Poradnik KJSowca

Copyright Piotr Kapucik.

Wszelkie prawa zastrzeone.
www.co-driver.prv.pl

Opracowanie graf. Tomasz Szel

www.smallbrothers.prv.pl

Rajdy samochodowe s jednym z najpikniejszych

sportw. Niewtpliwie ich popularno ronie z dnia na
dzie. Niebezpieczestwo, adrenalina, generalnie rzecz
biorc spora dawka mocnych wrae - to wciga. Pierwszym etapem naszej kariery rajdowej s rajdy typu KJS
(Konkursowa Jazda Samochodem), oglnie dostpne dla
kadego kierowcy. Od tego jak powanie do nich podejdziemy, od naszych sukcesw i funduszy zaley to, czy
bdzie to tylko dobra zabawa, czy pocztek kariery i startw w profesjonalnych rajdach. Na KJS-ach zdobywamy punkty do licencji RII (krajowa licencja rajdowa),
ktra jest niezbdna aby mc wystartowa w rajdach
o Puchar Polskiego Zwizku Motorowego (PPZM, tak
zwana druga liga rajdw w Polsce).

2. Co to jest KJS?

KJS jest to amatorski rajd samochodowy, w ktrym

udzia moe wzi kady szczliwy posiadacz prawa
jazdy oraz samochodu (wasnego bd nie, lecz jeeli
nie jest to nasz samochd, naley pokaza zgod waciciela na udzia w rajdzie przy odbiorze dokumentw w
dniu rajdu). Zaog stanowi kierowca i pilot (musi mie
ukoczone 16 lat, w przypadku rajdw organizowanych
prywatnie, tzn. nie przez Automobilklub, rajd amatorski
moe nie wymaga obecnoci pilota).

2.1. Charakter imprezy

Imprezy typu KJS s zazwyczaj organizowane na

duych terenach, jak parkingi, place itp. Trasa jest z gry
wyznaczona i stanowi j pachoki, naturalne przeszkody (wysepki, drzewa), lub fragmenty drogi (co si coraz
czciej zdarza). Nawierzchnia jest mieszana, najczciej
asfalt lub beton, rzadziej szuter. KJS-y moemy rozrni na dwa rodzaje:
1. Organizowane przez Automobilkluby, gdzie zdobywa si punkty do licencji RII. Najczciej skadaj
si z 10 do 15 odcinkw (kilka prb przejedanych
kilkakrotnie). Startujc w tych imprezach zdobywamy rwnie punkty do Mistrzostw Okrgu, na
ktre skada si okoo 15 rajdw w cigu roku. Zazwyczaj dla pierwszej trjki w klasach i w generalce czekaj puchary (dla kierowcy i pilota), nagrody
zale ju od organizacji, ewentualnych sponsorw rajdu i Automobilklubu.
2. Organizowane przez prywatne firmy bd indywidualne osoby. Na tych rajdach nie zdobywamy
punktw do licencji RII, lecz ich niezaprzeczalnym atutem s nagrody (ktre zazwyczaj wystpuj, poniewa s one sponsorowane przez jak
firm). Rwnie prby s z reguy duo ciekawsze.
Taki rajd nie musi si trzyma przepisw dotyczcych KJS-w (np. nie ma ograniczonej maksymalnej dugoci jednego odcinka). Przepisy odnonie
KJS-w moecie znale na stronie www.pzm.pl.
Ta charakterystyka jest bardzo pobiena. Charakter KJS-u zaley tylko od organizatorw, dlatego
warto przed rajdem dowiedzie si co nieco o miejscu, dugoci i nawierzchni rajdu u organizatorw.
Pozwoli nam to na dobry dobr opon (jeeli mamy

tak moliwo), lub odpowiedni trening przed

rajdem. Jeeli wiemy e 80 % rajdu jest na szutrze,
to warto znale jaki duy plac z podobn nawierzchni i troszk si wjedzi. Kolejn wan
rzecz jest znajomo dugoci imprezy (ilo prb
i kilometrw dojazdwek). Na KJS-ach o punkty do
licencji zazwyczaj jest ponad 100 kilometrw dojazdwek, wic trzeba zatankowa troszk wicej
paliwa. Nie chcemy chyba w popiechu tankowa
midzy prbami (moe po prostu nie by na to
czasu), lub jecha na penym baku (dodatkowe kilogramy).

2.2. Przebieg rajdu (organizowany przez

Automobilklub)
O KJS-ach moemy dowiedzie si z internetu lub
w siedzibie Automobilklubu. Bardzo rzadko informacje
wystpuj w prasie. Jeeli znamy kogo, kto regularnie
jedzi w tych imprezach, to problem mamy z gowy. Wystarczy jeden telefon lub SMS :) Najbardziej przydatnym
portalem internetowym jest www.rajdy.hoga.pl, ktry
posiada osobny dzia odnonie KJS-w. Warto rwnie
poszuka harmonogramu KJS-w na stronach internetowych Automobilklubw. Czasami moemy tam znale
rozpisk planowanych imprez nawet na cay rok i ich
przybliony termin.
Jeeli znamy ju termin, miejsce, mamy samochd
(bd pozwolenie na uycie innego), jestemy zapisani,
to nic innego nie pozostaje nam do zrobienia poza czekaniem na dzie rajdu. Odbir dokumentw zaley od
organizacji imprezy, ale zazwyczaj s to godziny poranne (okoo 8:00). Jeeli jest to nasz pierwszy rajd warto
wyjecha wczeniej. Po dotarciu na czas udajemy si do
biura rajdu, dokonujemy wpat (jeeli nie zostaa uiszczona wczeniej - moe si zdarzy e organizator rajdu
zechce otrzyma wpisowe przed rajdem za pomoc przekazu pocztowego, dlatego zawsze przeczytaj reg. uzupeniajcy rajdu lub skontaktuj si z organizatorem przed
imprez) i odbieramy dokumenty. W skad owych dokumentw wchodzi regulamin, ksika drogowa (tzw.
itinerer), karta drogowa, karta do badania technicznego
(BK), numery startowe oraz ewentualne reklamy sponsora (wszystko dokadniej opisane pniej). Ze wszystkim
naley si dokadnie zapozna. Po odebraniu dokumentw czeka nas badanie techniczne (prawo jazdy, OC auta,
dowd rejestracyjny, wiata, ganica, apteczka, trjkt
ostrzegawczy, kaski, klakson i oglny stan silnika) i
dugie oczekiwanie na start, ktre spdza si na pogaduszkach. Starty poszczeglnych zag s wyszczeglnione w biurze rajdu. Jeeli jest to nasz pierwszy rajd
warto pogada z konkurentami, gdy s to mili i sympatyczni ludzie. Pilot w przerwie powinien dokadnie zapozna si z prbami i zna je na pami (s opisane w
ksice drogowej). Kada prba powinna by omwiona z kierowc i pilot powinien wiedzie dokadnie co
i kiedy mwi. Wymaga to troszk wprawy i treningu,
lecz o technice pilotowania powiem pniej.
Nadesza godzina startu. Do samochodu najlepiej
wsi okoo 20 minut wczeniej (szczeglnie zim). Aktualny czas moemy zobaczy przy stoliku sdziowskim i
tylko tego czasu mamy si trzyma. Warto ustawi sobie
str. 2

Poradnik KJSowca

1. Wstp

Poradnik KJSowca

zegarek w aucie wedug niego. Pilot zawsze powinien wiedzie o ktrej jest wjazd na punkt kontroli czasw (PKC) i
orientowa si w obecnym czasie. Takie jedno spnienie
moe pozbawi nas zwycistwa (zostanie naoona kara).
Teraz kilka wasnych spostrzee i uwag:- sdziowie na
PKC nie maj obowizku posiadania widocznego zegarka, oraz zapewnienie jego widocznoci te nie naley do
ich obowizkw. Gdy dojedziemy ju do PKC (zatrzymujemy si przed ta tablic, o tym pniej bdzie napisane), i pilot nie widzi dokadnie adnego czasu na stoliku
sdziowskim, powinien niezwocznie uda si do stolika
sdziowskiego i sprawdzi jaki jest czas. Nie naley nigdy
sugerowa si tym, e wjedamy minut po poprzedzajcej nas zaodze! A co jak poprzedzajca nas zaoga si
zagapi?- w teorii sdziowie na PKC powinni by wyposaeni w zegarki, ktre same si synchronizuj (nie znam
si na technice, ale pobieraj sobie one z satelity czas)
lub ktre zostay wczenie wszystkie razem zsynchronizowane. W takim przypadku moemy by pewni, e gdy
zsynchronizujemy sobie nasz zegarek z czasem podanym
na starcie, to co do sekundy bdziemy znali aktualny czas.
Jednak praktyka pokazuje, e PKC nie s zawsze wyposaone w te fajne zegarki, lub le s one nastawione, i rozbienoci mog siga nawet 5 minut. Na pierwszej ptli
rajdu pilot powinien zwrci na to szczeglna uwag i
sprawdzi dokadno swojego czasu z zegarkami na poszczeglnych PKC, i powinien on to zrobi odpowiednio
wczenie, tzn. tu po przyjechaniu na PKC. W razie wykrycia jaki niezgodnoci, pilot powinien powiadomi o
tym sdziw z PKC (co oni z t informacj zrobi to ich
sprawa, ale tez powinni wiedzie) i odnotowa sobie rnice czasow na tym PKC wzgldem swojego czasu, najlepiej w ksice drogowej.Postaram si teraz opisa mniej
wicej jak wyglda rajd.
1. Startujemy o wyznaczonej godzinie (lista startowa
na okoo 30 minut przed startem powinna by wywieszona w biurze rajdu). Sdzia w punkcie startu
wpisuje nam czas do karty drogowej (maa ksieczka z czasami na dojazd do poszczeglnych
prb oraz czasami uzyskanymi na prbach sportowych - patrz rys. 1). Do tego czasu dodajemy czas
przejazdu do pierwszej prby (jest on z gry ustalony i pisze w karcie drogowej).
2. Dojedamy do pierwszej prby w regulaminowym
czasie. Dojazdwki opisane s w ksice drogowej
(przykad na rys. 2). Powinno nam zosta jeszcze
par minut do startu. Ustawiamy si w kolejce (jeeli
takowa jest). Strefa PKC rozpoczyna si ta tablic
z narysowanym na niej zegarkiem. Pod adnym pozorem nie moemy wjecha w stref wczeniej ni
na minut od swojego wyznaczonego czasu (wczeniejszy wjazd jest karany jedn minut za kada
minut wczesnego wjazdu). Jeeli mamy duo czasu
do startu (np. 5 minut), to warto szybko wysi z
samochodu i zobaczy przynajmniej jeden przejazd
innej zaogi na prbie. Na zegarze u sdziw wybija
nasza godzina startu. Jeeli jest taka moliwo, to
podjedamy do stolika sdziowskiego (oznaczony
czerwona tablic z narysowanym zegarkiem) i pilot
wrcza kart drogow, jeeli takiej moliwoci nie
ma, pilot musi wysi z samochodu i osobicie
wrczy sdziemu kart. UWAGA: Nie mona

RYS. 1 Przykad karty drogowej.

Do czasu startu (1) wpisanego przez sdziego, dodajemy czas dojazdu
dany przez organizatora (2) i jak chcemy moemy go wpisa w pole (3).
Jak widzimy zaoga zaliczya w tym przypadku spnienie. 11:02 + 7
minut = 11:09. Czas oddania karty przez zaoge to 11:12 (4). W dolnej
czci kartki znajduje si pole na czas prby, oraz wpisany jest czas
startu (powinien byc dokadnie ten sam co w polu (1)).
Materia pochodzi z magazynu WRC, nr 4 (29 marca 2002)

wjeda do strefy wczeniej ni na minut przed

docelowym czasem. Osobicie polecam wjeda
tam rwno z godzin startu, jednak jeeli ju to zrobilicie, pilot podaje kart dopiero gdy wybije godzina startu, nie wczeniej (bdzie kara). W strefie
nie mona si cofa, gdy grozi to dyskwalifikacj
zaogi. Czas ktry zostaje nam wpisany w kart
to nie czas, w ktrym wjedziemy w stref, tylko
czas podania karty przez pilota sdziom. Pilot moe
poda kart sdziemu tylko wtedy, gdy caa zaoga
(kierowca, samochd i pilot) znajduj si w strefie
(chyba ze wjazd do strefy jest zablokowany), Za
kad minut pniejszego podania karty przez
czonka zaogi otrzymamy 10 sekund kary. Czyli
lepiej pniej, ni za wczeniej.
str. 3

Poradnik KJSowca

3. Gdy ju szczliwie przeszlimy

PKC, czekamy na swoj kolej
do startu. Gdy podjedziemy na
linie startu, podajemy kart drogow starterowi (osoba ktra odlicza nam czas do startu), chyba
e pan starter powie inaczej. W
tym wanie momencie starter
wpisuje w kart drogow nasz
czas startu, i od tego czasu jest
liczony czas na pokonanie kolejnej dojazdwki. Po przejechanej
prbie ponownie podajemy kart
drogow sdziemu na mecie (zatrzymanie odbywa si pomidzy dwoma pachokami, tak aby
linia przez nie tworzona znajdowaa si pomidzy osiami samochodu), ktry wpisze nam czas
prby. Po wyjedzie z prby dodajemy czas przejazdu do kolejnej prby do czasu startu i caa
procedura si powtarza.
4. Po ukoczeniu wszystkich prb
udajemy si na met rajdu i oddajemy kart drogow Tu rwnie mamy wyznaczony czas
wjazdu. Odstawiamy samochd
na parking i idziemy odpocz.
Czasami po ukoczeniu rajdu
odbywa si bardzo pobiene badanie techniczne, gdzie sprawdzane s tylko wiata i oglny
stan samochodu. Teraz czekamy na wyniki, jednak jest
moliwo zorientowania si w
swoich szansach na podium.
Pilot powinien mie spisane
wszystkie czasy z prb (pamitajmy e karta drogowa z czasami jest oddawana na mecie) i
systematycznie je sumowa podczas rajdu (warto
te mie obliczon kad ptle). Na KJS-ach zazwyczaj wszyscy pytaj si o czasy konkurentw,
wic atwo jest wywnioskowa jak na idzie. Spisane czasy mog si rwnie przyda przy ewentualnych niejasnociach podczas ogoszenia wynikw.
Jeeli wyniki nie bd si zgadza z naszymi obliczeniami, mg zaistnie bd (aby si ustrzec
bdw ze strony organizatorw warto kontrolowa to, co wpisuj nam sdziowie w karcie drogowej). Wtedy moemy zgosi ewentualny protest.
Jak sumowa czasy? To bardzo proste. Bierzemy
ze sob kalkulator (chyba e mamy takowy w komrce) i dodajemy wyniki prb. Najlepiej wyjani to na podstawie przykadu. Na trzech prbach
uzyskalimy kolejno 34.56, 54.89 i 1:04.98. W kalkulatorze wbijamy 34.56 + 54.89 + 64.89 = 330.56.
Pamitajmy e wyniki w KJS-ach podane s w sekundach, wic jeeli mamy czas 1 minuta i 4 sekundy, liczymy to jako 64 sekundy. Jeeli mamy
ju obliczony nasz wynik z rajdu, moemy si po-

RYS. 2 Przykad opisu dojazdwki.

pyta konkurencji o ich wyniki. Ci najlepsi prawie

zawsze maj obliczone swoje sumy, a oni zazwyczaj staja na podium.
W KJS-ach, jak ju wczeniej powiedziaem, zdobywamy punkty do licencji RII. Regulamin moe si zmieni, wic nie bd pisa ile KJS-w naley zaliczy aby
by dopuszczonym do egzaminu na licencj RII. Wszelkie informacje znajdziecie w Internecie lub Automobilklubie. Nie bd rwnie pisa o karach, ktre moemy
otrzyma na KJS-ie. Wszystko to znajdziecie w regulaminie (otrzymacie go przed rajdem), wic na pierwszym
rajdzie warto dogbnie go przeczyta.
Po tym krtkim wprowadzeniu mam nadziej e
macie mae pojcie o KJS-ie i jego przebiegu. Co prawda
byo to troch zawie, ale mam nadziej e wiecie o co
chodzi.

str. 4

bardziej kosztowne. Moemy obci spryny (i

zahartowa) i wstawi gumy usztywniajce na
amortyzatory (tasza opcja), bd zainwestowa w
zawieszenie bardziej profesjonalne (np. cae zawieszenie Koni, amortyzatory + spryny- cena w granicach 2000 zotych). Z ca pewnoci nie polecam
zawiesze dla tuningowcw. S one mniej trwae.
Nie powinnimy zbytnio obnia naszego samochodu, maksymalnie o 30 mm. Na KJS-ach czsto
zdaj si nierwnoci, a przy bardzo niskim zawieszeniu potrzebna by bya pyta pod silnik.
3. Geometria k - to rwnie wana rzecz. Naley j
ustawi dopiero po doborze zawieszenia. Poniewa
na KJS-ach nie rozwija si duych prdkoci i liczy
si sterowno i promie skrtu, polecam ustawi
koa samochodu w lekki negatyw i rozbierznie. Pozwoli to nam na lepsz reakcj na ruchy kierownicy, szybsze pokonywanie ciasnych zakrtw i
lepsze trzymanie samochodu. Z tyu moemy zostawi geometrie k w pozycji zerowej (jeeli
ustawimy w negatyw bdzie nam trudniej obrci
samochd na rcznym).
4. Silnik i wydech - to jest rzecz mniej wana. Wiele
razy zdarza si, i dobry kierowca w sabym samochodzie objeda innych w silnych bolidach.
Moemy zainwestowa w ukad wydechowy, aby
nasz samochd mia bardziej rasowy odgos i troszk wiksz moc (przelotowy tumik, wstawienie
za katalizator strumienicy). Powinnimy natomiast
dba o oglny stan silnika. Polecam rwnie wymian wiec na sportowe oraz wlanie dobrego oleju
do silnika oraz skrzyni biegw.
5. Wntrze - na KJS-ach bardzo wane jest opanowanie samochodu. Jeeli bdziemy z nim walczy
moemy tylko pomarzy o dobrych wynikach. Dlatego polecam zainwestowa w kierownic. Pewne
trzymanie rki na kierownicy gwarantuje nam
dobr kontrol i minimalizuje wyrwanie kierownicy z rki na nierwnociach. Na KJS-ach czsto
zdarza si, i kierowca musi prowadzi samochd
jedn rk, natomiast druga zmienia bieg bd zaciga hamulec rczny. Kolejn rzecz s dobre
siedzenia. Jeeli wiemy, e nie mamy dobrego trzymania bocznego, moe nam by trudno. Podczas
pokonywania nawrotw bdziemy lata w siedzeniu. Skutkw tego chyba nie musz tumaczy.
W takiej sytuacji polecam tanie fotele kubekowe
(polskie Bimarco bez homologacji w granicach
300 - 400 zotych). Warto te zainwestowa w nakadki na peday (Sparco - okoo 70 zotych). Pozwoli nam to na pewniejsze naciskanie na peday i
zmniejszy ryzyko wylizgnicia si pedau.
6. Hamulce - Seryjne hamulce w zupenoci wystarcza nam w KJS-ach. Nie ma tutaj mocniejszych
hamowa, a prby s na tyle krtkie, e nie przemczymy seryjnego ukadu hamulcowego nawet podczas intensywnego hamowania lew nog. Sprawa
wyglda inaczej, jeeli KJS bdzie skada si
z fragmentw drg z naturalnymi zakrtami. W
takich warunkach jestemy w stanie podczas jednego rajdu doszcztnie spali nasze klocki hamulcowe. Polecam wtedy Ferodo DS2000 lub Juridy.

Pomimo i KJS-y s rajdami amatorskimi i moemy

w nich wystartowa wszystkim, co jest zarejestrowane i
dopuszczone do ruchu publicznego (oprcz samochodw
ciarowych, cignikw, motocykli, motorowerw itp.),
warto si troszk przygotowa do takiej imprezy jeeli
chcemy zaj wysokie miejsce. Nie jest to konieczne,
ale na pewno zwikszy nasze szanse i wprowadzi may
powiew profesjonalizmu.

3.1. Przygotowanie samochodu.

Jak ju powiedziaem, moemy wystartowa praktycznie wszystkim. Przerbki w samochodach s dowolne i nie s sprawdzane podczas rajdu. Jeeli chcemy,
moemy nawet cay rajd przejecha na podtlenku azotu ;)
Na KJS-y warto przygotowa swj samochd tylko pod
paroma wzgldami (wszystko zaley od funduszy, jeeli
ich nie mamy, pojedmy na tym, co mamy).
1. Ogumienie - niewtpliwie jedno z najwaniejszych
rzeczy na KJS-ie. Regulamin KJS-u zabrania stosowania profesjonalnego ogumienia, wic musimy
zadowoli si seryjnymi produktami. Naley zorientowa si przed rajdem w nawierzchni rajdu
oraz obejrze prognoz pogody. Jeeli mamy tak
moliwo, zabierzmy drugi komplet opon ze sob
(jeeli macie jaki drugi samochd, w ktrym moecie je zostawi, chyba e wemiecie ze sob na
prby dodatkowe kilogramy, co mi si czsto zdarzao). Wana te jest dobra znajomo swoich
opon. Musimy wiedzie na jakiej nawierzchni i w
jakich warunkach nasze opony spisuj si najlepiej. Regua jest taka (na przedni napd):
1) Na suchy asfalt zakadamy troszk dotarte,
twarde opony letnie.
2) Na mokry asfalt nowe letnie lub zimwki (te
drugie czasami s szczeglnie dobre).
3) Na szuter dobre zimwki (niektre letnie te si
spisuj).
4) W zim nowe zimwki (najlepiej kierunkowe).
Warto te zna charakterystyk prb:
1) Na krcenie si wok pachokw naley zaoy dobre opony z przody, natomiast na ty starte
opony, ktre atwo si lizgaj. Pozwoli nam to
na atwiejsze okrcanie si wok pachokw.
2) Na prby przypominajce drogi czasami bardziej
opaca si zaoy lepsze opony z tyu (jazda
polizgiem moe utrudni jazd i bdzie strata
czasowa). Wszystko oczywicie zaley od preferencji kierowcy. Jeeli lubimy jedzi polizgiem, postarajmy si dobra opony starte na ty
(dotyczy to napdu na przd). Technika prowadzenia samochodu bdzie opisana pniej. Waciwe cinienie w oponach rwnie ma wpyw
na ich przyczepno. Na suchy asfalt cinienie
powinno by wysze, gdy zapobiegnie to zsuwaniu si opony z felgi. Wysze cinienie w
tylnych oponach pozwoli nam rwnie na sprawniejsze pokonywanie nawrotw.
2. Zawieszenie - kolejna bardzo wana rzecz. Przy
odpowiednim doborze opon i zawieszeniu mamy
ogromn przewag nad konkurentami. Jest to jednak
str. 5

Poradnik KJSowca

3. Przygotowanie do KJS-u.

3.2. Przygotowanie psychiczne i fizyczne

Jeeli chodzi o przygotowanie wasnej osoby do rajdu

to nie ma tu wielu wymogw. Powinnimy si dobrze
wyspa przed rajdem, mie dobre nastawienie do imprezy, dobrze si przy tym bawi i pamita i wynik
jest spraw drugorzdn. Co prawda lekka dawka stresu
moe nam pomc, ale nie moemy dopuci do tego e
bd nam si trzsy nogi ze strachu. Du rol w tym ma

pilot, to on powinien rozadowywa atmosfere, opowiada kaway i rozluni kierowc gdy trzeba. Jeeli pilot
bdzie marudny, zmczony, pesymistyczny, to wszystko
to odbije si na kierowcy i wynikach. Pamitajmy rwnie aby przejecha rajd z jak najmniejsz iloci kar.
Moemy mie czasy gorsze od konkurentw, ale nasze
czyste przejazdy, skuteczno i systematyczna jazda
moe dowie nas na podium. Na niektrych mog pozytywnie dziaa rodki typu Isostar lub Red Bull, lecz
wszystko zaley od organizmu. Jedni zwiksza nimi koncentracje, a inni dostan agresora i zaczn przegina na
trasie. Osobicie polecam zje kilka bananw. Zawieraj one du ilo magnezu, ktry pomaga zwalcza stres
i wzmaga koncentracje.

str. 6

Poradnik KJSowca

Chciabym rwnie zwrci uwag na zastosowanie sportowych pynw hamulcowych. Ich zastosowanie jest wskazane z metalowymi przewodami
hamulcowymi, dlatego odradzam ich uycie. Wystarczy czstsza ni zwykle kontrola i wymiana seryjnego pynu hamulcowego.

nawrotach. Jest za to bardzo przydatna przy pokonywaniu slalomu, lecz o tym pniej w dziale
Technika jazdy. Tam te znajdziecie porady jak
t technik opanowa.
4. Dobr biegw - taka banalna sprawa, ale bardzo
wana. W samochodzie musimy zna charakterystyk skrzyni biegw i dugo przeoe. Na
KJS-ach przewanie uywa si tylko pierwszego i
drugiego biegu, wic musimy mie opanowan do
perfekcji szybk zmian midzy tymi przeoeniami. Musimy rwnie si nauczy w ktrych momentach warto zmieni bieg. Najlepiej jest przed
prb zaplanowa sobie na ktrym biegu bdziemy jecha i gdzie go zmienimy. Pomoe nam w
tym obejrzenie przejazdw paru zag. Posu si
przykadem. Jedziem na prawym Hond Civic,
pojemno 1400 i moc 90 koni. Mielimy bardzo
dugie przeoenia i kierowca zdawa sobie z tego
spraw. Bardzo czsto krci silnik na pierwszym
biegu, uzyskujc okoo 55 kilometrw na godzin.
Kierowca wiedzia, e na tym biegu moemy przejecha wiksz cze prby, wic podczas przejazdu nie myla nad zmian biegw tylko krci na
jedynce ile si da. Natomiast na przykad w samochodach CC lub SC Sporting przeoenia byy
duo krtsze. W nich kierowcy z reguy zmieniali
biegi tam gdzie my jeszcze cignlimy na jedynce,
poniewa ich strata czasowa zwizana ze zmian
biegu bya mniejsza ni przejechanie sporego fragmentu trasy na odciciu. Wprawny kierowca tak
przejeda prb, aby zmiany biegw wystpoway w miejscach do tego stosownych, czyli przed zakrtem i po. Jeeli nie znamy samochodu moe si
zdarzy sytuacja, i wejdziemy w zakrt na nieodpowiednim biegu i na wyjciu zabraknie nam
mocy. Niepodana jest rwnie redukcja biegu do
zakrtu, ktry moemy przejecha o bieg wyej.
Samochd dojdzie wtedy do maksymalnych obrotw i zakrt pokonamy wolniej, na dodatek tracc
czas na jego zmian po zakrcie. Na liskich nawierzchniach, jak mokry asfalt, a tym bardziej
nieg, czasami opaca si bra ciasne nawroty o
bieg wyej, gdy koa napdzane bd w mniejszym stopniu buksowa (krci si w miejscu),
co pozwoli nam na ruszenie bez zatrzymania lub
utrzymanie przyczepnoci k. Jak ju powiedziaem, wszystko musi by zaplanowane od pocztku
i przetrenowane.

Jest to bardzo wane. Przed rajdem powinnimy mie

opanowany samochd w 100%. Postarajmy si rwnie
zaatwi wszystko przed imprez i nie robi nic na ostatni chwil. Wszelkie decyzje powinny by przemylane
i rozsdne.

4.1.Trening

Jak mwi przysowie trening czyni mistrza. Sprawdza si to rwnie w KJS-ach. Trenowanie do tego
typu imprez musi by specyficzne. Moemy doskonale
mie opanowany samochd na drogach, zbiera zakrty
bokiem przy 130 km/h, a na KJS-ie zaj ostanie miejsce. Jest to spowodowane tym, e na KJS-ie jest wymagane inne opanowanie samochodu ni na drodze. W te
imprezy trzeba si po prostu wjedzi. Na rajdzie od razu
wida kto startowa ju w takich imprezach. Najpierw
postaram si krtko scharakteryzowa wymagane umiejtnoci w KJS-ie:
1. Dobre opanowanie gazu - szczeglnie wane na
sypkiej nawierzchni. Jeeli dobrze wystartujemy z
prby, moemy nawet zyska par sekund. Rwnie przy pokonywaniu nawrotw opanowanie gazu
jest najwaniejsze. Po obrceniu samochodu samochd nie ma prawa nam stan i pali gumy. Powinien od razu jecha, wolno, ale od razu ruszy. Jeeli
przejedziemy prb bez zatrzymania auta i w miar
szybko, mamy gwarantowany czas w czowce.
2. Nawroty z uyciem hamulca rcznego - poniewa
prby skadaj si w duej czci z tego elementu,
atwo wywnioskowa e dobre ich pokonywanie
moe da nam du przewag. Pokonanie nawrotu
zaley od iloci miejsce, ktre mamy na jego wykonanie, oraz od nastpnego zakrtu bezporednio
po nawrocie. Opisz Wam par sytuacji na ktre
moemy napotka:
A) Ciasny nawrt, mao miejsca i brak pobocza
- wykona ciasny nawrt na rcznym o 180
stopni, jak najbliej pachoka, nawet jeeli auto
ma nam na chwil stan (kontrola gazem - nie
pali gumy przy odjedzie od nawrotu).
B) Ciasny nawrt z du iloci miejsca po bokach
- tutaj nie powinien nam stan samochd, tylko
go podci na rcznym, tzn. skrcamy koa do
nawrotu, na sekund zacigamy hamulec rczny
(nie obracamy samochodu, lekko zarzucamy ty,
co skrci nam tylko promie skrtu), i stopniowo
dodajc gaz odkrcamy koa i wychodzimy z nawrotu. W ten sposb nie mam adnej straty czasowej wynikajcej z zatrzymania si auta.
C) Szeroki nawrt, bardzo duo miejsca - nie
uywamy hamulca rcznego, ustawiamy si po
zewntrznej i robimy zakrt jak najbliej pachoka. Pozwoli nam to na uzyskanie lepszej
prdkoci po wyjciu z nawrotu.
3. Lewa noga - jest to ju bardzo zaawansowana technika rajdowej jazdy. Bardzo dobre opanowanie hamowania lew nog (jednoczenie nie zdejmujc
nogi z gazu) moe nam zaoszczdzi sporo sekund
przy pokonywaniu szybkich partii prby sportowej. Generalnie nie uywamy jej przy ciasnych

Wszystkie te elementy najlepiej trenowa na odosobnionym parkingu. W tym celu zabieramy ze sob jak
star opon, pachoek, butelk, karton, aby mie jaki
punkt, wok ktrego bdziemy wiczy. Najlepiej by
byo zorganizowa sobie ma prb z pomiarem czasu
i przewiczy rne techniki pokonywania nawrotw i
slalomw. Sprawdzimy ktra metoda przynosi nam najwikszy zysk czasowy i przewiczymy j jeszcze kilkakrotnie, aby na KJS-ie bezbdnie j zastosowa. Po
kilku startach nie jest wykluczone, e nasz styl jazdy si
zmieni, lecz nie naley eksperymentowa na rajdzie.

str. 7

Poradnik KJSowca

4.Trening, organizacja i zesp.

Najwaniejsz czci zespou jest samochd, kierowca i pilot. Mamy ju samochd i chcemy startowa.
Teraz trzeba sobie dobra pilota. Zazwyczaj jest to kolega
z awki szkolnej, ktry rwnie jest fanem rajdowym
(tak byo w moim przypadku), lub czonek rodziny (brat,
szwagier, kuzyn itp.). Najwaniejsze jest aby naszego
pilota rwnie interesowa ten sport. Musimy znale z
nim wsplny jzyk i mc si dogada. Oto par cech,
ktre wedug mnie dobry pilot powinien mie.
1. Orientacja w terenie - chyba to jest najwaniejsze,
przecie jego funkcj jest pokazanie nam drogi.
Musi doskonale wiedzie gdzie jest i gdzie trzeba
jecha. T cech da si wyrobi treningiem, lecz
jeeli od samego pocztku nie ma zielonego pojcia gdzie dalej jecha, to raczej z niego nic dobrego
nie bdzie. I piszc o orientacji w terenie nie mam
na myli tego, e zna drog na pami, tylko e na
nieznanym dla siebie terenie jest w stanie si odnale za pomoc tylko i wycznie mapy.
2. Organizacja - pilot powinien trzyma piecze nad
wszystkimi dokumentami (ksika drogowa, karta
drogowa) i by w miar zorganizowanym. Niewtpliwie pomoe to kierowcy, gdy nie bdzie musia
si martwi o dokumenty.
3. Dobry humor i charakter - pomoe to wprowadzi
przyjemny klimat w samochodzie, odpry kierowc, aby cho na chwil zapomnia o rajdzie i
tremie (bo bez wtpienia taka istnieje w mniejszym lub wikszym stopniu). Wedug mnie powinien by troszk gadatliwy.
4. Podobne zainteresowania - jeeli pilot nie bdzie
fanem rajdw, i nie uda nam si go w to wcign,
to bdzie nam trudno uzyska od niego 100% zaangaowanie w ten sport.

5. Brak strachu lub jego nie okazywanie - jeeli pilot

si boi, ronie ryzyko i zapomni tras lub si
pomyli (albo w ekstremalnych sytuacjach bdzie
milcza jak grb i wbija paznokcie w nasz tapicerk). A jeeli nawet sra w gacie, to nie moe
da o tym zna kierowcy i mwi to co trzeba i
kiedy trzeba.
6. Dobry doradca - jeeli pilot rwnie zna si na rajdowym prowadzeniu samochodu (chocia z teorii),
jest on w stanie po prbie doradzi kierowcy gdzie
mona pojecha szybciej, aby zyska troch czasu.
Ta cech nie jest ju tak potrzebna w rajdach wyszej rangi z normalnymi OS-ami, gdy pilot musi
by bardziej skupiony na dyktowaniu i jest po
prostu zbyt duo zakrtw ,aby je wszystkie zapamita. Natomiast na KJS-ach zazwyczaj po prbie
pamita si cay przejazd. Pilot podczas prby powinien nie tylko mwi kierowcy gdzie jecha, ale
analizowa jego poczynania.
Wicej ju nikogo nie potrzebujemy, lecz warto jest
poznawa nowe osoby na rajdach bd przez internet.
Z wasnego dowiadczenia przekonaem si o tym, i
jest wiele osb, ktre s chtne do pomocy. Szczytem
szczcia byo by znale dobrego mechanika i menedera, ktry jest w stanie zaatwi nam troch pienidzy
na starty. Najlepiej gdyby taka osoba siedziaa w temacie i miaa co wsplnego z reklam (moe wasn
firm). Gdy ju znamy wiele osb chtnych do pomocy
moemy bez wahania zaoy taki amatorski zesp.
Moe taka zabawa z czasem przeistoczy si w profesjonalny zesp.

str. 8

Poradnik KJSowca

4.2.Zaoenie amatorskiego zespou

Kluczem do sukcesu s nasze umiejtnoci. Prawdziw rado sprawia wygrana z samochodem profesjonalnie przygotowanym i 50 koni mocniejszym od naszego.
Aby dokona takiego czynu (co zdarza si w KJS-ach),
musimy po prostu lepiej jedzi.
Wszystkie poniej opisane elementy tycz si samochodw z napdem na przd. Nie mam zamiaru porusza
tematu aut z napdem na ty lub 4x4 z dwch prostych
wzgldw. Po pierwsze nie mam dowiadczenia z takimi
samochodami, a po drugie znaczna wikszo samochodw to auta z napdem na przd, i to jest najbardziej
rozwojowa grupa aut (i najliczniej pojawiajca si na
podium).

5.1. Hamulec rczny

Du cz tego zagadnienia opisaem ju w dziale

Trening. Naley pamita, aby nie naduywa hamulca rcznego. Jest on doskona broni tylko w rkach
wprawnego kierowcy, natomiast innym moe przysporzy wielu kopotw lub spowodowa zy tor jazdy. Generalnie uywamy go tylko przy pokonywaniu ciasnych
nawrotw. Na niegu i szutrze jego uycie jest czstsze,
poniewa przednie koa maj wiksz tendencj do odjedania i zarzucenie tyem nie jest a tak du strat,
nawet niekiedy jest to wskazane (jednak bardzo dobry
kierowca zrobi to wszystko za pomoc lewej nogi). Jeeli
nie mamy opanowanej lewej nogi, to jedynym sposobem
na skorygowanie toru jazdy moe si okaza wanie hamulec rczny. Ale zanim zaczniemy go uywa, naley
zadba o odpowiednie jego przygotowanie.
Hamulec rczny powinien by jak najbardziej podcignity, tzn. zaczyna apa ju przy pierwszym zbku. Jest
to bardzo przydatne, poniewa kierowca musi wykona
mniejszy ruch aby zablokowa tylne koa, czyli zajmie mu
to mniej czasu. Co wane linka hamulca rcznego ma tez
tendencje aby popuci po ostrym jej uytkowaniu. Dlatego rczny powinien by dobrze podcignity, aby nam
go nie zabrako. Rwnie popularne wrd rajdowcw jest
wyjmowanie zapadki w hamulcu (lub wyjmowanie spryny) oraz przykrcanie rub przycisk w pozycji wcinitej.. Dziki temu kierowca nie musi nic przyciska
podczas zacigania rcznego, a co waniejsze, aby go odblokowa wystarczy e puci dwigni. Jeeli jednak jestemy przyzwyczajeni do zapadki i nie sprawia nam to
kopotw, nie wykonujmy tej czynnoci.
Przygotowanie hamulca rni si rwnie od typu hamulcw, jakie mamy z tyu. Jeeli mamy bbny, to nie
ma wikszych problemw. Jeeli natomiast mamy tarcze,
hamulec rczny bdzie dziaa ciej i sabiej. Aby to
skorygowa, naley dobrze dotrze klocki i tarcze z tyu.
Jeeli to nie pomoe to jedynym wyjciem jest skonstruowanie dwigni przeduajcej nasz wajch od rcznego. Zgodnie z prostymi zasadami fizyki, im dusza
wajcha, tym wiksza si wywoamy na rcznym (taka
wajcha powinna by przymocowana do wajchy rcznego, po czym lekko wygita i poprowadzona obok lewarka od biegw, tak przynajmniej w wikszoci aut bdzie
to wyglda).
Jak ju wspomniaem rcznego uywamy podczas
nawrotw. Moe on jednak suy podczas ratowania

samochodu. Wymaga to jednak duej wprawy, techniki i

opanowania. Jeeli wpadniemy w gboki polizg, zamy e ty uciek w praw stron, i chcemy jak najszybciej
zoy samochd w drug stron (lub go po prostu obrci), moemy zacign rczny. Jednak w ten sposb na
pewno nie wyprowadzimy samochodu z polizgu, tylko
zmienimy jego kierunek lub samochd obrcimy. Jednak
jest inne zastosowanie tego urzdzenia - do zatrzymania
si na mecie. Jest to szczeglnie przydatne w samochodach wyposaonych w ABS, ktry na suchym asfalcie opnia drog hamowania (nie moemy zablokowa
k). W kadym samochodzie po naciniciu hamulca
nonego wiksza sia hamowania idzie na koa przednie.
Zacigajc hamulec rczny skracamy sobie drog hamowania. Naley jednak uwaa, poniewa jeeli nie jedziemy z wyprostowanymi koami na met, zacignicie
rcznego bdzie rwnoznaczne z wprowadzeniem samochodu w polizg boczny.

5.2. Hamowanie lew nog

Ta technika jest bardzo przydatna w KJSach. Bez niej

praktycznie nie ma dobrego wyniku. Nie tylko poprawia
waciwoci trakcyjne samochodu, ale rwnie jazda jest
bezpieczniejsza i pewniejsza. Na KJS-ach jest szczeglnie
przydatna w pokonywaniu slalomu. W slalom wchodzimy
na odpowiednim biegu, tak aby samochd osigajc grne
zakresy obrotw wchodzi w podsterowno (ucieka przodem, dotyczy to samochodw przednio napdowych). Gdy
ten efekt wystpi podczas wykonywania manewru (czyli
skrcanie z jednej partii slalomu do drugiej), naley wtedy
z wyczuciem i opanowaniem zniwelowa podsterowno
naciniciem hamulca lew nog (bez adnych zmian w
gazie). Spowoduje to, i nasz samochd bdzie jecha jak
po szynach i zbliymy si do granicy przyczepnoci k
bez jej przekraczania. Jednak nie moemy przytrzymywa
samochodu lew nog cay czas. Przy pokonywaniu slalomw na prostych odcinkach naciskamy sam gaz, dopiero podczas skrtu, jeeli ucieka przd, uywamy lewej
nogi. Zbyt mocne naciskanie hamulca lew noga moe doprowadzi do nadsterownoci w slalomie (hamujc lewa
noga dociamy przd, co daje nam lepsza przyczepno
na przedniej osi, ale te odciamy ty). Dobr biegw jest
tutaj bardzo wany. Jeeli mamy za wysoki bieg i uyjemy
lewej nogi, spowoduje to zdawienie silnika, przez co samochd nie bdzie w stanie przypiesza. Obroty podczas
uycia lewej nogi powinny by w miar wysokie. Technika ta jest rwnie uywana do dohamowania do zakrtu,
lecz uyjmy jej tylko wtedy, gdy jestemy pewni, e zakrt
przejedziemy na tym samym biegu, na ktrym obecnie
jedziemy. Jeeli tak nie jest, lewa noga bdzie nam potrzebna do sprzga, a zmienianie pozycji nogi tu przed
lub podczas zakrtu, moe spowodowa nierwno przejechany zakrt lub utrat kontroli nad samochodem. Bardzo
sprawny kierowca uyje te techniki rdstopia - prawa
noga naciska zarwno gaz, jak i hamulec (czyli technika
lewej nogi z uyciem prawej, a lewa jest na sprzgle.
Uycie lewej nogi zaley rwnie od rozkadu siy hamowania. Na przykad w niektrych samochodach przy
energicznym naciniciu hamulca lew nog podczas zakrtu, koa tylne maja tendencj do blokowania i wystpuje efekt podobny do zacignicia hamulca rcznego.
Moe to by zarwno sprzymierzecem, jak i wrogiem.
str. 9

Poradnik KJSowca

5.Technika jazdy w KJS-ach

5.3. Tor jazdy

Sposb w jaki pokonujemy prb zaley od naszego

dowiadczenia i iloci zaliczonych rajdw. Treningu nie
zastpi adna teoria. Prawidowy tor jazdy to duy zysk
czasowy. Postaram si troszk przybliy ten temat.
1. Slalom - tor jazdy jak najbliej pachokw z jak
najwiksz szybkoci. Pomoe nam w tym lewa
noga na hamulcu. Postarajmy si nie dopuci do
ulizgu tylnich k. Jeeli to si stanie najlepszym
wyjciem jest zniwelowanie go poprzez zmniejszenie prdkoci (lewa noga). Nie kontynuujmy slalomu w polizgu. Moe to spowodowa pogbianie
polizgu i strcenia kilku pachokw, za co dostaniemy kar czasow.
2. Jeeli po wolnej partii zakoczonej nawrotem wystpuje duga prosta, nawrt naley pokona, jeeli
jest to moliwe bez uycia hamulca rcznego (lub
tylko podcicie samochodu). Pomimo i nasz konkurent obrci efektownie samochd na rcznym
blisko pachoka, czas jaki straci na ponowne jego
rozpdzenie bdzie nie do odrobienia. Zasada jest
prosta - wejcie w zakrt si nie liczy, lecz prdko na wyjciu.
3. Po wyjciu z zakrtu nasz samochd powinien by
ustawiony na nastpny zakrt (bd pachoek). Nie
moemy dopuci do takiej sytuacji, e pjdziemy

szeroko i bdziemy musieli wykonywa ciasne manewry aby zmieci si przed kolejnym pachokiem.
4. Nasz tor jazdy powinien by zaplanowany przed
prb. Dobrze by byo, gdyby pilot dyktowa takie komendy jak po zewntrznej, po wewntrznej, tnij,
ciasno na wyjciu.
Niestety caego toru jazdy w KJS-ie w teorii poda
si nie da. Trzeba by byo poda dziesitki przykadw
z dogbnymi objanieniami. Osobicie polecam zorganizowa sobie ma prb gdzie na uboczu z pomiarem
czasu, i wiczy, wiczy, wiczy. Warto jest rwnie
jecha na jaki KJS jako widz i popatrze jak robi to
inni (majc na uwadze tylko tych, ktrzy krc najlepsze czasy). Warto jest rwnie wzi ze sob koleg z
kamer, ktry bdzie nakrca nasze przejazdy (jeeli
mylimy o zdobyciu sponsorw takie nagrania bardzo si
przydadz).

5.4. Technika jazdy a nawierzchnia

5.4.1. Suchy asfalt
Teoria jest prosta. Szybki start, ciasne zakrty na granicy przyczepnoci, uycie lewej nogi. Jeeli mamy do
czynienia z prbami typu krcioek (duo nawrotw,
jednym sowem mwic krcenie si wok pachokw
na maej przestrzeni), na ty (przedni napd) zakadamy
opony o maej przyczepnoci. Jeeli takich prb jest mao
i mamy do czynienia z partiami zakrtw lub innych
tego typu prbach, na obie osie powinny by opony o tej
samej przyczepnoci.
5.4.2 Mokry asfalt
Na mokrym asfalcie podczas krciokw najwaniejsze jest nie dopuci do zatrzymania samochodu. Nawrotu powinny by brane z mniejszym uyciem hamulca
rcznego (jedynie do podcicia samochodu aby lekko
wpad w polizg boczny). Strat czasow nie jest tutaj
szerokie branie nawrotw, pod warunkiem e po nawrocie wystpuje fragment prostej i manewr ten pokonamy
bez buksowania opon. Pozostay tor jazdy zostaje niezmienny. Na mokrym asfalcie z tyu powinny by zaoone opony o tej samej przyczepnoci co z przodu, gdy
polizg boczny nie jest podany (na mokrym asfalcie
trudniej jest wyprowadzi samochd z polizgu).
5.4.3. Szuter
Przy ciasnych prbach powinnimy jecha na okrgo
be zbdnych bokw. Nawroty pokonujemy z penym
uyciem hamulca rcznego. Najlepszym rozwizaniem
jest zoy samochd do nawrotu ju przed samym manewrem (lewa noga lub rczny), lecz jest to technika
trudna i ryzykowna (moemy w pachoek strci). Jeeli
mamy do czynienia z szybkimi partiami (prdkoci przekraczajce 70 km/h), bdem jest dohamowywa do agodnych ukw. Naley przejecha tak szybk seri
zakrtw bokami bez hamowania (w polizg wprowadzamy go gbszym i bardziej energicznym skrceniem
k ni wynikao by to z zakrtu oraz uyciem lewej
nogi, samochd w polizgu sam utraci prdko), asekurujc si przy tym lew nog. Naley to dobrze przewistr. 10

Poradnik KJSowca

Korzystajc z tych waciwoci moemy wprowadzi

auto w nadsterowno nie uywajc hamulca rcznego
poprzez energiczne kopnicie hamulca, ale podczas
duszego uku z lew nagle moe nam na uamek sekundy zablokowa ty, co doprowadzi do nieplanowanego boka.
wiczy lew nog mona praktycznie wszdzie.
Zazwyczaj pierwsze prby kocz si zbyt silnym hamowaniem (lewa noga przyzwyczajona jest do sprzga). Na pocztek proponuje na duej przestrzeni (plac
lub parking) rozpdzi si do okoo 60 km/h i prbowa agodnie dohamowa samochd lew nog.
Pamitajmy tutaj i zbyt mocne zahamowanie moe
spowodowa zganicie samochodu. Kiedy ju przyzwyczailimy nasz nk do hamulca (samochd nam
nie szarpie), moemy powiczy semki z uyciem tej
techniki. Najpierw przejedmy ten manewr manewrujc tylko praw nog na gazie i hamulcu, potem uywajc lewej nogi. Zobaczymy ile daje ta technika i o ile
zwiksza si nasza kontrola nad samochodem. Z placu
moemy si przenie na jaki zakrt (prosz robi to
bezpiecznie, gdzie na wsi, lub jakim bezludziu w
miecie, gdzie widzimy dobrze ca nasz tras i bdziemy mogli wczeniej zobaczy jakie nadjedajce
auta). Dobrym pomysem byoby poczy taki trening
z pomiarem czasu.
Istniej bardziej zaawansowane techniki lewej nogi,
lecz nie s one zbytnio przydatne na KJS-ie. Lew
nog moemy odpowiednio ustawi samochd do zakrtu (wprowadzamy go w polizg przed zakrtem poprzez krtkie i energiczne kopnicie hamulca lew nog).
Sprawdza si to tylko na lunych nawierzchniach i
niegu. S to jednak bardzo trudne do opanowania manewry. Dla nas lewa noga powinna suy do asekuracji
i zniwelowania polizgu k napdzanych.

5.4.4. nieg
Zasada jest ta sama co na szutrze, lecz dotyczy to
tylko dobrze ubitego niegu bez wystpowania lodu.
Prdkoci s tylko nieco mniejsze ni na szutrze, co
wie si oczywicie z mniejsza przyczepnoci niegu
w stosunku do szutru.
5.4.5. Ld
Jazda na lodzie jest bardzo trudna. Jeeli nie macie
opon kolcowanych, to moecie by pewni e nie utrzymacie prawidowego toru jazdy (a opony kolcowane
w KJS-ach s zabronione - ich uycie w amatorkach
moecie tylko spotka na rajdach prywatnych, odbywajcych si na jednym torze). Kluczem do wygrania
na lodzie jest dobre pokonanie zakrtw i nawrotw.
Prdko na prostych nie ma tutaj wikszego znaczenia,
cho dobrze jest poczy te dwie cechy. Jeeli przejedziemy prb bez zatrzymania samochodu, to dobry
wynik jest gwarantowany. Do nawrotw powinnimy
dobrze dohamowa (lub w ogle nie przypiesza do
nich od poprzedniego manewru jeeli odlegoci sa
mae). Jest to kluczow spraw, gdy zbyt dua prdko wejcia w zakrt spowoduje odjechanie samochodu za pachoek i dugi czas pokonania manewru.
Samochd powinien jecha z minimalna prdkoci.
Dobrze jest zoy samochd do nawrotu na rcznym
ju przed manewrem, pamitajc o naszej prdkoci.
Moe nam si wydawa e jedziemy jak po buki do
sklepu, a nasze czasy oka si bardzo dobre.
Wan rzecz na lodzie jest nasz dobr biegw i tor
jazdy. W przednio napdowych samochodach o duej
mocy caa prb (wcznie ze startem) mona przejecha
na drugim biegu. Jeeli chodzi o tor jazdy to powinien on
uwzgldnia wszystkie miejsca, gdzie ta przyczepno
jest wiksza. Jeeli wic po zewntrznej stronie uku
ley jeszcze wiey nieg, to powinnimy wanie tam
jecha. Czas bdzie taki sam lub lepszy i nie bdziemy
tak bardzo walczy z przyczepnoci. Mona tez uywa
takie usypane grki niegu przez poprzednie zaogi jako
mae bandy.
Opony nie maja tutaj tak wielkiego znaczenia. Na
oblodzonej nawierzchni adna opona oprcz kolcowanej nie spisze si zbyt dobrze. Jeeli nie mamy moliwoci zakupienia kolcw, naley zaopatrzy si w dobre i
nowe opony zimowe. Polecam nowe kierunkowe oponki
zimowe i jak najwsze. Z tyu powinny rwnie by
takie same opony.
Musz tutaj wspomnie o niektrych patentach, jakie
s stosowane przez zaogi amatorskie. Bardzo nowa-

torskim podejciem do sprawy przyczepnoci opon na

lodzie jest nawiercenie na nie od wewntrz opony blachowkrtw. Tak tak, ruby w oponie, i to nawet do 400
sztuk na opon ! Sam miaem okazje na takich jedzi, i
na lodzie spisuj si znacznie lepiej ni jakiekolwiek profesjonalne opony kolcowane. Jak tak opon zrobi?
1. Zaopatrujemy si w opony, jakie rednio starte
zimwki, lub nawet yse letnie. Rnica bdzie
polegaa na tym, e przy fragmentach z sypkim
niegiem opona zimowa ze rubami bdzie lepiej
jecha, natomiast na lodzie i warstwie niegu nie
przewyszajcej dugoci wystajcych rub, nie
bdzie adnej rnicy pomidzy letnimi a zimowymi (i tak opona bdzie w powietrzu a cign nas
bd tylko blachowkrty).
2. Od zewntrz opony nawiercamy wskim wiertem
dziury, gdzie chcemy mie wkrty. Przecie nie
bdziemy na czuja od wewntrz wkrca.
3. Zakupione wczeniej blachowkrty (poradcie si
sprzedawcy aby Wam doradzi ktre s najwytrzymalsze, musicie si liczy z kosztem okoo 35
zotych za 200 wkrtw na jedn opon - co do
dugoci, to zmierzcie grubo opony przez wywiercone otwory, liczc od wewntrz do koca
bienika, i dodajcie do tego 3 cm) wkrcie od wewntrz w wywiercone otwory do oporu.
4. Zaopatrzcie si w dtk na kada z opon oraz dua
pacht materiau gumo-pochodnego. w materia
bdzie suy jako izolacja midzy dtk a wkrtami, aby one nam czasami dtki nie przebiy. Najlepiej aby nasz materia izolacyjny mia minimum
2 mm gruboci.
5. Materia izolacyjny kleimy do wntrza opony
specjalnym klejem (kady wulkanizator powinien
takowy mie), mog nawet by dwie warstwy tego
materiay (za materia izolacyjny moe posuy
rwnie inna dtka, ktra rozcinamy na p). zakadamy opon na felg wraz z dtk, i pompujemy dtk. Opona gotowa.
Kilka uwag do tych opony. wietnie nadaje si do
treningw i imprez amatorskich, jeeli tylko Wam na to
zezwol. Jednak nie jedcie na nich po drogach publicznych, bo nie chciabym by na Waszym miejscu jak Was
policja z nimi zapie, zreszt dla pieszych i zwierzt to
tez nie jest zbyt bezpieczne. Co do jazdy na takiej oponie.
Nie przesadziem z tym e wkrt ma wystawa 3 cm nas
opon. Czubki wkrtw bardzo szybko si zetr, wic na
wstpie stracicie ju jakie 0,5 cm. Na takich oponach
jedzi si bardzo fajnie, nawet na asfalcie (tylko troch
buja autem i iskry lec :) Po starciu si wkrtw, mona
je z opony wykrci i wkrci nowe. Sama opona nie
zuywa si nadmiernie, i nie bjcie si ze podczas ostrej
jazdy zaczn wypada wkrty - jak dobrze je wkrcicie
zakleszcza si one w uzbrojeniu opony. Jazda przednia
jednym sowem!

str. 11

Poradnik KJSowca

czy na szutrowym placu. Jeeli chodzi o opony to warto

mie dobre zimwki na obydwu osiach samochodu. Tutaj
maa uwaga. To wytracanie prdkoci za pomoc nadsterownoci przy szybkich ukach jest wielkim zyskiem
czasowym w stosunku do zag, ktre zahamuj przed
takim zakrtem, jednak taka jazda jest bardzo ryzykowna. Nie ma tutaj miejsca na jakikolwiek bd, tym bardziej jeeli droga nie jest zbyt szeroka.

2. Pacho od prawej - to samo co wyej ,tylko e z

innej strony.
3. Od lewej 90 - najbliszy pachoek naley wzi z
lewej strony i skrci o 90 stopni.
4. Od prawej 90 - to samo co wyej tylko inny kierunek (moecie tutaj zastosowa inny kont, np. 45,
180 itd.).
5. Nawrt od lewej / prawej - Robimy nawrt z lewej
/ prawej strony pachoka.
6. Beczka od lewej / prawej - pena beczka, czyli
ciasny zakrt o 360 stopni.
7. Rondo od lewej / prawej - pena beczka, szeroko,
360 stopni.
8. Komendy do beczki i ronda - jeeli obrt jest
mniejszy / wikszy, uywam komend ju / jeszcze.
9. Slalom od lewej / prawej - slalom midzy pachokami. Pierwszy pachoek slalomu jedziemy po
lewej / prawej stronie.
10. Prosta - komenda dla kierowcy, aby jecha jak najszybciej si da (inaczej mwic peda w podog).
11. Komendy dotyczce toru jazdy - po wewntrznej,
po zewntrznej, tnij, nie tnij.
12. Komendy dotyczce miejsc niebezpiecznych - najpierw mwi UWAGA, nastpnie z zalenoci od
sytuacji: ciasno, hamuj, lisko.
13. Inne komendy odnonie trasy, jak np. w bram,
za drzewem, midzy pachoki itd. - nie ma tutaj
reguy, sytuacja Wam sama narzuci odpowiedni
komend, oby jak najkrtsz.

Cechy dobrego pilota wyszczeglniem ju w punkcie

4.2. Jeeli ju tak osob mamy, dajcie jej do przeczytania
ponisze komentarze i rady ktre tutaj zgromadziem.
Pilota na KJS-ach nie jest zbyt skomplikowany, lecz
rzecz najtrudniejsz jest orientacja w terenie i szybkie
kojarzenie punktw na prbie sportowej. Jeeli bdzie to
wasz pierwszy raz i nie mielicie adnego treningu, to
macie due szanse na pomylenie trasy. Czasami to co jest
narysowane na papierze w ksice drogowej nie zgadza
si w peni z rzeczywistoci. Ale nie przejmujcie si
tym, przy kolejnym starcie bdzie znacznie lepiej.
Na pocztku powiniene wraz z kierowc omwi
wszystkie prby przed rozpoczciem rajdu na sucho.
Wraz ze zdobywanym dowiadczeniem i zaliczaniem kolejnych rajdw nie bdzie to potrzebne (najlepszym wystarczy zerkn na prb przez par minut i zobaczy
dwa przejazdy aby bezbdnie pojecha). Pocztkujcy
mog jednak mie due problemy z zapamitaniem trasy
pomidzy pachokami.

6.1. Jak opisa tras i rodzaje opisw

To w jaki sposb opisujesz tras zaley tylko od kierowcy. Nie moesz mwi mu czego, co ty uznajesz za
suszne bez wczeniejszego ustalenia. Na pocztek skoncentrujmy si na narysowanej prbie w ksice drogowej.
Osobicie nie nanosiem tam adnych notatek, jednak
do popularn metod jest uycie kolorw. Jakich kolorw i kiedy uyjecie zaley tylko od Was. Czasami
jest to wrcz konieczne, gdy prby bywaj tak zawie i
skomplikowane, e nie jestemy w stanie odrni linii.
Rwnie czst metoda jest pisanie komend na narysowanej prbie. Zdecydowanie nie polecam korzystania z
rajdowego opisu na oddzielnej kartce (piszemy tylko komendy bez rysunku), chyba e prba naprawd przypomina OS (co bardzo rzadko si zdarza). Jest to o tyle
niedobre, i podczas maego bdu lub niezrozumienia
pilot, a tym bardziej kierowca, nie bdzie si w stanie
poapa gdzie jest (bo po prostu nie bdziemy mie tej
prby narysowanej).
To jaki sposb wybierzecie zaley tylko i wycznie
od Was. Mog Wam zademonstrowa jaki opis stosowaem z moim kierowc, gdy tylko na dwukrotnie w naszych startach (a byo ich ponad 40, wic przejechalimy
grubo ponad 400 prb) pomylilimy tras. wiadczy to
chyba o niezawodnoci naszej metody.
Wraz z moim kierowc stosujemy opis jak najprostszy. Celem tego jest skrcenie podawanych informacji.
Komendy, ktre podaje kierowcy s nastpujce:
1. Pacho (lub inna przeszkoda, jak wysepka, sup
itp.) od lewej - przejedamy pachoek po lewej
jego stronie. Kierowca dobrze wie e ta komenda
tyczy si najbliszego pachoka przed nim. Jeeli
pachoek znajduje si gdzie z boku, pokazuje na
niego palcem. Ta komanda jest czsto skracana do
od lewej. UWAGA: kierowca moe widzie to
inaczej, czyli mwic mu od lewej, bdzie to znaczy, e mijajc pacho bdzie go mia po lewej
stronie. To zaley tylko i wycznie od kierowcy,
pilot musi dany punkt widzenia zaakceptowa i
przyswoi.

Opis ten sprawdza si w 100% jeeli kierowca rwnie zna mniej wicej tras (widzia cho jeden przejazd
innej zaogi). Jeeli wpadamy na odcinek, ktrego kierowca nie zna i nie widzia wczeniej, wszelkie punkty
orientacyjne powinny by pokazywane palcem (opis zostaje bez zmian). Naley za wszelk cen unikn takiej
sytuacji, gdy tor jazdy nie bdzie optymalny i jest wiksza szansa na popenienie bdu. Warto na treningu powiczy takie sytuacje, tzn. ustawi prb, ktr tylko
pilot zna, i na bieco mwi kierowcy gdzie ma jecha.
Doskonale sprawdzi to nasz opis i zrozumienie pomidzy
zaog. Jeeli bdziemy w stanie bezbdnie przejecha
tak prb (postarajmy si ukada skomplikowane), to
mamy pewno e podczas rajdu nie popenimy bdu
(co jest wielkim atutem).
Jednak rzeczy pewne s tak naprawd tylko dwie.
Opis powyej przedstawiony na pewno nie przypadnie
wszystkim do gusty, niektrzy z Was tylko zapoycza
pewno elementy, inni w ogle go obal. Druga rzecz
pewna to fakt, e aden opis na KJS-ie nie poprowadzi
kierowc przez gszcz pachokw bez pomocy wskaza
palca pilota oraz bez znajomoci chocia na papierze
prby. Jest po prostu zbyt mao czasu na podyktowanie
wikszej iloci informacji, i zbyt mao punktw odniesienia aby precyzyjnie uoy opis. Najbardziej optymalnie
jest wtedy, kiedy pilot prawie w ogle nie patrzy si na
kartki, ma wykute na blache prby i tylko szuka kolejnego celu, znaczy si pachoka. Wymaga to od pilota specjalnej predyspozycji, czyli dobrego wyobraenia sobie
przebiegu prby z perspektywy jadcego samochodu
przed pierwszym przejazdem.
str. 12

Poradnik KJSowca

6. Pilota

Na prbach typu KJS

jest zazwyczaj bardzo
mao czasu na podanie komendy, gdy odlegoci
pomidzy poszczeglnymi manewrami s krtkie.
Z tego powodu jakiekolwiek zawahanie moe spowodowa strat czasow.
Nasz gos powinien by
gony (nie mamy interkomu i zaoga jest w kaskach,
a jak pilot jest cichy, to
interkom kupi musimy).
Przed prb powinnimy
spyta si kierowcy czy
nas dobrze syszy. Na
wszelkich trudnych fragmentach (skomplikowanych lub tych, ktrych
kierowca nie pamita - powinien nas przed prb o
takich fragmentach uprzedzi), powinnimy podnie gos. Przed kad
prb powinnimy zrobi
prb z kierowc, czyli
przedyktowa mu ca
prb. Kierowca powinien
w tym czasie uwanie
sucha i w swojej wyobrani rysowa sobie
prb. Jeeli jaki fragment sprawia mu problemy powinien powiedzie
to swojemu pilotowi, ktry
podczas prby ten wanie fragment powie goniej i wyraniej. Jeeli dobrze opanujemy t technik nie powinno by adnych problemw na prbie.

6.3. Przykadowa prba

Rys. 3 To przykadowa prba i jak jest opisana przez

nas. Wszystkie komendy s podawane z pamici i nie
mam ich w adnej formie zapisanych na kartce. Jeeli
jestem w ktrym punkcie zagubiony, patrz na rysunek i
bezporednio z niego wyczytuje komendy. Sprawdza si
to tylko wtedy, gdy kierowca z pilotem przed prb zrobi
par prb na sucho, tzn. pilot mwi kierowcy ca prb
a on upewnia si, e jest to dla niego zrozumiae.

6.4. Uwagi kocowe

Metoda pilotau zaley tylko i wycznie od Was. Nie

chce tutaj narzuca jaki konkretnych wzorw. Pamitajmy tylko aby potrenowa troszk przed rajdem (chyba e
mamy za sob ju kilka startw) i zobaczy kilka przejazdw konkurentw przed startem jeeli jest to moliwe.
Nie raz widziaem jak jaka zaoga siedzi w samochodzie
5 minut przed startem i studiuje rysunek, natomiast po
opuszczeniu linii start cakowicie si gubi, poniewa rzeczywisto jest nieco inna ni na rysunku. Pamitajmy

Poradnik KJSowca

6.2. Tempo
i intonacja

RYS. 3 OPIS: Pacho od prawej, midzy pachoki / lewy 90 / po zewntrznej do koca, pacho od prawej 90 / od prawej / midzy pachoki (pokazuje palcem), od lewej 90 / nawrt od lewej / pacho od prawej
(pokazuje palcem / beczka od prawej / pacho od prawej 90 na hope
ciasno / od prawej 90 / od prawej 90 po wewntrznej / beczka od lewej
(pokazuje palcem ktry pacho), na met.

rwnie o tym, i prby KJS-owe s z reguy krtkie i

mona je wyku na pami. Nie szpanujmy swoim opisem
rajdowym z trudnociami zakrtw, bo moe Wam duo
pomiesza. Pomimo i KJS-y powinny by przygotowaniem do prawdziwych rajdw, nie zapoyczajmy opisu
z prawdziwych rajdw. Charakter KJS-u jest kompletnie
inny i naley do niego podej z innej strony. Nasz opis
musi by przede wszystkim krtki i szybki. Wedug mnie
jest to rzecz najwaniejsza. Wic jeeli mamy czyta komendy typu lewy trzy plus tnij, to lepiej jest pokaza
kierowcy palcem gdzie ma jecha, bo z ksiki drogowej
stopnia zakrtu nie mona wywnioskowa! Czsto jest
inaczej w rzeczywistoci ni na kartce, i wtedy taka zaoga
nie bdzie miaa atwego orzecha do zgryzienia. Kierowca
powinien zna wikszo prby na pami, a pilot go asekurowa swoim opisem! Przede wszystkim musicie przejecha prb bezbdnie, a dobre czasy ju zale tylko od
umiejtnoci kierowcy.
str. 13

Jeeli mamy powane podejcie do rajdw i chcemy

w przyszoci startowa na prawdziwych OS-ach, powinnimy powanie podej do KJS-w. Jeeli na tym
etapie bdziemy popenia jakie dziecinne bdy i zajmowa ostatnie miejsca, to nie wr Wam rajdowej
kariery. Niewtpliwie najwaniejsza w tym sporcie jest
kasa. Jeeli j mamy, to 80% problemw mamy z gowy.
Gorzej jest jeli musimy zbiera pienidze eby chocia
wystartowa w KJS-ie. Wtedy powinnimy znale sponsora. Sprbuje przedstawi Wam jakie etapy powinnicie
zaliczy, aby od kompletnego zera przej do profesjonalnych startw.
1. Na pocztek musimy mie samochd. Najlepiej,
aby by to popularny przednio napdowiec, ktrym
ma homologacj do rajdw, w miar mocny silnik,
mae wymiary, tani w eksploatacji. Wszystkie te
normy spenia Fiat CC Sporting. Jest to idealny
samochd do startw, ktrym mona wygrywa z
duo mocniejszymi samochodami.
2. Druga rzecz jest pilot. Powinnimy dobrze si zastanowi nad jego wyborem i przetestowa par egzemplarzy. Pamitajmy, i pilot z KJS-w moe nam
towarzyszy przez dugi czas, wic musi on mie predyspozycje do startw w PZM. Tutaj niestety ycie
utrudniaj przepisy. W Pucharze PZM zarwno kierowca, jak i pilot musz mie licencj RII. Nie jest to
co prawda trudne, ale zajmie nam troch czasu. Tutaj
s dwie drogi jakimi moemy pj:
A) pierwszy sezon tylko kierowca jedzi i odnosi
sukcesy, aby mie kart przetargow z przyszymi sponsorami. Pilot nie jedzi wcale. Kierowca zdobywa licencj RII.
B) Co pewien czas pilot startuje swoim samochodem lub samochodem kierowcy, aby rwnie
zdoby punkty. Jeeli zaczlimy jedzi od pocztku sezonu, pilot i kierowca mog mie licencje RII w tym samym roku.
3. Jeeli mamy kogo w rodzinie z du firm, to
nie bdzie problemu ze zdobyciem sponsorw.
Czsto w rajdach, a szczeglnie w PZM, sponsorami s rodzinne firmy. Jeeli czego takiego nie
mamy, naley znale sponsora zaczepnego. Oczywicie dobrze jest od razu znale konkretn firm
z duym budetem, ale nie zawsze jest to moliwe.
Mae firmy, czsto po jaki znajomociach, mog
odpali nam te 200 zotych na start. Dziki temu
nie bdziemy musieli dawa adnych pienidzy od
siebie. Samochd bdzie troszk oblepiony i zaczniemy by traktowani powaniej. Zazwyczaj w
telewizji, prcz zwycizcw, pokazane s te najadniejsze i najgoniejsze auta.
4. Jeeli zaczniemy ju wygrywa rajdy i wiemy, e
jeeli nie popenimy bdu to na 100% jestemy
na podium, moemy zacz si rozglda za konkretnym sponsorem, ktry umoliwi nam starty w
PZM. Naley przygotowa sobie prezentacje. Do
tego celu napiszmy pismo, wydrukujmy wyniki z
paru naszych najlepszych rajdw, pokamy zdjcia i zapisy z kamer lub telewizji naszej zaogi
(o tym wszystkim nieco pniej). Zacznijmy od

znajomych. Moe ktry z nich zna jak wpywow osob, ktra moe nam pomc. Czasami nawet
nie wiemy, kto nas otacza. Warto poznawa nowe
osoby, rwnie przez internet. Powinnimy zaoy stron internetow i dobrze ja rozreklamowa
na innych serwisach internetowych.
5. Jeeli dopisze nam ogromne szczcie i znajdziemy
konkretnego sponsora, ktry pokryje nam starty w
PZM, moemy troszk odpocz. Nie oznacza to,
i naley spocz na laurach. O sponsora naley
odpowiednia dba. Wiele rzeczy mona zrobi niewielkim kosztem, ktre przysporz nam sympatie
sponsorw, a co za tym idzie dodatkowe fundusze.
Sponsor musi wiedzie, e to mu si opaca.

7.1. Prezentacja dla potencjalnych sponsorw

Dobra prezentacja i przedstawienie zaogi z jak najlepszego punktu widzenia jest naszym duym atutem.
Przede wszystkim musimy w miar dobrze jedzi i odnosi sukcesu. Jednak to nie wystarczy aby przekona
sponsorw. Powinnimy zadba o nastpujce rzeczy.
1. Dobre pismo - w nim powinna by zawarta krtka
charakterystyka KJS-w oraz oglnie rajdw. Powinno skada si z dwch czci:
A) Pisemna oferta. Krtko nasze osignicia, nie
tylko sportowe, lecz take czy bylimy pokazywani w telewizji lub w jaki gazetach. Co
moemy zaoferowa sponsorom (tu wchodzi
wasza wyobrania, lecz pamitajmy e sponsor
chce, eby jego logo byo widoczne przez wiele
osb - moe jakie zloty, mae imprezy itp.).
B) Wyszczeglnione wszystkie nasze sukcesy z
miejscami w generalce i klasie, przysze plany
oraz co, lub ile, chcecie od sponsorw. Przykad
naszej pisemnej proby na kocu.
2. Fotografie - warto od pocztku swoich startw
zadba o jakiego fotografa (czonek rodziny lub
kolega). Takie dobre fotki z naszym samochodem
mog by bardzo przydatne. Najlepiej gdyby na
fotografii by nie tylko widoczny samochd, ale
take jaka wiksza grupka kibicw. Jeeli takich
fotek nie mamy, zrbmy zdjcia stojcego samochodu (sponsor chce widzie, jak on wyglda).
3. Kaseta video - moe ona by duym atutem. Jeeli
pokazali nas w telewizji, musi to by tutaj zamieszczone. Warto te pokaza kilka przejazdw
z amatorskiej kamery (znw rodzina lub kolega),
gdzie bdzie pokazana nasza czysta, efektowna i
szybka jazda. Tutaj rwnie wana jest liczba kibicw, ktrzy s przy prbie. Jeeli nie ma ich zbyt
wiele, moe to le wiadczy o tych imprezach
(lub po prostu e nas nie chc oglda).
4. Pyta CD - to do nowoczesne rozwizanie, lecz
rwnie przydatne. Na pycie moemy da klip z
internetu, zamieci wiadomoci sportowe, w ktrych bylimy pokazani (tak byo w naszym przypadku, s one do cignicia na oficjalnej stronie
TVP) i zdjcia. Pamitajmy, i wszystko musi pokazywa nas. Jeeli mamy wasn stron internetow te moemy ja zamieci.
5. Graficzny projekt samochodu - t czynno zostawmy na koniec, lecz moe ona wywrze due
str. 14

Poradnik KJSowca

7. Kariera i sponsorzy

Teraz pora na troch refleksji z mojej strony. Powyszy poradnik zosta napisany na przeomie 2002-2003
roku. Dzi jest ju rok 2006 i od tego czasu sporo si
zmienio, rwnie moje pogldy na pewne sprawy. Co do
sponsorw ... w sumie najwaniejsze jest to, aby w zespole bya osoba, ktra dysponuje odpowiednim czasem
aby uporczywie szuka sponsora. Moe to nam zajc
miesic, p roku, rok lub nawet wicej. Moe si to
wiza ze sporymi nakadami finansowymi, samo pisemko na kartce A4 i jedna pytka CD nie wystarczy jeeli
nie mamy wtyczek w danej firmie. Do firm trzeba bdzie
niejednokrotnie daleko jedzi i wykona dziesitki telefonw. I te si moe zdarzy, e nasz sponsor z KJS-w,
z pocztku wydawaoby si wystarczajco silny do PZM,

nie bdzie w stanie nas sfinansowa. Prawd mwic, w

rajdach MP i PZM mona policzy na palcach dwch rk
zaogi, ktre maj sponsorw znalezionych uporem i zainteresowaniem firmy, a nie po znajomociach. Jeeli nie
macie kasy lub wpywowych znajomych, to mimo i w
KJS-ach bdziecie wygrywa wszystko co si da, wasze
szanse na sezon w PZM s znikome. Bardzo ciko bez
wasnego budetu przebi si z PZM do MP, co dopiero
mwic z KJS-w do PZM. Osobicie znam wielu utalentowanych amatorw, modych i rewelacyjnie jedcych kierowcw, ktrzy wiele by zdziaali w rajdach,
lecz nie maj budetu. A KJS-y niestety nie przycigaj
zbytniej uwagi wikszych firm ... liczcie si z tym e aby
zaistnie musicie mie jaki swj budet na kilka pierwszych startw w PZM i sporo szczcia w dalszej karierze. Rajdy w Polsce to cigle sport raczej dla hobbystw,
ni dla zawodowcw.
To chyba wszystko co chciaem Wam przekaza.
Mam nadziej, e napisana przeze mnie praca przyda
Wam si cho w niewielkim stopniu. Jeeli wystpiy
tutaj jakie niedocignicia lub braki, bardzo prosz o
kontakt pod adresem piotr.kapuscik@interia.pl. Jeeli
macie jakie dodatkowe pytania chtnie na nie odpowiem. ycz Wam jak najlepszych startw i pozyskania
sponsorw z nieograniczonym budetem i zamiowaniem
do rajdw. Powodzenia!

str. 15

Poradnik KJSowca

wraenie na potencjalnych sponsorach. Przygotowujemy graficzny projekt oklejenia samochodu w

logo potencjalnej firmy. Oczywicie do tego celu
musimy nie tylko wczeniej przygotowa si pod
konkretn firm. Lecz rwnie zna si dobrze na
grafice komputerowej lub zna kogo, kto nam
to zrobi. Taki projekt polecam przygotowa, lecz
tylko w przypadku, gdy dana firma ma odpowiednie zaplecze finansowa (mona to oceni na oko,
patrzc na ilo siedzib firmy, ich lokalizacje i wykonanie biur). Wtedy jest szansa e mog oni nam
pomc nie tylko w KJS-ach, lecz take w PZM.