ENCYKLOPEDIA

LITERATURY
JWIATOWEJ
Redakcja naukowa:
prof. dr hab. Julian Malanka

Wydawnictwo Zielona Sowa

Krakw

Biesy

Franz Biberkopf), niem. powie A. --D6blina,

wyd. 1929; jest to historia drobnego przestpcy,
ktry po wyjciu z wizienia prbuje znale pra
c; wpada w towarzystwo gangsterw, uzalenia
si od niejakiego Reinholda, traci podczas przestp
stwa rk; staje si sutenerem, ale jego dziewczyn
Reinhold gwaci i zabija; posdzony o morderstwo
popada w kryzys nerwowy, zostaje zamknity
w domu dla obkanych; po procesie, w ktrym udo
wodniono jego niewinno, osiga wiadomo,
e w yciu najistotniejsze s dobre czyny i wa
ciwi ludzie; ten swoisty moralitet osadzony jest
w atmosferze i obrazach wielkiego Berlina, ww
czas najbardziej amerykaskiego" miasta Euro
py, ktre awansuje tu do rangi gwnego bohatera;
symultaniczno przestrzeni miejskich, ruch, zmia
ny punktu widzenia i perspektyw narracji, nowo
czesne formy podawcze (jak monolog wewntrz
ny, a take technika strumienia wiadomoci) de
cyduj o nowoczesnym charakterze tej powieci;
Dblin czerpie tu zarwno z dowiadcze prozy
ameryk. (Manhattan Transfer Dos Passosa), ale
take z tradycji dadaistycznych, z ktrymi by
zwizany; take dziki tej powieci uzna go G.
Grass za jednego ze swoich ojcw duchowych; pol.
przek. 1959. wk

Bhagawadgita, Bhagawadgitopaniszad
(Bhagavadgita), ind. poemat filoz.; napisany w sanskrycie
ok. III-II w. p.n.e.; otwiera VI rozdzia Mahabharaty, skada si z 18 lekcji" w 700 strofach; Bhaga
wadgita to dialog midzy bogiem Kriszn (tu wcie
la si on w ksicia Jadaww, wonic rydwanu Arduny) a Ardun, rycerzem z klanu Pandaww,
prowadzony tu przed rozpoczciem wielkiej bra
tobjczej bitwy midzy spokrewnionymi rodami
Pandaww i Kauraww; w Bhagawadgicie wyo
one zostay najwaniejsze zasady filoz.-rei. i etyczno-spo. staroytnej ortodoksyjnej myli ind.: m.in.
filozofia czynu, dotyczca obowizkw przedsta
wicieli rnych warstw spoecznoci hinduistycz
nej, joga mioci, czynu i wiedzy, nauka o absolucie
i jego relacji z dusz ludzk, soteriologia; Bhaga
wadgita jest uznawana za jedn z najwaniejszych
ksig hinduizmu, komentarze do niej pisali wielcy
filozofowie ind., np. Sankara (VHI-IX w.), Abhinawagupta (X-XI w.), Ramanuda (XI-XII w.), Madhwa (XII-XIII w.); pol. przek. 1910 pt. Bhaga
wadgita, czyli Pie o Bogu (S.F. Michalski), 1988
pt. Bhagawadgita, czyli Pie Pana (J. Sachse), 1996
pt. Bhagawadgita (M. Kudelska), hm

305

Biblia [z gr. 'ksigi'], zbir pism rei. uznawanych

za wite w judaizmie (39 ksig Starego Testa
mentu, zw. Bibli hebrajsk) i chrzecijastwie
(w kanonie katol. 46 ksig Starego i 27 Nowego
Testamentu, w kanonie protestanckim odpowied
nio 39 i 27); w obu religiach Bg posuy si
ludmi do przekazania w Biblii swojego Obja
wienia; Biblia peni nie tylko funkcj rei., ale take
kulturotwrcz; jest bezcennym rdem hist. oraz
wielkim dzieem lit., stanowicym take dzisiaj
rdo motyww oraz wzorzec form rodzajowych
(np. liryka, literatura mdrociowa) i gatunko
wych (np. hymn, list, lamentacja, przypowie,
alegoria, przysowie); Stary Testament powsta
midzy X I I (Pie Debory z I I Ksigi Sdziw)
a I I w. p.n.e. (Ksiga Daniela); oprcz losw Izra
ela, narodu wybranego przez Boga, wiele miejsca
zajmuj w nim przepisy prawne i rei. oraz decydu
jce o sakralnym charakterze tekstu rozwaania
teol., filoz. i etyczne; dla chrzecijan stanowi
wstpn cz historii zbawienia, ktrej podsta
w jest przymierze Boga zawarte z Noem, Abra
hamem, Mojeszem i Dawidem, przygotowujce
nadejcie Mesjasza - Jezusa Chrystusa; wikszo
ksig Starego Testamentu zostaa napisana w j
zyku hebr. (z niewielkimi wstawkami w jzyku
aram.), niektre w gr.; najwaniejsz jego cz
ci jest Picioksig Mojeszowy (hebr. Tora,
czyli Prawo), powstay by moe ok. X w. p.n.e.;
ponadto wyrnia si ksigi prorockie (Nebiim)
i pisma (Ketuwim); najstarszy znany obecnie
kompletny hebr. rkopis pochodzi z ok. 930 p.n.e.;
w III-II w. p.n.e. powstaa Septuaginta, czyli pe
ny przekad Starego Testamentu najzyk gr.; Nowy
Testament w caoci pochodzi z 2. poi. I w. n.e.
i zosta spisany w jzyku gr.; dokumentuje ycie
i nauk Chrystusa i jego uczniw; najwaniejsz
jego czci s 4 Ewangelie, ponadto obejmuje
Dzieje apostolskie, Listy apostolskie i Apokalip
s w. Jana; najstarszy znany obecnie kompletny
gr. tekst Nowego Testamentu pochodzi z I V w.;
w tym samym stuleciu powstaa Wulgata - pierw
sze tumaczenie caej Biblii najzyk a c ; najstar
sze zachowane pene pol. przek. Biblii pocho
dz z X V I w.; s to katolicka Biblia Leopolity
(1561) i protestancka Biblia brzeska (1563). md

Biesiada -*Uczta
Biesy (Biesy), ros. powie polit. R M . -*Dostojewskiego, powst. i wyd. 1872; rdem utworu byo