej bandy, powietrzem targn potworny huk. Jego przyczyn poznaem pniej: Karol, chcc przerwa rze, cisn z ofiarnego dou wizk dynamitu. Mj przyjaciel nie chcia rzecz jasna nikogo trafi mwi, e powodowaa nim ch przygaszenia morderczego instynktu, ktry bez reszty
ogarn czerwonoskrych. Ale tej szalonej nocy niespodziewane wypadki
byy czym, najwyraniej, nagminnym. Rzucony na olep dynamit upad dokadnie na drewniano kartonowe skrzynki zawierajce stukrotnie wicej
mierciononego adunku. Eksplozja, ktra niczym grom rozdara pogron w mroku dolin, jeszcze przez duszy czas przetaczaa si po jej cianach gromkim, oguszajcym echem. W powietrze wzbiy si tumany kurzu,
a po chwili do ryku echa doczy take inny dwik. Przeraony, zdrtwiaem.
Eksplozja, ktra targna caym otoczeniem doliny, przyniosa za
sob nieoczekiwane, grone nastpstwa. W miar jak wywoany ni huk
ustpowa, pojawiy si odgosy gwatownie uwolnionego i przesuwajcego
si z szybkoci atakujcego rosomaka materiau skalnego. Przed kilkunastoma dniami przeyem ju jedn grsk lawin, ale to, co rozgrywao si
obecnie przed moimi zazawionymi od pyu oczami zdecydowanie przekraczao wszystkie me dotychczasowe wyobraenia o sile grskiego ywiou.
Zbocza doliny po prostu... runy w d, a towarzyszcy temu hurgot bolenie porazi moje odsonite uszy; w pewnym momencie potworny pogos
gwatownie si urwa, a ja dopiero po chwili zrozumiaem, e czasowo straciem such. Z przeraeniem wpatrywaem si w sunce na nasze schronienie skalne bryy. Wzajemnie si podtrzymujc, wczogalimy si z Suzan
poza zasig leccej z nieba zagady. W sam por. Na miejsce, gdzie jeszcze
przed chwil leelimy, spad z wielk moc owalny gaz, a uderzenie byo
tak silne, e powietrze wypenio si zapachem siarki a ciemno rozjaniy
taczce w chmurze pyu iskry. Gaz odbi si i potoczy w przepa, ale w
chwil pniej skalne okno zablokowane zostao kolejnymi kamieniami,
ktre niczym szklarski kit wypeniy otwr czcy nas ze wiatem.
Targany napadem suchotniczego, wywoanego wszechobecnym pyem
316

kaszlu zrozumiaem, e jedyna droga na powierzchnie gwatownie zamkna si za nami na podobiestwo wieka trumny. Wtedy te z ca moc dotar
do mej wiadomoci poraajcy zmysy fakt: bylimy ywcem pogrzebani, a
od piknego, penego soca wiata oddziela nas gruby na kilka stp kamienny mur.
Kilkakrotnie przeknem lin, a wreszcie zatkane przez chwil
uszy uchwyciy odgosy zamierajcej ju lawiny. Dochodzc z wolna do siebie ze strachem pomylaem, jakie szkody poczyni musia skalny deszcz na
niczym nie osonitym dnie doliny. Na szczcie natarcie czerwonoskrych
przetaczao si w okolicy centrum teje doliny, tote mogem mie jak
nadziej, e naszym sprzymierzecom udao si uj cao, ale los umykajcych w kierunku zboczy bandytw zdawa si by przesdzony. Pomylaem o Sapathii nie dostrzegem go wrd walczcych, wic prawdopodobnie znalaz sw mier przytoczony do ziemi tonami kamieni. Straszna
mier, ale nikt nie zasuy na taki koniec bardziej, ni on przemkno
mi przez gow.
W miar jak mija mi szok wywoany niespodziewanym finaem
rozgrywki z Czarn Gwiazd poczuem gboko w sobie zdeterminowan
wol dziaania. Na chwiejnych jeszcze nogach podszedem do zawalonego
gazami przejcia i prbowaem usun blokujce otwr odamki ska. Nic
z tego stwierdziem po chwili. Kamienie tkwiy w oknie tak mocno,
jakby oblane zostay najtrwalszym spoiwem.
Zakleszczone mruknem w kierunku Suzan i usiadem tam,
gdzie staem.
Doktorze dobieg mnie stumiony gosik Suzan. Tu dalej
jest korytarz...
Bez wikszej nadziei, na czworakach podyem w stron nawoywa. Byo tak ciemno, e odnalazem Suzan dopiero wtedy, gdy czoem
dotknem jej uda. Dziewczyna powoli suna czarnym tunelem, a ja
chwyciwszy j za stop peznem bezporednio za ni. Po chwili a
krzyknem, gdy wielka, lodowato zimna kropla z cichym planiciem spada mi na kark. Gony okrzyk nieco mnie zawstydzi, tote, wstrzymujc na
chwil Suzan, zajem miejsce na czele naszej dwuosobowej kolumny.
317

Skalne podoe byo gadkie i zimne tak zimne, e a zdrtwiay

mi donie. Na szczcie wraz z odrtwieniem min mi bl lewej doni. Podniesiony na duchu, cicho zagwizdaem. Z tyu odpowiedziao mi ciche winicie Suzan cieszyem si, e mimo naszej tragicznej sytuacji dziewczyna znajduje w sobie dalsze pokady optymizmu i pogody ducha. No c,
chyba zaczyna si przyzwyczaja pomylaem wspominajc pieko, ktre przechodzilimy wsplnie od kilku adnych ju godzin.
Korytarz wid nas nieco w d. Momentami gadki i poziomy,
gdzieniegdzie ustpowa miejsca naturalnym skalnym stopniom. W cakowitej ciemnoci najczciej odkrywaem owe stopnie nieco poniewczasie,
ldujc poobijany w dole u ich stp. Na szczcie ustawicznie ostrzegana
przeze mnie Suzan w por przygotowywaa si na zmian podoa i dziki
temu w przeciwiestwie do mnie unikaa karkoomnych upadkw.
Im niej sprowadza nas korytarz, tym pod naszymi domi i kolanami znajdowao si wicej wilgoci. Gdzieniegdzie skalny chodnik pokryway tylko pytkie kaue, ale byy te miejsca, w ktrych natrafialimy na
wartkie potoczki. Trafiao si te boto przy forsowaniu poaci szlamu
rozlega si odgos obscenicznego mlaskania. Obok tego dwiku odwieczn
cisz wntrza gry mciy jedynie nasze przypieszone oddechy i jak ju
wspominaem od czasu do czasu take i gwizdane melodyjki. W pewnym
momencie Suzan zacza cicho nuci. Przez chwil obawiaem si, e jest to
pierwszy symptom ogarniajcego j szalestwa, ale nagle zrozumiaem, e
jest dokadnie odwrotnie i od razu si przyczyem: od tego czasu towarzyszcy nam piew pozwala opanowywa i zwalcza klaustrofobiczn panik.
Czy znajdowalicie si kiedy w ciemnej jaskini? Jeeli tak, to z
pewnoci doskonale zrozumiecie ogarniajce mnie wwczas uczucie przytoczenia. A gdy jeszcze wyobrazicie sobie, e z owej jaskini najprawdopodobniej nie byo wyjcia... Wraenie nierealnoci caej tej sytuacji byo tak
silne, e kilkakrotnie a szczypaem si w policzek. Uwizieni we wntrznociach gry... Czy moe by co bardziej potwornego ni wiadomo, e z
kadej strony pitrz si tysice ton litej, zimnej skay? Do stwierdzi, e
nigdy jeszcze nie czuem si tak zdezorientowany i oszoomiony jak wwczas.
318

Nie wiem ani jak dugo szlimy, ani ile jardw podziemi mielimy
ju za sob. W pewnej chwili wymacaem, e korytarz rozwidla si na dwie
odnogi. Instynktownie skierowaem si w szersz z nich, ale po kilkunastu
stopach drog przegrodzia mi bariera z litej skay. Wycofalimy si z Suzan
do rozwidlenia i podylimy wszym z otworw. O ile wczeniej posuwalimy si na czworakach, o tyle teraz gabaryty korytarza zmusiy nas do
peznicia. Skalna jama coraz gwatowniej opadaa w d, a wreszcie moje
donie i stopy straciy kontakt z nachylonym podoem i zaczem zjeda.
Na szczcie po kilkunastu jardach takiej drogi korytarz wrci do poziomu
i wreszcie zdoaem si zatrzyma. Moment pniej z moich ust wyrwao si
guche stknicie na moich plecach zatrzymaa si Suzan.
Przez chwil rozcieraem bolce miejsce i wanie swobodne ruchy rk uzmysowiy mi, e nasz zelizg zakoczy si w czym na ksztat
skalnej komnaty. Podniosem si, ale chocia stanem na palcach i wycignem w gr rce, nie natrafiem na wysoko w tym miejscu sklepiony
strop. Zaskoczony staem przez chwil w milczeniu, i wtedy do moich uszu
dobieg cichy pisk. Byskawicznie poparzyem na miejsce, w ktrym staa
Suzan, ale uspokajajce klepnicie w rami przekonao mnie, e widrujcy
uszy dwik nie wyszed spomidzy warg dziewczyny. Raz jeszcze wytyem such i odkryem, e dziwne gosy dochodz z gry. Zamierzaem si
odezwa, ale gdy nabieraem do puc powietrza, w mj policzek uderzyo
pokryte futrem skrzydo. C to moe by? spytaem si w mylach i
wtedy na moje niewypowiedziane pytanie odpowiedziaa Suzan.
Fe, nietoperze... wybekotaa dziewczyna a mi od razu zrobio si niedobrze. Nic nie obrzydzao mnie tak, jak te skrzydlate, krwiopijcze
ssaki. Wstrzsnem si ze wstrtem i nie zwlekajc ani chwili duej poszedem naprzd. Za plecami usyszaem stukanie szybkich krokw najwyraniej Suzan te nie przepadaa za tymi lepymi mieszkacami jaski.
Komnata skoczya si gwatownie, ale strop nie opada ju tak
nisko: schyliwszy lekko gow swobodnie parem dalej. Podoe byo wyjtkowo stabilne i paskie, tote bezwiednie przypieszyem kroku. Ta
nadmierna pewno siebie i karygodna nieostrono o mao mnie nie zgubiy. Nagle lewa noga nie natrafia na skalisty chodnik, pograjc si jak w
prni w ziejcym na poziomie gruntu otworze. Zamachaem rkami i w
319

ostatniej niemal chwili zapaem si sterczcego nad puapk stalaktytu.

Przez chwil jak pijany wierzgaem nogami w powietrzu, wykrzykujc jednoczenie tekst ostrzeenia. Wreszcie jedna ze stp natrafia na twarde
podoe i po chwili ciko dyszc byem znw bezpieczny. Otarem
perlcy si na czole pot i odetchnem z ulg. Niewiele brakowao, Janie
pomylaem, przeykajc lin. Jednoczenie poczuem na karku gorcy oddech przeraonej mym potencjalnym wypadkiem Suzan.
Ju dobrze... szepnem i ostronie zbadaem krawdzie
otworu. Dziura miaa okoo metra rednicy, a jej dno nikno w jaskiniowym mroku. Bez problemu j przekroczyem, ale dalszej drogi nie byo
korytarz urywa si przegrodzony sigajcym stropu stosem kamieni. Odrzuciem kilka z nich, ale inne trzymay si dobrze zbyt dobrze, bym
mg je goymi rkami usun. Na chwil zrezygnowany przymknem oczy,
ale wnet wpad mi do gowy pewien pomys.
Popychajc przed sob Suzan cofnem si w poblie odkrytego
przed chwil pionowego szybu. Pochyliwszy si nad nim, dokadnie zbadaem rkami olizge ciany. To moe si uda pomylaem natrafiwszy
na liczne chropowate wypukoci, ktrych nie zdoaa wygadzi nawet
spywajca od setek lat woda. Usiadem nad krawdzi otworu i ostronie
opuciem nogi.
Co pan robi, doktorze? wydyszaa stropiona Suzan.
To nasza jedyna droga odpowiedziaem. Prosz mnie naladowa.
Jak ju wspomniaem, szyb mia okoo metra rednicy. Wsunem
si do niego w pozycji embrionalnej, klinujc si wystajcymi czciami mojego ciaa: z jednej strony kolanami, z przeciwnej za okciami. Pode mn
ziaa bezdenna otcha, ale nie czuem strachu: moje koczyny znajdoway
na pokrytych skalnymi wypustkami cianach stabilne, pewne oparcie. Poruszajc rkami i nogami, stopniowo zsuwaem si w d. W moje lady po
chwili posza Suzan; rzecz jasna w ciemnociach nie widziaem jej wysiku,
ale do moich uszu dobiegy ciche stknicia bezsporny dowd na to, e
dziewczyna raz jeszcze mi zaufaa i podya za mn.
320

W miar, jak posuwalimy si w d, pionowy szyb zmienia sw

rednic. Momentami jego ciany rozstpoway si: wtedy podr zmieniaa si w mk napitych jak postronki mini i cigien. Systematycznie
nadchodziy jednak chwile ukojenia olizge krawdzie zbliay si do
siebie, zapewniajc nam jeeli nie nawet wzgldny komfort, to przynajmniej
chwil oddechu. W pewnym momencie natrafilimy na wsk peczk
ta wilgotna i twarda skaa umoliwia nam chwil relaksu, jakiej nie zaznalibymy w normalnych okolicznociach nawet na wykadanej atasem komfortowej kanapie. Opuszczalimy si dalej, a kamienna studnia zdawaa si
nie mie koca. Z kadym kolejnym jardem moje kolana i okcie przeszywa
taki bl, jaki wywoa mogo chyba tylko rozgrzane do biaoci elazo. Moje
ruchy nabray pewnego automatyzmu i ze zdumieniem stwierdziem, e zaczynam traci rachub przebytej odlegoci. Po pewnym czasie do tego niepokojcego uczucia doczyo te inne: zdawao mi si, e z czeluci tunelu
bucha niewytumaczalne gorco. Albo zwariowaem, albo dotarlimy do
samego rodka ziemi pomylaem, gdy na wraenie wzrostu temperatury naoyy si omamy wzrokowe... Nieprzenikniona ciemno ustpowa bowiem zacza rzucajcemu cienie, nieziemskiemu blaskowi.
Nie dane mi jednak byo dokadniej zgbi przyczyny tych dziwnych jak mi si wwczas zdawao halucynacji. Nagle bowiem ciche
stkanie skrajnie zmczonej Suzan przeszo w pisk, a po sekundzie dziewczyna... zwalia mi si na gow. Musiaa odpa od ciany przemkno
mi przez gow, ale nie zdyem nawet dokoczy tej myli. Moje koczyny
oderway si od cian szybu i wraz z krzyczc cigle Suzan runem w d.
Nabierajc prdkoci, leciaem w d jak wystrzelony z procy pocisk. Nie zdyem nawet osoni gowy, ale szczliwie uniknem druzgoccego czaszk uderzenia. To ju koniec pomylaem, gdy moje rami
otaro si o cian skalnej studni. Zamknem oczy i pogodzony z losem
przygotowaem si na gwatowne spotkanie z przeznaczeniem.
Uderzenie przyszo nagle i niespodziewanie. Miaem wraenie, e
pkaj mi wszystkie koci. Mimo wstrzsu wci zapadaem si w otchani,
a moje ciao przeszyy lodowate sztylety. A wic to tak wyglda mier
pomylaem zgnbiony. Otworzyem zacinite dotd usta by wyda swe
321

ostatnie tchnienie i... natychmiast je zamknem, gdy do garda wdary mi

si strumienie zimnej wody.
Uderzajc z caej siy rkami, walczyem o ycie. Woda w podziemnym jeziorze bya czarna, nieprzejrzysta i zimna, ale nawet tego nie
zauwayem. Jedyn moj trosk byo to, e... zwyczajnie si dusiem. Uderzenie w lustro podziemnego zbiornika wybio z mych puc cay nagromadzony w nich tlen, a na domiar zego zachysnem si i mym ciaem targa
kaszel. Czy kasalicie kiedy pod wod? Jeeli tak, to wiecie, jak wwczas
si czuem.
Moje ruchy byy coraz wolniejsze i nieskoordynowane. Puca wypeniy si ywym ogniem i w pewnym momencie poczuem nieprzepart
ch ugaszenia go kilkoma haustami zimnej cieczy. Kiedy zdecydowaem si
ju na przerwanie beznadziejnej walki i odetchnicie otaczajc mnie wod,
poczuem gwatowne szarpnicie za wosy. Tracc wiadomo poddaem
si tej obcej, cigncej mnie ku grze sile. Nagle do moich uszu dotar czyj
ciki oddech zrozumiaem, e moja gowa znalaza si nad powierzchni zbiornika. Chwytajc spazmatycznie powietrze (ktre spywao jak balsam na me udrczone puca), rozejrzaem si dookoa i ujrzaem Suzan. Dopiero po chwili dotaro do mnie, e to wanie dziewczyna wycigna mnie
z odmtw. Wci si krztuszc, porwaem j w ramiona.
Przyciskajc policzek do jej drcych z wysiku ramion, zdaem
sobie spraw, e co si zmienio. Mj rozmyty wzrok pad na lustro wody i
zatrzyma si na wietlnym refleksie. Kurtyna w mojej wiadomoci stopniowo si podnosia. Skd tu wiato? wci jeszcze otumaniony, spytaem si w mylach.
Odrywajc si od dziewczyny, potoczyem wzrokiem dookoa.
No, tego na pewno si nie spodziewaem pomylaem oszoomiony.
Znajdowalimy si w owalnej, sporej komnacie owietlonej rzdem gorejcych przy cianach pochodni. Niej pooone czci tego wykutego w skale
pomieszczenia pokryte byy spienion wod, ktrej poziom ustawicznie si
podnosi. Powyej linii wody, na skpanych w blasku ognia tarasach pitrzyy si a po wiszcy kilka jardw nad naszymi gowami strop wszelkiej
maci rupiecie: byy tu metalowe kilofy, bro, dziesitki wyprawionych
skr... Ze zdumieniem dojrzaem take antyczne czna, piknie rzebione
322

zote figurki, porcelanow zastaw... Ki diabe? spytaem si w mylach,

ale moje zdumienie nie trwao dugo: wnet przypomniaem sobie opowiadanie Sizemoura przede wszystkim za fragment powicony ucieczce
bandy z Vancouver. Grady wspomina co o zaatakowanym i porwanym
przez szalecw indonezyjskim dhow zgromadzone we wntrzu gry
artefakty byy jednoznacznym dowodem na prawdziwo jego sw. A
wic to swojego rodzaju skarbiec bandy Czarnej Gwiazdy... pomylaem
zdumiony. Nie spodziewaem si znale tutaj a takiego bogactwa. Wci
ciko oddychajc skierowaem si do najbliszego brzegu. Pywanie
utrudnia bardzo silny prd zdaem sobie spraw, e mroczny zbiornik
nie jest jeziorem tylko niezwykle szeroko rozlanym strumieniem. Wreszcie,
dyszc niczym wyjta z wody ryba, dotarem do jednego z tarasw. W sam
por, gdy temperatura nieprzejrzystej cieczy oscylowaa wok zaledwie
dwudziestu kilku stopni i dusze w niej przebywanie musiaoby si skoczy termicznym szokiem. Wypezem na skay i pooywszy si na brzuchu
przycignem do siebie woskowo blad Suzan. Dziewczyna trzsa si z
zimna, a alabastrowy odcie jej skry by niewtpliwym objawem hipotermii.
Wszystko bdzie dobrze... szepnem i masujc jej ciao
energicznymi ruchami zgrabiaych palcw stopniowo przywrciem krenie. Po minucie mych brutalnych zabiegw Suzan jkna; by to niewtpliwy znak, e naczynia krwionone ponownie wypeniy si wartkim, yciodajnym pynem.
Przerwaem masa i na kolanach podszedem do pobliskiego stosu rupieci. Gdy mj wzrok pad na szczerozote statuetki dorodnych soni,
zweryfikowaem swj niewczesny osd. To wcale nie rupiecie przemkno mi przez gow. Ze wzrastajcym wci niedowierzaniem podziwiaem kolejne przedmioty: wysadzane szlachetnymi kamieniami figurki mczyzn i kobiet, rzebione w mahoniu postacie dziwnych, egzotycznych
bstw... Po chwili mj wzrok pad na skamienia, nieco podobn do ludzkiej gow od razu zorientowaem si, e patrz na pradawne zwoki,
prawdziwy rarytas dla antropologw, rzecz znacznie przewyszajc swoj
wartoci przedmioty ze zota i srebra. To jednak nie by jeszcze koniec niespodzianek. W cieniu antycznej dubanki natrafiem na spor, kulist bryk
sdzc, e jest to kolejna skamielina, ostronie wycignem j z ukrycia.
323

Gdy znalezisko owietlone zostao zotym pomieniem pochodni, a sapnem z zachwytu, a z ust przybyej przed sekund Suzan dobyo si gone,
pene nabonego podziwu jknicie. Diamenty od zawsze wywoyway u
kobiet graniczc z szalestwem namitno pomylaem, wpatrujc si
w kamie. By ogromny: wedug mej pobienej oceny musia mie co najmniej piset karatw, co oznaczao, e by jednym z wikszych okazw na
wiecie. Jego warto bya wrcz trudna do oszacowania...
Oczarowany magi przechodzcego wszelkie wyobraenia skarbu,
pomylaem nagle o tych wszystkich, ktrzy zostali w dolinie: Karolu, Bigoaku, Sizemourze, Robercie, Stevenie... Tak na dobr spraw wcale nie mogem mie pewnoci, czy bitwa z szalecami zakoczya si sukcesem. Ja
zachwycam si skarbami, a oni by moe potrzebuj pomocy lekarza
myl ta sprawia, e pokryem si szkaratnym rumiecem. Nie pomogo
nawet to, e nagle wpad mi do gowy pewien pomys. Przecie ten skarb
ma nieskoczenie wiksz warto ni zoty piasek i nuggety w dolinie
Stevena pomylaem. Ale ycie mych przyjaci jest przecie waniejsze od przytuku upomniaem si natychmiast i chwyciwszy rk Suzan,
ruszyem wydeptan wok groty ciek.
Tu gdzie musi by droga do wyjcia szepnem i zdjwszy
ze ciany jedn z pochodni, owietlaem wszystkie skryte w mroku zakamarki. Dziewczyna natychmiast posza w moje lady, bez sowa skargi rezygnujc z kontemplacji diamentu.
Doktorze powiedziaa. Wiem ju, co zrobimy z tym caym
bogactwem.
Z przyjemnoci stwierdziem, e myli dziewczyny biegn dokadnie tym samym torem, co i moje. Nieco zaskoczya mnie tylko jedna jej
proba.
Nie mog decydowa sam, ale jestem prawie pewien, e Karol i
Steven nie bd si sprzeciwia powiedziaem, a ycie nabrao dla mnie
nowego smaku.
To dobrze szepna dziewczyna, a w jej gosie oprcz uzasadnionej radoci pojawiy si take smutne nutki. Kocham ojca i braci,
324

ale nie chc dalej y w Fever Point. Teraz, kiedy poznaam troch innego
ycia, byoby mi szczeglnie trudno...
Ujem j za rami i powiodem za sob. Rozmowa do tego stopnia
upia moj czujno, e dopiero teraz zauwayem, e poziom rzeki jeziora podnosi si coraz szybciej. Drczony zymi przeczuciami przypieszyem kroku, ale po chwili zwolniem i odetchnem z ulg.
Jest wyjcie! krzyknem uradowany, wskazujc na owietlony smoln gowni wski korytarz.
Wydawszy stumiony okrzyk radoci, Suzan przypieszya kroku i
dotara do otworu nawet prdzej ode mnie. Oboje czulimy si ju zmczeni
przytaczajcym wntrzem wapiennej gry i naszym jedynym marzeniem
byo znw ujrze gwiedzisty firmament. Och, jaki ten wiat jest pikny!
pomylaem z uczuciem. Jako e dzierona przeze mnie smolna szczapa
powoli si dopalaa, przed wkroczeniem w prowadzcy do wyjcia chodnik
podbiegem do ciany skalnej pieczary i poyczyem sobie nastpn pochodni. Suzan na chwil znikna z moich oczu, tote nie zwlekajc ruszyem w jej lady. Chciaem zawoa, by zaczekaa, ale zanim wydaem z siebie
gos, mj wewntrzny spokj rozsypa si na tysice bezbarwnych kawakw. Od strony tunelu rozleg si bowiem przeraliwy krzyk. Krzyczaa Suzan...
Od ciemnego otworu dzielio mnie kilkanacie jardw, ale odlego t pokonaem w cigu zaledwie sekundy. Wpadem w krty korytarz i
brodzc po kostki w sczcej si ze cian wodzie gnaem na zamanie karku.
Pokonaem dwa ostre zakrty i... stanem jak wryty. To, co zobaczyem,
byo widokiem rodem z okrutnego, sennego koszmaru...
O! Jestemy w komplecie... ociekajcy nienawici gos Sapathii odbija si w wskiej przestrzeni korytarza nienaturalnym echem.
Jak wam si podoba moje krlestwo?
W rku stojcego na granicy krgu wiata profesora dojrzaem
nabity i wycelowany w nas sztucer. Poraona paraliujcym strachem Suzan klczaa pod mokr cian, a jej skulonymi ramionami targa bezgony
szloch. Skd on si tu wzi? spytaem si w mylach, czujc na krgosupie dreszcze zabobonnego strachu. Byem przekonany, e ten ojciec sza
325

lecw zgin w dolinie wraz z wyznawcami swojego kultu, ale okazao si,
e... nie. W momencie ataku musia schroni si w jaskini doszedem do
jedynego susznego wniosku, gdy jako nie wierzyem w to, e ze sztucera
mierzy do nas duch.
Co jest, zaniemwilicie? spyta Sapathia ze zudn sodycz
w gosie. Mwcie co, korzystajcie z ostatniej okazji, bo zaraz zaniemwicie... na wieki.
Od bro, szalecze mimo oczywistego przeraenia moje
sowa zabrzmiay nad wyraz spokojnie i przekonujco. Ju wszystko
skoczone... Twoi ludzie nie yj, a...
O! Jednak umiesz mwi przerwa mi albinos. Niestety,
nie masz racji. Nic nie jest jeszcze skoczone! Przeczekam tutaj, a twoi towarzysze strac nadziej i odjad, a potem...
Sapathia mwi dalej, ale przestaem go sucha. Moj uwag
przyku dziwny, dobiegajcy jak gdyby zza ciany dwik. Pocztkowo sdziem, e ulegam halucynacjom, ale po chwili dziwne odgosy zdaway si
przybiera na sile. Co tak trzeszczy? zastanawiaem si w mylach, ale
adne wytumaczenie nie przychodzio mi do gowy. Gdybym by grnikiem, padbym na kolana i zacz si modli...
... i to ju wszystko Sapathia najwyraniej zakoczy swe
przemwienie, ale wcale nie zmartwio mnie to, e jego wiksza cz
umkna mojej uwadze. Byem pewien, e obkany starzec nie powiedzia
nic odkrywczego.
Jeste chory wyjkaa niespodziewanie Suzan, przerywajc
przecigajc si cisz. Zniszczye ycie tylu ludziom, tylu wspaniaym
ludziom... Nigdy nie daruj ci tego, co zrobie Gradyemu i Amy...
To nigdy nie potrwa ju dugo przerwa jej albinos, a ja z
rosncym przeraeniem dostrzegem, e jego sztucer zataczy na wysokoci piersi klczcej dziewczyny. Do dzi dnia nie potrafi tego wytumaczy,
ale jaki wewntrzny gos podpowiedzia mi wwczas, e czas pracuje na
nasz korzy.
326

Zaczekaj C. C. powiedziaem dosownie w ostatniej chwili,

gdy blade, popstrzone starczymi plamami palce ju zaciskay si na cynglu.
Skoro mamy ju zgin, to wytumacz nam chocia, dlaczego giniemy. Za
kogo ty si uwaasz? Za Boga?
Dobre pytanie zamia si Sapathia, a w jego rechocie wyranie zadwiczaa nuta obkania. To fakt, nigdzie nam si nie pieszy.
Posuchajcie...
Z ust szalonego albinosa popyna rwnie szalona opowie, ale
ja, tak jak przed chwil, skoncentrowaem si na tajemniczym odgosie
trzeszczenia. Kiedy ju syszaem co bardzo podobnego: jako dziecko lizgaem si po zamarznitej powierzchni jeziora Michigan i pod jednym z
moich dziecicych kolegw zarwa si ld. Dwiki zza ciany bez wtpienia
przypominay wanie odgos, jaki wydaje pkajca pokrywa lodowa. Ciekawe, co to moe oznacza? raz po raz pytaem si w mylach. Miaem
dziwne wraenie, e odpowied na to pytanie przynios najblisze minuty.
Zerknem na Suzan, ale dziewczyna najwyraniej nic nie syszaa: ca jej
uwag pochaniao nienawistne spojrzenie, jakim co chwila obrzucaa pogronego w oracji profesora. Kada opowie ma swj kres. Sapathia mwi przez ponad dziesi minut, ale dostrzegszy, e kade z nas bdzi mylami gdzie indziej, przerwa w p sowa i ponownie unis sztucer. Nie bya to niestety zawodna rusznica z Kentucky, tylko najnowszy, nowoczesny
model winchestera. Ta bro celuje sama powiedzia mi kiedy pewien
znajomy traper, a ja nie miaem najmniejszych powodw, by kiedykolwiek
wtpi w jego sowa. Gdy nadszed czas egzekucji, spryem si w sobie,
przygotowujc si w duchu do ostatniej, samobjczej szary. Chciaem, nawet kosztem wasnego ycia, obali na ziemi szaleca i da tym samym
ostatni (i niestety ulotn) szans ucieczki dzielnej dziewczynie. Oceniem
waciwy moment i gdy palce albinosa zacisny si na jzyczku spustowym, z rozpostartymi rkami rzuciem si w przd. Wtedy rozptao si
pieko...
Okazao si, e niedawny wybuch dynamitu nie do, e wywoa
potworn lawin, to take zachwia rwnowag drzemicych pod skaln
powok wd podpowierzchniowych. Setki tysicy, a kto wie, moe nawet
miliony ton uwizionej w zalanych jaskiniach cieczy spryo si pod
327

ogromnym cinieniem i z si wbijajcych si w grunt meteorytw atakowao mikkie (bo przecie wapienne) skay. Te opieray si wytrwale, wydajc
przy tym syszany przeze mnie odgos niby trzeszczenia. Wreszcie woda
zwyciya, znoszc ze swej drogi wszelkie skalne przeszkody. Niszczycielski ywio run przed siebie, tratujc wszystko, co tamowao jego ruch...
Na szczcie woda nie wystrzelia bezporednio w nas, gdy gdyby tak byo, to zostaoby po nas jedynie wspomnienie. ciany korytarza pky za nami i strumie zimnej, spienionej, uwizionej przed setkami lat wody porwa nas jak jesienne licie. Niesiony z zapierajc dech szybkoci,
jedynie cudem uniknem uderzenia w wyrosy mi na drodze skalny nawis.
Rzecz jasna pochodnie natychmiast pogasy i ogarna nas huczca ciemno. Instynktownie chwyciem za lun z przodu bluz Suzan i pocignem j za sob dziewczyna odruchowo zacisna swe donie na moich
biodrach i tak szczepieni runlimy dalej.
Silny prd sprawia, e nie posuwaem si w poziomie, tylko bezustannie koziokowaem. W pewnej chwili straciem poczucie kierunkw
nie wiedziaem gdzie jest gra, a gdzie d. Moje puca po raz drugi w przecigu kilkudziesiciu minut zalane zostay wod chocia si dusiem, nie
odtrciem jednak uczepionej mnie mocno Suzan. Na szczcie korytarz
bieg prosto, a my porwani przez nurt pynlimy jego rodkiem i nie
obijalimy si o twarde skay. Skoki cinienia sprawiy, e poraajcy me
uszy huk najpierw cich, eby po chwili ustpi zupenie. Ale ani karkoomna podr, ani stpiony such nie byy problemami, ktre pochaniay
wwczas moj uwag; nawet zalane puca przestay by problemem w obliczu czego, co pojawio si nagle przed moimi zazawionymi oczami. Od
kompletnej ciemnoci wyranie odcinaa si blada, pozbawiona pigmentu
twarz profesora. Okrutnym zrzdzeniem losu Sapathia znalaz si obok
mnie i o zgrozo zamiast walczy o wasne ycie, usiowa... odebra mi
moje.
Walczylimy w zupenej ciemnoci, koziokujc w mkncym nieprzytomnie nurcie. Blade palce szaleca zacisny si na moim gardle, ale
wcale nie zamierzaem kapitulowa. Suzan, wyczuwszy co si dzieje, pucia
si, przywracajc mi swobod ruchw. Konwulsyjnym ruchem podcignem pod brod kolana jedno z nich wyldowao na piersi znajdujcego
328

si akurat pode mn Sapathii i miertelny ucisk na mej szyi nieco zela.

Uniosem do i zamaszystym ruchem uderzyem w spienion ciemno.
Traf chcia, e wcelowaem prosto w wykrzywion z wysiku twarz, a moje
knykcie rozkwasiy mikk chrzstk przegrody nosowej. Gowa albinosa
na chwil wychyna na powierzchnie i do moich odetkanych w cudowny
sposb uszu dotar ochrypy okrzyk blu. Po chwili krzyknem take ja
dugie i ostre paznokcie Sapathii do krwi rozdary delikatn skr mojego
karku. Walczc z blem zanurkowaem i nakierowaem do profesora na
chropowat cian korytarza. Pod wod rozleg si wywoujcy dreszcze
chrobot, a blada skra z pogruchotanej rki zostaa zerwana niczym rkawiczka. Udao si pomylaem z radoci przemieszan z obrzydzeniem. Sapathia puci moje gardo i znikn w spienionej ciemnoci.
Jak szaleniec zamachaem rkami i wymacaem w huczcym mroku dryfujce z prdem ciao Suzan. Moja interwencja przysza w sam por
podtopiona dziewczyna w wdzicznoci pochwycia pierwszy od minuty oddech i wykaszlaa z puc ca zalegajc tam wod. Spleceni w ucisku
raptownie si zatrzymalimy w miejscu, w ktrym korytarz zakrca
utworzy si niewielki wir. Byo to dla nas prawdziwe bogosawiestwo
losu: nie do, e uniknlimy roztrzaskania o zaom tunelu, to jeszcze zyskalimy kilkanacie jake przecie potrzebnych sekund odpoczynku. Objem mocno Suzan i wyszeptaem jej kilka sw. Nigdy nie sdziem, e kiedykolwiek je wypowiem, a ju na pewno nie w mrocznych, pospnych
wntrznociach gry... ycie naprawd pisze bardzo dziwne scenariusze!
Gdy wypuszczeni z obj wiru podjlimy karkoomny
spyw, przez chwil wydawao mi si, e wszystko co najgorsze zostawilimy ju za sob. Prd by w tym miejscu nieco wolniejszy, korytarz rozszerzy si do rozmiarw sporawej pieczary... Brakowao jedynie swoistego
wiateka w tunelu, otworu, ktry prowadziby na otwart przestrze.
Wysilajc wzrok, wypatrywaem symptomw szczliwego zakoczenia
podziemnej udrki byem tym tak pochonity, e puciem rami Suzan i
przestaem zwraca uwag na najblisze otoczenie. Okazao si, e rozlunienie przyszo za wczenie. O wiele za wczenie...
Nagle na moj potylic spad potworny cios. Tak silny, e przez
krtki, przeraajcy moment balansowaem na granicy utraty przytomno
329

ci. Na szczcie mga z moich oczu wkrtce opada, ale z niedowierzaniem

stwierdziem, e lewa strona mojego ciaa sabo reaguje na wysyane z mzgu sygnay. Chwilowy parali postawiem diagnoz i otarem lepice
si od krwi powieki. W wietle cudem ocalaem, zawieszonej ponad poziomem wody pochodni z ca wyrazistoci dostrzegem diabelsko umiechnite oblicze Sapathii.
Szaleniec wyglda makabrycznie. Moje ciosy, poparte zapewne
razami, jakie otrzyma od skalnych cian, poczyniy na jego twarzy straszliwe spustoszenie. Zamany nos poczernia od pyncej wci krwi, midzy
wargami ziaa dziura po wybitych zbach, a jedno oko skryo si niemal zupenie pod luno zwisajc, trzepoczc z cichym furkotem powiek. Ale
Sapathia y i co gorsza poraniona twarz nie osabia jego ponurej determinacji. Zaraz zginiesz wyczytaem z jego gorejcej, czerwonej renicy. Rozpaczliwie usiujc odzyska sprawno mini, przygotowaem si
na kolejny cios.
Chwilowo cios jednak nie pad, a bezzbne usta Sapathii otworzyy si w niemym krzyku. Dopiero pniej dowiedziaem si, e dzielna Suzan, widzc moje beznadziejne pooenie zanurkowaa i... zatopia swe
ostre zbki w udzie bandyty. Szaleniec wierzgn mocno nog i odpdzi
dziewczyn, ale ta chwila zwoki najpewniej uratowaa mi ycie.
Czujc przypyw wieych si, cisnem starcze ramiona i odsunem od siebie jczcego z blu profesora. Zacisnem w pi praw do
i przygotowaem si do ciosu. Wanie w tym momencie korytarz zakrca
po raz ostatni na nasze napite z wysiku, zmczone twarze pady pierwsze promienie soca. Tym razem na zakrcie nie byo jednak zbawiennego
wiru ze ciskajc serce prdkoci huknlimy w skaln cian.
Jako pierwszy uderzy profesor; na jego zwiotczae nagle ciao
wpadem ja, a z kolei na moich plecach zatrzymaa si Suzan. Znalazszy
oparcie, zamachnem si do kolejnego ciosu. Celowaem w odek, mylc, e oszoomienie Sapathii jest tylko chwilowe i trzeba je od razu wykorzysta. Niespodziewanie moj praw do przeszy nagy paroksyzm blu.
Co si stao? szepnem bezgonie, ze zdumieniem wpatrujc si w
poranion, puchnc szybko do. Wtem do groty wpado wicej sonecznych promieni i nagle wszystko stao si jasne.
330

W miejscu, w ktre uderzy Sapathia, przed potopem wisiaa pochodnia. Silny prd porwa za sob smoln szczap, ale mocujca j metalowa obejma ocalaa. Ciki cylinder z litej stali stercza teraz tam, gdzie
powinien znajdowa si brzuch starego profesora. Sapathia nie y, wypatroszony jak ryba. Oderwaem wzrok od makabrycznego widoku i czujc
nag sabo, poddaem si nurtowi. W tym momencie wewntrz gry runa prawdopodobnie druga ciana i wieo uwolnione masy wody porway
nas ze sob. Nabierajc prdkoci wystrzelilimy z jaskini i niesieni wartkim potokiem spynlimy na samo dno doliny. Wreszcie, w kauy gstego
szlamu nasza podr ostatecznie si skoczya. Podczogaem si do Suzan i
objem j. Leelimy na plecach i wpatrywali we wspinajc si po nieboskonie dzienn gwiazd. To by najpikniejszy widok, jaki podziwiaem w
cigu caego ycia.
Kilkanacie sekund pniej na mokrych kamieniach zachlupotay
czyje kroki. Ostatkiem wiadomoci rozpoznaem pochylajcych si nad
nami Karola i Bigoaka. Zanim zapadem w sen ujrzaem, e moi przyjaciele
radonie si miej, a po twarzach skapuj im gorce zy wzruszenia...
W zasadzie jest to ju koniec tej historii. Chciaoby si powiedzie,
e wszystko dobre, co si dobrze koczy, ale niestety nasza przygoda w Grach Skalistych Kolumbii Brytyjskiej nie miaa happyendu. Gdy, przykryty
kocem troskliwego Karola, wreszcie si wyspaem, wcale nie byo mi do
miechu. Wieczorem pochowalimy Gradyego Sizemoura i Stevena. Tak,
niestety poczciwy rolnik, ktrego mielimy uratowa, zgin od zbkanej
kuli zaraz na pocztku rzezi. Ze cinitym z blu sercem przypatrywaem
si niemej rozpaczy osieroconej rodziny byo mi tym smutniej, e zamiast przynoszcej ulg histerii obserwowaem jedynie odrtwienie. Wiedziaem, e rany na duszach ony i dzieci z biegiem czasu si zagoj, ale do
koca ycia pozostan po nich bolesne blizny.
Stojc nad niewielkim kurhanem, w milczeniu opakiwaem Sizemoura. Moe nawet nie sam fakt jego odejcia (gdy wydaje mi si, e Grady
pragn mierci), tylko bezmiar okropnych nieszcz, ktre zmieniy tego
pogodnego przecie niegdy czowieka w poszukujcego zgubionego sensu
ycia demona zemsty. Kiedy Karol wkopywa we wzruszon ziemi may,
sosnowy krzy, moje myli pomkny w oczywistym kierunku. Kto wie,
331

moe jeszcze gdzie kiedy spotka swoj Ameli przemkno mi przez

gow, ale zaraz pojawio si zwtpienie. Zrobio mi si jeszcze bardziej
smutno...
Wojownicy Bigoaka wykopali gboki d, do ktrego zoylimy
szcztki czonkw bandy obkanych wyznawcw szalonego kultu Czarnej Gwiazdy. Nikt za nimi nie paka ja sam aowaem troch tych ludzi,
gdy to choroba psychiczna sprawia, e stracili kontrol nad swym yciem,
postpowaniem. Nie ujawniaem jednak swoich uczu. Widzc al Betty i
bliniakw, nie chciaem bardziej rani tych i tak surowo dowiadczonych
przez los ludzi...
Chocia by dopiero pocztek lipca, miaem ju dosy przygd i
gdyby nie upr Karola, prawdopodobnie wrcibym do Milwaukee. Mj
przyjaciel przypomnia mi jednak o idei, ktra staa si w zasadzie testamentem Stevena. Przez najbliszy miesic wydobywalimy zoto i zbieralimy wyrzucone przez wod artefakty. Wiele cennych przedmiotw pozostao we wntrzu gry, ale nikt (a ju najmniej ja) nie mia ochoty zagbia
si w ciemne czeluci.
Do prac przyczyem si dopiero po dwch tygodniach tyle
czasu zaja rekonwalescencja moich pogruchotanych rk. Przez cay ten
czas bya przy mnie Suzan, a jej troskliwa opieka pozwolia mi stopniowo
zapomnie o tragedii. O ile Suzan opiekowaa si mn, o tyle Karol ca dusz powici si trosce o zdrowie i samopoczucie rodziny zamordowanego
Stevena. Jego wysiek zacz przynosi efekty Betty i bliniaki wczyli
si w obozowe ycie, a w ostatnich dniach lipca coraz czciej byo sycha
ich stumiony, niepewny jeszcze miech. C, ycie toczy si dalej... Betty
zdawaa si to rozumie i wreszcie wyzbyem si obaw o dalszy los osieroconej trjki.
Wspaniaym przyjacielem okaza si w tamtych trudnych dniach
Bigoak. Widzc, e sami nie damy sobie ze wszystkim rady, zaangaowa do
pomocy przy poszukiwaniach kruszcu i artefaktw swych podwadnych
wojownikw Cree. Praca sza szybko i ani si obejrzelimy, jak wszystkie
bogactwa obu dolin zostay odszukane i wyzbierane. Bya ju poowa sierpnia, tote nie zwlekajc, ruszylimy w drog powrotn. Eskortowani przez
Bigoaka, na wyrane polecenie Karola szerokim ukiem ominlimy zglisz
332

cza farmy Stevena. Decyzja mojego przyjaciela bya suszna widok ruin
rodzinnego domostwa mgby zniweczy ostatnie sze tygodni bezustannej terapii. A gdzie dalej miaa mieszka Betty? To bya ju cz wymylonego przeze mnie planu. A jednym z miejsc jego realizacji byo Fever Point.
Przez niemal ca noc przekonywalimy miejscowego barmana
(ojca Suzan) do naszego pomysu. Mczyzna dugo si waha, ale wreszcie
wyrazi zgod. I tak w dalsz drog jego crka wyruszy miaa... z nami. Tak
jak i Betty zaangaowana zostaa jako pracownica majcego powsta przytuku: wraz z on i dziemi Stevena zamieszka miaa w wynajtym mieszkaniu i dzieli swj czas midzy obowizki zawodowe i ksztacenie. Rozwizanie to byo w naszym mniemaniu znakomite i jako takie z entuzjazmem przyjte zostao przez obie mode kobiety. Zdawalimy sobie z Karolem spraw z ogromu czekajcej nas pracy. Naleao upynni zoto, zlicytowa na aukcji artefakty, wydzierawi budynek, zatrudni pracownikw...
No i pniej w odpowiedzialny sposb prowadzi dobroczynn instytucj...
Karol od razu zrezygnowa z zimowej wyprawy, a ja po duszym zastanowieniu uznaem, e czas ju przyj do pracy drugiego lekarza. Chciaem pomc przy organizacji przytuku, a wiedziaem, e nie poradz sobie z
tym bez pomocy w mym lekarskim gabinecie. No, ale organizacja schroniska dla zniedoniaych traperw to temat na zupenie inn opowie...
Nieopodal granicy kanadyjsko-amerykaskiej poegnalimy si z
Bigoakiem. Rozstanie byo serdeczne, ale trudno si temu dziwi: bardzo
zbliyy nas do siebie dramatyczne wydarzenia, a osobiste zalety potnego
wojownika sprawiy, e obdarzyem go uczuciem chyba nawet silniejszym
od zwykej przyjani. Dugo jeszcze patrzyem w punkt horyzontu, za ktrym skry si mody Indianin. Kt to wie, dumny Bigoaku, moe jeszcze
kiedy si spotkamy? pomylaem z melancholi. Mam tak nadziej!
dodaem po chwili wiedzc, e jeeli si czego naprawd pragnie, to
zwykle si to spenia.
Ostatni przystanek przed Milwaukee zrobilimy sobie w Fort Benton. Szeryf Irwin25 nie mg wprost pozna powierzonego naszej opiece
wychowanka: Robert wrcz tryska zdrowiem i pogod ducha i naleao
mie nadziej, e alkoholowy nag nalea ju w jego przypadku do prze25
Posta szeryfa z Fort Benton pojawia si w kilku powieciach W. Wernica [JW48]
333

szoci. Pocztek by dobry: kiedy przez p nocy siedzielimy w saloonie

(ktry zreszt spenia dla szeryfa funkcj... domu), chopak nie poszed w
nasze lady, przedkadajc nad spoywan przez nas whisky czyst, rdlan wod.
Nasz kilkudniowy pobyt w Benton ostatecznie przywrci mi dobry nastrj.
Du rol odegraa w tym osoba naszego gospodarza: Vincent
Irwin by wspaniaym gawdziarzem i jeszcze wspanialszym
czowiekiem. Pewnego dnia wybralimy si za miasto i wanie tam, suchajc jednej z ciekawych, podszytych humorem opowieci szeryfa, po raz
pierwszy od dnia drugiego lipca wybuchnem niczym nie skrpowanym,
gromkim miechem. Chcc podzieli si z Karolem zabawn puent usyszanej historyjki, ruszyem w jego stron mj przyjaciel wysforowa si
kilkadziesit jardw do przodu i prowadzc pod rk Betty, co jej tumaczy. Po kilku krokach osadzio mnie w miejscu gwatowne szarpnicie.
Zosta tu, Janie... powiedzia szeryf, umiechajc si szeroko.
Wtedy wszystko zrozumiaem, a moje serce wypenia czysta, niczym nie skrpowana rado. Irwin pokrci gow i zacz cicho nuci syszan ju przeze mnie kiedy piosenk:
334

Wic pamitajcie, ludziska,

Na prerii zielonej kobiercu Najbardziej si ceni, co w sercu,
Nie bro, co w rku poyska...
Zwolniem kroku i ujem za rk idc obok mnie, ciemnowos
dziewczyn. Dopiero po pitnastu latach zrozumiaem prawdziwy sens tej
rymowanej zwrotki. Zatrzymaem si i spojrzaem wprost w umiechajce
si do mnie, czarne oczy Suzan. I w tej chwili nic wicej dla mnie nie istniao...
Skocin Las Hajnwka, 22 sierpnia 7 listopada 2005
K O N I E C
335

336
Uwaga!!!
Bez zezwolenia twrcy wolno nieodpatnie korzysta z ju rozpowszechnionego utworu w zakresie wasnego uytku osobistego.
Nie wymaga zezwolenia twrcy przejciowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworw, niemajce samodzielnego znaczenia gospodarczego
Mona korzysta z utworw w granicach dozwolonego uytku pod

warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twrcy oraz rda.
Podanie twrcy i rda powinno uwzgldnia istniejce moliwoci.
Twrcy nie przysuguje prawo do wynagrodzenia.
Pliki mona pobiera jeli posiada si ich orygina a pobrany plik bdzie suy jako kopia zapasowa.
Mona pobiera pliki nawet jeli nie posiada si oryginau, pod warunkiem e po 24 godzinach zostan one usunite z dysku komputera.
Szczegowe postanowienia zawiera USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r.

o prawie autorskim i prawach pokrewnych
oraz Regulamin wiadczenia Usug Drog Elektroniczn Portalu Chomikuj.pl.

22 - Wojciech Wójcik - Czarna Gwiazda

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

22 - Wojciech Wójcik - Czarna Gwiazda

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Indeks: 00171/2015/07/W_22

Pozycja e-book_JW48: 063

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Wykorzystywanie tylko do uytku osobistego, tak jak czyta si ksik wypoyczon

II. Criss i Sizemour

IV. W objciach mierci

VII. Karol w ptach

VIII. Makabryczne odkrycie

IX. W pazurach bestii

XI. Ukryte miasto Cree

XII. Czekajc na mier

XIII. Wntrze gry

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Zgodnie z moj zapowiedzi uczynion w Nocie edytorskiej

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

czcego miejsca obok gwnego bohatera. Doktor Jan mimo ju

Dzikuj za uwag [JaWa48]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Zima przeomu lat 1895/96 powoli dobiegaa koca. W poowie

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

ska... Och, mona chyba zrozumie, e od momentu, gdy miejsce niegw

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

W. Wernic Skarby Mackenzie [JW48]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Karolu, to to zupenie dzikie i bezludne tereny! krzyknem

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

wi swej pomocy. Za tydzie lub dwa, gdy nieco odpoczniesz, wybierzemy

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

W powieciach Wernica pisownia Gary [JW48]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

A kogo chcesz zaprosi do naszej wczgi. Chyba nie Irvina?

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

W. Wernic Tropy wiod przez preri [JW48]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

W niedziel znalazem wreszcie troch czasu, by chocia oglnie

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Na wschd rozcigay si tereny plemienia Plain Cree. Indianie

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

kamratw. Na czym polega miay wystpki Roberta? Tego ju mi Karol nie

Lekki wietrzyk agodnie koysa koronami prastarych cedrw.

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

Gratuluj, Janie ozwa si Karol. Pikny strza. Jak wida

Opracowanie edytorskie: Jawa48

Przez Gry i Prerie Tom 22 [Zakoczenie]

zwierz. Dziwne, ale prawdziwe. Prawdopodobnie kula otara si jedynie o