Piotr Szreniawski

Administracyjnoprawne aspekty funkcjonowania

ogrodw zoologicznych
Za cel Dyrektywy Rady 1999/22/WE z dnia 29 marca 1999 r.
dotyczcej trzymania dzikich zwierzt w ogrodach zoologicznych1
wskazana zostaa ochrona dzikiej fauny i zachowanie
zrnicowania biologicznego przez zapewnienie przyjcia rodkw
zwizanych z wydawaniem licencji i przeprowadzaniem inspekcji
ogrodw zoologicznych, a przez to wzmocnienie roli ogrodw
zoologicznych w ochronie zrnicowania biologicznego. Moemy
zatem dostrzec podkrelanie aspektw zwizanych z ochron
rodowiska, w szczeglnoci ochron poszczeglnych gatunkw.
Dodajmy, e jest to zwykle ochrona przed czowiekiem, ktry to jest
uwaany za jeden z gwnych powodw ginicia wielu gatunkw2.
Za powd istnienia ogrodw zoologicznych moemy
rwnie uzna zagadnienia zwizane z edukacj czy prowadzeniem
bada naukowych, cho warto pamita take o innych wzgldach ju od dawna bdcych zacht do tworzenia ogrodw
zoologicznych - takich jak pokazywanie potgi wadcy czy pastwa,
umiejcego zorganizowa taki ogrd, czy te moliwo
zapewnienia rozrywki mieszkacom danego miasta czy osb
przyjezdnych3.

Niniejszy tekst przekazaem do publikacji w pewnych zeszytach naukowych

w 2008 roku. Ostatnio pisaem artyku na podobny temat, poszukiwaem
literatury, i przypomniaem sobie o swoim artykule. Prbowaem dowiedzie si,
czy zosta opublikowany, i zostaem poinformowany, e tekst do redakcji nie
dotar (przypominam sobie, e tekstu nie przesaem emailem, tylko przekazaem
dyskietk z artykuem osobie, ktra prosia o materiay do tego czasopisma).
Uznaem, e nie zaszkodzi opublikowa szkicu w formie broszury - w razie czego
prosz Czytelnikw o samodzieln ocen jakoci i aktualnoci tekstu.
1 Dz. Urz. L 094, 09/04/1999, str. 0024 - 0026.
2 J. abiski: Przekrj przez Zoo, Warszawa 1954, str. 31.
3 L. Majdecki: Historia ogrodw, Warszawa 1978, str. 19.

Zgodnie z omawian dyrektyw, pojcie ogrodw

zoologicznych oznacza wszelkie stae instytucje, gdzie zwierzta
dzikich gatunkw przetrzymywane s w celach pokazywania ich
publicznoci przez siedem lub wicej dni w roku, z wyjtkiem
cyrkw, sklepw ze zwierztami oraz instytucji nie pokazujcych
publicznoci znacznej liczby zwierzt lub gatunkw, jeli takie
wyczenie nie zagraa celom dyrektywy.
Jako rodki ochronne, dotyczce dbania o stan rodowiska
dziki odpowiedniemu wykorzystaniu ogrodw zoologicznych,
przywoana dyrektywa wskazuje m.in.: udzia w badaniach,
z ktrych wynikaj korzyci zwizane z ochron gatunkw,
prowadzenie odpowiednich szkole, wymiana informacji
dotyczcych ochrony gatunkw jak rwnie hodowla, ponowne
zasiedlanie lub ponowne wprowadzanie gatunkw do ich
naturalnego rodowiska; wspieranie edukacji spoeczestwa
i wiadomoci zwizanej z ochron zrnicowania biologicznego, w
szczeglnoci przez zapewnianie informacji o prezentowanych
gatunkach i ich naturalnych siedliskach; zapewnianie zwierztom
warunkw przebywania, ktre maj na celu spenienie
biologicznych i ochronnych wymaga poszczeglnych gatunkw,
midzy innymi przez zapewnianie szczegowego ulepszania
wybiegw zgodnie ze specyfik gatunku i utrzymywanie
wysokiego
standardu
opieki
nad
zwierztami,
cznie
z rozwinitym programem zapobiegawczej i leczniczej opieki
weterynaryjnej oraz wyywienia; zapobieganie ucieczkom zwierzt
w celu uniknicia moliwego ekologicznego zagroenia gatunkw
miejscowych oraz zapobieganie wdarciu si zewntrznych
szkodnikw i owadw; oraz prowadzenie aktualnych rejestrw
dotyczcych zwierzt znajdujcych si w ogrodzie zoologicznym
zgodnie z zarejestrowanymi gatunkami. Wydaje si, e wskazane
w dyrektywie rodki ochronne wynikaj z dowiadcze i korzyci
pyncych z istniejcych ju ogrodw zoologicznych, nie s za
wynikiem wycznie ochrony rodowiska naturalnego. Za
optymalny sposb ochrony rnorodnoci biologicznej czsto
wskazuje si ochron danych gatunkw czy ekosystemw
2

w miejscach
ich
naturalnego
wystpowania, a dopiero
w przypadku braku moliwoci zabezpieczenia istnienia danych
gatunkw w takich miejscach stosowane jest prowadzenie
specjalnych hodowli w innych miejscach. Dlatego jako powody
istnienia ogrodw zoologicznych mog by wskazane nie tylko
wzgldy zwizane z ochron rodowiska, ale take inne motywy,
zwizane z zagadnieniami zaspokajania potrzeb i zachcianek
czowieka. Skoro jednake ogrody zoologiczne ju istniej, wanie
administracja publiczna stara si dba o ich prawidowe
wykorzystanie i o panujce w nich warunki.
Omawiana
dyrektywa
wskazuje
na
konieczno
licencjonowania ogrodw zoologicznych oraz przeprowadzania
inspekcji w istniejcych ogrodach zoologicznych. Udzielanie licencji
opiera si na ocenie stosowania w danym ogrodzie zoologicznym
rodkw
ochronnych,
wymienianych
przez
dyrektyw.
W przypadku niespeniania przez ogrd zoologiczny wymaganych
warunkw dotyczcych przyznawanych licencji, jest on zamykany
dla zwiedzajcych i ma on obowizek wypeni w odpowiednim
terminie - maksymalnie w cigu dwu lat - warunki przyznawania
licencji. W przypadku dalszego braku speniania odpowiednich
wymogw, ogrd zoologiczny lub jego cz s zamykane.
Zamknicie ogrodu zoologicznego zwizane jest z obowizkiem
odpowiedniego traktowania zwierzt i przekazania ich np. do
innych ogrodw zoologicznych. Obowizki te spoczywaj na
odpowiednich organach administracji publicznej danego kraju
czonkowskiego Unii Europejskiej.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody4 dokonujca w zakresie swojej regulacji wdroenia omwionej wyej
dyrektywy - okrela wiele elementw ochrony rodowiska - ktrego
przyroda jest czci - zwizanych z funkcjonowaniem ogrodw
zoologicznych. Polityka ekologiczna pastwa moe wykorzystywa
wiele moliwoci tworzonych przez ogrody zoologiczne, std
konieczne jest tu wyznaczanie celw ochrony przyrody
4

Dz.U. nr 92, poz. 880 ze zm.

i dostosowywanie do nich celw stawianych ogrodom

zoologicznym.
Ogrody zoologiczne, stosujce przede wszystkim ochron ex
situ, czyli tutaj ochron gatunkw zwierzt poza miejscem ich
naturalnego wystpowania, d zgodnie z ustaw przede
wszystkim do zachowywania i odnawiania zasobw przyrody.
Suy temu ma zarwno sama hodowla danych zwierzt, jak
i prowadzenie bada naukowych czy dziaalno edukacyjna
ogrodw zoologicznych. Szczeglne znaczenie ma tu hodowla
w ogrodach zoologicznych zwierzt objtych ochron gatunkow.
Zauway naley, e mimo i ogrody zoologiczne chlubi si
przede wszystkim zwierztami egzotycznymi, to rwnie
poyteczna a czasem nawet konieczna jest ochrona gatunkw
yjcych w niedalekiej odlegoci od danego ogrodu zoologicznego.
Zgodnie z ustaw, pord celw ochrony przyrody
wskazane s m.in. zachowanie rnorodnoci biologicznej,
zapewnienie cigoci istnienia gatunkw zwierzt oraz
ksztatowanie waciwych postaw czowieka wobec przyrody przez
edukacj, informowanie i promocj w dziedzinie ochrony przyrody.
Ogrody zoologiczne mog tu spenia bardzo wan rol, jednake
cele te powinny by rozumiane nie tylko przez osoby zarzdzajce
danym ogrodem zoologicznym, ale take przez administracj
publiczn i przez ludno odwiedzajc ten ogrd zoologiczny.
Mona przy tym doda, i mimo immanentnego zwizania istnienia
ogrodw zoologicznych ze wiatem zwierzt, s one przede
wszystkim spraw czowieka i dbania o jego interesy. W interesie
za czowieka jest zarwno przetrwania poszczeglnym gatunkom
i ekosystemom, jak i umoliwienie ich poznania5. Pod tym ktem
warto take przypomnie o jeszcze innym aspekcie moliwoci
przeprowadzania bada nad zwierztami, mianowicie o cigej
rywalizacji rnych gatunkw, jak i istnienia rnych chorb czy
powiza w istniejcym w przyrodzie acuchu pokarmowym.
5

Arystoteles: Zoologia, [w:] Dziea wszystkie - tom 3, Warszawa 1992, str. 340.

Naley zauway, e ogrody zoologiczne s w wietle

ustawy uznawane za tereny zieleni, w zwizku z penieniem ich
funkcji estetycznych i rekreacyjnych. W wielu miastach ogrody
zoologiczne stanowi miejsce wycieczek i spacerw rodzin, dajc
moliwo odpoczynku i rozrywki. Wane jest przy tym, aby
ogrody zoologiczne nie byy w tym przypadku tylko zbiorem
klatek, ale take miejscem penym zieleni. Zapewnienie
odpowiednich warunkw - nie tylko w zakresie wymaganej
przestrzeni dla zwierzt, ale take np. umoliwienie zwierztom
w miar naturalnych zachowa jak i dbanie o zapenienie ich czasu
urozmaiconymi zajciami moe zmieni wraenie odwiedzajcych
go osb i pozytywnie wpyn na ich stosunek do przyrody.
Mimo, i za najpeniejszy sposb zapewnienia ochrony
zagroonym zwierztom zwykle nie powinien by czony
z moliwoci ich obserwacji przez wielkie iloci ludzi, to taka
obserwacja jest w ogrodach zoologicznych dopuszczana, nie tylko
ze wzgldu na odpatno takiego zwiedzania czy ze wzgldu na
moliwo zaspokajania ciekawoci ludzi w zakresie informacji na
temat wygldu czy zachowania poszczeglnych gatunkw, ale
wanie ze wzgldu na due znaczenie kontaktu ze zwierztami dla
tworzenia postaw wobec przyrody. Moemy stwierdzi, e ogrody
zoologiczne cz - w ramach osigania celw wyznaczanych przez
polityk ekologiczn pastwa - dziaania zmierzajce do ochrony
danych gatunkw z dziaaniami nakierowanymi na edukacj
ludnoci. Wspczenie podkrela si, i dalekosinym celem
ochrony ex situ poszczeglnych gatunkw jest przywrcenie
osobnikw tych gatunkw do rodowiska przyrodniczego,
jednake nie wydaje si, aby po osigniciu takiego stanu
zamierzano cakowicie rezygnowa z istnienia ogrodw
zoologicznych, jeli tylko taka forma organizacyjna zachowa swoj
atrakcyjno dla odwiedzajcych.
Na terenie ogrodw zoologicznych, oraz na terenach
przewidzianych w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego na rozbudow istniejcych lub budow nowych
ogrodw zoologicznych zakazane jest wznoszenie obiektw
5

budowlanych i urzdze nie zwizanych z ich dziaalnoci.

Ponadto szereg administracyjnoprawnych ogranicze dotyczy
terenw znajdujcych si w ssiedztwie ogrodu zoologicznego.
Zarwno na terenie ogrodu zoologicznego jak i w jego ssiedztwie
zakazane jest dokonywanie zmian stosunkw wodnych, w tym
obnianie poziomu wd gruntowych. Zabronione jest take
zanieczyszczanie na terenie ogrodu zoologicznego jak i w jego
ssiedztwie powierzchni ziemi, wd i powietrza. Ponadto
w ssiedztwie ogrodu zoologicznego zakazane jest wznoszenie
obiektw budowlanych lub urzdze przeznaczonych do
prowadzenia
dziaalnoci
produkcyjnej
lub
usugowej,
wpywajcych szkodliwie na warunki przyrodnicze niezbdne do
prawidowego funkcjonowania danego ogrodu zoologicznego.
Ustawodawca posuguje si tu zarwno liczb pojedyncz jak
i mnog pojcia ogrd zoologiczny, wnioskowa moemy, e np.
zjawiska szkodliwe dla typowych ogrodw zoologicznych s take
szkodliwe dla konkretnego ogrodu zoologicznego. Jednake
wykadnia celowociowa wskazuje na znaczenie okrelania
szkodliwoci poszczeglnych przedsiwzi dla danego ogrodu
zoologicznego, a nie dla ogrodw zoologicznych w ogle, czy te
nie dla wszystkich ogrodw zoologicznych. Takie rozumowanie
z jednej strony ogranicza zakres zakazw, np. w przypadku kiedy
dane przedsiwzicia nie s szkodliwe dla konkretnego ogrodu
zoologicznego z powodu jego specyfiki, z drugiej za strony moe
poszerza zakres zakazu wanie ze wzgldu na specjalne potrzeby
dotyczce
funkcjonowania
ogrodu
zoologicznego
charakteryzujcego si wyjtkowymi charakterystykami. Doda
naley, e najoglniejszym zakazem dotyczcym terenu ogrodu
zoologicznego jest zakaz zmniejszania obszaru ogrodu
zoologicznego na rzecz dziaalnoci niezwizanej z jego rol
i przeznaczeniem.
Wjt, burmistrz albo prezydent miasta przed wydaniem
decyzji w sprawie ustalenia warunkw zabudowy lub decyzji
o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w ssiedztwie
ogrodu zoologicznego - oraz przy rozpatrywaniu wniosku
6

o wyraenie zgody na zmian sposobu uytkowania obiektu

budowlanego
znajdujcego
si
w
ssiedztwie
ogrodu
zoologicznego, jeeli zmiana ta mogaby mie niekorzystny wpyw
na funkcjonowanie ogrodu - ma obowizek informowa
o planowanej inwestycji zarzdzajcego ogrodem, ktry w terminie
30 dni moe zgosi zastrzeenia i wnioski.
W art. 66 omawianej ustawy prawodawca podkrela
znaczenie studiw uwarunkowa i kierunkw zagospodarowania
przestrzennego
gmin
oraz
w
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego
uwzgldniania
potrzeb
funkcjonowania i rozwoju istniejcych lub projektowanych
ogrodw zoologicznych. Naley pozytywnie odnie si do takiego
rozwizania, wskazujcego na przyszociowe mylenie o rozwoju
zarwno miast, jak i ogrodw zoologicznych. Rozwj przestrzenny
miasta moe powodowa otoczenie przez zabudow miejsk
ogrodu zoologicznego pierwotnie znajdujcego si na obrzeach
miasta czy nawet poza miastem, std konieczne jest zadbanie
o caociow koncepcj danego terenu, uwzgldniajc dobro
ogrodu zoologicznego jak i dobro caego miasta. Przeprowadzki
ogrodw zoologicznych s moliwe, jednake jest to
przedsiwzicie trudne i powinno by podejmowane wycznie
w przypadku
zapewnienia
jak
najlepszych
warunkw
funkcjonowania ogrodu zoologicznego na nowym miejscu.
Utworzenie i prowadzenie ogrodu zoologicznego wymaga
uzyskania zezwolenia ministra waciwego do spraw rodowiska,
przy czym zezwolenie to wydawane jest po zasigniciu opinii
wojewody waciwego ze wzgldu na miejsce pooenia ogrodu
zoologicznego,
a
take
opinii
organizacji
zrzeszajcej
przedstawicieli ogrodw zoologicznych. Minister waciwy do
spraw rodowiska moe cofn lub zmieni takie zezwolenie, jeeli
nie s speniane wymagane warunki prowadzenia ogrodu
zoologicznego, nie jest przestrzegany zakres dziaalnoci ogrodu
zoologicznego, nie s speniane warunki takie jak uczestnictwo
w badaniach naukowych, ktre maj na celu ochron gatunkw
zagroonych wyginiciem w stanie wolnym, prowadzenie
7

dziaalnoci edukacyjnej w zakresie ochrony gatunkowej zwierzt,

z uwzgldnieniem ochrony rnorodnoci biologicznej, nie s
prowadzone
hodowle
zwierzt
gatunkw
zagroonych
wyginiciem, w celu ich ochrony ex situ i wprowadzenia do
rodowiska przyrodniczego w ramach programw ochrony tych
gatunkw, zwierzta nie s przetrzymywane w warunkach
odpowiadajcych ich potrzebom biologicznym oraz kiedy nie jest
prowadzona dokumentacja hodowlana. Zaznaczy naley, i brak
wypeniania ktregokolwiek z wymienionych wymogw moe by
podstaw cofnicia lub zmiany zezwolenia.
Ponadto zezwolenie to moe by cofnite lub zmienione
w przypadku uchybie dotyczcych powierzchni pomieszcze
i wyposaenia w urzdzenia techniczne miejsc przebywania
zwierzt poszczeglnych gatunkw lub grup gatunkw,
minimalnych
warunkw
przestrzennych
dla
hodowli
i utrzymywania zwierzt poszczeglnych gatunkw lub grup
gatunkw oraz niezbdnych warunkw do prowadzenia
reprodukcji zwierzt poszczeglnych gatunkw lub grup
gatunkw6. Za podstaw oceny tyche warunkw wskazywana jest
Szczegowe wymagania w tym zakresie reguluje rozporzdzenie Ministra
rodowiska z dnia 20 grudnia 2004 r. w sprawie warunkw hodowli
i utrzymywania poszczeglnych grup gatunkw zwierzt w ogrodzie
zoologicznym, Dz.U. z 2005 r., Nr 5, poz. 32. Zgodnie z rozporzdzeniem,
niezbdne pomieszczenia i wyposaenie w urzdzenia techniczne miejsc
przebywania zwierzt poszczeglnych gatunkw lub grup gatunkw stanowi
pomieszczenia podstawowe (akwarium, akwaterrarium, basen, klatka, kotnik,
terrarium, woliera, insektarium, wybieg) oraz pomieszczenia i urzdzenia
dodatkowe (pomieszczenia przeznaczone do opieki weterynaryjnej zwierzt,
reprodukcji, hodowli i przetrzymywania zwierzt poza obszarem ekspozycji,
przetrzymywania zwierzt w okresie kwarantanny, odchowu modych
osobnikw, rehabilitacji zwierzt). Pomieszczenia do przetrzymywania zwierzt
powinny by odpowiednio wyposaone w zakresie w urzdzenia umoliwiajce
wietrzenie; dostosowanie temperatury, wilgotnoci i owietlenia do wymogw
poszczeglnych gatunkw, a w indywidualnych przypadkach do potrzeb
zwierzt, z uwzgldnieniem ciarnych samic oraz noworodkw; ukrycie si
zwierzt; utrzymywanie czystoci; odprowadzanie nadmiaru wody; regularne
6

w ustawie konieczno zapewnienia zwierztom hodowanym

i utrzymywanym
w
ogrodach
zoologicznych
warunkw
odpowiadajcych
potrzebom biologicznym
poszczeglnych
gatunkw lub grup gatunkw. Co wicej, minister moe cofn lub
zmieni zezwolenie, jeli w wyznaczonym terminie, nie duszym
ni 2 lata, nie zostay usunite nieprawidowoci stwierdzone
w wyniku kontroli przeprowadzonej przez wojewod i inne organy
uprawnione na podstawie odrbnych przepisw7. W przypadku
cofnicia zezwolenia, ogrd zoologiczny podlega likwidacji.
Niektre z wymienionych powyej wymaga dotycz
rwnie ogrodw botanicznych, co wskazuje na podobiestwa
dotyczce funkcji - dla spoeczestwa czy dla chronionej przyrody tych dwu rodzajw ogrodw. Jednake wobec ogrodw
zoologicznych skierowanych jest szereg specyficznych wymogw,
zwizanych z hodowaniem w tyche ogrodach zwierzt.
W przeciwiestwie do pocztkowego okresu dziaania
ogrodw zoologicznych, kiedy ogrody zoologiczne staray si
pozyska dzikie zwierzta z ich naturalnego miejsca zamieszkania
bez wzgldu na skutki takich dziaa dla rodowiska i jego
ochrony, obecnie w ogrodach zoologicznych hoduje si i utrzymuje
wycznie zwierzta urodzone i wychowane poza rodowiskiem
przyrodniczym, lub zwierzta ktre poza ogrodem nie maj szansy
przeycia, a take jeeli wymaga tego ochrona populacji lub
gatunku albo realizacja celw naukowych.
Moliwo sprowadzenia konkretnych zwierzt do ogrodu
zoologicznego ograniczona jest wycznie do przypadku, kiedy
w ogrodzie zoologicznym zwierztom tym zapewnione bd
warunki odpowiadajce potrzebom biologicznym danego gatunku.
usuwanie zuytej podciki; regularn kontrol jakoci wody w akwariach
i basenach; opiek weterynaryjn, jak i podawanie wody i karmy.
7 Zgodnie z art. 77, wojewoda waciwy ze wzgldu na miejsce pooenia ogrodu
zoologicznego - nie rzadziej ni raz na 3 lata, z wasnej inicjatywy lub na wniosek
ministra waciwego do spraw rodowiska - przeprowadza kontrole ogrodw
zoologicznych i orodkw w zakresie ich dziaalnoci. Ponadto kontrole takie
mog wynika np. z przepisw prawa pracy czy prawa finansowego.

Ponadto zwierzta w ogrodach zoologicznych nie mog by

rozmnaane, jeeli ich potomstwu nie jest moliwe zapewnienie
waciwych warunkw hodowli i utrzymywania.
Zgodnie z art. 74. ust. 1 omawianej ustawy, przeniesienie
z ogrodu zoologicznego do rodowiska przyrodniczego zwierzt
gatunkw zagroonych wyginiciem nastpuje po uzyskaniu
zezwolenia ministra waciwego do spraw rodowiska. Polityka
ekologiczna w zakresie takich dziaa powinna by oparta na
fachowej
wiedzy,
uwzgldniajcej
szereg
uwarunkowa
dotyczcych funkcjonowania rodowiska naturalnego, w tym
rwnie dotyczcych ycia zwierzt na wolnoci. Zauway naley
jednak, e przywrcenie zwierzt do ich rodowiska naturalnego
wskazywane jest jako jeden z celw funkcjonowania ogrodw
zoologicznych.
Wiele
wymogw,
zwizanych
take
z
administracyjnoprawnymi
zagadnieniami
funkcjonowania
ogrodw zoologicznych zwizanych jest take z wymogami
bezpieczestwa i higieny pracy. Prawodawca, biorc pod uwag
bezpieczestwo pracownikw, uregulowa take wiele aspektw
zachowa czowieka wobec zwierzt czy zapewniania warunkw
odwiedzania ogrodw zoologicznych. Omawiane zagadnienia
reguluje m.in. rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 10
grudnia 2003 r. w sprawie bezpieczestwa i higieny pracy
w ogrodach zoologicznych8. Rozporzdzenie m.in. nakada
obowizek otoczenia ogrodu zoologicznego ogrodzeniem
zewntrznym9 (ktrego zadaniem jest uniemoliwienie wydostania
si zwierzt jak i konstruowanie pomieszcze do utrzymywania
zwierzt w sposb uniemoliwiajcy zwierztom ucieczki),
utrzymanie w naleytym stanie urzdze wentylacyjnych, cian
Dz.U. z 2004 r., Nr 4, poz. 26.
rdosw wyraenia ogrd zoologiczny w jzyku polskim zwizany jest
wanie z istnieniem ogrodzenia jako typowym sposobem oznaczenia granic
i dbania o bezpieczestwo dbr (rolin i zwierzt) znajdujcych si na danym
terenie. Sigajce greckich korzeni odwoanie do nauki o zwierztach, czyli
zoologii, podkrela badawcze funkcje ogrodw zoologicznych.
8
9

10

i sufitw (niedopuszczanie do zagrzybiania) czy podg (w celu

uniknicia
polini
zwierzt
jak
i
ludzi).
Zgodnie
z rozporzdzeniem, nie jest dopuszczalne na terenie ogrodu
zoologicznego wykonywanie nagych ruchw oraz wydawanie
dwikw mogcych niepokoi zwierzta czy zblianie si do
zwierzt w sposb gwatowny lub niezauwaalny dla nich.
Zauway naley, e wymogi te dotycz zarwno pracownikw
ogrodw zoologicznych, jak i np. osoby odwiedzajce ogrd
zoologiczny w celach turystycznych. Dla osb odwiedzajcych
ogrody zoologiczne gwnym rdem informacji o dopuszczalnych
sposobach zachowania nie s jednak ustawy i rozporzdzenia, ale
regulamin danego zoo czy te informacja o zasadach zachowania
bezpieczestwa przez zwiedzajcych.
Specjalne wymogi dotycz zachowania wobec zwierzt
niebezpiecznych,
np.
podawanie
karmy
zwierztom
niebezpiecznym wykonuje si w czasie ich nieobecnoci
w pomieszczeniu do
utrzymywania zwierzt
lub przy
zastosowaniu odpowiednich urzdze zabezpieczajcych, specjalne
s take zabezpieczenia zwiedzajcych przed zwierztami
niebezpiecznymi, np. uniemoliwienie zwiedzajcym zblianie si
do pomieszcze ze zwierztami niebezpiecznymi na odlego
mniejsz ni 1,5 metra, z wyjtkiem pomieszcze wyposaonych w
przegrody ze szka. Wymagane jest take zapewnienie warunkw
do szybkiej i bezpiecznej ewakuacji zwiedzajcych.
Rozporzdzenie reguluje take takie zagadnienia, jak
wymagane natenie owietlenia w pomieszczeniach do
utrzymywania zwierzt oraz w pomieszczeniach, w ktrych
przebywaj pracownicy, (min. 100 lx na poziomie podogi).
Ponadto, zgodnie z rozporzdzeniem, na terenie ogrodu
zoologicznego powinny by umieszczone oznakowane, dostpne
dla zwiedzajcych toalety. Zapewnienie odpowiednich warunkw
funkcjonowania
ogrodw
zoologicznych
zwizane
jest
z dziaalnoci na wielu paszczyznach, poczynajc od
umoliwienia rozwoju odpowiedniej kadry, poprzez tworzenie
i wdraanie norm ustawowych czy okrelanie i egzekwowanie
11

technicznych norm zawartych w rozporzdzeniach. Faktyczne

urzdzenie ogrodw zoologicznych powinno uwzgldnia potrzeby
i zapewnia bezpieczestwo tak osb zwiedzajcych ogrd
zoologiczny, jak zwierzt przetrzymywanych w ogrodzie
zoologicznym oraz dobro caego spoeczestwa. Przyjmowane
rozwizania prawne w duym stopniu zapewniaj ochron
zwierzt, a take umoliwiaj poznawanie rnorodnych gatunkw
w miar bezpiecznych sposb10. Odpowiednie wkomponowanie
ogrodu zoologicznego w przestrze miasta moe znacznie wpywa
na jego wizerunek.
Czowiek obserwuje zwierzta, niejednokrotnie uczc si od
nich i je naladujc, z drugiej strony pragnc odrnia si od nich
i nad nimi dominowa. Istnienie ogrodw zoologicznych moe by
rnie oceniane, zarwno jako dowd na potg danych osb,
pastw, czy caego gatunku ludzkiego, jak i jako dowd na istnienie
wiadomoci uzalenienia czowieka od przyrody. Wyginicie
danego gatunku jest zwykle strat take dla czowieka, i cho
czowiek od dawna prbowa, i nadal prbuje wytpi np.
okrelone wirusy czy owady, to wizyta w zoo pozwala
niejednokrotnie uwiadomi sobie miejsce czowieka w wiecie
przyrody oywionej11.

Czego dotycz np. rozwizania zwizane z ewakuacj osb zwiedzajcych

w razie niebezpieczestwa (brak progw w drzwiach, nie wpuszczanie nowych
zwiedzajcych w przypadku niebezpieczestw, wiczenia dotyczce
wyprowadzania zwiedzajcych z ogrodu zoologicznego).
11 K. ukaszewicz: Ogrody zoologiczne. Wczoraj - dzi - jutro, Warszawa 1975,
str. 9.
10

12

Piotr Szreniawski

Administracyjnoprawne aspekty
funkcjonowania ogrodw zoologicznych

Wyd. Piotr Szreniawski

Lublin 2015