POLITECHNIKA KRAKOWSKA

im. Tadeusza Kociuszki

WYDZIA MECHANICZNY
INSTYTUT KONSTRUKCJI MASZYN

mgr in. Mirosaw Mrzygd

PARAMETRYCZNA OPTYMALIZACJA
KONSTRUKCJI PRACUJCYCH PRZY
OBCIENIACH WYSOKOCYKLOWYCH
ROZPRAWA DOKTORSKA
promotor: prof. dr hab. Andrzej P. Zieliski

KRAKW 2005

Spis treci
1. Wstp ........................................................................................................3
1.1.
1.2.
1.3.

2.

3.

4.
5.
6.

Wprowadzenie do tematyki pracy

Przegld literatury ...........................................................................5
Cele i zakres pracy ........................................................................10
Zmczeniowa analiza konstrukcji .......................................................11
2.1. Zaoenia analizy konstrukcji
2.2. Metody i narzdzia analizy zmczeniowej w zoonym stanie
napre ........................................................................................18
2.2.1 Zaoenia analizy zmczeniowej w zoonym stanie
napre
2.2.2 Przegld kryteriw wytrzymaoci zmczeniowej w
wieloosiowym stanie napre
2.2.3 MES jako narzdzie do analizy zmczeniowej
2.3. Badanie numeryczne wybranych wieloosiowych kryteriw
zmczenia wysokocyklowego .......................................................31
2.3.1 Implementacje kryteriw w programie ANSYS
2.3.2 Schematy adaptacji przebiegw czasowych obcie dla
analizy zmczeniowej
2.3.3 Test numeryczny kryteriw zmczeniowych na
przykadowej czci mechanicznej
2.3.4 Wybr kryterium dla optymalizacji zmczeniowej
Optymalizacja w warunkach zmczenia wysokocyklowego ............44
3.1. Przegld metod optymalizacyjnych konstrukcji
3.2. Test metod optymalizacyjnych konstrukcji ..................................47
3.2.1 Test metody gradientowej
3.2.2 Test metody probabilistycznej
3.2.2 Wnioski z przeprowadzonych testw metod
optymalizacyjnych
3.3. Narzdzia poprawy efektywnoci metod probabilistycznych.........56
3.3.1 Zastosowanie algorytmw ewolucyjnych jako narzdzia
optymalizacji probabilistycznej
3.3.2 Zwikszenie wydajnoci oblicze poprzez technik oblicze
rwnolegych
3.3.3 Ograniczenie liczby zmiennych przez badanie wraliwoci
funkcji celu.
3.3.4 Propozycja procedury optymalizacyjnej
3.4. Przykady zastosowa optymalizacji konstrukcji w warunkach
zmczeniowych .............................................................................64
3.4.1 Przykad 1: Optymalizacja zmczeniowa czci
mechanicznej model pytowy dwuwymiarowy (2D)
3.4.2 Przykad 2: Optymalizacja zmczeniowa czci
mechanicznej model powokowy trjwymiarowy (3D)
3.5. Ocena wynikw bada optymalizacyjnych ...................................87
Wnioski kocowe i perspektywy dalszych bada .............................88
Literatura ................................................................................................89
Dodatki ...................................................................................................97
2

1. Wstp
1.1 Wprowadzenie do tematyki pracy
Cena, bezpieczestwo i trwao s jednymi z gwnych wytycznych dla
projektowania maszyn, pojazdw i innych konstrukcji. Trwao jest parametrem na
ktry skada si wiele czynnikw. Jednym z nich jest odporno konstrukcji na
uszkodzenia o charakterze zmczeniowym.
W 1983 roku w USA zostay przeprowadzone niezalene badania [36,112] wpywu
ekonomicznego uszkodze zmczeniowych na straty gospodarki krajowej. W wyniku
przeprowadzonej analizy ustalono, e roczny koszt uszkodze zmczeniowych w 1982
wynis 4% PKB. Najdotkliwsze straty z tego powodu odniosy sektory gospodarki
zajmujce si uytkowaniem pojazdw (rys. 1).
Sektory gospodarki
Pojazdy samochodowe i czci
Samoloty i czci
Architektura, budynki mieszkalne
Architektura, budynki niemieszkalne
ywno i pokrewne produkty
Produkty z prefabrykatw stalowych
Produkty nieelazne
Przetwrstwo ropy naftowej
Konstrukcje metalowe
Opony i dtki

Rys. 1. Roczny koszt uszkodze zmczeniowych dla gospodarki USA w gwnych sektorach
(dane za 1982 rok, wyraone w miliardach USD) [112]

Podobny cykl bada zosta przeprowadzony dla Europy w 1991. Jak wynika z
opublikowanych wynikw [89] udzia kosztw uszkodze by zbieny z wynikami dla
USA i wynis take okoo 4% PKB.
We wnioskach z obydwu raportw autorzy stwierdzaj, e ogromne koszty
uszkodze zmczeniowych w skali gospodarki mona by obniy o 30% przy lepszym
uyciu biecych osigni technologii. Nastpn redukcje kosztw o 30% mona
osign w duszym czasie przez badania naukowe i zastosowanie ich w praktyce.
Pozostae koszty trudno bdzie wyeliminowa bez znaczcego przeomu w badaniach w
tej dziedzinie [112].
W gaziach przemysu szczeglnie naraonych na wysokie koszty zwizane z
uszkodzeniami zmczeniowymi, jak lotnictwo czy motoryzacja, rozwiny si specjalne
metodologie projektowe ukierunkowane na optymalne ksztatowanie podzespow i
3

struktur nonych pojazdw. Oparte s one w gwnej na badania prototypw pojazdw

(fizycznych i komputerowych). Dziki rozwojowi metod komputerowego
prototypowania moliwe jest dzisiaj nawet projektowanie nowych produktw bez bada
fizycznych modeli [136].
O tym jak wane w tym procesie staje si prognozowanie ycia produktu
wiadczy dynamiczny rozwj narzdzi komputerowych do analizy trwaoci
zmczeniowej. Pod koniec lat 90-tych powstaa nowa grupa programw, rozwinita z
narzdzi komputerowego wspomagania projektowania CAD oraz komputerowej analizy
konstrukcji CAE, a zajmujc si caym cyklem ycia produktu PLM ( Product
Lifecycle Management ). Obejmuje ona wszystkie jego fazy, od projektowanie i
wytwarzanie poprzez eksploatacje do jej zakoczenia i recyklingu [137]. Na tym tle
rozwj metodyki optymalizacji konstrukcji z uwagi na uszkodzenia zmczeniowe
wydaje si wysoce uzasadniony, a jego osignicia bd si praktycznie przekada na
korzyci dla spoeczestwa.

1.2 Przegld literatury

1.2.1 Hipotezy wieloosiowego zmczenia wysokocyklowego
W niniejszym przegldzie autor skupi si na pozycjach literaturowych dotyczcych
przede wszystkim wieloosiowego zmczenia wysokocyklowego, ktre bdzie
wiodcym przedmiotem zainteresowania tej rozprawy. Bardzo dua grupa kryteriw
dotyczcych niskocyklowego zmczenia zostaa omwiona tylko w przypadkach, gdy
autorzy zaznaczyli moliwo stosowania ich take dla zmczenia wysokocyklowego.
Szerszy przegld tych kryteriw mona znale w pracach Garuda[49] oraz You i Lee
[127].
Cho pocztki prac badawczych nad wieloosiowym zmczeniem datuj si na
koniec XIX wieku, to dopiero w latach 20-tych XX wieku przeprowadzono pierwsze
analizy, ktre mona by uzna w dzisiejszych kryteriach technicznym za
przeprowadzone w wysokocyklowym reimie obcie [49]. Od tego czasu nastpi
rozwj bada nad wieloosiowym zmczeniem. Prace eksperymentalne doprowadziy do
stworzenia wielu hipotez wanych dla wysokocyklowego wieloosiowego zmczenia.
Hipotezy te czsto opieraj si na kracowo rnych zaoeniach, warto wic przy ich
przegldzie podzieli je na grupy odpowiadajce ich charakterystyce [49,127]:
- kryteria wywodzce si z hipotezy krzywej eliptycznej Gougha-Pollarda
- hipotezy oparte na niezmiennikach (inwariantach) stanu naprenia lub
odksztacenia
- podejcie paszczyzny krytycznej
- hipotezy uywajce wartoci rednich napre lub odksztace w elementarnej
objtoci
- hipotezy uywajce zakumulowanej w materiale energii
Hipotezy oparte na krzywej eliptycznej Gougha-Pollarda
W lat trzydziestych XX w. Gougha i Pollard[52] stworzyli hipotez krzywej
eliptycznej dla zoonej wytrzymaoci zmczeniowej (zginanie i skrcanie). Mimo i
od powstania wzoru Gougha-Pollarda mino ju okoo 70 lat jest on nadal zalecany w
podrcznikach [71], a take rozwijana we wspczesnych kryteriach zmczeniowych
[75].
Marin [82] zaproponowa kryterium, w ktrym bierze pod uwag amplitud i
warto redni naprenia oktaedrycznego.
Lee [75] zmodyfikowa elips Gougha-Pollarda do postaci kryterium
uwzgldniajcego przesunicie w fazie oraz trwao zmczeniow dla przypadku
wieloosiowego. W badaniach porwnawczych Wanga [126] kryterium to zostao bardzo
wysoko ocenione.

 Grupa hipotez inwariantnych

W skad kryteriw tej grupy wchodz zwykle naprenie hydrostatyczne oraz
naprenie oktaedryczne. Zastosowanie kryteriw inwariantnych pozwala ustali czy
pknicie zmczeniowe si pojawi, czy te nie. Orientacja potencjalnych pkni nie
moe by jednak przez te kryteria ustalona.
W latach 20-tych XX w. High [59] sformuowa prawdopodobnie pierwsze
kryterium zmczeniowe wieloosiowe. Wychodzc z zasad termodynamicznych High
otrzyma formu bardzo zblion do stosowanych wspczenie inwariantnych
kryteriw zmczeniowych. Zawiera ona miedzy innymi sum kwadratw napre
gwnych oraz naprenie hydrostatyczne.
Sformuowana przez Guesta zasada [54] wica algebraicznie najwiksze i
najmniejsze naprenia gwne jest nadal uznawana za moliw do stosowania dla
przypadku rozpatrywania napre gwnych . Stosowana w rwnaniu Guesta staa
materiaowa (stosunek Zso/Zgo) jest obecnie powszechnie uywana jako miara cigliwokruchej charakterystyki materiau.
Sines [115] podda analizie wpyw rnych kombinacji zmiennego naprenia
zginajcego i skrcajcego na wytrzymao zmczeniow. Na postawie swoich bada
sformuowa kryterium zawierajce naprenie oktaedryczne reprezentujce amplitud
zmiennych napre oraz redni warto naprenia hydrostatycznego, ktre miao
oddawa wpyw napre rednich dla wieloosiowego zmczenia. Jak zostao przez
Sinesa dowiedzione, rednie naprenie tnce ma w porwnaniu do redniego
naprenia normalnego znikomy wpyw na trwao zmczeniow w zakresie
odksztace sprystych. Hipoteza Sinesa wykazuje dobr korelacje z badaniami
eksperymentalnymi.
Crossland [21] sformuowa bardzo zblione kryterium do Sinesa. Rnica w
podejciu obu badaczy dotyczy wpywu na trwao zmczeniow naprenia
hydrostatycznego, ktre wedug Crosslanda powinno zosta uwzgldnione przez jego
warto maksymaln.
Kakuno i Kawada [63] podobnie jak Crossland uywa maksymalnego naprenia
hydrostatycznego. Jednak naprenie to jest w ich kryterium w postaci rozdzielonej na
cz redni i amplitud, obie z innymi wspczynnikami wagowymi.
Kryterium Deperrois [31] rni si w podejciu od wymienionych poprzednio w
zakresie wyznaczenia amplitudy napre. Deperrois bazuje na reprezentacji cieki
obcienia w przetransformowanej przestrzeni dewiatorycznej E5, dla ktrej
wyznacza si ciciw bdc miar amplitudy.
Grupa hipotez paszczyzny krytycznej
Stulen i Cummings [119] sformuowa w 1954 roku tez, e uszkodzenia
zmczeniowe s gwnie powodowane przez powtarzajce si polizgi na paszczynie
krytycznej napre tncych i jest powodowane przez naprenie normalne do tej
paszczyzny. Jako paszczyzn krytyczn definiuje si jednoznacznie zdefiniowan
paszczyzn, dla ktrej liniowa kombinacja naprenia tncego oraz normalnego osiga
okrelon warto.

Kryterium Findleya [45] nawizuje do linowej kombinacji amplitudy naprenia

tncego oraz maksymalnego naprenia normalnego dziaajcego na paszczynie
krytycznej. Paszczyzna krytyczna jest to ta dla ktrej ta kombinacja daje maksymaln
warto.
Matake [81] w swoim kryterium rwnie posuguje si identyczn par napre jak
Findley. Paszczyzn krytyczn jednak dla Matakea jest paszczyzna dla ktrej
amplituda napre osiga maksimum. To kryterium, w odrnieniu do poprzednio
omawianego, poprawnie oddaje granic zmczenia dla skrcania.
Dietmann [32] uywa koncepcji oktaedrycznych napre tncych i normalnych,
ktre dziaaj na paszczynie jednakowo nachylonej do kierunkw gwnych tensora
napre. Dla proporcjonalnego obcienia paszczyzna oktaedryczna jest ustalona.
Wedug kryterium amplituda oktaedrycznych napre tncych nie moe przekroczy
wartoci dopuszczalnej.
Wedug McDiarmida [83] paszczyzna krytyczna to ta, na ktrej amplituda napre
tncych osiga maksimum. Aby uwzgldni efekt naprenia redniego McDiarmid
zaproponowa stosowanie zastpczej amplitudy napre tncych. McDiarmid
zasugerowa rwnie moliwo pominicia redniego naprenia tncego, ktrego
wpyw na trwao zmczeniow na paszczynie krytycznej jest bardzo may.
Kryterium McDiarmid w swojej formule bierze pod uwag take dwie fazy inicjacji
pkni zmczeniowych.
Macha [78,79] zasugerowa kryterium w rozumieniu stanu odksztacenia na
krytycznej
poddanej
wieloosiowemu
losowemu
obcieniu
paszczynie
zmczeniowemu. Macha definiuje paszczyzn krytyczn poprzez redni kosinusw
kierunkowych, ktre wyznaczaj paszczyzn maksymalnych odksztace tncych w
odniesieniu do czasu w arbitralnie przyjtym okresie. W oglnej formie tego kryterium
brane jest pod uwag wieloosiowe losowe obcienie zmczeniowe w warunkach
napreniowych.
agoda [70] zaproponowa wysokocyklowe kryterium dla wieloosiowego losowego
i nie proporcjonalnego obcienia. W kryterium rozpatruje si gsto energii
odksztacenia normalnego dziaajcego na paszczynie krytycznej.
Hipotezy uywajce wartoci rednich w elementarnej objtoci
Kolejn kategori kryteriw mona okreli jako bazujce na rednich napreniach
w elementarnej objtoci V . W tej kategorii hipotez zmczeniowych bierze si pod
uwag redni warto napre tncych i normalnych w objtoci V.
Grubisic i Simbrger [53] w 1973 roku przeprowadzili bardzo obszerne badania dla
zoonego wieloosiowego obcienia. Wnioski z tych bada pozwoliy midzy innymi
na ustalenie, e na mechanizm zmczeniowy dla rnego typu materiaw ( zostay
wyrnione trzy podstawowe grupy: materiay cigliwe, cigliwo-kruche i kruche) ma
wpyw zarwno naprenie tnce jak i normalne, a ten wpyw jest rny dla rnych
grup metali.
Dang Van [23] w swej pracy z 1973 roku jako pierwszy sformuowa hipotez
lokalnych (w skali mikroskopowej - na poziomie ziaren) odksztace plastycznych,
ktre s pocztkiem tworzenia pkni nawet gdy badana struktura w skali
makroskopowej pozostaje w zakresie odksztace sprystych. Skomplikowany sposb

obliczania amplitudy napre tncych zosta przez Dang Vana uproszczony w nowej
postaci jego kryterium [21].
Ballard [5] sformuowa hipotez, e pknicie zmczeniowe nie nastpi jeli tylko
odpowiedzi ziaren, najkorzystniej zorientowanych i poddanych mikroskopowemu
periodycznemu obcieniu, jest elastyczny shakedown.
Papadopoulos [105] przeprowadzi analiz wielu kryteriw zmczeniowych pod
wzgldem poprawnoci ich przewidywania w warunkach przesunicia fazowego
obcie zmczeniowych. Jak wynika z jego bada wytrzymao zmczeniowa dla
bardzo duej liczby cykli obcie ( ~106 ) dla przesunitego w fazie zginania i
skrcania nie jest zalena od rnicy faz. Dla innych typw obcie kryterium
Papadopoulosa przewiduje dajcy si zauway wpyw rnicy w przesuniciu
fazowym na wytrzymaoci zmczeniow. Kryterium Papadopoulosa wykazao bardzo
dobr zgodno z badaniami eksperymentalnymi, ale jest ono ograniczone do klasy
metali hard (0.577 Zso/Zgo 0.8).
Dang Van [20,28,139], w swoich najnowszych pracach zaproponowa
zmodyfikowane podejcie do wysoko i niskocyklowego zmczenia bazujce na teorii
shakedown oraz dyssypacji energii.
Kryteria energetyczne
Kryteria tej grupy bior pod uwag wieloosiowe napreniowo-odksztaceniowe
odpowiedzi materiau oraz cykliczne plastyczne deformacje, ktre zale od cieki
napreniowo-odksztaceniowej.
Ellyin i Goo [41] zaproponowali, e zakumulowane przez zmczenie uszkodzenie
materiau moe by scharakteryzowane przy uyciu iloci energii, ktr materia moe
zabsorbowa. Ellyin i Goo udowodnili, e ich kryteria mog dobrze przewidywa
trwao zmczeniow dla regionw jednoosiowego obcienia zmczeniowego oraz
zgodnego w fazie zmczenia wieloosiowego.
Goo [51] zaproponowa podejcie unifikujce nisko i wysokocyklowe zmczenie.
Kryterium Goosia bazuje na parametrze uszkodzenia oraz energii, zostao przebadane
dla wieloosiowego zmczenia przy proporcjonalnym obcieniu z napreniem rednim
i wykazao dobr zgodno z wynikami eksperymentalnymi.

1.2.2 Optymalizacja zmczeniowa

Jak napisa Osgood [102]: Mona powiedzie, e wszystkie analizy napreniowe

s waciwie analizami zmczeniowymi, rnica ley tylko w iloci cykli przyoonego
naprenia lub odksztacenia. Myl t mona by uoglni take do optymalizacji
konstrukcji. W dziedzinie tej nastpi w XX wieku ogromny rozwj, zwaszcza w
zakresie lotnictwa i pojazdw ldowych. Aspekt optymalizacji zmczeniowej jako
takiej zapocztkowany zosta jednak dopiero w latach 70-tych i ogranicza si gwnie
do optymalizacji ksztatu [67,72]. Ta dziedzina optymalizacji zmczeniowej jest
rozwijana do dzisiaj i wraz rozwojem nowoczesnych narzdzi symulacji
komputerowych ma coraz wiksze moliwoci [85, 113].

Zmczeniowa optymalizacja konstrukcji napotyka na kilka istotnych trudnoci.

Niejednoznaczna jest adaptacja przebiegw zmiennych obcie (okrelenie
przebiegw zastpczych). Rnorodno hipotez wytrzymaoci zmczeniowych
utrudnia decyzje wyboru jednoznacznej formuy zmczeniowej. Wreszcie, niezbdne
metody analizy problemu (MES) oraz rozbudowane algorytmy optymalizacyjne
skutkuj nieprzekraczaln barier duych czasw oblicze komputerowych.
Wrd niewielu pozycji z tej dziedziny wyrnia si praca Haiby [58], ktry podj
si prby zbudowania oglnego algorytmu dla optymalizacji strukturalnej w warunkach
zmczenia. Algorytm Haiby uwzgldnia miedzy innymi wybr metody obliczania
napre, zastosowanie wieloosiowego kryterium zmczeniowego oraz parametryczn
modyfikacj geometrii projektowanej czci. Pomimo kompleksowego podejcia do
zagadnienia wyboru metody obliczania napre, autor nie daje jednak penej
odpowiedzi jak zastosowa zaproponowany algorytm w parametrycznej optymalizacji
konstrukcji. Bardzo wana kwestia wyboru hipotez wieloosiowego zmczenia nie
zostaa przez Haib omwiona, a stosowana przez niego formua zmczeniowa [29]
ogranicza si tylko do zakresu niskocyklowego.

1.3 Cele pracy

Celem pracy jest opracowanie moliwie jednoznacznego i prostego w aplikacji
algorytmu procesu optymalizacji zoonych elementw konstrukcji pracujcych przy
obcieniach wysokocyklowych. Opracowanie ujmuje wic trzy dziedziny:
1. Wieloosiowe zmczenie elementw maszyn i konstrukcji,
2. Komputerow analiz napre i deformacji tych elementw,
3. Parametryczn optymalizacj konstrukcji.
W ramach pierwszej dziedziny zostanie dokonane porwnanie wybranych hipotez
zmczeniowych uwzgldniajcych wpyw zastpczych napre staych w konstrukcji
na dopuszczaln warto zastpczych napre amplitudowych. Powysze porwnanie
zostanie przeprowadzone zarwno poprzez szczegowe badanie literaturowe, jak i
porwnawcze obliczenia komputerowe. W tej czci zostanie te poruszony istotny
problem adaptacji przebiegw obcie do algorytmw analizy i optymalizacji (dobr
przebiegw reprezentatywnych).
W ramach drugiej dziedziny zostanie przeprowadzone staranne modelowanie
badanych struktur metod elementw skoczonych przy wykorzystaniu wersji
uniwersyteckiej systemu ANSYS v. 8.1. Planowane jest badanie wpywu siatki
elementw na rozwizanie oraz opracowanie metody okrelania wielkoci
napreniowych wystpujcych w hipotezach zmczeniowych.
Ostatnia dziedzina bdzie obejmowa badanie poszczeglnych metod poszukiwania
minimum funkcji celu z wykorzystaniem algorytmw optymalizacyjnych systemu
ANSYS oraz opracowanie programu czcego zaawansowany system optymalizacji
ewolucyjnej EOS z uytkowanym pakietem MES zaadoptowanym do oblicze
zmczeniowych.
Podany w pracy algorytm i jego numeryczna realizacja mog w istotny sposb
zmieni spojrzenie na optymalizacj konstrukcji pracujcych w warunkach zmczenia
materiau.

10

Zmczeniowa analiza konstrukcji

2.1 Zaoenia analizy zmczeniowej

Zmczenie materiau mona definiowa jako uszkodzenie powodowane przez
powtarzajce si lub zmienne obcienie, ktre jednak co do wartoci nigdy nie
przekracza wartoci dopuszczalnej dla danego materiau.
Z punktu widzenia liczby cykli ktre badana struktura jest w stanie przenie proces
zmczenia materiau mona podzieli na trzy zakresy [71]:
I.
quasi-statyczne , od do 103104 cykli
II.
niskocyklowe, od 104 do 105 cykli
III.
wysokocyklowe, powyej 105 cykli
Naley jednak pokreli, e powysze granice s pynne (rys. 2) a pewne efekty
niskocyklowego zmczenia wystpuj rwnie w strefie I.

Rys.2 Wykres zmczeniowy

Kady z wymienionych zakresw zmczenia (rys.2) charakteryzuje si nieco innym

mechanizmem uszkodze [116]. W zakresie quasi-statyczne pkanie materiau
nastpuje z widocznymi silnymi odksztaceniami plastycznymi oraz moliwymi
efektami pezania. Dla przypadku niskocyklowego wysokim napreniom towarzysz
znaczne odksztacenia plastyczne badanej struktury. Ten typ zmczenia okrelany jest w
literaturze jako odksztaceniowy lub energetyczny. Dla przedziau wysokocyklowego
odksztacenia plastyczne zanikaj a trwao zmczeniowa zwizana jest bezporednio z
poziomem amplitudy napre. Inicjacja pkni wystpujca w rejonie koncentracji
napre rozpoczyna si polizgiem w sabych paszczyznach krystalicznych
(paszczyznach atwego polizgu). Zmczenie wysokocyklowe jest historycznie
pierwszy zbadany mechanizm zmczeniowy (A. Whler 1860r.), w literaturze okrelane
jest te jako zmczenie napreniowe.
Inny podzia zjawisk zmczeniowych moe wynika z wymiaru rozpatrywanego
zjawiska, w ktrym rozrniamy zmczenie jedno i wieloosiowe. Zmczenie
jednoosiowe, dla ktrego zjawiska zmczeniowe rozpatrywane s dla przypadku

11

zmiennego w czasie prostego naprenia lub odksztacenia, jest stosunkowo dobrze

rozpoznane. Pomimo, e uzyskane z testw jednoosiowych, krzywe Whlera
() czy wykresy Haigha (Smitha) s nadal uywane jako narzdzie do
przewidywania trwaoci zmczeniowej konstrukcji wielowymiarowych.
Zmczenie wieloosiowe jest najczciej spotykanym przypadkiem w zagadnieniach
technicznych. Nie posiada ono jednak tak udokumentowanych jak przypadek
jednoosiowy zestawu formu opisujcych trwao zmczeniow. Rozpoczte w latach
50-tych XX wieku intensywne prace nad wieloosiowym zmczeniem nie doprowadziy
jeszcze do stworzenia uniwersalnych zasad opisujcych zarwno przypadek nisko jak i
wysokocyklowy. Istniejce obecnie formuy zmczeniowe dla obydwch tych
przypadkw zasadniczo si rni, cho trzeba zanotowa i prby sformuowania
wieloosiowego kryterium dla przypadku nisko i wysokocyklowego s podejmowane
(patrz [20,28,139]). Du szans na przyspieszenie prac w tej dziedzinie jest
dynamiczny rozwj metod numerycznej analizy napre i odksztace w konstrukcji.
Bardzo czstym zjawiskiem dla rzeczywistych przebiegw obcie jest
niesymetryczno cyklu. Charakteryzuje si ona wystpowaniem pewnego zakresu
obcie o charakterze statycznym, ktry dla przypadku jednoosiowego wywouje
naprenie rednie m (rys.3). Niesymetryczno obcienia i wywoanego przez nie
naprenie jest opisywane przez wspczynnik niesymetrycznoci naprenia R i
amplitudy A. Naley zauway, e wpyw naprenia redniego na trwao
zmczeniow jest inny dla ciskania i rozcigania, a badany materia jest bardziej
wraliwy na rozciganie.

r = max min
( + min )
m = max
2

min
max
(1 R )

A= a =
m (1 + R )

R=

Rys. 3 Definicja naprenia redniego dla przypadku jednoosiowego

12

Rys. 4 Przyblione zalenoci miedzy m a a powstae na podstawie bada rnych autorw:

Goodmana, Soderberga, Gerbera, Haigha (najczciej stosowana w polskiej literaturze)
[12,35,61,71,100].

Dla stanu jednoosiowego wpyw naprenia redniego na trwao zmczeniow zosta

dokadnie empirycznie przebadany. Na tej podstawie powstao kilka relacji, ktre cz
zmiany amplitudy napre z napreniem rednim (rys. 4) [12,35,61,71,100]:
stosowana w polskiej literaturze relacja opisujca wykres Haigha jest
przedstawiona na rysunku 4, rwnanie granicznej amplitudy napre mona
zapisa:
dla odcinka ADF:

a = Z rc

2Z rc Z rj
Z rj

(1)

a dla odcinka FG:

a =

Z rj
2

Z rj

2
2 Re
1
Z rj

(2)

gdzie:

- graniczna amplituda cyklu

m naprenie rednie
Zrc wytrzymao zmczeniowa na rozciganie
obustronne
13

Zrj wytrzymao zmczeniowa na rozciganie

jednostronne
Re granica plastycznoci
propozycja Goodmana :

a = Z rc 1

Rm

(3)
gdzie: m naprenie rednie
Rm wytrzymao na rozciganie

propozycja Gerbera:
2
a = Z rc 1 m
Rm

(4)

propozycja Soderberga:

a = Z rc 1

Re

(5)

Powysze zalenoci mog niekiedy suy do okrelania zmczeniowej wytrzymaoci

jednostronnej [35].
Dla przypadku zmczenia wieloosiowego do opisu naprenia redniego i
amplitudy napre stosuje si kilka wielkoci bdcych skalarnymi reprezentacjami
aksjatora i dewiatora tensora napre [38], zostan one dokadniej omwione w dalszej
czci pracy.
Powstae na gruncie bada eksperymentalnych formuy zmczeniowe bazuj na
testach wykonywanych w warunkach laboratoryjnych na standardowych prbkach. Aby
przej od takich idealnych warunkw do rzeczywistych reimw pracy badanych
struktur w obliczeniach zmczeniowych stosuje si wspczynniki korekcyjne.
Najczciej uwzgldniaj one wpyw takich czynnikw jak: stan powierzchni
(chropowato), czy oddziaywanie rodowiska pracy (korozja), wielkoci przedmiotu,
wraliwo materiau na dziaanie karbu. Stosowany jeszcze powszechnie wspczynnik
ksztatu k jest coraz czciej eliminowany poprzez zastosowania modelowania MES,
ktre jest w stanie wspczynnik ten okreli.
Jednym z aspektw analizy zmczeniowej jest jej statystyczny charakter.
Poczynajc od bada materiaowych, przy ktrych zawsze nastpuje rozrzut wynikw,
poprzez niedokadnoci zamodelowania struktury, a skoczywszy na niecisoci w
pomiarach si. Na kadym z tych etapw wystpuj bdy ktre rzutuj na ostateczny
wynik analizy.

14

Rys.5 Krzywe zmczeniowe dla rnego prawdopodobiestwa P zniszczenia obrotowo

zginanych prbek z normalizowanej stali 45 [71]

Najwikszym rdem bdw obliczeniowych trwaoci zmczeniowej s zwykle

badania prbek przy ustalaniu krzywych Whlera i -N. Rozrzut wynikw bada ma w
tym wypadku charakter rozkadu normalnego ( w skali logarytmicznej ) i na przykad
10% bdu moe skutkowa zmniejszeniem trwaoci zmczeniowej o poow lub jej
dwukrotnym zwikszeniem.

Rys.6 Rozrzut trwaoci zmczeniowej dla identycznych prbek [116]

Dwa pozostae czynniki jak bdy modelowania i pomiaru si maj mniejsze znaczenia.
Bdy modelowania mog by znacznie ograniczane w przypadku zastosowania
dokadnego modelowania MES.
Zmienne w czasie przebiegi si oprcz omwionego wczeniej aspektu dokadnoci
pomiaru nastrczaj w analizie zmczeniowej duo problemw zwaszcza gdy maj
charakter losowy. Okrelenie jakie skadowe widma obcie maj wpyw na trwao,
a jakie z tego punktu widzenia s neutralne ma istotne znaczenie. Aby histori
obcie adaptowa do atwej do oceny postaci stosuje si proces filtracji. Autorem
powszechnie stosowanej w technice metody redukcji przebiegu obcie jest prof.
Tatsuo Endo, metoda nosi nazw Rainflow Cycle Counting. Od jej powstania w 1968
15

roku jest cigle modyfikowana. Dla potrzeb zmczenia wysoko-cyklowego jej algorytm
wyglda nastpujco [35,71]:
Analizowane s trzy kolejne ekstrema w historii A, B, C, pomidzy kolejnymi ich
parami mierzone s zakresy napre:
AB = | A - B |
BC = | B - C |
Cykl jest zaliczany wtedy, gdy drugi zakres jest wikszy lub rwny pierwszemu:
BC AB
zakres napre tego cyklu wyznaczony jest poprzez ekstrema A i B. S one
nastpnie wymazywane z historii zmian napre, po czym nastpuje przejcie do
nastpnej trjki ekstremw i proces weryfikacji jest powtarzany. Procedura
przeczesywania caej historii zmian napre jest powtarzana, a do wyczerpania
ostatniej trjki ekstremw. Przykad filtracji Rainflow przedstawiono na rysunku 7.

Rys.7 Przykad filtracji przebiegw czasowych obcie metod Rainflow Counting [35]
Zmienna w czasie amplituda obcie moe spowodowa zniszczenie nawet, gdy w
kocowej fazie jej warto jest poniej wytrzymaoci zmczeniowej. Zjawisko to
zostao zbadane i nazywane jest od ich autorw regu Palmgrena-Minera
[35,99,116,121].

16

Rys.8 Przykad uycia reguy Palmgrena-Minera dla oszacowania trwaoci zmczeniowej[35]

Regua ta mwi, e oczekiwana wytrzymao zmczeniowa zostanie wyczerpana,

gdy suma poszczeglnych frakcji wytrzymaoci zmczeniowej osignie 100%.

Ni

=1

(6)

fi

gdzie: Ni liczba cykli danego poziomu

amplitudy f
Nfi maksymalna ilo cykli dla
danego poziomu amplitudy
napre
Na rysunku 8 przedstawiono przykad uporzdkowanego metod Rainflow
przebiegu czasowego, do ktrego uyto reguy Palmgrena-Minera w celu oszacowania
trwaoci zmczeniowej. Do czci cykli, ktre wywouj naprenie rednie naley
stosowa odpowiednie relacje przeliczeniowe (np. wzory (35)), [71].
Oprcz omwionej reguy Palmgrena-Minera stosowane s obecnie te inne
hipotezy kumulacji uszkodze jak: Haibacha, Cornela-Dolana czy Serensena-Kogayewa
[99].

17

2.2 Metody i narzdzia analizy zmczeniowej w zoonym stanie napre

2.2.1 Zaoenia analizy zmczeniowej w zoonym stanie napre
W wikszoci elementw maszyn i konstrukcji, czy te caych struktur, w trakcie
eksploatacji wystpuje stan wieloosiowego naprenia. Poszczeglne skadniki stanu
naprenia mog si zmienia niezalenie jako rezultat wymusze dynamicznych
dziaajcych ze zgodn czstotliwoci lub przesunitych w fazie. Dlatego te
zawansowana metodologia projektowania wymaga zastosowania efektywnych i
dokadnych metod okrelania wytrzymaoci zmczeniowej w zoonym stanie
napre.
W literaturze [5,6,17,19,21,24,31,41,81,105,115] mona znale wiele propozycji
kryteriw okrelajcych wytrzymao zmczeniow stworzonych na bazie bada
eksperymentalnych. Z punktu widzenia moliwoci zastosowania tych kryteriw do
optymalizacji numerycznej najdogodniejsza wydaje si grupa kryteriw bazujca na
niezmiennikach stanu naprenia (inwariantach) oraz kryteria uywajce wartoci
rednich napre lub odksztace w elementarnej objtoci, gdy ich skadowe mona
w atwy sposb uzyska z programw do analizy MES [5,21,24,105].
Dla celw analiz oraz optymalizacji zmczeniowej w zoonym stanie obcie
dokonano przegldu najczciej wystpujcych w literaturze kryteriw zmczeniowych.
W doborze oraz wykorzystaniu kryteriw kierowano si nastpujcymi zaoeniami:
I. Wzito pod uwag wycznie kryteria obejmujce obszar zmczenia
wysokocyklowego. Dla uproszczenia prezentacji zaoono zakres nieograniczonej
trwaoci zmczeniowej.
II. Kryteria zostay dobrane z uwagi na ich potwierdzon zgodno z wynikami
bada eksperymentalnych oraz moliwo zastosowania w optymalizacji
numerycznej opartej na parametrycznej analizie MES
III. Przyjto, e wpyw wartoci redniej obcie nie ma charakteru dominujcego w
zjawisku zniszczenia zmczeniowego (kryteria nie rozpatruj przypadku
zniszczenia statycznego)
IV. Przyjto, e poszczeglne skadniki zoonego przypadku obcie, dziaajce na
badan konstrukcje, s ze sob zgodne lub przeciwne w fazie
V. Przekroczenie kryterium nie oznacza zniszczenia caej struktury lecz lokaln
inicjacj pkni zmczeniowych
VI. Przyjto, e czstotliwo dziaajcych na konstrukcje si jest wyranie nisza od
pierwszej czstoci wasnej badanej struktury
VII. Obcienia wynikajce z si bezwadnoci nie zostay uwzgldnione
18

VIII. Zaoono moliwo rozkadu obcie na stae w czasie {qm} i wahadowo

zmienne {qa}
Ostatnie zaoenie jest natury umownej. Upraszcza ono prezentacj metod
optymalizacyjnych zakadajc wymiarowanie obiektu na korzy pewnoci. Przy
rzeczywistych przebiegach, korzystajc z pomiarw mona okreli zastpcze miary
wymienionych obcie.
W trakcie analizy kryteriw zostao zauwaone, e dogodnym dla rozpatrywania
zoonych stanw obcienia jest moliwo rozoenia obcienia dziaajcego na
badany obiekt na cz statyczn oraz zmienn (rys. 9).

Rys. 9 Obcienia i wielkoci napreniowe w analizie zmczeniowej

Przy spenieniu wczeniejszych zaoe moliwa jest dla takiego rozkadu obcie
nastpujca superpozycja niezmiennikw napre:

H = H ,a + H , m = H ,( a + m )

(7)

Superpozycja nie jest moliwa dla naprenia zastpczego Treski-Guesta oraz II

niezmiennika dewiatora napre:

TG = TG , a + TG , m TG , ( a + m )

(8)

J 2 = J 2, a + J 2, m J 2, ( a + m )

(9)

19

2.2.2 Przegld kryteriw wytrzymaoci zmczeniowej w wieloosiowym stanie

napre
Wielkoci wystpujce w wieloosiowych kryteriach zmczeniowych moemy
podzieli na dwie grupy: wielkoci okrelajce zastpcz amplitud napre oraz
wielkoci okrelajce zastpcze naprenie rednie.
Wrd wielkoci okrelajce zastpcz amplitud napre moemy wyrni:
- amplitud pierwiastka drugiego niezmiennika dewiatora napre J2,a oraz
naprenia oktaedrycznego a,oct :

J 2, a =

2
a ,oct
3

- amplitud naprenia zastpczego Hubera-Misesa-Henckyego:

HMH ,a
- amplitud maksymalnych napre tncych:

a
gdzie:

1
( 1a 2 a )2 + ( 2 a 3a )2 + ( 3a 1a )2
6
1
( 1a 2 a )2 + ( 2 a 3a )2 + ( 3a 1a )2
HMH ,a =
2
J 2,a =

a =

Ia IIIa

(10a)
(10b)
(10c)

1a , 2a , 3a - naprenia gwne, symbol a oznacza, e zostay one

wyznaczone dla stanu naprenia odpowiadajcemu
amplitudzie obcie
Wielkoci okrelajce zastpcze naprenie rednie to:
- naprenie okrelane jako hydrostatyczne bdce 1/3 pierwszego
niezmiennika napre:

H ,m
20

- naprenie zastpcze Hubera-Misesa-Henckyego wyznaczone dla redniej

wartoci obcie:

HMH , m
- warto redni drugiego niezmiennika dewiatora napre:

J 2, m
gdzie:

H ,m =

1
[ 1m + 2 m + 3m ]
3

HMH ,m =
J 2,m =

1
2

(11a)

( 1m 2 m )2 + ( 2 m 3m )2 + ( 3m 1m )2

1
( 1m 2 m )2 + ( 2 m 3m )2 + ( 3m 1m )2
6

(11b)
(11c)

1m , 2m , 3m - naprenia gwne, symbol m oznacza, e zostay one

wyznaczone dla stanu naprenia odpowiadajcemu
wartoci redniej obcie

W pracy stosowano rwnolegle zapis literatury polskiej i anglosaskiej, tzn.:

f Rm ; f-1 Zgo ; fo Zgj ; t-1 Zso ; to Zsj

21

Kryterium Marina [82,105]

Kryterium Marina bazuje na amplitudzie i wartoci redniej

J 2 . Oglna forma

kryterium ma posta:

3J 2, a

f 1

J 2, m
+
f

(12)

gdzie: , , parametry
W praktyce Marin sugeruje uycie wartoci =1 i ==2 i kryterium przyjmuje posta:

3 J 2,a

f 1

J 2,m
+
f

(13)

Dla oglnego przypadku obcie przy braku napre rednich rwnanie (13)
przyjmuje form:

3J 2, a

f 1

+0 1

3 J 2, a f 1
po podstawieniu formy

3
2 3

J 2 z rwnania (12) otrzymujemy:

( 1a 2 a )2 + ( 2 a 3a )2 + ( 3a 1a )2

f 1

a ta forma jest rwnoznaczna z:

HMH ,a f 1

(14)

Z rwnania (14) wynika, e kryterium jest spenione gdy naprenie zredukowane HM-H jest poniej Zgo ( w granicach 70-90% Re dla rnych gatunkw stali).

W przypadku gdy amplituda napre jest zerowa, rwnanie (13) ma posta:

22

 J 2, m
0+
f

Analogicznie, rwnanie to mona zapisa w postaci:

1
HMH f
3

(f Rm)

(15)

Z rwnania (15) wynika, e kryterium jest spenione gdy naprenie zredukowane HM-H jest 3 raza wiksze od Rm. Tak wic, aby kryterium miao sens naley przyj
parametr (w rwnaniu (12)) rwny 3 .
W opisanej sytuacji mona zaobserwowa, e kryterium Marina spenia warunki
wytrzymaociowe dla przypadkw skrajnych (J2,a = 0, J2,m 0) oraz (J2,a 0,J2,m = 0)
jeeli zaoymy, e wspczynnik = 3 . Kryterium jednak nie nawizuje do wynikw
bada dowiadczalnych [105]. W szczeglnoci bdnie jest interpretowany wpyw
redniego naprenia tncego m , ktre dla zmczenia wysokocyklowego nie ma
wpywu na granic trwaoci zmczeniowej. Ponadto dodatnia warto naprenia
redniego m nie wpywa w kryterium Marina na obnienie dopuszczalnej amplitudy
napre a. Oba te powane bdy nie pozwalaj bra pod uwag tego kryterium w
dalszych czciach pracy.

23

Kryterium Sinesa [105,115]

Opierajc si na badaniach eksperymentalnych Sines zaproponowa liniow

zaleno midzy dopuszczaln amplitud zmieniajcych si napre (oktaedrycznym
napreniem tncym) i napreniem statycznym (napreniem rednim - pierwszym
niezmiennikiem napre ):

Rys. 10 Ilustracja kryterium Sinesa w postaci graficznej

Kryterium Sinesa w pierwotnym jego zapisie miao posta:

a , oct =

1
3

( 1a 2 a )2 + ( 2 a 3a )2 + ( 3a 1a )2

= K ( 1m + 2 m + 3m )
(16)

Obecnie kryterium jest zapisywane w tosamej formie:

J 2, a + H , m

(17)

gdzie: i - parametry
Parametry i mog by np. uzyskane z testu skrcania [5,105] ( J 2,a = t1 , H ,m = 0
i =t-1 ) oraz np. testu jednostronnego zginania ( 1a =

1m = 2 m = 0 ;

J 2 ,a =

f0
f
, 1a = 2 a = 0 ; 1m = 0 ,
2
2

f0
f0
, H ,m =
):
6
6

J 2, a + H , m
f0
f
+ 0 = t 1
6
6

24

6t1
6
f0

Kryterium Sinesa poprawnie oddaje form warunku zmczeniowego dla czystego

skrcania. Ponadto wprowadza liniow zaleno midzy granic zmczeniow dla
zginania przy nakadajcych si statycznych napreniach normalnych. Zastosowanie
tego kryterium do obustronnego zginania prowadzi do rwnoci:

1
t 1
=
f 1
3
Dlatego wedug Sinesa wytrzymaoci zmczeniowe dla skrcania oraz obustronnego
zginania s w staym stosunku dla wszystkich metali. Jest to niezgodne z wynikami
eksperymentalnymi, ktre wskazuj, e stosunek t 1 / f 1 (Zso/Zgo) waha si od 0.5 dla
cigliwych do 1.0 dla kruchej stali. W kryterium Sinesa wytrzymao zmczeniowa f0
(Zgj) jest czsto zastpowana przez wytrzymao zmczeniowa f-1 (Zgo). Korzysta si
przy tym z wzoru Goodmanna (3), skd mona uzyska formu

f 0 = 2 f 1 /(1 + f 1 / f ) . Z tym zaoeniem kryterium moe zosta zapisane w

postaci:

J 2,a

3t1 3t1

+
+
6 H ,m t1
f

1 f

(18)

Dla potrzeb oblicze numerycznych dogodne jest uycie w zapisie kryterium Sinesa
naprenia zastpczego Hubera-Misesa-Henckyego:

1
HMH , a + H , m
3
(19)
po uwzgldnieniu oznacze stosowanych w polskiej literaturze rwnanie Sinesa
przeznaczone do implementacji numerycznej ma posta:

3Z

3Z
1
HMH ,a + so + so 6 H ,m Z so
Rm
3
Z go

(20)

25

Kryterium Crosslanda [5,21,105]

Kryterium sformuowane przez Crosslanda rni si od Sinesa tylko wpywem

naprenia hydrostatycznego, ktre wedug Crosslanda musi pojawi si w formule
zmczeniowej z wartoci maksymaln:

J 2,a + H ,max
gdzie: H , max

(21)

= H ,a + H ,m

Parametry i mog by uzyskane z testu skrcania [21,105] (np.: J 2,a = t1 ,

H ,max = 0 i = t-1) oraz testu obustronnego zginania (np.: J 2,a = f 1 / 3 i

H ,max = f 1 / 3 ) skd mona uzyska:

=

3t 1
3
f 1

Kryterium poprawnie oddaje warunek zmczeniowy dla skrcania. Wprowadza take

liniow zaleno midzy granic zmczeniow dla zginania w odniesieniu do
nakadajcych si statycznych napre normalnych.
Dla potrzeb oblicze numerycznych dogodne jest uycie w zapisie kryterium
Crosslanda naprenia zastpczego Hubera-Misesa-Henckyego:

1
HMH , a + H , max
3

(22)

po uwzgldnieniu polskich oznacze rwnanie Crosslanda przeznaczone do

implementacji numerycznej ma posta:

3Z
1
HMH , a + so 3 H , max Z so
3

Z go

(23)

Naley zwrci uwag i zazwyczaj Zso0.6 Zgo co skutkuje niewielkim

oddziaywaniem napre staych w czasie na warunek wytrzymaociowy (23). Dla

stali, dla ktrych Zso/ Zgo< 3 przyjmuje si tutaj brak wpywu H na posta kryterium.

26

Kryterium Dang Vana [5,24,105]

Dang Van opar swoje kryterium na zaoeniu, e w trakcie wysokocyklowych

obcie zmczeniowych konstrukcji lokalnie moe nastpowa przekroczenie granicy
plastycznoci. Zjawisko to wystpuje w skali mikroskopowej, gdzie metale nie s
izotropowe ani homogeniczne pomimo, i w skali makroskopowej struktura pozostaje
sprysta. Wedug Dang Vana uszkodzenie zmczeniowe pojawia si w okrelonym
czasie, gdy kombinacja lokalnego naprenia tncego (t) oraz naprenia
hydrostatycznego H(t) przecina granice dopuszczalnego obszaru wytrzymaoci
zmczeniowej.

Rys. 11 Ilustracja kryterium Dang Vana w postaci graficznej

Obszar ten moe by przedstawiony przez dwie linie proste (rys.11) ktrych rwnanie
ma posta:

f ( ) (t ) H (t ) m = 0

(24a)

W 1989 roku Dang Van sformuowa II posta swojego kryterium znacznie uatwiajc
zastosowanie go w praktyce:

max[ (t ) + H (t )]
A

gdzie: (t ) =

(24b)

1 (t ) 3 (t )

H (t ) =

1
( 1 (t ) + 2 (t ) + 3 (t ))
3
27

 i - parametry, mog by uzyskane z testw

obustronnego skrcania i obustronnego zginania [5,24]:

= t 1 , = t 1 f 1 / 2
f 1 / 3
A obszar badanego obiektu
Dla potrzeb oblicze numerycznych dogodne jest uycie w zapisie kryterium Dang
Vana naprenia zastpczego Treski-Guesta:

max TG (t ) + H (t )
A 2

(25)

po uwzgldnieniu polskich oznacze ( f-1 = Zgo , t-1 = Zso) rwnanie Dang Vana
przeznaczone do implementacji numerycznej ma posta:

3Z
3
max TG (t ) + so H (t ) Z so
Z

A
2

go 2

(26)

Od jego powstania w l973 kryterium Dang Vana jest stale rozwijane i w wietle
literatury [5, 26, 105] wydaje si najlepiej oddawa rzeczywisty charakter zmczenia
wysokocyklowego w zoonym stanie obcienia. Kryterium to jest czsto uywane
jako porwnawcze dla nowych hipotez zmczeniowych.

28

2.2.3. MES jako narzdzie do analizy zmczeniowej

Metoda elementw skoczonych ma ju obecnie powszechne zastosowanie w
obliczeniach wytrzymaociowych konstrukcji. Rozwj i integracja narzdzi CAD 3D z
programami do oblicze MES (ANSYS, ABAQUS, NASTRAN i inne) pozwala na
cige zwikszanie pola zastosowania MES w technice.
Z punktu widzenia oblicze zmczeniowych konstrukcji analiza MES ma
niezaprzeczalne zalety, gdy dostarcza powizania pomidzy zastosowanym
obcieniem i odpowiadajcym mu napreniem w regularnych rozlokowanych
punktach struktury. Pozwala to omin konieczno uzyskiwania przyblionego
wspczynnika koncentracji napre. Ponadto, analiza MES pozwala na badanie
waciwoci zmczeniowych obiektu dla zoonych przypadkw obcie.
Wykorzystywane w kryteriach wieloosiowego zmczenia skadniki (naprenia gwne,
naprenia zastpcze wg rnych hipotez) s standardowymi danymi wynikowymi
oblicze programw MES. Daje to moliwo atwej adaptacji MES do potrzeb
wieloosiowej analizy zmczeniowej.
Dziki tym zaletom MES jest obecnie gwnym narzdziem w symulacyjnych
badaniach zmczeniowych. Jego zalety s widoczne zwaszcza w fazie bada
prototypowych wyrobu.
Oprcz wymienionych zalet naley zauway pewne niedogodnoci metody
elementw skoczonych. Gwn wad analizy MES jest nieuniknione przyjmowanie
pewnego stopnia uproszczenia modelu. W idealnym modelu badanej czci pomija
si obecnoci maych pkni lub wstpnych defektw powierzchniowych, ktre s
trudne do zamodelowania. Defekty powierzchniowe s jednak istotnym czynnikiem
wpywajcym na trwao zmczeniow czci maszyn. Obecnie ich wpyw w
obliczeniach symulacyjnych uwzgldniony jest poprzez stosowanie odpowiednich
wspczynnikw korekcyjnych.
Moliwa jest rwnie ( w zagadnieniach liniowych) osobna analiza lokalna obiektu
(mikro) i jej superpozycja na efekt globalny (makro).
Dziki duemu zapotrzebowaniu przemysu samochodowego i lotniczego powstaa
specjalistyczna grupa programw wspomagania komputerowego CAE powicona
obliczeniom zmczeniowym. Programy te koncentruj si na okrelaniu trwaoci
zmczeniowej (liczby cykli do zniszczenia) dla badanych konstrukcji w zakresie niskowysokocyklowego zmczenia oraz inicjacji i rozwoju pkni. Wrd zaawansowanych
programw z tej dziedziny mona wymieni miedzy innymi: FE-Fatigue, FE-SAFE,
LMS Virtual.Lab Durability, MSC.ADAMS\Durability.

29

Programy CAE do analizy trwaoci zmczeniowej mona podzieli na dwie grupy:

programy zajmujce si badaniem trwaoci w sposb pasywny na podstawie
zarejestrowanego przebiegu si i modelu MES obiektu,
programy aktywnej symulacji warunkw pracy badanego obiektu, w ktrych
trwao jest badania w sposb dynamiczny w trakcie ruchu modelu przedmiotu
w rodowisku wirtualnej symulacji dynamicznej Multi-Body Symulation
(MBS).
Pierwsza grupa programw wykorzystuje do badania wieloosiowego stanu obcie
quasi-statyczn analiz napre [98]. Gwn ide tej metody jest zastpienie kadego
zewntrznego obcienia dziaajcego na struktur w przebiegu czasowym statycznym
jednostkowym obcieniem dziaajcym w tym samym kierunku jak w przebiegu
czasowym. Nastpnie dla kadego jednostkowego przebiegu czasowego jest
wykonywana statyczna analiza napre. Naprenie dynamiczne pochodzce od
kadego indywidualnego przebiegu czasowego moe by wyznaczone przez
przemnoenie przez wspczynnik naprenia statycznego uzyskanego z
odpowiedniego obcienia jednostkowego. Ze swego zaoenia metoda ta wykorzystuje
liniowe powizanie miedzy si a odksztaceniem (napreniem), jakkolwiek zakres
nieliniowy (zmczenie niskocyklowe) rwnie moliwy jest do rozpatrywania [98].
Druga grupa programw poprzez integracje modelu dynamicznego MBS z modelem
MES (tzw. flex-MBS) oraz analizy zmczeniowej pozwala na wierne odtworzenie
reimu pracy analizowanej pojedynczej czci lub nawet caych zoe. Wanym
aspektem dla bada zmczeniowych jest odpowied dynamiczna modelu na ruch i
zastosowane obcienie. W analizach typu flex-MBS moliwe jest uwzgldnienie w
analizie napre efektw bezwadnociowych (inertial stresses), wpywu czstoci
drga wasnych (modal stresses) oraz analiza stanw przejciowych naprenia
(transient stress analysis) [97].
Kryteria wieloosiowego zmczenia stosowane w omwionych programach nie
nawizuj do najnowszych osigni w tej dziedzinie, w wikszoci wypadkw jest to
kryterium Hubera-Misesa-Henckyego.

30

2.3 Badania numeryczne wybranych wieloosiowych kryteriw zmczenia

wysokocyklowego
Gwnym celem tej czci bada byo sprawdzenie wybranych kryteriw
zmczeniowych w kontekcie ich przydatnoci do prac optymalizacyjnych. Test
przeprowadzono dla trzech kryteriw: Sinesa, Crosslanda i Dang Vana.
W ramach bada przewidziano:
1) Implementacj wybranych kryteriw w programie do analizy MES ANSYS
2) Opracowanie schematu adaptacji przebiegw czasowych obcie do postaci
dogodnej dla analizy zmczeniowej oraz przyszej optymalizacji
3) Test numeryczny dla przykadowej czci mechanicznej poddanej
wieloosiowemu obcieniu obejmujcy:
zbudowanie modelu MES dla przykadowej czci,
dobr siatki elementw skoczonych oraz estymacj bdu
oblicze,
okrelenie rozkadw napre zastpczych wg rozpatrywanych
hipotez
4) Wybr kryterium optymalizacyjnego
Przez implementacj kryteriw jest rozumiane dodanie nowych funkcji do programu,
ktre bd rozszerza jego moliwoci.

2.3.1 Implementacja kryteriw w programie ANSYS

Do implementacji kryteriw zmczeniowych uyto Ansys Parametric Design

Language (APDL), jzyka skryptowego programu ANSYS , ktry jest uywany do
automatyzacji rozwiza, tworzenia makr oraz polece wasnych uytkownika. Jedn ze
standardowych funkcji postprocessora programu ANSYS jest funkcja tworzenia
tablic elementowych (Element Tables), pozwalajcych na zapisywanie biecych
wartoci skadnikw tensora napre oraz pewnych predefiniowanych wielkoci (jak
np. naprenia zredukowane) do wyspecyfikowanych przez uytkownika tablic
(wektorw). Dane te mog by nastpnie wywietlane w postaci listy lub obrazowane
przez wykresy warstwicowe na konturze badanego modelu. Co jest istotne dla zapisu
formu zmczeniowych, w tablicach elementowych zapisywane s jednoczenie
wartoci dla wszystkich elementw skoczonych. Istnieje te moliwo prowadzenia
operacji algebraicznych na tablicach elementowych o tych samej wymiarach.
Przy uyciem funkcji tablic elementowych zostao przygotowane makro APDL
wykonujce nastpujce dziaania:

31

zapis do osobnych tablic elementowych: skadowych napre gwnych

oraz napre zastpczych Treski-Guesta i Hubera-Misesa-Henckyego

obliczenie wartoci naprenia hydrostatycznego H

obliczenie wspczynnikw materiaowych i na podstawie staych
materiaowych Zgo , Zgj , Zso , Rm
obliczenie wartoci napre zstpczych wg. kryteriw Sinesa (20),
Crosslanda (23) oraz Dang Vana(26)
automatyczny zapis wynikw analizy w postaci map warstwicowych
napre zastpczych dla poszczeglnych kryteriw do plikw
graficznych *.TIF.

Operacje obliczeniowe dokonywane s jednoczenie dla wszystkich elementw

skoczonych badanego modelu. Wartoci staych materiaowych zostay wprowadzone
w sposb parametryczny i mog by atwo modyfikowane.
Dodatki A i B zawieraj pene wydruki makr APDL do obliczania powyszych
kryteriw.
2.3.2 Schematyzacja przebiegw czasowych obcie dla analizy zmczeniowej

Schematyzacja przebiegw czasowych obcienia dla kryteriw Sinesa i

Crosslanda

Przyjty do analizy i przyszej optymalizacji obszar wysokocyklowego zmczenia o

bardzo duej liczbie cykli ( zakres nieograniczonej trwaoci zmczeniowej) pozwala
przy redukcji obcienia przyjmowa jedynie wartoci ekstremalne cyklu zmiennych w
czasie obcie. Zgodnie z przyjtymi w rozdziale 2.2.1 i 2.2.2 zaoeniami procedura
obliczeniowa dla kryteriw Sinesa i Crosslanda obejmuje obliczenie skadowych tych
kryteriw -

HMH , H dla

trzech poziomw obcie: wartoci maksymalnej,

wartoci redniej oraz amplitudy obcie. Poniewa wielkoci

by dodawane (7) tworzc

H , max ,

H , a i H , m mog

cao cyklu obcie upraszcza si tylko do

dwch zakresw. Na rysunku 12 przedstawiono przykad redukcji przebiegu czasowego

dla kryteriw Sinesa i Crosslanda. W wyniku redukcji przebiegu czasowego obcienia
q(t) otrzymujemy zastpcze wartoci rednie przebiegw qm oraz amplitudy przebiegw
qa.

32

a)

b)

Rys. 12 Schemat redukcji przebiegu czasowego obcienia q(t) (a) do postaci dogodnej do
oblicze zmczeniowych wg kryterium Sinesa i Crosslanda (b).

Poniewa celem niniejszej pracy s dziaania optymalizacji a nie analiza rzeczywistych

przebiegw si, mona w uproszczeniu przyj najwikszy poziom obcienia
pomijajc cykle o niszej amplitudzie. Naprenie zastpcze przyjtego kryterium
zmczeniowego bdzie oddziaywa na konstrukcj dostosowujc j do optymalnego
ksztatu, a przyjcie maksymalnej wartoci obcie wpynie tylko na podniesienie
wspczynnika bezpieczestwa nowo projektowanej struktury.

Schematyzacja przebiegw czasowych obcienia dla kryterium Dang Vana

W odrnieniu od poprzednio omwionych kryteriw formua Dang Vana (15)

obejmuje analiz w funkcji czasu. W zwizku z tym adaptacja przebiegu czasowego dla
potrzeb kryterium zmczeniowego powinna zawiera oprcz wartoci minimalnej i
maksymalnej take stany porednie [26].
Dla potrzeb analizy i ewentualnie przyszej optymalizacji z uyciem kryterium Dang
Vana zaproponowano nastpujcy schemat redukcji przebiegu czasowego obcie:
wyznaczenie wartoci ekstremalnych dla rzeczywistego przebiegu
czasowego
wyznaczenie piciu poziomw obcie, ktre bd sprawdzane w
trakcie jednej analizy zmczeniowej:
o poziom min dla minimalnej wartoci obcienia ( qm qa)
o poziom zero dla wartoci redniej obcienia (qm )
o poziom max - dla maksymalnej wartoci obcienia ( qm + qa)
o oraz dwa poziomy porednie: 1/2 min i 1/2 max (rys.13)

Na rysunku 13 przedstawiono przykad redukcji przebiegu czasowego obcienia q(t)

dla kryterium Dang Vana.

33

a)

b)

Rys. 13 Schemat redukcji przykadowego przebiegu czasowego obcienia q(t) (a) dla postaci
dogodnej do oblicze zmczeniowych wg kryterium Dang Vana (b)

2.3.3 Test numeryczny kryteriw zmczeniowych na przykadowej czci

mechanicznej

Opis analizowanego problemu

Jako przykad do analizy zmczeniowej zosta wybrany wahacz z przedniego

zawieszenia samochodu. Ksztat geometryczny wahacza zosta zaprezentowany na
rysunku 16a, a na rysunku 14 przedstawiono widok zawieszenia wraz z wahaczem oraz
schemat zestawu si dziaajcych na badan cz. Warunki utwierdzenia i obcienia
wahacza uzyskano z prac badawczo-symulacyjnych dr in. Stanisawa Walczaka [124].
Dla okrelenia reimu obcie dziaajcych na wahacz podczas pracy zostaa
przeprowadzona symulacja jazdy pojazdu w programie typu MBS CarDyn 1.0 [112]. W
trakcie symulacji wykonano przejazdy po zaoonym profilu drogi z prdkoci 50
km/h dla dwch przypadkw : jazdy na drodze prostej oraz po uku. W wyniku tych
bada uzyskano przebiegi czasowe si dziaajcych na wahacz. Fragment przebiegu dla
si Rb1-1 i Rb1-2 dziaajcych na wahacz przedstawione na rysunku 15. Do dalszej
analizy zmczeniowej przyjto zestaw przebiegw si o wikszych amplitudach jako
bardziej niekorzystne warunki pracy czci (przypadek jazdy po uku).

34

a)
b)
Rys.14 Zawieszenie przednie samochodu (a) oraz jego schemat kinematyczny (b). Badany
element zaznaczono kolorem niebieskim [124].

Rys.15 Fragment przebiegu czasowego si Rb1-1 i Rb1-2 dziaajcych na wahacz podczas jazdy
po uku uzyskany z programu symulacyjnego CarDyn [124].

35

a)

b)

Rys.16 Rysunek wahacza (a) z elementami mocujcymi (szczegy A i B maj charakter

technologiczny i s pominite w modelu MES). Model MES wahacza (b) wraz z warunkami
brzegowymi ( przyjty schemat zamocowania zosta sprawdzony dla przypadku zamodelowania
podatnych przegubw nie wykazujc znaczcych rnic w rozkadach i wartociach napre ).
Kolorem fioletowym oznaczono pogrubienia modelu MES.

Zbudowanie modelu MES badanego obiektu

Trjwymiarowy ksztat czci uproszczono do modelu dwu wymiarowego, na co

pozwala sam ksztat wahacza w przyblieniu jest to paski element ze zrnicowan
gruboci (rys.16a). Rnice gruboci rnych stref modelu uzyskano przez
zrnicowanie gruboci elementw powokowych typu shell zastosowanych do analizy.
Dodatkowym uzasadnieniem przemawiajcym za zastosowaniem tego typu
uproszczenia jest fakt, e kierunki obu si dziaajcych na wahacz (ktre uzyskano w
trakcie symulacji dynamicznej) zostay okrelone w lokalnym, zwizanym z nim
ukadzie wsprzdnych. Jedynym obcieniem majcym charakter przestrzenny jest w
tym wypadku moment pochodzcy od przegubu gumowego, ktry jednak jest
relatywnie may i przez to pomijalny.
Do budowy modelu uyto element powokowy shell63 ktry pozwala uwzgldni
zginanie, stan bonowy, a take due ugicia oraz wzmocnienie materiau. Element
zdefiniowany jest czterema wzami, kady wze posiada 6 stopni swobody (trzy
przemieszczenia i trzy obroty). Z uwagi na dwuwymiarowy charakter analizy dla
modelu zostay globalnie wyczone przemieszczenia w osi Z oraz wszystkie obrotowe
stopnie swobody.
Dla przebadania zbienoci modelu MES wykonano obliczenia dla siatki rzadszej
Ne= 2037 elementw i gstszej Ne= 8569 pozostawiajc podobny charakter
zagszczenia elementw ( rys. 16b). Dla Ne= 2037 naprenie zastpcze eqv,HMH byo
0.5% mniejsze, a dla Ne= 8569 o 0.25% wiksze od przyjtego do dalszej analizy i
optymalizacji Ne= 4031. Uznano, e takie odchylenia od rezultatw s dopuszczalne.
Sekwencja preprocessingu dla analizy MES zostaa zapisana w formie skryptu
APDL co umoliwia wielokrotn analiz w trybie interaktywnym oraz wsadowym
(Batch Processing), a take atwe poczenie z makrem analizy zmczeniowej.

36

Okrelenie rozkadw napre zastpczych dla badanych kryteriw

Dla przygotowanego modelu MES przygotowano dwie wersje programu analizy

zmczeniowej. Pierwsza wersja programu, dla kryterium Sinesa i Crosslanda
obejmowaa dwie sekwencje oblicze statycznych dla dwch stanw obcienia
wahacza wyznaczonych z przebiegw czasowych obcienia redniego oraz
amplitudowego. Z analizy MES uzyskano odpowiednio wartoci rednie i amplitudowe
skadnikw kryteriw dla wszystkich elementw skoczonych modelu jednoczenie. Za
pomoc operacji algebraicznych na tablicach elementowych zostay obliczone wartoci
napre zastpczych dla badanej czci. Cao programu zmczeniowego zostaa
wykonana w sposb automatyczny, cznie z generacj map graficznych dla kadego
kryterium.
Druga wersja programu, dla kryterium Dang Vana obejmowaa przeliczenie piciu
przypadkw obcie wg przyjtych zaoe (rozdz. 2.3.2). Cao analizy
zmczeniowej zostaa przeprowadzona jak dla programu pierwszego w sposb
automatyczny. Dodatkowo dla analizy Dang Vana przygotowano makro odczytujce
dla dowolnego punktu modelu MES w trakcie piciostopniowego cyklu obliczeniowego
skadowe kryterium niezbdne do wykonania wykresu Dang Vana (rys. 20). W tym
szczeglnym przypadku zmiany obcienia wywouj przebieg ( max, H,max )wg jednej
lini (tam i z powrotem). Oglnie, dla obcie przesunitych w fazie, wykresy te tworz
ptl lub nie zamknite krzywe.
Dla przyjtego modelu materiaowego (Zgo = 260MPa , Zso = 160MPa, Rm =
580MPa) analizowane kryteria zmczeniowe (20,23,26) przyjmuj nastpujc posta:

kryterium Sinesa:

eqv , S = 0 . 58

HMH , a

kryterium Crosslanda:

eqv , C = 0 . 58

HMH , a

+ 0 . 224

H ,m

+ 0 . 114

H , max

160 MPa

160 MPa

kryterium Dang Vana:

eqv , DV = 0 . 5 TG ( t ) + 0 . 346

( t ) 160 MPa

W powyszych wzorach HMH,a otrzymano metod elementw skoczonych

uwzgldniajc efekt, koncentracji napre, tak wic ujmuje ono efekt wspczynnika
ksztatu k. Pominito tu wpyw wspczynnika powierzchni p, wspczynnika
wielkoci przedmiotu oraz wpyw materiau na dziaanie karbu ( wsp. ). W
rzeczywistych obliczeniach inynierskich naleao by powysze wspczynniki
uwzgldni. Warto jednak zauway, e w przypadku obiektw stalowych pominicie
jest uproszczeniem na korzy pewnoci.

37

Wyniki oblicze zmczeniowych

Wyniki przeprowadzonych analiz zmczeniowych badanej czci najdogodniej jest
przedstawi w postaci map warstwicowych napre zastpczych odpowiednio dla
kryteriw Sinesa, Crosslanda oraz Dang Vana. Wyniki te zostay zaprezentowane na
rysunkach od 17, 18, 19. Przebieg kryterium Dang Vana zilustrowano dodatkowo w
postaci wykresw modelu MES (rys. 19). W pierwszym rzdzie przedstawiono TG(t) ,

w drugim H(t) , a w trzecim eqv,DV(t) = 0.5TG(t) + 0.346H(t), czyli naprenie

zastpcze w sensie Dang Vana. Naprenie podano w piciu punktach czasowych wg
rys. 13b. Na rysunku 20 przedstawiono przebieg kryterium Dang Vana w postaci
wykresu dla wybranego punktu konstrukcji. Na rysunku 21 map warstwicow
kryterium Dang Vana dla maksymalnej wartoci naprenia zredukowanego uzyskanej
w piciostopniowym przebiegu.
Analiza zmczeniowej zmczeniowa dla wahacza zostaa przeprowadzona dla
zestawu obcie uzyskanego z symulacji dynamicznej jazdy w programie MBS.
Uzyskane niskie wartoci napre zredukowanych dla rozpatrywanych kryteriw
zmczeniowych sugeruj stosunkowo wysokie wspczynniki bezpieczestwa przyjte
dla konstrukcji przez producenta. Naley jednak podkreli, e prowadzona analiza
korzysta z wyidealizowanego przebiegu obcie, nieujmujcego przecie wahacza.

38

Rys. 17 Mapa warstwicowa kryterium Sinesa oraz skadowych kryterium: HMH,a (grny lewy) i
H,m(grny prawy).

39

Rys. 18 Mapa warstwicowa kryterium Crosslanda oraz skadowych kryterium: HMH,a (grny
lewy) i H,max (grny prawy).

40

Max

max

Zero

min

Min

forceX_m=-150
forceX_a=350
forceX_mplusa=200

forceX_m=-150
forceX_a=175
forceX_mplusa=25

forceX_m=-150
forceX_a=0
forceX_mplusa=-149

forceX_m=-150
forceX_a=-175
forceX_mplusa=-325

forceX_m=-150
forceX_a=-350
forceX_mplusa=-500

forceY_m=1825
forceY_a=425
forceY_mplusa=2250

forceY_m=1825
forceY_a=212.5
forceY_mplusa=2037.5

forceY_m=1825
forceY_a=0
forceY_mplusa=1826

forceY_m=1825
forceY_a=-212.5
forceY_mplusa=1612.5

forceY_m=1825
forceY_a=-425
forceY_mplusa=1400

Rys. 19 Zestawienie wynikw dla przebiegu kryterium Dang Vana oraz skadowych kryterium: TG i H, najwiksz warto naprenia zredukowanego zaznaczono czerwonym kolorem (eqv,DVmax.= 18 MPa).

Rys. 20 Przebieg kryterium Dang Vana dla wybranego punktu modelu MES.

Rys. 21 Mapa warstwicowa dla maksymalnej wartoci kryterium Dang Vana uzyskanej w
piciostopniowym przebiegu

2.3.4 Wybr kryterium dla optymalizacji zmczeniowej

Jak wynika z przeprowadzonych bada najbardziej rygorystyczne wyniki analizy

zmczeniowej daje kryterium Dang Vana. Stawia ono projektowanej konstrukcji
najwiksze w porwnaniu do innych kryteriw wymagania, zapewniajc jednak tym
samym wikszy stopie bezpieczestwa obiektu. Kryterium to zostanie uyte do
dalszych prac zwizanych z optymalizacj konstrukcji w warunkach wysokocyklowego
zmczenia.

44

Optymalizacja w warunkach zmczenia wysokocyklowego

3.1 Przegld metod optymalizacyjnych konstrukcji

Optymalizacj zoonych konstrukcji lub ich elementw mona zdefiniowa jako
proces wyznaczania optymalnych cech geometrycznych bd wasnoci
wytrzymaociowych dla przyjtego kryterium lub kryteriw [11,103].
Wikszo kryteriw optymalizacji konstrukcji mona zaliczy do trzech zasadniczych
grup:
-

kryteriw zwizanych z minimalizacj objtoci (lub ciaru)

konstrukcji, w wikszoci przypadkw silnie powizanych z kosztami
konstrukcji,

kryteriw najwikszej sztywnoci lub najmniejszej odksztacalnoci,

kryteria wyrwnywania wyte [11].

Wynik optymalizacji przyjtej funkcji celu f(xi) musi zwykle speni dodatkowe
warunki ograniczajce gi(xi), ktre okrelaj przestrze rozwiza dopuszczalnych.
Wrd metod optymalizacji konstrukcji mona wyrni:
1. Metody analityczne
2. Metody programowania matematycznego
3. Metody optymalizacji numerycznej

Metody analityczne

Metody analityczne optymalizacji konstrukcji wykorzystuj rachunek wariacyjny i

s stosowane dla nieskomplikowanych przypadkw konstrukcyjnych. Zagadnienia
analizy ustrojw trjwymiarowych s zwykle w tych metodach upraszczane i
sprowadzane do dwu lub jednowymiarowej postaci. Zredukowanie liczby wymiarw
pl odksztace i napre prowadzi do pominicia ich zmiennoci, co ma wydatny
wpyw na jako uzyskanych rozwiza[11].

Metody programowania matematycznego

Metody programowania matematycznego dziel si na:

-

liniowe (Linear Programming, LP), w ktrych funkcja celu i

ograniczenia wystpuj w postaci liniowej,

45

nieliniowe (Nonlinear Programming, NLP), w ktrych funkcja celu i/lub

ograniczenia maj charakter nieliniowy.

Wrd metod nieliniowych NLP majcych zastosowanie do optymalizacji konstrukcji

mona wyrni dwie zasadnicze grupy:
1. metody gradientowe, w ktrych badane jest nachylenie (gradient) funkcji celu i
ogranicze;
2. metody bezgradientowe, oparte na metodach probabilistycznych (Monte Carlo,
Symulowane Wyarzanie, Algorytmy Ewolucyjne, Rj Czstek)[9,55,56].

Metody optymalizacji numerycznej

Grupa ta wyodrbnia si z poprzednio omawianej a rni j jedynie odmienny

sposb obliczania wartoci funkcji celu. W miejsce matematycznej formuy opisujcej
analizowany problem wprowadza si w tej metodzie model numeryczny jako zamknit
procedur, do ktrej na wejciu wprowadzane s zmienne konstrukcyjne (decyzyjne) a
na wyjciu otrzymywane s wartoci funkcji celu oraz ogranicze (rys. 22).

Rys. 22 Schemat metody optymalizacji numerycznej [34]

Dziki dynamicznemu rozwojowi metod numerycznych, optymalizacja konstrukcji

moe obecnie uwzgldnia coraz wicej aspektw fizycznego oddziaywania na
konstrukcje. Wrd istotnych czynnikw, ktrych wpyw na konstrukcje mona obecnie
analizowa i optymalizowa numerycznie mona wymieni:
- obcienia statyczne i dynamiczne,
46

- obcienia termo-mechaniczne,
- obcienia CFD,
- oddziaywania elektromagnetyczne.
Kryteria optymalizacyjne mog ujmowa rwnie szereg zjawisk fizycznych
wystpujcych w konstrukcji, np.:
- utrat statecznoci,
- drgania i efekty rezonansowe,
- zmczenie, pkanie i pezanie materiau,
- korozj.

47

3.2 Test metod optymalizacyjnych konstrukcji

Z uwagi na potrzeb doboru metody optymalizacyjnej dla przyszych bada
przewidziano wykonanie wstpnego testu dwch algorytmw optymalizacyjnych czsto
stosowanych w zagadnieniach optymalizacji konstrukcji - procedury gradientowej i
probabilistycznej. W obu przypadkach przewidziano zastosowanie gotowych procedur
optymalizacyjnych zawartych w bibliotece /OPT programu ANSYS.

Opis przykadu optymalizacyjnego

Jako przykad do optymalizacji posuy omwiony w rozdziale 2.3.3 wahacz

(rys.14a). Na obecnym etapie przewidziana zostaa do wykonana optymalizacja dla
warunkw statycznych pracy wahacza, co znacznie przyspiesza proces
optymalizacyjny. Efekty zmczeniowe zostan uwzgldnione w dalszych badaniach
optymalizacyjnych.
Model elementw skoczonych wahacza zosta przygotowany do celw
optymalizacyjnych poprzez sparametryzowanie opisu geometrycznego. W stosunku do
pierwotnego ksztatu (rys.14b) dokonano modyfikacji poprzez wprowadzenie
dodatkowych otworw w ramionach wahacza. Pooenie oraz rednica otworw w
lewym ramieniu zostay sparametryzowane i mogy by atwo modyfikowane przez
wprowadzone do skryptu analizy numerycznej APDL zmienne konstrukcyjne.
Wprowadzone heurystycznie otwory w ramieniu prawym nie byy optymalizowane.
W parametryczny sposb zostao rwnie zdefiniowane obcienie wahacza, co
umoliwia prowadzenie analizy dla rnych zakresw obcienia. Do biecego testu
optymalizacyjnego przyjte zostay maksymalne wartoci obcie.
Zapisany w skrypcie APDL w peni zautomatyzowany proces analizy statycznej
zosta zakoczony wyodrbnieniem z danych wyjciowych postprocessingu wartoci
funkcji celu tj. objtoci badanej struktury oraz ograniczenia w postaci parametru stanu,
ktrym bya maksymalna warto naprenia zredukowanego Hubera-MisesaHenckyego. Obu tym wielkociom zostay w skrypcie przyporzdkowane
alfanumeryczne zmienne dla potrzeb optymalizacji.
Dla zmiennych konstrukcyjnych przeprowadzono test ich maksymalnych i
minimalnych wartoci w celu okrelenia przestrzeni poszukiwa dla algorytmu
optymalizacyjnego. Warto graniczna parametru stanu zostaa ustalona na podstawie
analizy statycznej pierwotnej wersji modelu MES przy poziomie obcie identycznym
jak przyjty dla optymalizacji (rys.23a).

Sformuowanie problemu optymalizacyjnego

Dla dwch testowanych metod optymalizacji zostao postawione identyczne zadanie

optymalizacyjne sformuowane w nastpujcy sposb:

48

Rozpatrywano osiem zmiennych konstrukcyjnych (cztery rednice otworw w

lewym ramieniu, pooenie pierwszego otworu na prostej bdcej sieczn kta
rozwarcia rozpatrywanego ramienia oraz odpowiednio trzy odlegoci midzy
brzegami pozostaych otworw (rys.23.)):
x [x1,x2,x3 ... xn] , n = 8

(27)

Na zmienne te naoono grne i dolne ograniczenia ich wartoci:

xi xi xi , (i = 1,2,3, ... ,8)

(28)

Rozpatrywano jedn zmienn stanu (w tym przypadku naprenie zastpcze HMH,

maksymalne w badanym obiekcie o objtoci ) z grnym ograniczeniem jej
wartoci:

max gi(x) gi , ( i = 1 )
A

(29)

Jako funkcj celu wybrano objto elementu W(x) (dalej w rysunkach i tekcie
oznaczanej W):

Rys.23 Opis zmiennych konstrukcyjnych w optymalizowanej czci. W grnym ramieniu

wahacza dodano dodatkowe otwory odciajce (naprenia s tu bardzo mae).

3.2.1 Test metody gradientowej

Jako przykad metody gradientowej wybrano metod First Order Optimization
(FOO) bdc czci zaimplementowanej w programie ANSYS biblioteki funkcji
optymalizacyjnych /OPT [3].

49

Opis algorytmu optymalizacyjnego

W metodzie FOO ograniczenia typu mocnego naoone na zadanie optymalizacyjne

s zamieniane na typ saby przez dodanie funkcji kary. Na przykad rozpatrywana
funkcja celu W(x) zamieniana jest na bezwymiarow funkcj Q(x,q), ktra moe by
sformuowana w nastpujcy sposb [3]:
(30)

Q(x,q)= Qf (x)+ Qf (x,q)

W

Qf (x)= W0

(31)
gdzie:
Q - bezwymiarowa pozbawiona
ogranicze funkcja celu
Qf zasadnicza bezwymiarowa
funkcji celu
Qp bezwymiarowa funkcja kary
W0 warto referencyjna funkcji celu

Bezwymiarowa funkcji kary dla przypadku optymalizacji wahacza ma posta:

n

i =1

i =1

Qp(x,q) = Px ( xi ) + q Pg ( g i ) , n = 8 , m = 1

(32)

gdzie:
Px, Pg funkcja kary uwzgldniajca
ograniczenia zmiennych konstrukcyjnych
i zmiennych stanu
q parametr wagowy umoliwiajcy
algorytmowi optymalizacyjnemu
wewntrzn kontrol zmiennych stanu
Funkcje kary zmiennej stanu Pg(xi) s typu wewntrznego (extended-interior) i ma
posta:
gi

Pg ( g i ) = max
A
g

+
i
i

(33)
gdzie:

- dua liczba cakowita powodujca

wzrost funkcji kary gdy ograniczenia
parametrw s przekroczone
i - tolerancja

50

Dla zmiennych konstrukcyjnych funkcje kary Px(xi) maj form zewntrzn [3].
Pochodne funkcji celu oraz funkcje kary zmiennych stanu prowadz do
wyznaczenia kierunku przeszukiwania przestrzeni rozwiza. W trakcie kadej iteracji
s przeszukiwane rne kierunki a do uzyskania zbienoci. Kada iteracja skada si z
kilku poditeracji, w ktrych obliczany jest gradient oraz kierunek przeszukiwa.

Wynik optymalizacji

W wyniku optymalizacji metod gradientow nastpia redukcja masy wahacza o

6.3% ( w stosunku do pierwotnego modelu MES (rys. 16b)). Cakowity czas
obliczeniowy optymalizacji wynis ok. 1 godziny. Na rysunku 25b przedstawiono
kocow posta optymalizowanej czci. Mapy napre dla optymalnego ukadu
otworw pokazuj, e w ramieniu optymalizowanego wahacza osignlimy stan
bardziej rwnomiernego wytenia materiau. Na rysunku 24 przedstawiono przebiegi
zmian funkcji celu w kolejnych iteracjach.

Rys.24 Przebieg zmian funkcji celu w trakcie optymalizacji z zaznaczonym najlepszym

wynikiem

51

a)

b)

Rys.25 Mapa napre zastpczych eqv,HMH dla wyjciowego (a) oraz optymalnego ksztatu
wahacza (b) uzyskanego przez gradientow metod optymalizacyjn. Otwory w prawym
ramieniu nie podlegaj optymalizacji parametrycznej.

52

3.2.2 Test metody probabilistycznej

Algorytm optymalizacji metod probabilistyczn zosta zrealizowany przy pomocy
funkcji losowej generacji ukadw rozwiza (Random Design Generation) zawartej w
bibliotece funkcji optymalizacyjnych ANSYS/OPT (OPTYPE, RAND). Dla
zwikszenia efektywnoci metody zaproponowana zostaa dodatkowa procedura
obejmujca losowe przeszukiwania przestrzeni zmiennych z trjstopniowym
zawaniem przedziau poszukiwa.

Opis algorytmu optymalizacyjnego

Przewidziano, e proces optymalizacji probabilistycznej bdzie si skada z trzech faz:

Faza I
Wykonanie serii 1000 iteracji, z ktrych zostanie wybrane 130 wektorw
parametrw xi, i=1,2...8 dajcych najmniejsze wartoci funkcji celu.
Faza II
Dokonanie zawenia przedziaw zmiennoci parametrw konstrukcyjnych
poprzez:

obliczenie redniej arytmetycznej wartoci kadego z parametrw,

zastpienie t wartoci dolnej granicy przedziau zmiennoci tego

parametru.

Wykonanie drugiej serii 1000 iteracji dla zawonych przedziaw zmiennoci

parametrw konstrukcyjnych.
Faza III
Zawenie przedziaw zmiennoci parametrw konstrukcyjnych (w oparciu o
procedur z fazy II) dla N ukadw uzyskanych z fazy II
Wykonanie trzeciej serii 1000 iteracji dla obszaru o zawonych przedziaach
zmiennoci parametrw konstrukcyjnych.
Uzyskanie wyniku kocowego optymalizacji

53

Wynik optymalizacji

W wyniku przeprowadzonej optymalizacji probabilistycznej uzyskano spadek masy

o 7.4%. czny czas oblicze optymalizacyjnych wynis ok. 6.5 godziny. Dla I fazy
optymalizacji uzyskano kilkaset dopuszczalnych rozwiza, z ktrych do dalszych
oblicze wybrano 130 najlepszych. Dla II fazy uzyskano 46 prawidowych rozwiza,
dla III fazy uzyskano tylko 6 prawidowych rozwiza. Rysunek 26 przedstawia kolejne
fazy poszukiwania optimum (kkiem zaznaczono optymalny ukad uzyskany w II fazie
poszukiwa). Optymalny ksztat wahacza przedstawiono na rysunku 27.

Rys.26 Wykres dla I, II oraz III fazy optymalizacji probabilistycznej. Najlepszy wynik
oznaczono kkiem, czna liczba iteracji wyniosa N = 3000.

54

Rys.27 Mapa napre dla optymalnego ksztatu wahacza uzyskanego przez probabilistyczn
metod optymalizacyjn.

3.2.2 Wnioski z przeprowadzonych testw metod optymalizacyjnych

W wyniku gradientowej optymalizacji wahacza uzyskano spadek jego masy o 6.3%.
Dla metody probabilistycznej uzyskano jednak wynik lepszy (Tab.1). Mona z
powyszego wnioskowa, i metoda niegradientowa zatrzymaa si na lokalnym
optimum pomijajc globalne. Jak mona zaobserwowa na rysunkach 25b i 27 formy
geometryczne uzyskane metod gradientow i probabilistyczn znacznie si rni, co
dodatkowo przemawia za powysz tez.
Tabela 1. Porwnanie zastosowanych metod optymalizacyjnych.

Rodzaj metody

Cakowity czas
optymalizacji
[h]

Warto funkcji
celu
[g]

Poprawa funkcji
celu
[%]

Gradientowa

2075.7

6.3

Probabilistyczna

6.5

2053.8

7.4

55

Stosowane w celu pominicia tego mankamentu metody gradientowej zabiegi, jak:

zmiana punktu startowego czy te przeszukiwanie z rn wielkoci kroku, pozwalaj
zwikszy prawdopodobiestwo uzyskania optimum globalnego. Wypywaj jednak
znaczne na wyduenie cakowitego czasu optymalizacji. Ponadto, jak to zostao
stwierdzone w [131], metody gradientowe s nieodporne na numeryczne
niejednoznacznoci funkcji celu.
Metoda probabilistyczna, cho osigna wyran przewag w tecie
optymalizacyjnym, charakteryzuje si znaczco dugimi czasami obliczeniowymi, co
przy optymalizacji wikszych struktur stanowi due utrudnienie.
W celu zwikszenia efektywnoci tej metody przewidziano zastosowanie
nastpujcych krokw:

zastosowanie inteligentnej metody przeszukiwania probabilistycznego opartej na

algorytmach ewolucyjnych,

zwikszenie wydajnoci obliczeniowej przez zastosowanie techniki oblicze

rwnolegych,

przeprowadzenie badania wraliwoci funkcji celu pod ktem preselekcji

zmiennych konstrukcyjnych dla optymalizacji.

Dla wszystkich tych przedsiwzi przewidziano budow specjalnych narzdzi

programowych, ktre zostan omwione pniej.

56

3.3 Narzdzia poprawy efektywnoci metod probabilistycznych

3.3.1 Zastosowanie algorytmw ewolucyjnych jako narzdzia optymalizacji
probabilistycznej

Opis metody

Jako rodek do zwikszenia efektywnoci przeszukiwania probabilistycznego

zostaa wybrana metoda algorytmw ewolucyjnych.
Metoda ta bazuje na mechanizmach ewolucji biologicznej. Algorytmy ewolucyjne
wykonuj wielokierunkowe przeszukiwania funkcji celu, prowadzc ochron populacji
potencjalnych rozwiza oraz wymian informacji midzy nimi. W kadej populacji
dobre rozwizania maj szans na reprodukcj, a ze s eliminowane. Ocena rnych
rozwiza jest prowadzona poprzez funkcj przystosowania, ktra jest
odzwierciedleniem zachowania funkcji celu [86,87,103].
Schemat dziaania metody obejmuje:

zapis cech (parametrw konstrukcyjnych) w postaci wektora kodu

genetycznego chromosomu osobnika dla kadego dowolnego ukadu
zmiennych decyzyjnych,

losow generacj populacji ( zbioru osobnikw),

obliczenie funkcji przystosowania ( wartoci funkcji celu) dla kadego

wylosowanego osobnika,

zastosowanie operatorw genetycznych: reprodukcji, krzyowania,

mutacji w celu znalezienia najlepiej przystosowanego osobnika,

znalezienie optimum globalnego lub bliskie globalnemu

Parametry sterujce algorytmem ewolucyjnym

W ramach dziaania algorytmu ewolucyjnego istnieje moliwo dostosowania

dziaania procedury w zalenoci od charakterystyki badanego obiektu. Mona tego
dokona przez zmian parametrw sterujcych algorytmu, wrd ktrych mona
wyrni:
Wielko populacji J
Dla algorytmw genetycznych najczciej przyjmowana wielko populacji
waha si od 50 do 500 lub wicej osobnikw. Optymalna wielko pokolenia

57

zwiksza si wraz z wielkoci problemu. Problem z dwiema zmiennymi

decyzyjnymi jest reprezentowany przez krtszy genotyp i bdzie wymaga
mniejszej populacji ni problem z 10-cioma zmiennymi [103].
Parametr operacji krzyowania pc
Parametr ten wpywa w podobny sposb na rezultat optymalizacji jak wielko
populacji. Wysoki parametr krzyowania pozwala na eksploracj wikszej
przestrzeni rozwiza i zmniejsza szans zatrzymania si przeszukiwania na
lokalnym optimum. Z drugiej strony zbyt dua warto pc bdzie wydua
cakowity czas oblicze.
Parametr operacji mutacji pm
Parametr ten definiuje warto procentow zmutowanych genw w populacji
kontrolujc ilo nowych genw wprowadzanych do generacji. W przypadku,
gdy parametr mutacji jest za niski wiele genw, ktre mog by przydatne nigdy
nie zostanie uyte. Jednak gdy parametr pm jest za wysoki, powoduje to due
zakcenia losowe, co sprawia, e potomstwo traci swoje podobiestwo do
rodzicw. Oznacza to, e algorytm straci zdolno uczenia si z historii
poszukiwa.
Liczba generacji Lg
Jest to parametr zwizany z czasem oblicze, jedno z moliwych kryteriw
zakoczenia dziaania algorytmu optymalizacyjnego. Oprcz tego rozwizania
w optymalizacji ewolucyjnej stosuje si te kryteria zwizane z dokadnoci
oblicze (np. zbieno rozwizania) [103].

Opis narzdzia programowego

Jako bezporednie narzdzie do optymalizacji zosta wybrany pakiet

oprogramowania do optymalizacji ewolucyjnej EOS [103]. Dla potrzeb optymalizacji
numerycznej niezbdne byo dokonanie zmian w dziaaniu algorytmu programu. W
miejsce opisu matematycznego funkcji celu dodane zostay do programu EOS
dodatkowe procedury umoliwiajce wspprac z zewntrznym programem do
oblicze MES ANSYS:
zapis wartoci aktualnego ukadu zmiennych stanu do pliku tekstowego czytelnego
dla programu ANSYS;
uruchomienie programu ANSYS w trybie wsadowym wraz z okreleniem zadania
do analizy;
wczytanie wynikw uzyskanych z analizy tj. wartoci parametru stanu (np.
naprenia zastpczego) oraz funkcji celu (np. masy badanej struktury).

58

Ostatni punkt wymiany danych midzy ANSYS a EOS zosta zrealizowany poprzez
pliki tekstowe, ktre s tworzone automatycznie przez skrypt optymalizacyjny APDL w
trakcie analizy.

3.3.2 Zwikszenie wydajnoci oblicze poprzez technik oblicze rwnolegych

Opis metody

Jak wynika z teorii stosowania oblicze rwnolegych ich efektywno ronie, gdy
mamy moliwo podziau zadania obliczeniowego na fragmenty dogodne do oblicze
na pojedynczych procesorach/komputerach stanowicych wirtualny komputer
wieloprocesorowy [64]. Z tego punktu widzenia algorytmy ewolucyjne posiadaj
istotn zalet umoliwiajc efektywne zastosowanie oblicze rwnolegych.
Obliczenia funkcji przystosowania dla caego pokolenia osobnikw w standardowym
algorytmie wykonywane s w sposb sekwencyjny. W pracy wykorzystano moliwo
zamiany tego sposobu na rwnolegy [3].
Dziki temu powstaa moliwo skrcenia czasu oblicze w stopniu proporcjonalnym
do liczby zastosowanych do oblicze komputerw. W przypadku idealnym, gdyby
mona byo dysponowa du liczb komputerw o identycznej mocy obliczeniowej,
oglny czas oblicze zadania optymalizacyjnego mgby by niemal wprost dzielony
przez liczb procesorw/komputerw.

Opis narzdzia programowego

Przed przystpieniem do opracowywania algorytmu programu oraz jego technicznej

realizacji przyjto kilka zaoe:
projektowana aplikacja bdzie rozwiniciem uywanego ju programu EOS;
do realizacji zadania zostanie wykorzystany istniejcy potencja obliczeniowy,
w postaci kilkunastu komputerw w rnych konfiguracjach, pracujcych na
rnych platformach systemowych (Unix, Windows, Linux);
jako podstaw do budowy aplikacji przyjto architektur klient-serwer z
wykorzystaniem protokou HTTP;
do budowy aplikacji zostanie wykorzystane oprogramowanie oparte na licencji
publicznej (GNU).
Na podstawie przyjtych zaoe zosta opracowany algorytm aplikacji
zaprezentowany na rysunku 28. Aplikacja klient-serwer do oblicze rwnolegych
skada si z dwch czonw: Serwera Oblicze Rwnolegych (SOR) oraz Klienta
Oblicze Rwnolegych (KOR). Oba czony aplikacji klient-serwer zostay napisane w
59

jzyku Python [96,138], ktry jest interpretowanym, obiektowym jzykiem wysokiego

poziomu. Serwer SOR, jak wynika z algorytmu dziaania (rys.28), realizuje swoj
podstawow funkcje wysyania do klientw KOR danych do oblicze dla kolejnych
osobnikw oraz odbierania wynikw. Klient KOR realizuje nastpujce funkcje:
odbiera dane z serwera SOR, uruchamia Skrypt Zadania Obliczeniowego (SZO) na
lokalnym komputerze, wysya wyniki oblicze do serwera SOR.

Rys. 28 Algorytm aplikacji do oblicze rwnolegych z wykorzystaniem algorytmw

genetycznych

Dla potrzeb oblicze rwnolegych w architekturze klient-serwer do programu

EOS zostay dodane dodatkowe funkcje (patrz dodatek C):
zmieniono sposb obliczania funkcji przystosowania dla osobnikw w ramach
poszczeglnych populacji z dotychczasowego sekwencyjnego na rwnolegy;
dodano funkcje wymiany danych z programem - Serwerem Oblicze
Rwnolegych poprzez interfejs ASCII;
dodano funkcje cyklicznego uruchamiania w trakcie dziaania EOS-a
zewntrznego programu SOR.

Jak wynika z przeprowadzonych testw dziki zastosowaniu aplikacji oblicze

rwnolegych uzyskano okoo 3-krotne przyspieszenie oblicze na dostpnej bazie
komputerw o rnej mocy obliczeniowej.

60

3.3.3 Ograniczenie liczby zmiennych przez badanie wraliwoci funkcji celu

Opis metody

Badanie wraliwoci dostarcza informacji o wpywie na warto funkcji celu

przyrostw wartoci poszczeglnych zmiennych decyzyjnych. W swej podstawowej
wersji badanie wraliwoci polega na numerycznym obliczeniu pochodnej czstkowej
funkcji celu wzgldem optymalizowanych zmiennych w celu wyznaczenia kierunku
najwikszego spadku [62,118,131].
W odrnieniu od cytowanych prac, na potrzeb przyszych bada optymalizacyjnych
zaproponowano zmodyfikowan miar wraliwoci S funkcji celu:

Q( xk , g ( xk ) ) Q( x0 , g ( x0 ) )

S =
xk

, gdy Q( xk , g ( xk ) ) < Q( x0 , g ( x0 ) )
, gdy Q( xk , g ( xk ) ) Q( x0 , g ( x0 ) )

Q( xi , g ( xi )) = Q f ( xi ) + Qg ( g ( xi ))

, i = {1,2 ...m}

Q f ( xi ) = WW( x0 i )

(34)

(35)

(36)

Q f ( x0 ) = 1

Qg ( g ( xi )) =

( )

g ( xi ) 2
g

(37)

gdzie:
x1
x1

x
x
2

..
..
x0 = ; x k =
,
x
x
x
+

k
k
k

..
..

xm
xm

Q - bezwymiarowa pozbawiona ogranicze funkcja celu,

Qf zasadnicza bezwymiarowa funkcji celu,
Qg bezwymiarowa funkcja kary,
W0 warto referencyjna funkcji celu,
g (xi) parametr stanu (w naszym przypadku zmczeniowe
naprenie zastpcze),

61

g warto referencyjna parametru stanu (w naszym przypadku

Zso lub mniejsza wielko uwzgldniajca wspczynnik
bezpieczestwa),
- dua dodatnia liczba cakowita powodujca wzrost funkcji
kary gdy ograniczenie parametru stanu zostan przekroczone.

Funkcja kary zmiennej stanu Qg pozwoli uwzgldni przy badaniu wraliwoci wpyw
tej wielkoci. W przypadku znaczcego przekroczenia ustalonej granicy wyeliminuje
biec zmienn z grona potencjalnych zmiennych optymalizacyjnych.
Dla zabezpieczenia si przed odrzuceniem zmiennej, ktra w maym otoczeniu nie daje
znaczcej poprawy, zdecydowano bada wraliwo zarwno w maym jak i w duym
otoczeniu ( co ilustruje rysunek 29) [117].

S(x)
f(x)

x 2 = x 2 x 0 ,
x 1 = x 1 x 0 ,
x1 = x1 x0 ,
x2 = x2 x0 ,

x-2

x-1 x0 x1

x2

Rys.29 Schemat doboru punktw badania wraliwoci funkcji celu dla pojedynczej
zmiennej i (k = -2, -1, 1, 2).

Kocowa posta miary wraliwoci funkcji celu prezentuje si nastpujco:

S = max{S 2 ,S 1 ,S1 ,S 2 }

(38)
gdzie: S 2 ,S 1 ,S1 ,S 2 dane s wzorem (34) dla x0 + x
rwnego odpowiednio x2 , x1 , x1 , x2 (rys.29).

Mae i due otoczenie powinno by okrelone indywidualnie dla poczeglnych

zmiennych optymalizowanej konstrukcji.

62

Opis narzdzia programowego

Program do badania wraliwoci funkcji celu zosta zbudowany w oparciu o

nastpujce zaoenia:
-

program bdzie uwzgldnia przyjty algorytm badania wraliwoci

(formuy 34 do 38),

program bdzie mona wykorzysta do badania wraliwoci dla

dowolnej liczby zmiennych,

program bdzie uruchamia zewntrzn aplikacj analizy numerycznej

(np. ANSYS) oraz automatycznie wczytywa wyniki oblicze
(warto funkcji celu i parametru stanu),

program bdzie dziaa w trybie automatycznym bez interakcji z

uytkownikiem,

po zakoczeniu procesu badania wraliwoci program wygeneruje

raport zawierajcy pene informacje o przebiegu oblicze oraz kocow
posta miary wraliwoci S dla kadej badanej zmiennej.

Na podstawie przyjtych zaoe zostaa zbudowana aplikacja przy wykorzystaniu

jzyka programowania C++ [dodatek D].

63

3.3.4 Propozycja procedury optymalizacyjnej

Pierwotne prby optymalizacji w warunkach zmczenia wykazay, e jednoczesne
przeszukiwanie caej przestrzeni np. omiu zmiennych decyzyjnych moe trwa wiele
tygodni. W celu poprawy efektywnoci metody probabilistycznej zostaa opracowana
procedura optymalizacyjna wykorzystujca przygotowane narzdzia programowe.
Procedura obejmuje nastpujce kroki:
1. Losowe przeszukanie przestrzeni rozwiza dla {xi}zmiennych decyzyjnych
(np. 1000 iteracji)
2. Wybr N punktw startowych charakteryzujcych si najmniejsz wartoci
funkcji celu (przyjto N = 5)
3. Badanie wraliwoci dla {xi} zmiennych w wybranych punktach
4. Wybr ze zbioru {xi} podzbioru {xm} zmiennych przeznaczonych do
optymalizacji
5. Optymalizacja przy uyciu algorytmw ewolucyjnych i techniki oblicze
rwnolegych dla {xm} zmiennych
6. Uzyskanie wyniku optymalizacji optymalnego wektora zmiennych
decyzyjnych

64

3.4 Przykady zastosowa optymalizacji konstrukcji w warunkach

zmczeniowych
3.4.1 Przykad 1: Optymalizacja zmczeniowa czci mechanicznej model pytowy
dwuwymiarowy (2D).

Opis rozpatrywanego zagadnienia optymalizacyjnego

Pierwszy przykad optymalizacji zmczeniowej to cz mechaniczna: wahacz z

przedniego zawieszenia samochodu [124]. Reim pracy oraz geometria tej czci
zostaa ju czciowo omwiony w rozdziaach 2.3.3. oraz 3.2.
Przedstawiona na rysunkach (14a i 16a) cz poddawana jest zmiennemu,
wysokocyklowemu obcieniu w trakcie jazdy. Za cel optymalizacji przyjto
parametryczne dostosowanie geometrii czci tak by nastpi spadek jej masy przy
zachowanych wasnociach zmczeniowych na tym samym poziomie. Dla
optymalizowanej czci przyjto poziom wytenia zmczeniowego zgodny z
pierwotn konstrukcj poprzez przyjcie jako graniczne naprenia zastpczego
uzyskanego w tecie dla pocztkowej formy konstrukcji (rys. 21).
Z uwagi na geometryczn form czci oraz sposb jej obcienia (por. rozdz. 2.3.3
i 3.2) moliwe jest uproszczenie rozpatrywanego zagadnienia do dwch wymiarw.
Pozwala to na znaczne przyspieszenie procesu optymalizacji przy niewielkim obnieniu
jakoci wynikw.

Przygotowanie modelu MES do optymalizacji zmczeniowej

Jako model MES rozpatrywanego elementu zosta przyjty model przygotowany

wczeniej dla testu metod optymalizacyjnych (rozdzia 3.2). Do skryptu parametrycznej
analizy numerycznej wahacza zosta doczony podprogram analizy zmczeniowej
Dang Vana (por. rozdz. 2.3.3 oraz dodatek B). Podobnie jak w przypadku testu metod
optymalizacyjnych, do skryptu APDL dodano funkcje wyodrbnienia z wynikw
analizy wartoci funkcji celu i parametru stanu (naprenia zredukowanego wg
kryterium Dang Vana). Z uwagi na badanie piciu przypadkw obcienia w jednym
cyklu analizy, do jej skryptu dodano funkcje automatycznego wyboru maksymalnej
wartoci parametru stanu z piciu otrzymanych wartoci. Parametry wyjciowe analizy
zostay zapisane w sposb automatyczny do plikw tekstowych.
Jako warto graniczn parametru stanu przyjto warto g = 18 MPa uzyskan z
analizy zmczeniowej dla pierwotnego ukadu konstrukcji (por. rozdzia 2.3.3 i rys. 19).
Dodatek E zawiera peny skrypt APDL dla przykadu 1.

65

Schematyzacja reimu obcie

Zgodnie z przyjtymi w rozdziale 2.2.1 i 2.3.1 zaoeniami do analizy

zmczeniowej, przebiegi obcie zostay odpowiednio zaadaptowane wedug schematu
opisanego w rozdziale 2.3.1. Wyznaczono wartoci poziomw obcie zastpczych,
wartoci poszczeglnych krokw obcienia zamieszczono na rysunku 30.

Sformuowanie zadania optymalizacyjnego

Zadanie optymalizacyjne zostao sformuowane podobnie jak w rozdziale 3.2:

Rozpatrywano osiem zmiennych konstrukcyjnych (cztery rednice otworw w
lewym ramieniu, pooenie pierwszego otworu na prostej bdcej sieczna kta
rozwarcia rozpatrywanego ramienia oraz odpowiednio trzy odlegoci midzy
brzegami pozostaych otworw ( rys. 21)):
x = [x1, x1 x1 ... xn] , n = 8

Na zmienne te naoono grne i dolne ograniczenia ich wartoci:

xi xi xi , (i = 1,2,3, ... ,8)

Rozpatrywano jedn zmienn stanu (maksymalne naprenie zastpcze wg.
kryterium Dang Vana) z grnym ograniczeniem jej wartoci:
max g i ( x ) g i , ( i = 1 )
A

Jako podstawow funkcj celu wybrano objto elementu W(x)

Okrelenie parametrw startowych procedury optymalizacji ewolucyjnej

Po badaniach literaturowych [87, 88, 103], konsultacjach ze specjalistami (jak np. dr

in. St. Krenich) oraz przeprowadzeniu kilku wstpnych testw dla rozpatrywanego
zadania optymalizacyjnego przyjto nastpujce parametry startowe algorytmu
ewolucyjnego :
wielko populacji J = 500
parametr prawdopodobiestwa krzyowania pc = 0.7
parametr prawdopodobiestwa mutacji pm = 0.4
liczba generacji Lg = 125

66

Wynik optymalizacji

Na rysunku 30 przedstawiono zestawienie wynikw optymalizacji dla przykadu I w

formie przebiegu kryterium zmczeniowego Dang Vana. Kolorem niebieskim
zaznaczono maksymaln warto parametru stanu w piciopunktowym przebiegu.
W wyniku przeprowadzonej optymalizacji uzyskano spadek masy badanej struktury
o 4.11% (w odniesieniu do pierwotnego modelu MES (rys.16b)). czny czas oblicze
wynis ok. 100 godzin.
Na rysunku 31 przedstawiono zestawienie wynikw optymalizacji ewolucyjnej, a na
rysunku 32 kolejne etapy ewolucji rozwizania dla rozpatrywanej konstrukcji (ostatni
popraw funkcji celu uzyskano w 58 pokoleniu).

67

Max

max

Zero

min

Min

forceX_m=-150
forceX_a=350
forceX_mplusa=200

forceX_m=-150
forceX_a=175
forceX_mplusa=25

forceX_m=-150
forceX_a=0
forceX_mplusa=-149

forceX_m=-150
forceX_a=-175
forceX_mplusa=-325

forceX_m=-150
forceX_a=-350
forceX_mplusa=-500

forceY_m=1825
forceY_a=425
forceY_mplusa=2250

forceY_m=1825
forceY_a=212.5
forceY_mplusa=2037.5

forceY_m=1825
forceY_a=0
forceY_mplusa=1826

forceY_m=1825
forceY_a=-212.5
forceY_mplusa=1612.5

forceY_m=1825
forceY_a=-425
forceY_mplusa=1400

Rys. 30 Zestawienie wynikw dla przebiegu kryterium Dang Vana dla optymalnego wahacza. Przypadek z najwiksz wartoci naprenia zredukowanego zaznaczono niebiesk ramk.

Optymalizacja ewolucyjna. Przykad nr 1.

GA Data
mdReprType=1 {Binary Coding}
gaSelectType=3 {Simple Tournament}
gaCrossType=1 {Single Point}
gaMutaType=1 {Uniform Binary}
population size
= 500
number of generations = 70
probability of crossover = 0.70
probability of mutation = 0.40
penalty parameter
= 1.000000e+002

Variables X Ranges / Precision

0.005
0.005
0.005
0.005
0.080
0.006
0.006
0.006

0.0125
0.0125
0.0125
0.0125
0.1440
0.0100
0.0100
0.0100

100000000
100000000
100000000
100000000
100000000
100000000
100000000
100000000

Received Results
1
2151.1
4
2150.7
5
2150.7
6
2132.2
8
2131.3
10 2131.1
14 2127.5
56 2127.2
58 2123.2
70
-

Last improvement generation = 58

Best fitness value
F = 2123.227
X[0] =0.011204
X[1] =0.007263
X[2] =0.006391
X[3] =0.005821
X[4] =0.111955
X[5] =0.008776
X[6] =0.009190
X[7] =0.009185
G = 184190.000000

Rys.31 Zestawienie parametrw optymalizacji ewolucyjnej dla przykadu I .

Generacja 1
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.011538
r2a=0.006976
r3a=0.007256
r4a=0.008299
l1=0.089039
dl2=0.008550
dl3=0.009487
dl4=0.009710
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 16704390.0 [Pa]
Funkcja celu:
F = 2151.1 [g]
Generacja 2
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.011538
r2a=0.006976
r3a=0.007256
r4a=0.008525
l1=0.089039
dl2=0.008550
dl3=0.009488
dl4=0.009531
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 16707270.0
Funkcja celu:
F = 2150.7
Generacja 3
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.011538
r2a=0.006976
r3a=0.007256
r4a=0.008525
l1=0.089039
dl2=0.008550
dl3=0.009488
dl4=0.009522
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 16179300.0
Funkcja celu:
F = 2150.7
Generacja 4
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.009898
r2a=0.005333
r3a=0.006479
r4a=0.005065
l1=0.115339
dl2=0.009176
dl3=0.009562
dl4=0.008444
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 17934080.0
Funkcja celu:
F = 2132.2

Rys.32 Etapy ewolucji rozwizania dla I-ego przykadu optymalizacyjnego.

Generacja 8
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.010463
r2a=0.006150
r3a=0.007917
r4a=0.006970
l1=0.105778
dl2=0.008118
dl3=0.009780
dl4=0.009632
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 17532650.0
Funkcja celu:
F = 2131.3
Generacja 10
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.010463
r2a=0.006150
r3a=0.007917
r4a=0.006970
l1=0.105778
dl2=0.008113
dl3=0.009487
dl4=0.009710
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 17715940.0
Funkcja celu:
F = 2131.1
Generacja 14
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.010984
r2a=0.005713
r3a=0.005251
r4a=0.006817
l1=0.113415
dl2=0.009681
dl3=0.009111
dl4=0.009656
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 16972200.0
Funkcja celu:
F = 2127.5
Generacja 56
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.009049
r2a=0.006874
r3a=0.005024
r4a=0.005865
l1=0.120702
dl2=0.009479
dl3=0.009941
dl4=0.009881
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 17502620.0
Funkcja celu:
F = 2127.2

Generacja 58
Parametry konstrukcyjne:
r1a=0.011204
r2a=0.007263
r3a=0.006391
r4a=0.005821
l1=0.111955
dl2=0.008776
dl3=0.009190
dl4=0.009185
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 17815810.0
Funkcja celu:
F = 2123.2

Dla rozpatrywanej konstrukcji wykonano w celach porwnawczych optymalizacje

przy kryterium Hubera-Misesa-Henckyego. Optymalizacja zostaa wykonana z
uyciem programu EOS z identycznymi ustawieniami parametrw algorytmu
wyszukiwania, uzyskano 6.14% obnienia masy wahacza. Porwnanie wynikw
optymalizacji dla kryterium Dang Vana i Hubera-Misesa-Henckyego przedstawiono na
rysunku 33.
Warto zwrci uwag na istotnie wiksz warto naprenia zastpczego
(rys. 33a) w stosunku do naprenia zastpczego

eqv,DV

eqv,HMH

( rys. 33b). Naley jednak

podkreli, e eqv,HMH porwnywane jest z granic plastycznoci Re, a naprenie

zmczeniowe z trwa wytrzymaoci na obustronne skrcanie Zso. Przejty z
konstrukcji pierwotnej niski poziom wytenia (nie uwzgldniajcy midzy innymi
chwilowych przecie i nadwyek dynamicznych) wpywa na niski poziom
granicznego naprenia zastpczego.
Zmczeniowe badania optymalizacyjne dla pierwszego przykadu zakoczono
sprawdzajcymi obliczeniami dla innego zestawu parametrw sterujcych algorytmem
ewolucyjnym (Tab.2), uzyskany wynik by gorszy od pierwotnego optimum (patrz
zestawienie na rys. 32) co potwierdza poprawno zastosowanych ustawie dla
programu EOS.

Tabela 2. Wyniki bada optymalizacyjnych sprawdzajcych dla pierwszego przykadu

Wielko
populacji
J

Liczba generacji
Lg

400

125

Prawdopodobiestwa Prawdopodobie
krzyowania
stwa mutacji
pc
pm
0.7

0.4

Warto
funkcji celu
W [g]
2127.13

a)

b)

Rys. 33 Porwnanie wynikw optymalizacji wahacza dla kryterium Dang Vana (a)
oraz Hubera-Misesa-Henckyego (b)

73

3.4.2 Przykad 2: Optymalizacja zmczeniowa czci mechanicznej model

powokowy trjwymiarowy (3D).

Opis rozpatrywanego zagadnienia optymalizacyjnego

Jako drugi przykad optymalizacyjny wybrano take cz zawieszania samochodu.

Przewidziany do optymalizacji wahacz tylni z uwagi na inne funkcje zasadniczo rni
si ksztatem od pierwszego przykadu optymalizacyjnego. W trakcie pracy jest on
poddawany zoonemu, wysokocyklowemu zestawowi obcie. Na rysunku 34 i 38a
przedstawiono rozpatrywany obiekt, a na rysunku 35 przedstawiono schemat jego
obcienia [124].
Przyjto i w drugim przykadzie optymalizacyjnym, podobnie jak w pierwszym,
optymalizowana bdzie masa struktury przy ustalonym parametrze stanu, ktrym jest
wybrana miara wytenia zmczeniowego.

Rys. 34 Tylnie zawieszenie samochodu, optymalizowany wahacz zaznaczono kolorem

niebieskim [124].

Rys. 35 Schemat obcienia optymalizowanego wahacza [124]

74

Dla rozpatrywanego przykadu wykonano symulacj jazdy pojazdu w programie

typu MBS dla podobnych warunkw jak w przykadzie pierwszym (rozdz. 2.3.3) [124].
Na tej podstawie wygenerowano zestaw si dziaajcych na wahacz. Fragmenty
przebiegw czasowych dla 12 skadowych obcienia dziaajcych na wahacz
przedstawiono na rysunkach 36 i 37.

Rys. 36 Fragment przebiegu czasowego skadowych si Fs i Fa dziaajcych na wahacz

uzyskane z symulacji MBS

75

Rys. 37 Fragment przebiegu czasowego skadowych siy Fo i momentu Mo dziaajcych na

wahacz uzyskane z symulacji MBS

76

Przygotowanie modelu MES do optymalizacji zmczeniowej

Optymalizowana cz zbudowana jest z dwch wytoczek blaszanych

poczonych przez zgrzewanie i spawanie. Dla tego typu konstrukcji cienkociennych
jedn racjonaln strategi wykonania modelu MES jest zastosowanie elementw
skoczonych typu powokowego (shell). Pozwoli to na uzyskanie dokadnych wynikw
przy wzgldnie maym czasie obliczeniowym. Przy uyciu jzyka APDL zosta
zaprogramowany parametryczny model MES wahacza. Z uwagi na ograniczone
moliwoci modelowania w programie ANSYS oryginalna forma wahacza musiaa
ulec pewnemu uproszczeniu (rys. 35). Starano si by uproszczenia prowadziy do
rezultatw na korzy pewnoci badanego obiektu.

a)
b)
Rys. 38 Rysunek wahacza (a) oraz jego modelu MES wraz z obcieniami i warunkami
brzegowymi analizy(b)

Podobnie jak dla pierwszego przykadu do skryptu analizy dodano moliwo

parametrycznej zmiany poziomu obcie. Wprowadzono rwnie podprogram analizy
zmczeniowej Dang Vana oraz sekwencje automatycznego zapisu parametru stanu i
wartoci funkcji celu do pliku tekstowego. Dodatek F zawiera peny skrypt APDL dla
przykadu 2.
Do budowy modelu uyto opisany ju w rozdz. 2.3.3 element powokowy shell63.
Dla przebadania zbienoci modelu MES wykonano obliczenia dla siatki rzadszej Ne=

77

5214 elementw i gstszej Ne= 20218 pozostawiajc podobny charakter zagszczenia

elementw (rys. 38b). Dla Ne= 5214 naprenie zastpcze eqv,HMH byo 4.5% mniejsze,
a dla Ne= 20218 o 14.79% wiksze od przyjtego do dalszej analizy i optymalizacji Ne=
10616. Uznano, e takie odchylenia od rezultatw s dla prowadzonego procesu
optymalizacyjnego dopuszczalne. Naley jednak zwrci uwag, e zoptymalizowany
wahacz bdzie musia by przebadany przy gstszej siatce, w celu okrelenia
rzeczywistego wspczynnika bezpieczestwa.

Schematyzacja reimu obcie

W oparciu o przyjte w rozdziaach 2.2.1 i 2.3.2 dla kryterium Dang Vana zaoenia
odnonie do zestawu obcie dziaajcego na badan cz, dokonano schematyzacji
przebiegw czasowych. Uzyskane 5-cio stopniowe rwnowane przebiegi (por. 13b)
dla 12 skadowych si zostay nastpnie zaprogramowane w skrypcie analizy
zmczeniowej wahacza dla dalszych bada optymalizacyjnych. Wartoci
poszczeglnych krokw obcie przedstawiono na rysunku 39. Podobnie jak na rys. 30
w pierwszym rzdzie przedstawiono TG(t) , w drugim H(t) , a w trzecim eqv,DV(t).

Ustalenie wartoci granicznej parametru stanu dla optymalizacji

W celu ustalenia wartoci granicznej parametru stanu, to jest naprenia

zastpczego wedug kryterium Dang Vana, wykonano testow analiz zmczeniow dla
wyjciowego ukadu parametrw konstrukcyjnych wahacza. Przyjcie za grn granic
parametru stanu wytrzymaoci zmczeniowej pierwotnego wahacza pozwala
zwikszy wspczynnik bezpieczestwa konstrukcji, a przez to czyni j bardziej
odporn na nieprzewidziane chwilowe impulsy siowe zdarzajce si w trakcie
eksploatacji pojazdu (np. nagy wjazd w wyrw w jezdni). Wynik analizy Dang Vana
zosta przedstawiony na rysunku 39.

Sformuowanie zadania optymalizacyjnego

Dla przykadu drugiego zadanie optymalizacyjne zostao sformuowane w nastpujcy

sposb:
Wstpnie rozpatrywano 12 zmiennych konstrukcyjnych przedstawionych na
rysunku 40 (przewidywano, i liczba zmiennych ulegnie zmniejszeniu po badaniu
wraliwoci):

x = [x1, x1 x1 ... xn] , n = 12

Za zmienne przyjto wszystkie wymiary, ktre mogy by korygowane bez
zakcenia wsppracy wahacza z innymi czciami zawieszenia pojazdu.
Na zmienne te naoono grne i dolne ograniczenia ich wartoci:

78

xi xi xi , (i = 1,2,3, ... ,12)

Rozpatrywano jedn zmienn stanu (maksymalne naprenie zastpcze wg.
kryterium Dang Vana) z grnym ograniczeniem jej wartoci:
max g i ( x ) g i , ( i = 1 )
A

Jako zasadnicz funkcj celu wybrano objto elementu W(x)

Rys. 40 Zmienne konstrukcyjne wstpnie przyjte do procesu optymalizacji. Kolorem

czerwonym zaznaczono zmienne wyselekcjonowane w trakcie badania wraliwoci.

79

Max

max

Zero

min

Min

FoX =-300
FoY =-1030
FoZ =2050
MoX =-310
MoY =-50
MoZ =-40
FsX =-950
FsY =-240
FsZ =-2450
FaX =250
FaY =5
FaZ =390

FoX = -200
FoY = -1197,5
FoZ = 2337,5
MoX =-350
MoY =-60
MoZ = -30
FsX = -1175
FsY = -275
FsZ = -2612,5
FaX = 157,5
FaY = 2,5
FaZ = 242,5

FoX = -100
FoY = -1365
FoZ = 2625
MoX =-390
MoY =-70
MoZ = -20
FsX = -1400
FsY = -310
FsZ = -2775
FaX = 65
FaY = 0
FaZ = 95

FoX = 0
FoY = -1532,5
FoZ = 2912,5
MoX =-430
MoY =-80
MoZ = -10
FsX = -1625
FsY = -345
FsZ = -2937,5
FaX = -27,5
FaY = -2,5
FaZ = -52,5

FoX = 100
FoY = -1700
FoZ = 3200
MoX =-470
MoY =-90
MoZ = 0
FsX = -1850
FsY = -380
FsZ = -3100
FaX = -120
FaY = -5
FaZ = -200

Rys. 39 Przebiegu kryterium Dang Vana dla wyjciowego ukadu parametrw konstrukcyjnych wahacza. Kolorem czerwonym zaznaczono przypadek z maksymaln wartoci parametru stanu (eqv,Dvmax = 20 MPa).

Badania wraliwoci funkcji celu na przyrost zmiennych decyzyjnych

Badania wraliwoci funkcji celu na przyrost zmiennych decyzyjnych zostao

wykonane zgodnie z procedur zaproponowan w rozdziale 3.3.4.. W pierwszym etapie
badania wraliwoci wykonano 1000 losowych iteracji w celu wyboru piciu punktw
startowych dla badania wraliwoci. Dodatkowo wybrano jeden punkt startowy kierujc
si intuicj inyniersk (punkt heurystyczny). Dla wybranych punktw startowych
dokonano badania wraliwoci S funkcji celu dla 12 zmiennych konstrukcyjnych
zgodnie z metodyk przyjt w rozdziale 3.3.3. Przyrosty xk dobrano dzielc
dopuszczalny przedzia danej zmiennej na 100 czci. ( x k x k )/100 przyjto jako
przyrost w maym otoczeniu, a ( x k x k )/20 jako przyrost w duym. Wynik badania
zaprezentowano w tabeli 3. Kolorem czerwonym oznaczono przypadki miary
wraliwoci, ktre uznano za znaczce ( S 1.0 )
Do dalszego procesu optymalizacji wyselekcjonowano 5 z 12 zmiennych
konstrukcyjnych, ktre uzyskay co najmniej 4 wartoci miary wraliwoci powyej 1.0
(Tab.3).
Procedura bada wraliwoci zaja ok. 2 godziny na pojedynczym komputerze
klasy PIV. Biorc pod uwag, e pena optymalizacja z uyciem wszystkich 12
zmiennych zajaby powyej 400 godzin mona uzna stosowanie procedury eliminacji
pewnych zmiennych decyzyjnych za uzasadnione.

Okrelenie parametrw startowych procedury optymalizacji ewolucyjnej

Dla algorytmu ewolucyjnego przyjto nastpujce parametry startowe:

wielko populacji J = 350
parametr prawdopodobiestwa krzyowania pc = 0.7
parametr prawdopodobiestwa mutacji pm = 0.4
liczna generacji Lg = 70

Tabela 3. Zestawienie wynikw badania wraliwoci funkcji celu na przyrost zmiennych decyzyjnych (wg wzoru (34)). Kolorem czerwonym oznaczono
wartoci miary wraliwoci S 1.0.

Zmienna
X1 = l2
X2 = l3
X3 = l4
X4 = l5
X5 = l6
X6 = l7
X7 = l8
X8 = b4
X9 = b7
X10 = g1
X11 = g2
X12 = g4

Punkt
heurystyczny
S[0] = 1.335900
S[1] = 0.558364
S[2] = 34.528926
S[3] = 3.925029
S[4] = 0.717421
S[5] = 4.538602
S[6] = 0.000000
S[7] = 33.902030
S[8] = 0.360957
S[9] = 53.409416
S[10] = 0.022064
S[11] = 7.073499

Punkt losowy
nr 1
S[0] = 0.024278
S[1] = 0.099063
S[2] = 1.751110
S[3] = 5.880205
S[4] = 0.019752
S[5] = 0.132459
S[6] = 0.000000
S[7] = 0.998089
S[8] = 0.077631
S[9] = 8.196244
S[10] = 0.053595
S[11] = 0.228671

Punkt losowy
nr 2
S[0] = 1.838053
S[1] = 1.759896
S[2] = 70.207368
S[3] = 35.041416
S[4] = 3.146300
S[5] = 0.370960
S[6] = 0.000000
S[7] = 105.517195
S[8] = 0.278077
S[9] = 127.552578
S[10] = 2.981001
S[11] = 10.839872

Punkt losowy
nr 3

Punkt losowy
nr 4

S[0] = 0.003870
S[1] = 0.012036
S[2] = 0.217945
S[3] = 0.000000
S[4] = 0.016813
S[5] = 0.081984
S[6] = 0.000000
S[7] = 0.000000
S[8] = 0.010538
S[9] = 1.632138
S[10] = 0.083055
S[11] = 0.433730

S[0] = 0.016353
S[1] = 0.161505
S[2] = 9.140839
S[3] = 30.952831
S[4] = 0.033857
S[5] = 0.189359
S[6] = 0.000000
S[7] = 7.261762
S[8] = 0.000000
S[9] = 33.026115
S[10] = 0.000000
S[11] = 2.409473

Wytypowane zmienne: X3 = l4, X4 = l5, X8 = b4, X10 = g1 , X12 = g4

Punkt losowy
nr 5
S[0] = 0.016353
S[1] = 0.161505
S[2] = 9.140839
S[3] = 30.952831
S[4] = 0.033857
S[5] = 0.189359
S[6] = 0.000000
S[7] = 7.261762
S[8] = 0.000000
S[9] = 33.026115
S[10] = 0.000000
S[11] = 2.409473

Wynik optymalizacji

Na rysunku 41 przedstawiono wynik analizy zmczeniowej z kryterium Dang Vana

dla optymalnego wahacza. Kolorem niebieskim zaznaczono najwiksz warto

parametru stanu (eqv,DV(t) w trzecim rzdzie rezultatw).

W wyniku przeprowadzonej optymalizacji uzyskano zmniejszenie masy badanej czci
o 11.3%. czny czas oblicze wynis okoo 180 godzin. Na rysunku 42
przedstawiono zestawienie parametrw optymalizacji ewolucyjnej. Kolejne etapy
ewolucji rozwizania konstrukcyjnego wahacza zaprezentowano na rysunku 43
(ostatni popraw funkcji celu uzyskano w 53 pokoleniu). Rys. 44 prezentuje
zestawienie konstrukcji wyjciowej z optymaln.
Zmczeniowe badania optymalizacyjne dla drugiego przykadu zakoczono
sprawdzajcymi obliczeniami dla innego zestawu parametrw sterujcych algorytmem
ewolucyjnym (Tab.4), uzyskany wynik by gorszy od pierwotnego optimum (patrz
zestawienie na rys. 43) co potwierdza poprawno zastosowanych ustawie dla
programu EOS.

Tabela 4. Wyniki bada optymalizacyjnych sprawdzajcych dla drugiego przykadu

Wielko
populacji
J

Liczba
generacji
Lg

Prawdopodobiestwo
krzyowania
pc

Prawdopodobiestwo mutacji
pm

Warto
funkcji
celu
W [g]

500

32

0.7

0.4

5777.020

Badanie wraliwoci dla optymalnego ukadu konstrukcji

Dla znalezionego optymalnego ukadu zmiennych decyzyjnych przeprowadzono

dodatkowo badanie wraliwoci funkcji celu na przyrost tych zmiennych. Do bada
wzito pod uwag pierwotny zestaw 12 zmiennych konstrukcyjnych. Jak wynika z testu
dla 8 z 12 zmiennych otrzymano miar wraliwoci powyej 1.0 (Tab.5). Naley
zauway te, i jedna z poprzednio wytypowanych zmiennych (X4 = l5) nie osigna
zaoonej granicy 1.0.
Z uzyskanych wynikw mona wnioskowa, i znalezione optimum nie jest
optimum globalnych, cho po niskim poziomie miary wraliwoci ( tylko w jednym
wypadku przekracza ona 10.0 (porwnaj z Tab. 3)) mona wnioskowa, e jest ono do
optimum globalnego zblione.
Tabela 5. Zestawienie wynikw badania wraliwoci funkcji celu na przyrost zmiennych
decyzyjnych dla znalezionego optymalnego ukadu konstrukcji

Zmienna

Punkt optimum

X1 = l2
X2 = l3
X3 = l4
X4 = l5
X5 = l6
X6 = l7
X7 = l8
X8 = b4
X9 = b7
X10 = g1
X11 = g2
X12 = g4

S[0] = 0.000000
S[1] = 0.044156
S[2] = 1.411387
S[3] = 0.177945
S[4] = 3.866796
S[5] = 0.000000
S[6] = 4.188247
S[7] = 1.039225
S[8] = 1.566087
S[9] = 5.503306
S[10] = 3.121252
S[11] = 12.484064

85

Max

max

Zero

min

Min

FoX = - 300
FoY = - 1030
FoZ = 2050
MoX = - 310
MoY = - 50
MoZ = - 40
FsX = - 950
FsY = - 240
FsZ = - 2450
FaX = 250
FaY = 5
FaZ = 390

FoX = -200
FoY = -1197,5
FoZ = 2337,5
MoX =-350
MoY =-60
MoZ = -30
FsX = -1175
FsY = -275
FsZ = -2612,5
FaX = 157,5
FaY = 2,5
FaZ = 242,5

FoX = -100
FoY = -1365
FoZ = 2625
MoX =-390
MoY =-70
MoZ = -20
FsX = -1400
FsY = -310
FsZ = -2775
FaX = 65
FaY = 0
FaZ = 95

FoX = 0
FoY = -1532,5
FoZ = 2912,5
MoX =-430
MoY =-80
MoZ = -10
FsX = -1625
FsY = -345
FsZ = -2937,5
FaX = -27,5
FaY = -2,5
FaZ = -52,5

FoX = 100
FoY = -1700
FoZ = 3200
MoX =-470
MoY =-90
MoZ = 0
FsX = -1850
FsY = -380
FsZ = -3100
FaX = -120
FaY = -5
FaZ = -200

Rys. 41 Przebieg kryterium Dang Vana dla optymalnego ukadu parametrw konstrukcyjnych wahacza. Niebiesk ramk zaznaczono przypadek z maksymaln wartoci parametru stanu.

Optymalizacja ewolucyjna. Przykad nr 2.

GA Data
mdReprType=1 {Binary Coding}
gaSelectType=3 {Simple Tournament}
gaCrossType=1 {Single Point}
gaMutaType=1 {Uniform Binary}
population size
= 350
number of generations = 70
probability of crossover = 0.70
probability of mutation = 0.40
penalty parameter
= 1.000000e+002

Variables X Ranges / Precision

0.001 0.025 100000000
0.040 0.100 100000000
0.090 0.130 100000000
0.016 0.026 100000000
0.001 0.004 100000000

Received Results
1 6026.863

4 5872.992

15 5840.646

21 5838.030

41 5756.380

53 5713.026

70 Last improvement generation = 53

Best fitness value
F = 5713.026
X[0] = 0.001481
X[1] = 0.043338
X[2] = 0.096282
X[3] = 0.016340
X[4] = 0.001915
G[0] = 54820.0

Rys. 42 Zestawienie parametrw optymalizacji ewolucyjnej dla przykadu II.

Generacja 1
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.002752 [m]
l5=0.055171
b4=0.096032
g1=0.016801
g4=0.002021
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19476660.0 [Pa]
Funkcja celu:
F = 6026.863 [g]
Generacja 4
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.002937
l5=0.052252
b4=0.093921
g1=0.016165
g4=0.001963
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19578960.0
Funkcja celu:
F = 5872.992
Generacja 15
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.007348
l5=0.046694
b4=0.101848
g1=0.016525
g4=0.001913
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19927160.0
Funkcja celu:
F = 5840.646
Generacja 21
Parametry konstrukcyjne:
4

l4=0.007544
l5=0.043935
b4=0.102133
g1=0.016584
g4=0.001920
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19889870.0
Funkcja celu:
F = 5838.030
Generacja 30
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.003388
l5=0.042541
b4=0.098660
g1=0.016017
g4=0.001934
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19865100.0
Funkcja celu:
F = 5778.229
Generacja 41
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.002862
l5=0.050876
b4=0.090470
g1=0.016033
g4=0.001921
Parametr stanu:
DV Eqv Stress 19999510.0
Funkcja celu:
F = 5756.380
Generacja 53
Parametry konstrukcyjne:
l4=0.001481
l5=0.043338
b4=0.096282
g1=0.016340
g4=0.001915
Parametr stanu:
DV Eqv Stress = 19945180.0
Funkcja celu:
F = 5713.026

Rys.43 Etapy ewolucji rozwizania dla drugiego przykadu optymalizacyjnego.

Rys.44 Porwnanie pocztkowego ukadu konstrukcji (grny) z ukadem uzyskanym z optymalizacji zmczeniowej (dolny)

3.4. Ocena wynikw bada optymalizacyjnych

W wyniku przeprowadzonych bada optymalizacyjnych udao si z powodzeniem

zastosowa do optymalizacji konstrukcji kryteria zmczenia wysokocyklowego.
Zastosowanie algorytmw ewolucyjnych do optymalizacji pozwolio w zauwaalny
sposb zwikszy sprawno przeszukiwania probabilistycznego.
Dziki zastosowaniu oblicze rwnolegych nastpia znaczca redukcja czasw
obliczeniowych.
Badanie wraliwoci funkcji celu okazao si racjonaln technik wyboru
potencjalnych zmiennych decyzyjnych, przyczyniajc si do znaczcego
przyspieszenia procesu optymalizacyjnego.
W wyniku przeprowadzonej optymalizacji w obu rozpatrywanych przykadach
osignito znaczce redukcje masy przy ustalonym granicznym parametrze
trwaoci zmczeniowej.
Dla optymalizowanych czci uzyskano dodatkowo stan bardziej rwnomiernego
wytenia zmczeniowego materiau.
Przeprowadzona porwnawcza optymalizacja dla kryterium Hubera-MisesaHenckyego (przykad pierwszy) pokazuje, i kryterium to ma inny wpyw na
formowanie si ksztatu przedmiotu optymalizacji (rys.30b). Jak mona zauway
na rysunku 30 maksima napre wypadaj w innych rejonach konstrukcji dla
obydwch kryteriw. Ponadto, kryterium zmczeniowe Dang Vana okazuje si duo
bardziej restrykcyjne w porwnaniu do H-M-H, dla ktrego nastpia o ok. 2%
wiksza redukcja masy.
Badanie wraliwoci (przykad drugi) pokazao, e uzyskane optimum nie jest
optimum globalnym. Uzyskane niskie wartoci miar wraliwoci oraz
przeprowadzona dodatkowa optymalizacja sprawdzajca pozwalaj jednak sdzi,
e uzyskany wynik jest do optimum globalnego zbliony.

4. Wnioski kocowe i perspektywy dalszych bada

W wyniku przeprowadzonych bada udao si opracowa metodyk oraz narzdzie

do parametrycznej optymalizacji konstrukcji pracujcych przy obcieniach
wysokocyklowych.
Przedstawione przykady pokazuj, i kryteria wieloosiowego zmczenia
wysokocyklowego wpywaj zasadniczo inaczej na ksztatowanie optymalizowanej
konstrukcji w stosunku do tradycyjnie stosowanego kryterium Hubera-MisesaHenckyego.
Pomimo przyjtego stosunkowo niskiego poziomu wytenia zmczeniowego w
badanych konstrukcjach udao si znaczco zredukowa mas, co pokazuje potencjalne
moliwoci zastosowania opracowanej metodyki w rnych gaziach przemysu.
Opracowane narzdzia programowe oraz skrypty analiz numerycznej maj charakter
uniwersalny i mog by zastosowane do dowolnej konstrukcji naraonej na
wysokocyklowe uszkodzenia zmczeniowe.
Dalsze prace autora bd zmierza w nastpujcych kierunkach:
Rozszerzenie stosowalnoci kryteriw wieloosiowych do optymalizacji
zmczeniowej w zakresie ograniczonej wysokocyklowej trwaoci
zmczeniowej oraz zmczenia niskocyklowego
Rozwijanie metody algorytmw ewolucyjnej w zastosowaniu do optymalizacji
konstrukcji
Rozwijanie narzdzi programowych wspomagajcych
optymalizacj konstrukcji bazujc na modelu numerycznym

parametryczn

92

5. Literatura
1. Achtelik H., Karolczuk A., agoda T., Macha E., Niesony A., Pawliczek R.:
Wieloosiowe zmczenie losowe elementw maszyn i konstrukcji-cz IV, Studia
i Monografie, Z.139, Politechnika Opolska, Opole 2002
2. Alba E.; Nebro A. J.; Troya J. M., Heterogeneous Computing and Parallel Genetic
Algorithms, Journal of Parallel and Distributed Computing, Vol. 62 (9), pp13621385, 2002
3. Ansys Inc., Theory Manual , 12th edition ,2001
4. Alfredsson B., Olsson M., Applying multiaxial fatigue criteria to standing contact
fatigue, Int. Journal of Fatigue, Vol 23 pp533548, 2001
5. Ballard P., Dang Van K., Deperrois A., Papadopoulos Y. V., High cycle fatigue and
a finite element analysis, Fatigue & Fracture of Engineering Materials & Structures,
Vol.18 , pp397-411, 1995
6. Banvillet A., Palin-Luc T., Lasserre S., A volumetric energy based high cycle
multiaxial fatigue citerion, Int. Journal of Fatigue, Vol 25, pp755769, 2003
7. Beretta S., Application of multiaxial fatigue criteria to materials containing defects,
Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures, Vol 26, pp551-559,
2003
8. Bernasconi A.,Efficient algorithms for calculation of shear stress amplitude and
amplitude of the second invariant of the stress deviator in fatigue criteria
applications, Int. Journal of Fatigue, Vol 24, pp. 649-657,2002
9. Belengundu A. D., Chadrupatla T. R., Optimization Concept and Applications in
Engineering, Prentice Hall, 1998
10. Bdkowski W. i inni, Wieloosiowe Zmczenie Losowe Elementw Maszyn i
Konstrukcji - cz I, Studia i Monografie, Z. 63, Wysza Szkoa Inynierska ,
Opole 1993
11. Brandt A. M., Kryteria i metody optymalizacji konstrukcji, PWN, 1977
12. Brown M. W., Miller K.J. , Biaxial and Multiaxial Fatigue, MEP London , 1989
13. Brown M. W., Suker D. K., Wang C. H., An Analysis of Mean Stress in Multiaxial
Random Fatigue, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures, vol.
19, no. 2/3, pp. 323-333, 1996
14. Chaperon P., Jones R., Heller M., Pitt S., Rose F., A methodology for structural
optimisation with damage tolerance constraints, Engineering Failure Analysis , Vol
7 pp281-300, Pergamon 2000
15. Carpinteri A., Brighenti R., Macha E., Spagnoli A., Expected principal stress
directions under multiaxial random loading. Part II: Numerical simulation and
experimental assessment through the weight function method, Int. Journal of
Fatigue, Vol 21 pp8996, 1999
16. Carpinteri A., Brighenti R., Spagnoli A., A fracture plane approach in multiaxial
high-cycle fatigue of metals, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and
Structures, vol. 23, pp355-364, 2000
17. Carpinteri A., Spagnoli A., Multiaxial high-cycle fatigue criterion for hard metals,
Int. Journal of Fatigue, Vol 23, pp135-145, 2001

93

18. Carpinteri A., Spagnoli A., Vantadori S., Critical plane approach for multiaxial
fatigue of metals, Zeszyty Naukowe Politechniki Opolskiej, Seria: M. z.67, 2001
19. Carpinteri A., Spagnoli A., Vantandori S., A multiaxial fatigue criterion for random
loading, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures, Vol 26,
pp515-522, 2003
20. Constantinescu A., Dang Van K., Maitournam M. H., A unified approach for high
and low cycle fatigue based on shakedown concept, Fatigue and Fracture of
Engineering Materials and Structures, Vol 26, pp561-568, 2003
21. Crossland B., Effect of large hydrostatic pressures on the torsional fatigue strength
of an alloy steel. In: Proceedings of the International Conference on Fatigue of
Metals, Institution of Mechanical Engineers, pp13849, London, 1956
22. Cruz I., Zouain N., A shakedown model for high-cycle fatigue, Fatigue and Fracture
of Engineering Materials and Structures, Vol 26, pp123-135, 2003
23. Dang Van K., Sur la resistance a la fatigue des metaux, These de Doctorat en
Sciences, Sci. Techniq. LArmement, 1973
24. Dang Van K.,Cailletau G., Flavenot J. F., Le Douaron A., Lieuarade H. P., Criterion
for high cycle fatigue failure under multiaxial loading, Biaxial and multiaxial
fatigue, EGF 3. Mechanical Engineering Publications, London, pp459-479, 1989
25. Dang Van K.,Griveau B., Message O., On a new multiaxial fatigue limit criterion:
theory and application, Biaxial and multiaxial fatigue, EGF 3. Mechanical
Engineering Publications, London, pp479-496, 1989
26. Dang Van K., Papadopoulos I.V.(Eds.), High Cycle Metal Fatigue, From Theory to
Applications, C.I.S.M. Courses and Lectures N 392, Springer 1999
27. Dang Van K., Maitournam M.H., On some recent trends in modelling of contact
fatigue and wear in rail, Wear, Vol 253, pp219227, 2002
28. Dang Van K., Unified fatigue modelling for structural applications based on a
multiscale approach and shakedown hypothesis, Workshop: Optimal Design,
Laboratoire de Mcanique des Solides, Ecole Polytechnique Palaiseau, France, 2003
29. Das J., Sivakumar S.M., An evaluation of multiaxial fatigue life assessment
methods for engineering components, Int.Journal of Pressure Vessels and Piping,
Vol.76, pp741746, 1999
30. Davoli P., Bernasconi A., Filippini M,, Foletti S., Papadopoulos I.V., Independence
of the torsional fatigue limit upon a mean shear stress, Int. Journal of Fatigue, Vol
25, pp471480, 2003
31. Deperrois A., Sur le calcul de limites dendurance des aciers, These de Doctorat,
Ecole Polytechnique, Paris, 1991
32. Dietmann H., Bhongbhibhat T., Schmid A., In Fatigue under biaxial and multiaxial
loading, ESIS 10, pp449-464, Mechanical Engineering Publications, London, 1991
33. Dietrich M. (Ed.), Podstawy Konstrukcji Maszyn, Tom I, WNT, 1999
34. Diwekar U., Introduction to Applied Optimization, Kluwer Academic Publishers,
2003
35. Dowling N.E., Mechanical Behaviour of Materials, Prentice-Hall Int. Editors Inc. ,
Engelwood Cliffs, 1993
36. Duga J. J., The Economic Effects of Fracture in the United States, Batelle Columbus
Laboratories, 1983

94

37. Eichlseder W., Fatigue analysis by local stress concept based on finite element
results, Computers and Structures, Vol 80, pp21092113, 2002
38. Ekberg A., Lecture Notes: Multiaxial high cycle fatigue
(http://www.am.chalmers.se/%7Eanek/teaching/fatfract/)
39. Ekberg A., Rolling contact fatigue of railway wheels - a parametric study, Wear,
Vol 221, pp280-288, 1997
40. Ekberg A., Kabo E.,Andersson H.,Predicting rolling contact fatigue of railway
wheels, Presented at the 13th International Wheelset Congress in Rome, September
1721, 2001
41. Ellyin F., Goo K., Multiaxial fatigue damage criterion, Trans. ASME, J. Engng
Mater. Technol., Vol 110, pp63-68, 1988
42. Ellyin F., Fatigue Damage, Crack Growth and Life Prediction , Chapman & Hall,
1997
43. Fatemi A., Yang L., Cumulative fatigue damage and life prediction theories: a
survey of the state of art for homogeneous material, Int. Journal of Fatigue, Vol 20,
pp9-34, 1998
44. Fermer M., Svensson H., Industrial experiences of FE-based fatigue life prediction
of welded automotive structures, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and
Structures, 24 , pp489-500, 2001
45. Findley W. N., Theory for the effects of mean stress on fatigue of metals under
combined torsion and axial load or bending , Trans. ASME Ser B, Vol 81, pp301306, 1959
46. Flavenot J. F., Skalli N. , A comparison of multiaxial fatigue criterion incorporating
residual stress effects, EGF 3. Mechanical Engineering Publications, London,
pp437-457, 1989
47. Froustey C., Lasserre S., Multiaxial fatigue endurance of 30NCD16 steel, Int.
Journal of Fatigue, Vol 11 pp169-175, 1989
48. Fuchs H. O., Stephens R. I., Metal fatigue in engineering, John Wiley & Sons, 1980
49. Garud Y. S., Multiaxial fatigue: a survey of the state of the art, Journal of Testing
and Evaluation, Vol 9, pp165-178, 1981
50. Giglio M., FEM submodelling fatigue analysis of a complex helicopter component,
Int. Journal of Fatigue, Vol 21, pp445455, 1999
51. Goo K. M., Multiaxial fatigue criterion with mean stress effect, Int. J. Pres. Ves. &
Piping, Vol 69, pp263-266, 1996
52. Gough H. J., Pollard H. V., The strenght of metals under combined alternating
stress, Proceedings of the Institution of Mechanical Engineers, Vol 31 no. 3, pp3-54,
1935
53. Grubisic V., Simbrger A., In Int. Conf. Fatigue Testing and Design, pp27.1-27.8,
Society of Environmental Engineering, London, 1976
54. Guest J. J., Recent research on combined stress, Proceedings of Institution of
Automobile Engineers, Vol 35, pp33-72, 1940
55. Hafka R. T., Elements of Structural Optimization, Kluwer Academic Publishers,
1992
56. Hartmann A. K., Rieger H., Optimization Algorithms in Physics, Wiley-VCH
Verlag, Berlin 2002

95

57. Haiba M., Barton D.C., Brooks P.C., Levesley M.C., Review of life assessment
techniques applied to dynamically loaded automotive components, Computers and
Structures, Vol 80, pp481494, 2002
58. Haiba M., Barton D.C., Brooks P.C., Levesley M.C. , The development of an
optimisation algorythm based on fatigue life, Int. Journal of Fatigue,Vol 25, pp299310 , 2003
59. Haigh B. P., The thermodynamic thory of mechanical fatigue and hysteresis in
metals, Reports British Association for the advancement of science, pp358-368,
London, 1923
60. Hinterding R., Michalewicz Z., Eiben A.E., Adaptation in evolutionary
computation: a survey, Proceedings of the 4th IEEE Int. Conference on
Evolutionary Computation, pp65-69, Indianapolis, April 13-16, 1997
61. Jaworski A., Podstawy mechaniki ciaa staego, Oficyna wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa, 1999
62. Kara M., Zastosowanie uoglnionej metody Treffza do optymalizacji konstrukcji
sprystych, Politechnika Krakowska, Rozprawa doktorska, 2001
63. Kakuno H, Kawada Y. A new criterion of fatigue strength of a round bar subjected
to combined static and repeated bending and tortion, Fatigue Eng. Mater. Struct.,
Vol 2, p229, 1979
64. Karbowski A., Niewiadomska-Szynkiewicz E., Obliczenia rwnolege i
rozproszone, Oficyna Wydawnicza PW, 2001
65. Kluger K., agoda T.,Application of the Dang-Van criterion for life determination
under uniaxial random tension-compression with different mean values, Fatigue and
Fracture of Engineering Materials and Structures, Vol 27 pp505-512, 2004
66. Kreyszig E., Advanced Engineering Mathematics. Seventh Edition, John Wiley &
Sons, 1999
67. agoda T., Macha E., Niesony A., Comparison of the rain flow algorithm and the
spectral method for fatigue life determination under uniaxial and multiaxial random
loading, Journal of ASTM International, Vol.1, No.8, pp1-13, 2004
68. agoda T., Macha E.: Wieloosiowe Zmczenie Losowe Elementw Maszyn i
Konstrukcji - cz II, Studia i Monografie , Z. 76, Wysza Szkoa Inynierska ,
Opole 1995
69. agoda T., Macha E., Wieloosiowe zmczenie losowe elementw maszyn o
konstrukcji cz III, Studia i Monografie, Z.104, Politechnika Opolska, Opole
1998
70. agoda T., Macha E., Bdkowski W., A critical plane approach based on energy
concepts: application to biaxial random tension-compression high-cycle fatigue
regime, Int. Journal of Fatigue, Vol 21, pp431443, 1999
71. Kocada St., Szala J., Podstawy oblicze zmczeniowych, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa, 1997
72. Krzy W., Latos W., Ksztatowanie wytrzymaoci cienkociennej rury z uwagi na
zmczenie w zoonym przypadku obcienia, Archiwum Budowy Maszyn, Tom
XXI (4), s571-591, 1974
73. Latos W., yczkowski M., The optimum of rotating shaft for combined fatigue
strength, Applied Mechanics Vol XXI (7-8), pp341-351, PAN, 1973

96

74. Lazzaron P., Susmel L., A stress-based method to predict lifetime under multiaxial
fatigue loadings, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures , Vol
26, pp1171-1187, 2003
75. Lee SB., A criterion for fully reversed out-of-phase torsion and bending, pp55368,
In Multiaxial fatigue, ASTM, 1985.
76. Li B., Santos J.L.T., Freitas M., A unified numerical approach for multiaxial fatigue
limit evaluation ,Mech. Struct. Mach. 28, pp85-103, Marcel Dekker , 2000
77. agoda T., Macha E., Bdkowski W., A critical plane approach based on energy
concepts: application to biaxial random tension-compression high-cycle fatigue
regime, Int. Journal of Fatigue, Vol 21, pp431443, 1999
78. Macha E., In Biaxial and multiaxial fatigue, p. 425, Mechanical Engineering
Publications, London, 1989
79. Macha E., In Fatigue under biaxial and multiaxial loading, p. 65, Mechanical
Engineering Publications, London, 1991
80. Mamiya E.N., Araujo J.A., Fatigue limit under multiaxial loadings: on the definition
of the equivalent shear stress, Mechanics Research Communications, Vol 29,
pp141151, 2002
81. Matake T., An explanation on fatigue limit under combined stress, Bull JSME, Vol
20, pp25763, 1977
82. Marin J., In Proc. Int. Conf. On Fatigue of Metals, pp.184-194, Institution of
Mechanical Engineers, London, 1956
83. McDiarmid D. L., A general criterion for high cycle multiaxial fatigue failure,
Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures, Vol 14(4), pp42953,
1991
84. McDiarmid D. L., A shear stress based critical-plane criterion of multiaxial fatigue
failure for design and life prediction, Fatigue Fract Engng Mater Struct, Vol 17,
pp147584, 1999
85. McDonald M., Heller M., Robust shape optimization of notches for fatigue-life
extension, Struct Multidisc Optim, Vol.28, pp5568, 2004
86. Michalewicz Z., Dasgupta D., Le Riche R.G., and Schoenauer, M., Evolutionary
Algorithms for Constrained Engineering Problems, Computers & Industrial
Engineering Journal, Vol 30 (2), pp851-870, 1996
87. Michalewicz Z., Algorytmy ewolucyjne + struktury danych = programy ewolucyjne,
WNT, 1996
88. Michalewicz Z., Hinterding R., Michalewicz M., Evolutionary Algorithms, Chapter
2 in Fuzzy Evolutionary Computation, W. Pedrycz (editor), Kluwer Academic, 1997
89. Milne I., The importance of the management of structural integrity, Engineering
Failure Analysis, Vol. 1 (3), pp171-181, 1994
90. Morel F., A critical plane approach for life prediction of high cycle fatigue under
multiaxial variable amplitude loading , Int. Journal of Fatigue, Vol 22, pp101119,
2000
91. Morel F., Palin-Luc T., Froustey C., Comparative study and link between
mesoscopic and energetic approaches in high cycle multiaxial fatigue, Int. Journal of
Fatigue, Vol 23, pp317327, 2001

97

92. Morel F., Palin-Luc T., A non-local theory applied to high cycle multiaxial fatigue,
Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures, Vol 25, pp649-665,
2002
93. Morel F., Bastard M., A multiaxial life prediction method applied to a sequence of
non similar loading in high cycle fatigue, Int. Journal of Fatigue, Vol 25, pp1007
1012, 2003
94. Mrzygd M., Aplikacja systemu ANSYS do parametrycznej optymalizacji
konstrukcji, Czasopismo Techniczne seria Mechanika nr 4, 2003
95. Mrzygd M., Projektowanie trwaoci elementw pojazdu pracujcych w
warunkach zmczenia materiau, Problemy Eksploatacji nr 2, 2003
96. Mrzygd M., Budowa aplikacji programowej do rwnolegych oblicze
optymalizacyjnych z wykorzystaniem algorytmw genetycznych, Cz III Raportu
z Bada Wasnych, nr tematu: M8/548/BW/2004, Politechnika Krakowska, Instytut
Pojazdw Szynowych, grudzie 2004
97. MSC.Software Corporation, ADAMS/Durability Help,2004
98. nCode Int. Ltd, The nCode Book of Fatigue Theory v. 4.1, 2000
99. Niesony A., Macha E., Wieloosiowe zmczenie losowe elementw maszyn i
konstrukcji - cz V, Metoda spektralna, Studia i Monografie, Z.160, Politechnika
Opolska, Opole 2004
100. Niezgodziski M. E., Niezgodziski T., Obliczenia zmczeniowe elementw
maszyn, PWN, Warszawa, 1973
101. Niezgodziski M. E., Niezgodziski T., Wzory, wykresy i tablice
wytrzymaociowe, WNT, Warszawa, 1996
102. Osgood C. C., Fatigue Design, Pergamon Press, Oxford, 1982
103. Osyczka A., Evolutionary Algorythms for Single and Multicriteria Design
Optimization, A Springer-Verlag Company, 2001
104. Papadopoulos I.V., Invariant formulation of a gradient dependent multiaxial
high-cycle fatigue criterion, Engineering Fracture Machanics, Vol 55, pp.513-528,
Prgamon 1996
105. Papadopoulos I.V., Davoli P., Gorla C., Filippini M., Bernasconi A., A
comparative study of multiaxial high-cycle fatigue criteria for metals, Int. Journal of
Fatigue, Vol 19, pp219-235, 1997
106. Papadopoulos I.V., Long life fatigue under multiaxial loading, Int. Journal of
Fatigue, Vol 23, pp839849, 2001
107. Pascual FG, Meeker WQ. Estimating fatigue curves with the random fatiguelimit model. Technometrics; Vol 41(4), pp27789, 1999
108. Pavlou D.G.,A phenomenological fatigue damage accumulation rule based on
hardness increasing, for the 2024-T42 aluminum, Engineering Structures, Vol 24,
pp13631368, 2002
109. Pitoiset X., Preumont A., Kernilis A., Tools for a multiaxial fatigue analysis of
structures submitted to random vibrations, European Conference on Sapcecraft
Structures, Materials and Mechanical Testing, Braunschweig, Germany, 4-6
November 1998
110. Pitoiset X., Preumont A., Spectral methods for multiaxial random fatigue
analysis of metallic structures, Int. Journal of Fatigue, Vol 22, pp541550, 2000

98

111. Qilafku G., Kadi N., Dobranski J., Azari Z., Gjonaj M., Pluvinage G., Fatigue
of specimens subjected to combined loading. Role of hydrostatic pressure, Int.
Journal of Fatigue, Vol 23, pp689701, 2001
112. Reed, R. P., The Economic effects of fracture in the United States, U.S. Dept. of
Commerce, National Bureau of Standards, 1983
113. Ronold K. O., Christensen C. J., Optimization of a design code for wind-turbine
rotor blades in fatigue, Engineering Structures, Vol. 23, pp9931004, 2001
114. Schnack E., Weikl W., Shape optimization under fatigue using continuum
damage mechanics, Computer-Aided Design, Vol.34(12), pp929-938, 2002
115. Sines G., Behaviour of metals under complex static and alternating stresses,
Metal Fatigue , pp145-169, McGraw Hill, New York, 1959
116. Sobczyk K., Spencer Jr. B. F., Stochastyczne modele zmczenia materiau,
WNT, Warszawa, 1996
117. Spagnoli A., A new high-cycle fatigue criterion applied to out-of-phase biaxial
stress state, Int. Journal of Mechanical Sciences, Vol 43, pp25812595, 2001
118. Stodulski M., Optymalizacja i analiza wraliwoci zoonej konstrukcji pytowej
na przykadzie detektora PHOBOS, Politechnika Krakowska, Rozprawa doktorska,
2001
119. Stulen F. B., Cummings H. N., A failure criterion for multi-axial fatigue stresses,
in Proceedings ASMT , Vol 54, pp822-835, 1954
120. Susmel L., Lazzarin P.,A bi-parametric Whler curve for high cycle multiaxial
fatigue assessment, Fatigue and Fracture of Engineering Materials and Structures,
Vol 25, pp6378, 2002
121. Szala J., Hipotezy sumowania uszkodze zmczeniowych, Wydawnictwo
Uczelniane Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, 1998
122. Tarnowski W., Podstawy projektowania technicznego, WNT, 1997
123. Tipton S.M., Nelson D.V., Advances in multiaxial fatigue life prediction for
components with stress concentrations, Int. Journal of Fatigue, Vol 19,
pp503-515 ,1997
124. Walczak St., Analiza dynamicznych elementw niezalenych zawiesze k
samochodu, Politechnika Krakowska, Rozprawa Doktorska , 2003
125. Walczak J., Wytrzymao materiaw oraz postawy teorii sprystoci i
plastycznoci, PWN, Warszawa, 1977
126. Wang Y., Yao W., Evaluation and comparison of several multiaxial fatigue
criteria, Int. Journal of Fatigue, Vol 26, pp1725, 2004
127. You B., Lee S., A critical review on multiaxial fatigue assessment of metals, Int.
Journal of Fatigue, Vol 18, pp235-244, 1996
128. Zahavi E., Torbilo V., Fatigue Design. Life Expectancy of Machine Parts , CRC
Press , 1996
129. Zenner H., Simburger A., Liu J., On the fatigue limit of ductile metals under
complex multiaxial loading, Int. Journal of Fatigue, Vol 22, pp137145, 2000
130. Zhang Y., Taylor D., Optmization of spot-welded structures, Finite elements in
analysis and design, Vol 37, pp1013-1022, Elsevier 2001
131. Zieliski A. P., Sanecki H., Kara M., Effectiveness of the Trefftz method in
different engineering optimization procedures, Computer Assisted Mechanics and
Engineering Sciences , Vol. 8, pp. 479-493, 2001

99

132. Zienkiewicz O.C., Taylor R.L., The Finite Element Method, Butterworth &
Heineman , 2000
133. Zomaya A. Y.,Olariu S., Special Issue on Parallel Evolutionary Computing,
Journal of Parallel and Distributed Computing, Vol. 47, pp17, 1997
134. yczkowski M., Combined Loadings in the Theory of Plasticity, PWN,
Warszawa, 1981
135. yczkowski M., Recent advances in optimal structural design of shells, Eur. J.
Mech. A/Solid Vol.11. Special issue, pp5-29, 1992
136. WardsAuto.com, The 12-Month Car--A Virtual Reality by Alisa Priddle,
http://mgmtbriefing.wardsauto.com/ar/auto_month_cara_virtual/
137. IBM, Product Lifecycle Management, http://www.catia.ibm.com
138. Oficjalna strona oprogramowania Python, http://www.python.org.pl
139. Constantinescu A., Dang Van K., A Global Computational Approach in
Engineering Problems Identification and Fatigue, Lecture Notes 10, IPPT PAN and
CoE AMAS, Warsaw, 2004
140. Korolczuk A., Macha E., Paszczyzna krytyczna w modelach wieloosiowego
zmczenia materiaw, Wieloosiowe zmczenie losowe elementw maszyn i
konstrukcji-cz VI, Studia i Monografie, Z.162, Politechnika Opolska, Opole
2004

100

6. Dodatki
Dodatek A: Skrypt APDL obejmujcy analiz zmczeniow wg kryterium Sinesa i
Crosslanda
!==============================
/prep7 ! blok preprocessingu
/SHOW,WIN32C
! definicja modelu materialowego
! np.:
Rm=580e6
zgo=260e6
zso=160e6
! definicja gemometrii, siatki elementw
skoczonych oraz
! utwierdzenia
finish
!==============================
!----! 1
!----/solution ! blok rozwiazania zdania
! definicja obciezenia: wartosc srednia
! np.:
Fk,43,Fx,(forcex_m/2)
Fk,40,Fx,(forcex_m/2)
Fk,41,Fy,(forcey_m/2)
Fk,42,Fy,(forcey_m/2)
SOLVE ! rozwiazanie
finish
!==============================
/post1 ! blok postprocessingu
/CONT,1,25,
! napr. gl.dla obc. sredniego
etable,m_s_1,s,1 ! sigmam 1
etable,m_s_2,s,2 ! sigmam 2
etable,m_s_3,s,3 ! sigmam 3
SADD,m_s12,m_s_1,m_s_2,,, !sigmam 1 +
sigmam 2
SADD,m_s123,m_s12,m_s_3,,,!(sigmam 1 +
sigmam 2
!+ sigmam 3)
! sigma Hydrostatic mean
sadd,m_s_h,m_s123,,(1/3), ! Sigma H,m = 1/3 *
(sigmam
!1 + sigmam 2 + sigmam 3)
! wydruk mapy naprezen dla Sigma H,m na ekran
i do
! pliku
/title, Sigma H,m
PLetable,m_s_h,
/ui,copy,save,tiff,graph,color,reverse,portrain,yes,,
finish
!==============================
!----! 2
!----/solution
FDELE,ALL,ALL
! definicja obciezenia: amplituda
! np.:
Fk,43,Fx,(forcex_a/2)
Fk,40,Fx,(forcex_a/2)
Fk,41,Fy,(forcey_a/2)
Fk,42,Fy,(forcey_a/2)
SOLVE
finish

!==============================
/post1
/CONT,1,25,
! sigma HMH amplituda
etable,a_s_hmh,s,eqv
/title, Sigma HMH,a
PLetable,a_s_hmh,
/ui,copy,save,tiff,graph,color,reverse,portrain,yes,,
! napr. gl. dla amplitudy
etable,m_s_1a,s,1 ! sigmam 1a
etable,m_s_2a,s,2 ! sigmam 2a
etable,m_s_3a,s,3 ! sigmam 3a
SADD,m_s12a,m_s_1a,m_s_2a,,, !sigmam 1a + sigmam 2a
SADD,m_s123a,m_s12a,m_s_3a,,,!(sigmam 1a + sigmam 2a +
! sigmam 3a)
! sigma Hydrostatic amplituda
sadd,m_s_ha,m_s123a,,(1/3), ! Sigma H,a = 1/3 * (sigmam 1 +
! sigmam 2 + sigmam 3)
! sigma Hydrostatic max
SADD,max_s_h,m_s_ha,m_s_h,,, ! (Sigma H,a + Sigma H,m )
/title, Sigma H,max
PLetable,max_s_h,
/ui,copy,save,tiff,graph,color,reverse,portrain,yes,,
!-----------------------------------------------------!
Kryterium Sinesa
!-----------------------------------------------------sines_kappa=(((3*zso)/zgo)+((3*zso)/Rm)-(sqrt(6)))
sadd,sin_eqv,a_s_hmh,m_s_h,(1/(sqrt(3))),sines_kappa,
/title, Sines Eqv
PLETAB,sin_eqv,
/ui,copy,save,tiff,graph,color,reverse,portrain,yes,,
!-----------------------------------------------------!
Kryterium Crosslanda
!-----------------------------------------------------crossland_kappa=(((3*zso)/zgo)-(sqrt(3)))
sadd,cros_eqv,a_s_hmh,max_s_h,0.577350269,crossland_kappa,
/title, Crossland Eqv
PLETAB,cros_eqv,
/ui,copy,save,tiff,graph,color,reverse,portrain,yes,,
!-----------------------------------------------------finish

Uwaga: sowa po znaku ! s komentarzem (mona je usun).

101

Dodatek B: Skrypt APDL obejmujcy analiz zmczeniow wg kryterium Dang Vana

/prep7 ! blok preprocessingu

/SHOW,WIN32C
! definicja modelu materialowego
! np.:
zgo=260e6
zso=160e6
! definicja gemometrii, siatki elementw skoczonych oraz
! utwierdzenia
finish
!----------------1----------------/solution
!np.:
Fox=-300
F,29003,FX,(Fox)
SOLVE
/post1
etable,max_s_1,s,1 ! sigma 1
etable,max_s_2,s,2 ! sigma 2
etable,max_s_3,s,3 ! sigma 3
etable,max_s_TG,s,int ! Sigma TG
SADD,max_s12,max_s_1,max_s_2,,,
SADD,max_s123,max_s12,max_s_3,,,
sadd,max_s_h,max_s123,,(1/3), ! Sigma H,max
! Kryterium Dang Van'a
dang_van_kappa=(((3*zso)/zgo)-(3/2))
sadd,dv_eqv,max_s_tg,max_s_h,0.5,dang_van_kappa,
ESORT,ETAB,dv_eqv,,1
*GET,SMAX_1,SORT,,MAX
!----------------2----------------/solution
FDELE,ALL,ALL
Fox=-200
F,29003,FX,(Fox)
SOLVE
/post1
etable,max_s_1,s,1 ! sigma 1
etable,max_s_2,s,2 ! sigma 2
etable,max_s_3,s,3 ! sigma 3
etable,max_s_TG,s,int ! Sigma TG
SADD,max_s12,max_s_1,max_s_2,,,
SADD,max_s123,max_s12,max_s_3,,,
sadd,max_s_h,max_s123,,(1/3),
! Kryterium Dang Van'a
dang_van_kappa=(((3*zso)/zgo)-(3/2))
sadd,dv_eqv,max_s_tg,max_s_h,0.5,dang_van_kappa,
ESORT,ETAB,dv_eqv,,1
*GET,SMAX_2,SORT,,MAX
!----------------3----------------/solution
FDELE,ALL,ALL
Fox=-100
F,29003,FX,(Fox)
SOLVE
/post1
etable,max_s_1,s,1 ! sigma 1
etable,max_s_2,s,2 ! sigma 2
etable,max_s_3,s,3 ! sigma 3
etable,max_s_TG,s,int ! Sigma TG
SADD,max_s12,max_s_1,max_s_2,,,
SADD,max_s123,max_s12,max_s_3,,,
sadd,max_s_h,max_s123,,(1/3), ! Sigma H,max

! Kryterium Dang Van'a

dang_van_kappa=(((3*zso)/zgo)-(3/2))
sadd,dv_eqv,max_s_tg,max_s_h,0.5,dang_van_kappa,
ESORT,ETAB,dv_eqv,,1
*GET,SMAX_3,SORT,,MAX
!----------------4----------------/solution
FDELE,ALL,ALL
Fox=0
F,29003,FX,(Fox)
SOLVE
/post1
etable,max_s_1,s,1 ! sigma 1
etable,max_s_2,s,2 ! sigma 2
etable,max_s_3,s,3 ! sigma 3
etable,max_s_TG,s,int ! Sigma TG
SADD,max_s12,max_s_1,max_s_2,,,
SADD,max_s123,max_s12,max_s_3,,,
sadd,max_s_h,max_s123,,(1/3), ! Sigma H,max
! Kryterium Dang Van'a
dang_van_kappa=(((3*zso)/zgo)-(3/2))
sadd,dv_eqv,max_s_tg,max_s_h,0.5,dang_van_kappa,
ESORT,ETAB,dv_eqv,,1
*GET,SMAX_4,SORT,,MAX
!----------------5----------------/solution
FDELE,ALL,ALL
Fox=100
F,29003,FX,(Fox)
SOLVE
finish
/post1
etable,max_s_1,s,1 ! sigma 1
etable,max_s_2,s,2 ! sigma 2
etable,max_s_3,s,3 ! sigma 3
etable,max_s_TG,s,int ! Sigma TG
SADD,max_s12,max_s_1,max_s_2,,,
SADD,max_s123,max_s12,max_s_3,,, !
sadd,max_s_h,max_s123,,(1/3), ! Sigma H,max
! Kryterium Dang Van'a
dang_van_kappa=(((3*zso)/zgo)-(3/2))
sadd,dv_eqv,max_s_tg,max_s_h,0.5,dang_van_kappa,
ESORT,ETAB,dv_eqv,,1
*GET,SMAX_5,SORT,,MAX
!--------------------------------------smax=smax_1
*IF,smax,LT,smax_2,THEN
smax=smax_2
*ENDIF
*IF,smax,LT,smax_3,THEN
smax=smax_3
*ENDIF
*IF,smax,LT,smax_4,THEN
smax=smax_4
*ENDIF
*IF,smax,LT,smax_5,THEN
smax=smax_5
*ENDIF
/OUTPUT,par_state_var,txt,,
max_eq_stress=smax
/OUTPUT

Uwaga: sowa po znaku ! s komentarzem (mona je usun).

102

Dodatek C: Algorytm programu EOS [103] . Na schemacie uwzgldniono zmiany

dokonane przez autora w programie. Umoliwiaj one rwnolege obliczenie funkcji
dopasowania osobnikw.

PCS
SERVER

PCS
SERVER

103

Dodatek D: Program C++ do badania wraliwoci funkcji celu na zmian parametrw

decyzyjnych. (wersja dla przykadu optymalizacyjnego nr 2).

#include <stdio.h>
#include <stdlib.h>
#include <math.h>
/* Program do badania wrazliwosci */
/* Miroslaw Mrzyglod (c) 2005
*/
int i,NUM_VARS=12;
double X[12],Xmin[12],Xmax[12],Xarea[12],Xnorm[12];
double V[12],F0,G0,Q0;
double G_V0,G_V1,G_V2,G_V3;
double Q_V0[12],Q_V1[12],Q_V2[12],Q_V3[12];
double
deltaX[12],deltaX_V0[12],deltaX_V1[12],deltaX_V2[12],deltaX_V3[12];
double Xn_krok[12],Xn_krok_m[12];
double F_V0,F_V1,F_V2,F_V3;
double V_0[12],V_1[12],V_2[12],V_3[12];
double X_V0[12],X_V1[12],X_V2[12],X_V3[12];
double
X0pocz,X1pocz,X2pocz,X3pocz,X4pocz,X5pocz,X6pocz,X7pocz;
double X8pocz,X9pocz,X10pocz,X11pocz,X12pocz;
char sl1[9];
char sl2[13];
char sl3[19];
char sl4[6];
double wagazpliku;
double maxstress;
FILE *stream;
/**** program glowny ****/
void main(void)
{
/* wartosci startowe oraz przedziay zmiennych konstrukcyjne */
X0pocz=0.210;
X1pocz=0.096;
X2pocz=0.020;
X3pocz=0.050;
X4pocz=0.030;
X5pocz=0.16008;
X6pocz=0.062;
X7pocz=0.115;
X8pocz=0.150;
X9pocz=0.018;
X10pocz=0.023;
X11pocz=0.002;
X[0]=X0pocz;
X[1]=X1pocz;
X[2]=X2pocz;
X[3]=X3pocz;
X[4]=X4pocz;
X[5]=X5pocz;
X[6]=X6pocz;
X[7]=X7pocz;
X[8]=X8pocz;
X[9]=X9pocz;
X[10]=X10pocz;
X[11]=X11pocz;
Xmin[0]=0.018;
Xmin[1]=0.080;
Xmin[2]=0.001;
Xmin[3]=0.040;
Xmin[4]=0.020;
Xmin[5]=0.090;
Xmin[6]=0.040;
Xmin[7]=0.090;
Xmin[8]=0.090;
Xmin[9]=0.016;
Xmin[10]=0.019;
Xmin[11]=0.001;

Xmax[0]=0.260 ;
Xmax[1]=0.110 ;
Xmax[2]=0.025 ;
Xmax[3]=0.100 ;
Xmax[4]=0.080 ;
Xmax[5]=0.200 ;
Xmax[6]=0.080 ;
Xmax[7]=0.130 ;
Xmax[8]=0.200 ;
Xmax[9]=0.026 ;
Xmax[10]=0.025 ;
Xmax[11]=0.004 ;
for (i = 0; i < NUM_VARS; ++i)
{
Xarea[i]=Xmax[i]-Xmin[i];
Xnorm[i]=(X[i]-Xmin[i])/Xarea[i];
Xn_krok[i]=0.025;
Xn_krok_m[i]=(Xn_krok[i]*0.25);
printf( "%d\n",i);
printf( "Xn_krok=%lf\n",Xn_krok[i]);
printf( "Xn_krok_m=%lf\n",Xn_krok_m[i]);
printf( "area=%lf\n",Xarea[i]);
printf( "Xnorm=%lf\n",Xnorm[i]);
}
/**** badanie wrazliwosci ****/
/* obliczenie wartoci X0 */
stream = fopen( "wopt01-par.txt", "w");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fclose( stream );
printf( "Obliczanie wartosci X0 ");
printf( "\n");
system( "start.bat" );
stream = fopen( "par_obj_fun.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl2);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&wagazpliku);
fclose( stream );
F0=wagazpliku;
stream = fopen( "par_state_var.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl3);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&maxstress);
fclose( stream );
G0=pow((maxstress/34500000),10);
Q0=1+G0;
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "w");
fprintf
(stream,"============================= \n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"
START");
fprintf (stream,"\n");
fprintf

104

(stream,"=========================================\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"Punkt startowy:\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"Q(x0) = %lf\n",Q0);
fprintf (stream,"( F0 = %lf",F0);
fprintf (stream,"( , G0 = %lf",G0);
fprintf (stream," )\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf
(stream,"=========================================\n");
fprintf (stream,"\n");
fclose( stream );
printf( "\n");
printf( "maxstress = %lf", maxstress );
printf( "\n");
printf( "G0 = %lf", G0 );
printf( "\n");
printf( "F0 = %lf", F0 );
printf( "\n");
printf( "Q(x0) = %lf", Q0 );
printf( "\n");
/* obliczenie V(i) dla wszystkich zmiennych */
for (i = 0; i < NUM_VARS; ++i)
{
X_V0[i]=Xnorm[i]-Xn_krok[i];
X_V1[i]=Xnorm[i]-Xn_krok_m[i];
X_V2[i]=Xnorm[i]+Xn_krok_m[i];
X_V3[i]=Xnorm[i]+Xn_krok[i];
deltaX_V0[i]=X_V0[i]-Xnorm[i];
deltaX_V1[i]=X_V1[i]-Xnorm[i];
deltaX_V2[i]=X_V2[i]-Xnorm[i];
deltaX_V3[i]=X_V3[i]-Xnorm[i];
X[0]=X0pocz;
X[1]=X1pocz;
X[2]=X2pocz;
X[3]=X3pocz;
X[4]=X4pocz;
X[5]=X5pocz;
X[6]=X6pocz;
X[7]=X7pocz;
X[8]=X8pocz;
X[9]=X9pocz;
X[10]=X10pocz;
X[11]=X11pocz;
X[i]=(X_V0[i]*Xarea[i])+Xmin[i];
printf( "\n");
printf( "--------------------------------------------------- \n");
printf( "\n");
printf( "\n");
printf( "i = %d", i );
printf( "\n");
printf( "Nr zmiennej = %d\n",i);
printf( "\n");
printf( "\n");
printf( "i = %d", i );
printf( "\n");
printf( "X_V0= %lf\n",X_V0[i]);
printf( "X_V1= %lf\n",X_V1[i]);
printf( "X_V2= %lf\n",X_V2[i]);
printf( "X_V3= %lf\n",X_V3[i]);

printf( "\n");
printf( "deltaX_V0 = %lf\n",deltaX_V0[i]);
printf( "deltaX_V1 = %lf\n",deltaX_V1[i]);
printf( "deltaX_V2 = %lf\n",deltaX_V2[i]);
printf( "deltaX_V3 = %lf\n",deltaX_V3[i]);
printf( "\n");
printf( "X[i]%lf\n",X[i]);
printf( "\n");
printf( "\n");
printf( "--------------------------------------------------- \n");
printf( "\n");
printf( "Obliczanie wartosci V[%d",i);
printf("]\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"Obliczanie wartosci V[%d",i);
fprintf(stream,"]\n");
fclose( stream );
/****X_V0*****/
stream = fopen( "wopt01-par.txt", "w");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fclose( stream );
system( "start.bat" );
stream = fopen( "par_obj_fun.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl2);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&wagazpliku);
fclose( stream );
printf( "\n");
F_V0=wagazpliku;
stream = fopen( "par_state_var.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl3);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&maxstress);
fclose( stream );
G_V0=pow((maxstress/34500000),10);
Q_V0[i]=(F_V0/F0)+G_V0;
if ( Q_V0[i] < Q0 )
{
V_0[i]=fabs((Q_V0[i]-Q0)/(deltaX_V0[i]));
}
if ( Q_V0[i] > Q0 )
{
V_0[i]=0;
}
if ( Q_V0[i] == Q0 )
{
V_0[i]=0;
}
printf( "\n");
printf( "V0 = %lf", V_0[i] );
printf("\n");
printf( "( F_V0 = %lf", F_V0 );
printf(", G_V0= %lf", G_V0);
printf( ", Q_V0 = %lf", Q_V0[i] );
printf( " )\n");
printf("\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"V_0 = %lf", V_0[i]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"( F_V0= %lf", F_V0);
fprintf (stream," , G_V0= %lf", G_V0);

105

fprintf (stream," , Q_V0 = %lf", Q_V0[i]);

fprintf (stream," )\n");
fclose( stream );
X[0]=X0pocz;
X[1]=X1pocz;
X[2]=X2pocz;
X[3]=X3pocz;
X[4]=X4pocz;
X[5]=X5pocz;
X[6]=X6pocz;
X[7]=X7pocz;
X[8]=X8pocz;
X[9]=X9pocz;
X[10]=X10pocz;
X[11]=X11pocz;
X[i]=(X_V1[i]*Xarea[i])+Xmin[i];
/****X_V1*****/
stream = fopen( "wopt01-par.txt", "w");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fclose( stream );
system( "start.bat" );
stream = fopen( "par_obj_fun.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl2);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&wagazpliku);
fclose( stream );
F_V1=wagazpliku;
stream = fopen( "par_state_var.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl3);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&maxstress);
fclose( stream );
G_V1=pow((maxstress/34500000),10);
Q_V1[i]=(F_V1/F0)+G_V1;
if ( Q_V1[i] < Q0 )
{
V_1[i]=fabs((Q_V1[i]-Q0)/(deltaX_V1[i]));
}
if ( Q_V1[i] > Q0 )
{
V_1[i]=0;
}
if ( Q_V1[i] == Q0 )
{
V_1[i]=0;
}
printf( "\n");
printf( "V1 = %lf", V_1[i] );
printf("\n");
printf( "( F_V1 = %lf", F_V1 );
printf(", G_V1= %lf", G_V1);
printf( ", Q_V1 = %lf", Q_V1[i] );
printf( " )\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"V_1 = %lf", V_1[i]);
fprintf (stream," )\n");
fprintf (stream,"( F_V1= %lf", F_V1);
fprintf (stream," , G_V1= %lf", G_V1);
fprintf (stream," , Q_V1 = %lf", Q_V1[i]);
fprintf (stream," )\n");
fprintf (stream," )\n");
fclose( stream );

X[0]=X0pocz;
X[1]=X1pocz;
X[2]=X2pocz;
X[3]=X3pocz;
X[4]=X4pocz;
X[5]=X5pocz;
X[6]=X6pocz;
X[7]=X7pocz;
X[8]=X8pocz;
X[9]=X9pocz;
X[10]=X10pocz;
X[11]=X11pocz;
X[i]=(X_V2[i]*Xarea[i])+Xmin[i];
/****X_V2*****/
stream = fopen( "wopt01-par.txt", "w");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fclose( stream );
stream = fopen( "par_obj_fun.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl2);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&wagazpliku);
fclose( stream );
F_V2=wagazpliku;
stream = fopen( "par_state_var.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl3);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&maxstress);
fclose( stream );
G_V2=pow((maxstress/34500000),10);
Q_V2[i]=(F_V2/F0)+G_V2;
if ( Q_V2[i] < Q0 )
{
V_2[i]=fabs((Q_V2[i]-Q0)/(deltaX_V2[i]));
}
if ( Q_V2[i] > Q0 )
{
V_2[i]=0;
}
if ( Q_V2[i] == Q0 )
{
V_2[i]=0;
}
printf( "\n");
printf( "V2 = %lf", V_2[i] );
printf("\n");
printf( "( F_V2 = %lf", F_V2 );
printf(", G_V2= %lf", G_V2);
printf( ", Q_V2 = %lf", Q_V2[i] );
printf( " )\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"V2 = %lf", V_2[i]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"( F_V2= %lf", F_V2);
fprintf (stream," , G_V2= %lf", G_V2);
fprintf (stream," , Q_V2 = %lf", Q_V2[i]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"\n");
fclose( stream );
/*********/
X[0]=X0pocz;
X[1]=X1pocz;
if ( V[i] < V_2[i] )

106

X[2]=X2pocz;
X[3]=X3pocz;
X[4]=X4pocz;
X[5]=X5pocz;
X[6]=X6pocz;
X[7]=X7pocz;
X[8]=X8pocz;
X[9]=X9pocz;
X[10]=X10pocz;
X[11]=X11pocz;
X[i]=(X_V3[i]*Xarea[i])+Xmin[i];
/****X_V3*****/
stream = fopen( "wopt01-par.txt", "w");
fprintf (stream,"l2=%lf\n",X[0]);
fprintf (stream,"l3=%lf\n",X[1]);
fprintf (stream,"l4=%lf\n",X[2]);
fprintf (stream,"l5=%lf\n",X[3]);
fprintf (stream,"l6=%lf\n",X[4]);
fprintf (stream,"l7=%lf\n",X[5]);
fprintf (stream,"l8=%lf\n",X[6]);
fprintf (stream,"b4=%lf\n",X[7]);
fprintf (stream,"b7=%lf\n",X[8]);
fprintf (stream,"g1=%lf\n",X[9]);
fprintf (stream,"g2=%lf\n",X[10]);
fprintf (stream,"g4=%lf\n",X[11]);
fclose( stream );
system( "start.bat" );
stream = fopen( "par_obj_fun.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl2);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&wagazpliku);
fclose( stream );
F_V3=wagazpliku;
stream = fopen( "par_state_var.txt", "r");
fscanf( stream, "%s",sl1);
fscanf( stream, "%s",&sl3);
fscanf( stream, "%s",&sl4);
fscanf( stream, "%lf",&maxstress);
fclose( stream );
G_V3=pow((maxstress/34500000),10);
Q_V3[i]=(F_V3/F0)+G_V3;
if ( Q_V3[i] < Q0 )
{
V_3[i]=fabs((Q_V3[i]-Q0)/(deltaX_V3[i]));
}
if ( Q_V3[i] > Q0 )
{
V_3[i]=0;
}
if ( Q_V3[i] == Q0 )
{
V_3[i]=0;
}
printf( "\n");
printf( "V3 = %lf", V_3[i] );
printf("\n");
printf( "( F_V3 = %lf", F_V3 );
printf(", G_V3= %lf", G_V3);
printf( ", Q_V3 = %lf", Q_V3[i] );
printf( " )\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"V3 = %lf", V_3[i]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"( F_V3= %lf", F_V3);
fprintf (stream," , G_V3= %lf", G_V3);
fprintf (stream," , Q_V3 = %lf", Q_V3[i]);
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"\n");
fclose( stream );

Uwaga: sowa po znaku // oraz /*

V[i]=V_0[i];
if ( V[i] < V_1[i] )
{
V[i]=V_1[i];
}
{
V[i]=V_2[i];
}
if ( V[i] < V_3[i] )
{
V[i]=V_3[i];
}
printf( "\n");
printf( "\n");
printf( "V[%d",i);
printf( "] = %lf",V[i]);
printf( "\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"V[%d",i);
fprintf (stream,"]=%lf",V[i]);
fprintf (stream,"\n");
fclose( stream );
}
printf( "(G0= %lf", G0 );
printf( ")");
printf( "\n");
printf("***koniec***\n\n");
stream = fopen( "wyniki_bw.txt", "a");
fprintf (stream,"\n");
fprintf
(stream,"=============================\n");
fprintf (stream,"
WYNIKI \n");
fprintf (stream,"\n");
for (i = 0; i < NUM_VARS; ++i)
{
fprintf (stream,"V[%d",i);
fprintf (stream,"]=%lf",V[i]);
fprintf (stream,"\n");
}
fprintf (stream,"X1=l2\n");
fprintf (stream,"X2=l3\n");
fprintf (stream,"X3=l4\n");
fprintf (stream,"X4=l5\n");
fprintf (stream,"X5=l6\n");
fprintf (stream,"X6=l7\n");
fprintf (stream,"X7=l8\n");
fprintf (stream,"X8=b4\n");
fprintf (stream,"X9=b7\n");
fprintf (stream,"X10=g1\n");
fprintf (stream,"X11=g2\n");
fprintf (stream,"X12=g4\n");
fclose( stream );
fprintf (stream,"\n");
fprintf
(stream,"============================= \n");
fprintf (stream,"\n");
fprintf (stream,"
***koniec***\n\n");
fprintf (stream,"\n");
system( "pause" );
//********* koniec
}

*/ s komentarzem (mona je usun).

107

Dodatek E: Skrypt APDL dla przykadu optymalizacyjnego nr 1.

/clear
!============================================
! Przyklad I (ANSYS wersja 8.1) (opt-w1.txt)----------------!============================================
/prep7
/title,Wahacz I
/SHOW,WIN32C
ANTYPE,STATIC,NEW
OUTRES,STRS,ALL
CSYS,0
/CONT,1,25,,,,
! wczytanie zmiennych konstrukcyjnych----------------------/INPUT,opt-w1-par,txt,
! model materialowy ----------------------------------------------zgo=260e6
zso=160e6
! model geometryczny --------------------------------------------wdl=1000 ! wsp. przliczeniowy mm->m
lll=17/wdl
mmm=18.5/wdl
sz1=6/wdl
sz2=22/wdl
sz3=5/wdl
lp1=l1
lp2=l1-r1a-dl2-r2a
lp3=l1-r1a-dl2-2*r2a-dl3-r3a
lp4=l1-r1a-dl2-2*r2a-dl3-2*r3a-dl4-r4a
drmax=12.5/wdl
dr1=drmax*(lp1/0.144)
dr2=drmax*(lp2/0.144)
dr3=drmax*(lp3/0.144)
dr4=drmax*(lp4/0.144)
rcyl1=r1a+dr1
rcyl2=r2a+dr2
rcyl3=r3a+dr3
rcyl4=r4a+dr4
l2=l1-rcyl1-dl2-rcyl2
l3=l1-rcyl1-dl2-2*rcyl2-dl3-rcyl3
l4=l1-rcyl1-dl2-2*rcyl2-dl3-2*rcyl3-dl4-rcyl4 !new
cos73=0.292371 ! cosinus 73 st.
sin73=0.956304
xpocz=-53.634/wdl
ypocz=-234.869/wdl
xcyl1=xpocz+(l1*cos73)
ycyl1=ypocz+(l1*sin73)
xcyl2=xpocz+(l2*cos73)
ycyl2=ypocz+(l2*sin73)
xcyl3=xpocz+(l3*cos73)
ycyl3=ypocz+(l3*sin73)
xcyl4=xpocz+(l4*cos73)
ycyl4=ypocz+(l4*sin73)
xcyl5=190/wdl
ycyl5=0/wdl
rcyl5=10.5/wdl
xcyl6=154/wdl
ycyl6=-2.5/wdl
rcyl6=11.5/wdl
xcyl7=118/wdl
ycyl7=-10.5/wdl
rcyl7=12/wdl
xcyl8=85/wdl
ycyl8=-22.5/wdl
rcyl8=11.5/wdl
xcyl9=55/wdl
ycyl9=-38/wdl
rcyl9=10/wdl

k,2,483.4321/wdl,-249.7825/wdl,0.0
k,3,-68.63312/wdl,-244.5510/wdl,0.0
k,4,-70.75000/wdl,-288.5000/wdl,0.0
k,5,83.50000/wdl,-122.0000/wdl,0.0
k,6,225.2023/wdl,-339.9919/wdl,0.0
k,7,-46.69570/wdl,-251.6572/wdl,0.0
k,8,187.8324/wdl,-282.3659/wdl,0.0
k,9,26.50000/wdl,-20.00000/wdl,0.0
k,10,78.45310/wdl,-113.0544/wdl,0.0
k,11,219.5718/wdl,-350.0798/wdl,0.0
k,12,201.5000/wdl,-2.658947/wdl,0.0
k,13,201.5000/wdl,4.335123/wdl,0.0
k,14,187.3102/wdl,-244.5281/wdl,0.0
k,15,34.87867/wdl,-24.99105/wdl,0.0
k,16,16.49369/wdl,-104.5601/wdl,0.0
k,51,-49.62074/wdl,-141.1976/wdl,0.0
k,52,-36.02494/wdl,-88.22635/wdl,0.0
k,54,-6.092827/wdl,-54.41187/wdl,0.0
k,56,38.98531/wdl,-34.10892/wdl,0.0
k,58,40.58200/wdl,-33.20518/wdl,0.0
k,60,201.9554/wdl,12.32215/wdl,0.0
k,62,209.5000/wdl,4.335123/wdl,0.0
k,64,209.5000/wdl,-2.658947/wdl,0.0
k,66,201.9156/wdl,-10.64815/wdl,0.0
k,68,45.69401/wdl,-58.03166/wdl,0.0
k,70,18.81975/wdl,-89.71934/wdl,0.0
k,72,-44.83322/wdl,-252.3860/wdl,0.0
k,74,-47.78908/wdl,-253.3319/wdl,0.0
k,76,-68.72934/wdl,-246.5486/wdl,0.0
k,78,-70.59288/wdl,-244.1517/wdl,0.0
k,119,18.50000/wdl,-15/wdl,0.0
k,120,-18.50000/wdl,-15/wdl,0.0
k,122,-18.50000/wdl,-20.68231/wdl,0.0
k,124,-20.18659/wdl,-28.72091/wdl,0.0
k,126,-55.50000/wdl,-140.0000/wdl,0.0
k,128,-82.44507/wdl,-272.2758/wdl,0.0
k,130,-51.52541/wdl,-282.9850/wdl,0.0
k,132,23.21933/wdl,-97.68455/wdl,0.0
k,134,48.07443/wdl,-67.50203/wdl,0.0
k,136,227.5000/wdl,-15.00000/wdl,0.0
k,138,227.5000/wdl,-9.000000/wdl,0.0
k,140,254.0000/wdl,-9.000000/wdl,0.0
k,142,254.0000/wdl,9.000000/wdl,0.0
k,144,227.5000/wdl,9.000000/wdl,0.0
k,146,227.5000/wdl,15.00000/wdl,0.0
k,148,30.69045/wdl,-26.81470/wdl,0.0
k,150,18.50000/wdl,-20.00000/wdl,0.0
k,161,-61.75000/wdl,-292.8589/wdl,0.0
k,162,-75.10890/wdl,-279.5000/wdl,0.0
k,164,-66.39110/wdl,-279.5000/wdl,0.0
k,166,-61.75000/wdl,-284.1411/wdl,0.0
k,167,-70.75/wdl,-298.5/wdl
k,168,-70.75/wdl,-308.5/wdl
LARC,51, 52,70, 544.00/wdl
LARC,52, 54,70,55.000/wdl
L,54,56,
LARC,56,58,1,10.000/wdl
LARC,58,60,66,257.27/wdl
LARC,60,62,1,8.0000/wdl
L,62,64
LARC,64,66,1,8.0000/wdl
LARC,66,68,134,339.89/wdl
LARC,68,70,134,64.036/wdl
L,70,72
LARC,72, 74 ,1, 2.0000/wdl
LARC,74, 76 ,162, 42.000/wdl

108

k,1,-38.50000/wdl,-20.68231/wdl,0.0
L,78, 51
L,119, 120
L, 120 ,122
LARC,122, 124 ,1, 20.000/wdl
LARC,124, 126 ,70, 550.00/wdl
L,126, 128
LARC,128, 168 ,164, 20.000/wdl
LARC,168, 130 ,164, 20.000/wdl
L,130, 132
LARC,132, 134 ,136, 65.000/wdl
LARC,134, 136 ,132, 325.00/wdl
L,136, 138
L,138, 140
L,140, 142
L,142, 144
L,144, 146
LARC,146 ,148 ,136, 300.00/wdl
LARC, 148 ,150 ,60, 8.0000/wdl
L,150 ,119
LARC,161 ,167 ,164, 10.000/wdl
LARC,167 ,162 ,164, 10.000/wdl
L,162 ,164
LARC,164 ,166 ,162, 10.000/wdl
L, 166 ,161
numcmp,all
lcomb,1,2,0
lcomb,3,4,0
lcomb,5,6,0
lcomb,7,8,0
lcomb,9,10,0
al,1,3,5,7,9,11,12,13,14,15
lcomb,17,18,0 ! 1
lcomb,19,20,0 ! 2
lcomb,21,22,0 ! 3
lcomb,23,24,0 ! 4
lcomb,25,26,0 ! 5
lcomb,27,28,0 ! 6
lcomb,29,30,0 ! 7
lcomb,31,32,0 ! 8
al,16,17,19,21,23,25,27,29,31,33
al,34,35,36,37,38
/PNUM,AREA,1
APLOT
asba,2,1,sepo,keep,keep
adel,2
asba,4,3,sepo,keep,keep
adel,3
adel,4
aglue,1,2
numcmp,all
cyl4,xcyl1,ycyl1,rcyl1
asba,1,3
numcmp,all
APLOT
cyl4,xcyl2,ycyl2,rcyl2
numcmp,all
asba,2,3
APLOT
cyl4,xcyl3,ycyl3,rcyl3
numcmp,all
asba,3,2
numcmp,all
APLOT
cyl4,xcyl4,ycyl4,rcyl4
numcmp,all
asba,2,3
numcmp,all
APLOT

LARC,76 , 78 ,1, 2.0000/wdl

cyl4,xcyl5,ycyl5,rcyl5
numcmp,all
asba,2,3
cyl4,xcyl6,ycyl6,rcyl6
numcmp,all
asba,3,2
cyl4,xcyl7,ycyl7,rcyl7
numcmp,all
asba,3,2
cyl4,xcyl8,ycyl8,rcyl8
numcmp,all
asba,3,2
cyl4,xcyl9,ycyl9,rcyl9
numcmp,all
asba,3,2
lovlap,all
numcmp,all
APLOT
! pokrycie siatka e.s.----------------------------------------------et,1,shell63
mp,ex,1,2.1e11
mp,nuxy,1,0.3
r,1,sz1
r,2,sz2
type,1
mat,1
les=0.57/wdl,
LESIZE,37,les,
LESIZE,38,les,
LESIZE,39,les,
LESIZE,40,les,
LESIZE,41,les,
LESIZE,42,les,
LESIZE,43,les,
LESIZE,44,les,
LESIZE,45,les,
LESIZE,46,les,
LESIZE,47,les,
LESIZE,48,les,
LESIZE,49,les,
LESIZE,50,les,
LESIZE,51,les,
LESIZE,52,les,
real,1
eshape,0
esize,4/wdl
amesh,2 ! wewnetrzny obrys
real,2
eshape,0
esize,5/wdl
amesh,1 ! zewnetrzny obrys
! warunki brzegowe --------------------------------------------------D,ALL,UZ,0
D,ALL,ROTX,0
D,ALL,ROTY,0
D,ALL,ROTZ,0
allsel
lsel,s,line,,29
nsll,,1
d,all,all
lsel,s,line,,18
nsll,,1
d,all,uy,0
allsel
finish
! wcztanie skrytptu analizy zmeczeniowej
/INPUT,dang-van-w1,txt,
!============================================

Uwaga: sowa po znaku ! s komentarzem (mona je usun).

109

Dodatek F: Skrypt APDL dla przykadu optymalizacyjnego nr 2.

/clear
!============================================
! Przyklad II (ANSYS wersja 8.1) (opt-w2.txt)----------------!============================================
/prep7
ANTYPE,STATIC,NEW
/title, Wahacz II
/SHOW,WIN32C
CSYS,0
! wczytanie zmiennych konstrukcyjnych----------------------/INPUT,opt-w2-par,txt,
! model materialowy ----------------------------------------------zgo=260e6
zso=160e6
! model geometryczny --------------------------------------------wdl=1000
*afun,deg
l1=306/wdl
l2=210/wdl
l3=96/wdl
!l4=25/wdl! $$$
!l5=50/wdl! $$$
l6=30/wdl
l7=120/wdl
l8=62/wdl
l9=204/wdl
l10=400/wdl
l11=79/wdl
l12=10/wdl
l13=100/wdl
l14=97/wdl
b1=40/wdl
b2=37/wdl
b3=20/wdl
!b4=115/wdl! $$$
b7=90/wdl
b9=62/wdl
b10=330/wdl
b11=17/wdl
b12=80/wdl
b13=9/wdl
b14=51/wdl
b15=80/wdl
b16=40/wdl
r1=20/wdl
r2=50/wdl
r3=35/wdl
r4=75/wdl
r5=75/wdl
r6=35/wdl
r7=18/wdl
r8=90/wdl
r9=33/wdl
r9a=15/wdl
r10=30/wdl
r11=30/wdl
r12=25/wdl
r13=160/wdl
r14=40/wdl
r15=(10+20+25)/wdl
r16=(20+5)/wdl
r17=60/wdl
r18=10/wdl
r19=8/wdl
r20=5/wdl
r21=5/wdl
lcomb,1,2,0 !->1

r22=50/wdl
r23=8/wdl
!g1=20/wdl !$$$
g2=25/wdl
g3=10/wdl
!g4=2/wdl !$$$
g5=25/wdl
g6=15/wdl
h1=-32/wdl
h2=80/wdl
h3=52/wdl
h4=20/wdl
h5=15/wdl
h6=40/wdl
h7=30/wdl
h8=35/wdl
h9=10/wdl
/PNUM,KP,1
/PNUM,LINE,1
/PNUM,AREA,1
/PNUM,VOLU,1
k,1,l1,(-b1),(h1-g1)
k,2,l2,(-b3-b2),(h1-g1)
k,3,l3,-b3,(h1-g1)
k,4,(l1+l4),b4,(h1-g1)
k,5,l5,(b10+b3),(h1-g1)
k,6,l6,(b10-b3),(h1-g1)
k,7,l7,b7,(h1-g1)
k,8,l8,b3,(h1-g1)
k,9,l9,b9,(h1-g1)
k,11,-r1,(b10+b3),(h1-g1)
k,12,-r1,(b10-b3),(h1-g1)
k,13,-r1,b3,(h1-g1)
k,14,-r1,-b3,(h1-g1)
k,15,(l1-(r9*cos(10))),(-b1-(r9*sin(10))),(h1-g1)
k,16,(l1+(r9*cos(10))),(-b1+(r9*sin(10))),(h1-g1)
L,14,3 ! L1
L,3,2 ! L2
L,2,15 ! L3
L,15,1 ! L4
L,1,16 ! L5
L,16,4 ! L7
L,4,5 ! L8
L,5,11 ! L9
L,11,12 ! L10
L,12,6 ! L11
L,6,7 ! L12
L,7,8 ! L13
L,8,13 ! L14
L,13,14 ! L15
LFILLT,12,13,r2,,
LFILLT,1,2,r3,,
LFILLT,2,3,r4,,
LFILLT,6,7,r5,,
LFILLT,7,8,r6,,
LFILLT,10,11,r7,,
LFILLT,11,12,r8,,
lcomb,1,16,0
lcomb,2,17,0
lcomb,6,18,0
lcomb,7,19,0
lcomb,10,20,0
lcomb,11,21,0
lcomb,12,15,0
lcomb,11,12,0 !->11
lcomb,6,7,0 !->6
vdrag,2,,,,,,21,,,,,

110

lcomb,1,3,0 !->1
al,1,4,5,6,8,9,10,11,13,14
k,28,l1,(-b1),h2
L,1,28 ! L2
vdrag,1,,,,,,2,,,,,
k,30,(h2*(tan(30))),(-b3),h2
k,31,((h1-g1)*(tan(30))),(-b3),(h1-g1)
k,32,((h1-g1)*(tan(30))),(b10+b3),(h1-g1)
l,30,31
l,31,32
adrag,32,,,,,,33,,,,, !->a13
vsba,1,13,sepo,delete,delete !->v4
vdele,2,,,1
vdele,3,,,1
k,160,(r1*(sin(30))),(-b2-b3),(r1*(cos(30)))
k,161,((r1*(sin(30)))+(((r1*(cos(30)))-(h1+g2))*(tan(60)))),(b2-b3),(h1+g2)
k,162,(l1-((h3+h1+(r9/(cos(25))))/tan(25))),(-b2b3),(h1+g2)
k,163,(l1-((r9/(cos(25))-r9)/tan(25)*1.8)+(0.02/tan(25))),(b2-b3),(h3+h1+r9+0.02)
k,164,(l10),(-b2-b3),(h3+h1+r9+0.02)
k,165,(l10),(b10+b3),(h3+h1+r9+0.02)
l,160,161 !->1 3
l,161,162 !->3 7
l,162,163 !->4 19
l,163,164 !->5 20
l,164,165 !->6 21
LFILLT,1,3,r10,, !->7 22
lcomb,1,7,0 !->1
lcomb,1,3,0 !->1
lcomb,1,4,0 !->1
lcomb,1,5,0 !->1
k,170,l10,(-b2-b3),(h3+h1+r9)
k,171,l10,(-b11),(h3+h1+r9)
k,172,l10,b12,(h1+g2)
k,173,l10,(b10+b3),(h1+g2)
k,174,(l1((h3+h1+(r9/(cos(25))))*tan(65))),(b10+b3),(h1+g2)
l,170,171 !->3 7
l,171,172 !->4 8
l,172,173 !->5 9 20
LFILLT,3,4,r12,, !->7 22
LFILLT,4,5,r13,, !->8 23
lcomb,3,7,0 !->3 7
lcomb,3,4,0 !->3 7
lcomb,3,8,0 !->3 7
lcomb,3,5,0 !->3 7
l,173,174 !->4 19
k,175,(l10),(-b2-b3),((h3+h1)+(r9/(cos(25)))+0.1)
k,176,(r1*(sin(30))),(-b2-b3),(r1*(cos(30))+0.1)
l,164,175 !->5 20
l,175,176 !->7 22
l,176,160 !->8 23
al,1,5,7,8, !->1 2
k,180,l10,(b10+b3),(h1+g2+0.1)
k,181,l10,(-b2-b3),((h3+h1)+(r9/(cos(25)))+0.1)
l,173,180 !->9 24
l,180,181 !->10 25
l,181,170 !->11 26
al,3,9,10,11,,,,,, !->2 5
vdrag,1,,,,,,6,,,,,
vdrag,2,,,,,,4,,,,,
vsbv,4,1,sepo,delete,delete
vsbv,3,2,sepo,delete,delete
k,190,(l1+l11),(-b2-b3),h4
k,191,(l1+l11),(-b13),h4
k,192,(l1+l11),((0.2*cos(30))-b13),(h4-(0.2*sin(30)))
k,193,(l1+l11),(-b2-b3),(h4-(0.2*sin(30)))
l,190,191 !->3 7
l,191,192 !->9 24
l,192,193 !->10 25
l,193,190 !->11 26
LFILLT,3,9,r14,, !->20 27
al,3,20,9,10,11,,,,, !->a2 a5
k,194,((l1+l11)-(0.2*cos(25))),(-b2-b3),(h4-(0.2*sin(25)))

vsbv,1,2,sepo,delete,delete
k,100,(-r1*(sin(30))),(-b2-b3),(-r1*(cos(30)))
k,101,(((g1-h1-r1*cos(30))*tan(60))-r1*(sin(30))),(-b2b3),(h1-g1)
k,102,(((g1-h1-r1*cos(30))*tan(60))r1*(sin(30))),(b10+b3),(h1-g1)
l,100,101 !->1
l,101,102 !->3
k,103,(((g1-h1-r1*cos(30))*tan(60))-r1*(sin(30))+0.05),(b2-b3),(h1-g1)
l,101,103 !->5 4
LFILLT,1,5,r15,, !->7 5
lcomb,1,7,0 !->1
adrag,1,,,,,,3,,,,, !->1
vsba,3,1,sepo,delete,delete !->v4
vdele,1,,,1
vdele,2,,,1
local,11,cart,0,(-b2-b3),0,0,90,0,, ! define a local
coordinate system
csys,11 ! activate cs 11
/psymb,cs,1
WPCSYS,-1,,
CYL4,0,0,r16, , , ,-(b3+b2+b10+b3+b2)
csys,0
WPCSYS,-1,,
nummrg,all
vsbv,4,1,sepo,delete,delete
k,110,l1,-b1,(h1+h3)
local,12,cart,l1,-b1,(h1+h3),0,90,10,, ! define a local
coordinate system
csys,12 ! activate cs 12
WPCSYS,-1,,
CYL4,0,0,(r9a-0.001), , , ,h5
csys,0 ! activate cs 0
VADD,1,2,
k,120,(l9-r17),b9,(h1-g1)
k,121,(l9-r17-(0.2*tan(15))),b9,(h1-g1+0.2)
k,122,l9,b9,(h1-g1+0.2)
l,9,120 !->35 46
l,120,121 !->77 59
l,121,122 !->78 62
l,122,9 !->79 63
LFILLT,35,77,r18,, !->80 66
al,35,80,77,78,79, !->1
VROTAT,1,,,,,,9,122,,
VADD,1,2,4,5,
vsbv,3,6,sepo,delete,delete
k,230,(l9-r17+(r19*tan(40))+(r18*tan(37.5))),b9,(h1-g1)
k,231,(l9r17+(r19*tan(40))+(r18*tan(37.5))+h6*tan(10)),b9,(h1g1+h6)
k,232,l9,b9,(h1-g1+h6)
k,233,l9,b9,(h1-g1)
l,230,120 !->1 17
l,230,231 !->7 18
l,231,232 !->8 23
l,232,233 !->9 46
LFILLT,1,7,r19,, !->10
nummrg,all
l,233,9 !->11 62
al,10,11,7,8,9, !->a2 a3
VROTAT,2,,,,,,233,232,,
VADD,2,3,4,5,
local,13,cart,l9,b9,(h1-g1+h7),0,0,-10,,
csys,13 ! activate cs 13
WPCSYS,-1,,
VSBW,6
vdele,2,,,1
csys,0 ! activate cs 0
k,140,(l9+l12),(b9+b15+b16),(h1-g1-h8)
k,141,(l9+l12),(b9+b15+b16),(h1-g1)
k,142,(l9+l12),(b9+b15),(h1-g1)
k,143,(l9+l12),(b9+b15),(h1-g1-h8)
k,144,(l9+l12+l13),(b9+b15+b16),(h1-g1) !+141
l,140,141 !->7 18
l,141,142 !->8 23

111

l,190,194 !->21 28
l,141,144 !->14 69
LFILLT,7,13,r20,, !->18 73
LFILLT,13,9,r20,, !->20 75
al,7,8,9,20,13,18, !->a2 a3
vdrag,2,,,,,,14,,,,, !->2
local,14,cart,(l9+l14),(b9+b15),(h1-g1-h9),0,90,0,,
csys,14 ! activate cs 14
WPCSYS,-1,,
CYL4,0,0,r21, , , ,(-b16)
csys,0 ! activate cs 0
WPCSYS,-1,,
vsbv,2,4,sepo,delete,delete
vglue,1,5,3, !->2,4,6
k,262,(l1-((h3+h1+(r9/(cos(25))))/tan(25))),(-b2b3),(h1+g2)
l,161,262, !->12 66
k,263,(l1-((r9/(cos(25))-r9)/tan(25)*1.8)+(0.02/tan(25))),(b2-b3),(h3+h1+r9+0.02)
l,262,263, !->15 70
LFILLT,12,15,r22,, !->16 71
k,264,((r1*(sin(30)))+(((r1*(cos(30)))-(h1+g2))*(tan(60)))),(b2-b3),(h1+g2-0.015)
l,161,264, !->19 74
adrag,16,,,,,,19,,,,, !->a3 a1
vdrag,3,,,,,,185,,,,, !->v1
adrag,189,,,,,,2,,,,, !->18 30
k,209,l9,b9,(h1-g1+0.05)
AROTAT,160,,,,,,209,233,90,1, !->21 32
VSBV,6,1,SEPO,delete,KEEP
VSBA,1,18,SEPO,delete,delete
VSBA,6,21,SEPO,delete,delete
vdele,1,,,1
vdele,5,,,1
vadd,7,3,
csys,12
k,301,0,0,0
k,302,0,0,0.01
aROTAT,219,,,,,,301,302,90,1
adele,8,,,0
nummrg,kp
LFILLT,257,24,r23,, !->31
l,20,26 !->37
al,31,35,37, !-> 8
k,301,0,0,0
k,302,0,0,0.01
VROTAT,8,,,,,,301,302,,
vadd,3,7,5,6,1, !->8
csys,0
vdele,2,,,
vdele,4,,,
vdele,8,,,
aplot
al,88,55,49,96 !->4
adele,27
adele,36
adele,32
adele,33
adele,34
adele,22
adele,52
adele,77
adele,72
adele,78
adele,9
adele,10
adele,14
adele,12
al,76,81
al,80,82
nummrg,all
ASKIN,63,88, !->a12
ASKIN,49,238, !->a13
l,182,179 !->42
l,193,179 !->51
KGEN,2,179,,1,,,0.1,,,0 !->20

l,142,143 !->9 46
l,143,140 !->13 68
adrag,51,,,,,,53,,,,, !->16
ASBA,89,14,SEPO,delete,delete
ASBA,95,16,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,158,178 !->51
adrag,51,,,,,,110,,,,, !->a16
ASBA,87,16,SEPO,delete,delete
adrag,216,,,,,,79,,,,, !->16
ASBA,27,16,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,73,40 !->51
adrag,51,,,,,,53,,,,, !->16
ASBA,33,16,SEPO,delete,keep
ASBA,97,16,SEPO,delete,delete
l,80,14 !->51
l,85,17 !->87
adrag,51,,,,,,79,,,,, !->16
adrag,87,,,,,,79,,,,, !->38
ASBA,33,16,SEPO,delete,delete
ASBA,40,38,SEPO,delete,delete
nummrg,all
adrag,249,,,,,,53,,,,, !->16
ASBA,41,38,SEPO,delete,keep
ASBA,99,38,SEPO,delete,keep
ASBA,91,38,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,89,116 !->87
adrag,87,,,,,,140,,,,, !->38
ASBA,41,38,SEPO,delete,delete
adele,90
ASKIN,138,158, !->a38
ASKIN,226,229, !->a41
nummrg,all
adrag,161,,,,,,99,,,,, !->53
ASBA,44,53,SEPO,delete,keep
ASBA,98,53,SEPO,delete,keep
ASBA,86,53,SEPO,delete,delete
nummrg,all
adrag,186,,,,,,161,,,,, !->53
ASBA,50,53,SEPO,delete,keep
ASBA,56,53,SEPO,delete,keep
ASBA,55,53,SEPO,delete,delete
nummrg,all
adrag,121,,,,,,110,,,,, !->53
ASBA,22,53,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,180,113 !->106
adrag,106,,,,,,240,,,,, !->22
ASBA,62,22,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,106,127 !->106
adrag,106,,,,,,107,,,,, !->22
ASBA,61,22,SEPO,delete,delete
nummrg,all
l,25,35 !->106
asbl,49,106,sepo,delete,delete
aadd,22,48 !->49
nummrg,all
adele,49,,,1
al,57,143,254,109,88,96,115 !->22
adele,61,,,1
al,112,115,49,55,109,183,177
adele,36,,,1
nummrg,all
al,143,126,137,63,213,252, !->36
! pokrycie siatka e.s.----------------------------------------------et,1,shell63
mp,ex,1,2.1e11
mp,nuxy,1,0.3
es2=0.8082999E-02
esglob=0.2475887E-01
es3=0.5995652E-02

112

l,179,20 !->53
adrag,42,,,,,,53,,,,, !->14
LESIZE,9,es5
LESIZE,8,es5
LESIZE,62,es5
LESIZE,7,es6
LESIZE,70,es6
LESIZE,71,es6
LESIZE,39,es8
LESIZE,44,es8
LESIZE,43,es8
LESIZE,41,es8
LESIZE,134,es8
LESIZE,129,es8
LESIZE,242,es8
LESIZE,261,es8
LESIZE,23,es8
LESIZE,112,es2
LESIZE,153,es2
LESIZE,57,es2
LESIZE,54,es2
LESIZE,42,es2
LESIZE,172,es2
LESIZE,151,es2
LESIZE,146,es2
LESIZE,167,es2
LESIZE,149,es2
LESIZE,141,es2
LESIZE,159,es2
LESIZE,150,es2
LESIZE,229,es2
LESIZE,158,es2
LESIZE,138,es2
LESIZE,226,es2
LESIZE,152,es3
LESIZE,174,es3
LESIZE,181,es3
LESIZE,171,es3
LESIZE,164,es3
LESIZE,160,es3
LESIZE,192,es3
LESIZE,173,es3
LESIZE,131,es3
LESIZE,132,es3
LESIZE,16,es3
LESIZE,162,es3
LESIZE,49,es4
LESIZE,55,es4
LESIZE,96,es4
LESIZE,88,es4
LESIZE,155,es4
LESIZE,185,es4
LESIZE,128,es4
LESIZE,130,es4
LESIZE,139,es4
LESIZE,133,es4
LESIZE,17,es6
LESIZE,36,es6
LESIZE,32,es6
LESIZE,25,es6
LESIZE,114,es6
LESIZE,111,es6
LESIZE,113,es6
LESIZE,105,es2
LESIZE,50,es2
LESIZE,89,es2
LESIZE,56,es2
LESIZE,25,es6
LESIZE,17,es6
!LESIZE,6,es6
LESIZE,32,es6
amesh,84
amesh,41
r,1,g3
r,2,g4

es4=0.1751145E-02
es5=0.7382994E-02
es6=0.1961193E-02
es8=0.9596300E-02
r,8,(g4*4)
r,9,(g4*4.5)
esize,es-glob
real,3
eshape,0
!esize,8/wdl
amesh,63
amesh,22
amesh,8
amesh,30
amesh,27
amesh,48
real,6
amesh,15
amesh,19
amesh,20
amesh,17
esize,0,0
amesh,26
amesh,25
amesh,24
amesh,23
real,8
amesh,74
amesh,76
amesh,75
amesh,70
real,3
amesh,11
amesh,21
amesh,39
amesh,43
amesh,47
amesh,46
real,5
amesh,28
amesh,31
amesh,29
real,5
amesh,7
real,5
amesh,5
real,2
amesh,3
amesh,6
real,3
amesh,13
real,1
eshape,0
amesh,12
real,3
eshape,0
amesh,14
amesh,18
real,8
amesh,32
real,9
amesh,100
amesh,2
real,3
amesh,62
real,7
amesh,3
real,9
amesh,44
amesh,54
amesh,85
amesh,57
D,29001,UX,0.0
D,29001,UY,0.0
D,29001,UZ,0.0

113

r,3,g5
r,4,g6
r,5,(g4*8)
r,6,(g4*2)
r,7,(g4*1.5)
amesh,all
ACLEAR,9
ACLEAR,10
ACLEAR,13
ACLEAR,12
ET,2,MASS21,,,2
R,200,0.001
n,29001,0,0,0
n,29002,0,b10,0
csys,12 ! activate cs 12
n,29003,0,0,0
csys,0 ! activate cs 0
n,29004,l9,b9,(h1-g1+h7)
n,29005,(l9+l14),(b9+b15+(b16/2)),(h1-g1-h9)
type,2
real,200
EN,29001,29001,
EN,29002,29002,
EN,29003,29003,
EN,29004,29004,
EN,29005,29005,
allsel,
lsel,s,line,,157
lsel,a,line,,180
lsel,a,line,,210
lsel,a,line,,196
lsel,a,line,,145
nsll,,1
nsel,a,node,,29001,
cerig,29001,all,all,
allsel,
lsel,s,line,,208
lsel,a,line,,209
lsel,a,line,,207
lsel,a,line,,101
lsel,a,line,,102
lsel,a,line,,148
nsll,,1
nsel,a,node,,29002,
cerig,29002,all,all,
allsel,
lsel,s,line,,58
lsel,a,line,,59
nsll,,1
nsel,a,node,,29003,
cerig,29003,all,all,
allsel,
lsel,s,line,,43
lsel,a,line,,44
lsel,a,line,,39
lsel,a,line,,41
nsll,,1
nsel,a,node,,29004,
cerig,29004,all,all,
allsel,
lsel,s,line,,82
lsel,a,line,,80
lsel,a,line,,81
lsel,a,line,,76
nsll,,1
nsel,a,node,,29005,
cerig,29005,all,all,
allsel,
! warunki brzegowe ---------------------------------------------------

D,29001,ROTX,0.0
D,29001,ROTZ,0.0
D,29001,ROTy,0.0
D,29002,UX,0.0
D,29002,UZ,0.0
amesh,83
amesh,51
real,2
eshape,0
eshape,0
amesh,80
D,29002,ROTX,0.0
D,29002,ROTZ,0.0
D,29002,ROTy,0.0
finish
! wcztanie skrytptu analizy zmeczeniowej
/INPUT,dang-van-w2,txt,
!============================================

Uwaga: sowa po znaku ! s komentarzem (mona je usun).

114

Parametryczna optymalizacja konstrukcji pracujcych

przy obcieniach wysokocyklowych
Streszczenie
W pracy przedstawiono wyniki bada na optymalizacj konstrukcji pracujcych
przy obcieniach wysokocyklowych. Praca wymagaa dziaa w trzech dziedzinach:
zmczenia materiau (ze specjalnym uwzgldnieniem wieloosiowych kryteriw
zmczenia wysokocyklowego), parametrycznej optymalizacji konstrukcji oraz
zastosowania metody elementw skoczonych.
W ramach pracy dokonano implementacji numerycznej kilku kryteriw
zmczeniowych oraz wyboru najbardziej dogodnego do optymalizacji. Zasadnicze
badania optymalizacji zmczeniowej poprzedzi test metod optymalizacji konstrukcji
oraz przygotowanie narzdzi poprawy efektywnoci procesu optymalizacyjnego. Ten
ostatni etap obejmowa: przygotowanie narzdzi programowych do optymalizacji
opartej na algorytmach ewolucyjnych, skrcenie czasu obliczeniowego przez technik
oblicze rwnolegych oraz preselekcje zmiennych decyzyjnych w oparciu o badanie
wraliwoci funkcji celu na zmian wartoci tych zmiennych. Prac ilustruj dwa
przykady optymalizacji czci mechanicznych pracujcych w warunkach obcienia
wysokocyklowego. Jak wynika z przykadw obliczeniowych zaproponowana
metodyka optymalizacji zmczeniowej pozwolia skutecznie obniy mas badanych
konstrukcji przy zachowaniu wytrzymaoci zmczeniowej na zaoonym poziomie.
Narzdzia oraz sama metodyka optymalizacji zmczeniowej zaprezentowane w
pracy maj charakter uniwersalny i mog by zastosowane do dowolnego przypadku
konstrukcji naraonej na obcienia wysokocyklowe.

115

Parametrical optimization of structures working

in high-cycle load conditions
Summary
Investigations on optimization of structures working in high-cycle load conditions
were carried out and presented in the dissertation. The whole work consisted of three
principle areas: the fatigue of material (with special regard to the multiaxial criterions of
high-cycle fatigue), the parametrical optimization of structures and application of the
final element method.
The investigations and numerical implementation of several high cycle criterions
were made and the most convenient for optimization criterion was selected. The main
process of fatigue optimization was preceded by tests of methods of structural
optimization and preparation of tools for efficiency improvement of optimization
algorithm. This stage includes preparation of software tools for optimization based on
evolutionary algorithms and shortening of computation time by means of the parallel
computing technique. Additionally, the decision variables were preselected by
investigation of sensitivity of the objective function on small increase of these variables.
The work was illustrated by two examples of optimization of mechanical parts working
in high-cycle load conditions. As observed in the computational examples, the proposed
methodology of optimization permitted effectively to lower the mass of the studied
structures with maintaining their durability on established level.
The tools and fatigue optimization methodology presented in the dissertation have
universal character and can be applied to any case of structure subjected to high-cycle
loads.

116