Budet 2016 analiza

gliwickich rozwiza
dotyczcych budetu
obywatelskiego

Gliwice
czerwiec 2015 r.

Budet obywatelski 2016 w Gliwicach

Po raz kolejny w naszym miecie zainaugurowano gosowanie na projekty jednoroczne
zaproponowane przez wskie grono obywateli. W celu wyciszenia kontrowersji,
organizowanej ankiety nie nazywa si ju budetem obywatelskim. Gliwice s w tej chwili
jednym z ostatnich duych miast w Polsce, ktre nie posiadaj prawdziwego budetu
obywatelskiego. Poniej przedstawiamy najwaniejsze zarzuty wobec istniejcego
modelu oraz propozycj jego zmiany.
1. Zgodnie z zarzdzeniem Prezydenta Miasta, wnioski do budetu mog skada
wycznie radni, Rady Osiedlowe i Modzieowa Rada Miasta. Nie widzimy
adnego uzasadnionego powodu, eby w taki sposb zawa krg osb i instytucji
mogcych skada wnioski budetowe. Kady obywatel paccy w miecie podatki,
ktry nie ma czasu na prac w Radzie Osiedlowej, powinien mc angaowa si w
tego rodzaju inicjatywy. Model ten docelowo powinien pozwala na internetowe
zgaszanie wnioskw przez wszystkich obywateli naszego miasta - tylko wtedy
moemy mwi o szerokiej konsultacji i realnym otwarciu si wadz na pomysy
mieszkacw. Takie rozwizanie skutecznie funkcjonuje w kilkudziesiciu miastach
Polski - dlaczego ma nie zadziaa w Gliwicach?
2. Zgaszanie wnioskw budetowych za pomoc skomplikowanego formularza.
Poza wskim gronem osb mogcych zgasza wnioski budetowe, problematyczny
jest take formularz wniosku, ktry na pocztku naborw funkcjonowa wycznie
w formacie pdf. Nie widzimy adnego powodu, aby tego rodzaju wnioski nie mogy
mie formy elektronicznego formularza. Takie rozwizanie jest bowiem
powszechnie stosowane. Miasto chcce by polsk dolin krzemow powinno
unika archaicznych systemw i korzysta z nowoczesnych sposobw
nawizywania kontaktu z mieszkacami. Utworzenie specjalnej strony internetowej
(np.: takiej jak zastosowana w Warszawie), dziki ktrej wszystkie nadesane
propozycje mog by przegldane i komentowane, a po ich weryfikacji opisywane
stosownym uzasadnieniem, mona uzna za realne wychodzenie naprzeciw
potrzebom gliwiczan.
3. Bardzo maa ilo pienidzy przekazywana na realizacj zada wskazanych
przez mieszkacw. Prognozowane wydatki Gliwic w 2015 roku wynios prawie
1,5 mld z, a na realizacj zada wskazanych bezporednio przez mieszkacw
przeznaczono zaledwie 2,5 mln z. W mniejszym od Gliwic Rybniku na takie zadania
zarezerwowano ponad 3 mln zotych. Jeszcze dalej nam do Katowic (20 mln z) czy

odzi (40 mln z). Optymalnym rozwizaniem byoby przekazywanie 1% wydatkw

na zadania bezporednio wskazane przez mieszkacw - w przypadku Gliwic kwota
ta wyniosaby ok. 15 mln z. Ideaem byoby przeznaczanie caego wpywu z
podatku PIT, niech mieszkacy sami decyduj o swoich pienidzach.
4. Najwikszym szokiem zwizanym z gosowaniem Budet 2016 jest
charakter
poddanych
pod
gosowanie
projektw
(https://gliwice.eu/ankieta_budzet/). Taki wybr projektw do dalszych
konsultacji spoecznych spowodowa cakowite wypaczenie idei budetu
obywatelskiego - idei polegajcej na dopuszczeniu mieszkacw do
wspdecydowania o zagospodarowaniu pewnej puli rodkw budetowych. Z 36
poddanych pod gosowanie wnioskw a 27 spraw dotyczy remontu lub budowy
drg i chodnikwi. Tylko 9 wnioskw z 36 dotyczy spraw przewanie pojawiajcych
si w BO. Utrzymywanie dobrego stanu drg czy nawierzchni jest ustawowym
obowizkiem gminy i nie mona poddawa go pod adne plebiscyty, a mieszkacy
nie powinni walczy w gosowaniu o to, co im si naley. Budet Obywatelski nie
moe polega na walce midzy mieszkacami o remonty ulic w poszczeglnych
dzielnicach. Nie powinien by rwnie pretekstem do odwlekania w czasie
niecierpicych zwoki inwestycji wycznie dlatego, e we wspomnianym
gosowaniu przegray z innymi propozycjami. Taki budet zniechca do prawdziwie
obywatelskiej postawy i rodzi niepotrzebne antagonizmy dzielnicowe.
Budet Obywatelski stworzony zosta po to, by wyzwoli wrd mieszkacw aktywno
na rzecz realizacji innowacyjnych, oddolnych projektw spoecznych i infrastrukturalnych.
Obywatele naszego miasta to fantastyczni, kreatywni ludzie, ktrzy w niczym nie ustpuj
mieszkacom odzi, Katowic czy Dbrowy Grniczej. Jeeli tam udao si zrealizowa
prawdziwy budet obywatelski to i u nas si uda. Drodzy mieszkacy, drodzy decydenci,
poczmy siy, abymy w nastpny roku nie musieli si wstydzi naszego Budetu
Obywatelskiego.

Budet obywatelski - dobre praktyki

Nie sztuk jest przej jaki pomys, traktowany hasowo, i wprowadzi go na wasnym
podwrku wedug wasnych, wymylonych od nowa zasad. Sztuk jest przej pomys,
korzystajc rwnoczenie ze wszystkich najlepszych praktyk innych miast, wzbogacajc
procedur o nowe, usprawnione rozwizania.
Budet Obywatelski (a raczej partycypacyjny) z powodzeniem stosowany jest w wielu
miastach na caym wiecie. Doczeka si przernych publikacji - zbiorw zasad
funkcjonowania, opisw dobrych praktyk, opracowa naukowych.

"Badacze budetu partycypacyjnego np. Giovanni Allegretti, Sergio Baierle, Gianpaolo

Baiocchi, es abannes i es Sintomer wyodrbniaj kilka podstawowych i kluczowych,
scisle powizanych kryteriow, ktre odrniaj go od innych praktyk angaujcych
mieszkacw.
Po pierwsze, jego integraln czci jest publiczna dyskusja pomidzy mieszkacami,
ktrzy na przynajmniej jednym z etapw inicjatywy spotykaj si i deliberuj na specjalnie
do tego celu powoanych zebraniach czy forach. W tym celu budet partycypacyjny nie
opiera si (jedynie) na istniejcych ciaach politycznych (np. poprzez zachcenie
mieszkacw do uczestnictwa w posiedzeniach rady miasta czy rad osiedli) i nie
wykorzystuje narzdzi niepozwalajcych mieszkacom na wymian pogldw (np. ankiet
wysyanych poczt lub przez Internet). Dialog pomidzy mieszkacami jest kluczowy
dla ich pniejszej wsppracy z urzdnikami.
Po drugie, dyskusja w ramach budetu partycypacyjnego dotyczy jasno okrelonych,
ograniczonych rodkw finansowych.
Po trzecie, budet partycypacyjny nie jest ograniczony do poziomu dzielnicy, osiedla
lub instytucji na przynajmniej jednym z etapw
dotyczy rwnie poziomu
oglnomiejskiego. Projekty dziaajce na poziomie zbyt lokalnym mog szczeglnie atwo
ulec dominacji partykularnych interesw pojedynczych grup spoecznych lub opcji
politycznych. Rzadko udaje im si okreli i zaspokoi wsplne potrzeby mieszkacw, i
sformuowa racjonalne propozycje, zamiast koncentrowa si na oglnych daniach lub
protecie.
Po czwarte, jego wyniki s wice (co wyranie odrnia budet partycypacyjny od
konsultacji spoecznych). Propozycje inwestycyjne wybrane przez mieszkacw s
realizowane. Mieszkacy otrzymuj informacj zwrotn dotyczc zarwno projektw
wybranych w ramach dyskusji, jak i tych, ktre zostay odrzucone. Proces wdraania
inwestycji wynikajcych z budetu partycypacyjnego jest monitorowany.
Po pite, budet partycypacyjny nie jest procesem jednorazowym, ale dugofalowym jest
organizowany rokrocznie przez lata."
(W. Kbowski, Budet Partycypacyjny Krtka Instrukcja Obsugi)
Zdarza si, e wodarze miast nieufnie podchodz do idei budetu partycypacyjnego. Autor
przytoczonego opracowania jasno wskazuje jednak zalety i korzyci wynikajce z jego
wprowadzenia. Wrd nich te najbardziej oczywiste. A wic, budet partycypacyjny:

skutecznie legitymizuje instytucje samorzdowe wrd mieszkacw;

promuje innowacyjno i przedsibiorczo;
pozwala wraz z mieszkacami podejmowa trudne, kontrowersyjne decyzje
(szczeglnie dotyczce ci budetowych);
pozwala uzyska od mieszkacw szereg szczegowych informacji dotyczcych
tego, jak dane miasto funkcjonuje;
wspiera proces decentralizacji wadzy;
jest odpowiedzi na rosncy dystans pomidzy rzdzcymi i mieszkacami;
buduje zaufanie mieszkacw do samorzdu i jego przedstawicieli;
potencjalnie zwiksza popularno politykw, ktrzy si we angauj.

Ale to nie wszystko. Budet partycypacyjny moe by z powodzeniem traktowany jako

narzdzie do zmiany wybranych aspektw polityki miejskiej:
-

aktywizuje mieszkacw, ktrzy regularnie i aktywnie wspdecyduj o wybranych

aspektach rozwoju miasta;
ma widoczny wpyw na proces tworzenia spoeczestwa obywatelskiego;
suy demokratyzacji procesu decyzyjnego, dajc wyran odpowied na
pogbiajcy si kryzys demokracji reprezentatywnej;
pozwala nawiza dialog pomidzy urzdnikami a organizacjami pozarzdowymi i
tzw. ruchami miejskimi oddolnymi inicjatywami, ktre nierzadko wskazuj na
szereg czsto pomijanych problemw miasta i proponuj alternatywne rozwizania
dotyczce jego funkcjonowania i zarzdzania nim;
zwiksza przejrzysto procesu zarzdzania rodkami publicznymi i ma wyrany
wpyw na zmniejszenie korupcji.

Jak wida, wprowadzenie prawdziwego budetu partycypacyjnego daje korzyci zarwno

wadzom samorzdowym jak i mieszkacom miast. Dla jednych bdzie to narzdzie
pozwalajce kreowa polityk miejsk, aktywizowa mieszkacw, gromadzi ich wok
idei ale te korzysta z ich zakumulowanej kreatywnoci, dla drugich bdzie to szansa na
upodmiotowienie i wzicie na siebie czci odpowiedzialnoci za najblisze otoczenie.
Wszystko to sprzyja budowaniu spoeczestwa obywatelskiego, a to przecie jest jedn z
najwaniejszych idei w roku 25-lecia samorzdnoci z Polsce.
Autorzy:
OSOM Gliwice
Petros Tovmasyan
Bartosz Rybczak
Andrzej Wawrzycek

Ewa Lutogniewska
Natalia Wjcik
Pawe Harlender
Konsultacja - Micha Dulak