‫ﻫﻮ‬

‫ﻫﻮ‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫‪121‬‬
‫ﺑﺤﺮ اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ‬
‫ﺷﺮح ﺣﺎل ﻣﺨﺘﺼﺮ ‪٢ .........................................................................‬‬
‫دﻳﺒﺎﭼﻪ‪٤ ........................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ اول ‪١٢ ...................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ دوم ‪١٧ ...................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﺳﻮم ‪٢١ ...................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﭼﻬﺎرم ‪٢٥ ................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﭘﻨﺠﻢ ‪٢٩ ..................................................................................‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﺷﺸﻢ ‪٣٣ ..................................................................................‬‬ ‫ﺟﺎﻣﻊ اﻟﻌﻠﻮم و اﻟﻤﻌﺎرف و ﻣﺠﻤﻊ اﻟﻜﺮاﻣﺎت و اﻟﻤﻜﺎﺷﻒ اﻟﻌﺎﻟﻢ اﻟﻌﺎﻟﻲ ﺣﻀﺮت‬
‫ﺑﺤﺮ ﻫﻔﺘﻢ ‪٣٧ ..................................................................................‬‬
‫ﻃﺎب ﺛﺮاه‬
‫ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ ﻏﺰاﻟﻲ ﻃﻮﺳﻲ‬
‫ﻗﻄﺐ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻠّﻬﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻴﺸﺎﻫﻲ ﮔﻨﺎﺑﺎدي‬
‫ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ‪ :‬دﻛﱰ ﻋﻠﯿﻤﺤﻤّﺪ ﺻﺎﺑﺮی‬
‫‪۱‬‬
‫ﻣﻌﺎﺻﺮﯾﻦ وی از ﻋﺮﻓﺎ و ﻣﺸﺎﯾﺦ‬ ‫ﺷﺮح ﺣﺎل ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫‪ - ۱‬ﺷﯿﺦ ﻣﺠﺪودﺑﻦ آدم ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ ﺣﮑﯿﻢ ﺳﻨﺎﺋﯽ؛‬
‫‪ - ۲‬اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﻫﺒﺔ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻮارث اﻟﺸﲑازی؛‬
‫‪ - ۳‬اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ اﺑﻦ زﻫﺮاﻟﺼﻮﻓﯽ؛‬ ‫ﺟﺎﻣﻊُ اﻟﻌُﻠﻮم و اﻟﻤَﻌﺎرف و ﻣَﺠﻤَﻊُ اﻟﮑَﺮاﻣﺎتِ و اﻟﻤَﮑﺎﺷِﻒ‪ ،‬اﻟﻌﺎﻟِﻢُ اﻟﻌﺎﱃ‪ ،‬ﺣﻀﺮت‬
‫‪ - ٤‬ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺟﺎﻣﯽ‪.‬‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﻏﺰاﱃ‪ .‬ﮐﻨﯿﮥ وی اﺑﻮاﻟﻔﺘﻮح و ﻧـﺎم ﺷـﺮﯾﻔﺶ اﺣﻤـﺪ و ﻓﺮزﻧـﺪ ﻣﺤﻤـﺪﺑﻦ‬
‫اﺣﻤﺪ اﻟﻄﻮﺳﯽ اﻟﻐﺰاﱃ )ﻏﺰّال ﻗﺮﯾﻪای از ﻗﺮاء ﻃـﻮس اﺳـﺖ(‪ .‬وی ﺑـﺮادر ﮐﻮﭼـﮏ‬
‫از ﻋﻠﻤﺎء و ﻓﻘﻬﺎء‬ ‫ﺣﺠّﺔ اﻻﺳﻼم اﺑﯽ ﺣﺎﻣﺪ ﻣﺤﻤّﺪ ﻏﺰاﱃ ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻨـﺎﺑﺶ از ﻓﻘﻬـﺎء ﺑـﺰرگ و‬
‫‪ - ۱‬اﺑﻮﺣﺎﻣﺪ ﻣﺤﻤّﺪ ﺣﺠّﺔ اﻻﺳﻼم ﺑﺮادر وی؛‬ ‫در اﺑﺘﺪای ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ ﺑـﺮادرش اﺑـﯽ ﺣﺎﻣـﺪ در ﻣﺪرﺳـﮥ ﻧﻈﺎﻣﯿـﻪ ﺑﻐـﺪاد درس‬
‫‪ - ۲‬ﺟﺎراﻟﻠﻪ زﻣﺨﺸﺮی؛‬ ‫ﻣﯽﮔﻔﺖ‪ :‬ﺗﺎ وی را ﺑﺎ ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴّﺎج اﺗﻔﺎق ﻣﻼﻗﺎت اﻓﺘﺎد‪ .‬دل ﺳﺮﭙدۀ وی ﺷـﺪ‬
‫‪ - ۳‬ﺟﻤﺎل اﻟﺪﯾﻦ اﺑﻮاﺳﺤﻖ اﻟﺸﲑازی؛‬ ‫و ﺑﺮ دﺳﺖ او ﺗﻮﺑﻪ و ﺗﻠﻘﲔ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺤﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ وی ﺑﻪ ﮐﻤـﺎل رﺳـﯿﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﺧﻠﯿﻔـﺔ‬
‫‪ - ٤‬ﺣﺴﲔ ﺑﻦ ﻧﺼﺮﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﺣﺴﲔ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺑﻦ ﺧﻤﯿﺲ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻪ اﺑﻦ‬ ‫اﻟﺨﻠﻔﺎﺋﯽ و ﺟﺎﻧﺸﯿﻨﯽ ﻣﺮﺷﺪ ﺧﻮﯾﺶ ﻧﺎﺋـﻞ آﻣـﺪ‪ .‬ﺟﻨـﺎﺑﺶ را ﺗﺄﻟﯿﻔـﺎت و ﺗﺤﻘﯿﻘـﺎت‬
‫ﺧﻤﯿﺲ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺘﱪه و رﺳـﺎﺋﻞ ﺑـﯽﻧﻈﲑی اﺳـﺖ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺟﻤﻠـﻪ‪ :‬رﺳـﺎﻟﮥ ﺳـﻮاﻧﺢ و ﻟُﺒـﺎب اﻻِﺣﯿـﺎء و‬
‫اﻟﺬّﺧﲑه ﻓﯽ ﻋﻠﻢ اﻟﺒﺼﲑة و ﻏﲑه‪.‬‬
‫از ﺧﻠﻔﺎء‬ ‫وی در ﻋﻠﻮم ﻇﺎﻫﺮی وﮐﻤﺎﻻت ﺑﺎﻃﻨﯽ و ﺟﻤﺎل ﺻﻮری و ﺳﻼﺳﺖ ﺑﯿـﺎن در ﻋﺼـﺮ‬
‫‪ -۱‬اﻟﻤﺴﺘﻈﻬﺮ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫ﺧﻮد ﻣﻨﻔﺮد ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ از ﺟﻨﺎب ﺷﯿﺦ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺴّﺎج ﻣﺪت ﺳـﯽ ﺳـﺎل ارﯾﮑـﻪ ارﺷـﺎد‬
‫‪ -۲‬اﻟﻤﺴﱰﺷﺪ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻋﺒﺎﺳﯽ‬ ‫ﺑﻪ وﺟﻮد او ﻣﺰﯾﻦ ﺑﻮده اﺳـﺖ و ﺑﺰرﮔـﺎﻧﯽ ﭼـﻮن ﺷـﯿﺦ اﺑﻮاﻟﻔﻀـﻞ ﺑﻐـﺪادی و ﻋـﲔ‬
‫‪ -۳‬اﻟﻤﺴﺘﻌﻠﯽ ﺑﺎﻟﻠﻪ‬ ‫اﻟﻘﻀﺎة ﻫﻤﺪاﻧﯽ و ﺷﯿﺦ اﺑﻮﻧﺠﯿﺐ اﻟﺪّﯾﻦ ﺳﻬﺮوردی و ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ ﺑﻠﺨـﯽ و ﺷـﻤﺲ‬
‫‪ -٤‬اﻵﻣﺮ ﺑﺎﺣﮑﺎم اﻟﻠﻪ ﻓﺎﻃﻤﯽ اﺳﻤﻌﯿﻠﯽ‪.‬‬ ‫اﻻﺋﻤﻪ رﺿﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻓﺮﻣﻮده و اﺟﺎزه ارﺷﺎد ﺑﻪ آﻧـﺎن داده اﺳـﺖ‪ .‬ﺟﻨـﺎﺑﺶ ﭼﻨﺎﻧﮑـﻪ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﺳﯽ ﺳﺎل در ﻣﺴﻨﺪ ارﺷﺎد ﻣﺘﻤﮑّﻦ ﺑﻮد و در ﺳﻨﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ و ﻫﻔﺪه ﺧﺮﻗﻪ ﺗﻬﯽ‬
‫از ﺳﻼﻃﲔ و اﻣﺮاء‬ ‫ﻓﺮﻣﻮد و اﻣﺮ ارﺷـﺎد و ﻫـﺪاﯾﺖ ﺧﻠـﻖ را ﺑـﻪ ﺧﻠﯿﻔـﺔ اﻟﺨﻠﻔـﺎء و ﺟﺎﻧﺸـﲔ ﺧـﻮد ﺷـﯿﺦ‬
‫‪ - ۱‬رﮐﻦ اﻟﺪﯾﻦ ﺑﺮﮐﯿﺎرق ﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه؛‬ ‫اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ ﺑﻐﺪادی واﮔﺬار ﻧﻤﻮده اﺳـﺖ‪ .‬ﻣـﺪﻓﻦ ﺣﻀـﺮﺗﺶ در ﻗـﺰوﯾﻦ و زﯾﺎرﺗﮕـﺎه‬
‫‪ - ۲‬اﺑﻮﺷﺠﺎع ﻣﺤﻤﺪﺑﻦ ﻣﻠﮑﺸﺎه ﺳﻠﺠﻮﻗﯽ؛‬ ‫اﻫﻞ دل ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪۲‬‬
‫اﻻﺳﻼم ﻏﺰاﱃ وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻖ ﻋﺘﺎب ﺑﻪ آن ﺟﻨﺎب ﮔﻔﺖ‪ :‬اﺻﻨﺎف ﻋﺒـﺎد از اﻗﺼـﯽ‬ ‫‪ - ۳‬ﻣﺴﻌﻮدﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻏﺰﻧﻮی؛‬
‫ﺑﻼد ﺑﺮای درک ﻧﻤـﺎزی در ﺧﻠـﻒ دﻋـﺎﮔﻮ ﺑـﻪ اﯾـﻦ دﯾـﺎر ﻣﯽآﯾﻨـﺪ و آن را ذﺧـﲑه‬ ‫‪ - ٤‬ارﺳﻼن ﺷﺎه ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻏﺰﻧﻮی‪.‬‬
‫اﺧﺮوی ﻣﯽﺷﻤﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻮن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﺗـﻮ ﺑـﺎ وﺟـﻮد ﺳِـﻤﺖ ﺑـﺮادری و ﻗـﺮب ﺟـﻮار‪،‬‬
‫ﻧﻤﺎزی در ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﮔﺰاری‪ ،‬اﯾﻦ رﻓﺘﺎر از اﻫـﻞ ﺳـﻠﻮک ﺑﻌﯿـﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﯿﺦ‬ ‫ﺷﻤّﻪای از ﻓﺮﻣﺎﯾﺸﺎت وی‬
‫ﮔﻔﺖ‪ :‬اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﮐﻪ ﻗﯿﺎم ﻣﯽﻧﻤﺎﺋﯿﺪ در اﻗﺎﻣـﺔ ﺻـﻠﻮة ﺑـﺬل ﺟﻬـﺪ‬ ‫در ﯾﮑﯽ از ﻓﺼﻮل رﺳﺎﻟﮥ ﺳﻮاﻧﺢ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪﮐﻪ ﻣﻌﺸﻮق در ﻫﻤﻪ ﺣﺎل ﻣﻌﺸﻮق اﺳـﺖ‬
‫ﮐﻨﯿﺪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ روی از ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ و اﻗﺘﺪا ﻧﭙﯿﭽﻢ‪ .‬آﻧﮕـﺎه در ﺧـﺪﻣﺖ ﺣﺠـﺔ اﻻﺳـﻼم‬ ‫ﭘﺲ اﺳﺘﻐﻨﺎء ﺻﻔﺖ اوﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﺎﺷـﻖ در ﻫـﺮ ﺣـﺎل ﻋﺎﺷـﻖ اﺳـﺖ و اﻓﺘﻘـﺎر ﺻـﻔﺖ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز رﺳﯿﺪ و ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﺟﻤﺎﻋـﺖ ﻣﺸـﻐﻮل‬ ‫اوﺳﺖ و ﻋﺎﺷﻖ را ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻣﻌﺸـﻮق درﯾﺎﺑـﺪ ﭘـﺲ اﻓﺘﻘـﺎر ﻫﻤﯿﺸـﻪ ﺻـﻔﺖ اوﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺷﺪ‪ .‬ﺷﯿﺦ ﻧﯿﺰ اﻗﺘﺪا ﺑﻪ وی ﻧﻤﻮد وﱃ در ﺑﲔ ﻧﻤﺎز ﻣﺴﺠﺪ را ﺗﺮک ﮔﻔﺘﻪ ﺑﲑون آﻣـﺪه‬ ‫ﻣﻌﺸﻮق را ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ در ﻧﻤﯽﯾﺎﺑﺪﮐﻪ ﺧﻮد را دارد و ﻻﺟﺮم ﺻﻔﺖ او اﺳﺘﻐﻨﺎء ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﺑﺎ اﺻﺤﺎب ﺧﻮد ﻧﻤﺎز را اﻋـﺎده ﮐـﺮد‪ .‬ﭼـﻮن ﺣﺠـﺔ اﻻﺳـﻼم از ﻧﻤـﺎز ﻓـﺎرغ و از‬ ‫و ﻧﯿﺰ در ﺳﻮاﻧﺢ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ‪ :‬ﻋﺎﺷﻖ را در اﺑﺘـﺪا ﺑﺎﻧـﮓ و ﺧـﺮوش و زاریﻫـﺎ ﺑﺎﺷـﺪﮐـﻪ‬
‫ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪ‪ ،‬ﺷﯿﺦ را ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮده ﻋﺘﺎب آﻏﺎزﯾﺪﮐﻪ ﭼﺮا ﻧﻤﺎز را ﺷﮑﺴـﺘﯽ و‬ ‫ﺳﻮزِ ﻋﺸﻖ وﻻﯾﺖ ﺗﺎم ﻧﮕﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼـﻮن ﮐـﺎر ﺑـﻪ ﮐﻤـﺎل رﺳـﯿﺪ وﻻﯾـﺖ ﺑﮕـﲑد‪،‬‬
‫از ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪی؟ ﺷﯿﺦ ﮔﻔﺖ‪ :‬ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎی ﺷـﺮط ﺧـﻮد ﻋﻤـﻞ ﮐـﺮدﯾﻢ‪ ،‬ﺗـﺎ‬ ‫ﺣﺪﯾﺚ زاری در ﺑﺎﻗﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻟﻮدﮔﯽ ﺑﻪ ﭘﺎﻟﻮدﮔﯽ ﺑﺪل ﯾﺎﻓﺘﻪ‪ .‬و ﻧﯿﺰﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم در ﻧﻤﺎز ﺑﻮدﻧـﺪ ﺷـﺮاﯾﻂ اﻗﺘـﺪا ﺑـﻪ ﺟـﺎی آوردﯾـﻢ وﻗﺘـﯽ ﮐـﻪ‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻪ ﻋﺎﺷﻖ دوﺳﺖ او را دوﺳﺖ ﮔﲑد و دﺷﻤﻦ او را دﺷﻤﻦ‪ ،‬ﭼﻮن ﮐﺎر ﺑﻪ ﮐﻤﺎل‬
‫رﻓﺘﻨﺪ اَﺳﱰ ﺧﻮد را آب دﻫﻨﺪ ﻣﺎ ﺑﯽاﻣﺎم ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﻢ ﻧﻤﺎز ﺗﻤﺎم ﮐﻨﯿﻢ! ﺣﺠـﺔ‬ ‫رﺳﯿﺪ ﻋﮑﺲ ﺷﻮد از ﻏﲑت‪ ،‬دوﺳﺖ او را دﺷﻤﻦ ﮔﲑد و دﺷﻤﻦ او را دوﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮ‬
‫اﻻﺳﻼم را وﻗﺖ ﺧﻮﺷـﯽ دﺳـﺖ داد و ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺳـﺒﺤﺎن اﻟﻠـﻪ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧـﺪ را ﺑﻨـﺪﮔﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﺎﻣﺶ او را ﻏﲑت ﺑﻮد ﻓﻀﻼً ﻣﻨﻪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪﮐﻪ ﺟﻮاﺳﯿﺲ ﻗﻠﻮﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺮادرم راﺳـﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾـﺪﮐـﻪ در اﺛﻨـﺎی ﻧﻤـﺎز ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮم‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﺮوز آﯾﺎ اﺳـﱰم را آب دادهاﻧـﺪ‪ .‬ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﭘـﺲ از آن ﺣﺠـﺔ اﻻﺳـﻼم را‬ ‫ﺷﻄﺮی ازﮐﺮاﻣﺎت وی‬
‫رﻏﺒﺖ ﺳﻠﻮک ﭘﯿﺪا ﺷﺪ‪.‬‬ ‫روزی ﯾﮑﯽ از وی ﺣﺎل ﺑﺮادرش ﺣﺠﺔ اﻻﺳـﻼم را ﭘﺮﺳـﯿﺪ‪ :‬ﻓﺮﻣـﻮد‪ :‬وی در ﺧـﻮن‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﺋﻞ در ﻃﻠﺐ ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم ﺑﲑون آﻣﺪه‪ ،‬وی را در ﻣﺴﺠﺪ ﯾﺎﻓﺖ‪ .‬ازﮔﻔﺘـﻪ‬
‫ﻧﻘﻞ ازﻛﺘﺎب رﻫﱪان ﻃﺮﯾﻘﺖ و ﻋﺮﻓﺎن‬ ‫ﺷﯿﺦ اﺣﻤﺪ در ﺗﻌﺠﺐ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﻗﻀﯿﻪ را ﺑﺎ ﺣﺠﺔ اﻻﺳﻼم در ﻣﯿـﺎن ﻧﻬـﺎدﮐـﻪ ﺑـﺮادرت‬
‫ﻧﮕﺎرش ﺣﺎج ﻣﲑزا ﻣﺤﻤّﺪﺑﺎﻗﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﮔﻨﺎﺑﺎدی‪،‬‬ ‫ﺳﺮاغ ﺷﻤﺎ را در ﺧﻮن داد‪ .‬ﺣﺠﺔ اﻻﺳـﻼم ﮔﻔـﺖ‪ :‬ﺷـﯿﺦ درﺳـﺖ ﮔﻔﺘـﻪ ﮐـﻪ ﻣـﻦ در‬
‫اﻧﺘﺸﺎرات ﺣﻘﯿﻘﺖ؛ ﺗﻬﺮان‪ ،‬ﭼﺎپ ﭘﻨﺠﻢ‪.۱۳۸۳ ،‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪای از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم و ﻫﻤﻪ وﺟﻮد ﻣﻦ ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﺧـﻮن ﺑـﻮد‪،‬‬
‫ﺑﺮادرم ﺑﻪ ﻧﻮر وﻻﯾـﺖ آن را ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻧﻤـﻮده اﺳـﺖ‪ .‬و ﻫـﻢ ﮔﻮﯾﻨـﺪ ﺑـﺮادرش ﺣﺠّـﺔ‬
‫‪۳‬‬
‫وي را ﻫﺠﺮت اﻓﺘﺎد‪ .‬ﭘﺲ ﻧﺪا ﻛـﺮد ﻛـﻪ‪» :‬ﻧـﻪ ﻣـﻨﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺗـﻮ«؟‪ ۳‬ﺟـﺎن ﺗـﻮ او را‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ او ﺟـﻮاب »ﺑﻠـﻲ« ﮔﻔـﺖ‪ ،‬و ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ از ﻏﻮﻏـﺎي‬ ‫ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮّﺣﻤﻦ اﻟﺮّﺣﯿﻢ‬
‫ﺑﺸﺮﻳّﺖ در آن ﺳﻔﺮ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺪﻳﻞ ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن او را ﺳﻔﺮي دﻳﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آن ﺻﺪف را ﻫﺠﺮت اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﺪﻳﻦ ﺟـﻮارح‬
‫ﻣﺮ او را وﻻﻳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺷﺎﻫﺪ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﮔﺮدد ﺳﻔﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺎﻳـﺪﻛـﺮد‬ ‫دﻳﺒﺎﭼﻪ‬
‫از ﺧﻮد در ﺧﻮد‪ .‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد و ﻋﺰﻳﻤﺖ ﻃﻠﺐ درﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑـﺮ‬ ‫ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﻣﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﺸﺘﺎﻗﺎن و آﻟـﻪ ﻣﺘﺤﻴـﺮان را‪ ،‬ﻛـﻪ او آﻓﺮﻳـﺪ ﻣﻠﻜـﻮت آﺳـﻤﺎن و‬
‫وي ﻣﻬﻴّﺎ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻃﻠﺐ ﻧﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﻮد ﻛﻪ در ﺣﺪود ﻋﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻋﻘﻞ را در‬ ‫زﻣــﲔ را‪ .‬و ﺳ ـﺮّ ﻋــﺎرف را ﺑــﻪ ﻛﺸــﻒ ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﺑﺼــﻴﺮت داد‪ .‬ﻣﻌــﺪن دﻟــﺶ را ﺑــﻪ‬
‫ﻖ ﻧﻪ ﺣﺎﺿﺮ اﺳـﺖ و ﻧـﻪ‬
‫ﻖ ﻏﺎﻳﺐ اﻓﺘﺪ‪ ،‬و ﺣ ّ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ دﻳﺪار ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻃﻠﺐ در ﺣ ّ‬ ‫ﻧﻮرﻫﺎي ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺿﻴﺎء وﻻﻳﺖ داد‪ .‬ﭘﺲ ﺳ ّﺮ دوﺳﺘﻲ را از راه ﻟﻄﻒ در ﺣﻀﻮر ﺳـ ّﺮ‬
‫‪٤‬‬
‫ﻖ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻠﺒﻴﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﻳﻄﻠﺐ‪.‬‬
‫ﻏﺎﻳﺐ‪ .‬ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﺣ ّ‬ ‫وي ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﺪان دﻳﺪه اﻣﺎﻧـﺖ داد‪ .‬ﭘـﺲ ﻟﺤﻈـﻪ اي از آﺛـﺎر اﻟﻮﻫﻴّـﺖ ﻣـﺮ‬
‫اﻣﺎ ﻃﻠﺐ وي از آن وﺟﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ را ﻋﻘﻞ وي ادراك ﻛﻨﺪ از آن ﻃﻠﺐ ﺑﺒﺎﻳﺪ‬ ‫اﻣﺎﻧــﺖ را ﺟﺬﺑــﻪ اي داد‪ ،‬و از ﺗــﺄﺛﻴﺮات آن ﺟﺬﺑــﻪ ﺷــﻐﺎف‪ ۱‬دِل وي را در ﻣﻈــﺎﻟﻢ‬
‫آﺳﻮد و ﺑﺮ ﺳﺮﻳﺮ‪ ٥‬ﺣﺪّﻫﺎ اﻣﺮ ﺣ ّ‬
‫ﻖ ﻧﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ از اﻳـﻦ در ﻧﮕـﺬردﻛـﻪ در وي‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ از راه ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻨﺸـﻮر ﻛﺸـﻒ داد‪ ،‬ﺑـﺮاي اﻛـﺮام و اﻧﻌـﺎم وي را‪ .‬و ﺗﻌﻠـﻴﻢ و‬
‫وادﻳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ در وادي ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﻌﻄﻴﻞ ﻧﻴﻔﺘـﺪ و از راه ﺑـﺎز ﻧﻤﺎﻧـﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻣﻨـﺰل‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻔﺶ ﻛﺮد از راه ﻋﻨﺎﻳﺖ در ﺳﺮاﻳﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺗـﺎ ﺣﻜـﻢ ﺧـﺪاي ـ ﺟَـﻞّ ذﻛـﺮُه ـ آﺛـﺎر‬
‫ﻖ را ﻳﺎﺑـﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺸﺮﻳّﺖ ﻣﺮد اﺳﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ از اﻳﻦ ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻀﺎﻋﺖ راه ﺳﺎزد ﺗﺎ ﺑـﺪان ﺣـ ّ‬ ‫وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﺑﻴﻨﺪ و ﺷﺎﻫﺪ آن اﻣﺎﻧﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻃﺮﻳـﻖ دﻳـﺪه در ﺣﻀـﻮر آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ‬
‫ﻖ ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻠّﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﺣ ّ‬ ‫ﺣﺎﺿﺮ آﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ دﻗﻴﻘﻪ اي ﺣﻘّـﺎﻳﻖ ﺳـ ّﺮ رﺑُﻮﺑﻴّـﺖ را در ﺳـﺮاﻳﺮ ﺧـﻮﻳﺶ ﺷـﺎﻫﺪ ﻣﻌـﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﺲ ﻣﺴﺎﻓﺮ را ﺑﺮ ﻋﻘﻞ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﺸﺮف ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺑﺴﺘﺎن ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ از اﻳﻦ‬ ‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ وي ﺑﮕﺬرد‪ ،‬ﻋﻘﻞ را از ﺗﺠﺴّﺲ آن زﺟﺮﻛﻨﺪ و ﺑﻪ ﺳَﻤﺎع روز ﻣﻴﺜﺎﻗﻲ ﺑﺎزﮔﺮدد‬ ‫ﺑﺮ ﻋﻠﻮم ﺻﻼي روز ﻣﻴﺜﺎﻗﻲ در آن ﻣﺠﻤـﻊ ﻛـﻪ ارواح ﺑﻨـﻲ آدم را در ﻣﻈـﺎﻟﻢ ﻟﻄـﻒ‬
‫ﻛﻪ آن روز »ﺑﻠﻲ« ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪاﺷﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﺪاي ﺣﻘّﻲ ﺑﺪان ارواح ﭘﺪﻳﺪ آﻣﺪﻛﻪ ﮔﻔﺖ‪» :‬اﻟَﺴـﺖُ ﺑـﺮﺑَﻜُﻢ‪«۲‬؟ و‬
‫اﻣﺮوزﻛﻪ ﺳﻤﺎع ﻛﻨﺪ ﻣﺴـﺘﻤﻊ ﻫﻤـﺎن ﻣﻌـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ و اﻧﺒﺴـﺎط ﻛﻨﻨـﺪه ﺑـﺎ ﺣـﻖّ ﻫﻤـﺎن‬ ‫آن ﭼﻨﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺪاﻳﺖ ﺧﺪاي ـ ﻋَﺰﱠوﺟَﻞﱡ ـ و ﺑﻪ ارادت او ﺑﻮد در ﻣﻘﺎم ﻟﻄﻔﺸﺎن‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ‪ .‬ﻫﻢ ﺑﺪان ﻧﻄﻖ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻛﻨﺪﻛﻪ آن روز »ﺑﻠّﻲ« ﮔﻔﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﺣﺠّـﺖ را‬ ‫داﺷﺘﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺎن ﺧﻮﻛﺮده‪ .‬آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را دُرّ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺮداﻧﻴﺪ و روح را‬
‫ﺻﺪف وي ﻛﺮد‪ .‬ﭘﺲ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را از راه ﻣﺸﺎﻫﺪه روح ﻣﺮﻛﺐ ﻛﺮد ﺗـﺎ آن ﺣﻀـﺮت‬
‫‪ -۳‬اﺷﺎره ﺑﻪ آﻳﻪ ﻗﺒﻞ‬
‫‪ -٤‬ﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ از او‬ ‫‪ -۱‬در ﭘﺮده و ﺣﺠﺎب‬
‫‪ -٥‬ﺗﺨﺖ‬ ‫‪ -۲‬ﻗﺮآن ‪ ۱۷۲/۷‬آﻳﺎ ﻣﻦ ﺧﺪاي ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺘﻢ ؟‬
‫‪٤‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑُﺮش‪ ،‬ﻫﺮﻛﻪ را در اﻳﻦ دو ﻣﻨﺰل ﺳﺎﻛﻦ وﻗﻔﺖ ﺑﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻜﻪ ﻃﻔﻞ اﻳـﻦ راه‬ ‫در وﻓـﺎي آن ﻣﻌــﺎﻧﻲ ﺑﺎﻳــﺪ ﺑــﻮد ﺗــﺎ ﭼﻨﺎﻧﻜــﻪ آن روز از ﺧــﻮد ﻣﺠــﺮد ﺑــﻮد‪ ،‬اﻣــﺮوز آن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻐﺎن را در اﻳﻦ دو ﻣﻨﺰل ﻣﻘﻴﻢ ﻧﻴﺎﺑﻲ‪ .‬و اﻳﻦ راه ﺑَﺮّ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺠﺮّدي را ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ دل را از ﺗﻮﻗّـﻒ ﻣﻜﻮﻧّـﺎت‪ ٦‬ﻫﺠـﺮت ﻓﺮﻣﺎﻳـﺪ‪ ،‬و در ﭘﺎﻳﮕـﺎه‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ را دُرّ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬از ﻣﻜﺎن ﻫﺠﺮت ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮ رﺳـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ دُرّ‬ ‫اﻧﻔﺮاد اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻓﺮﻣﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺠﺰ دوﺳﺖ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ دﻟﺒﻨﺪ وي ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫درﻣﻜﺎن ﺑﺤﺮ ﻳﺎﺑﻲ‪ .‬و ﻋﺰّت در آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻮّاص را‪ ،‬ﺟﺎن ﻧﻌﻠﲔ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﻘـﺎ‬ ‫ﻣﺤﺐّ ﺳﺮﮔﺮدان و ﻏﺮﻳـﺐ ازﻳـﻦ روي اﺳـﺖ ﻛـﻪ دﻟـﺶ را ﺑـﺮ ﻫـﻴﭻ آﻓﺮﻳـﺪه آﺷـﻨﺎﺋﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﻓﻨﺎ ﻣﻘﻴّﺪ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و در ﻫﻴﭻ ﻣﻘﺎﻣﺶ ﻧﺰول و وﻗﻔـﺖ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﮔـﺮ ﭼـﻪ در وﻃـﻦ اﺳـﺖ ﻣﺴـﺎﻓﺮ‬
‫ﭘﺲ آن ﻓﻨﺎ را ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺤﺮ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ ﺻـﺪف ﻣﻌﻨـﻲ ﺑﺪﺳـﺖ آرد و ﺑﻴﺎﻓـﺖ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن‪ ،‬دُرّ ﺣﻴﺎت ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺳﻔﺮ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺎر وﺟﻪ اﺳﺖ‪ :‬دو ﻛﺴﺒﻲ اﺳﺖ و دو ﻋﻄﻴَﺘﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد ﻋﺎﻟﻢ! ﻋﺎﻟَﻢ ﺧﻼﻳﻖ را در آرزوي ﻫﻮس آن دُرّ ﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬اﻣﺎ ﻏـﻮاص‬ ‫آﻧﻜﻪ ﻛﺴـﺒﻲ اﺳـﺖ ﻳﻜـﻲ ﺑﻴـﻨﺶ اﺳـﺖ و آن ﺗـﺄﺛﻴﺮات ﻣﻌﺮﻓـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬و دﻟﻴـﻞ وي‬
‫‪۷‬‬
‫ﺟﺎﻧﺒﺎزﻛﻢ ﻳﺎﺑﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻬُﻮَﺳﱠﺎن ﺑﻴﺎﻓﺘﻨﺪي در راه ﻋﺰّت ﻧﻤﺎﻧﺪي‪.‬‬ ‫ﻋﺼﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬و دﻳﮕﺮ روش اﺳﺖ و آن ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ و دﻟﻴـﻞ وي زﺟـﺮ‬
‫ﭘﺲ در راه دل ﺗﺮا ﻃﻠﺐ درﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ روح ﺗﻮ ﺻـﺪف آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و آﻧﻜﻪ ﻋﻄﻴّﺘﻲ اﺳـﺖ ﻳﻜـﻲ ﺑُـﺮش اﺳـﺖ و دﻟﻴـﻞ وي ﺑﺮَﻳـﺪ ﺣﻘّـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬و‬
‫ﺳ ّﺮ ﺗﻮ ﺑﺤﺮ آن ﺻﺪف اﺳﺖ‪ ،‬و دل ﺑَﺮّ آن ﺑﺤﺮ اﺳﺖ‪ .‬از دل وﻛﻠّـﻲ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺑﻴـﺮون‬ ‫دﻳﮕﺮﻛﺸﺶ اﺳﺖ و دﻟﻴﻞ وي ﻧﻤﺎﻳﺶ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺪان ﺑﺤﺮ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻫﻤّﺖ ﺧﻮد ﮔﺮدي‪ .‬و ﺳﻔﻴﻨﺔ آن درﻳـﺎ ﻋﻨﺎﻳـﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺪﻳﻞ ﺑﻴﻨﺶ ﻣﺴﺎﻓﺮﮔﺮد ﺗﺎ از دو ﻣﻨﺰل ﺑﻴﺮون ﺷﻮد ﻳﻜﻲ ﻣﻨـﺰل ﺑﺸـﺮﻳّﺖ ﺗـﺎ ﺗـﱪّاي‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﺑﺎدﺑﺎن وي ﻟﻄﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﻞّ ﻣﻘﺎﻣﺎت از ﻧﻈﺮ دل ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ اذن اوﺳﺖ‪ ،‬و راه ﺗﺎ ﻗـﺪﻣﮕﺎه از‬
‫اﻣّﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ را ﺑﺮ اﺷﺎرت آن ﻋﻠﻮم ﺑﺎﻳﺪ رﻓﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺑـﻪ ارادت در آﻳـﺪ روش وي ﺑـﺎ‬ ‫ﺣﺪود دل ﺑﻴﺮون ﺷﻮد ﺗـﺎ در ﺻـﺤﺮاي ﻣﻌﺮﻓـﺖ از ﺳـﺎﻟﻜﺎن ﻣﻘـﺪم ﮔـﺮدد‪ .‬ﭘـﺲ‪ ،‬از‬
‫ﻫﺴﺘﻲ واﺳﻄﻪ ﮔـﺮدد‪ ،‬و ﭼـﻮن ﺑـﻪ دوﺳـﺘﻲ دل ﺑـﺎ ﻛـﻞّ ﻣﻘـﺎم واﺳـﻄﻪ ﮔـﺮدد ﺑـﻪ آﺛـﺎر‬ ‫ﻣﻨﺰل روﺣﺎﻧﻴّﺖ ﺑﻴﺮون ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻲ ﻣﻘﺎﻣﻴﺶ ﻣﻘﺎم ﮔـﺮددﻛـﻪ از ﻣﻼﻳﻜـﻪ ﻫـﺮ ﻳﻜـﻲ را‬
‫اﻟﻮﻫﻴّﺖ ﻧﺎﻇﺮ آﻳﺪ‪ ،‬ﺳﺮّ او واﺳﻄﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬و اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻖ ﺑًـ ّﺮ اﺳـﺖ‪ .‬از اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ ﺑﻴـﺮون‬ ‫ﻣﻘﺎم ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻓﺮان را ﻣﻌﻠﻮﻣﻲ ﻣﻘﺎم ﻣﺤﺠﻮﺑﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ دﻳـﺪ ﻣﻘـﺎم‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ و از ﻫﻔﺖ ﺑﺤﺮش ﺑﺒﺎﻳﺪﮔﺬﺷﺖ‪ .‬و ﺻﺪف ﻫﺮ درﻳﺎ ﺑﻪدﺳـﺖ ﺑﺎﻳـﺪ آورد ﺗـﺎ‬ ‫ﻣﻜﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺣﻖّ را ﺑﻴﺎﻓﺖ ﻣﻘﺎم ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺴﻞ ﻳﺎﺑﺪ از آﻻﻳﺶ دﻳﺪ ﺧﻮد‪ .‬ﭘﺎك ﮔﺮدد از ﺣﺪﻳﺚ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﺗـﺎ آﻧﮕـﺎه دُرّ وي را‬ ‫ﻫﺮﻛﻪ را در راه وﻗﻔﺖ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻃﺮﻳﻖ ﺑـﺮ وي ﻣﺸـﻮّش ﮔﺸـﺖ‪ ،‬ﺑـﺪان ﺑـﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ دو‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎﻛﻲ ﺣﻜﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﭘـﺎك ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬ﺣﺎﺿـﺮ ﺣﻀـﺮت ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬و ﻣﺤـﺮم ﻣﻮآﻧﺴـﺖ‬ ‫ﻣﻨﺰل را ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻫﻢ در او ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﻫـﺮﻛـﺲ را ﺑـﻪ ﺑﻬـﺮة ﺧـﻮﻳﺶ ﻧﺼـﻴﺒﺎت‬
‫ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و اﻫﻞ اﻣﺎﻧﺖ ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ اﻫﻞ ﻗﺮﺑﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬ﺷـﺎﻳﺎن وﺻـﻠﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬ﺗـﺎ‬ ‫اﺧﺘﻴــﺎر او ﻣﺮاﻳﺸــﺎن را ﺳ ـﺮّ ارادت ﺧــﻮد ﮔﺸــﺖ‪ ،‬ﻧــﻪ ﺣﻘﻴﻘــﺖ روش ﻳﺎﻓﺘﻨــﺪ و ﻧــﻪ‬
‫ﺷﺎﻳﺎن وﺻﻠﺖ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ دار ﺳﺮّ ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ اﻣﺎﻧﺖ دار ﺳ ّﺮ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫‪ -۷‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻫﻮس‬ ‫‪ -٦‬آﻓﺮﻳﺪه ﻫﺎ و ﻣﻮﺟﻮدات‬
‫‪٥‬‬
‫ﺧﻮاﻃﺮﻫﺎي راه دﻳﺪن ﺑﻪ ﭘﺎس داﺷﱳ ﻣﺮاﻗﺒﺖ‪ ،‬و از وﻗﻮﻓﻬﺎي ﻃﺮﻳﻖ ﺣﺬر ﺑﺎﻳﺪﻛﺮدن‬ ‫ﻛﺮاﻣﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬و ﺗـﺎ ﺻـﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣـﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬اﻫـﻞ ﻓِﺮاﺳـﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬و ﺗـﺎ اﻫـﻞ‬
‫ﺑﻪ ﻗﻴﺎم ﻛﺮدن ﺣﻀﺮت‪ ،‬و ﺳـﺎرﻗﺎن راه ﻧﮕـﺎه داﺷـﱳ ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﻟﺤﻈـﺖ و ﺧُﻄـﻮت‪ ،‬ﺗـﺎ‬ ‫ﻖ‬
‫ﻖ ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﺗﺎ واﻗﻒ و ﺷﻨﻮﻧﺪة اﺳﺮار ﺣ ّ‬
‫ﻓﺮاﺳﺖ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬واﻗﻒ و ﺷﻨﻮﻧﺪة اﺳﺮار ﺣ ّ‬
‫ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﺑﺤﺮ رﺳﺪ‪ ،‬و آﻧﭽﻪ اﺷﺎرت ﻛﺮده اﻳﻢ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺟﻤﺎل ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ ﺟﻤﺎل ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑـﺮو ﻛﺸـﻒ ﻧﮕـﺮدد‪،‬‬
‫اﻣّﺎ ﺻﺪق وﻛﺬب را ﻓﺮق ﺑﺎﻳﺪﻛﺮدن ﻛـﻪ ﻛﺎذﺑـﺎن در ﺑَـﺮّ ﺑﻤﺎﻧﻨـﺪ و ﺻـﺎدﻗﺎن ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮ‬ ‫ﻣﺤﺮم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ ﻣﺤﺮم ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺣﻴـﺎت وي ﻃﻴّﺒـﻪ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬و ﺗـﺎ‬
‫رﺳﻨﺪ‪ .‬و ﻣﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ـ ﻋَﺰّاﺳﻤُﻪ ـ ﻳﺎري ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﺎ را ﻧﺼﺮت ﻛﻨﺪ ﺑـﻪ ﺟﻤـﻊ‬ ‫ﻖ ﻧﮕﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻴﻨﺎﺋﻲ وي‬
‫ﺣﻴﺎت وي ﻃﻴّﺒﻪ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺣ ّ‬
‫ﻛﺮدن اﻳﻦ ﻛﺘﺎب و اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را »ﺑﺤﺮاﻟﺤﻘّﻴﻘﻪ« ﻧﺎم ﻛﺮدﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﻘّﻴﻘﺖ ﺳﺮّﻫﺎ ﻣﻌﻨﻲ‬ ‫راﺳـﺖ ﻧﮕــﺮدد‪ ،‬و ﺻـﺎﺣﺐ ﺳـ ّﺮ و واﱄ وﻻﻳــﺖ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬و ﺗــﺎ ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﺤـﻞّ ﻧﺮﺳــﺪ‪،‬‬
‫دﻳﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﺎ را در ﺳﺮ ﻣﺸﺘﺎﻗﻲ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻨﺠﺎ ﺻﻔﺖ ﺧـﺎصّ‬ ‫ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺧﺎص ﺧﺎصّ ﻧﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺧﺎص ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ﻛﻪ ﺣﻖّ ﺑﺎ اﻳﺸﺎن ﭼﻪ ﻛﺮد‪ ،‬و ﻫﺮﻛﻪ از آن ﮔﻮﻫﺮﻫﺎ ﮔﻮﻫﺮي ﺑﻴﺎﺑﺪ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺗـﺎ اﺷـﺎرت ﺧـﺎصّ درﻳﺎﺑـﺪ و از آن ﻧﻴﻜﻮﺋﻴﻬـﺎ ﻛـﻪ ﺑﺮاﻳﺸـﺎن ﻛـﺮده‬
‫ﺻﻔﺖ وي ﭼﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮ ﺳـﺮّ ﺑﺎرﺧـﺪاي ﺟـﺰ ﺧـﻮاصّ او واﻗـﻒ ﻧﮕـﺮدد‪ .‬ﭘـﺲ‬ ‫اﺳﺖ وي ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﺳﻔﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد و از ﺟﺎن ﻧﻌﻠﲔ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬و از ﻃﻔﻠﻲ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﺻﺪﰲ در اﺷﺎرت ﺑﺎز ﻧﻤﺎﺋﻴﻢ ﺑﺪاﻧﭽﻪ ﺣﻖّ ـ ﻋَﺰّاﺳـﻤُﻪ ـ ﻣـﺎ را ﺑﻨﻤﺎﻳـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻪ ﺑﺎﻟﻐﻲ ﻓﻘﺮﻳّﺖ‪ ۸‬ﺑﺎﻳﺪ آﻣﺪ‪ .‬و از ﺟﻨﻮن ﻫﺴﺘﻲ ﻫﺸﻴﺎر ﺑﺎﻳﺪﮔﺸﺖ ﻛـﻪ اﻳﺸـﺎن‬
‫ﺑﻲ ازو ﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺑﻴﺎن ﻧﺘﻮاﻧﻴﻢ ﻛﺮد‪ .‬و ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﻣﺮد در ﺧﻮد ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﺎﻟﻐﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻃﻔﻠﻲ ﻣﺮاﻳﺸـﺎن را ﻧﺒﻴﻨـﺪ‪ .‬ﻏﺴـﻞ ﺑﺎﻳـﺪ آورد از راه ﺗـﺎ دﻳـﺪ ﺧـﻮد‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫راه ﺿﻤﻴﺮﺳﺖ و ﺳﺮاﻳﺮ ﺳﺮّ و ﺣﻀﻮر ﺣﻀﺮت ﺧﻄﺮت و ﻧﺎﻇﺮ ﻟﺤﻈﺖ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ‬ ‫ﻣﺮاﻳﺸﺎن را درﻳﺎﺑﺪ‪ .‬و ﻫﻔﺖ درﻳﺎش در ﺑﺎﻳﺪﮔﺬﺷﺖ‪ ،‬و ﺻﺪف ﻫﻔﺖ درﻳﺎ ﺑـﻪ ﻛـﻒ‬
‫را ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺻﻮرﺗﻲ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺳﺮاﻳﺮ ﺳﺮّ ﺧﻮﻳﺶ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗـﺎ آﻧﮕـﺎه ﻛـﻪ‬ ‫ﻫﻤّﺖ ﺑﺎﻳﺪ آورد‪ .‬و ﺣﻘّﻴﻘﺖ ﮔﻮﻫﺮ آن ﺑﺒﺎﻳﺪ دﻳﺪ ﺗﺎ آن وﻗﺖ ﻣﺮد ﭘﺎك ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ازﻳــﻦ ﺑﻴــﺮون آﻳــﺪ و ﺑــﻪ ﺑﺤــﺮ ﻣﺴــﺘﻐﺮق ﮔــﺮدد‪ ،‬ﺗــﺎ ﻣﻌــﺎﻧﻲ را ﺷــﺎﻫﺪﮔــﺮدد‪ .‬و اﻛﻨــﻮن‬ ‫اﻛﻨﻮن ﭘﺪﻳﺪ‪ ۹‬ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺻﺪف ﻫﻔﺖ درﻳﺎ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﺳّﺮ آن ﺻﺪف ﭼﻪ‪ ،‬و ﻧـﺎم درﻳـﺎ‬
‫ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬و در ﻫﺮ درﻳﺎﻳﻲ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار اﺷـﺎرت ﻋﺠﺎﻳـﺐ اﺳـﺖ و رﻣـﻮز ﻇﺮاﻳـﻒ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺤﺮ اول ـ ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﻳﻘﲔ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻏﻮّاص آن درﻳﺎ ﮔﺮدد آن ﻫﻤﻪ را درﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮ دوم ـ ﺟﻼل اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺣﺴﺮت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﮕﻮﺋﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ را ﭼﻪ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ از اﻳـﻦ ﺑَـﺮّ ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮ رﺳـﺪ‪ .‬و او را‬
‫ﺑﺤﺮ ﺳﻮم ـ وﺣﺪاﻧﻴﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺣﻴﺎت‪.‬‬ ‫ﻣﺮﻛﺐ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻟﺒﺎس ﺻﺪق‪ ،‬و ﺗﻴﻎ ﻳﻘﲔ‪ ،‬و ﺳﺮﭙ ﺗﻮﻛﻞّ‪ ،‬و ﺟﻮﺷـﻦ رﺿـﺎ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺤﺮ ﭼﻬﺎرم ـ رُﺑﻮﺑﻴﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺑﻘﺎء اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺧــﻮد ﺗﺴــﻠﻴﻢ‪ ،‬و زرة ﺗﻔــﻮﻳﺾ‪ ،‬و ﺳــﺎﻋﺪ ﺗﻔﺮﻳــﺪ‪ ،‬و زاد ﺗﺠﺮﻳــﺪ‪ ،‬و راﺣﻠــﺔ ﻗﻨﺎﻋــﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺤﺮ ﭘﻨﺠﻢ ـ اﻟﻮﻫﻴﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي وﺻﺎل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋــﺪﻳﻞ ﺗﻮﻓﻴــﻖ‪ ،‬و دﻟﻴــﻞ ﻋﻨﺎﻳــﺖ‪ ،‬و ﻃﻼﻳــﺔ ﻋﻈﻤــﺖ‪ ،‬و ﺗﻌﺠﻴــﻞ رﻓﻴــﻖ‪ ،‬و ﻣﺮاﻗﺒــﺖ‬
‫ﺑﺤﺮ ﺷﺸﻢ ـ ﺟﻤﺎل اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي رﻋﺎﻳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﻫﻔﺘﻢ ـ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﻓﻘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ -۸‬ﺑﻴﭽﺎرﮔﻲ و دروﻳﺸﻲ‬
‫‪ -۹‬ﻣﺸﺨﺺ و ﻫﻮﻳﺪا ﻛﺮدن‬
‫‪٦‬‬
‫وي از آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻏﺎﻳﺐ اﺳﺖ‪ .‬اﻣّﺎ ﺑـﻪ ﻃﻠـﺐ ﺣـﻖّ را ﻳـﺎﻓﱳ درﺳـﺖ ﻧﻴﺎﻳـﺪﻛـﻪ ﺑﻨـﺪه‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺒﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد اﻳﻦ ﺑﺤـﺮ را ﭼـﻮن ﺑﺤـﺮ ﺻـﻮرت ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑُﺮﻳـﺪﻛـﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬
‫ﻣُﺤﺪَث‪ ۱٤‬اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻗﺪﻳﻢ‪ ،۱٥‬ﻗﺪﻳﻢ را ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﻮان ﻳﺎﻓـﺖ‪ ،‬وﻛﻠّـﻲ ﻣُﺤـﺪَﺛﺎت‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻗﺪم وي اﺳﺖ ﻣُﺤﺪَث اﺳـﺖ‪ .‬ﺑُﺮﻳـﺪن اﻳـﻦ ﺑﺤـﺮ ﻣﺴـﺎﻓﺮي راﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣـﻖّ ـ‬
‫را ﺑﻪ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﻮان ﺷﻨﺎﺧﺖ‪.‬‬ ‫ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﱄ ـ ﺑﻬـﺮ ﺻـﻔﺘﻲ آﺛـﺎر ﺧـﺪاﻳﻲ ﺧـﻮد ﺑـﺮ اوﻛﺸـﻒ ﮔﺮداﻧـﺪ‪ ،‬ﻣـﺮ او را‬
‫اﻛﻨﻮن ﺣﺮﰲ ﭼﻨﺪ در ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻳﺎدﻛﻨﻴﻢ ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ درﻳﺎﻫﺎ در ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ ﻣﺴـﺎﻓﺮ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﺮق آﻻء‪ ۱۰‬و ﻧُﻌﻤﺎي ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و ﻋﻘﻞ او را ﻣﻐﻠﻮب ﺗﺎﺑﺶ اﻳﻦ ﻛﺸـﻒ ﻛﻨـﺪ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺮﺧﻮد راﺳﺖ ﺑﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﻣُﺤـﺪَﺛﻲ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﻗـﺪﻳﻢ ﺑﺮﻧﮕﻴـﺮد‪ ،‬و ﻧﻴﻜﻮﺋﻴﻬـﺎي‬ ‫ﻖ ﮔﺮدد‪ .‬از ﺣﻖّ ﺑﻪ ﺣﻖّ ﻗﺮﺑﺖ‬
‫ﻛﻪ ﺗﺎ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ درو ﻣﻀﻤَﺮ اﺳﺖ ﻧﺎﻇﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺣ ّ‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن و دل ﺑﭙﺬﻳﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ و ﻧﺎﺳـﭙﺎس ﻧﮕـﺮدد‪ ،‬و ﺷـﺮاﻳﻂ ﺣﻀـﺮت‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬از ﺣـﻖّ ﺑـﻪ ﺣـﻖّ ﻧـﺎﻇﺮ آﻳـﺪ‪ .‬ﻋﻘـﻞ از آن ادراك ﻣﻌـﺰول ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺳـﻤﺎع ﻣـﺮ آن‬
‫ﺑﻪ ﺟﺎي آرد‪ ،‬و ﻣﻮاﻓﻘﺖ را در ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺣﻘّﻲ ﻧﮕﺎه دارد ﻛﻪ ﺣﻖّ ـ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﱄ ـ‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ راﺳﺖ ﻛﻪ او ﺟﺰ ﺑﺎ دوﺳﺖ آرام ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﺳـﺎﻋّﻲ از ﺣـﻖّ ﻣـﺮاو را ﺑِـﺮّي‪ ۱۱‬و‬
‫ﺑﺰرگ ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ و ﻋﺰﺗﻲ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﻣـﺮ اﻳـﻦ راه را و روﻧـﺪﮔﺎن او را‪ .‬ﭘـﺲ ﻋﺰﻳـﺰي‬ ‫اﻟﻄﺎﰲ و ﻧﻮاﺧﺘﻲ‪ ۱۲‬و ﻋﺰّﺗﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﺑﻘﺎ دادن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ در ﺑﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬و ﻣﺤﺮم‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻣﺮاﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ را ﺳﺒﻘﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و آن ﻋﺰﻳﺰان را ﺑﻪ ﺟﺎن و دل ﻣﺮاﻋﺎت ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮداﻧﻴﺪن او ازﻛﻠّﻲ ﺧﻼﻳﻖ‪ ،‬و دﻋـﻮت ﻛـﺮدن ﺑﺎﺷـﺪ ﺑـﻪ وﺻـﺎل ﺣـﻖّ‪ ،‬و در اﻧﺘﻈـﺎر‬
‫ﭘﺲ ﺑﺒﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺮﻛﻤﺎل ﺑﻪ ﺣﻘّﻴﻘﺖ ﺧﺪاي ـ ﻋَﺰّاﺳﻤُﻪ ـ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ‬ ‫ﻣﺎﻧﺪن او ﺑﺮاي رؤﻳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ در دﻧﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬و در ﻋﻘﺒـﺎ وي را از ﻣﻘﻴﻤـﺎن دو ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫ﺣﻘّﻴﻘﺖ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺧﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻛـﻪ ﺗﻮﺣﻴـﺪ آن وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻮﺣـ ّﺪ ﻋﺰﻳـﺰ‬ ‫ﻧﮕﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻖ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﭼﻪ ﻛـﺮدي؟ و اﮔـﺮ او‬
‫ﻛﺮدة اَﺣﺪ و ﺑﺮﻛﺸﻴﺪة او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﺣ ّ‬ ‫اﻣّﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ ﺷﻤﺎ ﻧﻴﺴﺖ و ﺑﻴﻨﺶ ﻋﻘﻞ ﻧﻲ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﻤﻪ از ﺗﺸﺒﻴﻪ اﺳﺖ‪ .‬از دﻳﺪة ﻋﻘـﻞ‬
‫ﻖ ﻳﻜﻲ ﺑﺪان ﻛﻪ ﺗﻘـﺪﻳﺮﻛـﺮد‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻜﺮدي‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ؟ ﭘﺲ ارادت ﺣ ّ‬ ‫ﺗﻮان دﻳﺪ ﺑﻲﺗﺸﺒﻴﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻪ دﻳﺪة ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻗﺎﻓﻠﻪ را ﺑﻪ ﺻـﻼي‪ ۱۳‬اﻳـﻦ‬
‫از ﺧﻴﺮ و ﺷﺮّ‪ ،‬و ﺑﻨﺪه در ﻓﻌﻞ اﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﻤﺎل و ﺟﻼل ﻳـﻚ ﺻـﻔﺖ اﺳـﺖ‬ ‫ﺣﺪﻳﺚ از ﻣﻜﺎن ﻋﺎﻓﻴﺖ ﺑﻴﺮون آوردﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻛﺮا ﺷﺎﻫﺪ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﮔﺮداﻧﻴﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺳ ّﺮ ﺧﺪاوﻧﺪي را ﻋَﺰّاﺳﻤُﻪ ـ اﻣّﺎ ﻣﺮﻳﺪ را ﻣﺮاد در او ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ .‬و اﻳﻦ از ﺑﺮاي آن ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﻛﻪ ﮔﻔﺖ رﺳﻴﺪم‪ ،‬آن از وي ﻣﺴـﻠّﻢ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ رﺳـﻴﺪﮔﺎن ﻣﻐﻠﻮﺑـﺎن ﻋﻘـﻞ اﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻲ‬
‫ﺷﺪﻛﻪ ﺳﺨﻦ در ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و ﺗﺠﻠّﻲ ﺻﻔﺎت‪ ،‬ﺗﺎﻣﺮﻳﺪ را ﺑﺮ ﭼﻴﺰي‬ ‫وﺻــﻒ ﺗﻮاﻧﻨــﺪﻛــﺮد آﻧﻬــﺎ ﻛــﻪ از وﺻــﻒ ﻋﺎﺟﺰﻧــﺪ؟ ﻣﻐﻠــﻮب ﻣﻌﺮﻓــﺖ اﻧــﺪ و ﺑﻴﻨــﺎي‬
‫ﻣﺪار ﻧﻴﻔﺘﺪﻛﻪ از راه ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪ و ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﺧﻴﺮ و ﻣﺜﻞ ﻧﺠﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺣﻖّ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ .‬آﺛﺎر‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮد را ﺗﺼﺮّف از راه ﺑﺒﺎﻳﺪ اﻓﻜﻨـﺪﻛـﻪ ﺗـﺎ اﮔـﺮ ﺑﻨﻤﺎﻳﻨـﺪ ﺑﻴﻨﻨـﺪ‪ ،‬و اﮔـﺮ‬
‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ او ﺑﺮﻣﻮﺣﺪّ آن اﺳﺖ ﻛﻪ وي را ﺑﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ آرد ﺗـﺎ ارادت ﺣﻘّـﻲ ﺑـﻲ ﻋﻠّـﺖ‬ ‫ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻗﻮت ﻃﻠﺐ ﺳﺎﻗﻂ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻃﻠﺐ ﻣﺮد را درﻳﺎﻓـﺖ ﺧـﻮد درﺳـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﺑﻪ ارادت ﻣﺮﻳﺪ ﻣﺮادﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮﻳﺪ را ﻛﺸـﻒ ﺟـﻼل ﺑﺎﺷـﺪ و او در ﺣﻜـﻢ ﮔـﺪازش‬
‫ﻖ ﻣﺮﻳﺪ اﻓﺘﺪ‪ .‬و ارادت ﺣﻘّﻲ ﻳﻜﻲ ﻣﺮاﻳﺸﺎن را ﺑـﻪ ارادت آورد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﺎﻗﺾ در ﺣ ّ‬ ‫‪ -۱۰‬ﺻﻔﺎت‬
‫‪ -۱۱‬ﺧﻴﺮ و ﻧﻴﻜﻲ‬
‫‪ -۱٤‬ﻣﺨﻠﻮق و اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺒﻮده و ﺑﻌﺪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪه‬ ‫‪ -۱۲‬آﻫﻨﮓ و ﺣﺮﻛﺖ‬
‫‪ -۱٥‬ازﱄ و ﻫﻤﻴﺸﮕﻲ‬ ‫‪ -۱۳‬ﺻﺪا و آﻫﻨﮓ‬
‫‪۷‬‬
‫اﻣّﺎ زﻳﺮك ﻛﺴﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ درﻳﻦ روزﮔﺎر ﻣﺮاورا ﺑـﺎز ﺷﻨﺎﺳـﺪ‪ .‬ﺻـﺤﺒﺖ داﺷـﱳ ﺑﺪﻳﺸـﺎن‬ ‫ﺗﺎ ﻣﺮاد آن ﻛﻨﺪﻛﻪ وي ﺧﻮاﻫﺪﻛﻪ او از ﺣﻖّ ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬ﻣﺮﻳﺪ ﻋﺎﻟﻢ اﻣﺮ ﺑﻮد‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﭘﺮﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻴﺎزﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ راﺳﺘﻲ روزﮔﺎر ﻧﮕﺎه ﺗﻮاﻧﺪ داﺷـﺖ‪.‬‬ ‫و ﻣﺮاد ﻋﺎرف اﻣـﺮ ﻣـﺮاد را ﺳّـﺮ ﭼﻴﺰﻫـﺎ ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ ،‬ﻣﺮﻳـﺪ را ﺻـﻮرت ﭼﻴﺰﻫـﺎ‪ .‬ﻣـﺮاد را‬
‫و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻗﻮي ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ اﺷﺎرت اﻳﺸﺎن را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻟﻄﻒ ﻛﻨﺪ و ﻣﺮﻳﺪ را ﺗﻬﺬﻳﺐ و ﺗﺄدﻳﺐ‪ .‬ﻣﺮاد در ﻣﻨﺰل رﺟﺎء ﺑﻮد ﺗﺎ ﻫﻤـﻪ از ﺣـﻖّ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎز ﻣﺮﻳﺪ را اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﻴﺴﺖ ﻛـﻪ او را ﺗـﺎﺑﺶ ﺟـﻼل ﺣـﻖّ ﺑـﻮد‪ .‬ﮔﺎﻫﮕـﺎﻫﻲ ﺗـﺎﺑﺶ‬ ‫ﺧﻮد ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و ﻣﺮﻳﺪ در ﻣﻨﺰل ﺧﻮف ﺑﻮد ﮔﺎه از ﺣﻖّ ﺑﻪ ﺧﻮد وﮔﺎه از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣـﻖّ‪.‬‬
‫ﻖ را دﻳﺪه ﺑﻮد اﻣّﺎ در ﺣﻜﻢ آن ﺗﺎﺑﺶ ﻫﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﮔﺎه ﺣـﻖّ ﻣـﺮاورا‬
‫ﻫﺴﺘﻲ ﺣ ّ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﺮﻳﺪ ﻫﺴﺘﻲ ﺧﻮد ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺘﺤﻴّﺮﻳﺶ‪ ۱٦‬درﺳﺖ ﮔﺮدد و ﮔﻮﻫﺮ ﻋﺠﺰ ﺧـﻮد را‬
‫ﺑﻪ ﻓﺮاق ﺧﻮد ﺑﺴﻮزد‪ .‬ﮔﺪازش وي از ﻳﻦ روي ﺑﻮد ﻛﻪ دﻟﺶ در ﺑـ ّﺮ‪ ۱۷‬ﻃﭙﻴـﺪه ﺑـﻮد و‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮ ﻣﺮاد ﺟﻤﺎل ﺧﻮد ﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ ﺗـﺎ ﺑﻴﻨـﺎﺋﻴﺶ درﺳـﺖ ﮔـﺮدد و ﻋّـﺰت ﺧﺪاوﻧـﺪ‬
‫‪۱۸‬‬
‫ﺳﺮش ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت ﺧﻮد در اﻣﻄﺎر ﺑﻮد‪ .‬ﮔﺪاز وي از درون ﺑـﻮد‪ ،‬اﻣّـﺎ ﺷـﺨﺺ را‬ ‫ﺑﺒﻴﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻧـﺎزش وي از ﻋـ ّﺰ وي ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﻬـﺮ ﻟﺤﻈـﻪ اي ﺳـﺮّ وي ازﻛـﻞّ ﻣﻜﻮﻧّـﺎت‬
‫ﺗَﺒَﻊ ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﻓﺮوغ آﺗﺶ و ﺧﻮف دل وي را از ﻧﻈﺮ ﺧﻼﻳﻖ ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬آن ﭼﻮن‬ ‫ﺑﻴﺮون ﺑﺮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺪاي ﺣﻘّﻲ ﺑﺪان ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻧﺮﺳﺪ ﻗﺮار ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻧـﻪ در ﻳﺎﺑـﺪ روزﮔـﺎر‬
‫‪۱۹‬‬
‫ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﮔﺮدد در دﻧﻴﺎ و از دﻧﻴﺎ ﺧﱪ ﻧﺪارد‪ ،‬و در ﻋﻘﺒﺎ و از ﻋﻘﺒﺎ ﺧﱪﻧﻲ‪.‬‬ ‫وي را‪ ،‬و ﻧﻪ ﻣﻄّﻠﻊ ﮔﺮدد ﻧﻤﺎﻳﺶ وي را‪ ،‬و ﻧﻪ ﺑﻴﻨﺪ اﺷﺎرت وي را‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺮاد‬
‫اﻣّﺎ ﻓﺮق ﻛﻨﻨﺪة ﻓﺮاق وﺻﺎل ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺮاد را اﻳﻦ ﻓﺮق ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و او درﻛﺸﻒ ﺟﻤﺎل ﻧﺎﻇﺮ‬ ‫ﻖ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﺎﺿﺮ او را‬
‫را ﺑﺮ ﻣﺮﻳﺪ ﻓﻀﻞ اﺳﺖ زﻳﺮا ﻛﻪ ﺟﻤﺎل اﺳﺖ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮﻛﺮدة ﺣ ّ‬
‫ﻖ اﺳﺖ‪ ،‬و وي ﻧﻪ ﻓﺮاق دارﻧﺪ ﻧﻪ وﺻﺎل‪ .‬ﻫـﺮ ﭼـﻪ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﻣﻌﻨﻲ ﺟﺬب ﻛﺮدة ﺣ ّ‬ ‫ﻛﺲ ﻏﺎﻳﺐ ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﺮد‪.‬‬
‫ﮔﻮﻧﻪ اش دارﻧﺪ ﻧﺎﻇﺮ دارﻧﺪه اﺳﺖ ﻧﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪه‪ .‬ﻧـﺎزش وي ازﻳـﻦ روي اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﻖ او را دو ﻣﺮﺗﺒﻪ از ﻣﺮاﺗﺐ داده اﺳﺖ در ﻳﻚ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﻤﻪ ﺳـﻤﺎع‪ ،‬و در دﻳﮕـﺮ‬
‫اﻣّﺎ ﺣ ّ‬
‫اﻣّﺎ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮات آن ﻫﻤﻲ ﺗﺎﺑﺪ‪ .‬در او ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﺷﻴﻔﺘﮕﻲ ﺑﻴﻨﻲ و ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺖ‪ .‬در آن ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻛـﻪ ﺳـﻤﺎع ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬از ﻓـﺮق ﺗـﺎ ﻗـﺪم وي ﻫﻤـﻪ ﺳـﻤﺎع‬
‫ﺧﻮﺷﻲ و ﺧﺮّﻣﻲ‪.‬‬ ‫ﻖ آن ﻣﻌﻨﻲ را ﺟﺬب ﻛﻨﺪ‪ ،‬و آن ﻣﻌﻨـﻲ ﺳّـﺮ را ﺟـﺬب ﻛﻨـﺪ‪ .‬و ﺳّـﺮ‬
‫ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﺣ ّ‬
‫ﺑﺪان ﻛـﻪ ﺑﻮﺳـﺘﺎن دل او ﺑـﻪ آﺛـﺎر ﻟﻄـﻒ ﺧـﺪاي آراﺳـﺘﻪ اﺳـﺖ و ﺳـﺮّش ﺑـﻪ آﻻء و‬ ‫دل را ﺟﺬب ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن اﮔﺮﻛﻠّﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮو ﻓﺮود آﻳﻨﺪ وي ﻣﺸﻐﻮل ﻧﮕـﺮددﻛـﻪ ﺣـﻖّ‬
‫‪۲۰‬‬
‫ﻧُﻌﻤَﺎء ﺣﻖّ ﭘﻴﺮاﺳﺘﻪ اﺳـﺖ‪ .‬و آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪة ﺣـﻖّ ـ ﻋَﺰّاﺳـﻤُﻪ ـ ﻋـﺰو ﻣﺮﺗﺒـﻪ‬ ‫ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ ﻧﻪ ﻣﻐﻠﻮب‪ .‬ﭼﻮن دوﺳﺖ ﺧﻮد را ﻣﻐﻠﻮب ﮔﺮداﻧﻴﺪة ﻟﻄﻒ ﺧﻮد ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ‬
‫ﻖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ آﻧﺮا ﺷ ّﻢ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺗﺎ ﻫﺮﻛﻪ او را ﺑﺒﻮﻳﺪ ازو ﺑﻮي وﺻﺎل ﺣ ّ‬ ‫از ﻗﺪرت آﻧﮕﻪ او را ﻏﻠﺒﻪ ﺗﻮاﻧﺪﻛﺮد؟ ﺑﺎز ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﮔﻔـﺘﺶ آرد از ﻓـﺮق ﺗـﺎ ﻗـﺪﻣﺶ‬
‫ﻣﮕﺮﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﻫﻤّﺖ وﺻﺎﻟﻬﺎ ﺑـﺮ دل او ﺣـﺮام ﮔﺸـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و او در ﻃﻠـﺐ وﺻـﺎل‬ ‫زﺑﺎن ﮔﺮددﻛﻪ آن ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪة اﺳـﺮارﻛـﺮده‪ .‬و درﻣﻨﺎﺟـﺎت ﺳـﺮود ﺳّـﺮ در‬
‫آرد‪ .‬ﻫﻤﮕﻴﺶ درآﻳﺪ‪ ،‬رﻓﺘﻪ ﮔﺮدد‪،‬اﻳﻦ ﻧـﻪ ﭼﻨـﲔ اﻳﺴـﺘﺎده ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ اﮔـﺮﻛﺴـﻲ وي را‬
‫‪ -۱۷‬ﺑﻴﺎﺑﺎن‬ ‫ﻣﺸﻐﻮل ﻛﻨﺪﮔﻮ ﻫﻼك ﺧﻮد را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎش‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺸﻐﻮل ﮔﺮدد‪ .‬ﮔﻮﻳﻨﺪه ﺧﻮد آﻣﺪه‬
‫‪ -۱۸‬ﺳﻮﺧﱳ‬ ‫اﺳﺖ و در آن ﮔﻪ ﺳﻤﺎع ﻛﻨﺪ ﺷﻨﻮﻧﺪه از ﺣﻖّ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۱۹‬‬
‫‪ -‬آﺧﺮت‬
‫‪ -۲۰‬ﻧﻌﻤﺘﻬﺎ‬ ‫‪ -۱٦‬ﺗﻌﺠﺐ و ﺣﻴﺮاﻧﻲ اش‬
‫‪۸‬‬
‫اﻣّﺎ ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺎ ﺟﺎن ﺣﺪﻳﺜﻲ اﺳﺖ ﺑﺪﻳﻦ درﻳﺎ در ﻧﺘﻮاﻧﺪ آﻣﺪ‪ .‬و ﻫﺮﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ‬ ‫ﺣﻖّ ﻣﺪﻫﻮش و ﺑﻲ ﻗﺮارﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼـﻮن از او آن ﺑـﻮي ﺑﻴﺎﺑـﺪ‪ ،‬ﻗـﻮت ﻫﻤّـﺖ وي‬
‫دُرّ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﮔﻮ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ اﺧﺘﻴﺎرﻛﻦ ﻛﻪ اﻳﻦ دو ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﻣﺮد اﺳﺖ ﺑﻴـﻨﺶ و روش‪ .‬و آن‬ ‫ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺑﻀﺎﻋﺖ ﻧﻴـﺎز وي ﺷـﻮد‪ ،‬و ﻋـﺪﻳﻞ ارادت و ﻣـﻮﻧﺲ و ﻣﺤـﺐّ وي ﮔـﺮدد‪،‬‬
‫دو ﺳﻔﺮﻛﻪ ﺣﻖّ دﻫﺪ ﺑُﺮش وﻛﺸـﺶ‪ .‬و آن درﻳﺎﻫـﺎ در آن دو ﺳـﻔﺮ ﺑـﻮد‪ .‬ﺑﺤـﺮ در آن‬ ‫ﺗﻜﺴﲔ ﺷﻮق وي ﺷﻮد ﺗﺎ در ﺧﻮد ﻣﺴﺎﻓﺮﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻟﻢ اﺳﺖ و ﺑَﺮّ در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﺑَﺮّ ﺑﻪ ﻗﺪم ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ و ﺑﺤﺮ را ﺑﻪ ﺳﻔﻴﻨﻪ‪.‬‬ ‫اﻣّﺎ دﻳﮕﺮان را ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺷﻢ ﻫﻢ در ﻋﺒﺎرت ﻣُﻀﻤَﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎ در آن ﺳَـﻤﺎع آﻳـﺪ ﻫـﻴﭻ‬
‫اﻣّﺎ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻗﺪم ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺪم ﻫﻤّﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮد ﺑﺪان ﻗﺪم روﻧﺪة راه ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫وﺻﺎل دل او را ﺑﻪ دﻋﻮت ﺧﻮد ﻧﺨﻮاﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ را ﻛﻠّﻲ ﺑﻮد و ﻳﻜﻲ را ﺑﻌﻀﻲ‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﺗﺎ از دل ﮔﺬر ﻛﻨﺪﻛﻪ دل را ﻋﺰّت ﻧﻴﺴﺖ ﺑﻲ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﻖّ را ﺑﺮﻣﺮﻳﺪ اﻳﻦ ﻧﻴﻜﻮﺋﻲ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣّﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻨﺶ از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ آﻓﺘـﺎب ﺿُـﺤﻲ ﺣﻜـﻢ روﺷـﻨﺎﻳﻲ‬ ‫و ﻫﺮﻛﻪ ﺑﻪ ﻛﻠﻤﺔ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺗﻘﺮّب ﻛـﺮد‪ ،‬ﻫﻤـﻪ ﻣﺮﻳـﺪ ﺣـﻖّ اﻧـﺪ‪ ،‬اﻣّـﺎ اﻳـﻦ ﻛﺸـﻮف و اﻳـﻦ‬
‫دارد اﻣّﺎ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴّﺖ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﺪارد‪ ،‬و اﻳـﻦ ﺑـﺮاي آن اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﻫﻤّـﺖ را ﻏﻠـﻂ ﻧﻜﻨـﺪ‪.‬‬ ‫زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺗﺎ ﻛﻪ را داد‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ از ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟّﻢ روي ﺑﺮﺗﺎﻓﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﺧـﻮد ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﻏﻠﻂ ﻛﺮدن وي ﺑﺮ دون ﺣﻖّ ﻣﺎﻧﺪﻧﺴﺖ‪ ،‬و رﻓﱳ او ازﻛﻞ ﻛَﻮن ﻣﻔﺮد ﮔﺸﱳ اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬ ‫ﻧﺴﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد ! آﺛﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ‪ ،‬دل ﻣﻮﺣّﺪ را ﭼﻨﲔ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻬﺮ ﻟﺤﻈﺘﻲ و ﺧُﻄﻮﺗﻲ ﻛﻪ ﭼﻴﺰي در ﭘﻴﺶ وي ﮔﺬر ﻛﻨﺪ آن ﺗـﺄﺛﻴﺮات ﺑـﺪو ﺑﻨﻤﺎﻳـﺪ و‬ ‫اﻣّﺎ ازﻳﻦ ﻫﻔﺖ درﻳﺎ ﺑﻴﺎﺑﺪﮔﺬﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻣﺰد آن را درﻳﺎﻳﻲ ﻛﻪ آب ﺣﻴـﺎت ﺑـﻪ درﻳـﺎ‬
‫ﻋﺼﻤﺖ ﺧﺪاي ـ ﻋَﺰّ و ﺟَﻞ ـ آﻧﺮا از راه وي دورﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮد در اﺛﺮ اﺛﺒـﺎت او دﻳـﺪه‬ ‫ﻣُﻀﻤَﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﻮﻫﺮ ﺑﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﻪ درﻳﺎ ﻣُﻀﻤَﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻋﺠﺎﻳﺒﻬـﺎي وي ﺑـﺲ ﻣﻨﻜـﺮ‬
‫رﺳﻮل ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﺣﺪّ و ﺣﺪود دل ﺧﻮد ﺑﺮﻧﮕﺬارد ﻛﻪ ﺣ ّﺪ ﺧـﺪاي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ دُرّ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد ﮔﻮﺣﺪﻳﺚ درﻳﺎ ﻣﺮﭙس‪ ،‬و ﻫﺮﻛﻪ ﻣـﺮد ﺑﺤـﺮ اﺳـﺖ ﮔـﻮ‬
‫‪۲۲‬‬
‫ﺑﻨﺪه دل در ﺑﻨﺪ دون ﻧﺒﻨﺪد و ﺣ ّﺪ ﺣﺮّﻳﺘﺶ ﺑﻴﻨﺶ در ﺣﻖّ آﻓﺮﻳﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ آزاد را‬ ‫ﺑﺮﺑّﺮ ﻣﻨﺸﲔ ﻛﻪ‪ » :‬ﺿﺪّ آن ﻻﻳَﺠﺘَﻤﻌﺎن‪ ،«۲۱‬اﻧـﺪﻛـﻪ درﻳـﺎ را ﺻـﻔﺘﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﺮﮔـﺰ‬
‫ﻫﺮﻛﺲ ﺑﻨﺪه ﻧﺘﻮاﻧـﺪﻛـﺮد‪ .‬و ﻣـﺮد را ﺑﻴـﻨﺶ ﺑـﺮاي آن ﺑﺎﻳـﺪ‪ ،‬و رﻓﺘـﻨﺶ در ﺣـﻖّ‪ ،‬ﺟـﺰ‬ ‫زﻧﺪة ﻋﺎدﺗﻲ را ﺑﻪ ﻛﺲ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ ﺗـﺎ آﻧﮕـﺎه ﻛـﻪ ﻏـﺮﻗﺶ ﻛﻨـﺪ و ﻟﺒـﺎس ﻋـﺎدت را از او‬
‫ﺧﺪاي ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻧﺼﻴﺒﻪ اي وي را ﺑﻨـﺪه ﻧﺘﻮاﻧـﺪﻛـﺮد‪ .‬و ﺑﺒﺎﻳـﺪ دﻳـﺪ و داﻧﺴـﺖ ﻛـﻪ در‬ ‫ﺑﺮﻛﺸﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﺮده ﺑﻪ ﺧﻠﻖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ وي را ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺮدﮔـﺎن ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬آن ﺿـﺮب‬
‫ﻧﻤﺎز و ﺑﻴﺮون ﻧﻤﺎزﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺪّ اﻣﺮ وي ﻧﺸﺴﱳ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣّﺎ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲ از دون ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد ﺑﻪ دل دور ﻧﺸﺴﱳ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫـﺮﻛـﻪ ﻗﻴـﺎم ﺻـﻮرت‬ ‫اﻣّﺎ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴّﺖ اﻳﻦ درﻳﺎ ﻋـﺎﱄ ﺗـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﻣﺮدراﻳـﻚ ﻧﻈـﺮ ﻫﺴـﺘﻲ ﺑـﺎﻗﻲ اﺳـﺖ‬
‫ﺑﻴﺎرد و از ﺳﺮور ﺳﺮّ ﺑﺎ دوﺳﺖ ﺧﱪ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻧﻤﺎز وي ﻧﻤﺎز ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺳﺮّ ﻧﻤﺎز ﻣﺘﻘﻴﺎن‬ ‫ﺑﺮﺟﺎن‪ ،‬دم ﺑﺮ ﻋﺎدت ﻣﻲزﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺑـﺪﻳﻦ درﻳـﺎ در اﻓﺘـﺎد ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﮔﺮداﻧﻴـﺪ ﺗـﺎ از‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪،‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ در ﺗَﺒَﻊ وي اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻲ و ﻧﻴﺴﺘﻲ ﺧﻮدش ﭘﺎك ﮔﺮداﻧـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ اﻳـﻦ ﻣﻌـﺎﻧﻲ را در ﻣﻜـﺎن ﺳّـﺮ او ﭘﺪﻳـﺪ‬
‫ﭘﺲ ﻣﺮد را ﺑﻴﻨﺶ ﺑﺮاي ﺳﺮّ ﻫﺮ ﭼﻴـﺰي راﺳـﺖ ﺗـﺎ ﭼـﻮن ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎز در آﻳـﺪ دل را ﺑـﻪ‬ ‫آورد و دﻟﺶ را ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺶ آن ﻧﻮر ﻣﻨﻮرّ ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺣﻴﺎت ﻳﺎﺑﺪ و ﺣﻴـﺎت او ﺑـﺮﻋﻜﺲ‬
‫ﺻﺪﰲ ﺑﮕﺬارد و ﺑﺎ ﺳ ّﺮ ﻗﺮﻳﻦ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻋﺪاوت ﺧﻠﻖ وي را ﺣﺎﺻﻞ آﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑـﺪان‬ ‫ﺣﻴﺎت دﻳﮕﺮان ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ -۲۲‬آزادﮔﻲ‬ ‫‪ -۲۱‬دو ﺿﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۹‬‬
‫ﻖ‬
‫روش ﻣﺮد در اﻳﻦ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﺟﺪا ﻛﺮدن ﻋﺎدت ﺧـﻮد اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻣﺎﻧـﺪه از ﺣـ ّ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﺧﻠﻮت ﺟﻮﻳﺪ ﺗﺎ از ﻧﻜﺘﺔ ﺳﺮّي ﻣﻔﺮد آﻳﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﭼﻪ از آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﺑـﻪ وي رﺳـﺪ‬
‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و ﻣﺴﺎﻓﺮ را ﻣﺎﻧﺪن ﻫﻼﻛﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ او را روش ﺑﻪ اﻣﺮ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﺴﺘﻤﻊ آﻳﺪﻛﻪ در وﻗﺖ ﻧﻤﺎز از ﺣﻖّ ﻣﺮ آن ﻣﻌﻨﻲ را ﺟﺬﺑﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺗـﺎ دﻳـﺪش در ﻧﻈـﺮ‬
‫آن را ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﮔﺬارد و ﺳ ّﺮ آﻧﺮا در ﻋﻤﻞ آرد‪ .‬و ﻣﻲرود ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺣﻘّﻴﻘـﺖ آن وي‬ ‫آﻳﺪ و از ﺣﻖّ ﺧﻠﻌﺖ‪ ۲۳‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﺒﻮد ﺧﻮد را ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬از راه ﻋﺠﺰ در ﭘﺮﺳﺘﺶ‬
‫را ﻋﲔ ﻣﻌﲔ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ رﻓﱳ را ﺻﺪق ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫آﻳﺪ‪ ،‬و از ﻋﻨﺎﻳﺖ در ﻧﺎزش آﻳﺪ‪ ،‬و از ﻟﻄـﻒ در ﭘـﺮورش آﻳـﺪ‪ ،‬و ازﻛـﺮم او درﮔﻔـﺖ‬
‫و در ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﻠﻨﺪﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﻴﺎء ﺗـﺎﺑﺶ دارد‪ ،‬اﻣـﺎ ﺳـﻠﻄﺎﻧﻴﺖ‬ ‫آﻳﺪ‪ ،‬و از ﻏَﻨﺎي او در ﺳﻮال آﻳﺪ‪ ،‬و از ﻋﺰﻳﺰي او ﺑﻪ در ﺧﻮاﺳﺖ آﻳﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑـﻪ ﻓﻘـﺮ‬
‫ﺳﻮزش ﺑﺮو ﮔﻤﺎرد و ﺗﺼﺮف ﻧﻈﺮ از وﺑﺮ دارد‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﺮد را در روش ﻫﻤـﲔ اﺳـﺖ‬ ‫ﻖ آﻳﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎزﻛﻨﻨﺪه را ﺳـﺮّ‬
‫دوام ﺑﻴﻔﺰاﻳﺪ ﺗﺎ از ﻳﻦ ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻛﻨﻨﺪه و ﺑﻴﻨﻨﺪه ﺑﻪ ﺣ ّ‬
‫ﻛﻪ از ﻫﺮ ﭼﻪ درﻳﻦ ﮔﺬردﻛﻪ دﻳﺪة او ﺑﺮاﻳﻦ ﻧﺎﻇﺮ آﻳﺪ‪ ،‬از آﻓﺘﺎب ﻋﻤﻞ ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﻬـﺮه‬ ‫ﻧﻤﺎز اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ را در ﻧﻤﺎز روزﮔﺎر ﺑﺪﻳﻦ ﺻـﻔﺖ ﻧﺒﺎﺷـﺪ وي ﺻـﻮرت اﻣـﺮ را‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻫﻨﻮز ﺳﻮز ﻣﻌﺮﻓﺖ در او ﻧﮕﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬زﺟﺮ وي را ﻫﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈﺘﻲ‬ ‫ﺑﻴﺶ ﭘﻴﺶ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و از ﻋﲔ ﻧﻤﺎز ﺑﻲ ﺧﱪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ﺧﻄﻮﺗﻲ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﻗﺖ از آن ﺧﺎﱄ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ازﻛﻠﻲ ﻣﻘﺎم ﺑﻴـﺮون رود‪،‬‬ ‫ﺑﻴﻨﺶ اﻳﻦ ﻣﺮد را ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪّ ﺧﺪاي را ﻧﮕﺎه ﺗﻮاﻧـﺪ داﺷـﺖ‪ .‬اﻣّـﺎ‬
‫ﻖ دﻳﺪه ﮔﺸﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻧﻤﺎﻳﺶ زﺟﺮ را ﭘﻲ ﺑﺮد ﺗـﺎ‬
‫از ﺳﺮّﻫﺎي ﺣ ّ‬ ‫ﺣﺪّ ﺧﺪاي ﺟﺪا ﮔﺸﱳ اﺳﺖ از ﻧﺼﻴﺐ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﺳ ّﺮ ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ را ﺑﺒﻴﻨـﺪ ﺑـﻪ ﺣـﻖّ ـ آن‬
‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺮون رود‪.‬‬ ‫ارادت ﻫﻤّﺖ از آن ﺣﺪّ ﻧﺒﺎﻳﺪﮔﺮداﻧﻴﺪﻛـﻪ ﻋﺼـﻤﺖ وي را ﻣﻨـﻊ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬آن اﺷـﺎرت را‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺑُﺮش ﺑﺮﺳﺪ و اﻳﻦ ﻋﻄﺎﺋﻴﺴﺖ ﻧﻪ ﻛﺴـﺒﻲ‪ .‬و ﻗـﻮّت وي در اﻳـﻦ ﺣـﺪﻳﺚ‬ ‫ﻧﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ راه ﺑﻴﺮون ﺑﺮد‪.‬‬
‫ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﮔﺮددﻛﻪ ﺑﺮُش ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻤﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻨﺶ ﺣﻖّ را ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻗـﺮب‬ ‫ﺑﺎز روش اﺳﺖ ﻛﻪ رﻓﺘﻪ ﺑﺎز ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮﻛﻪ ﺑـﺎز دﻫﻨـﺪ‪ ،‬ﻫـﺮﻛـﻪ ﺑـﺎزش آﻣـﺪ ﺑـﻪ وادي‬
‫ﺣﻖّ را ﻣﻘﺪﻣﺔ ﺑُﺮش ﺑﺎﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑُﺮش دﻳﺪة ﺳ ّﺮ وي را ﺑﻮد ﺗﺎ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻫﺮ آﻓﺮﻳﺪه‬ ‫اﻫﺎﻧﺖ در اﻓﺘﺎد‪ ،‬و ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺎزدادﻧﺪ ﺑﺮﻛـﻨﺞ ﻋﻨﺎﻳـﺖ اﻓﺘـﺎد‪ .‬ﺑـﺎز دادﮔﺎﻧﻨـﺪ و ﻧﮕـﺎه‬
‫را ﺑﺪو ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮﻳﺪ ﺣﻖّ ﻣﺮاو را ﺑﻴﺎﮔﺎﻫﺎﻧﺪﻛﻪ در اﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣـﺮ ﺗـﺮا ﻫﺠـﺮت‬ ‫داﺷﺘﮕﺎن‪ ،‬و ﺑﺎز آﻣﺪﮔﺎن وﮔﺬاﺷﺘﮕﺎن‪ .‬داﺷﺘﻪ و ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﻋﺰﻳـﺰ اﺳـﺖ‪ ،‬وﮔﺬاﺷـﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﻈﺮ از ﻫﻤﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﻫـﺮ ﭼـﻪ ﻫﻤﺮﻧـﮓ ﺗﺴـﺖ در وﻗـﺖ ﺗـﻮ ﺣﺠـﺎب راه‬ ‫ذﻟﻴﻞ‪ .‬ﻫﺮ دو ﺑﻪ ﺣﻜﻢ او آﻣﺪن ﻫﻤﭽﻮ ارادت‪ .‬اﻣﺎ ﻳﻜﻲ را ﺑﺮ ﻣﻘﺎم او ﻗـﺮار دادﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺗﺴﺖ‪ .‬ﺑﮕﺬر ﻛﻪ اﮔﺮ واﺳﻄﻪ اي ﭘﺪﻳﺪي ﻣـﻦ ﻣﺮﺗـﺮا ﺣﺎﺻـﻞ ﻧﮕﺸـﺘﻪ‪ .‬ﻣﺴـﺘﻬﻠﻚ اﻳـﻦ‬ ‫و ﻳﻜﻲ را ازﻛﻠﻲ ﻣﻘﺎم ﺑﻪ ﺧﻮد ﻗﺮاردادﻧﺪ‪ .‬اوﻛﻪ در ﻣﻘﺎم اﺳـﺖ از ﻧﻌﻤـﺖ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﮔﺸﺘﻲ‪ ،‬وﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪة اﺳﺮار ﺑﮕﺸﺘﻲ‪ .‬اﺷﺎرت ﻣﺮا ﭘﺎس دارﻛﻪ ادﻳـﻢ از ﺣـﻖّ‬ ‫ﻣﺤﺠﻮب ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و آﻧﺮا ﻛﻪ از ﭘﻲ ﻣﻘﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﻲ دادﻧﺪ در ﺣﻜﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻜﺸـﻮف‬
‫ﺑﻪ ﺗﻮ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﻬﺬّب ﮔﺮدي ﻛﻪ آن ﺣﻀﺮت ﭘﺎﻛﺎن اﺳﺖ و ﭘﺎﻛﻲ ﻣﺮد در آن ﺣﻀـﺮت از‬ ‫ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻘﺎﻣﻲ در ﺣـﻖّ وي ﻫﻨـﻮز ﺟﻤـﺎل ﺗﻮﺣﻴـﺪ ﻧﺪﻳـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و اﻳـﻦ ﻛـﻪ ﺑـﻲ‬
‫ﻫﺮ ﻧﺸﺎﻧﻪ اي ﺑﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ اﺳﺖ و از ﻫﺮ ﻏﺎﻳﺒﻲ ﺣﺎﺿﺮي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﻲ اﺳﺖ از ﻣﻘﺎم رﻓﺘﻪ اﺳﺖ اﻣّﺎ ﻣﻘﺎم ﻧﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ ﺑﺮﻳﺪ ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺪاي ﺣﻘّﻲ ﺑﻪ وي رﺳﺪ درﻳـﻦ ﻣﺤـﻞ ﺑﺴـﻮزد‪ ،‬و‬
‫اﮔﺮ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺣﻘّﻲ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻋﻤﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﻣﺼﺎﻟﺢ وي ﺗﺎ ﻗـﻮت‬
‫‪ -۲۳‬ﻟﺒﺎس‬
‫‪۱۰‬‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ را ﺟﺬب ﻛﺮدﻧﺪ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ وي ﺑﺪﻳﻦ ﺻـﻔﺖ ﺑـﻮد ﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﻋـﺎﻟﻢ رﻓﺘـﻪ‬ ‫ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﻪ ﭘﺮورش ﺣﻖّ ﻗﻮي ﮔـﺮدد و از دﻳـﺪة ﺳـﺮّي از ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰي ﺗﺠﺮﺑـﻪ ﮔﻴـﺮد ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ آن ﻣﻌﻨﻲ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷـﺨﺺ وي اﻳﻨﺠـﺎ ﺑـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ ﺧﺪاوﻧـﺪ آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ را از دﻳـﺪة‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ ﺣﻘّﻴﻘﺖ آن ﭼﻴﺰ‪ ،‬و از ﻋﺪم ﻫﺮ ﻣﻌﻨﻲ وﺟﻮد ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻖ ﺑﻴﺎﺑﺪ ﺳـﺮّﻫﺎي ﺣﻜـﻢ‬
‫ﺧﻠﻖ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺧﺎﺻﮕﺎن ﺣﻖّ را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﻣّـﺎ ﺳّـﺮ آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ را‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪﻛﺸﻒ ﮔﺮدد و در آن ﻛﺸﻒ ﺣﺠﺎب ﺻﻔﺎي ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ اﻳﺸﺎن را ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﺑﻴﻨﺪ ﻧﺪﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﺪﻳﺪه اﺳـﺖ و آن دﻳـﺪ‬ ‫و ﺑﺪان ﻛﻪ ﺣﻖّ وي را از ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻴﺮون ﻣﻲﺑﺮد و اﻳﻦ ﺑﺮﻳﺪ را ﻣﻘﺪم ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺒﻴﻨﺪ‬
‫را ﺑﻪ ﻧﻤﻮد ﺣﻖّ ﺑﻴﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﺶ‪ ۲٤‬اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ دﻫﺪ ﺑﺒﺎﻳﺪ ﺑﻮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﭼـﺶ اﺷـﺎرت ﻛﻨـﺪ ﺑﺒﺎﻳـﺪﮔﺬﺷـﺖ‪ .‬و‬
‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ دﻋﻮي ﻛﻨﺪﻛﻪ اوﻟﻴﺎي ﺣﻖّ را دﻳﺪم ﺑﺎﻳﺪﻛـﻪ از ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﺑﻬـﺮه دارد‪ ،‬ورﻧـﻲ‬ ‫درﻳﻦ ﺑُﺮش ﺧﻠﻌﺖ ﺧـﺪاي ﺑﻨـﺪه را آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻘـﺎم ﭼﻨـﺪ ﻫـﺰارﻛـﺲ را ﺑـﻪ وي‬
‫ﮔﻮاﻫﻲ وي ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮﻛﺲ را آن ﺧﻠﻌﺖ ﻧﭙﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣـﺮد را دﻋـﻮﻳﻲ آﻧﭽﻨـﺎن‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺮ آن را ﺑﺒﻴﻨﺪﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ را ﺑﺮ ﭼﻪ داﺷﺘﻪ اﻧﺪ و ﻣﺮﻛﺐ ﻫﻤـﺖ وي ازﻛﺠـﺎ‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪﻛﺮد ﻛﻪ اﻳﺸﺎن از آن دﻋﻮي ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ‪ .‬و ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺑﺮ وي ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺎ ﻣﺤـﻞ ﭼﻴﺴـﺖ و در‬
‫ﻖ ﻣﻌﻨﻲ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺷـﻔﻘﺖ اﻳﺸـﺎن ﭘـﺮده ﭘﻮﺷـﻴﺪن‬
‫اﻣّﺎ آن ﻣﺮدان ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺣ ّ‬ ‫ﺧﻮاﺳﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﺎ ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻫﺮﻛﺲ از ﻣﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺑﺴـﻨﺪه ﻛـﺮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن‪ .‬آداب از ﺧﺪاوﻧﺪ ـ ﻋَﺰّاﺳـﻤُﻪ آﻣﻮﺧﺘـﻪ اﻧـﺪ‪ .‬و اﻳـﻦ ﻧﻤـﺎﻳﺶ آن دﻳـﺪه‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﻣﻬﺬّب ﮔﺮددﻛﻪ از ﺑﻌﻀﻲ ﺗﻨﺒﻴﻪ ﮔﻴﺮد و ﻋـﱪت ﺑﺎﺷـﺪ ﻣـﺮ‬
‫راﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻧﺎﻇﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻧﻤﺎﻳﺶ از ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺖ‬ ‫او را در آن ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﺮد ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻛﺴﻲ در ﻣﻠـﻚ دﻳﮕـﺮي ﺑـﻪ اذن او‬
‫آن ﺑﻘﺎ ﻳﺎﺑﺪ و اﻳﻦ ﺣﻴﺎت ﻓﻨﺎ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻛﻨـﻮن اﻳﺸـﺎن را زﻧـﺪه ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪،‬واﻳﻦ ﺣﻴـﺎت را‬ ‫ﻫﻤﻲ رود‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻲ اذن او رﻓﱳ‪ ،‬ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻲاﺷﺎرت او ﻧﺸﺴﱳ‪ ،‬و ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺪﮔﺸﺖ‬
‫ﻃﻴّﺒﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪،‬آن ﺣﻲّ را ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺣﻖّ‪ ،‬و ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ روزﮔﺎر را اﻫﻞ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻲ اذن او‪.‬‬
‫اﻣّﺎ اﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻋﻄﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻣﺮ آن را ﻛﻪ اﻳﻦ دو روزﮔﺎر دادﻧﺪ‪ .‬آن دﻳﺪه را ﺑﻪ ﺑﻴـﻨﺶ‬ ‫اﻣﺎ ﻫﻨﻮز او را در ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻛﺎﻣـﻞ ﻧﮕﺮداﻧﻴـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺑُـﺮش اﺳـﺖ و ﺑُـﺮش را‬
‫ﻣﻴﻞ ﻗﺮﺑﺖ ﻛﺸﻨﺪ‪ .‬و آن دو ﺳﻔﺮﻛﺴـﻲ ﻛـﻪ ﺑـﻪ اول ﻳـﺎدﻛـﺮدﻳﻢ ﻛـﻪ ﺑﻴـﻨﺶ را ﺑـﻪ ﺣـﻖّ‬ ‫اﺷﺎرت اﺳﺖ‪ .‬و ﺑﻴﻨﺶ را ﻧﻤﺎﻳﺶ آﻧﮕﺎه ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳـﺪة اﻳـﻦ ﻛـﺲ را ﺟـﺬب ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و‬
‫آﻧﻜﺲ ﺑﻴﻨﺪﻛﻪ ﻣﻨﺰل ﺑﺸﺮﻳﺖ را ﺑﺮﻳﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و آن دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ روش اﺳـﺖ‪ ،‬آن ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ دل وي را ﻧﺒﻮد‪.‬‬
‫ﺣﻖّ رود‪ ،‬ﻣﻨﺰل روﺣﺎﻧﻴﺖ را ﺑﺮﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه در ﺳﻔﺮ ﺑُﺮش ﺻـﺤﺮاي ﻣﻌﺮﻓـﺖ را‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﺳﺮّ وي را ﻣﻌﻄﻞ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻞ ﻓُﺮﻗﺖ ﺧﻠﻖ ﺑﺮ اوﻛﺸﺪ ﺗﺎ ﻫـﻴﭻ ﺧﻼﻳـﻖ را‬
‫دﻳﺪه ﺑﻮد‪ ،‬و در ﺳﻔﺮ ﻫﻤﻪ ﻛﺸﺶ ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺣﻖّ دﻳﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻛﻨـﻮن‬ ‫ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه از او ﭘﺮدة دﻳﺪة ﺗﺼﺮف ﻓﺮو ﮔﺸﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﻣُﻀـﻤَﺮ را ﺑـﻪ ﻣﻈـﺎم‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺎﺷﺪ و در ﻋﺎﻟﻢ رﺑُﻮﺑﻴﺖ ﻧﻈﺮ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪة ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ در ﻗﻴـﺎم ﻧﻈﺮآﻳـﺪ‪ ،‬آن ﻧﻈـﺮ را ﺟﺬﺑـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ .‬و ﻫـﺮﻛـﻪ را‬
‫ﺻـﺤﺮاي ﻣﻌﺮﻓـﺖ اﻳـﻦ را ﺧﻮاﻧﻨــﺪﻛـﻪ در او ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻫــﻴﭻ ﺧﻠـﻖ ﻧﺮوﻳـﺪ‪ .‬و در اﻳــﻦ‬ ‫ﺟﺬب ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰﮔﺮدد از وﺻﻒ آن ﻛﺸـﺶ‪ ،‬ﻓﺮوﻣﺎﻧـﺪ از ﺗﺼـﺮف آن ﺑﻴـﻨﺶ‪ .‬آن‬
‫ﺻﺤﺮا درﻳﺎﻫﺎي ژرف اﺳﺖ‪ ،‬آﻧﻜﻪ ﺑﻪ اول ﻳﺎدﻛﺮدﻳﻢ اﻳﻦ درﻳـﺎ‪ ،‬ﺑـﺮاي آن ﮔﻔـﺘﻢ ﻛـﻪ‬ ‫دﻳﺪة ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ و آن ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﻖّ‪ ،‬ﺗﺎ از ﺣﻖّ‪ ،‬ﺣﻖّ ﺷﻨﺎﺳﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲٤‬ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ او را‬
‫‪۱۱‬‬
‫ﺣﻜﻢ ﻃﺎﻗﻲ دارد ﺑﻪ ﺑﻴﮕﺎﻧﮕﻲ اﺿﺎﻓﺖ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻣﺮد ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﻏﺴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻨﺶ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺤﺮ اول‬ ‫ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و آن دو ﺳﻔﺮ ﺑَﺮّ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺤﺮ اول ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ وﮔـﻮﻫﺮ وي ﻳﻘـﲔ اﺳـﺖ‪ .‬و اﻳـﻦ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻣﺴـﺘﻐﺮق ﻋـﺎرف‬ ‫ﻖ از اﻳـﻦ ﺳـﻔﺮ ﺑﺘﻮاﻧـﺪﮔﺬﺷـﺖ‪ .‬اول درﻳـﺎي‬
‫اﻛﻨﻮن ﺳﻔﺮ ﺑﺤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻋﻨﺎﻳـﺖ ﺣـ ّ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ در وﺟﻮد و ﺟﻤﺎل وﻛﻤﺎل ﺧﻮدﻛﻪ ﻣﻮﺟﻮدي ﻣﺮد آﻧﮕﺎه درﺳﺖ ﮔﺮددﻛـﻪ وي‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ و در اﻳﻦ درﻳﺎ ﮔﻮﻫﺮ ﻳﻘﲔ اﺳﺖ‪.‬‬
‫در آﻓﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﺖ از ﻋﺪم ﺗﻤﻴﲔ وﺟﻮد ﺧﻮد ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺪﻳﺚ وﺟـﻮد ﻋﻈـﻴﻢ ﻛـﺎري‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﻮﺟﻮد دارﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ در اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻏﻮّاﺻﻲ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ ﺻﺪف ﻳﻘﲔ ﺑﻪ ﻛﻒ آرد‪ ،‬و از ﻋﺪم ﺻـﺮف آن‬
‫دُرّي ﻣﻮﺟﻮد آﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻏﻮّاﺻﻲ اﻳﻦ ﺷﺨﺺ وﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻏﻮاص اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺳّﺮ ﻣﺮد‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻣﻌﺮﻓﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻣﺎ در ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻋﻨﺎﻳﺘﺶ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻧﺸﺴﺖ و دﻳﺪه در ﺑﺎدﺑﺎن ﻟﻄﺎﻓﺖ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺎد ﺗﺼﺮف وي دﻳﺪه وي را از رﻛﻦ او ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﺮ ﺧﺎﺻﮕﺎن ﺣﻖ‬
‫را ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻠﻘﻴﺖ اﺳـﺖ ﺳّـﺮ اﻳﺸـﺎن را از ﻫﻤـﻪ درﮔﺬراﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﺑﺪﻳﻦ درﻳﺎﺷﺎن ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺳّﺮ ﺑـﻪ ﻏﻮّاﺻـﻲ ﻣﺴـﺘﺤﻖ ﮔـﺮدد و در ﻃﻠـﺐ آن‬
‫ﺻﺪف‪.‬‬
‫و آن ﺻـﺪف دﻳـﺪه ﻳﻘـﲔ اﺳــﺖ‪ ،‬و آن ﻃﺎﻟـﺐ دُرّ ﻫﻤـﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺧﺰاﻧــﻪ آن دُرّ آن‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﺮد ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺳّﺮ ﻣﺮد او راﺳﺖ و ﻣﺮد وي ﺑـﻪ ﺻـﻔﺎت ﺳّـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و ﻳﻘﲔ ﺟﻤﺎل آن دُرّ اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﻤﺖ ﻗﺒﺾ ﻛﻨﻨﺪه آن دُرّ اﺳﺖ‪ ،‬و ﺷﺮف ﻣﻠﻚ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﻠﻚ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﺗﺎ آن ﺑﻪ وي رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬و آن رﺳﺎﻧﻴﺪن ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻳﺎﻓﱳ ﻣﺮد‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ را ﻗﺪر و ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﺗـﺎ ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺣـﻖ ﻣـﺮ او را ﺟﻤـﺎل ﻧﻨﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن‬
‫ﻧﻤﻮد‪ ،‬آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را از ﻋـﺪم ﺻـﺮف در وﺟـﻮد آرﻧـﺪ ﺗـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪة دوﺳـﺖ ﮔـﺮدد‪ ،‬و‬
‫ﻫﻤﺎن ﻗﻮل ﺑﻴﺎﺑﺪﻛﻪ در اﺑﺘﺪا ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻋﺪه ﻣﻴﺜﺎﻗﻲ را ﺗﺎزه ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۱۲‬‬
‫ﻛﻤﱰﻳﻦ ﻋﺠﺎﻳﺒﺶ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺮد را ﻓﺎﻧﻲ ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ از دﻳﺪ ﺑﻘﺎ ﺑﺮ وي اﺛﺮ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻮر ﻣﺮ اﻳﻦ ﻣﺮد را درﻳﻦ ﺳﻔﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﺮدد‪ .‬آن وﻻﻳﺖ اوﺳـﺖ ﻛـﻪ از ﺻـﻔﺎ‬
‫ﭘﺲ ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺖ آن دُرّ‪ ،‬وي را ﺑﺎﻗﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬و اﺛﺒﺎت ﺑﻘﺎي ﻣﺮد ﻣﻜﺸـﻮف آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ‬ ‫ﺑﻴﺮون ﻧﱪﻧﺪش و ﻧﻮر ﺻﺪف ﺑﻪ ﻧﻮر ﻳﻘﲔ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻮرﻳﺴﺖ ﻛﻪ از ﺗﺎﺑﺶ ﺟﻤﺎل‬
‫اﺳﺖ‪ .‬و آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﺑﻘﺎ از ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺣﻖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﺲ ﭼـﻮن ﻣـﺮد ﺑﻘـﺎ از ﺟـﺎن‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺳّﺮ از ﺗﺼﺮف آن ﭘﻴﺪا ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺶ ﮔﺮداﻧﻨﺪ و ﭼﻨﺪ ﻫﺰاران‬
‫ﺧﻮد دﻳﺪه اﺳﺖ‪ ،‬از ﺑﻘﺎ ﻛﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ؟ اﻳﺸﺎن ﺑﻘﺎ از ﺑﻘﺎي ﺣﻖ دﻳﺪﻧـﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ‬ ‫ﻫــﺰار ﻋــﺎﻟﻢ را در آن ﺗــﺎﺑﺶ ﻣﺴــﺘﻐﺮق ﮔﺮداﻧــﺪ‪ ،‬و اﮔــﺮ از او ذرهاي را ﺑــﺮ ﻋﺎﻟﻤﻴــﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻧﺰد اﻳﺸﺎن ﻓﻨﺎ ﺑﻮد‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﻘﺎ ﺑﻪ ﺟﺎن اﺳـﺖ »اِرﺟِﻌـﻲ« در ﺣـﻖ وي درﺳـﺖ‬ ‫ﻛﺸﻒ ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻧﻬﺎ ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ب ﺧـﻮﻳﺶ اﻧـﺲ و‬
‫ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬در وﻗﺖ ﻧﺰع آﻧﻬﺎ ﻛﻪ زﻧﺪه ﺑـﻪ ﺣـﻖاﻧـﺪ‪ ،‬آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﺑـﺎ ر ّ‬ ‫اﻣﺎ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ و ﻟﻄﻒ ﺧﻮد ﻣﺮ آن ﺳّﺮ را ﻗﻮت دﻫﺪ ﺗﺎ در آن دﻳﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻮاﻧﺪ‬
‫اﻟﻔﺖ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﻪ در دﻧﻴﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ و دوﺳـﺖ ﺧـﻮد را ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳـﺖ و‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن دُرّ را ازﻳﻦ ﻫﻤﺖ ﻗﺒﺾ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ازﻛﻞ ﺧﻼﻳﻖ ﺑﻲ ﻧﻴﺎزﮔﺮددﻛﻪ اﻇﻬﺎر ﻣﻠـﻚ‬
‫در ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺪو ﺑﺎزﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن وﻗﺖ ﻧـﺰع ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻧـﺪاي »ارﺟﻌـﻲ« ﺑـﺪان‬ ‫ﻛﺒﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬و دُرّ ﻧﻘﺎﺑﺶ ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ارادﺗﻬـﺎي ﻫﻤـﺖ را ﺑـﻪ ﻳـﻚ ارادت ﺟﻤـﻊ‬
‫‪۲٥‬‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ رﺳﺪ »ﺑﺎزﮔﺮد زيّ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ «‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺎ ﺑﺎرﻫﺎ راﻫﻲ ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﻳـﻦ‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﻏﻨﺎي وي درﺳﺖ ﮔـﺮدد در ﺣـﻖ اﺧﺘﻴـﺎرات ﺧـﻮد‪ .‬ﭘـﺲ آن دُرّ را ﺑـﺪان‬
‫اﺷﺎرت را واﻗﻒ ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻧـﺪا ﻛـﻪ ﻧﺒﺎﺷـﺪ از آن ﻃـﺮﻳﻘﲔ ﺑﺎزﺧﻮاﻧﻨـﺪﻛـﻪ در‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ ﻣﻀﻤﺮ رﺳﺎﻧﺪﻛﻪ ﺣﺠﺎب دﻧﻴﺎ و ﻋﻘﺒﺎ را از ﭘﻴﺶ او ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬رﺳﺎﻧﻴﺪن وي آن‬
‫دﻧﻴﺎ »ﻓَﻔِﺮّوا اﱄاﻟﻠﻪ‪ «۲٦‬ﻧﺸﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﺮد ﻛﻪ ازﻛﺪام ﻃﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺣﻖ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ وي از اﻳﻦ دو ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﻳﺪه ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻫﻤﺖ ﺗﺒـﻊ آن ﻣﻌﻨـﻲ ﮔـﺮدد‪ ،‬و ﺳّـﺮ‬
‫»ارﺟﻌﻲ« را ﻫﻤﺎن ﻣﻌﺎﻧﻲ اﺳﺖ‪ .‬او دوﺳﺖ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻧﺪاي ﺳﺨﻦ ﺑﺴﻴﺎر‬ ‫ﺗَﺒَﻊ ﻫﻤﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎ دل ﺳّﺮ ﺗﺒﻊ ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﮕﻴﺶ ﻣﺴﺘﻐﺮق از درﻳﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻨﻴﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﻣﺮ اوﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن اذﻧـﺶ دﻫـﺪﻛـﻪ ﺑـﺎزﮔﺮد‪،‬‬ ‫و آن ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺠﺬوب ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺎﻛﻲ ﻣﺮد را ﺣﻜﻢ اﻳـﻦ ﻛﻨﻨـﺪﻛـﻪ ﺻـﻔﺖ او ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫ﺑــﺎزﮔﺮدد ﺑــﻪ ﻋﻨﺎﻳــﺖ و ﺧﺸــﻨﻮدي او‪ ،‬و اﮔــﺮ ﭼــﻪ ﺟــﺎن از وي ﺑﺮﮔﻴﺮﻧــﺪ‪ .‬ﻧﺒﻴﻨــﻲ ﻛــﻪ‬ ‫درﻳﺎ ﭼﻨﲔ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﺰراﺋﻴﻞ ـ ﺻﻠﻮاتاﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ـ ﻗﺒﺾ ﻛﻨﻨﺪه ﺻﺪف اﺳﺖ ﻧـﻪ ﻗـﺒﺾ ﻛﻨﻨـﺪه دُرّ‪ ،‬ﻛـﻪ آن‬ ‫اﻣﺎ ﺻﺪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﻗﺎﻓﻠﻪ را ﻧﻬﻨﮓ اﻳﻦ اﻣﻴﺪ ﺧﻮرده اﺳﺖ و درﻳﺎ را ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫دُرّ را ﺣﻖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮدي ﺧﻮد ﺑﻲواﺳﻄﻪاي‪ .‬در وﻗﺖ ﺑﺮداﺷﱳ ﻧﻴـﺰ واﺳـﻄﻪ‬ ‫ﺳﻔﺮ درﻳﺎ ﻛﺴﻲ ﻛﻨﺪﻛﻪ وي را ﻧﺰد ﺣـﻖ ﻗـﺪري ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬از ﻓﻌﻠﻬـﺎي او اﺳـﺒﺎب ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬از آن ﺣﻀﺮت ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﺰل آﻣﺪن ﺑﻪ اﻣﺮ واﺳـﻄﻪ ﻧﺒـﻮد‪ ،‬ﺑﺎزﮔﺸـﱳ ﻧﻴـﺰ ﺑـﻪ اﻣـﺮ‬ ‫ﭼﻴﺰ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛـﻪ را ﺑـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﺻـﻼح ﻧﻈﺮﻳﺴـﺖ‪ ،‬و درﻛـﻮي ﻋﺎﻓﻴـﺖ‬
‫واﺳﻄﻪ ﻧﺒﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ از روح ﺧـﱪ ﻧﻜـﺮد از ﺑـﺮاي ﺣﺮﻣـﺖ آن دُرّ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﮔـﺮ از‬ ‫ﮔﺬرﻳﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺮوي ﺣﺮام اﺳﺖ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﺣـﺪﻳﺚ ﻛـﻪ ﻧﻌﻠـﲔ اﻳـﻦ درﻳـﺎ ﺟـﺎن‬
‫ﺻﺪف ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮدي ﭼﮕﻮﻧﻪ در وﺻﻒ ﺑﮕﻨﺠﻴﺪي‪ ،‬ﭼﻮن‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮﻛﺴﻲ را ﺑﺮگ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺳﻔﺮ اﻳﻦ ﺑﺤﺮﻛﺮدﻧﺪ و ﺑـﻪ ﻫـﺮ‬
‫»دل در ﺗﻦ و ﺟﺎن در دل و ﺳﺮ در ﺟﺎﻧﺴﺖ«‪.‬‬ ‫ﻗﺪﻣﻲ ﺻﺪ ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺟﺎن اﮔﺮ در ﻗﺒﺾ اﻳﺸﺎن ﺑﻮدي ﺑﺬل ﻛﺮدﻧﺪي ﺑـﻪ ﺷـﻜﺮاﻧﻪ‬
‫آن ﻧﻌﻤﺖ‪.‬‬
‫‪۲٥‬‬
‫‪ -‬ﻗﺮآن ‪ ۲۸/۸۹‬ارﺟﻌﻲ اﱄ رﺑّﻚ‬ ‫ﭘﺲ ﻋﺠﺎﻳﺐ در اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ و آن ﻋﺠﺎﻳﺐ را ﺑﻪ ﺟﻤﺎل آن دُرّ ﺗﻮان دﻳـﺪ‪.‬‬
‫‪ -۲٦‬ﻗﺮآن ‪ ٥۰/٥۱‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺪا ﺑﮕﺮﻳﺰﻳﺪ‬
‫‪۱۳‬‬
‫آن ﻣﻌﻨﻲ را ﺣﻖ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌﺎﱄ در وﻻﻳﺖ اﻳﻦ ﺑﺸﺮ ﻣﻠـﻚ ﮔﺮداﻧﻴـﺪه اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ‬ ‫در وﻗﺖ ﻧﻬﺎن دُرّ ﺗﺼﺮف ﻫﺴﺘﻲ ﻣﺮد ﺑﻪ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ در داﺷﱳ‪ ،‬و ﺑﺮداﺷﱳ آن ﻧﻴﺰ ﺑـﻪ‬
‫ﺣﻜﻢ او ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻤﺎﻋﺶ از او ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻬﺎﺟﺶ ﺑﺪو ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﻧﺒﺴـﺎﻃﺶ ﺑـﺪو ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻋﺎرف را ﺟﻤﺎل ﻣﻌﺮﻓﺖ ازﻛﻠﻲ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﺧﻼﻳـﻖ اﻳـﻦ ﭘﺴـﻨﺪه ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ در اﻳـﻦ‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﻌﻀﻲ را ﺑﻪ زوال ﺻﺪف‪ ،‬دﻳﺪار ﻋﺰراﺋﻴﻞ ﺑﺮاﻳﺸـﺎن ﻣﻨﻜـﺮ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺎت‬
‫ﺳﺮاي ﺑﺠﺰ دوﺳﺖ ﻛﺴﻲ را ﻧﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬اﻳﻨﺠﺎ ﻣﺤﺮم و آﻧﺠﺎ ﻣﺤﺮم‪ ،‬ﻛﺲ ﺑﺮ ﻣﻌـﺎﻧﻲ او‬ ‫ﺧﻮد را از روح دﻳﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز آﻧﻬﺎ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺎت از آﻣـﺪن ﻋﺰراﺋﻴـﻞ ﺑـﺮ ﺧـﻮد ﻓﺮﺧﻨـﺪه‬
‫ﻣﻄﻠﻊ ﻧﮕﺮدد و او ﺑﻪ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻛﺲ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﻛﺸﻒ ﺑﺮﻛﺸﻒ زﻳـﺎدت ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫داﺷﺘﻨﺪﻛﻪ ﻋﺰراﺋﻴﻞ واﺳﻄﻪ‪ ،‬و روح واﺳﻄﻪ‪ ،‬ﺑﻘﺎي ﺑﺸﺮﻳﺖ واﺳﻄﻪ‪ ،‬ﺗﺎ از اﻳﻦ وﺳﺎﺋﻂ‬
‫زﻳﺎدﺗﻴﺶ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اُﻧﺲ ﺑﺮ اُﻧـﺲ زﻳـﺎدت ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗـﺮب ﺑـﺮ ﻗـﺮب‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺳـﺘﻨﺪ و در ﻛﻠﻤـﻪ »ارﺟﻌـﻲ« ﻋﺎﻣــﻞ ﮔﺸـﺘﻨﺪ‪ .‬در دﻧﻴـﺎ آﻣﺪﻧــﺪ و رﻓﺘﻨـﺪ و ﺑـﺎ ﺧﻠــﻖ‬
‫ﻧﻈﺮ او در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ و در آن ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﻏﻴﺮت ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻫﺮﻛﺴﻲ را ﻣﺸﻐﻮل ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺑﻴﻨﺪ‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻤﻪ را ﺑـﻪ ﻓـﺮاق ﺻـﺪف ﺑﮕﺬاﺷـﺘﻨﺪ‪ .‬اﻣـﺎ از دﻧﻴـﺎ و ﺧﻠـﻖ ﺧـﱪ‬
‫و آن ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺣﻖ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬و اﮔﺮ از آن ﺗﺎﺑﺸﻲ ﻛﻪ ﺳﺮاﻳﺮ وي را ﺣﻖ ﺑﻴﺎراﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ و ﭘﺎﻛﻴﺰه از اﻳﻦ دﻧﻴﺎ ﺑﻴﺮون رﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪان ﻛﻪ از ﻏﻮﻏﺎي ﺑﺸﺮ آﻟﻮده ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۲۸‬‬
‫اﮔﺮ ﺑﺎ اﻫﻞ ﻛﻔﺮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻫﻤﻪ از ﺑﺘﺎن ﺗﱪّا ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺮ درﻳﺎﻫﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ آب‬ ‫ﺗﺎ در ﺑﻮد‪ ،‬ﺟﻮارح ﻣـﺮد آراﺳـﺘﻪ ﺑـﻮد‪ ،‬ﭼـﻮن ﺑﺮﻓـﺖ آن آراﺳـﺘﮕﻲ را ﺑـﺎ ﺧـﻮد ﺑـﱪد‪.‬‬
‫ﺣﻴﺎت ﮔﺮدد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮ ﻋﺎﻣﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ از ﺣﺴﺮت ﺟﺎن اﻳﺜﺎرﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و اﮔـﺮ ﺑـﺮ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ آﻓﺘﺎب ﺑﺮآﻳﺪ روح ﻋﺎﻟﻢ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﻋﺎﻟﻤﻴﺎن در او ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ آﻳﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺷـﺐ‬
‫ﻛﻮﻫﻬﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻫﻤﻪ ﻋﻘﻴﻖ و ﺑﻴﺠﺎده‪ ۲۹‬ﮔﺮدد‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮ زﻣـﲔ ﻋﺮﺿـﻪ ﻛﻨﻨـﺪ ﻫﻤـﻪ‬ ‫آﻳﺪ ﺣﺠﺎب ﺑﮕﺴﱰاﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ از ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻜﻮﻧﺖ آﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ آن ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ آﻓﺘـﺎب‬
‫ﻧﻘﺮه و رزﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺟﻮارح ﻣﺮد اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﻤـﻪ را در ﺣﺮﻛـﺖ آرد‪ ،‬ﺑـﺎز ﺑـﻪ ﻓـﺮاق ﻫﺠـﺮت ﺧـﻮد ﻫﻤـﻪ را‬
‫ﭘﺲ ﺣﻖ ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﻮد اﻳﺸﺎن را ﺣﺎﻣﻞ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﻮّت ﺣﻖ ﻫﻤﻲ‬ ‫ﻣﻌﻄﻞ ﮔﺮداﻧﺪ از آﻧﻜﻪ ﺣـﻖ وي را ﺑـﻪ ﻟﻄـﻒ ﻣﺸـﺎﻫﺪة ﺧـﻮد در روح ﻣﺮﻛـﺐ ﻛـﺮده‬
‫ﻛﺸﻨﺪﻛﻪ آﻓﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﺖ را ﻫﻴﭻ ﻓﻠﻜﻲ ﻧﻜﺸﺪ‪ .‬آن ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ در او ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ ﻓﻠﻚ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و از آن ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺗﺎﺑﺶ آن اﺳﺖ ﻣـﺮ اﻋﻀـﺎي ﻣـﺮد را ﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ را ﻣﻨـﻮّرﻛـﺮده‬
‫آﻓﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺰ اوﻛﺲ آن ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ دﻳﺪه را ﺑﻴﻨـﺎﻳﻲ داده اﺳـﺖ‪ ،‬و دﻣـﺎغ را ﺷـﻢّ داده اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺳـﻤﻊ را ﺳَـﻤّﺎع‬
‫اﻣﺎ ﺳّﺮ او ﻣﺸﺮق اﺳﺖ و دل او ﻣﻐﺮب‪ .‬از ﺳّﺮ ﺑﺮآﻳﺪ و ﺑﺮ دل ﺑﺘﺎﺑﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻣﺸﺮق و‬ ‫داده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻟﺴﺎن را ﻧﻄﻖ داده اﺳﺖ و دﺳـﺖ را ﮔﻴﺮاﻳـﻲ داده اﺳـﺖ‪ ،‬و ﭘـﺎي را‬
‫ﻣﻐﺮب ﺧﺪاوﻧﺪ راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻠﻚ ﻋﺎرف ﻧﻴﺴﺖ اﻣﺎ ﻧﻈﺎرهاي اﺳﺖ ﺗﺎ در آن ﺗﺎﺑﺶ ﺑَﺮّ و‬ ‫رواﻳﻲ داده اﺳﺖ‪ ،‬و ﻗﻠﺐ را ﻣﺤﺒﺖ داده اﺳﺖ و ﺳّـﺮ را ﺻـﻔﻮت‪ ۲۷‬داده اﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺑﺤﺮ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬و ﻋﺠﺎﻳﺐ ﻫﺮ ﻳﻚ را ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ .‬و ﺳﻮز آن آﻓﺘﺎب ﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﻏﺰار ﺑﺸـﺮ ﺗﺎﺑـﺪ‬ ‫آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﻣﺸﺎﻫﺪه داده اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻪ آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدﻧـﺪ و از ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ آن ﺟﺎﻫـﻞ‬
‫ﻫﻤﻪ ﻧﺒﺎت ﻫﺴﺘﻲ و ﻋﺎدت را ﺧﺸﻚ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و درﺧﺘـﺎن دﻳـﺪ را ﻣﺤـﻮﮔﺮداﻧـﺪ‪ ،‬وﮔـﻞ‬ ‫ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻫﺴــﺘﻲ را ﺑﭙﮋﻣﺮاﻧــﺪ اﻣــﺎ ﮔــﻞ ﻣﺤﺒــﺖ را ﺑﺸــﻜﺎﻓﻨﺪ‪ ،‬و ﻧــﺮﮔﺲ ارادت را ﺑﺮوﻳﺎﻧــﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﭘﺲ ﻣﺮد را ﻣﻌﺮﻓﺖ آﻧﮕﺎه ﺟﻤﺎل دﻫﺪﻛﻪ اﻳﻦ ﺳّﺮﻫﺎ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺧﺪاي ﻋ ّﺰ و‬
‫ﺟﻞّ ــ و از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ ﺗﻘﺮب ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺎسدارﻧﺪه ﻧﺪاي ﻣﻴﺜﺎﻗﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬
‫‪۲۸‬‬
‫‪ -‬دوري‬
‫‪ -۲۹‬ﺳﻨﮓ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺷﺒﻴﻪ ﻳﺎﻗﻮت‬ ‫‪ -۲۷‬ﭘﺎﻛﻲ‬
‫‪۱٤‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺣﻖ از ﻫﺮ ﺑﺎﻟﻐﻲ ﺑﺎﻟﻎ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﺣﻖ اﻳﺸﺎن را ﭘﺴﻨﺪﻳﺪه اﺳﺖ و ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﻨﻔﺸﻪ وﺻﺎل را ﻣﺸﻜﲔ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﻳﺎﺳﻤﲔ اُﻧﺲ را از اُﻧـﺲ ﺟﻤـﺎل دﻫـﺪ‪ ،‬و ﺳـﻤﻦ‬
‫ﺣﻀﺮت ﺧﻮد ﺣﺎﺿﺮﻛﺮده‪ ،‬و در ﻣﻈﺎﻟﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷـﺎن ﺑﺮﭘـﺎي ﻛـﺮده‪ .‬ﺣـﻖ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬ ‫ﺻﺪق را ﺻﺎف ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﺳﻮﺳـﻦ ﻣﻮاﻓﻘـﺖ را ﺣﺎﺿـﺮﻛﻨـﺪ‪ ،‬و واوﱄ اﻧﻔـﺮاد را ﺑـﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪاي از او ﺑﺎزﻧﻴﺎﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﮕـﺮﻛـﻪ ﺣـﻖ اﻳﺸـﺎن را‬ ‫ﻗﻴﺎم آرد‪ ،‬و ﻧﻴﻠﻮﻓﺮ وﻓﺎ را آراﻳﻨﺪه ﺑﻮﺳﺘﺎن ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و ﺗـﺮﻧﺞ اﻟﻔـﺖ را ﺑﺮﺳـﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻧـﺎرﻧﺞ‬
‫ﺑﺪﻳﺸﺎن ﺑﺎز دﻫﺪ ﺑﺮاي ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻌﺎش‪ .‬اﻳﺸﺎن را ﻳﻜﻲ ﺑﻪ وﻗﺖ اﻣﺮﺷﺎن ﺑـﺎز دﻫـﺪ‬ ‫ﺣــﺎل را ﮔﻮﻧــﻪ دﻫــﺪ‪ ،‬و اﻧــﺎر وﻗــﺖ را ﺑﺮﮔﺮداﻧــﺪ‪ ،‬و ﻫﺰاردﺳــﺘﺎن ﻧﻴــﺎز را ﻣﻐﻠــﻮب و‬
‫ﺗﺎ از آن ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه آﻳﻨﺪ‪ ،‬آن ﻣﻌﻨﻲ در اﻳﺸﺎن ﻗﻴﺎم اﺑﺪ دارد‪.‬‬ ‫ﺳُﻜﺮان ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎد ﻗـﺮب را ﺑـﺮ اﻳـﻦ ﺑﻮﺳـﺘﺎن ﺑﻮزاﻧـﺪ‪ ،‬و ﻻﻟـﻪ ﻫﻤـﺖ را در اﻳـﻦ‬
‫اﻣﺎ ﺗﻦ ﻫﺎ را ﺑﻪ اﺣﻜﺎم ارﻛﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺎﻳﺪ آﻣﺪ در ﺗﺒﻌﻴﺖ آن ﻣﻌﻨﻲ‪ ،‬وﮔـﺰارد اﻳـﻦ اﻣـﺮ‬ ‫ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺑﺮآرد‪ ،‬و ﺷﺮاب ﻣﻮدّت را در ﻛﺎس ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﺳﺤﺮﮔﺎه ﻧﻴﺎز ﻣﺮ اﻳـﻦ‬
‫اﻳﺸﺎن را از آن ﻣﻌﻨﻲ در ﺣﺠﺎب ﺑﻜﻨﺪ‪ .‬ﺳـﺮود ﻣﻨﺎﺟـﺎت ﻗﻴـﺎم ﺻـﺪق ﻣـﺮ آن ﻣﻌﻨـﻲ‬ ‫ﻋﺎرف را ﺑﭽﺸﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫راﺳﺖ ﻛﻪ رﻛﻮع و ﺳﺠﻮد و ﺗﻜﺒﻴﺮ و ﻗﺮاﺋﺖ و ﻗﻴﺎم و ﺗﺸﻬﺪ ﻣﺮ اﻳﻦ ﺟﻮارح راﺳـﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﺲ ﻟﺴﺎن وي را ﺑﻪ ﺳﻮال آرد‪ ،‬و ﻗﻠﺒﺶ را ﺑﻪ اﺿﻄﺮاب آرد‪ ،‬و ﺳﺮش را ﺑﻪ اﻧﺒﺴﺎط‬
‫ﻣﺤﺒﺖ و ﺧﺸﻮع و ﺗﻮاﺿﻊ و ﺧﻮف و رﺿﺎ و ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﺮدل راﺳﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﮔـﺰارد ﭼﻨـﲔ‬ ‫آرد‪ ،‬ﺗﺎ در ﺻﺒﺢ دوﺳﺘﻲ در ﻛﻮي وﺻﺎل ﻋﺠﺰ ﻧﻔﺲ ﺧﻮﻳﺶ ﻇﺎﻫﺮﻛﻨﺪ‪ .‬و از دوﺳﺖ‬
‫اﻣﺮ اﻳﺸﺎن را ﺑﺎز دﻫﻨﺪﻛـﻪ آن ﻣﻌﻨـﻲ در ﻛﻠﻤـﻪ ﻣﻔـﺮدي درآﻣـﺪه اﺳـﺖ و او در ﻧﻈـﺮ‬ ‫درﺧﻮاﻫﺪ آﻧﭽﻪ دوﺳﺖ وي را اذن دﻫﺪﻛﻪ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺛﻤﺮات ﻋﺎرف ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﻣـﺮ او را ﻫﻤـﻪ ﺗﺒـﻊ‪ .‬و دﻳﮕـﺮ وﻗـﺖ ﺧﻮردﺷـﺎن ﺑـﺎز دﻫﻨـﺪ‪ ،‬و ﺧـﻮرد‬ ‫ﭼﻮن اﻫﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ را ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻋﺎرف ﻣﺴﺖ در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻳﺎﺑﻲ ﻛﻪ دوﺳـﺖ‬
‫اﻳﺸﺎن ﻧﻪ اﻳﻦ ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻣﻌﻨـﻲ را ﻗـﻮت ﻣﺸـﺎﻫﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺳّـﺮ را‬ ‫وي را ﺷﺮاب ﺑﻲواﺳﻄﻪ داده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻪ واﺳﻄﺔ او او ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﺟﺰ او‪ .‬و اﻳﻦ را واﻟﻪ‬
‫ﻗُﻮت ﻟﻄﻒ ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ اﺳﺖ و آﻻء و ﻧﻌﻤّـﺎء او‪ .‬ﻗﻠـﺐ را ﻗـﻮت ﻣﺤﺒـﺖ و ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬ ‫ﺣﻖ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ واﻟﻬﻴﺶ از آﺛﺎر اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺸﻴﺎرﻳﺶ از ﻫﻤﻪ ﺑﻴﺸﱰ ﺑﺪان ﻛﻪ ﻛﻪ در‬
‫اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﻲ اﻳﻦ ﻗﻮﺗﻬﺎ ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻧﮕـﻮارد‪ .‬ﻃﻌـﺎم و ﺷـﺮاب را در اﻳـﻦ‬ ‫او آﻓﺖ ﻫﻴﭻ ﻋﺎدت ﻧﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬و ﺳُﻜﺮاﻧﺶ از ﻫﻤﻪ زﻳﺎدﺗﺮﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻫﻴﭻ ﻧﻄﻖ ﻧﻜﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﺧﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻳﻦ را در آن ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻪ ﭼﻨﲔ ﺧﻮرﺷﺸﺎن ﺑﺎزدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫دﻧﻴﺎ و ﻋﻘﺒﺎ در اﻳﻦ ﺳُﻜﺮ ﺑﺮوي ﻓﺮاﻣـﻮش ﮔـﺮدد‪ .‬ﺣـﺮﻛﺘﺶ ﺳـﻜﻮن ﮔـﺮدد‪ ،،‬ذِﻛـﺮش‬
‫و دﻳﮕﺮ وﻗﺖ ﺧﻮاﺑﺸﺎن ﺑﺎز دﻫﻨﺪ و ﺑﺲ‪ .‬ﺧـﻮاب ﻏﺎﻳـﺐ ﺷـﺪن اﺳـﺖ از ﺣﺎﺿـﺮي‬ ‫ﺳﻜﻮت ﮔﺮدد‪ .‬از ﺣﺎل و وﻗﺖ ﺧﻮد ﻣﺠـﺮد ﺷـﻮد‪ ،‬از ﻋﻼﻳـﻖ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﺧـﻮد ﻣﻔـﺮد‬
‫ﺧﻮد‪ .‬ﻏﺎﻳﺐ ﮔﺮدﻧﺪ از ﺗﺼﺮف ﺣﺠﺎب ﺻﻔﺎ‪ .‬و دﻟﺸﺎن ﻏﺎﻳﺐ ﮔـﺮدد‪ ،‬و ﺧﻔﺘﮕﻴﺸـﺎن‬ ‫ﺷﻮد‪ ،‬از اﺳﺒﺎب ﻧﺼﻴﺒﺎت ﺧﻮد ﺑﻲ ﻣﻠﻚ ﮔﺮدد‪ ،‬از ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺧﻮد ﺑﺮّي ﮔـﺮدد‪ .‬ﺳُـﻜﺮ‬
‫از اﻳﻦ روي ﺑﻮد‪ .‬و اﻳﻦ در ﺣﻖ آن ﻣﻌﻨﻲ ﻏﺎﻳﺒﻲ اﺳﺖ و ﻏﻔﻠﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻏﻔﻠﺖ از‬ ‫ﻋﺎرف در ﺣﻜﻢ وَﻟَﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﮔﺮدد در ﺣﻖ ﺧﻮد و ﺟﺰ ﺧﻮد‪ .‬و ﺑﺪاﻧﮕـﻪ‬
‫ﺣﻖ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن رﺣﻤﺖ آﺳﻮدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻛﻪ ﺣﻖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺣﻖ ﺑﻪ ﺧﻮ ﺑﺎزﻧﻴﺎﻳﺪ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﺎزش دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣﻌﺮﻓـﺖ‬
‫ﭘﺲاﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﺮاﻳﺸﺎن راآﺳﺎﻳﺶ اﺳﺖ‪ ،‬و ازﺣﻖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺨﺸﻮدن اﺳﺖ ﭘﺲﻏﻔﻠﺖ‬ ‫ﺣﻖ ﺑﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﻠﻖ ﺟﻤﻊ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﺸﺎنراﺣﻀﺮتﻫﻤﻪ ﺧﻼﻳﻖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻋﺎرﻓﺎن ﺣﻴﺮاﻧﻨﺪﻛﻪ از ﺟﺰ ﻣﻌﺮوف ﺧﻮد ﺑﻤﺎﻧﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﺣﻴﺮاﻧﻲ اﻳﺸـﺎن در‬
‫اﻣﺎ ﻋﺎرف را ﺳﻤﺎع ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑـﻲواﺳـﻄﺔ ﺑﺸـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و اﻳـﻦ ﺳـﻤﺎع ﻫﻤـﺎن ﻣﻌﻨـﻲ را‬ ‫ﺣﻖ ﺧﻮد و ﺣﺰّ ﺧﻮد اﻓﺘﺪﻛﻪ از ﻫـﺮ ﻃﻔﻠـﻲ ﻃﻔـﻞ ﺗـﺮ ﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑـﺪاﻧﺎﻳﻲ‪ ،‬اﻣـﺎ در ﺣـﻖ‬
‫‪۱٥‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻛﻒ آوردن ﺻﺪف و ﻗﺒﺾ ﻛﺮدن دُرّ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺒﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺳﻤﺎع وي را ﭼﻮن ﺷﻨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﺣﻖ ـ ﺑﻪ ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ و‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ درّي ﺟﺎﻧﺒﺎزي ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﺗﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﻋﲔ ﺑﻴﻨﺪ ﻧـﻪ ﺻـﻮرت‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﺗﻌﺎﱄ ـ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻧﺪا ﻛﻨﺪﻛـﻪ‪» :‬ﻋﻬـﺪ دوﺳـﺘﻲ ﻣـﺮا وﻓـﺎ دار‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣـﻨﻢ ﺧﺪاوﻧـﺪ و‬
‫ﭼﻴﺰ را از اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺸﺎن ﻧﺘﻮان ﻛﺮد‪ .‬و دﻟﻴﻞ را ﺑﺮ اﻳـﻦ ﻣﺠـﺎل ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ دﻟﻴـﻞ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎه و ﭘﺮوردﮔﺎر ﺗﻮ و ﻣﺤﺒﻮب و ﻣﻌﺮوف ﺗﻮ‪ ،‬ﻛﻪ دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﺧﻮد ﺑـﻲواﺳـﻄﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻓﻨﺎي ﻣﺮد اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﮔﻮﻫﺮ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻋﺰﻳـﺰ اﺳـﺖ‪ .‬ﻧﻴـﻚ ﻋﺰﻳـﺰي‬ ‫ﺗﻮ‪ ،‬و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺗﺮا ﺑﺮ اﻳﻦ دوﺳـﺘﻲ دارم‪ .‬ﺗـﺮا داﺷـﺘﻢ در ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺧـﻮد‪ ،‬وﮔﻔـﺘﻢ‪:‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ و اﺳﺘﻮار ﺣﺪﻳﺜﻲ ﺗﺎ ﻣﺮد ﺑﺪان رﺳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﻛﻪ رﺳﻴﺪ آن ﻣﻌﺮﻓﺖ از وي ﻣﺤﻮﻛﻨﺪ‬ ‫ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺎش ﺑﻪ ﻋ ّﺰ ﻣﻦ‪ ،‬ﻗﻮي ﺑﺎش ﺑﻪ ﻏﻨﺎي ﻣﻦ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻤﻊ ﺑﺎش ﺑﻪ اذن ﻣﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺎش‬
‫ﺗﺼﺮف ﺗﻤﻴﺰ را‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻘﺎي ﻣﻦ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻨﻢ ﺧﺪاي ﺗﻮ ـ ﺟﻞ اﻟﻠﻪ‬
‫اﻣﺎ ﺟﺎن در ﺳﻔﺮ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻓﺪا ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﺎن ﻗﻮام ﺑﻘﺎي ﺗﻮ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻘﺎ را ﻛﻢ‬ ‫ـ‪ .‬و ﺑﺒﺎش در ﺣﻜﻢ ارادت ﻣﻦ ﻛﻪ ﺗﺮا ﺧﻮاﺳﺘﻢ‪ ،‬و ﺗﻮﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﻦ ﻣﺮا ﺧﻮاﺳـﺘﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ زد و دل را ﻓﺪا ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ .‬دل ﻣﻘﺎﻣﺎت اﺳﺖ‪ ،‬و از ﻣﻘﺎﻣﺎت ﻫﺠـﺮت ﺑﺎﻳـﺪﻛـﺮد‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدم ﺗﺎ ﻣﺮا ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬و ﻫﺪاﻳﺖ ﻛﺮدم ﺗﺎ ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﻣﻦ ﺑﮕﺮوﻳﺪي‪ ،‬و آن‬
‫ﻛﻪ آن دُرّ را دﻳﺪن ﻧﺘﻮان ﻣﮕﺮ ﺑـﻪ ﻧﻔـﻲ ﺗﻤﻴـﺰ‪ .‬ﻛـﻪ ﺗﻤﻴـﺰ ﻋﺎرﻓـﺎن را ﺑـﻪ راه ﻣﻌﺮﻓـﺖ‬ ‫دوﺳﺘﻲ را ﺧﻠﻌﺖ ﺗﻮﻛﺮدم ﺗﺎ ﻣﺮا دوﺳـﺖ داﺷـﺘﻲ‪ ،‬اﻛﻨـﻮن ﻣـﻦ دوﺳـﺖ ﺗـﻮ و ﺗـﻮﻳﻲ‬
‫ﻋﺪﻳﻞ ﺑﺪاﻧﺴﺖ‪.‬‬ ‫دوﺳﺖ ﻣﻦ«‪.‬‬
‫ﻋﺎرف را از او اﻋﺮاض اوﻟﻴﱰﻛﻪ ﺗﻤﻴﻴﺰ را در ﻣﻌﺮﻓﺖ راه ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻋﺎرف را در ﺳﻤﺎع اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﻛﻪ را اﻳﻦ ﺳـﻤﺎع ﻧﻴﺴـﺖ و اﻳـﻦ اﻛـﺮام ﻧﻴﺴـﺖ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻌﺮﻓﺖ دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ‬ ‫ﺳﻤﻊ وي ﺧﻮد ﺳـﻤﺎع ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬ﻛـﻪ روز ﻣﻴﺜـﺎق ﺧـﻮد ﻫﻤـﲔ ﺳـﻤﺎع ﺑـﻮد ﻛـﻪ‪» :‬ﻣـﻨﻢ‬
‫زان ﻣﺤﻮﻛﻨﺪ ز ﻋﺎرف ﺧﻮد ﺗﻤﻴﻴﺰ‬ ‫ﺧﺪاي ـ ﻋﺰ و ﺟﻞّ«‪ .‬ـ ﻣﺮ آن ﻣﻌﻨﻲ را ﺑﻪ وﻗﺖ ﻫﺮ ﺳﻤﺎﻋﻲ اﻳﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺳـﻤﺎع‬
‫ﺟﺎن در ﺳﻔﺮ ﺑﺤﺮ ﻓﺪا ﻛﻦ دل ﻧﻴﺰ‬ ‫را ﺳﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ ﻣﻴﺎن ﺑﻨﺪه و ﺣﻖ ﺑﻲواﺳﻄﮕﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺣﻖ ﺷﻨﻮد و ﺑﺎ ﺣـﻖ‬
‫در دﻳﺪن دُرّ ﻧﻜﻮ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻫﺮ ﭼﻴﺰ‬ ‫ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﺳّﺮ ﺳﻤﺎع ﻣﺴﺘﻤﻊ را اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻫﻞ اﻳﻦ ﺳﻤﺎع را‪ ،‬ﺳﻤﺎع در ﺳﻤﺎع اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻤﺎﻋﺶ ﻧﺪاي ﺣﻖ ﺷﻨﻴﺪن اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﺳﻤﺎﻋﺶ در ﺳﻤﺎع ﻟﻄﻒ دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﺑﺎﻗﻲ‪ .‬و ﺷﺮب در ﺷﺮب اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺮﺑﺶ‬
‫از ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ ﭘﺎك آﻣـﺪن اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺮب در ﺷـﺮﺑﺶ در اﺳـﺮار ﻣﺸـﺎﻫﺪه دوﺳـﺖ‬
‫ﻳﺎﻓﱳ اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﺴﺘﻤﻊ را ﺳُﻜﺮ ﺑﺮ ﺳُﻜﺮ اﺳﺖ‪ ،‬از ﻏﻠﺒـﻪاي ﺑﻴـﺮون ﻧﻴﺎﻣـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫دﻳﮕﺮ ﺑﺎرش ﻣﻐﻠﻮب ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﺳّﺮ وي را ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻧﻮر ﺑﺮ ﻧﻮر زﻳﺎدت ﻣﻴﻜﻨﺪ‬
‫ﺗﺎ ﻗﻮي ﮔﺮدد و از ﻋـﺎﻟﻢ ﺑﺸـﺮﻳﺖ ﺧـﻮد ﻣﻌـﺰول ﺷـﻮد‪ .‬ﭼـﻮن ﺑـﺪان وﻗـﺖ ﺑـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫ﺑﺸﺮش آرﻧﺪ ﻋﺎرف رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﺎﻧﺪه‪ .‬ﻣﺴﺘﻐﺮﻗﻲ ﻋﺎرف ﺑـﻪ درﻳـﺎي ﻣﻌﺮﻓـﺖ اﻳـﻦ‬
‫‪۱٦‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ ﻣﺮ او را ﺑﺒﺎﻳﺪﻛﻪ آن ﺣﻀﺮﺗﻲ اﺳﺖ ﺣﺎﺿﺮي‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑـﺪان ﺗـﺎﺑﺶ‬
‫ﭘﺎك ﮔﺸﺘﻪ ﺗﺎ ﺑﺎن ﺣﻀﻮر ﺣﺎﺿﺮ ﻳﺪ‪،‬ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮان رﻓﺘﮕﺎناﻧﺪ و ﻏﺎﻳﺒﺎن ﻣﺎﻧﺪﮔﺎناﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺮ دوم‬
‫ﺑﺎز آن را ﻛﻪ ﻋﲔ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻋﲔ ﻧﻪ رؤﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻋﻴﺎن ﮔﺮداﻧﻴﺪن وﺟﻮد او‬ ‫ﺑﺤﺮ دوم‪ ،‬ﺟﻼل اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺣﻴﺮت‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﺪ از ﻋﺪم ﻏﻴﺒﺖ‪ ،‬و ﻧﻤﻮدن ﺗﺠﻠﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ ﺣﻴﺎت وي را‪ ،‬ﺗﺎ ﺑـﺪﻳﻦ ﺑﺤـﺮ ﻣﺴـﺎﻓﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺟﻼل ﺑﺤﺮ ژرف اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻧﻬﺎﻳـﺖ وي ﻛـﺲ ﻧﺮﺳـﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﻜـﻪ ﻧﻬـﺎﻳﺘﺶ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻏﻮاص ﺑﻪ درﻳﺎ آﻧﮕﺎه ﺗﻮاﻧﺪ ﻓﺮو رﻓﺖ ﻛﻪ از ﻫﻤﮕﻲ ﺧـﻮد ﺗـﱪّا ﻛﻨـﺪ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺴـﺎﻓﺮ در او اﺑﺘـﺪا و اﻧﺘﻬـﺎ دارد‪ .‬ﭘـﺲ در ﭼﻨـﲔ ﺑﺤـﺮ ﺳـﻔﺮﻛـﺮدن ﺑﺠـﺰ‬
‫ﻛﻪ دُرّ را ﺑﻪ ﺧﻮد درﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺣﻴﺮت ﺑﻪ ﻛﻒ ﻏﻮاص او ﭼﻪ آﻳﺪ‪ .‬و ﺻﺪف اﻳﻦ ﺑﺤﺮ دُرّ ﺣﻴﺮت اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻫـﺮ‬
‫ﭘﺲ ﺑﻴﺨﻮدي ﻛﺴﻮت وي ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺤﺮ اوﻟﻴﱰ آﻧﻜﻪ ﺑﻴﺶ ﺧﻮﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬ ‫ﻣــﻮﺟﻲ ﻛــﻪ ﭼﻨــﲔ ﭼﻨــﺪان ﻫــﺰار ﺧﻼﻳــﻖ ﺗﻤﻴــﺰ را و وﻻﻳــﺖ ﺗﺼــﺮف را ﻣﺴــﺘﻐﺮق‬
‫ﺗﺎ ﺟﻼل ﺣﻖ ﻣﺮ او را از ﻫﻤﺎﺋﻲ او ﺑﻨﺸﺎﻧﺪ ﻏﻮاﺻﻲ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺪﻣﻪ رﻣﺰي از ﺣﺪ دل ﻳﺎدﻛﺮده ﺷﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺷـﺮح او‬
‫اﻣﺎ ﻋﻠﻢ ﺟﻼل دل راﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻫﺴـﺘﻲ وي ﻗـﻮي ﮔـﺮدد و ﺑـﺎر دوﺳـﺘﻲ ﺑﺮﮔﻴـﺮد و‬ ‫اﻛﻨﻮن ﺑﻴﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺤﻤﻞ ﻛﻨﻨﺪة ﺣﻜﻢ وي ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫و ﻋﻠﻢ ﺟﻼل ﻧﻪ ﭼﻮن ﺣﻜﻢ ﺟﻼل اﺳﺖ‪ ،‬و ﺣﻜـﻢ ﺟـﻼل ﻧـﻪ ﭼـﻮن ﻛﺸـﻒ ﺟـﻼل‬
‫ﻞ ﺧﻼﻳـﻖ ﻣﺴـﺘﻐﻨﻲ ﮔـﺮدد و از اﺳـﻴﺮي ﺣﻜـﻢ‬
‫و ﺣﻜﻢ ﺟﻼل ﺳّـﺮ را اﺳـﺖ ﺗـﺎ ازﻛـ ّ‬ ‫اﺳﺖ وﻛﺸﻒ ﺟﻼل ﻧﻪ ﭼﻮن ﻋﲔ ﺟﻼل اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﻓﺮﻳﺪه آزادﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﺗﻌﻈﻴﻢ دوﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺒﺎﻳﺪ داﻧﺴﱳ ﻛﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻣﺮد درﻳﺎﻓﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ ﭼﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳـﻦ ﺟـﻼل ﺑﺰرﮔـﻮاري‬
‫ﺑﺎزﻛﺸﻒ ﺟﻼل ﻣﺮ دﻳﺪه ﺳّﺮ را اﺳﺖ ﻛﻪ آن دﻳﺪه را ﻫﻤﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ در آن ﺗـﺎﺑﺶ‬ ‫اﺳﺖ و ﺳّﺮ او از ﺑﺰرﮔﻮاري ﺑﺠﺰ اﻟﻪ ﻛﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﻋﻠﻢ داﻧﺴﱳ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺣـﻖ را‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي را ﺑﻴﻨﺪ و ازﻛﻠّﻲ ﻣﻜﻮّﻧﺎت ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻫﺠﺮت ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎري ﺗﻌـﺎﱄ ﻣـﺮ آن‬ ‫ﺑﺰرﮔﻮار دارﻳﺪ و اﻳﻦ ﺗﺼﺪﻳﻖ اﻗﺮار وي اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳـﺪﻛـﻪ ﺗـﺄﺛﻴﺮ اﻳـﻦ ﻋﻠـﻢ ﺑـﺮ وي‬
‫ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﻋﻴﺎن ﮔﺮداﻧﺪ ﺑﺮ اﻳﻦ دﻳﺪه ﺗﺎ ﻫﻤﮕﻲ ﻣﺮد را از او ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬و آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ را‬ ‫ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪﻛﻪ دﻳﺪار ﺑﺰرﮔﻲ ﺧﻮدش ﭼـﻮن ﻧﻤﺎﻧـﺪ او را ﺑـﺰرگ داﻧﺴـﱳ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫـﻴﭻ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺟﺬب ﻛﻨﺪ‪ .‬اﺳﺘﺪن آن ﻣﻌﻨﻲ ﻣﺮ ﺳّـﺮ دل را آن ﻣﻌﻨـﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫ﺣﺮﻛﺘﻲ و ﺳﻜﻮﻧﻲ از او ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻳﺪ ﻣﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﻮاﻓﻖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻣﺮ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮد را‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ ﻣﺮ اﺷﺎرت وي را ﻛﻪ او را دوام ﺧﻮد ﺣﻀﺮت اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه رﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﺎ ﻣﺮد در اﻳﻦ درﻳﺎ ﺻﺪف ﺣﻀﺮت ﺑﻪ دﺳﺖ ﻧﻴـﺎرد آن ﻣﻌﻨـﻲ ﻛـﻪ دُرّ اﺳـﺖ ﺑـﺮ‬ ‫ﺑﺎز ﭼﻮن ﻛﺸﻒ ﺟﻼل ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮﻧﻜـﻪ دﻋـﻮي اﺧﺘﻴـﺎرات ﻣـﺮد را ﺑـﻪ ﺗـﺎﺑﺶ ﺧـﻮد‬
‫وي ﺟﻤﺎل ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺟﻤـﺎل دﻳـﺪن را ﻣﺤـﺮم ﺑﺎﻳـﺪ‪ .‬و ﺗـﺎ ﺟـﻼل ﺣـﻖ ﺑـﺮ دل وي‬ ‫ﻣﺤﻮﮔﺮداﻧﺪﻛﻪ در ﺣﻜﻢ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺑﻴﻨﺶ ﺧﻮد درآﻳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در ﺣﻜﻢ او ﺣﺎﺿـﺮ ﻫﻤـﻲ‬
‫ﻣﺴﺘﻮﱄ ﻧﮕﺮدد و ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻣﻲ ﻣﺴﺘﺤﻖ وي ﻧﺸﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮان را ﻋﻈـﻴﻢ ﺧﻄـﺮ اﺳـﺖ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﻀﺮت اﻫـﻞ ﺟـﻼل اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺻـﺪف ﺑﺤـﺮ ﺟـﻼل ﺑﺠـﺰ ﺣﻀـﺮت‬
‫در ﺳﻔﺮ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ در ﺣﻀﻮر آن ﺣﻀـﺮت ﺑﺪﻳﺸـﺎن ﻟﺤﻈـﻪاي ﻏﻴﺒـﺖ ﻋـﺪﻳﻞ‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﮔﺮدد ﺑﻪ ﭼﻨﺪﮔﺎه ﺑﺪان ﻣﺤﻞ ﻧﺮﺳﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻛﺸﻒ ﺟﻼل ﻣﺮد را ﻧﻤﻮده ﮔﺮدد و درﻳﺎﺑـﺪ ﺳّـﺮ ﻫـﺮ اﺣﻜـﺎﻣﻲ و ارﻛـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در‬
‫‪۱۷‬‬
‫اﻳﻦ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪن وي اﺳﺖ ﺗـﺎ ﺑـﻲاﻳـﻦ دﻳـﺪ ﻣـﻮج ﻋﻨﺎﻳـﺖ او را از‬ ‫اﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺮ ﺳﻪ وﺟﻪاﻧﺪ‪:‬‬
‫درﻳﺎ ﺑﺮاﻧﺪازد‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ او‪ .‬ﺗﻮاﻧﺪﻛﻪ ﺑﺪان ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﻪ ﻫﺴﺘﻲ ﺧﺪاوﻧﺪ را ــ ﻋﺰّ و‬
‫اﻣﺎ در ﺣﺠﺎب آﺳﺘﲔ ﻗﺒﺾ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻮن ﻓﺮاق وي را ﺑﻪ ﺣـﺒﺲ ارادت ﺑـﺎزدارد ﻧـﻪ‬ ‫ﺟﻞّ ـ ﻣﻲداﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﺶ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴـﺰ از ﻣﺨﺎﻟﻔـﺖ ﺑـﺮوي‬
‫دﻧﻴﺎ و ﻧﻪ ﻋﻘﺒﺎ ﻗﺮب وي ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻲﺧﱪﮔـﺮدد از ﻧﻌـﻴﻢ اﻫـﻞ ﺑﻬﺸـﺖ و از رﻧـﺞ اﻫـﻞ‬ ‫ﮔﺬر ﻧﻜﻨﺪﻛﻪ راه ﺣﻀﺮت را ﻣﻮاﻓﻘﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺨﺎﻟﻔـﺎن ﺣﺎﺿـﺮ ﻧﺒﺎﺷـﻨﺪ از آﻧﻜـﻪ ﺑـﻪ‬
‫آﺗﺶ و ازﮔﺮدش روزﮔﺎر و اﺣﻮال ﺧﻮد‪ .‬و اﮔﺮ ﻫﻤﻪ در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﻤﺎﻧـﺪ وي ﺑﺘـﻒّ‬ ‫ﺣﻜﻢ آن ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮوي ﭼﻴﺰي ﻧﮕﺬردﻛﻪ او را از آن ﺣﻀﺮت ﻏﺎﻳـﺐ ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺴﺮت ﺑﺴﻮزد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺣﻖ او را از او ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ و در ﺳـﻔﻴﻨﻪ ﻋﻨـﺎﻳﺘﺶ ﺑﻨﺸـﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺑـﺮ‬ ‫و اﮔﺮ ﺑﮕﺬراﻧﻨـﺪ ﺑـﺮاي اﺑـﺘﻼء او اﺳـﺖ ﺗـﺎ اﮔـﺮ ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ ﻓﺮﻳـﺎد ﺧﻮاﻫﻨـﺪ از ﺣـﻖ ﺑـﻪ‬
‫وي ﻟﻄﻒ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ دُرّ ﻋﻨﺎﻳﺖ را اﻣﺮﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺳـﻔﻴﻨﻪ وي را ﺑـﻪ ﺟﺰﻳـﺮه ﺷـﻂ رﺳـﺎﻧﺪﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺮداﺷﱳ آن ﭼﻴﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ﻟﺤﻈﻪاي ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪن اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺶ از آن ﺣﺠﺎب ﻛﻨﺪﻛﻪ ﻫﻤﻪ‬
‫ﺣﺠﺎب ﻗﺒﺾ ﻣﺤﻮﮔﺮدد و ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺑﺴﻂ را آراﺳﺘﻪ ﻛﻨـﺪ و ﮔﻠـﱭ اﻣﻴـﺪش ﺑـﻪ ﺑﺮآﻳـﺪ‪.‬‬ ‫اﺻﻞ دوزخ را آﺗﺶ‪ .‬و اﻳﻦ ﺣﻜﻢ دواﻣﺖ واﺟﺐ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛـﻪ را اﻳـﻦ ﺣﻜـﻢ ﻧﺒـﻮده‬
‫ﻧﺮﮔﺲ‪ .‬و ﺳﺮاﻳﺮ ﺧﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺟﺎت و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﺑﻴﺎراﻳـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺳـﺮﻳﺮ ﭘﺎدﺷـﺎه ﺑـﻲ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﻒ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺪﻛﺸﻴﺪ و ﻳﺎ در ﺣﻜﻢ او اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﺗﻮاﻧﺪﻛـﺮد‪ .‬آﻧﻜـﻪ‬
‫ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﺧﻮد ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﺪﻛﻪ‪ :‬ﻣﻠﻜﺎ در آﺗﺶ ﻓﺮﻗَﺖ ﻫﻤﺖ ﻣﺎ را ﺑﺴﻮﺧﺘﻲ و از ﻓﻀﻞ‬ ‫در آن ﺣﻜﻢ اﺳﺖ اﻧﺪوه ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ در وي ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺧﻮد ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺟﺰﻳـﺮه ﺷـﻂ رﺳـﺎﻧﻴﺪي‪ .‬اﻛﻨـﻮن ﻣـﺎ را در اﻳـﻦ ﻣﺤـﻞ ﻣﻘـﻴﻢ‬ ‫اﻣﺎ ﮔﺎه ﻓﺮاق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺎه اﻧﺪوه ﻓﺮاق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﮔﺎه رﺟـﺎي وﺻـﺎل‪ .‬ﭼـﺮا ﮔـﺎه ﻫﻤـﺖ‬
‫ﮔﺮدان ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﺲ ﺑﺎ راﺣﺖ ﻣﻨﺰﱄ اﺳﺖ و ﺑﺎ ﺗﺸﺮﻳﻒ و ﻧﺰﻫﺖ ﺑﻘﻌﻪاي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫وي در اﻳﻦ ﺑﻮﺳﺘﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﮔﺎه ﺑﻨﺎزد وﮔﺎه ﺑﮕﺬارد‪ .‬در ﻧﺎز ﺷﺶ ﭼﻨﺎن اﻣﻴـﺪ اﻓﺘـﺪ‬
‫آﻧﮕﺎه وارد ﺣﻖ ﻣﺮ او را ﺑﻴﺎﮔﺎﻫﺎﻧﺪﻛﻪ از اﻳﻦ ذﻛﺮ ﺳﻜﻮت آر ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤﻞ اﻧﺒﺴـﺎط‬ ‫ﻛﻪ ﮔﻮﺋﻲ دوﺳـﺖ وي را دﻳـﺪار ﺧﻮاﻫـﺪ ﻧﻤـﻮد‪ ،‬و درﮔـﺪازش ﭼﻨـﺎن داﻧـﺪﻛـﻪ داغ‬
‫ﺗﻮ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺗﺮا در ﺣﻜﻢ او ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد ﻧﻪ او را در ﺣﻜﻢ ﺗﻮ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﺰرﮔﻲ ﺣـﻖ ﺑـﺮ ﺗـﻮ از‬ ‫ﻓُﺮﻗﺖ ﺑﺮ او ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﺿﺮﻳﻲوي ﺑﺮاي اﻳﻦ دو ﺗﺼﺮف اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﻛﺸﻒ ﺷﺪ ﺗﺎ در ﺗﻮ اﻳﻦ ارادت ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﺮ او را ﺑﺪﻳﻦ اﻧﺒﺴﺎط ﺑﺎز و اﻗﺒﺾ‬ ‫ﺑﺎز آن را ﻛﻪ ﻛﺸﻒ اﺳﺖ‪ ،‬وي ﻣﺪام ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺖ در ﻣﻮاﻓﻘـﺖ آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ ﻛـﻪ در او‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻢ در اﻳﻦ ﮔﺮدش وي را ﻫﻤﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ از ﺣﻖ او را ﺳﺘﺪﻧﻲ و دادﻧﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن در ﻛﺸـﻔﺶ آرد او را‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ درﻳﺎﺑﺪ ﺳّﺮ اﺣﻮال روزﮔﺎر ﺧﻮد را‪ ،‬و ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻫﺮ ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﺑﺒﻴﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺪان‬ ‫از ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻤﻴﺰ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ و از اﺣﻮال اوﻗﺎﺗﺶ ﺑﻴـﺮون آورد ﺗـﺎ واﺻـﻒ اﺣـﻮال ﺧـﻮﻳﺶ‬
‫ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ از آن ﻣﺤﻞ وي را ﻧﻘﻞ ﺧﻮاﻫﻨﺪﻛﺮد‪ ،‬درﺧﻮاﺳـﺖ وي ﺑـﻲادﺑـﻲ اﺳـﺖ‪ .‬و‬ ‫ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﭼﻮن ﺑﺎزش دﻫﻨﺪ آن اﺣﻮال را ﺑـﺮ او ﻓﺮاﻣـﻮش ﮔﺮداﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ در ﻳـﺎد دون‬
‫اﮔﺮ ﻧﻘﻞ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪﻛﺮد درﺧﻮاﺳﺖ وي اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﻮدن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﺣﺎل ﺣﺮﻣﺖ‬ ‫ﺣﻖ ﻧﻤﺎﻧﺪﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮﻳﺶ ﺑﺮاي آن ﺣﻀﺮت ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻪ ﺑﺮاي ﻛﺸـﻒ ﺣﺠـﺎب ﺧـﻮد‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫ﻧﮕﺎه داﺷﱳ اوﻟﻴﱰ‪ .‬و از آن ﺣﻀﺮت ﺑﺪﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻏﺎﻳـﺐ ﻧﺒﺎﺷـﺪﻛـﻪ اﻫـﻞ ﺟـﻼل را‬ ‫ﺣﺎﺿﺮان را ﻧﺼﻴﺐ ﻣﺤﻮﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺠﻠﻲ ﻣﺮد را ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺗـﺎ ﺳّـﺮ او‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﻧﮕﺮداﻧﻨﺪ آﻧﭽﻪ اﻫﻞ ﺟﻤﺎل را ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﺗﺠﺴـﺲ و ﺗﺼـﺮف ﻛﻨـﺪ‬ ‫را از اﻳﻦ ﺗﺼﺮف ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ .‬ﺑﻘﺎي اﺣﻮال وي را ﺑﻪ وﻗﺖ ﺳﭙﺎرد‪ .‬وﻗﺖ ﻛﱪﻳﺎﻳﻲ ﻧﺸﺎﻧﻪ‬
‫از آن ﻓﺮاق ﻛﻪ ﻫﻤﻲ ﺗﺮﺳﺪ ـ ﻧﻌﻮذﺑﺎﻟﻠﻪ ـ ﺑﺪان ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدد ﺣﺬر ﺑﺎﻳﺪﻛـﺮد‪ .‬و ﺧـﻮد را‬ ‫وي ﮔﺮدد‪ .‬آن ﻧﺸﺎن ﺣﺠﺎب وي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮد را در ﺣﺎل ﺣﻴﺮاﻧﻲ واﺟﺐ ﻛﻨﺪ ﻣﺎﻧـﺪن‬
‫‪۱۸‬‬
‫از اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﺑﻨﺪه را ﻛﺠﺎ زﻫﺮ و ﻳـﺎراي آن اﺳـﺖ‬ ‫از اﺳﺘﺎﺧﻲ‪ ۳۰‬ﻣﻨﻊ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﻛﻪ ﭼﻨﺪان ﻫﺰاران ﻫﺰار را از اﻳﻦ ﺣﻀﺮت ﻗﺮﺑﺖ ﻣﻌﺰول‬
‫ﻛﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﻣﺮا در وﺻﺎل دار ﻳﺎ در ﻓﺮاق ﻳﺎ در ﻛﺸـﻒ ﻳـﺎ در ﺣﺠـﺎب‪ .‬ﻧـﺎﮔﻔﱳ اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﺮدﻧﺪﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺧﻮد را ﻗﺮﻳـﺐ داﻧﺴـﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻫـﺰار ﻫـﺰار را ﺑـﺪﻳﻦ ﺣﻀـﺮت‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺣ ّﺪ ﺣﻖ ﻧﮕﺎه داﺷﱳ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻛﺸﻒ ﺣﺎل ﺟﻼل اﻳﻦ ﻫﻤﻪ را از ﻣﺮد ﺑﺴـﻮزد‬ ‫ﻗﺮﻳﺐ ﻛﺮدﻧﺪﻛﻪ اﻳﺸﺎن ﺧﻮد را ﺑﻌﻴﺪ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺖ ﺟﻼل ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﻋﻠﻢ ﻫﻤﻪ ﺧﻼﻳﻖ در ﺟﻨﺐ ﻋﻠﻢ ﺣﻖ ﺟﻬـﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ ﻫﻤـﻪ آن ﻣﻮﺟـﻮد آﻳـﺪ از‬
‫ﻫﺮﻛﻪ را در آن ﺑﺤﺮ ﻏﺮﻗﻪ ﻛﺮدﻧﺪ اﺛﺮ آن ﺗﺼﺮف ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺑـﻪ ﺣـﻖ اﻣـﺎ از‬ ‫ﻋﺪم ﭘﻨﺪارﺑﻨﺪه ﻛﻪ ﺣﻖ داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ﺗـﺎ ﺑﻨـﺪه را در آن وﻗـﺖ ﻣﺒـﺘﻼي‬
‫ﺣﻀﺮت ﺧﻮﻳﺶ ﺧﱪ ﻧﺪارد و ﺣﺎﺿـﺮ ﻏﺎﻳـﺐ اﻳـﻦ را ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و ﻣﺴـﺎﻓﺮ ﻣﻘـﻴﻢ اﻳـﻦ‬ ‫ﺧﻮد ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از ﻣﻘﺎم ﺟﻬﻠﺶ ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻋﻠﻢ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﺷﻘﻲ ﻧﺪاﻧﺪﻛﻪ او ﺷﻘﻲ اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻴﻄﻠﺐ اﻳﻦ را ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﺗﻮان ﻳﺎﻓﺖ و ﺻﻔﺖ ﺗﻮان‬ ‫و ﺳﻌﻴﺪ ﻧﺪاﻧﺪﻛﻪ او ﺳﻌﻴﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺠﺰ ﭘﺎدﺷﺎه ـ ﻋـﺰّ اﺳـﻤﻪُ ـ ﻛـﺲ اﻳـﻦ ﻋﻠـﻢ ﻧﺪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺮد روزﮔﺎرﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﺧﻮدش را از ﺧﻮد ﺧﱪ ﻧﻴﺴﺖ و دﻳﮕﺮي از او ﭼـﻮن ﻧﺸـﺎن‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ آن ﻋﻠﻢ ﺟﻬﻞ اﺳﺖ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺳﻌﺎدت و ﺷﻘﺎوﺗﺸﺎن ﺑﺮﭘـﺎي‬
‫ﻳﺎﺑﺪ؟ اﮔﺮ ذرهاي از آن ﺳﻮزش ﻛﻪ وي را در ﺳّﺮ آﻳﺪﻛﻪ از ﺟﻼل ﺣـﻖ ﭘﺪﻳـﺪ آﻣـﺪه‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه از ﺟﻬﻞ ﺑﻪ ﻋﻠﻢ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﻋﺎﻟِﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ اﺣﻜﺎماﻟﻠﻪ ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺮ دوزخ ﻧﻬﻨﺪ ﺑﻪ ﻓﺮﻳﺎد آﻳﺪ‪ .‬ﺟﺰ ﺧﺪاوﻧﺪﻛﺲ از اﺣﻮال اﻳﺸﺎن ﺧﱪ ﻧـﺪارد‪ ،‬و‬ ‫در ﺳﺮاﻳﺮ او از ﻋﺪم در وﺟﻮد آﻳﺪﻛﻪ ﺑﻪ دﻳﺪار ارادت ﺣﻖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺳّﺮ آن ﭼﻴـﺰ را در‬
‫ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪﮔﺎن از ﻧﺸﺎﻧﻴﻬﺎ ﺑﻲ ﻧﺸﺎن‪ ،‬و از ﻣﻜﺎﻧﻬﺎ ﺑﻲ ﻣﻜﺎن‪ .‬ﺳّﺮ اﻳﻦ ﻣـﺮد را ﺑـﻮد ﻛـﻪ‬ ‫ﺣﻀــﻮر ﺣﻀــﺮت ﭘﺎدﺷــﺎﻫﻲ ﺑــﻪ آﺛــﺎر ﻣﺸــﺎﻫﺪه او ﺑﺒﻴﻨــﺪ ﺗــﺎ ارادت او در وﺟــﻮد آن‬
‫در دﻧﻴﺎ درآﻳﺪ و ﺑﻴﺮون ﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰش از ﺗﺼﺮﻓﺎت اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﭘﺮﺳﻨﺪش ﺟﻮاب آن ﻧﺘﻮاﻧﺪ داد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﺑﻮده اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‪ .‬و‬ ‫ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ وي ﮔﺸﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﻧﻤﻮد دﻳﺪار او ﻧﺘـﻮان دﻳـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺑـﺪو‬
‫اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ در ﺣﻖ او ﭼﻮن ﺷﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﺮﻛﻪ در ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻧﺰول ﻛﻨـﺪ ﭼﮕـﻮﻧﮕﻲ‬ ‫ﻧﻤﻮد ﻓﺎرغ ﮔﺮداﻧﺪش از آن ﭼﻴﺰي ﻛﻪ وي ﻣﺘﺼّﺮف آﻣﺪ‪ .‬ﺑﺎز ﻋﺎِﻟﻢ ﺑﻪ ﺣﺪوداﻟﻠـﻪ آن‬
‫ﻣﻨﺰل ﺑﻪ روز از او ﺑﺮﭙﺳﻨﺪ ﺟﻮاب ﻧﺘﻮاﻧﺪ داد‪ ،‬ﻣﺮد ﺣﺎﺿﺮ را ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﻳﺎﺑﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺣﺪّ ﺧـﺪاي ـ ﺗﻌـﺎﱄ ـ را ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﺣـﻖ ﺑﺒﻴﻨـﺪ و ﺗﺠﺴّـﺲ ﻛﻨـﺪ ﻣﮕـﺮ ﺳّـﺮ‬
‫ﮔﻮﻫﺮ ﺣﻀﺮت ﻋﺰﻳﺰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺮ ﻣﺘﻜﻠّﻔﻲ را ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﺿـﺮي از ﻧﻤـﺎز و روزه و‬ ‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﻫﺮﮔﺰ درﻧﻴﺎﺑﺪﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ را ﺣﻖ ﺑﭙﻮﺷﺪ از ﺑﻨﺪه ﺧﻮﻳﺶ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺣــﺞ و ﻏــﺰ و ﻓﺮاﺗــﺮ اﺳــﺖ‪ .‬ﺑﻴــﺮون از ﻧﻤــﺎز اﻳــﻦ ﺣﺎﺿــﺮ را ﭼﻨــﺎن ﻳــﺎﺑﻲ و در ﻧﻤــﺎز‬ ‫ﻛــﻪ ﺑﻨــﺪه آن را ﻛﺸــﻒ ﻛﻨــﺪ‪ .‬و ﻫﺮﭼــﻪ را ﻛﺸــﻒ ﮔﺮداﻧﻴــﺪه ﺷــﻮد ﻧﺘﻮاﻧــﺪﻛــﻪ آن را‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن‪ .‬اﻣﺎ در ﻧﻤﺎز زﻳﺎدﺗﻲ ﺟﺬﺑﻪ آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ وي را ﺑـﻪ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺣـﻖ‬ ‫ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺣﻖ ﻏﺎﻟﺐ اﺳﺖ و ﺑﻨﺪه ﻣﻐﻠﻮب‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻫﻼﻛﺖ اﺧﺘﻴـﺎرﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ دﻫﻨﺪﻛﻪ ﻏﺬا آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﻧﻮر ﺑﺼﻴﺮﺗﺶ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻫﺮﻛـﻪ‬ ‫ﺳّﺮ ﺣﻖ را ﺗﺠﺴﺲ ﻛﻨﺪ و ﺣﻜﻢ او را ﭼﺮاﻳﻲ ﮔﻮﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺣﺪّ ﻧﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ‬
‫را ﻛﺮد وﮔﻔﺖ اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺼﻴﺮت ِﺳّـﺮ وي از آن ﻧـﻮر ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬و ﻣﻴﻘـﺎت‬ ‫ﻛﻪ ﻃﻠﺐ در ﺧﻮد درﺳﺖ آﻳﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﺑﻨﺪه را ﺑﺮ اﺧﺘﻴﺎر ﺣﻖ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ راه ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫وي ﻣﻴﻘﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻃﻠﺐ ﺗﺸﺒﻴﻪ و ﺗﻌﻄﻴﻞ اﺳﺖ و ﻣﺜﻞ و ﺟﻨﺲ‪ ،‬و ﺣـﻖ ـ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﱄ ـ‬
‫ﭘﺲ اﻳﺸﺎن ﻛﻪ داﻣﻦ ارادت را از ﻋﻼﻳﻖ ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ درﭼﻴﺪﻧﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺣﻀـﺮت‬
‫‪ -۳۰‬ﮔﺴﺘﺎﺧﻲ‬
‫‪۱۹‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺟﻼل ﺣﻖ ـ ﺟﻞّ و ﻋﻼ ـ اﻫـﻞ ﺧـﻮد را ﻧﮕـﺬارد ﻛـﻪ در ﻣﻨـﺰل ﻋـﺎدت ﺧـﻮد‬ ‫را ﺑﻮد‪ ،‬و روﺷﻨﺎﻳﻲ آن دُرّ ﺑﺼﻴﺮت را‪ ،‬ﻛﻠﻲ ﺧﻼﻳﻖ ﻣﺮ اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮ را ﻏﺎﻳﺐ ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ‬
‫ﻧﺰول ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ از راه ﻧﺼﻴﺒﻪاي ﻧﻈﺮﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺮﻛﺴﻲ وﺻـﻒ ﺣﻀـﺮت‬ ‫ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ در ﻣﻴﺎن ﺧﻠﻖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮﭼﻪ در ﺧﻠﻘﻴّﺖ اﺳﺖ ﺑﺎ ﺣـﻖ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺮح وﻗﺖ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ ﻣـﺮد را در وﻻﻳـﺖ ﺑـﺮّ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ در‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫وﻻﻳﺖ ﺑﺤﺮ‪ .‬در ﺑﺤﺮ ﺧﻮف ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ذﻛﺮﻛﺠﺎ ﭘﺮدازد‪ .‬ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪﮔﺎن‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺣﺎﺿﺮي راﺳﺖ ﻛﻪ او را در ﻋـﲔ ﺟـﻼل داﺷـﺘﻪاﻧـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ ﭼﻨـﺎن ﻛـﺶ ﻫﻤـﻲ‬
‫را ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻛﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و ﻣﺮد ﺧﺸﻜﻲ را ﺑﺮ ﻏﺮﻳﻖ درﻳﺎ دﻳﺪار ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ وي‬ ‫دارﻧﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮﻛﺮده ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬و ﺣﺎﺿﺮﻛﺮدة ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻫﺮ ﭼﻴﺰﮔﺮدد‪،‬‬
‫از ﺻﻔﺖ ﺧﻮد ﺑﻲ ﺻﻔﺖ ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﺻﻔﺖ ﺑﺤـﺮ آراﺳـﺘﻪ ﮔـﺮدد ﺗـﺎ زﻧـﺪه ﺑﺴـﺘﺎﻧﺪ و‬ ‫و او در ﺣﻖ اﻳﻦ ﻃﻔﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻃﻔﻞ را ﻫﻤﻪ دﻋﻮي ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎﻟﻎ را ﻫﻤﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‪.‬‬
‫ﻛﺸﺘﻪ ﺑﺎز دﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻇﻬﺎر ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮد را‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻣﻴّﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺰ ﺣﻲّ‪ .‬ﻛﻪ‬ ‫ﻃﻔﻞ ﺑﻪ ﺗﭙﺶ ﺑﺘَﻔﺴﺪ و ﺑﺎﻟﻎ را ﺑﺴﻴﺎر آﺗﺸﻬﺎي ﻛﺒﻴﺮﮔﺮم ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬و ﻃﻔـﻞ ﺑـﻪ ﺟﺮﻋـﻪاي‬
‫اﻳﻦ ﻃﺒﻊ ﻧﺎز دارد زﻧﺪه ﮔﻴﺮي‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻏﻴﺒﺖ ﺧﻮﻳﺶ دﻳﺪار اﺳـﺖ‬ ‫ﺳَﻜﺮان ﮔﺮدد‪ ،‬و ﺑﺎﻟﻎ را ﺧُﻤﻬﺎ ﺳَﻜﺮان ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫و او ﺣﻲّ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺧﻮد اﺳﺖ و ﻣﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﺤﺮ‪ ،‬ﺑﺤﺮ وي را ﻗﺒـﻮل ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﺎز‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺎﻟﻐﺎن ﻣﺤﺮﻣﺎن ﺣﻘﻨﺪﻛﻪ اﻳﺸﺎن را در ﭘﺮدة اﻧﻔﺮاد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑـﻪ ﻫـﺮﻛﺴﺸـﺎن‬
‫آن را ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﺮ دو ﺑﻲ ﺻﻔﺖ ﺑﻴﻨﺪ و دﻳﺪار او در ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﻪ ﺣﻜـﻢ زﻧـﺪﮔﻲ‬ ‫ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﻫﺰار ﻣﻨﻈﻮر را در ﻧﻈﺮ ﺣﻀﻮر دل اﻳﺸﺎن آورد و ﺑﻴـﺮون ﺑـﺮد‬
‫آن دﻳﺪه وي را ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﻛﻨﺪ ﺗﺎ از آن دﻳﺪه ﺑﻤﻴﺮد‪ ،‬ﭘﺲاش‬ ‫اﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ آن ﺻﻮرت ﻣﺤﺮم ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺮ ﺧﻴﺎل آن ﭼﻴﺰ ﻣﻨﺰل ﻧﻜﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺮاﻧﺪازد‪.‬‬ ‫را ﺣﻜﻢ ﻧﺎدﻳﺪن ﻛﻨﻨﺪ ﻧﻪ ﺣﻜﻢ دﻳـﺪن‪ .‬ﺑـﺎز ﻃﻔـﻞ ﭼـﻮن ﻛﻨﻴـﺰك ﺑﻜـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬وي را‬
‫ﺑﺤﺮ ﺟﻼل را اﻳﻦ ﺻﻔﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤـﻪ را از ﺻـﻔﺖ ﺑـﻲ ﺻـﻔﺖ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن ﺑـﻲ‬ ‫روي در ﺑﺎﻳﺪﻛﺸﻴﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ ﺟﻤﺎل وي ﻧﺒﻴﻨﺪﻛﻪ او را ﺑﻪ ارادت ﺧﻮد درﺧﻮاﻫﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﺻﻔﺖ ﮔﺸﺖ از ﺑﻲ ﺻﻔﺘﻲ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺻﻔﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻇﻬﺎر از آن ﻏﻮاﺻﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ‬ ‫و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﺼﻴﺒﻪ ﺳّﺮﻳﺶ اﻳﺸﺎن از ﻣﻜﺎن دل ﺑﻴﺮون آرﻧﺪ و ﻣُﻬﺮ ﺑﻜﺮي از ﺣﺪ ﺳّـﺮ وي‬
‫ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺮگ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻜﺮار اﻳﻦ ﺣﻀﺮت ﻧﺒﺎﻳﺪﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﻫﺮﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪ وي را ﻣﻜﺎره ﺑﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫از ﻫﺮ ﻧﻮع رﻣﺰ رﻣﺰي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ از ﻋﺠﺎﻳﺐ اﻳـﻦ ﺑﺤـﺮ ﺟـﻼل‪ .‬و او ﺻـﺪف ﺣﻀـﻮر‬ ‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﺣﺪﻳﺚ ﺣﻀﺮت ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪن ﻧﻴﻜﻮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺎﺿـﺮان ﺧـﻮد ﺑـﺮ‬
‫دارد‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ وي را ﻧﻴﺰ ﺣﻀﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ در ﻃﻠﺐ آن دُرّ از ﺟـﺎن ﺧـﻮد و ﻣﺼـﺎﻟﺢ او‬ ‫ذﻛﺮ ﺣﻖ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﺮ ذﻛـﺮ ﺧـﻮد و ﺟـﺰ ﺧـﻮد ﭼﮕﻮﻧـﻪ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬ﻛﻠـﻲ ﺧﻼﻳـﻖ ﺑـﺮ ﺳّـﺮ‬
‫دورﮔﺮددﻛﻪ در آن ﺑﺤﺮ ﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﺣﻮر اﺳﺖ و ﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻗﺼﻮر ﻛﻪ ﻫﻤـﻪ ﻧﺼـﻴﺒﻪ را از‬ ‫ﺣﺎﺿﺮان ﻓﺮاﻣﻮش ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻀﺮت ﻧﻪ ﭼﻨـﲔ ﻋـﺎﱄ ﺑـﻮدي ﻫـﺮ ﻣـﺪّﻋﻲ‬
‫او ﻣﺤﻮﻛﺮدهاﻧﺪﻛﻪ او ﺑﺤﺮ ﺟﻼل اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮج او ﻫﻤﻪ ﻧﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ ﻫﺮﭼـﻪ ﻣـﺮد را‬ ‫دﻋﻮاي اﻳﻦ ﻛﺮدي‪ .‬اﻳﻦ رﻣﺰ از ﺳﻴﺮت اﻳﺸﺎن ﺑﺪان ﻳﺎدﻛﺮده ﺷﺪ ﺗﺎ دﻋﻮي ﻣﺪﻋﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻧﻈﺮ اﻓﺘﺪ آن ﻧﻮر دﻳﺪه وي را ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺣﻜﻢ ﺧﻮد ﻛﻨﺪ ﺗﺎ از ﻫﻤﻪ ﺑﺎزﻣﺎﻧـﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ آن دﻋـﻮي رود‪ ،‬و دﻳـﺪ ﻣﻌﻨـﻲ از ﺣﻀـﺮت ﺧـﻮﻳﺶ ﺑﺮﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺣﺎﺿـﺮي‬
‫ﻗﺎﻳﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎﻧﺪن را ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺣﻜـﻢ ﻛﻨﻨـﺪﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻏـﺎﻳﺒﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﺣﺎﺿـﺮي ﻣﺎﻧـﺪن در اﻳـﻦ راه‬
‫وﻗﻔﺖ اﻳـﻦ راه ﺻـﺪ ﻫـﺰاران ﻫـﺰار ﺣﺠـﺎب اﺳـﺖ اﮔﺮﭼـﻪ آن ﻟﺤﻈﺘـﻲ و ﺧﻄـﻮﺗﻲ‬
‫‪۲۰‬‬
‫ﻧﻈﻢ‬
‫ﺑﺤﺮ ﺳﻮم‬ ‫در ﺑﺤﺮ ﺟﻼل ﺣﻖ ﺻﺪف ﺑﺎﺷﺪ ﺣﻮر‬
‫ﺑﺤﺮ ﺳﻮم وﺣﺪاﻧﻴّﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺣﻴﺎت‪.‬‬ ‫ﺗــﺎ ﻃـــﺎﻟﺐ دُرّ ز ﺟـــﺎن ﮔــﺮدد دور‬
‫وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ اﺳﺖ و ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﺮ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺧـﺪاي راﺳـﺖ ـ ﻋـﺰّ اﺳـﻤﻪُ ـ ﻛـﻪ‬ ‫آﻧﺠـﺎ ﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﺣﻮر ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻗﺼﻮر‬
‫اﺣــﺪ اﺳــﺖ‪ .‬و اﺣــﺪ را ﺟــﺰ ﻳﻜــﻲ ﻧﺘــﻮان ﮔﻔــﺖ‪ .‬ﭘــﺲ ﻳﻜــﻲ ﺑــﻲ ﺷــﺮﻳﻚ ﺑــﻮد‪ ،‬در‬ ‫ﻛﺎن ﺑﺤﺮ ﺟﻼﻟﺖ اﺳﺖ ﻣﻮﺟﺶ ﻫﻤﻪ ﻧﻮر‬
‫دارﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﻨﻈﻴﺮ ﺑﻮد‪ ،‬در ﺑﺨﺸﻮدن و رﺣﻤﺖ ﻛﺮﻳﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻟﻄﻒ ﻛﺮدن ﻏﻨﻲ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻋﻄﺎ دادن ﺻﻤﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﺟﺎت ﻫﺮ ﻳﻚ و ﺣﻜﻢ ﺷﻨﻴﺪن ﻋﻠﻴﻢ ﺑـﻮد‪ ،‬ﺑـﻪ اﺳـﺮار ﻫـﺮ‬
‫ﻳﻚ داﻧﺴﱳ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺎﻳﺴﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ و ﺣﻜﻢ ﻛﺮدن ﻣﻌﺮوف ﺑﻮد‪ ،‬ﻣﺮ آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ‬
‫را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدن ﻣﺤﺒﻮب ﺑﻮد‪ .‬دوﺳﺘﺎن را ﺑﻪ دﻋﻮت ارادت ﺧﻮد ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬
‫و ﺑﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﻛﺮدن‪ ،‬و ﺑﺮ ﺳّﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﺮّ و اﺣﺴﺎن ﺧـﻮد ﻇـﺎﻫﺮﮔﺮداﻧﻴـﺪن‪ ،‬و‬
‫وﻻﻳﺖ دل ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻧﻮر ﻗﺮب آراﺳﱳ‪ ،‬ﭘﺲ ﺟـﺰ ﺻـﻔﺖ وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ ﻧﻴﺴـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ‬
‫ﺑﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻮﺣﺪ را ﺑﺎ ﺣﺪّ ﺧﻮد ازﮔﺮدش و از ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺣـﺪ ﻓـﺮد اﻓﺘـﺎد‪ ،‬و اﻧﻴّـﺖ‬
‫اﻗﺮاري ﻛﻪ از وي ﻣﻮﺟﻮد آﻣﺪ ﺑﻪ ﺳﻠﻄﺎﻧﻴﺖ ﻛﺸﻒ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻮد‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﻮﺣﺪ را در ﭘﺎﻳﮕﺎه ﻋ ّﺰ ﺑﭙﺎ ﻛﺮد‪ .‬ﻟﺒﺎس ﺣﻴﺎت داد‪ ،‬و ﻏﺬاش ﻫﻤـﻪ ﻫﻴﺒـﺖ اﺳـﺖ‬
‫ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﺧﻠﻌﺖ دوﺳﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ دوﺳﺘﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ﺗﻘﺮب ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮاي اﻇﻬـﺎر‬
‫آن ﺧﻠﻌﺖ دوﺳﺖ ﺑﻮد‪ .‬و ﻏﺬاي دﻳﺪ ﺧﻮد ﺑﺨﻮرد در ﻫﻤﻪ اﺣﻮال اﻇﻬﺎر ﺑﻲ ﻧﻴـﺎزي‬
‫را ﻛﻪ ﺳﻴﺮان ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﭘﻮﺷﻴﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﻫﺮ ﻟﺒﺎس آرزو ﻧﱪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻮﺣﺪ را ﻋﺰﻳﺰ ﺑﺪان ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ از وي اﻳـﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠـﺖ ﺑـﻪ ﺣﺎﺻـﻞ آﻳـﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕـﻪ‬
‫وي را اﻧﻜﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﻫﺮ دو ﺑﻲﻧﻈﻴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﺤﺮ اﺣﺪﻳﺖ وي را ﻧﮕﺎهدار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﺑﺎر ﺧـﺪاي ـ ﺟـﻞّ ﺟﻼﻟـﻪ ـ ﺑﻨـﺪه را در ﻃﻠـﺐ اﻳـﻦ ﺳـﻔﺮ آرد ﺗـﺎ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺻﺪف اﻳﻦ ﺑﺤـﺮ و ﺑـ ّﺮ در ﺧـﻮد ﺑﺠﻮﻳـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑﺤـﺮ وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ ﺑﺤـﺮ ﻋﻈـﻴﻢ‬
‫‪۲۱‬‬
‫اﻧﺎﺑﺖ و اﺟﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﻧﻔﻲ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎي ﻳﮕﺎﻧﻪ ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻬـﱰي‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮﻛﺴﻲ ﺑﺪو ﺗﻘﺮب ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﺮد‪ ،‬و ﺑﻪ ﻃﻠﺐ ﺻﺪف ﻧﺘﻮاﻧﺪ رﻓﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺻﺪف‬
‫را در ﺣﺮم ﻣﻠﻮك ﺧﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﭼﺎﻛﺮان وي ﺑﺮ در ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻳﮕﺎﻧﻪ آن ﻣﻌﻨﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫او ﺣﻴﺮت اﺳﺖ و ﺣﻴﺮت او از ﺧﻮد ﻣﺎﻧﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ ﺑﻴﺨﻮد ﭼﻴـﺰي ﻃﻠـﺐ ﻛـﺮدن‬
‫و ﺳّﺮ ﭼﻮن از ﺻﺪف دور ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﻫﻤﺖ از ﺗﺼﺮف ﻣﻌﺰول ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬و دل از ﻋﺒـﺎرت‬ ‫ﻛﺎري ﻋﺠﺐ اﺳﺖ‪.‬‬
‫آن ﻣﻘﻬﻮر ﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﻜﻢ آن اﻧﻔﺮاد از ﺣﺪّ ﻓﺮدي ﻧﺪاي ﺣﻘﻲ ﺳﻤﺎع ﻛﻨﺪﻛﻪ‪ :‬ﻳﮕﺎﻧﻪ‬ ‫اﻣﺎ در اﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ روﺷﻦ اﺷـﺎرﺗﻲ اﺳـﺖ و ﺑﻴـﺎن ﻋﺒـﺎرﺗﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﻜـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺑﺎش ﻣﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ﺧﻮد را ﻛﻪ ﻣﺮا ﺷﺮﻳﻚ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﺧﻮاﻫﻢ ﻛﻪ روز ﻣﻴﺜﺎق ﺗـﺮا‬ ‫ﻃﻠﺐ ﺑﺎﺷﺪ ﻃﻠﺐ ﻃﺎﻟﺐ ﺑﻬﺎي آن ﭼﻴﺰﮔﺮدد‪ ،‬و ﭼﻮن ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻣﺎﻟﻚ آن ﭼﻴﺰ ﺷﻮد‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﮔﻔﺘﻢ‪ »:‬اَﻟَﺴﺖُ ﺑِﺮَﺑﱠﻜُﻢ«؟ و ﻫﺪاﻳﺖ دادم ﺗﺮا ﺗﺎ ﻣﺮا »ﺑﻠﻲ« ﺟـﻮاب ﮔﻔﺘـﻲ‪ ،‬ﺧﻠﻌـﺖ‬ ‫اﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﺑﻨﺪه را ﻣﺠﺎزي اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺪاوﻧﺪ را ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻛـﻪ ﻋﻠـﺖ ﻳﺎﻓـﺖ وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ‬
‫ﻣﺮ ﺗﺮاﺳﺖ‪ .‬ﻛﻤﺎل ﻣﺤﺒﺖ ﻣﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﺴﺖ‪ ،‬و ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﺳﻤﺎع ﺗﺴﺖ‪ .‬ﻧﺪاي ﻣﻦ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷــﺪ‪ .‬اﻣــﺎ ارادت وﺣــﺪاﻧﻴّﺖ ﻛــﻪ ﺑﻨــﺪه را ﺑــﺪﻳﻦ ﻃﻠــﺐ آرد روا ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬ﺗــﺎ در راه‬
‫ﻣﻨﺸﻮر ﺗﺴﺖ‪ ،‬اذن ﻣﻦ وﻻﻳﺖ ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻣﻦ ﺑﻮﺳﺘﺎن ﺗﺴﺖ‪ ،‬اﻧـﺲ ﻣـﻦ ﻃﺎﻋـﺖ‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﻃﺎﻟﺐ آﻳﺪ و از ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺸﺮ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ را ﻛﻪ در او ﻣﻀﻤﺮﻛﺮدﻧـﺪ‪ .‬و‬
‫ﺗﺴﺖ‪ ،‬ذﻛﺮ ﻣﻦ ﺷﺮاب ﺗﺴﺖ‪ ،‬وﺻﺎل ﻣﻦ راه ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﻗﺮب ﻣﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺗﺴﺖ‪ .‬ﻛﻪ ﺗﺮا‬ ‫در ﺣﺪ و ﺣﺪود دل ﺧﻮد ﭼﻨﺪان ﻫﺠﺮت ﻛﻨﺪﻛﻪ ﺟﺴﱳ او ﺑﺮﺳﺪ‪ ،‬ﻋﺠﺰ آرد ﺗﺎ ﻛﻪ از‬
‫ﻋﺰﻳﺰﮔﺮداﻧﻴﺪم‪ ،‬و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﻦ ﻣﺮ ﺗﺮا ﻧﻤﻮده ﮔﺸـﺖ از آﺛـﺎر وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ ﻣـﻦ‬ ‫ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﺎزاﻓﺘﺪ‪ .‬از آن ﻃﻠﺐ ﺑﻲ ﻃﻠﺐ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ از راه ﺑﺮ ﺑﻴﺮون ﺷﻮد‪ .‬آﻧﮕﺎه ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺒﺎش در ﺣﻜـﻢ اﻳـﻦ‪ .‬و ﭼـﻮن ﺗـﺮا ﺑﺒﺎﻳـﺪ ﺗﻘـﺮب ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻦ‪ ،‬ﺑﮕﺮﻳـﺰ از اﻳـﻦ‬ ‫ﻛﻪ ﺑﻨﺎﻟﺪﻛﻪ ﻣﻠﻜﺎ‪ :‬رﻓﱳ ﻣﻦ از ﻣﻜـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ ﺑـﻪ ﻣﻜـﺎﻧﻲ و از ﺛﺮﻳـﺎ اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺛَـﺮي‪.‬‬
‫ﺣﺸﻮات ﻛﻪ از اﻳﺸﺎن ﻣﻔﺮد آﻣﺪي زيّ ﺣﻀﺮت ﻣﻦ ﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮام‪.‬‬ ‫ﻣﻜﺎن و ﻫﻴﭻ ﻣﻜﺎن ﻧﻤﺎﻧﺪﻛﻪ از ﺗﻮ ﻧﻈﺮ ﻧﻬﺎن ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻧﻜﺘﻪ اﻣﻴﺪ ﻣﺮا از ﻃﺮﻳﻖ ﺻﻼح‬
‫»ﻓَﻔِﺮﱡوا اِﻟَﻲاﻟﻠّﻪِ« را ﺳّﺮ اﻳﻨﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﻳﺨﱳ آن ﻣﻌﻨﻲ را از دل و ﺳّﺮ و ﻫﻤﺖ ﺧﻮد ﺑـﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﺟﺎن ﻛﻮﺗﻪ ﮔﺮدان ﺗﺎ ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮﮔﺮدم و ﻏﻮاّﺻﻲ را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮم و ﺑـﺪان‬
‫ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮﻳﺶ‪ .‬اﻣﺎ ﺗـﺎ اذن ﺣﻘـﻲ ﻧﺒﺎﺷـﺪ و ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣﻌـﺮوف ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﭼـﻮن‬ ‫ﺻﺪف رﺳﻢ‪ .‬ﭘﺲ ﻋﻨﺎﻳـﺖ ﺣـﻖ ﻣـﺮ او را ﺳـﻔﻴﻨﻪاي ﮔـﺮدد‪ ،‬و ﻟﻄـﻒ ﺣـﻖ ﻣـﺮ او را‬
‫ﺑﺎرش دﻫﻨﺪ؟ ﻧﻪ ﻫﻤﺖ را از آن اﺳﺮار ﺧﱪ ﺑﻮد‪ ،‬ﻧﻪ ﺳّﺮ را‪ ،‬ﻧﻪ دل را‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ آن‬ ‫دﺳﺘﮕﻴﺮﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻔﻴﻨﻪ ﻧﻪ ﺑﺮدارﻧﺪة ﺷﺨﺺ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮدارﻧـﺪه ﻫﻤـﺖ اوﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫ﻣﻌﻨــﻲ را ﺷــﻨﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻤــﺖ ﺑﺪاﻧــﺪﻧﺶ ﻣﺴــﺘﻬﻠﻚ ﮔــﺮدد‪ ،‬و اﮔــﺮ ﺳّــﺮ داﻧــﺪ از ﺣﺴــﺮت‬ ‫آﻧﮕﺎه او را ازﻛﻞ ﺧﻼﻳﻖ ﺑﻴﺮون ﺑﺮد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺧﻠﻖ دﻳﺪ ﻋﻠﻢ اوﺳﺖ‪ ،‬آﻧﮕﺎه اﻳﻦ ﺳﻔﻴﻨﻪ‬
‫ﺑﺴﻮزد‪ ،‬و اﮔﺮ دل داﻧﺪ ﺑﻄﺮﻗﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﮕﺮدد‪ ،‬ﮔﺸﱳ او ﻧﻈﺮش ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺎﻧﺪن اﺳﺖ ﺗﺎ در اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻏﺮﻗﻪ ﮔﺮدد‪ ،‬و اﻳﻦ ﺑﺤﺮ‬
‫اﻣﺎ آﺛﺎر آن ﺧﻠﻌﺖ ﺑـﺮ ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﭘﺪﻳـﺪ آﻳـﺪ ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧﻨـﺪﻛـﻪ ﻣﻬـﱰ اﻳﺸـﺎن را از ﭘﺎدﺷـﺎه‬ ‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺧﺪاي ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻤﺎﻧـﺪ ﺑـﺮ او ﺑﻘﻴـﺖ از ﻣﻌﻠﻮﻣـﺎت‬
‫اﻛﺮاﻣﻲ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺖ را ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ و ﻫﺮﭼﻪ در ﻣﻜﻮّﻧﺎت ﻋﺠﺎﻳﺐ ﭘﻮﺷـﻴﺪه اﺳـﺖ‬ ‫ﻧﻈﺮ‪ .‬اﻣﺎ درﻳﻦ ﻛﺸﻒ ﺑﺪاده ﻣﺴﺘﻬﻠﻜﻲ واﺟﺐ ﻛﻨـﺪﻛـﻪ دورﮔـﺮدد از دل و ﻣﻘﺎﻣـﺎت‬
‫ﺗﺎ ﻣﺠﺮد ﮔﺮدد ﺷﺮط ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ را‪ .‬و ﺳّﺮ را ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و ﻫﺮﭼﻪ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺻﻔﺎت اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫آن‪ ،‬و ﺑﻲ ﺗﺼﺮف ﻣﺎﻧﺪ از ﺑَـ ّﺮ‪ ۳۱‬ﺻَـﻔﻮَت‪ ۳۲‬آن‪ ،‬ﺑـﻲ ﺧـﱪ و ﺧـﺎﱄ ﻣﺎﻧـﺪ از ﻫﻤـﺖ و‬
‫و ﺳّﺮﻫﺎي آن وﻛﺸـﻮف ﻫـﺮ ﺣﺠـﺎﺑﻲ و دﻳـﺪن ﻫـﺮ ﻧﻬـﺎﻧﻲ ﺗـﺎ ﻣﺠـﺮّد ﺷـﻮد‪ .‬و ﺷـﺮط‬
‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ وي را ﺑﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻋﻤّﺎل ﻫﺮ ﻣﻘﺎﻣﻲ و ﺳّﺮ دﻳﺪن ﻫﺮ ﻓﻌﻠﻲ ﺗﺎ ﻣﺠﺮد ﺷﻮد ﺑﺮاي‬ ‫‪ -۳۱‬ﻣﻴﻮه‬
‫‪ -۳۲‬ﭘﺎﻛﻲ‬
‫‪۲۲‬‬
‫اﻣﺎ ﻣﺤﺐ را در ﻧﻬﺎدن آن داغ ﺧﱪ ﻧﺒﻮده ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ اﮔﺮ ﺧﱪ ﺑﻮدي دﻳﺪه ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺎز‬ ‫اﺣﻜﺎم ﺣﻀﺮت را‪.‬‬
‫ﻛﺮدي ﻛﻪ ﻣﻦ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ‪ ،‬ﻣﺪﻋﻲ ﮔﺸﺘﻲ‪ .‬ﭼـﻮن آن ﻧﺒﻴﻨـﺪ ﺧـﻮد را از ﻫﻤـﻪ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﻣﻮﺣﺪ را ﻣﻔﺮدي درﺳﺖ ﮔﺮدد و از ﺑﺤﺮ وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﺑﻬﺮه ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻬﺮه ورﻳﺶ‬
‫ﻣﺴﺘﻐﻨﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬واﻗﻒ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺮا دوﺳﺖ داﺷﺖ و ﻧﻈﺮ ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ از دﻟـﻢ ﺑﺮداﺷـﺖ‪.‬‬ ‫از ﺧﻮد دورﮔﺸﱳ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻮن ﺣـﺎل وي ﺑـﻪ ﺑﺤـﺮ وﺣـﺪاﻧﻴّﺖ ﺑـﺪﻳﻦ ﺻـﻔﺖ ﮔـﺮدد‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻮﺣﺪ ﻣﺤﺐ ﺑﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﺑﺎﺷـﺪ و در ﻛـﻮي دوﺳـﺘﻲ ﻳﮕﺎﻧـﻪ ﺑـﻮد‪ .‬آﻧﻬـﺎ ﻛـﻪ در‬ ‫ﺑﻴﺶ ﻧﻪ ارادت ﺑﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺪق ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﻮق‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﺟﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫دوﺳﺘﻲ ﻳﻜﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﭼﻨﲔ ﻛﺲ ﺑﺎﺷﻨﺪﻛـﻪ از دوﺳـﺖ ﺑﻴﻨﻨـﺪ و از ﺧـﻮد ﻫـﻴﭻ ﻧﺒﻴﻨﻨـﺪ‪.‬‬ ‫اﻗﺎﻣﺖ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺲ‪ ،‬ﻧﻪ وﺻﻞ‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻨﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻘﺎ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺻﺪف درﻳﺎي وﺣﺪاﻧﻴّﺖ‬
‫ﺑﺪان ﺣﻀﺮت ﺷﻜﺴﺘﻪ و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ اﻳﻦ را ﺧﻮاﻧﻨـﺪﻛـﻪ ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ را در دل وي ﻣﻨـﺰل‬ ‫ﺑﻪ ﻛﻒ آرد و ﻣﺘﺤﻴﺮﮔﺮددﻛﻪ ﺑﻴﺎن ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻫﻤﺖ وي را ﺑﻮد‪ ،‬وﻛﮋي ﺳّﺮ وﮔﻨﮕﻲ دل وي را ﺑﻮد‪» ،‬ﺻُﻢﱞ‬ ‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ درﻳﺎ ﻏﺮق ﮔﺸﺘﻨﺪ ﻋﺎﺟﺰ آﻣﺪﻧﺪ از وﺻﻒ ﻛﺮدن‬
‫ﺑُﻜﻢٌ ﻋُﻤﻲٌ ﻓَﻬُﻢ ﻻ ﻳَﻌﻘِﻠُﻮنَ‪ «۳۳‬در ﺣﻖ اﻳﻦ ﭼﻨﲔ ﻣﺤﺐ ﺑﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺤـﺐ را ﻣـﺬلّ‬ ‫ﻏﺮﻗﻪ ﺷﺪﮔﺎن‪ ،‬و دﻳﮕﺮان ﻋﺎﺟﺰ آﻣﺪﻧﺪ از ﺗﺼﺮف ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮔﺸﱳ اﻳﺸﺎن‪ .‬ﭼـﻮن ﻛﺸـﺘﻪ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ ذﻟﻴﻞ دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ذﻟﻴﻞ ﺟﺰ دوﺳﺖ‪ .‬در دوﺳﺘﻲ ﻣﺤﺐ را ذُل اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎن ﻧﺪﻫﺪ از ﺧﻮد‪ ،‬دﻳﮕﺮﻛﺲ ازو ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺸﺎن ﻳﺎﺑـﺪ؟ ﺑـﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨـﻲ ﻣﻮﺣـﺪان ﺑـﻪ‬
‫ذﻟﻴﻞ آﻳﺪ اﻣﺎ ﻋﺰﻳﺰش ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬ﻓﻘﻴﺮ آﻳﺪ ﻏﻨﻴّﺶ ﺑﺎزﮔﺮداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰي ﻧﻈﺮ و ﺗﻘﺮب ﻧﻜﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻜﻪ ﻋﺰت ﻣﺤﺐ ﺑﻪ ﻗـﺮب دوﺳـﺘﺎن اﺳـﺖ ﺑـﻪ دﻧﻴـﺎ و ﻋﻘﺒـﺎ‪ ،‬و ﻏﻨـﺎش ﺑـﻪ ﻟﻘـﺎي‬ ‫و در اﻳﻦ درﻳﺎ آﻓﺘﺎﺑﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ آن آﻓﺘـﺎب را ﺑـﺮ ﻫـﺮﻛـﻪ ﻣﺴـﺘﻮﱄ ﻛـﺮد ﺗـﺎ ﻫﻤﮕـﻴﺶ‬
‫دوﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ دﻧﻴﺎ و ﻋﻘﺒﺎ ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻋﺰﻳﺰﮔﺸﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻳﺸﺎن ﺑﻪ دوﺳﺖ‪ .‬ﻛﻪ دوﺳـﺖ‬ ‫ﻧﺴﻮزد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ دروﻧﺶ ﻧﮕﺬارد‪ .‬آن آﻓﺘﺎب ﻗﺮﺑﺖ و دوﺳﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤـﺐ را در‬
‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻟﻄﻒ ﻛﺮد و اﮔﺮ ﻧﻪ ﻛﻪ ﺗﻮاﻧﺴـﺘﻲ ﻛـﻪ در دوﺳـﺘﻲ ﻗـﺮارﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ دوﺳـﺘﻲ را‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪ ،‬وﻛﻮه را ﻛـﻮه ﺑـﻼي وي ﮔﺮداﻧـﺪ ﺗـﺎ ﺑـﻼ ﻧﺒﻴﻨـﺪ و در دﻳـﺪه اوﻛـﻮه‬
‫ﺷﺮﻃﻬﺎي ﺑﺰرگ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ دل و ﺟﺎن ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﻈﺮ ﺑﺮ ﻫﻤﻪ وﻻء ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫و آﻧﭽﻪ ﻣﺼﺎﻟﺢ اﻳﻦ دوﺳﺖ اﺳﺖ ﭼﻮن ﺑﻨﮕﺮي ﺧﻮد ﻣﻠﻚ دوﺳﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺤـﺐ را‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺤﺐ را ﺑﺮ دوﺳﺘﻲ ﭼﻨﺪان ﺑﺪارﻧﺪﻛﻪ ﻋﻘﺪ ﻫﻤﻪ دوﺳﺘﻴﻬﺎﻳﺶ ﻓﺴﺦ ﮔـﺮدد‪ .‬ﭘـﺲ‬
‫ﺧﻮد از آن ﺧﱪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﻓﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻣﻔﻠﺴﻲ ﺑـﻪ ﻧـﺰد وي ﻣﻌﻠـﻮم اﺳـﺖ ﺧـﻮد ﭼـﻪ‬ ‫در ﺣﺮم ﻧﻴﺎزش درآرﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺮ وي ﻟﻄﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘـﺲ داغ ﻣﻔـﺮدي ﺑـﺮ روي دل‬
‫دارد ﻛﻪ ﺑﺪان ﺣﻀﺮت ﺑﺮد‪ ،‬ﺟﺰ ﺣﻴﺎ ﺑﺮ وي ﭼﻴﺰي ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ .‬ﺣﻴـﺮت وي از اﻳـﻦ ﺣﻴـﺎ‬ ‫وي رﻗﻢ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺷـﺮاﻳﻂ دوﺳـﺘﻲ را ﺗﻌﻠـﻴﻢ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬و ﺣـﺪودﻫﺎي ﺑـﻲاﺧﺘﻴـﺎري ﺑـﺪو‬
‫ﺧﻴﺰد‪ .‬و در اﻳﻦ ﺣﻴﺮاﻧﻲ ﺣﻖ وي را ﻋﻨﺎﻳـﺖ ﻛﻨـﺪ و دﺳـﺖ ﮔﻴـﺮد ﻛـﻪ‪ :‬ﺑـﻲ ﻧﻴـﺎزم از‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ ،‬و ﻟﺒـﺎس ﺑﻴﻤـﺮادي درو ﭘﻮﺷـﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﺷـﺮاب ﺑﻴﻘـﺮارﻳﺶ ﺑﭽﺸـﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﻌﻠــﲔ‬
‫آﻧﭽﻪ ﺗﻮ آري‪ ،‬ﺗﻮ ﻣﻤﻠﻮﻛﻲ و آﻧﭽـﻪ ﺗـﻮ آري ﻣﻤﻠـﻮك اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮ ﺗـﻮ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺻﺪﻗﺶ در ﭘﺎي ﻛﻨﻨﺪ؛ و در ﻣﻴﺪان واﻟﻪ ﻳﺶ ﺑﺪواﻧﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺻﻼي ردّ او را ﻣﻨـﺎدي‬
‫وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﻣﻦ ﻧﻈﺮﻛﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﻮد ﻣﻦ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﻛـﺮدم‪ .‬اﻳـﻦ دﻳـﺪه‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ از ﻣﺮادات او ﻣﺸﱰي او ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﭼﻮن ﺑﻪ ﺗﺘﺒﻊ او ﺗﻘـﺮب ﻧﻜﻨـﺪ‬
‫را را ﺟﺮﻳﺪه ﺣﻀﺮت ﻣﺎ ﻛﻦ ﺗﺎ در ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺷﻜﺮ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻳـﺎﺑﻲ‪ .‬ﻣـﻦ ﺑـﺮ ﺗـﻮ ﻧﻌﻤـﺖ‬ ‫ﺑﺪاﻧﮕﻪ ﺑﺮ وي داغ ﻳﮕﺎﻧﮕﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭽﻜﺲ ﺑﺪو ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺎرد ﻛﺮد‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻜﻮﻳﻲ ﺣﻖ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﺐ اوﻛﻪ ﻣﻌﻮﻧﺖ ﻫﺮ ﻳﻚ از او ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -۳۳‬ﻛﻮر وﻛﺮ و ﻻل ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ ﺗﻌﻘﻞ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪۲۳‬‬
‫ﻧﻈﻢ‬ ‫زﻳﺎدت ﻛﻨﻢ‪ .‬زﻳﺎدﺗﻲ ﻧﻌﻤﺖ ﻣﺮ ﺗـﺮا آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ در دﻧﻴـﺎ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺧـﻮدت ﺑﻨﻤـﺎﻳﻢ‬
‫ﺑﺤﺮي ﻛﻪ درو ﻫﻤﻪ ﺑﻪ ﺗﺮك ﺟﺎن اﺳﺖ‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬و از ﺧﻼﻳﻘﺖ ﺑﺮﺑـﺎﻳﻢ‪ .‬ﻣـﻦ ﻗـﺎدرم و ﺑـﻪ ﻋﻘﺒﺎﻳـﺖ ﻟﻘـﺎي ﺧـﻮد‬
‫ژرﻓﻴﺶ ﻣﻌﻈﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ او وﺣﺪان اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﻳﻢ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﺧﻮاﻫﻢ‪ ،‬و ازﻛﻠﻲ ﺑﺮﺑـﺎﻳﻢ ﻛـﻪ ﺑـﺪﻳﻦ ﻧﻜـﻮﻳﻲ ﻛـﺮدن ﻣـﻦ ﺳـﺰاوارﺗﺮم‪.‬‬
‫اﻳــﻦ راه ﻣﻘــﺪّﻣــﺎن دل ﻓﺮدان اﺳﺖ‬ ‫زﻳﺎدﺗﻲ ﻧﻌﺖ ﻣﻦ ﺑﺮ ﻧﻌﻤﺖ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ را ﺑﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و‬
‫ﻛﲔ ﺑﻬﺮه ﺳّﺮﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﻖ ﺳﻠﻄﺎن اﺳﺖ‬ ‫روي ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ آوردﻧﺪ آن از اﻳﺸﺎن ﻛﻔﺮان اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﭙﻮﺷﻴﺪ ﺑـﺮ اﻳﺸـﺎن ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﺎ ﻋﺎرﻓﻨﺪ و از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺧﱪﻧﻲ‪ .‬ﻓﺮد اﻟﻘﺎي ﻣﻦ ﺑﻴﻨﻨﺪ و از آن ﻧﻴﺰ ﺧﱪﻧﻲ‪ .‬ﭘﺲ‬
‫ﻣﺤﺒﺎن را ﭘﺮاﻛﻨـﺪﮔﻲ وﮔﺮﻳﺨﺘﮕـﻲ از ﻫـﺮ دو ﻋـﺎﻟﻢ ﺑـﺮاي اﻳـﻦ ﻣﻌـﺎﻧﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺄﺛﻴﺮ‬
‫وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﺳّﺮ ﻣﻮﺣﺪان را اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﻳﻜﻲ در ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﻃﻠﺐ ﻛﻨﻲ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﻪ‬
‫را اﻳﻦ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻋﻤﺮ وي ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﺳﺘﻮران اﺳﺖ‪ ۳٤‬ﻛﻪ ﺑـﻪ ﺧـﻮردن ﮔﻴـﺎﻫﻲ‬
‫ﺑﺰﻳﻨﺪ و ﺑﻨﺎ ﺧﻮردن ﺑﻤﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳـﻦ دو ﻋـﺎﻟﻢ را ﭼﺮاﮔـﺎه ﺗـﻮﮔﺮداﻧﻴـﺪ‪ ،‬ﭼـﻮن اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺨﻮري اﻳﻦ را ﺣﻴﺎت ﺷﻤﺮي و از ﺣﻴﺎت آن ﻣﺮدان ﺑﻤﻴﺮي‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ ﺗﻮ‬
‫ﺧــﻮد ﻋــﲔ زَﺣﻴــﺮي‪ .‬راﺣــﺖ ﺟــﺰ ﺑــﻪ ﻧﺰدﻳــﻚ ﻣــﺮدان ﻧﻴــﺎﺑﻲ ﻛــﻪ اﻳﺸــﺎن را ﺑــﻪ ﺑﺤــﺮ‬
‫وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﻏﺮﻗﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻘﺎي ﻋﺎدت را از اﻳﺸﺎن ﻏﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬و ﺣﻖ ﻣﺮ اﻳﺸﺎن‬
‫را ﺑﻘــﺎ داد در وﺟــﻮد ﻣﺤﺒــﺖ ﺧــﻮﻳﺶ ﻛــﻪ ﻳــﻚ ﻟﺤﻈــﻪ از دوﺳــﺘﻲ او ﺑﺎزﻧﻤﺎﻧﻨــﺪ‪ ،‬و‬
‫ﺷﺮﺑﺘﻲ آب ﺑﻲدوﺳﺘﻲ او ﻧﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺑﺤﺮ راﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺰ ﺑﻪ ﺗﺮك ﺟﺎن‬
‫ﻧﺘﻮان ﺳﺮﭙد‪ ،‬ﻛﻪ ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻣﺤﺒﺖ در راه دوﺳﺘﻲ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﻜﻴﻪ ﻛﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬
‫و ژرﰲ اﻳــﻦ ﺑﺤــﺮ آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻇﻬــﺎر وﺣــﺪاﻧﻴّﺖ اﺳــﺖ‪ .‬و اﻳــﻦ راﻫــﻲ اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻣﺘﻘﺪﻣﺎن رﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬آﻧﻬﺎ ﻛﻪ دل اﻳﺸﺎن ﻓﺮد ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﺤﺮ را ﺣﻖ ﺑـﺮ ﺳّـﺮ ﻫـﺮ‬
‫ﻣﺤﺒــﻲ ﺳــﻠﻄﺎﻧﻴﺖ داده اﺳــﺖ ﺗــﺎ ﻣﺴﺘﻐﺮﻗﺸــﺎن ﮔﺮداﻧــﺪ‪ .‬ﭘــﺲ راﺣــﺖ زﻧــﺪﮔﺎﻧﻲ آن‬
‫راﺣﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﻣﺴﺘﻐﺮﻗﻲ ﺣﻴﺎت ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫‪ -۳٤‬ﭼﺎرﭘﺎﻳﺎن‬
‫‪۲٤‬‬
‫اوﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ ﻓﺮاﻣـﻮش ﻛﻨـﺪﻛـﻪ ﻧـﻪ ﺧـﻮد را اﻫـﻞ دل ﺷﻨﺎﺳـﺪ ﻧـﻪ اﻫـﻞ ﺳّـﺮ‪ ،‬و ﻧـﻪ‬
‫ﺣﺎﺿﺮي ﺧﻮد را داﻧﺪ و ﻧﻪ ﻏﺎﻳﺒﻲ را‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺤﺐ داﻧﺪ ﺧﻮد را ﻧﻪ ﻋﺪو‪ ،‬و ﻧﻪ ﺧـﺎﺋﻒ‬ ‫ﺑﺤﺮ ﭼﻬﺎرم‬
‫داﻧﺪ ﺧﻮد را ﻧﻪ راﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺻﺎﺑﺮ داﻧﺪ ﻧﻪ راﺿﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﺎﻛﺮ داﻧـﺪ ﻧـﻪ ﻛـﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻧـﻪ ﻗـﺮب‬ ‫ﺑﺤﺮ ﭼﻬﺎرم رُﺑﻮﺑﻴﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﺑﻘﺎ‪.‬‬
‫داﻧﺪ ﻧﻪ ﺑُﻌﺪ‪ ،‬ﻧﻪ اﻧﺲ داﻧﺪ ﻧﻪ وﺣﺸﺖ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ داﻧﺪ ﻧﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻧﻪ وﺻﻠﺖ داﻧـﺪ‬ ‫و اﻳﻦ ﺑﺤﺮ رُﺑﻮﺑﻴﺖ ﻛﻪ ژرف وي را ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﻴﺴﺖ اﻇﻬﺎر ﺧﺪاﻳﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧﺪاوﻧـﺪ ـ‬
‫ﻧﻪ ﻓﺮﻗﺖ‪.‬‬ ‫ﻋَﺰﱠ اﺳﻤُﻪ ـ دل ﺑﻨـﺪه ﺧـﻮﻳﺶ را ﺑـﻪ آﺛـﺎر رُﺑﻮﺑﻴـﺖ ﺑﻴﺎراﻳـﺪ‪ .‬ﺳّـﺮ ﻋﺒﻮدﻳـﺖ را ﻛﺸـﻒ‬
‫از اﻳﻦ ﻫﻤﻪاش ﺗﺠﻠﻲ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ وي را ﻫﻨﻮز ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﻧﺪاده ﺑﺎﺷﻨﺪﻛﻪ ﺗﺼﺮﻓﺎت ازو‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺶ ﮔﺮددﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ ﻛﻪ ﺣﻖ ﮔﻔـﺖ‪» :‬ﻳـﺎ ﻋﺒـﺎدي« ﭼـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ‬
‫ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و از اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺪاﻧﺪﻛﻪ ﺑﺎ وي ﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺟﻬـﻞ ﺑﻨـﺪه در‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﺰرگ ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز ﺑﻨﺪه ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ را ﻧـﺪا ﻛﻨـﺪﻛـﻪ‪:‬‬
‫اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎه ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ‪ .‬ﺑﻴﺨﻮدي و ﺑﻴﺨـﱪي در اﻳـﻦ ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬آﻧﮕـﺎه ﮔﻮﻳﻨـﺪﻛـﻪ‬ ‫»ﺑﻨﺪه ﻣﻦ«‪ .‬از اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﱰ ﻋﺰّ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻨﺪه را‪ .‬و ﺻﺪف اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺧﻮد ﻋﺰّ اﺳﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺤﺐ را دل در ﺑَﺮّ ﺑﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﻴـﺮت وي در اﻳـﻦ ﻣﻨـﺰل‬ ‫در اﻳﻦ ﺻﺪف آن دُرّ ﻣﻀﻤﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻨﺪه ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ ﺳّﺮ ﻋﺒﻮدﻳﺖ درﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﭘــﺪﻳـــﺪﻛﺮد‪ .‬ﺣﻴﺮت در ﻛﻮي ﺑﻨﺪﮔﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ را ﺣﻜﻢ وَﻟَـﻪ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ‬ ‫ﺳّﺮ رُﺑﻮﺑﻴﺖ را از ﺑﻨﺪه درﻳﺎﻓﱳ درﺳﺖ ﻧﻴﺎﻳﺪ ﺑﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدن ﺣـﻖ‪ .‬و ﺣـﻖ ﻣﻌﻠـﻮم‬
‫را ﻣﺒﺘﻼي ﻧﻴﺎز ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﻫﺠﺮت ﻫﻤﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﺻـﺪف ﻋﺰﻳﻤـﺖ‬ ‫ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮ ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ﺑﻨﺪه ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻴﻨﺪ؟‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﻃﺮﻳﻖ وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﻣﻴﺪان ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﻣـﺦ‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺒﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺧﺪاﻳﻲ ﺧﺪاي اﻇﻬﺎر اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﭼـﻪ ﺧﻼﻳـﻖ‬
‫ارادت ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﺣﺲ ﻃﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﺳّـﺮ اﺧـﻼص ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪﻛﻪ ﺑﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎز ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺎز ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد‪ .‬و اﻳﻦ ﺗﺒـﺪﻳﻞ و ﺗﻐﻴﻴـﺮ در ﺻـﻔﺖ‬
‫اﻳﻦ را راه اﻧﻔﺮاد ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ را ﮔﻮﻫﺮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪ ،‬و اﻳـﻦ را ﺣﻜـﻢ ﺗﻔـﻮﻳﺾ‬ ‫ﺑﻨﺪه ﺟﺎﻳﺰ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻋﺪﻣﺶ در وﺟﻮد آورﻧﺪ و از وﺟﻮد ﺑﻪ ﻋﺪﻣﺶ ﺑﺮﻧﺪ و از آن‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬از اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺴﻴﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪﻣﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ وﺟﻮد آرﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺟﺰ اﻇﻬـﺎر ﺧـﺪاﻳﻲ ﻧﺒﺎﺷـﺪﻛـﻪ ﺑﻨـﺪه ﺧـﻮد را ﺑـﺪﻳﻦ‬
‫اﻣﺎ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه ﻫﺮﻛﻪ را در ﺣﻜﻢ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻧﻤﺎﻧﺪ درﺳـﺘﻲ ﺣـﺎل وي اﻳـﻦ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬ ‫ﺻﻔﺖ ﻫﻤﻲ ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﻬﺬّب ﮔﺮدد و ﺗﺠﺮﺑﻪاي ﻛﻪ ﻃﺎﻗﺖ را اﻓﺘﺪ در ﺳﻔﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺰار ﺑـﺎر‬ ‫اﻣﺎ اﻇﻬﺎر ﺧﺪاﻳﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻃﻦ ﺑﻨﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﻨﺪ درﮔـﺮدش اﺣـﻮال ﺧـﻮد ﻛـﻪ از ﻋـﺪم‬
‫ﻣﺮدي ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب را ﺑﻪ زﻳﺮ ﻗﺪم آرد اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪاش ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ را اﻳﻦ‬ ‫دﻟﺶ در وﺟﻮد آرد‪ .‬ﻋﺪم دل آن اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺧـﻮد ﻧـﺎﻇﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﭼـﻮن از‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻴﻔﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وي ﻣﺮد ﻃﺮق ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ وي اﻗﺘﺪا ﻛﺮدن‪ ،‬از راه اﻓﺘﺎدن اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫آن در وﺟﻮد آﻳﺪ ﺳّﺮ وي را ﺻﺎف ﮔﺮداﻧﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﺑﻪ وي ﻳﻘﲔ ﮔﺮدد و آﻧﭽﻪ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﺶ از آن ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ ازﻳﻦ ﻫﺮ ﻃﺮﻳﻘﻲ را در ﮔﺮدش اﺣﻮال ﭘﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ اﮔـﺮ‬ ‫ﺑﺮ وي ﭘﻮﺷﻴﺪه ﺑﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﻳﺪ ﻧﻴﺰ وي را ﻋﺪم اﺳـﺖ از اﻳـﻦ ﻋـﺪﻣﺶ ﻧﻴـﺰ در وﺟـﻮد‬
‫ﭼﻨﺪ ﻫﺰار راه ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﺪاﻧﺪﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﺑﺮ ﭼﻪ ﻃﺮﻳﻘﻨﺪ‪ .‬اﻳـﻦ از راه زﻧـﺪﮔﺎﻧﻲ ﻧـﻪ از راه‬ ‫آرﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺠﻠّﻲ ﺑﻮده وي ﻣﺴﺘﻮﱄ ﮔﺮدد ﻫﻤﻪ او را‪ .‬ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺣﻜﻢ ﺧﻮد ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ‬
‫ﻋﻠﻢ ﺑﺴﻴﺎر ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺻﺎﺣﺐ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﺖ را ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺗﺠﺮﺑـﻪ اﺳـﺖ ﻛـﻢ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬ ‫ﻧﺰد او ﺗﻤﻴﺰي و ﺗﺼﺮﰲ‪ .‬و ﭼﻨﺪاﻧﺶ در ﺣﻜﻢ ﺧﻮد ﺑﺪارد ﻛﻪ از ﻋﺪم وﺟـﻮد ﻛـﻪ از‬
‫‪۲٥‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﺠﺰ ﺧﻮﻳﺶ ﻣُﻘﺮ آﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ آن ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺎﻧﺖ را ﻗﺒـﻮل ﻛﺮدﻧـﺪ ﻣـﻴﺦ اﻳـﻦ‬ ‫ﺷﻮد و ﻃﺎﻟﺐ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺎﺑﻲ‪ .‬اﻳﻦ ﻋﻠﻢ آداب ﮔﺮدش اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻦ اﺻـﻞ اﺳـﺖ و‬
‫ﻛﻮه آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫آن ﻓﺮع اﺳﺖ‪ .‬ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻢ ﻓﺮع ﺑﺴﻴﺎرﻧﺪ‪ ،‬ﻃﺎﻟﺐ ﻋﻠﻢ اﺻﻞ اﻧﺪك؟‬
‫اﻣﺎ در اﺟﺎﺑﺖ ﻧﺎﻛﺮدن آﺳﻤﺎن و زﻣﲔ وﻛﻮه اﺷـﺎرﺗﻲ اﺳـﺖ ﻛـﻪ‪ :‬زﻣـﲔ ﺑﺴـﺎط ﻗـﺪم‬ ‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﮔﻮﻫﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺲ ﻋﺰﻳـﺰ اﺳـﺖ‪ .‬و اﻳـﻦ را ﺑﺤﺮاﻟﺤﻘﻴﻘـﻪ از آن ﺧﻮاﻧﻨـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ زﻣﲔ اﺳﺖ‪ .‬او ﻣﺮ اﻳﻦ اﻣﺎﻧﺖ را ﻗﺒـﻮل ﻧﻜـﺮد‪ .‬وﻛـﻮه ﺑـﻪ‬ ‫ﻋﺠﺎﻳﺐ او را ﺑﻪ ﺳّﺮ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ ﻧـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻛـﻪ اﻇﻬـﺎر ﺧـﺪاﻳﻲ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت دﻻﻳـﻞ‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﺮادات ﺗﺴﺖ‪ ،‬ﺗﻮ ﺑـﻪ ﻣـﺮاد ﺧـﻮد ﻧﻴـﺰ ﻗﺒـﻮل ﻧﻜـﺮدي‪ .‬و آﺳـﻤﺎن ﺑـﻪ ﻣﻨﺰﻟـﺖ‬ ‫ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﺳّﺮ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺳّﺮ ﻫﺮ دﻻﻳﻞ ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺴﺖ‪ ،‬و ﺑﺪان ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺰ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﺮدي‪ .‬ﺳﺮﺑﺎز زﻧﻨﺪه اﻳﻨﻬـﺎ آﻣﺪﻧـﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ ﻫﻤـﻪ را ﺑـﺎ‬ ‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺮ ﻋﺒﻮدﻳﺖ ﺧﻮد ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻧﻈـﺮي اﻓﺘـﺎد‪ ،‬ﺟـﺰ ﻗﻴـﺎﻣﻲ و ﺗﻜﺒﻴـﺮي و‬
‫ﺧﻮد اﻟﻔﺘﻲ و ﻣﺆاﻧﺴﺘﻲ ﺑﻮد‪ .‬و ﺗﺮا در اﻳﻦ داﺷﱳ از اﻣﺎﻧﺖ ﺑﻴﺨﻮدي ﻣﻴﺒﺎﻳﺪ ﺑـﻮد در‬ ‫رﻛﻮﻋﻲ و ﺳﺠﻮدي ﭼﻴﺰي دﻳﮕﺮ ﻧﺪﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎز آﻧﻬﺎ را ﻛﻪ دﻳﺪه ﺑﺮ ﻋﲔ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺳّﺮ ﺗﻜﺒﻴـﺮ‬
‫ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ روز ﻣﻴﺜﺎق آن اﻣﺎﻧﺖ ﻗﺒﻮل ﻛـﺮد‪ .‬ﭘـﺲ »ﻇﻠـﻮم و ﺟﻬـﻮل« در‬ ‫ﺗﺮك دو ﻋﺎﻟﻢ دﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬و ﺳّﺮ ﻗﻴﺎم ﺣﻀﻮر ﺑـﺮ دوام‪ ،‬و ﺳّـﺮ رﻛـﻮع ﻗﺒـﻮل ﻛـﺮدن ﺣﻜـﻢ‬
‫ﺣﻖ ﺗﻮ ﺑﻲ ﺗﻮ اﻓﺘﺎدﻛﻪ ﺑﻲ ﻗﻮّت ﺧﻮد اﻳﻦ ﻗﺒﻮل ﻛﺮدي‪ .‬ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﻲ اﮔﺮ از ﻣﺘﺎﺑﻌـﺖ‬ ‫دﻳﺪﻧﺪ و ﺑﺎر دوﺳﺘﻲ ﻛﺸﻴﺪن‪ ،‬و ﺳـﺠﻮد ﺧﺪاوﻧـﺪ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺑﺰرﮔـﻲ دﻳﺪﻧـﺪ‪ ،‬و در‬
‫او ﺑﻴﺮون ﺑﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻫﻞ ﺑﺎﺷﻲ اﮔﺮ ﺳّﺮ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ درﻧﻴﺎﺑﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ او ﺧﻮد را ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺑﻨﺪﮔﻲ ﻣﺪام دﻳﺪﻧﺪ‪» .‬ﻳﺎ ﻋﺒﺎدي« در ﺣﻖ اﻳـﻦ ﺑﻨـﺪﮔﺎن‬
‫اﻛﻨﻮن ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻧﮕﺎه داﺷﺖ اﻣﺎﻧﺖ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻳﻚ ﻟﺤﻈـﻪ از ﻣﺘﺎﺑﻌـﺖ او ﺑﺎزﻧﻤـﺎﻳﻲ‪ ،‬و‬ ‫درﺳﺖ آﻳﺪﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺳﻴﺮت آراﺳﺘﻪ آﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻛﻠﻤﻪ را ﺳﻤﺎع ﻛﺮدﻧﺪﻛﻪ ﺣﻖ ـ ﻋـﺰ‬
‫ﺣﻖ آن اﻣﺎﻧﺖ را ﺑﺎزﮔﺰاري ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳّﺮ دل ﺧـﻮﻳﺶ اﻗﺎﻣـﺖ ﻛﻨـﻲ ﻛـﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳـﺘﺶ ﺑـﺮ‬ ‫اﺳﻤﻪ ـ ﺧﱪﻛـﺮد ﻣـﺮ ﺑﻨـﺪﮔﺎن ﺧـﻮد را ﻛـﻪ‪» :‬ﻧﻴﺎﻓﺮﻳـﺪم آدﻣـﻲ و ﭘـﺮي را ﻣﮕـﺮ ﺑـﺮاي‬
‫ﺣﻖ »ﻳﺎ ﻋﺒﺎدي« اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ »ﻳﺎ ﻋﺒﺎدي« را ﺣﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد اﺿـﺎﻓﺖ ﻛـﺮد وﮔﻔـﺖ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺧﻮد«‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺳّﺮ اﻳﻦ را ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺣﻖ ﺑﺪﻳﺪﻧﺪﻛـﻪ از اﻳـﻦ ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻗﻴـﺎم‬
‫ﻛﻪ‪» :‬ﺑﻨﺪه ﻣﻦ«‪ .‬از آزادي وي ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ درﺑﻨﺪ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬و ﺑﻨـﺪه اﻳـﻦ‬ ‫اﺑﺪي ﺧﻮاﻫﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻇﻠﻮم و ﺟﻬﻮل ﮔﺸﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ در ﻣﺘﺎﺑﻌﺖ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﻛﻪ در ﻣﺎ ﻣﺮﻛﺐ ﻛﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ روز ﻣﻴﺜﺎق ﻛﻪ ﭘـﻴﺶ رو ﻣـﺎ‬
‫ﭘﺲ در ﭼﻨﲔ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﺑﺎ اﺧﻼص اﻋﺰازﻛﻞ اﺳﺖ از ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺧﻮد‪ .‬و اﻳﻦ ﻫﻤﻪ از آن‬ ‫ﺑﻮد و »ﺑﻠﻲ« ﺟﻮاب ﮔﻔـﺖ ﻣـﺮ ﺣـﻖ را‪ ،‬آن »ﺑﻠـﻲ« ﮔﻔﺘـﻨﺶ ﻗﺒـﻮل ﻛﺮدﻧـﺪ‪» .‬اﻳـﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺣﻖ ـ ﺗﻌﺎﱄ ـ دﻳﺪه ﺳّـﺮ را ﮔﺸـﺎﻳﺪ و ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺧـﻮد را ﺑـﻪ ﺑﻴﻨـﺎﻳﻲ آن دﻳـﺪه‬ ‫اﻣﺎﻧﺖ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮﻛﻮﻫﻬﺎ و آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﲔ ﻋﺮﺿﻪ ﻛـﺮد‪ ،‬ﺗﺤﻤـﻞ ﻧﺘﻮاﻧﺴـﺘﻨﺪﻛـﺮدن آن‬
‫ﮔﺮداﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ آن ﻣﻌﺎﻧﻲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﺪاﻳﺖ از ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ دادن اﻳﻤﺎن را‪ ،‬و ﻗﺒﻮل از‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ را‪ .‬ﻗﺒﻮل ﻛﺮد«‪ .‬و آن ﻧﻪ ﺑﻪ ﻗﻮّت ﺧﻮد ﻛﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﭘﺮورش ﻟﻄﻒ رﺑﻮﺑﻴﺖ ﻳﺎﻓﺘـﻪ‬
‫آن دﻳﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ ﺧﻠﻌﺖ اﻳﻤﺎن را‪.‬‬ ‫ص ﺧﻮد‬
‫ﺑﻮد و اﻇﻬﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪه او دﻳﺪه‪ ،‬ﺑﺪان ﻗﻮت ﻗﺒﻮل ﻛﺮد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻣﻠﻮك ﻣﺮ ﺧﺎ ّ‬
‫آﻧﮕﺎه اﻳﻤﺎن وي را ﺑﻪ ﺻـﺪق ﺟﻠـﻮه ﺑﺎﺷـﺪ در ﻣﻴـﺪان ﻗـﺮب در ﻛﺸـﻮف ﻣﺸـﺎﻫﺪه و‬ ‫را ﺧﻠﻌﺘﻲ و وﻻﻳﺘﻲ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮ ﺣﻜﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ وي ﻛﻨﻨﺪ اﺟﺎﺑﺖ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑـﺪان ﮔـﻪ ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫اﻇﻬﺎر رﺑﻮﺑﻴﺖ ﺑﺪﻳﻦ ﺧﻠﻌﺖ ﺑﻨﺪه آراﺳﺘﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﻣﻠﻚ وي را ﺑﺮﻛﺸﻴﺪ و آن ﺣﻜﻢ ﻛﻪ ﻛﺮد ﻫﻢ ﺑﻪ ﻗﻮت او ﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺠـﺎي آورد‪.‬‬
‫ﭘﺲ از آن ﺣﻀﺮت ﻣﺮ او را ﺳﻔﺮي دﻫﺪ ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠـﻢ ﺗـﺎ ﻛﻠﻤـﻪ »ﻻ اﻟـﻪ اﻻ اﻟﻠـﻪ« را‬ ‫آن ﻣﻌﻨﻲ از آن روي ﻗﺒﻮل ﻛﺮد‪ ،‬و آﺳﻤﺎن و زﻣﲔ وﻛﻮه ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ وا ﺑﺎ ﻧﻤﻮدﻧـﺪ و‬
‫‪۲٦‬‬
‫ﻲ ﻗﻴــﻮم«‪ ،‬و »ﻣــﻨﻢ رﺣــﻴﻢ وﻛــﺮﻳﻢ«‪ ،‬و »ﻣــﻨﻢ ﺣﻜــﻴﻢ و‬
‫رؤﻳــﺖ ﺧــﻮد ﻛــﻪ‪» :‬ﻣــﻨﻢ ﺣـ ّ‬ ‫ﻗﺒﻮل ﻛﻨﺪ‪ .‬ﮔﻮاﻫﻲ از ﺣﻜﻢ دﻳﺪه دﻫﺪﻛﻪ ﺑﺪان ﺣﻀﺮت دﻳﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺧﻮد اﺻـﻞ او‬
‫ﻋﻠﻴﻢ«‪ .‬ﻋﺰﻳﺰم ﺑﻪ ﺧﻮد‪ .‬ﺗﻮ را ﺑﺪﻳﻦ ﻋﺰّ ﻋﺰﻳﺰﻛﺮدم‪.‬‬ ‫در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻦ اﺻـﻮل ﺷـﺮﻳﻌﺖ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺻـﻼت و زﻛـﺎت و ﺻـﻮم و ﺣـﺞ و ﻏﺴـﻞ‬
‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! ﻫﺮﻛﻪ را در ﻧﻤﺎز ﺳّﺮوي را اﻳﻦ ﺳﺮود ﻣﻨﺎﺟﺎت دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‬ ‫ﺟﻨﺎﺑﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻫﺮ ﻳﻜﻲ را ﺳّﺮي اﺳﺖ‪.‬‬
‫از اوﮔﺮاﻣﻴﱰ و ﻋﺰﻳﺰﺗﺮ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻋﻴﺶ وي ﺧﻮش ﻧﺒﺎﺷﺪ؟ و ﭼﮕﻮﻧﻪ در ﻧﻤﺎزﻛﺮدن‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎزش ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺣﻀﻮر ﺗﻤﺎم ﻋﻠﻲ اﻟﺪوام در اﻳـﻦ ﭘـﻨﺞ وﻗـﺖ ﺗﺤـﺮﻳﻢ آن‬
‫ﺑﻪ ﻧﺸﺎط ﻧﺒﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﺎ وي ﭼﻨﺪﻳﻦ اﻛﺮام ﻛﻨﻨﺪ! ﺳّﺮ ﻧﻤﺎز اﻳـﻦ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﺷـﺮﻳﻌﺖ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﻌﻨﻲ را ﻗﻴﺎم آردﻛﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﻗﺒﻮل ﻛﺮده اﺳـﺖ‪ .‬ﭘـﻨﺞ وﻗـﺘﺶ ﺑـﺪان ﻣﻴﻘـﺎت ﻣﻮاﻓﻘـﺖ‬
‫ﻣﺮدان اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬و ﻫﺮ ﺣﻀﻮري ﻛﻪ ﺑـﺪان ﻣﻴﻘـﺎت ﻳﺎﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ .‬و ﺑﻌـﺪ از آن در ﺣﻜـﻢ آن‬
‫اﻛﻨﻮن در ﺳﺎﱄ ﻣﺎﻫﻴﺸﺎن روزه ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ ﺳﺎل را ﺑـﻪ ﻋـﺪد ﺳﻴﺼـﺪ و ﺷﺼـﺖ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد ﺗﺎ ﻛﻠﻤﻪ »ﻳﺎ ﻋﺒﺎدي« را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ«‪.‬‬
‫روزﻛﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ روز و ﺳﺎل ﺧﺎﺻﮕﻴﺎن ﺣﻖ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺣﻖ اﺳﺖ‪ .‬و اﻳﻦ را ﺑـﺮ دوازده‬ ‫اﻣﺎ در آن ﻣﻴﻘﺎت وي را ﻣﻨﺎﺟﺎت ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﺳّـﺮ ﻣﻨﺎﺟـﺎت وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫ﻣﺎه ﻛﺮدﻧﺪ و ﻳﻚ ﻣﺎه را از اﻳﻦ ﺑﺮﮔﺰﻳﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮ وي رﻗﻢ ﺻﻴﺎم ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑـﺪو‬ ‫ﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ آن ﺗﻤﺎم ﮔﺮدد‪ .‬و اﻣﺎ ﺑﺪان ﻣﻴﻘﺎت رﻓـﱳ ﻣـﺮد را ﺑـﻪ ﺷـﺨﺺ ﻧﻴﺴـﺖ‪.‬‬
‫از ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب اﻣﺴﺎك آرﻧﺪ‪ .‬از درون ﺗﻮ ﻣﺎﻫﻲ ﻧﻬﺎدﻧﺪﻛﻪ آﻧﺮا ﻣﺎه ﻣﺤﺒﺖ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪،‬‬ ‫رﻓﱳ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ دل را در وﻓﺎي ﻣﺤﺒﺖ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬و ﻗﺮب ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ را ﺑﮕـﺬارد‬
‫و آن اﻗﺒــﺎل آﻓﺘــﺎب دوﺳــﺘﻲ اﺳــﺖ‪ .‬ﻣــﺎه دﻳﮕــﺮ ﺷــﺮف ﻧﻬﺎدﻧــﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒــﺎل آﻓﺘــﺎب‬ ‫و دﻳﺪه ﻫﻤﺖ را ازﻛﻠﻲ ﻣﻜﻮّﻧﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي اﺳﺖ و ﻣﺎه ارادت ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و اﻳﻦ اﻗﺒـﺎل آﻓﺘـﺎب ﮔﺮﻓﺘـﺎري اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣـﺎه‬ ‫ﭘﺲ ﻫﺠﺮﺗﻲ ﻛﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺮك ﻧﻈﺮ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﺎ در آن ﻣﻴﻘﺎت‪ ،‬ﻣﻴﻘﺎت ﺳّﺮ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺑـﺮ ﺳّـﺮ آن‬
‫ﺻﺪق ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و آن آﻓﺘﺎب راﺳﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎه ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒـﺎل آﻓﺘـﺎب‬ ‫ﻣﻌﺎﻧﻲ واﻗﻒ ﮔﺮددﻛﻪ ﺑﺎ ﺣﻖ ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻛﻨﺪ و ﮔﻮﻳﺪ‪ :‬ﺑﺎر ﺧﺪاﻳﺎ در اﻳﻦ ﻋـﺎﻟﻢ ﻛـﻪ ﻣـﺎ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺑﺮداﺷﱳ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎه رﺿﺎ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒﺎل آﻓﺘﺎب ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳـﺖ‪ .‬و ﻣـﺎه‬ ‫را ﺳــﻔﺮ دادهاي ﻗــﺮب ﺗــﻮ ﻣــﺎ را ﻣــﻮﻧﺲ ﮔﺸــﺖ‪ ،‬اﮔــﺮ ﻧــﻪ ﻫﺮﮔــﺰ ﺑــﺪﻳﻦ ﻋــﺎﻟﻢ ﻗــﺮار‬
‫وﺟﺪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒﺎل آﻓﺘﺎب ﺑﻴﺨﻮدي اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎه وﻗـﺖ ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‪ ،‬و آن آﻓﺘـﺎب‬ ‫ﻧﻜﺮدﻳﻤﻲ ﻛﻪ ﺗﻮ ﻣﺎ را ﺑﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧـﻮد اﻧـﺲ دادي‪ .‬از اﻧـﺲ ﺗـﻮ ﺑـﺎ ﺧﻠـﻖ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫رﺑﺎﻳﺶ ﺣﻘﻲ اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺎه اﻧﺲ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒﺎل آﻓﺘﺎب ﺳﻌﺎدت دوﺳﺘﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫اﻧﺲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪ .‬و ﺑﻪ ﻫﻤﺖ دل و ﺳّﺮ ﺧﻮد ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎزﮔﺮدﻳﻢ؟ ﻣﻨﺎﺟﺎت آن ﻣﻌـﺎﻧﻲ اﻳـﻦ‬
‫و ﻣﺎه دﻳﮕﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒﺎل آﻓﺘﺎب ﻗﺒﻮل ﺣﻘﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻳﺎزده ﻣﺎه را ﺑﺎﻳﺪﮔﺬراﻧﻴﺪ ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺑـﻪ ﻣـﺎه ﺻـﻴﺎم رﺳـﺪ‪ ،‬و آن اﻗﺒـﺎل آﻓﺘـﺎب‬ ‫ﺑﺎز اﺟﺎﺑﺖ ﺣﻖ ﻣﺮ او را آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪو ﻧﺪا آﻳﺪﻛﻪ‪ :‬اﻳـﻦ ﻣﻘﺎﻣـﺎت ﻣـﺮ ﺗﺮاﺳـﺖ‪ ،‬و‬
‫ﻣﺸــﺎﻫﺪه دوﺳــﺖ اﺳــﺖ ﻛــﻪ اﻣﺴــﺎك ﺑﺎﻳــﺪ آورد از ﻃﻌــﺎم و ﺷــﺮاب‪ .‬ﻫﺮﻛــﻪ ذﻛــﺮ ﺑــﺎ‬ ‫اﻇﻬﺎر ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻦ ﻣـﺮ ﺗﺮاﺳـﺖ‪ ،‬و وﺻـﺎل ﻣـﻦ ﻣـﺮ ﺗﺮاﺳـﺖ‪ ،‬وﻛﺮاﻣـﺖ و ﻟﻄﺎﻓـﺖ و‬
‫اﺧﻼص آرد‪ ،‬ﻃﻌﺎم و ﺷﺮاب وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻘﺎ ﻳﺎﺑﺪ از آورد ﻫﺮ ﺗﺎﺑﺸﻲ‪ .‬و ﻧﻮري‬ ‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﻣﻦ ﻣﺮ ﺗﺮا اﺳﺖ‪ .‬آرام ﺗﻮ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺟﺰ ﺑﺎ ﻣﻦ‪ .‬ﺑﺨﻮاه آﻧﭽﻪ ﺗﻮ را از ﻣﻦ‬
‫ﻛﻪ در ﺑﺎﻃﻦ ﺑﺘﺎﺑﺪﻛﻪ ﺳّﺮ او ﺑﺪان ﻣﻜﺸﻮف آﻳـﺪ‪ ،‬و در ﺑﻮﺳـﺘﺎن آن ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ آﻳـﺪ‪ ،‬آن‬ ‫ﻣﻴﺒﺎﻳﺪﻛﻪ وراي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻦ ﻧﻌﻤﺘﻲ ﻧﻴﺴـﺖ ﻣـﺮ ﺗـﻮ را‪ .‬و رؤﻳـﺖ ﻣـﻦ ﺑـﻪ دار ﺑﻘـﺎ ﺗـﺎ‬
‫دﻳﺪ وي را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺷﺮاب اﺳـﺖ‪ .‬اﻣﺴـﺎك ﺑﺎﻳـﺪ آورد‪ ،‬ﺗـﺎ اﻳـﻦ اﻣﺴـﺎك را اﻓﻄـﺎر‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ از اﻳﻦ ﺳﺮاﻳﺖ ﺑﺴﺘﺎﻧﻢ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺸـﺎﻫﺪه‪ ،‬از آن ﺳـﺮاﻳﺖ ﺑﺴـﺘﺎﻧﻢ ﺑـﻪ ﺣﻜـﻢ‬
‫‪۲۷‬‬
‫ﺑﻮد‪ ،‬و در آن ﻣﻘﺎم ﻣﺎﻧﺪن او ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺷﺮﻛﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻴﺎرد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه دوﺳﺖ‪ .‬ﻳﻚ ﺷﺎدﻳﺶ در وﻗﺖ اﻓﻄﺎر اﻳﻨﺴﺖ ﺗﺎ ﻣﺤـﺮم ﮔـﺮدد‬
‫اﻛﻨﻮن ﻧﺘﻮاﻧﺪﻛﻪ ﺑﻪ ﺣﺮم دوﺳـﺘﻲ ﻧﻈـﺮﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ ﻧـﺪاي ﺣﻘـﻲ را ﺳـﻤﺎع ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻳـﺎ در‬ ‫از اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬و در آن ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻛﻪ در اﻓﻄﺎر اﻳﻦ ﺻﻮم ﻛﻨﺪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻖ ـ ﺗﻌﺎﱄ‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻗﻴﺎم آرد‪ .‬وي را ﻏﺴﻞ ﺑﺎﻳﺪ آورد‪ .‬و ﻏﺴﻞ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ‬ ‫ـ ﻣﺮ وي را ﺑﺸﺎرت دﻫﺪﻛﻪ‪» :‬وﺻﺎل ﻣﻦ ﻣﺮ ﺗﺮاﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎش ﺗﺎ در وﻓﺎي اﻳﻦ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻪ‬
‫اﻟﺘﻔﺎت ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻳﻚ ﻧﻈـﺮ ﺑـﺎﻗﻲ اﺳـﺖ ﺣﻜـﻢ ﺟﻨﺎﺑـﺖ دارد‪ .‬ﭘـﺲ آﻓﺘـﺎب ﻣﻌﺮﻓـﺖ‬ ‫ﻓﺮدا ﺑﻪ ﺷﺮاب و ﻃﻌﺎم ﻣﺸﻐﻮل آﻳﻨﺪ و ﺗﻮ ﺑﻪ رؤﻳـﺖ ﻣـﻦ ﻧـﺎﻇﺮ آﻳـﻲ‪ ،‬ﻛـﻪ اﺟـﺮ ﭼﻨـﲔ‬
‫ﺣﻜﻢ ﺟﻨﺎﺑﺖ از وي ﺑﺮﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻧﺎﻇﺮ ﺣﻖ ﮔﺮد ﻧﻪ ﻧﺎﻇﺮ ﺧﻠﻖ‪ ،‬ﭘـﺲ ﺳّـﺮ ﺟﻨﺎﺑـﺖ اﻳـﻦ‬ ‫ﺻﺎﻳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﻦ ﺟﺰ ﻟﻘﺎي ﻣﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ«‪ .‬ﺷﺎدي دﻳﮕـﺮ روزهداران را ﺑـﻪ وﻗـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻓﻄﺎر آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و دﻳﮕﺮ ﺑﻪ وﻗﺖ دﻳﺪار‪ .‬ﺳّﺮ ﺻﻮم ﺻﻮّام اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎز ﺣﺞ ﻓﺮﻣﻮدش‪ ،‬و »ﺣﺞ ﺑﺮﻛﺴﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺒﺎب آن دارد ﻛﻪ ﺑﺮ او رﻧﺞ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪش ﻛﻪ‪ :‬از ﻣﺎل ﺧﻮد زﻛﺎت ﺑﺪه‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ زﻛﺎت ﺑﺮﻛﺴﻲ ﻻزم ﻛﺮدﻧﺪﻛﻪ‬
‫او را ﻗﻮت ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ«‪ .‬و ﺣﺞ اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ آن اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺒﺎب ﺑﻴﺨﻮدي ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬و‬ ‫از راه ﻓﻌــﻞ ﭼﻴــﺰي ﺑــﻪ ﻛــﻒ آرد و ﭼﻴــﺰي ﮔﺮﻓﺘــﻪ ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬در آن ﻣﻴــﺎن ﻛــﻪ آن ﻧــﻪ ﺑــﻪ‬
‫ﺑﺮ ﻧﺠﻴﺐ ارادت ﻧﺸﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﻤﻞ ﺗﺴﻠﻴﻢ راﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬زاد و راﺣﻠﺔ ﺧﻮﻳﺶ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬ ‫ﺣﺎﺿــﺮي دل ﺑــﻮده ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬از دوﻳﺴــﺖ درم او ﭘــﻨﺞ ﺑﻴــﺮون ﻛﺮدﻧــﺪ ﺗــﺎ ﻣﻜﺎﻓــﺎت آن‬
‫ﺣﻖ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬و راه دﻟﻴﻞ از ﺳﺎرﻗﺎن ﻣﺮادات ﺧﻮد ﻣﻬﻴّﺎ ﺑﻴﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺑﺎدﻳﻪ دوﺳﺘﻲ درآﻳﻨﺪ‬ ‫ﺧﻴﺎﻧﺖ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺎل ﺧﺎﺻﮕﻴﺎن درم و دﻳﻨﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دﻟﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻣﺎﻳـﻪ اﺳـﺖ‬
‫و ﻣﻴﻠﻬﺎي اﺧﺘﻴﺎرات ﺑﺒُﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻢ ﺻﻔﺎت ﻧﻈﺮ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬و ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓـﺖ از‬ ‫ﺗﺎ در ﺳﻔﺮ دوﺳﺘﻲ ﺑﺪان ﻛﺎرﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻛﻨـﻮن دﻳـﺪه ﺑﺮﮔـﺮﻓﱳ اﻳﺸـﺎن ازﻳـﻦ ﻫـﺮدو ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫ﻧﺠﺎﺳﺖ دﻳﺪ ﺧﻮد ﻏﺴﻞ آرﻧﺪ‪ ،‬و در ﻋﺮﻓﺎت ﻫﻤﺖ ﺧﻮﻳﺶ ﺳّﺮ ﺳّﺮ ﺧـﻮد ﺑﻴﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ‬ ‫زﻛﺎت دادن اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ اﻳﻦ زﻛـﺎت ﺑﺎزﮔﻴﺮﻧـﺪ‪ ،‬ﻧﻈـﺮ ﺑـﺮ دﺳـﺖ ﺧـﻮد ﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ ﻫـﺮ‬
‫ﺳﻨﮓاﻧﺪازان ﺣﺮم دﻧﻴﺎ و ﻋﻘﺒﺎ و ﺧﻠﻖ را ﺑﻴﻨﺪازﻧﺪ‪ ،‬و از ﻫﺮﭼﻪ ﻧﺼﻴﺐ ﺧـﻮد اﺳـﺖ‬ ‫ﭼﻴﺰي ﻛﻪ در دل درآﻣﺪه اﺳﺖ ﻋﻘﻮﺑﺘﺸﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﭽﻮ ﻗﺎرون ﺑـﻪ زﻣـﲔ ﻫﻴﺒﺘﺸـﺎن‬
‫ﺑﻪ ﺗﻴﻎ ﺻﺪق ﻗﺮﺑﺎن ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻪ ﮔﺮد ﻫﻤﺖ ﻃﻮاف ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ ﻣﻨﺎﺟـﺎت ﻛﻨﻨـﺪﻛـﻪ‪:‬‬ ‫ﻓﺮو ﺑﺮد و ﻣﺤﺠﻮب ﮔﺮدﻧﺪﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﺣﻖ راه ﻧﻴﺎﺑﻨﺪ‪ .‬ﺳّﺮ زﻛﺎت اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎ! اﮔﺮﭼﻪ ﻫﻤﺖ ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ و ﺳّﺮ ﺻﻔﺎي دل ﺑﻪ دوﺳﺘﻲ آراﺳﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻳﻨﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺎز ﺳّﺮ ﺟﻨﺎﻳﺖ ﺷﺴﺘﻨﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ‪ .‬و آن از ﻗﻮّت رﻏﺒﺖ ﺷﻬﻮت ﺧﻴـﺰد و از اﻇﻬـﺎر‬
‫دﻳﮕﺮﻧﺪ و ﺗﻮ دﻳﮕﺮ‪ .‬آﻧﮕﺎه اﺟﺎﺑﺖ آن ﻣﻨﺎﺟﺎت اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪﻛـﻪ‪ :‬او را در ﺣـﺮم ﺗﺠﻠـﻲ‬ ‫ﻣﻨﻴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺟﻨﺎﺑﺖ را ﻫﻤﭽـﻮن ﺻـﻮم ﺳّـﺮي اﺳـﺖ‪ .‬ﺟـﺰ ﺣـﻖ ﺑـﺮ آن ﻛـﺲ ﻣﻄﻠـﻊ‬
‫درآرﻧﺪ‪ .‬و ﺑﺮ ﺳّﺮ اﺳﺮارﮔﻮﻳﺪﻛﻪ‪ :‬ﺑﻨﺪه ﻣﻦ ﻫﺮﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﺣﺮم درآﻣﺪ اﻳﻤﻦ ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺑﺪان‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻦ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و وﺻﺎل ﻣﻦ ﻣـﻮﻧﺲ وي ﮔﺸـﺖ‪ .‬ﻧـﻨﻬﻢ وي را داغ ﻓﺮﻗـﺖ‪،‬‬ ‫اﻛﻨﻮن ﻏﺴﻠﺶ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪﻛﻪ ﺗـﺎ ﺑـﻪ ﻗﺮﺑـﺖ ﺑـﻪ اﻣـﺮ ﺗﻮاﻧـﺪ آﻣـﺪﻛـﻪ ﺟُﻨُـﺐ را ﻣﺼـﺤﻒ‬
‫ﻣﺤﺠﻮب ﻧﻜﻨﻢ ﺑﺼﻴﺮﺗﺶ را ﺗﺎ آزادﮔﺮدد از دﻧﻴﺎ و رﻧﺞ آن‪ ،‬و از ﺧﻠﻘﺎن و وﺣﺸـﺖ‬ ‫ﺑﺴﻮدن و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن و در ﻣﺴﺠﺪ رﻓﱳ روا ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﺎﺑﺖ اﻳﻦ راه آﻧﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫آن‪ ،‬از دوزخ و درﻛﺎت آن‪ ،‬از ﺑﻬﺸﺖ و درﺟﺎت آن‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻋﻄﺎي ﺧﺪاوﻧـﺪ‬ ‫در ﻣــﺮد از ﻏﻴــﺐ ﻣﻘــﺎﻣﻲ از ﻣﻘﺎﻣــﺎت ﻣﻮﺟــﻮد آﻳــﺪ از ﺷــﻮق و ﻣﺤﺒــﺖ و اﻧﺎﺑــﺖ و‬
‫ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن‪.‬‬ ‫اﺟﺎﺑﺖ وﻛﺮاﻣﺖ و ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﻪ او ﺑﺪان ﻣﻘﺎم رﺳﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ دﻳﺪ آن اﻣﻨﻴـﺖ ﺧـﻮد ﻣﺒـﺘﻼ‬
‫از ﭼﻨﲔ ﻣﻘﺎم ﻛﻪ ﺑﺎز آرﻧﺪش‪ ،‬ﻧـﻪ از آن ﺷـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ در رﻓـﱳ از ﺧـﻮد ﺑـﻪ ﺣـﻖ‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬در آن ﺣﺎﻟﺖ وي ﺟُﻨُﺐ ﮔﺮدد از ﭘﺎﻛﻲ ارادت ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻛﻪ وي را ﻳﮕﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫‪۲۸‬‬
‫ﻧﮕﺮﻳﺴﱳ‪ .‬ﭼﻮن ﺑﺎزآﻳﺪ‪ ،‬از ﺣﻖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻧﮕﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎن آﻣـﺮزش و ﻣﻌﺮﻓـﺖ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺑﺤﺮ ﭘﻨﺠﻢ‬ ‫ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮدان را در دﻧﻴﺎ و ﻋﻘﺒﺎ ﻧﻴﺎﺑﻲ‪ .‬رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻬﻢ اﺟﻤﻌﲔ‪ .‬ﭼﻨـﲔ ﻛـﺲ را‬
‫ﺑﺤﺮ ﭘﻨﺠﻢ اﻟﻮﻫﻴﺖ اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي وﺻﺎل‪.‬‬ ‫اﻧﺪر ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ او را از ﺧﻠﻖ ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺴﺘﺪﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ اﻳﻨﺠﺎش ﺑﻴﻨﻨﺪ ﻧﻪ آﻧﺠﺎ‬
‫ﺑﺤﺮ اﻟﻮﻫﻴﺖ آﺛﺎر اﻟﻬﻲ اﺳﺖ‪ ،‬و اﻟﻪ ﻳﻜـﻲ اﺳـﺖ‪ ،‬واﻟﻬـﺎن وي ﺑﺴـﻴﺎر‪ .‬وﺻـﻒ اﻳـﻦ‬ ‫ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دروﻳﺸﺎن را ﺑﻪ ﻫﺮ دو ﻋﺎﻟﻢ ﻧﺸﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬و از اﻇﻬﺎر رﺑﻮﺑﻴﺖ ﺑـﺮ ﺳّـﺮ‬
‫ﺑﺤﺮ واﻟﻬﻲ اﺳﺖ اﻣﺎ ﺗﺎ ﻏﻮاص ﺑﺪان ﺻﺪف ﻧﺮﺳﺪ واﻟﻬﻲ وي را ﺣﻜﻢ ﻧﻜﻨﻴﻢ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﻮدﻳﺘﺸﺎن آﺛﺎر اﻳﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫و اﻳﻦ واﻟﻪ را ﻛﻪ وَﻟَﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آﺛﺎر اﻟﻬﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺮ او را ﺷﺮاب ﻣﻮدّت در آن ﺣﻀﺮت‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺤﺮي ﻛﻪ در او ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﺠﺎﻳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻛﺴﻲ از او ﺻﻔﺖ ﺗﻮاﻧﺪﻛـﺮد؟‬
‫ﺑﭽﺸﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬از ﺳُﻜﺮ آن واﻟﻪ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ او ﻧﻪ از ﺧﻮد وﺻﻒ ﺗﻮاﻧﺪﻛـﺮد‪ ،‬ﻧـﻪ از واﻟﻬـﻲ‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺑﺤﺮ رﺑﻮﺑﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺬرا و ﭘﺮﺧﻄﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در او ﺻﺪﰲ اﺳﺖ ﺑﺲ ﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﺧﻮد‪ ،‬ﻧﻪ از ﺳُﻜﺮ و ﺷُﺮب ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ وي را ﻣﻐﻠﻮب و ﻣﻘﻬﻮر ﮔﺮداﻧﺪ‪.‬‬ ‫و ﻣﻜﺮّم‪ .‬و آن ﺻﺪف ﻋﻠﻮي ﻧﻈﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ در او ﺳّـﺮ ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻲ ﻣﻀـﻤﺮ اﺳـﺖ‪ .‬اﻣـﺎ‬
‫ﭘﺲ اﻟﻪ ﻳﻜﻲ اﺳﺖ و ﻫﻤﻪ را ﻛﻪ دارد ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺧﻮش دارد‪ ،‬در ﭘﻨﺎه رﻋﺎﻳﺖ ﺧـﻮد‬ ‫ﺑﻀﺎﻋﺖ آن ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻮزش ﺳّﺮ اﺳﺖ‪ .‬از دوﺳﺘﻲ ﻫﻤـﻲ ﺳـﻮزد و از ﺳـﻮﺧﺘﮕﻲ ﺷـﺮر‬
‫دارد‪ .‬ﻳﻜﻲ را ﻛﺸﻒ ﺟﻼل دﻫﺪ‪ ،‬ﻳﻜﻲ را ﻛﺸـﻒ ﺟﻤـﺎل دﻫـﺪ‪ ،‬دﻳﮕـﺮي را ﻛﺸـﻒ‬ ‫ﻫﻤﻲ ﺟﻬﺪ‪ .‬و ﻫﺮﻛﻪ آن ﺳﻔﺮ اﺧﺘﻴﺎرﻛﺮد ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻧﮕﺮدد ﺗﺎ ﺟﺎن ﻋﺎدت را ﺑﺴﺎط ﻗـﺪم‬
‫ﻟﻄﻒ‪ .‬ﺑﺮ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺔ ﻫﺮ ﻳﻚ ﻣﻲدارد‪ .‬اﻳﻦ را ﺑﺪو ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ و او را ﺑﺪﻳﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻛﺮد‪ ،‬ﺑﺪون ﺑﮕﺬردﻛﻪ ﻏﻮاﺻﻲ آن ﺑﺤﺮ را ﺟﺎن ﭘـﻴﺶ ﺑﻤـﺮده اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ‬
‫اﻣﺎ واﻟﻪ را ﻛﻪ وَﻟَـﻪ و ﺑﻴﻘـﺮاري ﻛﺎﻣـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻧﺪاﻧـﺪﻛـﻪ وي را ﭼـﻪ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬و‬ ‫زﻧﺪه اﺳﺖ ﻣﺎﻧﻊ راه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫ﻣﺤﺮﻣﻲ ﺧﻮد را واﻗﻒ ﻧﮕﺮددﻛﻪ ازﻛﺪام ﺟﻮاﻧﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬دل را ﺑﻴﻨﺪﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ‬ ‫ﻧﻈﻢ‬
‫ﻗﺮار ﻧﻜﻨﺪ‪ ،‬و ﺳّﺮ را ﺑﻴﻨﺪﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﺳﻜﻮن ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬وﻟﻴﻜﻦ از آﻧﻜﻪ ﺧـﱪ ﻧـﺪارد‪،‬‬ ‫در ﺑﺤـــﺮ رﺑــﻮﺑﻴﺖ ره ﭘــﺮﺧﻄﺮ اﺳﺖ‬
‫ﺑﻴﻘﺮارﻳﺶ از آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫﻤﮕـﻴﺶ آرزوﻣﻨـﺪي اﻟـﻪ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و در ﺷـﻮرش و‬ ‫ﻛﺂﻧﺠﺎ ﺻﺪف ﻋﺰﻳﺰ ﻋﻠﻮي ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و آن آﻓﺘﺎب ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺻـﺒﺤﻲ دﻳـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻣﺤـﺐّ را ﻣﺤـﺮم‬ ‫ﭼﻮن ﺗﻮﺷﻪ آن ﻃﺮﻳﻖ ﺷﻮر و ﺷﺮر اﺳﺖ‬
‫ﺧﻮد ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺒﺎﻧﺮوزي ده ﻫﺰار ﻧﻔﺲ ﺑﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻧﻔﺲ ده ﻫـﺰار ﺣﺠـﺎب را‬ ‫ﻣﺮ رﻫﺮو ﺑﺤﺮ را ز ﻋﺎدت ﮔﺬر اﺳﺖ‬
‫در ﺣﺮﻛﺖ آرد ﺑﻴﻘﺮاري از اﻳﻦ روي اﻓﺘﺪﻛﻪ ﻫﺮ ﺣﺠﺎﺑﻴﺶ ﻣﻨﺰﻟﮕـﺎﻫﻲ ﺑـﻮده اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ﺣُﺠُﺐ ﺑﻴﻘﺮاري ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬از ﺗـﺮس و آرام ﺣﺠـﺎب ﺧـﻮد را ﻣﺠـﺮد ﺑﻴﻨـﺪﻛـﻪ از او‬
‫ﻧﺰول ﻣﻴﻜﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺠﺎب وي ﺿـﺮب ﮔـﺮدد‪ .‬و ﻧﻔـﺲ ﻫﻤـﺖ را اﺷـﺎرت ﺑﻴﻨـﺪﻛـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﺟﺮاﺣﺖ ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﺪ‪ .‬ﻣﺤﺐّ رﻗﻢ ﻓﻨﺎ ﺑﺮ وي ﻛﺸﺪ و از او درﮔﺬرد‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﻫﻤـﺖ او‬
‫آه ﻛﻨﺪ ﻣﺤﺐ را ﺑﺴﻮزد ﺗﺎ از وﻻﻳﺖ ﺟﺎن ﻣﻌﺰول ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻬﻠﻚ ﻋﻤﻠﺶ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫‪۲۹‬‬
‫اﻳﻦ ﻫﻢ ﺑﺪان ﺻﻔﺖ ﮔﺮددﻛﻪ ﻛﺴﻲ را ﺗﻴﻎ زﻧﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ زﻧﺪه‪ .‬ﺗﻤﺎم اﻳـﻦ‬ ‫ﭼﻮن ﻣﺠﻨﻮن ﺑﻪ اﻧﺴﺶ ﺑﺪواﻧﺪ ﺗﺎ ازﻛﻠﻲ ﺧﻼﻳﻖ ﺑﻴﺰارﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻣﺪار ﻣﺼﺎﻟﺢ‬
‫ﻛﺲ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺣﻖ رﺳﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻪ ﺑﺎز ﺗﻮاﻧﺪ آﻣﺪ‪ .‬در آن ﺗﺎﺑﺶ ﻫﻤـﻲ ﺳـﻮزد و آن را‬ ‫دَمِ ﺳﺮد زﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از آن ﺳﺮدي ﻧﺎﺧﻮاﻫﺎﻧﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻃﺎﻟﺐ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ از ﻫﻼك ﺑﮕﺮﻳﺰﻧﺪ و او ﻫﻼك را ﺑﻪ ﺟﺎن ﺑﺨﺮد ﺗﺎ ﺑـﻪ دوﺳـﺖ‬ ‫ﻣﺤﺐ را ﭘﺎس اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺑﺎﻳﺪ داﺷﺖ ﺗﺎ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از آن ﭘﻴﺶ وي ﭼﻴﺰي ﮔﺬر ﻛﻨـﺪ‬
‫رﺳﺪ‪ .‬اﮔﺮﻛﻠﻲ ﺑﻼي ﺣﻖ ﺑﻪ وي روي ﻧﻬﺪ‪ ،‬وي وﻻء ﺷﻨﺎﺳﺪ و ﻧﺪاﻧﺪﻛﻪ ﺑﺎ وي ﭼﻪ‬ ‫ازو درﮔﺬرد‪ ،‬اﮔﺮﭼﻪ دﻧﻴﺎﺳﺖ و ﻋﻘﺒـﺎ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ آﻧﮕـﺎه ﻛـﻪ ﻣﺴـﺎﻓﺮي او راه ﻫﻤـﺖ‬
‫ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺴﻮزﻧﺪش و ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ ﺧﱪ ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ آرزوﻣﻨـﺪي او را ﺣـﻖ ﺑـﻪ‬ ‫ﮔﺮددﻛﻪ راه را ﺗﻮﻗﻒ روي ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻼﻳﻜــﻪ ﻧﻤﺎﻳــﺪ ﻫﻤــﻪ ﺑــﺮ وي ﺑﮕﺮﻳﻨــﺪ‪ ،‬و ﻫﻤــﻪ ﺧﻼﻳــﻖ ﺑــﺮ وي ﺑﺒﺨﺸــﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬وﻛــﺮم و‬ ‫ﭼﻮن اﻳﻦ ﺣﺠﺎﺑﻬﺎ ﻣﺤﻮﮔﺸﺖ‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮﮔﺮدد ﺑﺮ او ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻫﻤـﺖ‬
‫ﺑﺨﺸــﻮدن ﺣــﻖ ﺑــﺪو زﻳــﺎدت ﺗــﺮ‪ .‬اﻣــﺎ در آن ﻫﻤــﻲ داردش ﺗــﺎ ﻫﻤﮕــﻴﺶ ﻓــﺪاي آن‬ ‫ﺧﻮد ﻋﺪﻳﻞ ﮔـﺮدد‪ .‬و ﻋـﺪﻳﻠﻲ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ ﻫﺮﭼـﻪ ﻫﻤـﺖ ﻧﻈـﺮ ﻧﻜﻨـﺪ او را‬
‫دوﺳﺘﻲ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ در دل ﺧﻮد ﺑﻴﺎﺑﺪ ﻧﻮري‪ .‬و آن ﻧـﻮر ارادت اﺳـﺖ ﺗـﺎ‬
‫آﻧﮕﺎه ﺗﺎﺑﺸﻲ دﻫﺪ دل او را از آﻓﺘﺎب دوﺳﺘﻲ ﺗﺎ وﻻﻳﺖ دل او ﺑﻜﻠﻲ ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺤﺐ‬ ‫در اﻳﻦ ﺗﺎﺑﺶ ﻫﻴﭻ ارادﺗﻲ را ﻣﺤﺮم دل ﺧﻮد ﻧﻴﺎﺑﺪ ﺟﺰ ارادت ﺣﻖ‪ .‬آن ﻧﻮر ﻏـﺬاي‬
‫ﭼﻮن ﺧﺎك ﮔﺮدد ﺑـﻲاﺧﺘﻴـﺎري‪ ،‬ﺑﻲﺗـﺪﺑﻴﺮ و ﺑـﻲ ﺗﺼـﺮف ﮔـﺮدد ﺗـﺎ ﻫﺮﭼـﻪ ﮔﻮﻧـﻪاش‬ ‫اوﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺪان ﻣﻌﻨﻲ ﻛﻪ ﺑﻲاو ﻳﻚ ﻟﺤﻈـﻪ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ ﺑـﻮد‪ .‬وﺛﻤـﺮه آن ﻧـﻮر ﻣﺤـﺐ را آن‬
‫ﻣﻴﮕﺮداﻧﻨــﺪ‪ .‬ﭼﻨــﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷــﺪ ﻫــﻴﭻ ﭼﻴــﺰ ﻣــﺮ او را ﺑــﻼ ﻧﻤﺎﻳــﺪ آن را ﻛــﻪ دﻳﮕــﺮان ﺑــﻼ‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺣﻴﺎت و ﻣﻤﺎت ﻫﻤﻪ ﺧﻼق ﺑﻪ ﻧﺰد او ﻳﻜﺴﺎن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ دﻳﮕﺮان ﺟﺰع ﻛﻨﻨﺪ وي را در آن دﻳﺪار ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬راﺣـﺖ دﻳﮕـﺮان‬ ‫ﺑﺎز ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺻﺪق ﺑﺎﺷﺪﻛـﻪ او را ﻣﻔـﺮد ﮔﺮداﻧـﺪﻛـﻪ ﻧﻈـﺮ ﻫـﻴﭻ ﺧﻼﻳـﻖ در دل او‬
‫وي را ﻣﺤﻨﺖ ﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎدي دﻳﮕـﺮان وي را اﻧـﺪوه ﮔـﺮدد‪ .‬ﮔـﻮﻳﻲ از ﻧﻬـﺎد ﺑﺸـﺮﻳﺖ‬ ‫ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺸﻜﺴﺘﺴﺘﻲ و ﻣﺮد ﻫﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﭘﺲ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮر ﺷﻮق ﻣﺮ او را ﻧﻤﻮده ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﻪ آرزوي وي آن ﺑﺎﺷﺪﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﭼﻴـﺰ‬
‫اﻣﺎ ﺻﻔﺖ ﺑﺪل ﮔﺸﺘﻪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ آﻧﻬﺎ ﻛﻪ ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪش ﻛـﻪ وي را ﻧﺪﻳـﺪه ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪ .‬دوﺳـﺘﺶ‬ ‫را از دل وي دورﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ آرزوﻣﻨﺪ ﺣـﻖ ﮔـﺮدد‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﺧﻮاﻫـﺪﻛـﻪ ﺑـﺎ اوﮔﻮﻳـﺪ‪ .‬ﭼﻨـﺎن‬
‫ﮔﻴﺮﻧﺪ و ﺑﺮوﻳﺸﺎن ﺑﺨﺸﻮدن آﻳﺪ‪ ،‬ﺑـﺪان ﻛـﻪ ﻣﻌﻨـﻲ دوﺳـﺘﻲ در وي اﺛـﺮﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬ ‫اُﺳﺘﺎخ‪ ۳٥‬ﮔﺮددﻛﻪ ﻫﻤﻪ ﻏﻢ و ﺷﺎدي ﺑﺎ اوﮔﻔﱳ ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜـﻪ ﻛـﺲ ﺑـﺎ ﻣـﺎدر و ﭘـﺪر‬
‫زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺑﻪ زﻳﺮ ﻗﺪﻣﺶ ﻧﺎزﻧﺪه ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬و آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮ او ﻧﺜﺎرﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬وﻛﻮﻫﻬـﺎ ﻗـﺪم او را‬ ‫ﺧﻮد ﻧﺘﻮاﻧﺪﮔﻔﱳ‪ ،‬و آن را ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺳُﻜﺮﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﻮﻳﻨﺪه ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻌﻤﺘﻬﺎي دﻧﻴـﺎ و ﻋﻘﺒـﺎ ﻣـﺮ او را ﺧﻮاﻫﻨـﺪه ﮔﺮدﻧـﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﮕـﻪ ﺧـﺪاي‬ ‫در آن ﭘﺎﻳﮕﺎه ﺑﺪارﻧﺪش ﺗﺎ ﺟﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وي ﺑﻲ ﻗﺪر ﮔﺮدد و ﺑﻪ ﻫـﺮ ﺳـﺎﻋﺖ ﺑـﺎ ﺣـﻖ‬
‫دوﺳﺖ وي ﮔﺮدد‪ .‬ﻫﻤﻪ وﺣﻮش و ﻃﻴﻮر ﺑﺎ وي اُﻧﺲ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬او را ﺑﺠﺰ دوﺳﺖ ﻫـﻴﭻ‬ ‫ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻛﻨﺪ‪ :‬اي ﺧﺪاوﻧﺪ! ﻣﺮا ﺑﻴﺶ ﻃﺎﻗﺖ ﺟـﺪاﻳﻲ ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬و ﻧﻴـﺰ ﺑـﻲ ﺗـﻮ ﺻـﱪم‬
‫ﻧﺒﺎﻳﺪ‪ .‬و ﺧﻮد اﻳﻦ ﻫﻤﻪ را ﺣﻖ دوﺳﺖ ﮔﺮداﻧﻴﺪه ﺑﺎﺷﺪﻛـﻪ‪ :‬ﻣـﻦ وي را دوﺳـﺖ ﻣـﻲ‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﮔﺮﻳﺎن و ﺣﻴﺮان ﮔﺮدد و از ﺗﺼﺮف و ﺗﻤﻴﺰ ﺧﻮد ﻋﺮﻳـﺎن ﮔـﺮدد‪ .‬ﺳـﻮز وي ﺑـﻪ‬
‫دارم‪ ،‬ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻨﻴﺪ دوﺳﺖ ﻣﺮا دوﺳﺖ دارﻳﺪ‪ .‬دوﺳـﺘﻲ اﻳﻨﭽﻨـﲔ ﻣﺤﺒـﺎن در‬ ‫ﻫﺮ ﻟﺤﻈﻪ زﻳﺎدت ﮔﺮدد‪ ،‬وﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﺶ زﻳﺎدت ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﻜﻴﺒﺎﺋﻴﺶ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ رﺳﺪ‪ .‬و‬
‫دﻟﻬﺎ ﭼﻨﺎن ﺟﺎي ﮔﻴﺮد ﻛﻪ درﺧﺖ در زﻣﲔ ﻧﺮم‪ .‬و ﭼﻨـﺪاﻧﺶ در دوﺳـﺘﻲ ﺑﺪارﻧـﺪﻛـﻪ‬
‫‪ -۳٥‬ﮔﺴﺘﺎخ‬
‫‪۳۰‬‬
‫ﭘﺲ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎ ﻣﺮ ﺗﺮا ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺎ رﺳﺎﻧﻴﺪ ﻧـﻪ ارادت ﺻـﺪق ﻣﺤﺒـﺖ ﺗـﻮ‪ .‬از ﻣـﺎ‬ ‫ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻟﻄﺎﻓﺖ دوﺳﺖ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺪان ﻧﮕﺮﻛﻪ ﻣﺎ ﺗﺮا ﺑﺪان ﻣﺤﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻧﻪ از آن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺮي ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻓﻌـﻞ ﺑـﺪو‬ ‫ﭘﺲ ﺑﺮ او ِﺑﺮّ و اﻛﺮام ﻛﻨﻨﺪ و ِﺳّﺮ او را ﺑﻴﺎراﻳﻨﺪ ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﺗﺠﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻋـﺎﻟﻢ ﻋـﺎﻟﻢ‬
‫رﺳﻴﺪم‪ .‬از ﻗﻮّت ﻣﺎ ﻗﻮت ﻳﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬و ﺑـﻪ ارادت ﻣـﺎ ﻣﺤﺒـﺖ ﻳـﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬و ﺑـﻪ ﺗﻌﺮﻳـﻒ ﻣـﺎ‬ ‫ﺻﻔﺎ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﺑﻲ ﺣﺠﺎب‪.‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻳﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬و ازﻛﺸﺶ ﻣﺎ ﺣﻀﺮت ﻣﺎ ﻳﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬و از ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﺎ ﻳﺎﻓﺘﻲ‪.‬‬ ‫و ﺑﺮ او ﻫﺮﭼﻪ ﻛﻨﺪ ﻧﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻪ از او ﺧﻮد ﭼﻴﺰي ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺎﻳﺪﻛﻪ ﻧﻪ ﻣﻮاﻓـﻖ دوﺳـﺘﻲ‬
‫ﭘﺲ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ از ﻣﺎ ﻳﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬ﺷﺮم ﻧﺪاري ﻛﻪ از ﻣﺎ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﺎزﻣـﺎﻧﻲ‪ .‬ﻋـﺰّت ﺗـﻮ از‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ آﻧﮕﺎه ﺗﺎﺑﺸﻲ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ از دﻳﺪن اﻳﻦ ﺻﻔﺎﺗﺶ ﺑﺴﺘﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬و آن آﺛـﺎر اﻟﻬـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮﻛﺸـﻨﺪه ﺗـﻮ ﻣـﺎﻳﻴﻢ‪ .‬ﻣﺤـﺐ را ﺷﻜﺴـﺘﮕﻲ آﻧﮕـﺎه درﺳـﺖ ﮔـﺮددﻛـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫آن ﺑﺤﺮ اوﮔﺮددﻛﻪ در او ﻣﺴﺘﻐﺮق ﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﻫﻴﭻ ﻧﺪاﻧﺪﻛﻪ از ﭼـﻪ ﭼﻴـﺰ اﺳـﺖ و‬
‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬درﺳﺘﻲ ﺣﺎل واﻟﻬﺎن ﺣﻖـ ﺗﻌﺎﱄ ـ اﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﭼﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﭘﺲ اي ﺟﻮاﻧﻤﺮد! اﻳـﻦ وﻟـﻪ را ﺑـﻪ ﻗـﺎل و ﺣـﺎل در ﻧﺘـﻮان ﻳﺎﻓـﺖ ﻛـﻪ ﻗـﺎل ﺻـﻮرت‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺻﺪف ﺑﻪ ﻛﻒ آرد‪ ،‬و آن ﻧﻮري ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ دﻳﺪه وي را ﻗﺒﺾ ﮔﻴﺮد ﺗـﺎ راه او را‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ‪ .‬دل در واﻟﻬﺎن ﺣﻖ ﺣﺠﺎب ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ دل ﻣﻜﺎﺗﺒﺘﻲ دارد‪ ،‬ﭘﺲ واﻟﻬﺎن‬ ‫ﺑﻴﺮون ﺑﺮد‪ ،‬و آن رﻋﺎﻳﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ وﺻـﻒ آن ﻧـﻮر ﻧﺘﻮاﻧـﺪﻛـﺮد ﺑـﺎ آﻧﻜـﻪ در ﺣﻜـﻢ‬
‫از ﻣﻜﺎن ﺑﻴﺮون ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻪ از ﻣﻜﻦ ﻣﻨﺰل و ﺣﺠﺮ‪ ،‬ﭼﻮن اﻟﻪ را ﻣﻜﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و اﻟﻪ را‬ ‫اوﺳﺖ‪ .‬در ﺣﻜﻢ آن ﺑـﻮدن و ﺑﻬـﺮه از او ﺑﺮداﺷـﱳ ﻛـﻪ راه در ﺗـﺎﺑﺶ او رﻓـﱳ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫را از ﻣﻜﺎن ﺧﻮد ﺑﻴـﺮون رﻓـﱳ ﺑـﻪ ﺣﻀـﺮت اﻟـﻪ ﻧﻴـﺰ راه ﻧﻴﺴـﺖ‪ .‬واﻟﻬـﺎن ﻛـﻪ در دل‬ ‫ﻣﻨﺰﻟﺖ ﺻﺪف اﺳﺖ ﻣﺮ او را‪ ،‬ﺗﺎ آﻧﮕﺎه ﻛﻪ دﻳﺪه ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬آن را ﺻﻮرت دﻳﺪه ﺧﻮاﻧﻨـﺪ‪،‬‬
‫اﻳﺸﺎن آﺗﺸﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﺑﻪ ﻛﻮه روﻧﺪﻛﻮه آب ﺷﻮد از آﺗﺶ دل اﻳﺸﺎن‪.‬‬ ‫ﺗﺎ ﺑﺪان ﻫﻤﺖ را ﺑﺒﻴﻨﺪ در ﻗﻴﺎم اﻧﻔﺮاد ﺑﻪ ﭘﺎي ﺷﺪه‪.‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﻪ ﻛﻮه ﺑﺮاي آن روﻧﺪﻛﻪ ﺣﻖ ذﻛﺮﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﺬاي آﺗﺶ دوزخ ﻛﻮه اﺳﺖ و‬ ‫ﭘﺲ ﺗﺎﺑﺶ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ وي ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮدد‪ .‬آن دﻳﺪه ﻧﻴـﺰ در وي ﺣﺠـﺎب ﮔـﺮدد و ﺳّـﺮش‬
‫آدﻣﻲ‪ .‬ﺗﺎ اﻳﺸﺎن را در آن وﻟﻪ ﭘﻨﺪار اﻓﺘﺪ در ﺳﻮزش آن آﺗﺶ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮا ﭼﻮن ﺳﻮزدﻛﻪ‬ ‫ﻣﻜﺎن ﻋﺎدت ﮔﺮدد‪ .‬و وي را از آن ﻧﺰول ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬و ﻫﻤّـﺖ را واﺳـﻄﻪ ﺑﻴﻨـﺪ‪ .‬رﻓﺘـﻪ‬
‫آدﻣﻴﻢ‪ ،‬ﻛﻮه را ﻧﻴﺰ ﺳﻮزد‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺎ ﻫﺮ دو را ﺻﻼ در داده آﻣﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺮدد ﺑﻲ ﻗﺪم‪ ،‬دﻳﺪه ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻲ ﺑﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺼﺮف ﺳﻤﺎع ﻳﺎﺑﺪ ﺑﻲ ﺳﻤﻊ‪ ،‬ﻧﻄﻘـﻲ ﻳﺎﺑـﺪ ﺑـﻲ‬
‫اﻣﺎ ﺑﻲ ﭼﺎره واﻟﻪ ﻛﻪ ﺑﺪﻳﻨﻘﺪر ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻧﺪاﻧﺪﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺮاي ﻫﻨـﻮز ﺑـﺪل ﻧﮕﺸـﺘﻪ‪ ،‬و اﻳـﻦ‬ ‫ﻟﺴﺎن‪ ،‬اﻳﻦ را وﻟﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬واﻟﻬﻴﺶ درﺳﺖ ﮔﺮدد‪ .‬وﻛﻤﺎل وﻟﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻣﺮ اﻫـﻞ او‬
‫آﺗﺶ آﺗﺶ دوزخ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ دوزخ را ﺧﻮد ﺑﺪﻳﻦ آﺗﺶ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻋﻘﻮﺑﺖ دوزخ‬ ‫را‪.‬‬
‫ﻧﻪ از ﺧﻴﺎﻧﺖ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ اﻇﻬﺎرﻛﺮاﻣﺖ دوﺳﺘﺎن اﺳﺖ ﻛـﻪ دوزخ را ﺑـﺮاي آن ﻧﻬﺎدﻧـﺪ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ـ ﻋـﺰ اﺳـﻤﻪ ـ ﻣﺤـﻮﮔﺮداﻧـﺪ از ﻧﻈـﺮ او ﭼﻴـﺰي را ﻛـﻪ ﻧـﺎم آﻓﺮﻳـﺪه ﺑـﺮ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﻪ را ﻗﻬﺮﻛﻨﻨﺪ و ﺑﱰﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن دوﺳﺘﺎن را ﺑﺪاﻧﺠﺎ درآرﻧﺪ‪ ،‬آﺗـﺶ دل اﻳﺸـﺎن‬ ‫اوﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺧﻮد ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و ﺑـﺎ و ﺳّـﺮي از اﺳـﺮارﮔﻮﻳـﺪﻛـﻪ‪ :‬ﻧﻌﻤـﺖ‬
‫دوزخ را دورﻛﻨﺪ‪ ،‬آن دﺷﻤﻨﺎن را ﭘﻨﺪار اﻓﺘﺪﻛﻪ آﺗﺶ ﻣﺎ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ[ ﮔﺮﻓـﺖ‪ .‬دوزخ‬ ‫ﻋﺰﻳﺰ ﺗﻮ را ارزاﻧﻲ داﺷﺘﻢ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻮﺧﺘﻲ و اﻓﺮوﺧﺘﻲ‪ ،‬و در دوﺳﺘﻲ ﻣﺎ ﮔـﺪاﺧﺘﻲ‪،‬‬
‫را اﻳﻦ ﻋﻘﻮﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻛﻪ دﺷﻤﻨﺎن از ﻣﻦ ﺑﱰﺳﻴﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫و ازﻛﻠﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺮﭙداﺧﺘﻲ‪ .‬اﻳﻨﻚ ﻧﻮاﺧﺖ ﻣﺎ ﻣﺮ ﺗﺮا‪ .‬ﺗﻮ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻲ ﺑـﻪ ارادت ﺧـﻮد ﻛـﻪ‬
‫و دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻛﻪ رﻓﺘﻨﺸﺎن ﺑﺮاي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺗﺴﺒﻴﺢ ﻫﺮ ﺳﻨﮕﻲ ﺷﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺪان ﺳﻤﺎع‬ ‫ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻲ‪ .‬اﻛﻨﻮن ﺑﺪان ﻛﻪ ﻣﺎ ﺗﺮا ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﺗﺎ ﺗﻮ ﺑﺪان ﺧﻮاﺳـﺖ ﻣـﺎ را ﺧﻮاﺳـﺘﻲ‬
‫‪۳۱‬‬
‫ﺑﺪاﻧﻜﻪ ﻫﺮﻛﻪ در آﻣﺪ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺶ ﻛﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ روﻧـﺪه ﺑﺎﻳـﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ ﭼﻨـﲔ ﻋﻠـﻢ را‬ ‫ﺧﻮش ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﻮد را وﻛﻮه را ﻣﻌﺰول ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬و در آن واﻟﻬـﻲ ﺑـﺎ دوﺳـﺖ ﻣﻨﺎﺟـﺎت‬
‫ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ‪ .‬و رﻣﺰي از ﺻﻨﻌﺖ او اﻳﻨﺠﺎ ﭘﺪﻳﺪﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ از زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ او ﺑﺮ ﻣﺮﻳﺪ ﭼﻪ ﭘﻴـﺪا‬ ‫ﻛﻨﻨﺪﻛﻪ ازﻛﻠﻲ ﺧﻼﻳﻖ ﺑﻴﺨﱪﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﺒﻪ دوﺳـﺘﻲ ﺧﻮاﻫﻨـﺪ‪ .‬ﻳـﺎ‬
‫آﻳﺪﻛﻪ ﭼﻮن ﮔﻔﺖ او را اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺒﺎرت را ﺳـﻤﺎع دﻳـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮد را ﺑﺎﻳـﺪﻛـﻪ‬ ‫وﺻﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻳﺎ از ﻓﺮاق ﺑﺎزداﺷﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ .‬و ﺣﻖ از آن ﻛﺮﻳﻤﱰ اﺳـﺖ اﻳﺸـﺎن را‬
‫ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪﻛﻪ ﺑﺮ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰش آرام ﻫﺴﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻋﺒﺎرت او ﻣـﺮ او را از ﻫﻤـﻪ آراﻣﮕﺎﻫﻬـﺎ‬ ‫ﺑﺪﻳﻦ ﺣﻜـﻢ ﺑﮕﻴـﺮد‪ ،‬ﻛـﻪ ﻣﻐﻠـﻮب وياﻧـﺪ و از ﻣﻐﻠﻮﺑـﺎن در ﮔﺬاﺷـﱳ ﻓﻀـﻞ ﻣﺤـﺾ‬
‫ﺑﺮﻛﻨﺪ و ﻫﻤﻪ ﻗﺪر او را ﺑﻲ ﻗﺪر ﭘﻴﺶ او ﻧﻬﺪ و ﻧﺸﺎن دل ﮔﻢ ﺷﺪه ﺑﺎزﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻛﻨﻮن آن ﺻﺤﺒﺖ را ﻧﮕﺎه دارﻛﻪ از او ﺑﻬﺮه ﺗﻤﺎم ﺑﺮﮔﻴﺮي‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﺻﺤﻮراﺳـﻤﺎع‬ ‫اﻣﺎ ﭼﻮن از آن وَﻟَﻪ ﺑﻴﺮون آﻳﻨﺪ ذرّه ذرّه ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ از ﺳُﻜﺮ ﺑـﻪ ﺻَـﺤﻮ‬
‫ﻛﺮدن ﻣﺴﻠّﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻫﺎ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و او ﺗﻮاﻧﺪﻛﻪ ﻣﺮﻳﺪان را در ﺳﻤﺎع‬ ‫آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ در ﺳُﻜﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ وي اﻗﺘﺪا ﻧﺸﺎﻳﺪﻛﺮد‪ .‬ﭼﻮن ﺻﺤﻮ آﻳﺪ اﻗﺘﺪا ﻛـﺮدن‬
‫از ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد ﺑﺎزدارد‪ ،‬و ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﺸﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﻛﻨـﺪ‪ ،‬و از روزﮔﺎرﺷـﺎن اﻧﺼـﺎف‬ ‫را ﺷﺎﻳﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﺤﻮ وي را ﭘﺪﻳﺪ آﻳﺪ آﻧﭽﻪ در وﻟﻪ او را ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و از ﻫﺮ ﻳﻚ‬
‫ﺑﺎزﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬و از ﺣﺎﺿﺮي دﻟﺸﺎن ﻧﺸﺎن دﻫﺪ‪ ،‬و از ﺻﺤﺒﺖ وﻗﺘﺸﺎن ﺑﺎزﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬و در‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﺮﮔﻴﺮد‪ ،‬و از ﻋﻠﻢ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬و از ﺻﻮرت ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰ ﺳّـﺮ ﺑـﺎز‬
‫ﺗﻮاﺟﺪﺷﺎن ﺳﺨﺎ و اﻳﺜﺎر ﺧﻮاﻫﺪ‪ ،‬و درﻳﺎﻓﱳ ﺣﺎﻟﺸﺎن درﺳﺘﻲ ﻃﻠﺐ ﻛﻨﺪ‪ ،‬اﻳـﻦ ﭘﻴـﺮ را‬ ‫ﺟﻮﻳﺪ‪ .‬در ﻫﺮ ﭼﻪ آﻧﮕﺎه ﻣﺘﺤﺮك ﺑﻮده اﺳﺖ اﻛﻨﻮن ﺳﺎﻛﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و در ﻫﺮ ﭼﻪ آﻧﮕﺎه‬
‫ﻧﺸﺎن ﺣﻜﻤﻬـﺎ روان ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ او اﻫـﻞ دﻳـﺪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻫﺮﻛـﻪ در ﺻـﺤﺒﺖ وي ﺑـﻮد‬ ‫ﻧﺎﺑﻴﻨﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ اﻛﻨﻮن ﺑﻴﻨﺎ ﮔﺮد‪ .‬و از اﺣﻮال دل و ﺳّﺮ واﻗﻒ ﮔﺮددﻛﻪ وﻗﻔﺔ ﻓُﺮﻗـﺖ‬
‫روزﮔﺎر ﺗﻤﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺣﻜﻢ و اﺷﺎرت وي را ﭘﺎس دارد‪.‬‬ ‫راه ﭼﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻣﺎﻧﺪن و ﻧﻘﻞ ﻛﺮدن ﻣﺮد در راه ﭼﻴﺴﺖ‪ .‬روزﮔﺎر ﻫـﺮ ﻳـﻚ را درﻳﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ راه در آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑـﻪ ﺟـﺎﻫﻼن اﻳـﻦ راه اﻗﺘـﺪا ﻛﺮدﻧـﺪ‪ ،‬از‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ارادت را ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ ﺻـﺪق را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺸـﺘﺎﻗﺎن و ﻣﺤﺒـﺎن را ﺑﺪاﻧـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﱪ ﻧﻴﺎﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺻﻮرت آﻣﺪن و ﻫـﻢ ﺑـﺮ ﺻـﻮرت ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﭼﻨـﺎن‬ ‫راﺿﻴﺎن و ﺻﺎﺑﺮان را ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺘﻮﻛﻼن و ﻣﻔـﺮدان را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﻣﺒﺘـﺪﻳﺎن و ﻣﻮﺣـﺪان را‬
‫ﻛﺲ را ﻃﻠﺐ ﻧﻜﺮدﻧﺪﻛﻪ ﻃﺎﻟﺐ وي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬و اﻳﻨﻬﺎ ﺧﻮد ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي را ﻃﻠﺐ‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬ﺻﺎﺣﺐ وﻗـﺖ و ﺻـﺎﺣﺐ ﺣـﺎل را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ .‬اﻫـﻞ ﺳـﻤﺎع و اﻫـﻞ ﻋﺸـﺮت را‬
‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﻃﻼب آن ﻣﺮد اﻫﻞ دل اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺟـﺰ ﻣﻌﻨـﻮي زﻧـﺪﮔﺎﻧﻲ را ﻗﺒـﻮل‬ ‫ﺑﺪاﻧﺪ‪ .‬اﻫﻞ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ و اﻫـﻞ ﻣﻌﺎﻣﻠـﺖ را ﺑﺪاﻧـﺪ‪ .‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻧﻈـﺮ و ﺻـﺎﺣﺐ ﺧـﱪ را‬
‫ﻧﻜﻨﺪﻛﻪ ﻗﻮت ﺧﻮد ﺑﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪاﻧــﺪ‪ .‬ﻣﺠــﺮدان و ﻣﺴــﺎﻓﺮان را ﺑﺪاﻧــﺪ‪ .‬ﻣــﺪﻋﻲ و ﻣﻌﻨــﻮي را ﺑﺪاﻧــﺪ‪ .‬آرزوﻣﻨــﺪان و‬
‫اﻣﺎ ﻣﺮد ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ دل را ﺑﺎزﺷﻨﺎﺳﺪﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﻮ اﺳﺖ ﻳـﺎ ﺻـﺎﺣﺐ ﻗـﺒﺾ اﺳـﺖ‪،‬‬ ‫اﻣﻴﺪواران را ﺑﺪاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺳُﻜﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺰن اﺳﺖ ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ وﺟﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﻳـﺎ ﺻـﺎﺣﺐ‬ ‫ﭘﺲ ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ ﭼﻨـﺪﻳﻦ ﻋﻠـﻮم ﺣﺎﺻـﻞ آﻳـﺪ‪ ،‬ﺑـﺮاي ﻣـﺪار اﻳـﻦ راه را‪ ،‬ﻣﻘﺘـﺪاﻳﻲ را‬
‫وﻗــﺖ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻳــﺎ ﺻــﺎﺣﺐ ﺣﺎﻟــﺖ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻳــﺎ ﺻــﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣــﺖ اﺳــﺖ‪ ،‬ﻳــﺎ ﺻــﺎﺣﺐ‬ ‫ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﻗﺘﺪا ﻛﺮدن ﺑﻪ وي ﺑﺎﻳﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﺮﻛﻪ را اﻳﻦ ﻋﻠـﻮم ﻧﻴﺴـﺖ‪ ،‬روﻧـﺪة‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻴﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺼﻴﺮت اﺳﺖ‪ .‬و از ﺳﻴﺮت ﻫﺮ‬ ‫اﻳﻦ راه را ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻧﺪاﻧﺪﻛﺮد‪ ،‬و دﻋﻮﺗﺶ ﺑـﺪﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳـﺪﻛـﺮد‪ ،‬ﻛـﻪ راﻫـﻲ ﺑـﺲ ﺑـﺎ ﺧﻄـﺮ‬
‫ﻳﻚ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ‪:‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪۳۲‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﻮ در ﻣﻘﺎم ﻓﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺻـﺎﺣﺐ ﻗـﺒﺾ در ﻣﻘـﺎم ﺟـﻼل‪ ،‬و ﺻـﺎﺣﺐ‬
‫ﺑﺤﺮ ﺷﺸﻢ‬ ‫ﺳُﻜﺮ در ﻣﻘﺎم ﻏﻠﻴﻪ و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﺰن در ﻣﻘﺎم آرزوﻣﻨﺪي‪ ،‬و ﺻﺎﺣﺐ وﺟـﺪ در ﻃﻠـﺐ‬
‫ﺑﺤﺮ ﺷﺸﻢ ﺟﻤﺎل اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي رﻋﺎﻳﺖ‪.‬‬ ‫وﻟﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺻﺎﺣﺐ ﻛﺮاﻣﺖ ﻃﺎﻟﺐ اﻇﻬﺎر ﺧﻮد‪ ،‬و ﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮاﺳﺖ ﺷﻬﺮهﻛﻨﻨﺪه ﺧـﻮد‬
‫اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﺟﻤﺎل ﺑﺤﺮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻏﻮاص را ﻣﺴﺘﻐﺮق ﻟﻄﺎﻓﺖ و اﻇﺎﻓﺎت ﺧﻮد ﻛﻨﺪ‪ .‬و‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬و ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻴـﺎت ﻃﺎﻟـﺐ وﺟـﻮد ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﺻـﺎﺣﺐ ﺑﺼـﻴﺮت ﻃﺎﻟـﺐ وﺻـﺎل‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻳﺎدﻛﺮده ﺷﺪﻛﻪ ﺣﻖ را ـ ﻋﺰّ اﺳﻤُﻪ ـ ﺟﻼل و ﺟﻤﺎل ﻳﻚ ﺻﻔﺖ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﻛـﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫را ﺑﺪان ﺑﺤﺮ ﻏﺮﻗﻪ ﻛﺮدﻧﺪ و ﺟﻤﺎل را ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﻛﺮدﻧﺪ‪ ،‬وي از ﺗﺼﺮﻓﺎت ﻓﻨﺎ ﮔﺸﺖ‬ ‫ﭘﺲ ﻫﺮﻛﺴﻲ در ﺑﺤﺮ ﺑﻬﺮه ﺧﻮد ﻏﺮﻗﻪ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻏﺮﻗﻪ ﺷـﺪﮔﺎن ﻣـﺮد را ﻋـﱪت ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫و ﺑﻪ ﻳﺎﻓﺖ ﺟﻤﺎل ﺑﻘﺎ ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬و ﺑﺮ وي ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠـﻮم وي را‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﺸﺎن را ﻣﻘﺘﺪا ﻛﺴﻲ ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ در او ﺑﻬـﺮهاي ﻧﻤﺎﻧـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻛﺸﻮف در ﺣﺠـﺎب ﻣﺎﻧﺪﻧـﺪ‪ ،‬در ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﺟﻬـﻞ‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺤﻮ اﺳﺖ ﻛﻪ آن ﻫﻤﻪ در او ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪ ،‬و او از ﻫﻤﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ ،‬آن ﻛﺎر اﻳﺸﺎن از ﺑﻲ ﺑﺼـﻴﺮﺗﻲ اﺳـﺖ‪ .‬ﺧـﻮد اﻳـﻦ ﺣـﺪﻳﺚ ﻋـﺰّت آن‬ ‫دﻳﮕﺮان از او ﺷﺎخ ﺷﺎﺧﻨﺪ و او ﺟﻤﻊ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﻫﺮﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺪﻛﻪ از ﺗﻔﺮﻗـﻪ ﺑﺮﻫـﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻈﺮ ﻧﺎﻣﺤﺮم را ﺑﻪ ﺣﻀﺮت او دﻳـﺪار ﻧﺪﻫﻨـﺪ‪ .‬و ﻫـﺮ ﻧـﺎاﻫﻠﻲ را ﻧﻘﻤـﺖ آن‬ ‫او را ﺑﻪ ﺟﻤﻊ ﺗﻘﺮب ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد‪ ،‬ﺗﺎ دل وي ﺟﻤﻊ ﮔـﺮدد و در راه ﻣﻬـﺬّب ﺗـﺮ آﻳـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫وﻻﻳﺖ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺧﺎص ﺧﺎص اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺲ ﺧﺎص در ﺣـﻖ ﺧـﺎص‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺤﺮ اﻟﻬﻴﺖ ﻣﻨﻜﺮ ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻏﻮاص را ﺑﺪان ﺑﺤﺮ ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد و ﺗـﺮك‬
‫ﺧﺎص ﻋﺎم اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ وي در ﺣﻜﻢ ﺟﻼل اﺳﺖ‪ .‬وي ﺑـﺮ ﻧﻜﺘـﻪ اﻫـﻞ ﺟﻤـﺎل دﻳـﺪار‬ ‫دل و ﺟﺎن ﺑﺎﻳﺪﮔﻔﺖ ﺗﺎ ﺑﺮ او ﻣﺴﻠّﻢ ﮔﺮدد و ﺑـﻮد و ﻧـﺎﺑﻮد ﺟـﺎن‪ ،‬ﻛـﻪ ﺣـﻖ ﺑـﺮ ﺳّـﺮ و‬
‫ﻧﺪارد‪ ،‬دﻳﮕﺮان را ﻛﺠﺎ دﻳﺪار ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻧﻬﺎن‪ ،‬ﺧﻮد ﻋﻠﻴﻢ اﺳﺖ و ﺟﺎن دادن در اﻳﻦ راه ﺑﺎ ﺑﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺎﻳﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬
‫اﻣﺎ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺑﺎ اﻫﻞ اوﮔﻔﱳ ﺑﻪ رﻣﻮز و اﺷﺎرت اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ وي را ﺑﻴﻨﺎﻳﻲ ﺑﺮﻛﻤﺎل‬ ‫ﻧﻈﻢ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬و ﻫﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﻳﻲ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﺑﻴﻨﺪ دوﺳـﺘﻲ ﮔﺮﻓﺘـﺎر اﺳـﺖ‪ .‬ﮔﻔـﱳ‬ ‫اﻳــﻦ ﺑﺤــﺮ اﻟﻬﻴﺶ ﻋﻈﻴﻢ اﺳﺖ و ﻋﻈﻴﻢ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﺮاي دو ﺗﻦ ﻣﺒﺎح اﺳﺖ‪ ،‬دﻳﮕﺮان را در آﻓﺖ اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﻛﻪ را دل از دو‬ ‫ﻏــﻮاﺻﻲ ﺑــﺪان ﺑﺤـﺮ ﻫﻤـﻲ ﺑﻮد ﻗﺪﻳﻢ‬
‫ﻋﺎﻟﻢ ﺷﺴﺘﻪ اﺳﺖ و ﺟﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وي ﺑﻲ ﻗﺪر ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ و او از ﻣﻨﺰل ﻋﺎدت ﺑﻴﺮون‬ ‫ﺗـــﺮك دل و ﺟـﺎن ﺑﻪ ﻧﺰد وي ﺑﺎد ﺳﻠﻴﻢ‬
‫رﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻣﺴﺘﺤﻖ اﻳﻦ ﻋﻠﻢ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ ﺑﺮ ﻣﺴﺘﺤﻘﺎن ﺑﺨﺸﻮدن و ﺑﺬل ﻛﺮدن ﺳﺰاوار اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺑـﺮ ﺳّﺮ واﻟﻬﻴﺶ ﺣﻖ ﻫﺴﺖ ﻋﻠﻴﻢ‬
‫اﮔﺮﻛﺴﻲ را در ﻛﻞ ﻋﻤﺮ ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻈﺮي اﻓﺘﺪ ﺑﺮ ﺑﻘﺎي ﺟﺎن ﺧﻮد‪ ،‬ﻣﻌﻨﻲ دوﺳـﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫وي ﺣﺮام اﺳﺖ ﮔﻔﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻛﻪ ﺟﻤﺎل ﻏـﺎرت ﻛﻨﻨـﺪه ﻫﻤـﺖ ﻫﺎﺳـﺖ و ﺗﻔﺮﻗـﻪ ﻛﻨﻨـﺪة‬
‫ﺟﺎﻧﻬﺎ اﺳﺖ‪ .‬اﮔـﺮ ﻧـﻪ ﭼﻨـﲔ ﺑـﻮدي‪ ،‬ﻛﻤـﺎل ﺟﻤـﺎل ﺑـﺮ اﻫـﻞ ﺟﻤـﺎل ﭘﺪﻳـﺪ ﻧﻴﺎﻣـﺪي‪.‬‬
‫ﻛﻤﺎﻟﺶ در ﺣﻖ ﺑﻴﻨﺎ اﻓﺘﺪ ﺗﺎ وي ﻣﺴﺘﻮﻓﺎﻳﻲ؟ ﺧﻮد ﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻧـﺰد او ﻧﻤﺎﻧـﺪ از دل و‬
‫‪۳۳‬‬
‫ﺣﺎل را اﮔﺮ رﻋﺎﻳﺖ ﺣﻖ ﻧﻴﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﺻـﺪ ﻫـﺰار ﺟـﺎن ﺧـﺮاب ﮔﺮدﻳـﺪي و‬ ‫ﺳّﺮ ﭼﻴﺰي‪ .‬ﻧﻪ ﺑﻘﺎي ﻣﻘﺎﻣﺎت داﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻪ ﺑﻘﺎي اﺣﻮال‪ .‬از ﻫﻤﮕﻴﺶ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ و ﺑـﻪ زوال‬
‫اﻳﺸﺎن از ﺷﺮم آب ﮔﺮدﻧﺪي‪ .‬و ﻫﺮ ﻗﻄﺮه آب ﻛﻪ ﺑﺮ اﻫﻞ ﮔﻮرﺳﺘﺎن اﻓﺘﺪي آب ﺣﻴﺎت‬ ‫ﻫﺮ ﻫﻤﻪ ﻣﺰﻳّﻦ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺲ را ﺗﺄﺳﻒ ﺧﻮردن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮددي‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮﻛﻮﻫﻬﺎ اﻓﺘﺪي ﻫﻤﻪ ﺑﺴﻮزﻧﺪي‪ ،‬و اﮔﺮ ﺑﺮ زﻣﻴﻨﻬﺎ اﻓﺘﺪي ﻫﻤﻪ ﻧﺮﮔﺲ‬ ‫اﻣﺎ ﺣﻴﺎ وي را اﺳـﻴﺮﻛـﺮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺧﺠﺎﻟـﺖ ﻣﺘﺤﻴـﺮﮔﺸـﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑـﺎري ﺻـﺪ‬
‫و رﻳﺎﺣﲔ روﻳﺪي‪ ،‬و آن ﻫﻤﻪ از ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻤﺎل ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺧﻮاﺳـﺖ اﺧﺘﻴـﺎر اﻳﺸـﺎن‬ ‫ﻫﺰاران ﻫﺰار ﺟﺎن ﺑﻮدي ﺗﺎ آن را اﻳﺜﺎر اﻳﻦ راه ﻛﺮدﻣﻲ‪ .‬ﭘﺲ ﻛﺪام ﺣﻮﺻﻠﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫آﻧﮕﺎه ﻣﺤﻮﮔﺸﺘﻨﺪﻛﻪ آن ﻛﺸﻒ ﺟﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﻮراﺳـﺘﺪه‪ ۳٦‬ﮔﺸـﺘﻨﺪ از ﺧـﻮد و از ﺣﺠـﺎب‬ ‫اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را رد او ﻣﺠﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻛﺸﻒ آﻣﺪﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﭼﻮن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺮد در ﻛﺸﻮف ﺟﻤﺎل ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻔﺖ ﮔﺮدد‪ ،‬وي را ﻛﺎﻣـﻞ ﺧﻮاﻧﻨـﺪﻛـﻪ او‬
‫ﭘﺲ ﺑﺎ ﺧﻮدي ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ اﺧﺘﻴﺎرﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺤﺠﻮﺑﻲ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺳﻮال ﻛﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﺸﺎن را از‬ ‫از ﺟﻤﺎل اﻟﻬﻲ ﺑﻲ ﻛﻤﺎل اﺳﺖ‪ .‬آﻧﻬﺎ را ﻫﻢ ﺣﻖ داﻧﺪﻛﻪ در اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕـﺎه ﭼـﻪ ﮔﺮاﻣـﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻴﺮون ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ اﺧﺘﻴﺎرﻛﻨﻨﺪ اﺧﺘﻴﺎر دوﺳـﺖ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬اﮔـﺮ ﺳـﻮال ﻛﻨﻨـﺪ ﺑـﻪ‬ ‫ﺑﻨــﺪﮔﺎن ﺑﺎﺷــﻨﺪ‪ .‬و از ﺻــﺪ ﻫــﺰاران ﻛــﻪ در اﻳــﻦ راه درآرﻧــﺪ‪ ،‬ﻳﻜــﻲ را ﺑــﺪﻳﻦ ﻣﺤــﻞ‬
‫اذن دوﺳﺖ ﻛﻨﻨﺪﻛﻪ اﻳﺸﺎن را در ﻧﻈـﺮ آﻳـﺪ‪ ،‬ﺻـﺎﺣﺐ ﻧﻈـﺮ ﻣﻌﻄـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ از ﻋﻤـﻞ و‬ ‫رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﻃﻔﻴﻞ وي ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﺮاد اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﺮﻛـﻪ دوﺳـﺘﻲ را ﺑـﻪ دﻋـﻮت‬
‫ﺗﻤﻴﻴﺰ و ﺗﺼﺮﻓﺎت و اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد‪ .‬از اﻳﻦ ﻣﻌﻄﻠﻴﺸﺎن واﺟﺐ ﻛﻨﺪﻛﻪ در ﻛﺸﻮف ﺟﻤﺎل‬ ‫ﺧﻮﻳﺶ ﺧﻮاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻛﺲ را در آن دﻋﻮت ﺑﻪ ﻃﻔﻴﻞ او درآرﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﺪاﻧﻨﺪﻛﻪ ﻣﻘﺼﻮد‬
‫اﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﻴﺴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﻐﻴﺐ ﮔﺮداﻧﻴﺪن ﺳّﺮ وي ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ ﻛﺲ ﺧﻮاص ﺣـﻖ‬
‫اﻣﺎ ﻣﻌﻄﻞ اﻣـﺮ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ آن وادي ﻫﻼﻛـﺖ اﺳـﺖ و ﺣـﻖ اﻳﺸـﺎن را از آن وادي‬ ‫را درﻧﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻨﺪ ﻫﺰارﻛﺲ از ﻋﺒﺎرات و اﺷـﺎرات اُﻧﻔـﺎس وي راه ﻳﺎﺑﻨـﺪ‪ ،‬و واﻗـﻒ‬
‫ﻧﮕﺎه دارد‪ .‬ﮔـﺰارد اﻣﺮﺷـﺎن اﻛﻨـﻮن زﻳﺒـﺎ ﮔـﺮددﻛـﻪ در ﭘﺮﺳـﺘﺶ ﻣﻌﺒـﻮد را ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ ﻧـﻪ‬ ‫ﻧﮕﺮددﻛﻪ او را ﺑﺎ ﺣﻖ ﭼﻪ ﺳّﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕﻪ او از ﺣﻖ ﺑﻪ ﻫﺮﻛﺲ ﻧﻨﮕﺮد‪.‬‬
‫ﭘﺮﺳﺘﺶ را‪ .‬اﻳﺸﺎن را ﮔﻔﺘﻢ در آن ﺳﻪ وﻗﺖ ﺑﺎر دﻫﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻛﺲ ﺑﺮ آن روزﮔﺎر ﻣﻄﻠـﻊ‬ ‫ﭼﻮن اذن ﺣﻖ ﻣﺮ او را ﺑﻴﺎﮔﺎﻫﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ درﺧﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن راه را‪ .‬و ﺑﺼـﻴﺮت ﺧﻮاﻫـﺪ‬
‫ﻧﺸﻮد‪ .‬اﻳﺸﺎن را ﺧﻮد ﺑﺮاﻳﺸﺎن دﻳﺪار ﻧﺪﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺴﻲ دﻳﮕﺮ اﻳﺸﺎن را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺒﻴﻨـﺪﻛـﻪ‬ ‫ﺳــﺎﻟﻜﺎن راه را‪ ،‬ﻫﻤــﻪ در ﻛــﺎر وي ﻛﻨﻨــﺪﻛــﻪ اﻳﺸــﺎن راﺣــﺖ ﻋــﺎﻟﻢاﻧــﺪ و ﻣﺮداﻧﻨــﺪ‪ .‬و‬
‫دوﺳﺘﺎن را ﺑﻪ دﻳﺪار ﻫﺮﻛﺲ ﻧﺪﻫﻨﺪ؟‬ ‫ﻣﺮدﺷــﺎن از آن ﺧﻮاﻧﻨــﺪﻛــﻪ ﻣــﺮاد ﻫﻤــﻪ ﻛــﺲ از اﻳﺸــﺎن ﺑﺮآﻳــﺪﻛــﻪ اﻳﺸــﺎن از ﺣــﻖ‬
‫اﻣﺎ اﻳﺸﺎن را ﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻫﺰارﻛـﺲ دﻳـﺪار دﻫﻨـﺪ ﺑـﺮاي اﻛـﺮام اﻳﺸـﺎن را‪ .‬و ﻧﻤﺎﻳﻨـﺪ ﻣـﺮ‬ ‫درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻜﻨﻨـﺪ از ﺷـﺮﻣﮕﻴﻨﻲ اﻣـﺎ ﭼـﻮن اذن ﭘﺎدﺷـﺎﻫﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در آن وﻗـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻳﺸﺎن را ﻛﻪ ﻫﺮﻛﺲ را ﺑﺮ ﭼﻪ داﺷﺘﻴﻢ‪ .‬و ﻣﻌﻠﻮﻣﺸﺎن ﮔﺮداﻧﻨﺪﻛﻪ از ﻣﺎ ﭼﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و‬ ‫ﻟﻄﻒ ﺣﻖ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺴﻴﺎرﮔﺮدد‪ ،‬و در آن ﻧﻮاﺧﺖ اﻣﺮﺷـﺎن ﻛﻨﻨـﺪﻛـﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻴـﺪ آﻧﭽـﻪ‬
‫ﻣﺎ ﻣﻜﺎﻓﺎت ﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺰاي اﻳﺸﺎن ﭼﻪ دادﻳﻢ‪ .‬وﻛﺸﻒ ﮔﺮداﻧﻨـﺪ ﺳّـﺮﻫﺎي آن ﻛﺴـﺎن‬ ‫ﺗﺎن ﺑﺎﻳﺪ‪ .‬و ﺳّﺮ آن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ اﻳﺸﺎن ﻛﺸﻒ ﮔﺮداﻧﻨﺪﻛﻪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ و ﻛﺮا ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪.‬‬
‫را ﻛﻪ ﺣﻖ را ﺑﺮ اﻳﺸﺎن دوﺳﺘﻲ اﺳﺖ و اﻳﺸﺎن را ﺑﺎ ﺣﻖ‪ .‬و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣـﺮ اﻳﺸـﺎن را ﻛـﻪ‬ ‫آﻧﮕﺎه ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ آن ﺧﻮاﺳﺖ را ﻫﻴﭻ رد ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪان ﻛﻪ در ﺣﻖ ﺧﻮد ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ‬
‫دوﺳﺘﻲ ﺑﻲ ﻋﻠﺖ ﻛﺮاﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ در ﺣﻖ ﺧﻮد ﺧﻮاﻫﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺮﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﺤﺖ آن ﻧﻌﻤﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﺸـﺎن را داده‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ از آن ﻧﻌﻤﺖ ﺑﻪ ﺗﺤﺖ ﻧﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن را از اﻳﻦ ﺑﻲادﺑﻲ ﻧﮕﺎه دارﻧﺪﻛـﻪ اﻫـﻞ‬
‫‪ -۳٦‬اﻳﺴﺘﺎده‬
‫‪۳٤‬‬
‫ﺣﻖ ﻣﺮ اﻳﺸﺎن را ﻧﻮري دﻫـﺪ ﺑـﻪ ﺑـﺎﻃﻦ ﺗـﺎ ﺣﺎﺿـﺮ ﺣﻀـﺮت اوﮔﺮدﻧـﺪ و ازﻛﺸـﻮف‬ ‫اﻳﻦ ﻫﻤﻪ را ﺑﺪﻳﺸﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ ﺷﺎن ﺑﺪﻳﺸﺎن ﺑـﺎز ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ ،‬و درﻛﺎرﺷـﺎن‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه او دور ﺑﺎﺷﻨﺪ‪» .‬ﻗﺘﻴﻞاﻟﻠﻪ« اﻳﻦ را ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﻤﺎل ﺑﺮ اوﻛﺸـﻒ ﻛﻨﻨـﺪ ﺗـﺎ‬ ‫ﺗﺼﺮف ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬و درﮔﺬاﺷﺖ و داﺷﺘﺸﺎن ﺗﻤﻴﻴـﺰ ﻧﻤﺎﻧﻨـﺪ‪ .‬ﺑﺪاﻧﮕـﻪ ﻧﻈـﺮ ﺟﻤـﺎل اﻳـﻦ‬
‫ﺣﻴﺎت ﻋﺎدت وي ﻓﻨﺎ ﺷﻮد‪ .‬از آن ﻓﻨﺎش ﺑﻘﺎ دﻫﻨﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ اﻳـﻦ ﺑﻘـﺎ ﺑـﺮ دﻳـﺪ و دﻳـﺪه‬ ‫ﻫﻤﻪ را ﺑﺮ ﺳّﺮ اﻳﺸﺎن ﻓﺮاﻣﻮش ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻪ ﭼﻨﲔ اﺳﺘﻲ‪ ،۳۷‬اﺳﺘﺪه‪ ۳۸‬ﻧﻴﻨﺪي ﻛﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺸﺎده اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻮ ﻓﻨﺎ را ﺑﺮﮔﺰﻳﻦ ﻛﻪ ﻫﺮ آﻳﻨﻪ ﻓﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ آن ﺑﻘﺎ ﻧﻴﺎﺑﻲ اﻳـﻦ در‬ ‫ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻫﺰارﻛﺲ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ و ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺑﺮوﻧﺪ و ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ و ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ و ﺑﺒﻴﻨﻨـﺪ و ﺑﻨﮕﺮﻧـﺪ‪،‬‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺣﺎﺿﺮﻛﻲ درﺳﺖ آﻳﺪ؟‬ ‫ﺳّﺮ اﻳﺸﺎن ﺑﻲ ﺧﱪ ﺑﺎﺷﺪ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻛـﻪ ﮔﻔﺘـﻴﻢ‪ .‬ﭘـﺲ ﻛـﻪ درﻳﺎﺑـﺪ ﻣـﺮ اﻳﺸـﺎن را ﻛـﻪ‬
‫اﻣﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺧﺎص را ﺑﻴﻊ و ﺗﺠﺎرت ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺧﻮد ﺑﻘﺎ ﻓﺪا ﻛﻨﻨﺪ ﻧـﻪ ﻓﻨـﺎ‪ ،‬ﻛـﻪ در‬ ‫ﻋﺰﺗﺸﺎن ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺰرﮔﻲ اﺳﺖ؟ اﮔﺮ ﺑﺪﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ ذﻟﻴﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﻛﻪ ذﻟﻴﻞ را‬
‫اﻳﺸﺎن ﺧﻮد دﻳﺪ ﺑﻘﺎ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺑﻪ ﺑﺎﻗﻲ ﺣﻘﻴﻘـﺖ ﺣـﻖ را ﺷـﻨﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤـﻪ ﺑﻘـﺎي‬ ‫ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺎي ﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻋﺰﻳﺰ را از ﻫﻤﻪ ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻧﮕﺎه دارﻧﺪﻛﻪ اﻳﺸـﺎن ﻣﺤﺮﻣﻨـﺪ ـ و‬
‫ﺧﻮد ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺤﺪﻳﺚ درﺑﺎﺧﺘﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ اﻳﺸﺎن اﺛﺮ ﺑﻘﺎ و ﻓﻨﺎ‪ ،‬ﻛﻪ اﺛﺮ ﻣﺎﻧـﺪن‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺮم را ﺑﻪ ﻧﺎﻣﺤﺮم ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮاي ﻋﺰّﺷﺎن‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺑَﺮّ را ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ ﻣﺮد ﺑﺤﺮ را‪.‬‬ ‫آن را ﻛﻪ ﺟﻤﺎل اﺳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ﺣﻖ اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻛﻪ ﺷـﻬﻴﺪي وي ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺣـﻖ اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺲ اﻳﺸﺎن در ﺑﺤﺮ ﺟﻤﺎل ﻣﺴﺘﻐﺮق ﮔﺸﺘﻨﺪ‪ .‬از ﺑﻘﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎك ﮔﺸﺘﻨﺪﻛـﻪ از ﻓﻨـﺎ‪ ،‬و‬ ‫ﻛﻪ در آن ﻣﻈـﺎﻟﻢ ﺳّـﺮ ﻫﺴـﺘﻲ وي را ﺑﺮداﺷـﺘﻨﺪﻛـﻪ ﺷـﻬﺎدت از ﻣﺸـﺎﻫﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﭼـﻮن‬
‫از ﻓﻨﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎك ﮔﺸﺘﻨﺪﻛﻪ از ﺑﻘﺎ‪ ،‬و از ﺣﻀﺮت ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮔﺸﺘﻨﺪﻛـﻪ از ﻏﻴﺒـﺖ‪ ،‬و‬ ‫اﻳﺸﺎن را آن ﻫﻤﻪ ﺷﻬﺎدت ﻧﺒﻮد‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤـﻪ ﺗﻤﻴﻴـﺰ و ﺗﺼـﺮﻓﺎت ﻛـﻪ وﺻـﻒ ﻛـﺮدﻳﻢ از‬
‫از ﻣﺤﺒﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮔﺸﺘﻨﺪﻛﻪ از ﻋﺪاوت‪ ،‬و از ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﭘـﺎك ﮔﺸـﺘﻨﺪﻛـﻪ از‬ ‫اﻳﺸـﺎن ﻏــﺎرت ﮔﺸــﺖ اﻳﺸــﺎن ﻛُﺸــﺘﮕﺎن ﺣـﻖاﻧــﺪ در ﺣــﺮم ﻣﺸــﺎﻫﺪه او‪ .‬اﻳﺸــﺎن را از‬
‫ﻧﻜﺮت‪ ،‬و از ﺗﻮﺣﻴﺪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎك ﮔﺸـﺘﻨﺪﻛـﻪ از ﺷـﺮك‪ ،‬و از وﺻـﺎل ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﭘـﺎك‬ ‫ﻣﺼﺎف آزادﻳﺸﺎن ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎرزي از ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﻖ ﺑﻮد‪ ،‬و ﺗﻴﻎ ﻧﻤﻮد ﺣﻖ ﺑـﻮد‪ .‬و‬
‫ﮔﺸــﺘﻨﺪﻛــﻪ از ﻓــﺮاق‪ ،‬و ازﻛﺸــﻒ ﻫﻤﭽﻨــﺎن ﭘــﺎك ﮔﺸــﺘﻨﺪﻛــﻪ از ﺣﺠــﺎب‪ ،‬و از ﻗــﺮب‬ ‫»ﺳﻴﻒ ﻗﺎﻃﻊ« آن را ﮔﻮﻳﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮ زره ﻋﺎﻓﻴﺖ وي زد‪ .‬ﺗﻴﻎ از ﻣﻜﺎن ﺟﺎه اﻓﺘﺎد ﺗـﺎ از‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎك ﮔﺸﺘﻨﺪﻛﻪ از ﺑُﻌﺪ‪ ،‬و از اُﻧﺲ ﻫﻤﭽﻨـﺎن ﭘـﺎك ﮔﺸـﺘﻨﺪﻛـﻪ از وﺣﺸـﺖ‪ ،‬از‬ ‫ﻫﻼك دﻳﺪ ﺧﻮدش ﺑﺮﻫﺎﻧﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺴﻂ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺎك ﮔﺸﺘﻨﺪﻛﻪ از ﻗﺒﺾ‪.‬‬ ‫اﻳــﻦ ﭼﻨــﲔ ﺷــﺎﻫﺪ را ﺑﺰرﮔﻮارﻳﺴــﺖ در اﻳــﻦ ﻋــﺎﻟﻢ‪ ،‬و در آن ﻋــﺎﻟﻢ‪ .‬ﭘــﺲ ﻫــﺮﻛــﻪ را‬
‫ﭘﺲ ﺳّﺮ ﺣﻜﻢ درﻳﺎ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺧﻮد را از اﻳﻨﻬﺎ ﭘﺎك ﮔﺮداﻧﺪ‪ ،‬واﺻـﻒ اﻳـﻦ‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﮔﻮ ﺳﻔﺮي ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺤﺮﻛﻦ ﻛﻪ ﺟﻬﺎد اﻛﱪ اﺳﺖ و اﻳـﻦ ﮔﺮدﻳـﺪن اﺳـﺖ‪.‬‬
‫ﺣﻲّ ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﺑﺤﺮ ﺣﻲّ را ﻣﻴﺖ ﮔﺮداﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺤﺮ ﺟﻤﺎل اوﻟﱰﻛﻪ ﺑـﺮ اﻫـﻞ ﺧـﻮد اﻳـﻦ‬ ‫ﭘﺲ آن ﮔﺮدش ﻛﻪ ﭘﻴﻐﺎﻣﱪﮔﻔﺖ ـ ﻋﻠﻴﻪاﻟﺼﻠﻮه واﻟﺘﺤﻴﻪ ـ رَﺟَﻌﻨﺎ ﻣِـﻦ َاﻟﺠِﻬـﺎدِ اﻻ َﻛـﱪ‬
‫ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اِﻟَﻲاﻟﺠِﻬﺎدِ اﻻ َﺻﻐﺮِ‪«.‬‬
‫آﻧﮕﺎﻫﺶ ﺑﻘﺎ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﻪ ﺟﻤﺎل دوﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﺎﻇﺮ او ﻧﻪ‪ .‬ﻧـﺎﻇﺮ اﻳـﻦ ﭼﻴﺰﻫـﺎ‬ ‫و ﺗﺼﺪﻳﻖ او از آن ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ ﺟﻤﺎل ﭘﺎدﺷﺎﻫﻲ را‪ .‬و اﻳﻦ ﺷـﻌﺎع ﺻـﺪﻳﻘﺎن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻛــﻪ اﻫــﻞ ﺣــﺎل را از ﻋــﺪم دل ﻫﻤﭽﻨــﺎن ﺑﻴــﺮون آرﻧــﺪﻛــﻪ ﺻــﺪف را از درﻳــﺎ‪ ،‬و از‬
‫ﻋﺪم ِﺳّﺮش ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﺮون ﺑﺮﻧﺪﻛﻪ دُرّ را از ﺻﺪف‪ ،‬و از دﻳﺪ آن ﺑﺮدﻧﺶ ﻫﻤﭽﻨـﺎن‬ ‫‪ -۳۷‬ﻫﺴﺘﻲ‬
‫‪ -۳۸‬اﻳﺴﺘﺎده‬
‫‪۳٥‬‬
‫ﭘﺲ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ را ﺗﻤﻴﻴﺰ دادﻧـﺪ‪ ،‬ﮔـﻮ‪ :‬دل و ﺟـﺎن و دﻳـﺪه ﻓـﺪا ﻛﻨﻴـﺪ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﺴــﺘﺎﻧﻨﺪﻛــﻪ ﻏــﻮاص را از دﻳــﺪن درﻳــﺎ‪ .‬و در ﺣﻀــﺮت ﺟﻤــﺎل او را آﻻﻳــﺶ ﻋﻠــﺖ‬
‫ﺳﻮز ﻣﺤﺒﺖ را ﻏﺬا ﻛﻨﻴﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺗﺸـﺮﻳﻒ اﻳـﻦ راه ﺑـﺲ ﺑﻠﻨـﺪ اﺳـﺖ‪ ،‬و ﻋـﺰّﺗﺶ ﻣﻜـﺮّم‬ ‫ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬و ﻗﺒـﻮل ﻛــﺮدن ﻫﻤـﺖ ﻧﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﻛــﻪ ﻣﺎﻧـﺪِ اﻳـﻦ ﭼﻴﺰﻫــﺎ را ﺑـﺪان ﺣﻀـﺮت ﺑﻘــﺎ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻔﺮ را اﺧﺘﻴﺎرﻛﻨﻴﺪ و ﺑﺪﻳﻦ ﺑﺤﺮﻫـﺎ ﻏﻮاﺻـﻲ ﻛﻨﻴـﺪﻛـﻪ اﻳـﻦ راه ﻣﻘـﺪّﻣﺎن‬ ‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﺑﻘﺎ ﻫﻤﭽﻮ ﺷﺨﺼﻲ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ در او ﺟـﺎن ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ ،‬و ﻣﻌﻄـﻞ ﺑﺎﺷـﺪ از‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ ﺑﻘﺎي ﻫﺮ ﻣﺮد را ﺑﻀﺎﻋﺖ اﻳﻦ ﺑﺤـﺮ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺗـﺎ در آن ﺑﺤـﺮ ﺑﻘـﺎي وي‬ ‫ﻧﻈﺮ و ﺳﻤﺎع و ﻧﻄﻖ و ﺣﺮﻛﺖ‪ .‬و ﭼﻮن روح را در او ﻣﺮﻛـﺐ ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺳـﻤﺎع ﻳﺎﺑـﺪ و‬
‫اﺛﺒﺎت ﮔﺮدد‪ ،‬ﺗﺎ از ﺑﻘﺎي ﺟﺎن ﺗﱪّا ﻛﻨﺪﻛﻪ ﺑﻘﺎي ﺟﺎنداران ﺑﻘﺎ ﻓﻨﺎﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﻛـﻪ را‬ ‫ﻧﻈﺮ و ﻧﻄﻖ و ﺷﻢّ و ﺣﺮﻛﺖ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﺑﻘﺎ را ﺣﻴﺎت ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴـﻴﺎر ﺑﺎﻳـﺪ ﺗـﺎ‬
‫ﺑﺤــﺮ ﺟﻤــﺎل ﺟــﻼل ﮔــﺮدد وي ﻣﺤــﺮم وﺻــﺎل ﮔــﺮدد‪ .‬ﭘــﺲ ﻫﺮﻛــﻪ را ﻣﺤــﺮم وﺻــﺎل‬ ‫ﻣﺮ اﻳﻦ را ﺣﻴﺎت ﺑﻘﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﺪام دوﺳﺘﻲ اﺳﺖ از آن ﺑﺮﺗﺮ‪ ،‬وﻛﺪام ﻋﺰﺗﻲ اﺳـﺖ از آن ﺧـﻮﺑﱰ‪ ،‬وﻛـﺪام‬ ‫اول ﻗﺪﻣﺶ ﺑﻘﺎﺳﺖ ﺗﺎ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺑﺪان ﺣﻀﺮت ﻣﺆاﻧﺴﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻮدن‬
‫ﻛﺮاﻣﺘﻲ اﺳﺖ از آن ﻣﻜـﺮم ﺗـﺮ‪ ،‬وﻛـﺪام رﺗﺒﺘـﻲ اﺳـﺖ از آن ﻋـﺎﻟﻴﱰ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺑﻨـﺪه را ﺑـﻪ‬ ‫از ﺧﻮد ﺧﻮﻛﻨـﺪ‪ ،‬و از ﺟﻤـﻊ ﺗﻔﺮﻗـﻪ دور ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و در ﺗـﺎﺑﺶ ﺟﻤـﺎل ﻗـﻮي ﮔـﺮدد‪ ،‬و‬
‫وﺻﺎل ﺧﻮاﻧﻨﺪ؟ ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻗﺎﻳﻞ ﮔﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫ﺳﻮﺧﺘﺔ اﻳﻦ ﺣﺪﻳﺚ ﺷﻮد‪ ،‬ﻛﺴﻮت اﻧﻔﺮاد ﺑﭙﻮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻴﺪان ﺗﺠﺮﻳﺪ ﻗﻴﺎم آرد و اﻧﺘﻈﺎر‬
‫ﻧﻈﻢ‬ ‫ﻧﻈﺮ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬و در ﻫﺮ ﭼﻴﺰي ﺑﻲ ﺧـﱪﮔـﺮدد‪ .‬آﻧﮕـﺎه وي را ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﻳﺶ ﺣـﺪ ﺣﻴـﺎت‬
‫ﭼﻮن ﻳﺎﻓﺖ ﺑﻘﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ از ﺑﺤﺮ ﺟﻤﺎل‬ ‫ﺟﻤﺎﱄ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺨﺺ ﺑﻘﺎي وي در ﺣﺮﻛﺖ آﻳﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻲاذن ﺣﻖ ﻟﺤﻈﻪاي ﺟﻨﺒﺶ‬
‫زان ﻣﻲﺗﺎﺑﺪ ﺑﻘﺎي ﺟﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﻛﻤﺎل‬ ‫ﻧﻴـﺎرد‪ ،‬و ﺑـﻲاذن وي ﺳـﻤﺎع ﻧﻜﻨــﺪ‪ ،‬و ﺟـﺰ ﺑـﻪ ﻧﻤـﺎﻳﺶ وي ﻧﻈــﺮ ﻧﻜﻨـﺪ‪ ،‬و ﺟـﺰﮔــﻞ‬
‫آن را ﻛﻪ ﺷﻮد ﻣﺴﻠّﻢ از ﻋﺰّ ﺟـﻼل‬ ‫وﺻﺎﻟﺶ ﻧﺒﻮﻳﺪ‪ ،‬و ﺟـﺰ اﺳـﺮار دوﺳـﺘﻲ ﺑـﺎ وي ﻧﮕﻮﻳـﺪ‪ ،‬و ﺟـﺰ ﻣﺸـﺘﺎق ﻣﺸـﺎﻫﺪه وي‬
‫دُرّﻳﺶ دﻫﻨﺪ از ﺻﺪف ﻛﺸﻒ وﺻﺎل‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻫﻞ ﺟﻤﺎل را ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻟﻄﺎﻳﻒ ﻣﻴﺮﭙورﻧﺪ‪ .‬وي از آن ﺟﻤﺎل ﺑﺎز ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻮد اﮔﺮﭼﻪ‬
‫ﻳﻚ ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ آن ﻫﻤﻪ ﺣﺎﻟﻬﺎ ﺑﺮ وي ﺣﺮام ﻛﻨﺪﻛﻪ از ﺧﻮد ﺑﻪ ﻫـﻴﭻ ﭼﻴـﺰ‬
‫ﻧﻨﮕﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اذن دوﺳﺖ ﻧﮕﺮد‪ ،‬و ﻫﻴﭻ ﻃﻌﺎﻣﻲ و ﺷﺮاﺑﻲ ﺑﻲاذن ﺟﻤﺎل ﻧﺨـﻮرد‪ ،‬و‬
‫ﻫﻴﭻ ﻧﻄﻘﻲ ﻧﺰﻧﺪ ﺗﺎ آن ﺟﻤﺎل ﻧﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺑﺤﺮ ﺟﻤﺎل ﻣﺴﺎﻓﺮان را ﺑﻪ ﻓﻨﺎي ﺧﻮد اﻳﻦ ﭼﻨﲔ ﻣﻨﺰﻟﺘﻲ دﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﺟﺎﻧﻬـﺎ ﺗﻘـﺮب‬
‫ﺑﺎﻳﺪﻛﺮد ﻛﻪ ﺻﺪ ﻫﺰارﻛﺲ را در اﻳﻦ ﻋﺎﻟﻢ آوردﻧﺪ و ﺑﻴـﺮون ﺑﺮدﻧـﺪﻛـﻪ ﺻـﻼي اﻳـﻦ‬
‫ﺣﺪﻳﺚ ﺑـﺮ دﻟﺸـﺎن راه ﻧﺪادﻧـﺪ‪ ،‬و در ﻫﻤـﻪ ﻋﻤـﺮ اﻧﮕﺸـﺖ ﻧﻴـﺎز ﺑـﺮ ﺣـﺮف اﻳـﻦ ﺳّـﺮ‬
‫ﻧﻬﺎدﻧﺪ‪ ،‬و ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻳﻦ ﻋﻠﻮم را ﺗﻤﻴﻴﺰ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﻪ ﻟﺴﺎﻧﺸﺎن ﻣﺒﺘﻼي ﺗﻜﺮارﻛﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪۳٦‬‬
‫ادراك ﻣﻨﺰه اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ او ﭘﺎدﺷﺎه ﻟـﻢ ﻳـﺰل و ﻻﻳـﺰال اﺳـﺖ‪ .‬اﺣـﺪي اﺳـﺖ ﻛـﻪ او را‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬و ﻋﺎرﻓﺎن را ﺑﺠﺰ او ﭘﺮوردﮔﺎر ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬و اﻳﻦ ﺣﺮﰲ ﻛﻪ در ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬ ‫ﺑﺤﺮ ﻫﻔﺘﻢ‬
‫ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬در ﺟﻮف اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‪ ،‬ﺑﺮاي اﺑﺘﻼي ﻣـﺮد اﺳـﺖ ﺗـﺎ ﺑﻄﻠﺒﻨـﺪ از ﺧـﻮد ﺣـﻖ‬ ‫ﺑﺤﺮ ﻫﻔﺘﻢ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖ وﮔﻮﻫﺮ وي ﻓﻘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺪاﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻨﺪه را ﺑﺪان ﺑﻨﺪه ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ در ﺑﻨﺪ دوﺳﺘﻲ وي ﺑﻮد‪ ،‬ﻛﻪ ﺣـﻖ ـ ﺗﻌـﺎﱄ ـ‬ ‫اﻳﻦ ﺑﺤﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﺤﺮ ﻗﺪم اﺳﺖ‪ ،‬و اﻳﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه را ﺑـﻪ ﻫـﺮ ﺑﺤـﺮي اﺛﺒـﺎت ﻛﺮدﻣـﻲ‬
‫ازﻛﻞ ﺧﻼﻳﻖ ﺑﻲ ﻧﻴﺎز اﺳﺖ و ﺑﻨـﺪه ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪ‪ .‬اﻣـﺎ ﺗـﺎ ﺣـﻖ ﻣﻜﺎﺷـﻔﻪ ﺧـﻮد ﺑـﺮ ﺑﻨـﺪه‬ ‫ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺣـﻖ ـ ﺳـﺒﺤﺎﻧﻪ و ﺗﻌـﺎﱄ ـ در ﻋﺒـﺎرت ﻫـﻴﭻ واﺻـﻔﻲ ﻧﮕﻨﺠـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ ﻫﺮﭼـﻪ‬
‫ﻛﺸﻒ ﻧﮕﺮداﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺪه ﺳّﺮ ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي ﺣﻖ را و ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﺧﻮد را ﻧﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﺻﻒ ﻛﻨﻲ ﻧﺸﺎن ﭘﺬﻳﺮد‪ ،‬و ﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﻣﻜﺎن و ﺟﻬﺖ ﻧﺰول ﻛﻨﺪ ﺗﺎ واﺻﻒ ﺧﻮد را از‬
‫اﻛﻨﻮن ﻛﻠﻤﻪاي ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﺑﻪ رﻣﺰ و اﺷﺎرت آن ﻋﻠﻮم ﻣﺸﺎﻫﺪه را‪ ،‬وﺻﻒ ﻧﺘﻮان ﻛـﺮد‬ ‫ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻳﻤﺎن دورﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺰ ﻋﻠﻢ را‪ .‬ﻣﺮد ﻋﺎﻟﻢ ﺑﺎﻳﺪﻛﻪ ﭼﻮن ﺑﺪان ﻧﻌﻤﺘﺶ رﺳﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪاﻧﺪﻛﻪ ﺣﻖ ﺑﺎ وي ﭼـﻪ‬ ‫اﻣﺎ ﺣﻀﻮر ﻣﺮدم ﺧﻮاﺳﺘﻴﻢ ﻛـﻪ ﺣﺎﺿـﺮﻛـﺮده ﺣـﻖ ﺑﺎﺷـﺪ ﻧـﻪ ﺣﺎﺿـﺮﻛﺮده ﺧـﻮد‪ .‬و آن‬
‫ﻛﺮد و آداب آن ﻧﮕﻪ ﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﺟﺎﻫﻞ ﺑﻲادب ﺑﻮد‪ ،‬و اﺣﻜـﺎم و ارﻛـﺎن ﻫـﺮ‬ ‫اﺷﺎرت ﻛﻪ ﻛﺮده ﺷﺪ ﺑﻪ رﻣﻮز اﻫﻞ او‪ ،‬او را ﻗﻮت داده ﺷﺪ‪ .‬و آن ﻫﻤﻪ ﺑﺤﻮر در اﻳﻦ‬
‫ﻣﻘﺎﻣﻲ ﻧﺪاﻧﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﻧﻌﻤﺖ ﻧﻴﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺳّﺮ اﻳـﻦ ﻋﻠـﻢ ﻛـﻲ ﻛﺸـﻒ‬ ‫ﺑﺤﺮ ﻣﺴﺘﻐﺮق اﺳﺖ‪ .‬و ﻣﺴﺘﻐﺮﻗﻲ ﻣـﺮ ﺗﺼـﺮف ﻣﺴـﺎﻓﺮ را ﻣﻴﺨﻮاﻫـﺪﻛـﻪ آن ﺳـﺨﻦ در‬
‫ﮔﺮدد؟ ﭘﺲ ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎ ﮔﻔﺘﻪاي ﻛﻪ‪» :‬ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺑﮕﻮﻳﻴـﺪ«‪ .‬اﻳـﻦ از ﺑـﺮاي‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ و وﺣﺪاﻧﻴّﺖ و اﻟﻬﻴﺖ و رﺑﻮﺑﻴﺖ رﻓﺖ‪ ،‬و ﺣﻖ ﺑـﺪان ﺻـﻔﺖ ﻗـﺪﻳﻢ اﺳـﺖ و‬
‫آن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و اﮔﺮ ﻧﻪ‪ ،‬ﻛﺮا زﻫﺮه و ﻳـﺎراي آﻧﺴـﺘﻲ ﺗـﺎ ﺣـﺪﻳﺚ ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﺗـﻮﻛﻨـﺪ‪ .‬در‬ ‫در آن ﻫﻴﭻ ﺗﻨﺎﻗﺾ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﺣﻮال اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻫﺮﭼﻪ ﺳّـﺮ وي را ﻛﺸـﻮف آﺛـﺎر ﺣـﻖ‬
‫ﮔﺬار ﺑﻴﺤﺮﻣﺘﻲ ﻣﺎ‪ ،‬و ﻣﮕﻴﺮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﺑـﻲادﺑـﻲ ﻣـﺎ را و ﺗﺼـﺮف ﻣـﺎ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺣـﺮﰲ ﭼﻨـﺪ از‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﻔﺖ وي ﭼﻪ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﻜﻮﻳﻲ ﺗﻮ ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎن اﻳﺜﺎرﻛﻨﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﺻﺪﻗﻪ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻣﻌﻠﻮﻣﻲ را واﺟﺒﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺷﺮح ﺳﻴﺮت ﻣﻌﺎﻣﻠﺖ اﻳﺸﺎن ﻛﺮده ﺷﺪﻛﻪ ﺣﻖ ﺑﺮ ﺳّـﺮ ﻫـﺮ ﻳـﻚ ﭼـﻪ ﻧﻴﻜـﻮﻳﻲ ﻛـﺮد ﺗـﺎ‬
‫ﭘــﺲ واﺟﺒــﺎت اﻳــﻦ ﻧﻌﻤــﺖ آﻧﺴــﺖ ﻛــﻪ رﻫــﺮوان راه را ﻣﺮﺣﻠــﻪاي دﻫــﻲ‪ .‬اﻣــﺎ ﺑﺒﺎﻳــﺪ‬ ‫ﻣﺮﻳــﺪان را ﺻــﺪق زﻳــﺎدت ﮔــﺮدد‪ ،‬و ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪان را ﻃﻠــﺐ ﺣﻘﻴﻘــﺖ‪ ،‬وﮔﺮﻓﺘــﺎران را‬
‫داﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﻫﺮﻛﻪ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺣﻖ ﺑﻪ ﺳّﺮ ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد وي ﺣﻴﺎت ﻳﺎﺑـﺪ‪ .‬وي را زﻧـﺪه‬ ‫ﺗﺴــﻜﲔ دل ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬و ﻣﻜﺸــﻮﻓﺎن را ﺗﺠﺮﺑــﻪ‪ ،‬و ﻣﺤﺠﻮﺑــﺎن را اﻣﻴــﺪ ﻧﺠــﺎت ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬و‬
‫ﺧﻮاﻧﻨــﺪ‪ .‬و آن زﻧــﺪﮔﺎﻧﻲ آن اﺳــﺖ ﻛــﻪ ﭘــﺎﻛﻴﺰه ﺣﻴــﺎت ﺑﺎﺷــﺪ‪ ،‬و ﺣﻴــﺎت ﻃﻴﺒــﻪ آن را‬ ‫رﺳﻴﺪﮔﺎن ﺳُﻜﺮت‪ ۳۹‬را ﺧﻠﻌـﺖ‪ ،‬و ﻣﺠﺎﻫـﺪان را ﺗﺄدﻳـﺐ ﻋﻠـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬و ﻋﺎﻟﻤـﺎن را‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬و ﻋﺎرﻓﺎن را ﻧﺸﺎن ﻃﺮﻳﻘﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎ ﻫﺮﻛﺴﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺎل او ﭼﻮن‬
‫اﻣﺎ ﮔﻮﻳﻴﻢ ﻛﻪ ﻛﺪام دﻳﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬و ﺣﻴﺎت ﻛـﺮا ﺑﺎﺷـﺪ و ﭘـﺎﻛﻴﺶ ﭼـﻪ‬ ‫ذﻛﺮ اﻳﻦ ﺳﺨﻦ را ﺳﻤﺎع ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻧﺸـﺎن در روزﮔـﺎر ﺧـﻮد ﺑﻴﺎﺑـﺪ‪ ،‬و از ﻫﺮﭼـﻪ ﻣﺎﻧـﺪﻧﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و ﻫﺮﻛﻪ را ﺑﺪﻳﻦ ﻧﻌﻤﺖ ﺳﺰاوارﻛﻨﻨـﺪ ﺻـﺪﻫﺰار ﻧـﻮر ﻣﻘﺪﻣـﻪ راه اوﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬و از‬ ‫اﺳﺖ ﺑﮕﺬرد‪.‬‬
‫ﺣﺲ ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﺑﻲآن ﻧﻮر ﭘـﺎﻛﻲ وي را ﺣﻜـﻢ ﻧﻜﻨﻨـﺪ‪ .‬و از آن ﻋﺒـﺎرت ﻧﺘـﻮان‬ ‫ﭘﺲ اﻳﻦ ﺷﺮح در ﺻﻔﺖ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﻓﺘﺎدﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺣﻖ ـ ﻋﺰّ اﺳﻤﻪ ـ از وﺻـﻒ و‬
‫ﻛﺮد‪ ،‬ﻛﻪ ﻫﺮﭼﻪ را در ﻋﺒﺎرت آري ﺣﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺳـﺖ‪ .‬و آن ﻧﻌﻤـﺖ ﺧـﺪاي اﺳـﺖ‬
‫‪ -۳۹‬ﻣﺴﺘﻲ و ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ و وﺟﺪ‬
‫‪۳۷‬‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ اﺣﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ از ﺧﻠﻘﺎن ﺑﻪ وي رﺳﻴﺪه اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ دل او ﺣﺎﺿـﺮ‬ ‫در وﺻﻒ ﻧﻴﺎﻳﺪ‪ .‬و اﻧﻮار از ﻧﻮر ﻏﻠﺒﻪ ﻛﻨﻨـﺪه ﻧﻈـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﭘـﺲ ﻧﺘﻮاﻧـﺪ دﻳـﺪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺳّﺮ ﻧﻴﻜﻮﻳﻲ ﺣﻖ ﺑﺮ وي ﭘﺪﻳﺪ آرﻧـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ﺑﺪاﻧـﺪﻛـﻪ آن ﻫﻤـﻪ ﺣـﻖ ﻛـﺮد ﻧـﻪ‬ ‫وﺻﻒ ﻛﻨﺪ؟ اﻣﺎ ﺑﺮ او ﭘﻴﺪا ﮔﺮداﻧﻴﺪن آن ﻧﻮرﻫﺎ را اﻛﻨـﻮن ﭘﺪﻳـﺪﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﻛـﻪ ﺛﻤـﺮه ﻫـﺮ‬
‫اﻳﺸﺎن‪ .‬آﻧﮕﺎه ﻣﻌﻴﺸﺖ و راﺣﺖ ﻫﻤﻪ ﺧﻼﻳﻖ ﻣﺮ او را ﺷﺪت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬و اﺷﺎرت ﺣﻘﻲ‬ ‫ﻧﻮري را ﺑﺮ دل و ﺳّﺮ وي ﭼﻪ اﺛـﺮ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و او را ﺑـﻪ ﭼـﻪ ﺻـﻔﺖ ﺑﻴﺎراﻳﻨـﺪ‪ .‬و از آن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ دﻳﺪه از دﻧﻴﺎ و اﻫﻞ او ﺑﺮﮔﻴﺮد‪.‬‬ ‫اﻧﻮار ﭘﺎﻧﺰده ﻧﻮر ﻳﺎدﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺷﺸﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﻳﻘﲔ را ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺛﻤﺮه اﻳﻦ ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻨﺎي‬ ‫اول‪ :‬ﻧﻮر ﻫﺪاﻳﺖ ـ ﭘـﺎﻛﻲ دل ﻣـﺮد را ﺑﻴﺎراﻳـﺪ ﺗـﺎ ﻛﻠـﻲ اﻣـﺮ را واﻗـﻒ ﮔـﺮدد‪ ،‬و ﺳّـﺮ‬
‫دﻧﻴﺎ را ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﺶ ﻛﺮاﻫﻴﺖ آﻳﺪﻛﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰﮔﺎري ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺣـﺮام ﺧـﻮرد‪ .‬و آن‬ ‫ﻋﺒﻮدﻳــﺖ ﺧــﻮﻳﺶ ﺑﺒﻴﻨــﺪ‪ ،‬و آﺛــﺎر رُﺑﻮﺑﻴــﺖ ﺣــﻖ را در آن ارادت ﺑﻴﻨــﺪ‪ .‬ﺑﺮﻳــﺪه ﺷــﻮد‬
‫ﻧــﻮر ﺣﺠــﺎﺑﻲ را از ﭘــﻴﺶ دل او دور ﻛﻨــﺪﻛــﻪ در اﻳــﻦ ﻧﻮرﻫــﺎ آن ﻧﺪﻳــﺪه ﺑﺎﺷــﺪ‪ .‬آن‬ ‫ﻋﻼﻗﻪ دل او ازﻛﻞ ﺧﻼﻳﻖ‪ ،‬ﭼﻮن در اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ آن ﻧﻮر ﺑﺠﺎي آرد‪.‬‬
‫ﺣﺠﺎب ﻏﻔﻠﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻘﺒﺎ را ﺑﺮ دﻳﺪه دل او ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﺗﺎ از ﺳّﺮ ﮔﻮر واﻗﻒ ﮔﺮدد‪.‬‬ ‫دوم‪ :‬ﻧﻮر ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﺎﺷﺪ ـ ﺛﻤﺮه او آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻣـﺮد را دﻳـﺪه در ﻏﻨـﺎي ﺣـﻖ ﮔﺸـﺎده‬
‫و ﺳّﺮ ﺻﺮاط‪ ،‬و ﻋﻘﺒﻪ ﻫﺎي راه ﻗﻴﺎﻣﺖ و دوزخ‪ ،‬و ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻮاﻧﺪن‪ ،‬و ﺑﻬﺸﺖ‪ ،‬و درﺟﻪ‬ ‫ﺷﻮد ﺗﺎ آن آﺛﺎر ﺑﻲ ﻧﻴﺎزي او را ﺑﻴﻨﺪ و ﺳّﺮ ﻧﻴﺎزﻣﻨـﺪي ﺧـﻮد را واﻗـﻒ ﮔـﺮدد‪ .‬ﭼﻨـﺎن‬
‫آن‪ ،‬ﻫﻤﻪ ﺳّﺮ وي را ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬آﻧﮕﺎه دل وي را از آن ﮔﺴﺴﺘﮕﻲ ﭘﺪﻳـﺪ آﻳـﺪ‪ .‬و‬ ‫ﻣﺸﺘﺎق ﻣﺤﺒﺖ ﺣﻖ ﮔﺮددﻛﻪ ﺑﻴﻘﺮارﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ رﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻫﻤﻪ ﻧﻴﻜـﻮﻳﻲ او ﺑﻴﻨـﺪ ﺑـﺮ‬
‫اﻳﻦ اﺷﺎرت ﺣﻘﻲ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﺮ او را ﻛﻪ از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ درﮔﺬرد‪ .‬ﺑﻴﺶ ﺑﺮ دل وي ذﻛﺮ اﻳﻦ‬ ‫ﺧﻮد‪.‬‬
‫ﭼﻴﺰﻫﺎ ﻧﮕﺬرد‪.‬‬ ‫ﺳﻮم‪ :‬ﺑﻪ ﺑﺤﺮ ﻣﺬﻟﺘﺶ ﻏﺮﻗﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﮔﺮ ﻋﺼﻤﺖ ﺧﺪاي ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻟﺤﻈـﻪ ﻫـﺰار‬
‫ﻫﻔﺘﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﺻﺪق ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪ .‬ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر آن اﺳﺖ ﻛﻪ او را ﺑﺮ ﺣﺪ راﺳﺘﻲ‬ ‫ﺟﺎن ﺑﺬل ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ در آن اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻳﺎﺑﺪ و ﻣﻬﺬّب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎﻫﺪارﻧﺪﻛﻪ ﺑﻴﺶ ﺣﻖ را ﻧﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺘﺪ و ﻧﻪ ﺑﺮاي آن‪ ،‬و ﻧﻪ ﻋـﻮض ﺧﻮاﻫـﺪ‬ ‫ﭼﻬﺎرم‪ :‬ﻧﻮر ﻣﻌﺮﻓﺖ ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪ .‬آﻓﺘﺎب ﺑﻴﻨﺪﻛﻪ از ﻣﺸﺮق ﺳّﺮ او ﺑﺮآﻳﺪ و ﺑﺮ ﻣﻐـﺮب‬
‫و ﻧﻪ ﻟﺒﺎس و ﺧﻮرش‪ .‬آن ﻧﻮر وي را ﺑﺪﻳﻦ راﺳﺘﻲ ﺑﺪارد‪ .‬ﺻﺪّﻳﻘﺶ ﺑﺪان ﺧﻮاﻧﻨﺪﻛﻪ‬ ‫دل او ﺗﺎﺑﺪ‪ .‬و ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﺮﻓـﺖ ﻫﻤـﻪ ﺧﻼﻳـﻖ را در ﻣﻈـﺎﻟﻢ‬
‫از ﻫﺮﭼﻪ اﻋﺮاض ﻛﺮد ﺑﻴﺶ ﺑﺪان ﺗﻘﺮّب ﻧﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫دل وي ﺑﮕﺬراﻧﻨﺪ‪ ،‬و آن اﺷـﺎرﺗﻲ ﺑﺎﺷـﺪﻛـﻪ ﻫﻤـﻪ ﺧﻠـﻖ ﺑـﻪ ﻧـﺰد وي ﻧﻜـﺮه ﮔـﺮدد‪ .‬و‬
‫ﻫﺸﺘﻢ‪ :‬ﻧﻮر رﻋﺎﻳﺖ ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪ ـ ﻛﻪ ﺛﻤﺮة آن ﻧﻮر ﺑـﺮ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﮕـﺎه‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﺎ ﮔﺮدد ﺑﺪان ﻧﻌﻤﺖ ﻛﻪ‪ :‬ﺣﻖ ﺑﺎ ﻣﻦ ﭼﻪ ﻛﺮد و ﻣـﺮا ازﻛﺠـﺎ آورد؟ و در آن ﻧـﻮر‬
‫داﺷﺖ ﺣﻖ ﺑﻴﻨﺪ ﺑﺮ ﺧﻮد‪ .‬دارﻧﺪة ﺧﻮد او را ﺷﻨﺎﺳﺪ‪ .‬ﻛﻠـﻲ دﻧﻴـﺎ و ﻋﻘﺒـﺎ اﮔـﺮ ﻣﻠـﻚ‬ ‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻴﻨﺪ اﻳﻦ ﭼﻴﺰﻫﺎ را ﻛﻪ ﻛﺴﻲ در آﻓﺘﺎب روﺷـﻦ ﺑـﻪ ﻇـﺎﻫﺮ ذره ﻫـﻮا را ﺑﻴﻨـﺪ‪.‬‬
‫وي ﮔﺮدد ﺧﻮد را از آن ﻏﻨﻲ ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﻛﻠﻲ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻼ را ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ او آرﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد را‬ ‫آﻧﮕﺎه دوﺳﺘﻲ ﺑﺮ او زﻳﺎدت ﮔﺮدد‪ .‬ﭘﺲ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ را ﺑﺪو ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﻛﺮاﻫﺖ اﻳﻦ دﻳـﺪ ﻣـﺮ‬
‫در آن ﻣﺒﺘﻼ ﻧﺒﻴﻨﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﻈﺮ او ﺑﺮ ﻧﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ ﻧﻈﺮﻫﺎ را از دل او ﻣﺤﻮﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮﭼﻪ‬ ‫او را ﺣﺎﺻﻞ آﻳﺪ‪ .‬و اﻳﻦ اﺷﺎرت ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪﻛﻪ از آن ﻫﻤﻪ درﮔﺬرد‪.‬‬
‫ﻣﺮد را ﺑﺮ ﭼﻴﺰي اﻋﺘﻤﺎد اﻓﻜﻨﺪ‪ ،‬و از ﭼﻴﺰي رﻧﺠـﻮر ﮔﺮداﻧـﺪ‪ ،‬آن ﮔـﺮه دل وي ﺑـﻮده‬ ‫ﭘﻨﺠﻢ‪ :‬ﻧﻮر اﺣﺴﺎن ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪ .‬و آن ﻧـﻮري ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ ﺑﻨـﺪه ﻛـﻪ دﻳـﺪة ﻣـﺮد را‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ اﻳﻦ ﻧﻮر آن ﻫﻤﻪ ﮔﺮه ﻫﺎ را ﺑﺮ وي ﺑﮕﺸﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺪان ﻛﻪ ﺳّـﺮ ﻫـﺮ ﭼﻴـﺰي ﻛـﻪ‬ ‫ﻣﻐﻠﻮب ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ از ﺣﻖ ﺷﻜﺮﻛﻨﺪ ﻓﺮو ﻣﺎﻧﺪ‪ .‬و ﺛﻤﺮه آن ﻧـﻮر ﺑـﺮ روي‬
‫‪۳۸‬‬
‫و وﻗــﺖ رﻛﻨــﻲ‪ ،‬و ﺣﺎﺿــﺮي رﻛﻨــﻲ‪ ،‬و ﻣﺤﺒــﺖ رﻛﻨــﻲ‪ .‬دﻳــﺪهاش از اﻳــﻦ ﻫﻤــﻪ ﺑﺎﻳــﺪ‬ ‫ﺑﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬و ﻣﺠﺮدي اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔﻪ ﺑﻪ دل اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺗﺎﺑﺶ آن ﻧﻮر‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ‪ .‬آﻧﮕﺎه در اﻳﻦ ﻓﺮدي ﻣﺘﺤﻴّﺮ ﮔﺮدد دﻟﺶ از ﺗﻤﻴﺰ و ﺗﺼﺮف و ﺗﺼﺮف ﻛﺮدن‪.‬‬ ‫ﻧﻬﻢ‪ :‬ﻧـﻮر اﻧﺎﺑـﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺮ اوﻛﺸـﻒ ﻛﻨﻨـﺪ‪ .‬ﺛﻤـﺮه آن ﻧـﻮر ﺑـﺮ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﭼﻬﺎردﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﺟﻼل ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﮔﺮدد‪ .‬و ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﭼـﻮن‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮدد از ﻫﻤﮕﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣـﻖ‪ .‬اﻣـﺎ ﻫﻨـﻮز ﻃﺮﻳـﻖ ﻧﺪﻳـﺪه ﺑﺎﺷـﺪ و ﺟﻤـﺎل ﻣﻌﺮﻓـﺖ‬
‫ﻓﺮاق ﻣﺴﺘﻮﱄ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻛﻪ از وﻃﻦ ﺧﻮد رﻓﺘﻪ و ﺑﺪوﺳﺖ ﻧﺎرﺳـﻴﺪه و دﻳـﺪن آن ﭼﻴﺰﻫـﺎ‬ ‫ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﺷﺎرت آن ﻧﻮر ﻫﻤﻲ رود‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﻜﻪ ﻛﺴﻲ در ﺗﺎﺑﺶ ﺻـﺒﺢ رود‪ ،‬و اﻳـﻦ‬
‫ﻓــﺮو ﻧﻴﺎﻣــﺪه‪ ،‬ﮔﻮﻳــﺪ‪» :‬اﮔــﺮ ﻣــﺎ را ﺧﻮاﺳــﺘﻨﺪي‪ ،‬دل ﺧــﻮش و وﻗــﺖ ﺧــﻮش از ﻣــﺎ‬ ‫رﻓﺘﻨﺶ را ﺑﺎزآﻣﺪن ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎز اﻓﺘﺪ ﺳﺨﺘﻲ ﺧﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﻐﺰﻳﺪن اﻳـﻦ ﻃﺎﻳﻔـﻪ آن‬
‫‪٤۰‬‬
‫ﻧﺴﺘﺪﻧﺪي «‪ .‬و آن ﺧـﻮد ﻋﻨﺎﻳـﺖ ﺣـﻖ ﺑـﻮده ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬ﻛـﻪ او را از ﻧﻈـﺎره دل اﺳـﺘﺪه‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از رﻓﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﺧﻄﻮﺗﻲ و ﻟﺤﻈﺘﻲ ﺑﺎز ﻣﺎﻧﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ دل را از او‪ .‬و اﻳﻦ از ﺑـﺮاي آن ﺑﺎﺷـﺪ ﺗـﺎ واﺳـﻄﻪ دل را از ﺧـﻮد ﺑﻨﻬـﺪ‪ ،‬و‬ ‫دﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر اﺟﺎﺑﺖ ﺑﺮ اوﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬و ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳّﺮ ﻣﻨﺎﺟﺎﺗﻬﺎ‬
‫دﻋﻮي ﻧﻜﻨﺪﻛﻪ ﺣﻖ را ﺑﻪ دل دوﺳﺖ دارم‪ .‬اﻳﻦ ﻃﺎﻳﻔـﻪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ دل ﺧـﻮﻳﺶ ﻓﺮﻳﻔﺘـﻪ‬ ‫را درﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬و اﺧﺘﻴﺎر ﺣﻖ را از اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮد ﺑﺪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ اﮔﺮ ﺑﺎ ﺣـﻖ ﻣﻨﺎﺟـﺎﺗﻲ ﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ‬
‫ﻧﮕﺸﺘﻨﺪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺧﺘﻴﺎر ﺣﻖ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺎﻧﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﻋﻈﻤـﺖ ﺑـﺮ وي ﻛﺸـﻒ ﮔـﺮدد‪ .‬و ﺛﻤـﺮه آن ﻧـﻮر ﺑـﺮ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬ ‫ﻳﺎزدﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺑﺮ وي ﻛﺸـﻒ ﮔﺮداﻧﻨـﺪ‪ .‬و ﺛﻤـﺮه آن ﻧـﻮر ﺑـﺮ وي آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺰرﮔﻲ ﻫﻤﻪ ﻣﻘﺎﻣﻬﺎ ﺑﻪ ﻧﺰدﻳﻚ او ﺧﺮد ﮔﺮدد و ﻣﺤﻘﺮي ﺧﻮد را در آن ﺗـﺎﺑﺶ ﺑﻴﻨـﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﻴﺪوار ﺣﻖ ﮔﺮددﻛﻪ ﺳﺎﻋﻪً ﻓﺴـﺎﻋﻪً وي را ﮔـﻮﻳﻲ دﻳـﺪار ﻧﻤﺎﻳـﺪ‪ .‬و وﺟـﺪ و وﻗـﺖ و‬
‫ﺗﺎ ﭼﻴﺰي ﻧﻤﺎﻧﺪ از دل ﺑﻴﺪارﮔﺮدد‪ .‬رَزَﻗﻨَﺎاﻟﻠّﻪُ‪ .‬و اِﻳّﺎﻛُﻢ ﻣﻘﺎمَ اﻟﻌﺎرﻓﲔَ اﻟﻤﻌﺎﺷﻘﲔَ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ﻛﻪ ﻣﺮد را ﺑﺎﺷﺪ در اﻳﻦ ﺣﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳُﻜﺮ و ﻏﻠﺒﻪ و اﻧﻔﺮاد در اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻣﺎ آن ﺗﺎﺑﺶ او را از آن ﺑﻲ ﺧﱪﻛﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭻ واﻗﻒ روزﮔﺎر ﺧﻮد ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫دوازدﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر ﺳﻌﺎدت را ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﮔﺮداﻧﻨﺪ‪ .‬و ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫از ﻫﻤﻪ درﮔﺬرد‪ ،‬ﻛﻪ ﺗﺎ ﺳﻌﺎدت وي را ﻣﺪد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻫﻤﻪ اِﻋﺮاض ﻛﻞ ﻳﺎﺑﺪ‪،‬ﻛﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﻧﻮري را ﻧﻮر دﮔﺮ ﻏﺎﻟﺐ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﻣﺮد از او وا ﺳﺘﺪه ﮔﺮدد‪ .‬و ﺗﺎ در آن ﺗﺎﺑﺶ ﻣـﺮ‬
‫او را ﻧﻤﻮده ﮔﺮدد اﺷﺎرت ﺣﻘﻲ ﻛﻪ‪» :‬ﺑﻴﺶ ﺑﻪ ﻗﺪم ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻈﺮ ﻣﻜـﻦ«‪ ،‬ﺑـﺪان‬
‫ﺳّﺮ آن ﻧﻮر در ﺧﻮد ﻧﻴﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺰدﻫﻢ‪ :‬ﻧﻮر وﺣﺪاﻧﻴّﺖ ﺑﺮ وي ﻛﺸﻒ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﺛﻤﺮه آن ﻧﻮر ﺑﺮ وي آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺧـﻮد‬
‫را از اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﻣﻔﺮد ﺑﻴﻨﺪ‪ ،‬ﻛﻪ ﻫـﻴﭻ ﻋﻼﻳـﻖ راه وي ﻧﮕـﺮدد‪ .‬ﻧـﺎﻇﺮ آن ﻧـﻮر ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬و‬
‫ﭘﺸﺖ ﺑﺮ اﻳﻦ وﻻﻳﺖ آورده ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬و اﻳﻦ ﻧﻮرﻫﺎ ﻫﻤﻪ ﺣﺪﻫﺎي دل را ﺑﺪو ﺑﻨﻤﺎﻳﻨـﺪ‪ .‬و‬
‫اﻳﻦ دل را ﻣﺴﺎﻓﺘﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ رﻛﻨﻬﺎي اﻳﻦ را ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ وﺟﺪ‪ ،‬رﻛﻨﻲ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻧﺰد او‪،‬‬
‫‪ -٤۰‬ﻧﺴﺘﺎﻧﺪن‬
‫‪۳۹‬‬

‫ﻫﻮ‬

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

‫ﻫﻮ‬

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫ﻫﻮ‬

‫ﻗﻄﺐ ﺳﻠﺴﻠﺔ ﻧﻌﻤﺖ اﻟﻠّﻬﻲ ﺳﻠﻄﺎﻧﻌﻠﻴﺸﺎﻫﻲ ﮔﻨﺎﺑﺎدي‬

‫ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ‪ :‬دﻛﱰ ﻋﻠﯿﻤﺤﻤّﺪ ﺻﺎﺑﺮی‬

‫‪ -۷‬ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻫﻮس‬ ‫‪ -٦‬آﻓﺮﻳﺪه ﻫﺎ و ﻣﻮﺟﻮدات‬

‫‪ -۲۲‬آزادﮔﻲ‬ ‫‪ -۲۱‬دو ﺿﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬

‫‪ -۲٤‬ﻫﺮﭼﻪ ﻫﺴﺖ او را‬

You might also like