Krtki wycig paru metod rozwizywania zada

Troch si obawiamy, czy udostpniajc ten plik nie wywiadczymy niektrym niedwiedziej
przysugi. Z tego powodu wyranie ostrzegamy, e

z tego pliku nie da si nauczy GAL-u,

poniewa

Przedstawione tu metody (w liczbie ponad 50) trudno opanowa na pami, za to do

atwo odtworzy, jeli si zna stojc za nimi teori (ktrej nie przedstawilimy  to nie
skrypt).

Cay ten plik dotyczy zada praktycznych, ktre w zasadzie nie s GAL-em. (Nawet na
kolokwium nie daj 100% punktw, tylko najwyej 60%. Zreszt patrz niej.)

Dajemy go Wam po to, eby sobie co powtrzy / utrwali / zrozumie jakie detale niezrozumiane na wiczeniach itp.
Aha,

nawet jeli by si dao nauczy std GAL-u (na jak trj), to nie warto, poniewa
Ten przedmiot ma swj urok, ktry zwyk si ujawnia w zadaniach typu 5 na kolokwium.
Za to nie tutaj :)

Jest to by moe jedyny przedmiot na matematyce, dla ktrego stworzenie takiego spisu
metod jest w ogle moliwe. Lepiej od razu zacz przestawia si na inny sposb mylenia.

Miej lektury! :)

Przestrzenie liniowe, bazy

1. Znajd baz i/lub wymiar przestrzeni

1. Wpisz wektory

1 , . . . , k

lin(1 , . . . , k ).

do wierszy macierzy.

2. Zeschodkuj macierz.
3. Baz tworz niezerowe wiersze z macierzy zeschodkowanej, a wymiar to liczno bazy.

2. Znajd wsprzdne wektora

w bazie

1. Zbuduj ukad rwna: wpisz wektory

kresk) kolumn zawierajc wektor

1 , . . . , l .

1 , . . . , l
.

do kolumn macierzy ukadu; dopisz (za

2. Rozwi ukad rwna. Musi wyj dokadnie jedno rozwizanie i to wanie bd szukane
wsprzdne.

3. Znajd baz i/lub wymiar podprzestrzeni w

1. Znajd zbir rozwiza, czyli:
(a) Wpisz rwnania do wierszy macierzy.

Rn

opisanej ukadem rwna.

(b) Zeschodkuj macierz.

(c)

Jeli pytaj o sam wymiar, to ju koniec: jeli

jest liczb niezerowych wierszy,

to z tw. Kroneckera-Capelliego wymiar przestrzeni rozwiza wynosi

n r.

(d) Zredukuj macierz.

(e) Przejd z powrotem do rwna, wyra zmienne zwizane w zalenoci od wolnych.
(f ) Wypisz zbir rozwiza w odpowiedniej postaci, na przykad:

{(x2 +2x4 , x2 , 3x4 , x4 ) :

x2 , x4 R}.
2. Wypisz baz przestrzeni rozwiza  na jeden z dwch sposobw:
 podstaw po kolei jedynk pod kad zmienn woln, a zero pod pozostae
 rozpisz rozwizanie oglne jako sum, a w kadym skadniku wycignij zmienn przed
nawias
Tak czy siak, w powyszym przykadzie wyjdzie

(1, 1, 0, 0) i (2, 0, 3, 1).

3. Tak otrzymujesz baz, a wymiar to jej wielko.

Jest to tylko jedna z bardzo wielu moliwych baz tej przestrzeni! (Ale liczno kadej bazy
bdzie taka sama  z tw. o wymiarze)

4. Podprzestrze

W Rn

jest opisana ukadem rwna. Opisz j jako  lin ukadu

wektorw.
To si sprowadza do punktu

5. Podprzestrze

3: znajd baz

W Rn

W,

wtedy

jest linem tej bazy.

jest dana jako  lin ukadu wektorw

1 , . . . , k .

Opisz j

ukadem rwna.
1. Zbuduj ukad rwna: wpisz wektory

1 , . . . , k do kolumn
x1 , . . . , x k .

macierzy ukadu; dopisz (za

kresk) kolumn zawierajc niewiadome

2. Schodkuj macierz tak dugo, a cz przed kresk (czyli oprcz ostatniej kolumny) bdzie
zeschodkowana. Na przykad:

1
0

0
0
3.

2
0
0
0

jest opisana przez ukad rwna typu

3
x1 + x2

4
x1 x3

0 x2 + x 3 + x4
0
2x1 x4
 = 0, dla kadego wiersza postaci [ 0 . . . 0  ]

w powyszej macierzy. W naszym przypadku wychodzi


2x1

x2 + x 3 + x4 = 0
x4 = 0

4. Wic tak zbudowany ukad rwna opisuje

W.

Koniec.

6. Dana jest podprzestrze

Jeli

W Rn

oraz pewien wektor

Sprawd, czy

W.

do ukadu i sprawd, czy wszystkie

1 , . . . , l

do kolumn macierzy ukadu; dopisz

jest opisana ukadem, po prostu podstaw

rwnania s spenione.

Jeli

jest dana jako

lin(1 , . . . , l ):

1. Zbuduj ukad rwna: wpisz wektory

(za kresk) kolumn wektor

2. Zeschodkuj macierz.
3.

wtw, gdy ukad nie jest sprzeczny, czyli gdy zeschodkowana macierz nie

[ 0 . . . 0 6= 0 ].

zawiera wiersza postaci

7. Dane s dwie podprzestrzenie

1. Zrb tak, eby

W1

W1 , W2 Rn .

W1 W2 .

byo opisane jako  lin jakiego ukadu wektorw

byo opisane przez pewien ukad rwna

i

Sprawd, czy

1 , . . . , k ,

za

W2

(uywajc, jeli jest taka potrzeba, punktw

5)

2. Podstaw wektory

1 , . . . , k

do ukadu

U . W1 W2

wtw, gdy wszystkie wektory speniaj

wszystkie rwnania.

W2 jest dane jako lin(1 , . . . , l ), to

i osobno sprawdzi, czy jest on kombinacj liniow wektorw 1 , . . . , l

Mona te sprawdza to inaczej. Na przykad, jeli

mona dla kadego
(patrz punkt

6).

Uwaga niekluczowa (kto nie rozumie, niech zignoruje): w tym wariancie trzeba zeschodkowa kilka podobnych do siebie
macierzy:

[ 1

...

1 ],

[ 1

...

2 ]

i tak dalej

Mona oszczdzi sobie rachunkw, schodkujc zbiorcz macierz

[ 1
i na koniec wyszarpn z niej po kolei te

...

...

k ]

zeschodkowanych macierzy, o ktre chodzi.

Czasem warto popatrze na wymiary:

 jeli

dim W1 > dim W2 ,

 jeli przypadkiem

W1 6 W2

to na pewno

dim W1 = dim W2 ,

to

W1 W2

jest rwnowane z

W2 W1 ,

a to

moe by czasem duo atwiejsze do sprawdzenia.

8. Dane s dwie podprzestrzenie

W1 , W2 Rn .

1. Sprawd rwno wymiarw (patrz

Sprawd, czy

W1 = W2 .

1 i 3)  to jest warunek konieczny.

2. Jeli wymiary s rwne, wystarczy sprawdzi jedno zawieranie w ktrkolwiek stron

(patrz

7)

9. Wyznacz rzd macierzy

A.

1. Zeschodkuj macierz  wolno uywa operacji elementarnych na wierszach i na kolumnach

(i dowolnie je ze sob przeplata).

2. Rzd = liczba niezerowych wierszy po zeschodkowaniu.

10. Podaj liczb rozwiza ukadu rwna

1. Niech

Au

(metoda przez tw. Kroneckera-Capelliego)

oznacza pen macierz ukadu razem z kolumn za kresk, za

 macierz

bez tej kolumny.

2. Wyznacz rzd macierzy
3. Niech

r(A) < r(Au ),

 1, gdy

r(A) = r(Au ) = n,

gdy

9).

(patrz

A.

bdzie liczb kolumn macierzy

 0, gdy

Au

oraz

Liczba rozwiza wynosi:

r(A) = r(Au ) < n.

11. Czy mona opisa podprzestrze

1. Znajd wymiar

(patrz

ukadem

rwna?

1 i 3).

2. Mona wtedy i tylko wtedy, gdy

r n dim W .

To wynika z tw. Kroneckera-Capelliego

i warto to rozumie oraz napisa w rozwizaniu.

12. Opisz podprzestrze

1. Opisz

ukadem

ukadem tak, jak w punkcie

2. Jako brakujce

rowna.

5 (otrzymasz dokadnie

n dim W

rwna)

r (n dim W ) rwna moesz wzi np. kopie ktrego z otrzymanych

0 = 0 (albo sumy otrzymanych rwna, albo ich dowolne kombinacje

rwna, albo rwnanie

liniowe)

13. Dopenij wektory

1 , . . . , k

do bazy podprzestrzeni

W Rn

[uywajc jakich

wektorw].

Jeli

W = Rn

i nie ma ogranicze na wektory uywane do dopenienia, to metoda

jest szczeglnie prosta:

1. Wpisz wektory

1 , . . . k

do wierszy macierzy.

2. Zeschodkuj macierz.
3. Uzupenij baz przez dopisanie jedynek pod brakiem schodkw, na przykad:

4.

Odpowied: Baz

0
0
0
1
0

jest ukad

1
0
0
0
0

2 3
7
0 15 0

0 0 3

0 0
0
1 0
0

1 , . . . , k

rozszerzony o (tu wymieniasz wiersze,

ktre zostay przez Ciebie dopisane pod kresk) .

W przeciwnym razie:
1. Wyznacz ukad wektorw

1 , . . . , l ,

ktrych bdziesz uywa do dopenienia:

 Jeli s jawnie podane, to je po prostu we (ale wykrelajc te z nich, ktre

W ).

nie nale do

 Jeli jest powiedziane, e maj pochodzi z podprzestrzeni

to bierzemy

1 = 1 , 2 = 2

 Jeli jest powiedziane, e maj pochodzi z podprzestrzeni

rwna, to wyznacz baz

Z = lin(1 , . . . , m ),

itd.

(patrz

3) i za

1 , . . . , l

(Powysze dwa punkty bd dziaa tylko pod warunkiem, e

opisanej ukadem

we t baz.

Z W,

ale bez tego zadanie wymagaoby

znajdowania bazy przekroju przestrzeni, a to nie jest w materiale na kolokwium  wic zakadamy, e czego
takiego nie bdzie :)

 Jeli nic nie jest powiedziane, to we dowolny ukad rozpinajcy

staw

Z=W

(tzn. pod-

i wykonaj ktry z dwch powyszych krokw w zalenoci od tego,

jak jest opisane

W ).

2. Znajd wymiar

3. Wpisz wektory

1 , . . . , k

(patrz

4. Zeschodkuj macierz

1 i 3).
do wierszy macierzy (nazwijmy j

i wykrel z niej wiersze zerowe.

5. Wykonuj w ptli (dla kolejnych

 Dopisz na kocu

A).

1 , . . . , l )

nastpujce czynnoci:

wiersz z kolejnym wektorem

 Jeli pojawi si wiersz niezerowy, zapamitaj, e

i wschodkuj go w macierz.

i jest
i jest ze.
macierzy A.

dobre. W przeciwnym

razie wykrel wiersz zerowy i zapamitaj, e

 Otrzymana macierz przejmuje rol

 Jeli liczba wektorw
sumie wymiarowi
wektora
6.

oraz znalezionych dotychczas dobrych

przerwij.

rwna si w

W przeciwnym razie kontynuuj dla nastpnego

i+1 .

Odpowied: Baz
dobre

W,

jest ukad

1 , . . . , k

rozszerzony o (tu wymieniasz znalezione

i ) .

1 , . . . , k do bazy podprzestrzeni W Rn [uywajc

jakich wektorw] tak, eby wektor mia w otrzymanej bazie wsprzdne c1 , . . . , cm ?
14. Czy da si dopeni wektory
Jeli tak, zrb to.
Tu nie bdzie penego opisu oglnej metody. W kadym razie trzeba rozpisa sobie, co oznacza
warunek na temat

Czyli: poszukujemy takiego dopenienia

1 , . . . , mk ,

eby zachodzio

= c1 1 + c2 2 + . . . + ck k + ck+1 1 + ck+2 2 + . . . + cm ml

(*)

I teraz trzeba popatrze i pomyle:

Jeli w zadaniu ka dopeni, to zapewne warunek (*) wyznacza ktre sposrd

trzeba znale te pozostae.
Na przykad: jeli trzeba dopeni (1, 1, 0) do bazy R3 tak, eby (3, 1, 0)
szukamy wektorw dopeniajcych 1 , 2 , ktre bd spenia

mia w otrzymanej bazie wsprzdne

(3, 1, 0) = 1 (1, 1, 0) + 2 1 + 0 2 ,

i dalej

(1, 2, 0),

to

a to jest rwnowane temu, e

1 = (1, 0, 0).

W takim razie bierzemy ukad

1 = (1, 1, 0),
i dopeniamy go do bazy

R3

zwyczajnie (patrz

1 = (1, 0, 0)

13).

Jeli w zadaniu pytaj, czy da si dopeni, to zapewne z warunku (*) wynika np., e

1 , . . . , k ;

musi by kombinacj liniow wektorw

by ich kombinacj; albo e

wektory

1 , 2 , . . .;

albo wrcz przeciwnie, e nie moe

musi nalee do przestrzeni

Z,

z ktrej wolno nam bra

albo co innego. W ten sposb mona uzasadnia, e dopeni si nie

da; albo wykombinowa przykad dopenienia tak jak w uwadze powyej.

15. Dla jakich wartoci parametru

cakiem-liniowych

s R

zbir

jest podprzestrzeni liniow w

rozwiza ukadu rwna nie-

Rn ?

1. Posprztaj ukad (zmienne na lew stron, stae na praw).

2. Podstaw

x1 = x2 = . . . = 0

i sprawd, czy rwnania s spenione. Jeli nie s, to

nie

jest podprzestrzeni.
3. Podstaw takie wartoci

s,

eby ukad by cakowicie liniowy i jednorodny (tzn. za kresk

s wszdzie zera). Dla takich wartoci

A na pewno jest podprzestrzeni (bo tw.

4. W pozostaych sytuacjach domylamy si, e

z wykadu).

nie jest podprzestrzeni, ale naley to

jeszcze uzasadni. Wystarczy wskaza przykad wektora

A oraz liczby a takiej, e a

/

A.
5. Wyrnij w ukadzie

zmienne paskudne, czyli uwikane w jak nieliniowo.

Na przykad: jeli ukad zawiera gdzie wyraenie

|x3 |,

to

x3

staje si paskudna.

Jeli zawiera gdzie

x25 ,

to

x5

staje si

paskudna. I tak dalej.

6. Wymyl dobre
zawsze dziaa.

a. (Jeli dobrze rozumiesz sytuacj,

2 jest na og dobrym wyborem).

7. Teraz dwie moliwoci znalezienia sensownego

moesz wybra

albo

2,

ale to nie

 (prostsze rachunki, ale czasem zawodzi) Podstaw warto

za wszystkie zmienne

paskudne. Otrzymasz zwyczajny ukad rwna liniowych na wartoci zmiennych niepaskudnych, rozwi go zwyczajn metod i wybierz jakiekolwiek rozwizanie.
 (metoda oglna) Przekszta ukad
prawej stonie. Potraktuj

tak, eby wszystkie zmienne paskudne byy po

jako zwyczajny ukad rwna liniowych na zmienne niepa-

skudne, ze zmiennymi paskudnymi w roli parametrw. Zeschodkuj teraz

takie

i wybierz

niezerowe wartoci dla zmiennych paskudnych, eby ukad by niesprzeczny.

Wybierz jakiekolwiek rozwizanie.

A (nie wymaga uzasadnienia, bo to ju sprawdzone), ale a

/ A (co
naleaoby sprawdzi przez podstawienie wektora a do ukadu U  wystarczy podstawi
do tego rwnania, ktre zawiera paskudno). W takim razie A nie jest podprzestrzeni
n
liniow w R .

8. Teraz napisz, e

Sumy, przekro je, adne bazy

16. Znajd baz przestrzeni

1. Znajd bazy przestrzeni

V1 + V2 .

V1 i V2 .

2. Wpisz je do wierszy macierzy, zeschodkuj.

3. Baz

V1 + V2

tworz niezerowe wiersze otrzymanej macierzy.

17. Znajd baz (wymiar) przestrzeni

V1 V2 .

S zasadniczo dwa sposoby: pierwszy stosuje si, gdy obie przestrzenie s opisane ukadem,
drugi, gdy znamy baz

V1 , a V2

korzystajc z punktw

1, 3 oraz 5.

jest opisane ukadem. Mona zawsze zmieni opis

Sposb pierwszy (zakadamy, e

1. Pocz ukady opisujce

V1 , V2

V1 , V2

Sposb drugi (zakadamy, e

V1

lub

V2

s opisane ukadem)

w jeden wielki ukad rwna.

2. Znajd baz przestrzeni rozwiza tego ukadu (punkt

V1

1 , . . . , n

jest baz

V1 ,

za

V2

3).
jest opisane ukadem

U;

jeli

jest dane jako lin pewnych wektorw, to naley najpierw znale jego baz )

Rozwamy przykad:

V1

ma baz

(1, 2, 3), (1, 1, 1),

1. Wprowad zmienne

a1 , . . . , a n

za

V2

jest opisane rwnaniem

i upro wyraenie

2x1 x3 = 0.

a1 1 + . . . + an n .

a1 (1, 2, 3) + a2 (1, 1, 1) = (a1 + a2 , 2a1 + a2 , 3a1 + a2 ).

2. Podstaw otrzymany wektor do ukadu
warunki na zmienne
Podstawienie daje

U.

Upro wszystkie rwnania, aby otrzyma

a1 , . . . , a n .

2(a1 + a2 ) (3a1 + a2 ) = 0;

po uproszczeniu:

a1 + a2 = 0.

3. Znajd baz przestrzeni rozwiza otrzymanego ukadu. Oznaczmy j

U nas

1 = (1, 1)

4. Dla kadego

i to caa baza.

wspczynniki
Bierzemy

5. Baz
Czyli

oblicz wektor majcy w bazie

1 , . . . , n

takie wsprzdne, jak ka

i .

1 = (1, 1)

V1 V2

1 , . . . , k .

i obliczamy

1 (1, 2, 3) + 1 (1, 1, 1) = (2, 3, 4).

tworz wektory obliczone w poprzednim punkcie.

(2, 3, 4).

Jeli pytaj tylko o wymiar, to na og prociej znale

dim(V +W ) (punkt 16) i skorzysta

ze wzoru

dim(V W ) = dim V + dim W dim(V + W )

18. Czy

V = W Z?

Odpowied na to pytanie wymaga sprawdzenia dowolnych dwch spord poniszych trzech

warunkw (bo wtedy trzeci te musi zaj). Na og najprociej sprawdzi pierwszy i ostatni.

Czy

V = W + Z?
7

Czy

W Z = {0}?

Czy

dim V = dim W + dim Z ?

W V.

19. Dane s przestrzenie

Znajd baz

Dopenij j do bazy

Przykadowym dobrym

Znajd

takie, e

V = W Z.

W.
V

(punkt

13).

jest lin wektorw dopeniajcych baz do bazy.

B bdzie baz przestrzeni V , i niech V1 bdzie

0
Powiedzmy, e B widzi V , jeli spord wektorw B mona wybra cz
0
tak, by otrzyma baz V . (W dalszej czci zobaczycie, e czsto warto jest pracowa z bazami,

Denicja do wewntrznego uytku. Niech

podprzestrzeni

V.

ktre widz podprzestrzenie podane w treci zadania. A w takim razie trzeba umie znajdowa
takie bazy.)

20. Dane s przestrzenie

V1 V .

Znajd baz

widzc

V1 .

V1 .

1. Znajd baz

2. Dopenij j do bazy

(punkt

3. Otrzymana w ten sposb baza

13).

jest dobra.

21. Dane s przestrzenie

V1 , V2 V .

1 , . . . , i

przestrzeni

1. Znajd baz

Znajd baz

widzc rwnoczenie

V1

oraz

V2 .

V1 V2 .

2. Dopenij wektory

1 , . . . , i

do bazy

V1

wektorami

1 , . . . , j

(punkt

3. Dopenij wektory

1 , . . . , i

do bazy

V2

wektorami

1 , . . . , k

(j. w.).

4. Dopenij wektory

1 , . . . , i , 1 , . . . , j , 1 , . . . , k

do bazy

Nie jest oczywiste, e si da. Dokadniej, nie jest oczywiste, e cay ukad

13).

wektorami

1 , . . . , 1 , . . . , 1 , . . .

1 , . . . , l

(j. w.).

jest niezaleny. Mona to

jednak udowodni i to jest zrobione w ramach dowodu tw. 3.32 w skrypcie. Warto ten dowd rozumie. Warto te wiedzie,
e to nie dziaa dla trzech przestrzeni, tzn. gdybymy mieli jeszcze

1 , . . .

oraz

1 , . . .

wszystkie razem

jak wyej i wreszcie

nie musiayby

1 , . . .

jako dopenienie

V3

i chcieli obliczy

1 , . . .

do bazy

V3 ,

1 , . . .

jako baz

to wektory

V1 V2 V3 ,

a potem

1 , . . . , 1 , . . . , 1 , . . . , 1 , . . .

by niezalene. Co wicej, moe si nie da znale bazy widzcej

V1 , V2

V3

naraz.

1 , . . . , i , 1 , . . . , j , 1 , . . . , k , 1 , . . . , l . Mianowicie:
1 , . . . , i , 1 , . . . , j , za baz V2 jest 1 , . . . , i , 1 , . . . , k .

5. Dobr baz jest

Baz

V1

jest

22. Wyka, e

posiada baz widzc podprzestrze

V1

(oraz

V2 ).

W pewnych zadaniach trzeba skorzysta z istnienia takiej bazy, bez wyliczania konkretnych jej
wektorw. Jednak takiego twierdzenia nie byo na wykadzie, wic naleaoby (zwile) napisa
przynajmniej, jak si uzyskuje tak baz. Napisz z grubsza taki opis konstrukcji, jak my powyej
(odpowiednio w p.

20 lub 21).
8

Przeksztacenia, ich macierze, mnoenie macierzy

23. Sprawd, czy przeksztacenie

jest liniowe.

1. Sprawd, czy

(0) = 0.

2. Sprawd, czy

(a ) = a ().

3. Sprawd, czy

( + ) = () + ().

24. Majc dany wzr na

znajd jego macierz (w bazach st.). Albo na odwrt.

Wspczynniki ze wzoru mechanicznie do wierszy macierzy (por. p.

wzr na

na

(albo macierz M ()st

st ).

1. Zbuduj macierz

.
.
.

.
.
.

M ()st
st

(x1 , x2 , x3 ) = (x1 + 2x2 + 3x3 , 4x1 + 5x2 + 6x3 )

25. Wartociami przeksztacenia

25). Przykad:

bazie 1 , . . . , n

s wektory


=

1 2 3
4 5 6

1 , . . . , n .

Znajd

2. Zeschodkuj i zredukuj. Otrzymasz macierz postaci

3. Odczytaj wynik:

M ()st
st

jest macierz transponowan do

Wzr na

A.

uzyskasz przepisujc mechanicznie wspczynniki A z kolumn

26. Czy istnieje przeksztacenie liniowe

takie, e (1 ) = 1 , (2 ) = 2

(por. p.

24).

itd.? (Podaj

przykad).

1. Zbuduj macierz

.
.
.

.
.
.

n


2. Jeli pojawi si wiersz postaci

razie

i zeschodkuj j.

0 ... 0

nie-same-zera

nie istnieje.

W przeciwnym

istnieje.

3. Jeli prosz o podanie przykadu

poprzez zadanie wartoci na bazie, to:

(a) Wykrel z macierzy wiersze zerowe.

(b) Jeli lewy segment macierzy jest kwadratowy, to koniec.
Dokadniej: kady wiersz postaci
uzyskane rwnoci zadaj

na pewnej bazie.

oznacza, e

() = ,

i wszystkie tak

n

R wektoi  0 , po czym

(c) Jeli lewy segment nie jest kwadratowy, dopenij jego wiersze do bazy do
rami

1 , . . . , k .

Nastpnie dopisz do macierzy wiersze postaci

wykonaj krok (b).

4. Jeli prosz o podanie wzoru na
punkt

lub macierzy w bazach st., wykonaj krok 3, a potem

25.

27. Oblicz iloczyn macierzy

A B.

Opowieci nie bdzie. (Bez przesady :). Ale bdzie rysunek:

2
15

3 2 + 20 15

3 20
28. Odwr macierz

A.

1. Zbuduj macierz blokow postaci

2. Zeschodkuj i zredukuj  otrzymasz

29. Znajd macierz

A,

A1

jeli wiadomo, e

AB =C

.
(albo

D A = E ).

Rwnanie na macierzach mona pomnoy stronami przez macierz  z lewej albo z prawej strony,
bo mnoenie macierzy jest nieprzemienne! Zatem:

AB = C
DA = E
I dalej korzystamy z punktw

30. Znajc baz

B,

oblicz

Przejcie midzy baz

ABB 1 = CB 1
D1 DA = D1 E

A = CB 1 ,
A = D1 E.

27 i 28.

M (id)st
B.

Albo

a macierz

M (id)Bst .

M (id)st
B

Albo na odwrt.

jest mechaniczne przez wpisanie wektorw do

kolumn. Przykad:

B:

Macierze

(1, 2),

M (id)Bst i M (id)st
B

(3, 4)

s wzajemnie odwrotne.

10

M (id)st
B


=

1 3
2 4

Oznaczenie do wewntrznego uytku. Oznaczmy przez

zie

A.

Przez

wsprzdne wektora

w ba-

[] oznaczamy macierz utworzon przez wpisanie wektora do pojedynczej kolumny

(nie wiersza!) macierzy.

Dwa kluczowe wzory o macierzach przeksztace.

M ( )CA = M ()CB M ()BA ,

 

()B = M ()BA A

Ten drugi mona stosowa dla wielu wektorw naraz (co zreszt dowodzi poprawnoci tego pierwszego :) :

4 (1

)B

...

Jeli

Jeli obie s niestandardowe, to

lub

jest baz

st,

5=

M ()B
A

do

B,

(n

31. Znajd macierz przejcia z bazy

)B

patrz punkt

czyli

3
A
1

...

A
n

M (id)BA .

30.

M (id)BA = M (id)Bst M (id)st

A.
32. Znajc

M ()BA ,

M ()D
C.

oblicz

Zrozum, co masz zrobi: nie zmieni przeksztacenia, tylko bazy  zatem uy odpowiednich macierzy przejcia:

?
B
?
M ()D
C = M (id)? M ()A M (id)?

Dobierz bazy tak, eby si zgadzao:

D
B
A
M ()D
C = M (id)B M ()A M (id)C

33. Znajc

M ()BA

C ,

wyznacz

()D .

Podobnie jak przed chwil:



 
()D = M (id)?? M ()BA M (id)?? C


 C
B
A
()D = M (id)D

B M ()A M (id)C
34. Znajc

M ()BA

M ()D
C,

wyznacz

M ( )F
E.

Podobnie jak w dwch poprzednich punktach:

?
D
?
B
?
M ( )F
E = M (id)? M ()C M (id)? M ()A M (id)?
F
D
C
B
A
M ( )F
E = M (id)D M ()C M (id)B M ()A M (id)E

35. Czy istnieje takie

() = ?

(Podaj przykad).

11

Wystarczy skorzysta z rwnowanoci:

h i h i
st
M ()st =

() =

jest rozwizaniem ukadu o macierzy

M ()st
st

Jeli jakim dziwnym trafem byoby to przydatne, mona skorzysta z uoglnienia:

2
() =

M ()B
A

36. Wyznacz rzut na

1. Znajd baz

wzdu

przestrzeni

jest rozwizaniem ukadu o macierzy

/ symetri wzgldem

oraz baz

przestrzeni

M ()B
A

wzdu

5.

W.

W.

2. Teraz s dwa sposoby:

Znajd przeksztacenie

zadane na bazie przez warunki (patrz p.

26)

(1 ) = 1 , . . . , (i ) = i , (1 ) = 0, . . . , (j ) = 0
(1 ) = 1 , . . . , (i ) = i , (1 ) = 1 , . . . , (j ) = j

Jeli oznaczymy przez

1
M ()CC =

poczon baz

1
..

M ()CC =

..

(dla symetrii)

to

(rzut),

1 , . . . , i , 1 , . . . , j ,
1

(dla rzutu)

jest zadane przez

(symetria)

(W obu przypadkach jedynek w pierwszym segmencie ma by tyle, ile wektorw

A potem zalenie od potrzeby mona wyliczy macierz

37. Znajd rzd przeksztacenia

1. Znajd macierz przeksztacenia
2. Oblicz jej rzd (patrz p.

38. Znajd baz (wymiar)

Jeli znamy macierz

1. Zbuduj macierz

w innych bazach.

(w dowolnych bazach).

9)  to jest szukany rzd

ker .

M ()st
st

1 , . . . , i ).

(albo oglniej  jakkolwiek macierz postaci

0
.
.
.

M ()Bst

M ()Bst ),

to:

0
2. Znajd baz przestrzeni rozwiza ukadu rwna o tej macierzy  jest to baza

Jeli znamy macierz

M ()BA ,

gdzie

Rozpatrzymy dwa przykady; w obu bdzie

oraz

(5, 6).

W drugim

ker .

nie jest standardowa, to:

i
h
3 1
zachodzi M ()B
A = 6 2 . W pierwszym A

jest baz st w przestrzeni

(R2 ) . Baza

12

jest baz w

nie bdzie nam potrzebna.

R2

zawierajc

(3, 4)


1. Zbuduj macierz

0
.
.
.

M ()BA

0
2. Znajd baz przestrzeni rozwiza ukadu rwna o tej macierzy  oznaczmy j
W obu przykadach wychodzi

3. Dla kadego
czynniki
Bierzemy

i,

1 = (3, 1).

oblicz wektor majcy w bazie

takie wsprzdne, jak ka wsp-

i .

1 = (3, 1)

i obliczamy: w pierwszym przykadzie

upraszcza si po prostu do

4. Baz

1 , . . . , k .

ker

31 + 2 ;

jest to funkcjona

3 (3, 4) + 1 (5, 6) = (14, 18);

: R2 R

o macierzy

[3 1]

i wzorze

3 1 + 1 2

(x1 , x2 ) = 3x1 + x2 .

w drugim

tworz wektory obliczone w poprzednim punkcie.

 Zamiast tego wszystkiego mona by obliczy macierz

M ()Bst

i zastosowa pierwsz
A
metod, jednak to wymagaoby obliczenia trudnej macierzy przejcia M (id)st , wic
n
moe si nie opaci. Poza tym w pewnych przestrzeniach (np. (R ) ) cile rzecz
biorc nie ma czego takiego jak baza standardowa i wtedy tak si w ogle nie da.

39. Znajd baz

im .

Jest to w pewien sposb podobne do poprzedniego punktu.

Jeli znamy macierz

M ()st
st

(albo oglniej  jakkolwiek macierz postaci

1. Zeschodkuj macierz transponowan

2. Baz

im

M ()st
A

T

M ()BA ,

gdzie

nie jest standardowa, to:

h
i

3 1
Ponownie rozpatrzymy dwa przykady dla M ()B
A = 6 2 . W pierwszym B jest baz w
W drugim B jest baz st w przestrzeni (R2 ) . Tym razem A nie bdzie nam potrzebna.

1. Zeschodkuj macierz transponowan

1 2
3 6

W obu przykadach:
1 2
0 0 .

M ()BA

T

R2

W obu przykadach:

3. Dla kadego

40. Niech

Jeli

oraz

(9, 10).

1 , . . . , k .

oblicz wektor majcy w bazie

takie wsprzdne, jak ka wsp-

i .

im

(1) (7, 8) + (2) (9, 10) = (25, 28);

`

(x1 , x2 ) = x1 2x2 .

i obliczamy: w pierwszym przykadzie

czyli funkcjona o macierzy

[1 2]

i wzorze

w drugim

tworz wektory obliczone w poprzednim punkcie.

:V W

(7, 8)

1 = (1, 2).

1 = (1, 2)

1 22 ,
4. Baz

i,

zawierajc

2. Wypisz niezerowe wiersze otrzymanej macierzy  oznaczmy je

Bierzemy

to:

tworz niezerowe wiersze otrzymanej macierzy.

Jeli znamy macierz

czynniki

M ()st
A ),

oraz

V1 V .

Znajd baz

jest dane wzorem lub macierz postaci

1. Znajd baz

V1

(V1 ).

M ()st
A,

(lub dowolny ukad rozpinajcy

13

to:

V1 )

 niech bdzie to

1 , . . . , n .

2. Oblicz wartoci

(1 ), . . . , (n ).

Jeli dysponujesz macierz

macierze:

M ()st
A
2

oraz wsprzdnymi wektorw

4 (1 )

...

i
2

w bazie

moesz to elegancko zrobi mnoc

4 A
(n ) 5 = M ()st
A
1

...

(V1 ) jest rozpite przez znalezione przed chwil wektory.

3.

A,

5
A
n

Zatem aby wyznaczy baz,

wpisz je do wierszy macierzy, zeschodkuj i wybierz niezerowe wiersze.

Jeli

jest dane przez macierz M ()BA , gdzie B

jest niestandardowa, to wykonaj powyszy

algorytm i na kocu przebazuj odpowiednio wyniki. (Tak jak w kroku 3 w punkcie

41. Czy

: Ra Rb

wwczas

b.

(To jest puste polecenie, chyba e

jest liczb jej kolumn, a

2. Wyznacz rzd
3.

jest mono/epi/izo?

1. Wyznacz liczby

przeksztacenia

jest zadane przez macierz;

liczb wierszy ).

37).

(patrz p.

jest:
mono

39).

r = a,

epi

r = b,

izo

Zauwa, e czasem nie ma czego liczy, np. jeli pytaj, czy

42. Dane s

i .

Czy istnieje

liniowe takie, e

r = a = b.
jest mono, podczas gdy a > b.

= ?

Albo takie, e

= ?

(Podaj przykad).
Kluczem do rozwizania jest nastpujcy fakt: dwa przeksztacenia s rwne

maj zgodne

wartoci na pewnej bazie.

Czy istnieje

takie, e

= ?

1. To jest rwnowane temu, eby dla kadego

2. Dla kadego
3. Jeli ktre

sprawd, czy istnieje

nie istnieje, to

zachodzio

takie, e

(i ) = (i ).

(i ) = (i )

(patrz p.

35).

nie istnieje.

Jeli wszystkie istniej, to przykadowe

kami

jest zadane na bazie standardowej warun-

(i ) = i .

Czy istnieje

takie, e

= ?

1. To jest rwnowane temu, eby dla kadego

2. Oblicz wszystkie

(i )

zachodzio

(i ) = (i ).

i otrzymasz sytuacj dokadnie jak w punkcie

43. Czy istnieje przeksztacenie

:V W

26.

takie, e [i tu bardzo rne warunki]?

(Podaj przykad).
Zwr uwag, e warunki w zadaniach traaj si naprawd rne  np. takich typw:
(a)

() =

(b)

(V1 ) W1
14

(c)

(V1 ) = W1

(d)

(V1 ) = 0

(e) rzd

(to jest na og trudniejsze ni (b))

(to wyjtkowo nie jest trudniejsze ni (b), bo si do (b) sprowadza :)

wynosi

(f )

dim ker

wynosi

(g)

=0

(to si sprowadza do (b))

(h)

=0

(to si sprowadza do (d))

(i)

ker = V1

(to si sprowadza do (e))

(to mona sprowadzi do poczenia (d) i (e))

Zatem zadanie moe wystpi w naprawd wielu smakach i oglnej metody nie bdzie.

Ale

bdzie kilka wskazwek:

Staraj si sprowadzi warunki dotyczce

do dogodnej dla Ciebie postaci (wskazwki

odnonie tego podalimy powyej).

Staraj si znale bazy widzce wszystkie podprzestrzenie w zadaniu (patrz p.

Jeli w jednej przestrzeni yj dwie podprzestrzenie i nie jest jasne, jaki jest wymiar ich

20, 21, 22).

przecicia  staraj si rozway po kolei wszystkie moliwe przypadki (zreszt zapewne

przyda Ci si to podczas budowania adnych baz).

Czsto przydaje si wzr

dim im = dim V dim ker ,

gdzie

Czsto ten wzr trzeba stosowa dla obcicia

oznacza dziedzin przeksztacenia

do pewnej podprzestrzeni V1 , wtedy ma on

posta

dim (V1 ) = dim V1 dim(ker V1 ),

poniewa z denicji jdra wynika natychmiast, e

44. Dana jest podprzestrze

poprzez wsprzdne

V1 V

2. Wektor

widzca

V1 .

Wyra warunek

dim V = 10

oraz

rozpinaj

V1 .

V1 = lin(2 , 3 , 5 ).

naley do V1 wsprzdne odpowiadajce pozostaym

W naszym przykadzie:

V1

1. Wypisz, ktre wektory z bazy

Niech na przykad

oraz baza

ker (|V1 ) = ker V1 .

V1

Jeli pytaj o ca przestrze

Jeli pytaj o przestrze

dim L(V, W ),

:V W

1. Opisz, jak uzyska baz

B s zerowe.

= (, 0, 0, , 0, , , , , ).

:V W

45. Znajd wymiar przestrzeni przeksztace

wektorom z

to jej wymiarem jest

takich, e

przestrzeni

15

takich, e. . .

(V1 ) W1

dim V dim W .

itd., to:

widzc wszystkie

Vi

(patrz p.

22).

2. Opisz, jak uzyska baz

przestrzeni

3. Narysuj ogln posta macierzy

Jeli byaby to macierz rozmiaru

15 28,

4. Dla kadego warunku postaci

k Vi ,

M ()BA ,

Wi .

to nanie w

Uwaga: jeli zawieranie

k-t

B.

420

gwiazdek.

odpowiednie zera.

kolumn stosujc metod z punktu

(V1 ) W1
R

44

dla bazy

dopuszcza gdzie gwiazdk, a zawieranie

i

a = 0

jest rwnowane z  a

5. Policz gwiazdki. (Te pojedyncze; blok rozmiaru

(j. w.).

na pocztku wypenij j gwiazdkami.

A rozpinaj Vi .
k -tej kolumnie macierzy

wpisa zero, to oczywicie wygrywa zero. ( a

46. Dane s macierze

Wi

(Vi ) Wi :

Dokadniej: wyznacz warunek naoony na

strzeni

widzc wszystkie

to wyrnij w niej istotne bloki, zamiast wypisywa

(a) Sprawd, ktre wektory z

(b) Jeli

Czy istniej takie

37

to

21

= 0,

oraz prze-

(V2 ) W2

a nie z  a

kae

R)

prawdziwych gwiazdek).

odwracalne, e

X, Y

B = X AY?

(Podaj przykad).

Istniej

Jak je znale, jeli istniej  w przypadku, gdy

rzdy macierzy

AiB

9).

s rwne (patrz p.

1. Narysuj takie co (rysunek dla

rozmiaru

1
0
0
0
0

jest adna (podobna do

I ):

3 5):
0
1
0
0
0

1 0 0
0 1 0
0 0 1

0
0
1
0
0

0
0
0
1
0

0
0
0
0
1

2. Przy pomocy operacji elementarnych na wierszach i kolumnach przerb

na

B.

Kad operacj na wierszach wykonuj zarazem na macierzy dopisanej z lewej. Kad

operacj na kolumnach wykonuj zarazem na macierzy dopisanej z gry.
W kadej chwili Twoich oblicze, jeli po lewej jest

X,

a na grze

Y,

to w rodku jest

3. Na kocu rachunkw macierz po lewej jest dobrym

Gdy

X,

jest brzydka, moesz mie problem z przerobieniem

1. Wymyl jak adn macierz

X AY.

a macierz na grze dobrym

i na marginesie przerb

na

B.

na

Y.

Wtedy moesz tak:

(bez macierzy towa-

rzyszcych).
Najadniejsza macierz

35

to

h1 0 0 0 0i

01000 .
00100

2. Teraz, tak jak w poprzednim wariancie, rozpocznij od

nociami.

Przerb

na

C,

a potem

na

z towarzyszcymi identycz-

wykonujc kroki odwrotne do tych

wykonanych w kroku 1. (Oczywicie cay czas wykonujc operacje rwnie na towarzyszach).

3. Wynik odczytujesz tak samo jak powyej.

16

47. Niech

M ()BA = A.

Istniej

Czy istniej takie bazy

AiB

macierze

1. Zauwa, e warunek

C , D, e M ()D
C = B?

maj rwne rzdy (patrz p.

B = M ()D
C

(Podaj przykad).

9).

jest rwnowany takiemu:

B
A
B = M (id)D
B M ()A M (id)C
Macierz w rodku to po prostu
2. Uyj metody z p.

A,

46, aby znale

a te po bokach masz znale.

X, Y

takie, e

B = X A Y.
3. Aby wyznaczy

D,

zauwa, e

st
D
X = M (id)D
B = M (id)st M (id)B .

W tym rwnaniu dwie

macierze s znane, a trzecia szukana. Pozostaje zastosowa punkty

4. Podobnie wyznacz

29 oraz 30.

C.

Przed rozpoczciem rachunkw warto je zaplanowa  w celu uniknicia np. mozolnego

1 1
obliczania (A )
;)

48. Przedstaw macierz

jako iloczyn macierzy elementarnych.

1. Zeschodkuj i zredukuj A, wykonujc pojedyncze operacje elementarne na wierszach.

0 2
1 3
1 3
1 0
Przykad:

13
02
01
01
2.

A = E1 E2 . . . Ek ,

gdzie

Ei

jest macierz operacji elementarnej odwrotnej do tej

wykonanej w i-tej kolejnoci.

0 2
= 01 10 10 02 10 31 .
W przykadzie:
13

Przestrzenie sprzone

Kluczowe wzory zwizane z przestrzeniami sprzonymi.

(1)

(
1
i (j ) =
0

jeli

(2)

F () = F,

(3)

(5)

(F G) = G F ,
idV = idV ,
(F 1 ) = (F )1 ,

(6)

B
M (F )A
B = M (F )A

(4)

(7)

i = j,
i 6= j

jeli

B
M (id)st
B = M (id)st

(to jest denicja

i )

(to jest denicja

F )

(wniosek z (2))
(wniosek z (2))
(wniosek z (3) i (4), albo z (6) :)

T

T

,
=

(uwaga na kolejno baz!)

1 T
M (id)st
B

(a to wniosek z (6))

Najwaniejsze s (6) i (7). Warto te zna macierzowe odpowiedniki (3) i (5):

(8)

(A B)T = B T AT ,
17

(A1 )T = (AT )1

49. Majc baz

B,

B .

znajd baz

Albo na odwrt.

Skorzystaj ze wzoru (7). Zwizek miedzy baz a macierz przejcia  patrz p.

rzdne

ma w bazie B wsprzdne (a1 , . . . , an ),

(c1 , . . . , cn ). Ile wynosi ()?

Wynosi

c 1 a1 + c 2 a2 + . . . + c n an .

50. Wektor

51. Znajd funkcjona

Mona przej przez punkt

a funkcjona

30.

ma w

wsp-

Zrozumienie tego pomaga zrozumie dalsze metody.

majcy w bazie

wsprzdne

(a1 , . . . , an ).

49. Ale bdzie troche mniej rachunkw, jak si zauway, e

jest

zadane przez warunki:

(1 ) = a1 ,

(2 ) = a2 ,

...,

(n ) = an .

25; pocztkowa macierz w tej metodzie bdzie

Dalej wystarczy zastosowa metod z punktu

wyglda tak:

a1
a2

.
.
.
an

1
2

.
.
.

n
52. Znajd wsprzdne funkcjonau

w bazie

B .

Szukanymi wsprzdnymi s po prostu wartoci (1 ), (2 ),

Uzasadnienie: szukamy a1 , . . . , an takich, e

= a1 1 + a2 2 + . . . + an n
.

. . . , (n ).

To jest rwno funkcjonaw, czyli przeksztace liniowych. Mona nakarmi te przeksztacenia dowolnym wektorem i wtedy maj
wyj takie same wyniki. Nakarmmy wektorem

1 :

(1 ) = a1 1 + a2 2 + . . . + an n
(1 ) = a1 1 (1 ) + a2 2 (1 ) + . . . + an n
(1 ) = a1 1 + a2 0 + . . . + an 0 = a1 .
(porwnaj z punktem

50).

Wic

a1 musi

53. Dana jest macierz

M (F )BA .

Z (6) wywnioskuj, e

Oblicz

M (F )D
C

54. Znajd jdro

by rwne

(1 )!

I tak dalej.

Znajd macierz

M (F )CD = M (F )D
C

T

przy pomocy metody z punktu

/ obraz

M (F )CD .

32.

/ obraz jakiej podprzestrzeni przy

Znajd macierz przeksztacenia

Teraz uyj odpowiedniej metody z punktw

F .

w jakich bazach (najlepiej w bazach

tych punktach).

18

st ).

38, 39, 40. (Przeczytaj opisy przykadw w