You are on page 1of 13

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

1. Wymieni podstawowe elementy systemu elektroenergetycznego


Jednostki wytwrcze, sieci przesyowe, sieci rozdzielcze, odbiorniki.

2. Zdefiniowa, czym jest system elektroenergetyczny


System elektroenergetyczny (SEE) to zoony ukad poczonych ze sob urzdze i maszyn przeznaczonych do wytwarzania, przesyania (w tym tranzytu), rozdzielania i przetwarzania energii elektrycznej wraz z jej odbiorami, obejmujcy swoim oddziaywaniem okrelony obszar, sterowany centralnie z kontrolowanymi przepywami mocy w poczeniach
z innymi systemami.

3. Poda oglny podzia dodatkowych urzdze sucych do regulacji pracy systemu


elektroenergetycznego
Oglnie: za pomoc regulacji mocy turbin i wartoci napicia zadanego w generatorach elektrowni i za pomoc dodatkowych urzdze wczanych do sieci.Dzielimy je na: statyczne i elektromaszynowe.

4. Wymieni ukady nalece do dodatkowych urzdze sucych do regulacji pracy


SEE poda ich rol w systemie
ELEKTROMASZYNOWE:
kompensator synchroniczny (regulowana maszyna synchroniczna generujca moc biern).
STATYCZNE:
dawiki i baterie kondensatorw do kompensacji mocy biernej(do regulacji poziomw napi w sieci),
kondensatory szeregowe do kompensacji reaktancji linii(zwikszanie moliwoci przesyowych mocy czynnej),
transformatory z regulacj wzdun przekadni (zmiana moduu napicia,wpyw na przepyw mocy biernej),
transformatory z regulacj poprzeczn przekadni (regulacja fazy napicia, regulacja przepywu mocy czynnej),
transformatory z regulacj skon przekadni suce do (regulacja fazy i moduu napicia, regulacja przepywu mocy
czynnej i biernej),
rezystory do hamowania wirnikw generatorw wypadajcych z synchronizmu zaczane automatycznie na krtk
chwil w stanach pozwarciowych.

5. Cechy cznikw klasycznych

Stosowane od pocztku w elektroenergetyce,


przerywaj prd z udziaem uku elektrycznego,
stosunkowo wolne (brak moliwoci wykorzystania w stanach szybkozmiennych),
mechaniczne zuywanie si elementw skadowych - powane ograniczenie ywotnoci.

6. Cechy cznikw energoelektronicznych


Przerywanie prdu bez udziau uku,
due moliwoci czeniowe (krtkie czasy przeczania przy rwnoczesnej duej iloci wykonywanych cze) urzdzenia oparte na cznikach energo-el. mog by wykorzystane do regulacji w stanach szybkozmiennych,
praktycznie nieskoczona liczba cze w warunkach pracy normalnej.

7. Podzia nowoczesnych ukadw energoelektronicznych wspomagajcych prac SEE


FACTS, APF, APC

8. Wyjani oznaczenia: SOWNICZEK


FACTS (Flexible Alternating Current Transmission Systems) elastyczne systemy przesyowe prdu : ,
APF (Active Power Filter) filtry aktywne,
APC (Active Power Conditioner) aktywne ukady kondycjonowania energii,
SVC (Static VAr Compensator) statyczny kompensator mocy biernej,
TSC (Thyristor Switched Capacitor) - kondensator zaczany tyrystorowo,
TCR (Thyristor Controlled Reactor) - dawik o tyrystorowo reg. indukcyjnoci,
TSR (Thyristor Switched Reactor) - dawik zaczany tyrystorowo,
FC (Fixed Capacitors) - stae baterie kondensatorw,
STATCOM (Static Compensator) lub SVG (Static Var Generator) statyczny generator mocy biernej,
STATCOM:VSI (Voltage Source Inverter) - STATCOM w oparciu o przeksztatnik napicia,
STATCOM:CSI (Current Source Inverter) - STATCOM w oparciu o przeksztatnik prdu,
TCBR (Thyristor Controlled Braking Resistor) / BR (Braking Resistor) tyrystorowo sterowany rezystor hamujcy
TCVL (Thyristor Controlled Voltage Limiter) tyrystorowo sterowany ogranicznik napicia,
TSSC (Thyristor Switched Series Capacitor) lub SSC tyrystorowo zaczany kondensator szeregowy,
TCSC - (Thyristor Controlled Series Capacitor) lub CSC kondensator szeregowy o tyrystorowo reg. pojemnoci,
SSSC (Static Synchronous Series Compensator) statyczny szeregowy kompensator synchroniczny,
NGH-SSR (N. G. Hingorani Subsynchronous Resonance) ukad do tum. oscylacji podsynchronicznych i przepi,
SSB (Solid State Breaker) wycznik pprzewodnikowy GTO,
FCL (Fault Current Limiter) ogranicznik prdu zakceniowego (zwarciowego),
2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

DVR (Dynamic Voltage Restorer) ukad dynamicznej odbudowy napicia,


SPS (Static Phase Shifter) statyczny przesuwnik fazowy,
TCPST (Thyristor-Controlled Phase Shifting Transformer) - tyrystorowo ster. transformatorowy przesuwnik fazowy,
UPFC (Unified Power Flow Controller) zespolony regulator przesyu mocy,
IPFC (Interline Power Flow Controller) midzysystemowy regulator przesyu mocy,
TCPAR (Thyristor Controlled Phase Angle Regulator) lub TCPST lub PST tyrystorowo sterowany transformator
z regulacj poprzeczn,
TCVMR (Thyristor Controlled Voltage Magnitude Regulator) tyrystorowo sterowany regulator moduu napicia,
SMES (Superconducting Magnetic Energy Storage) nadprzewodnikowy zasobnik energii elektrycznej,
BESS (Battery Energy Storage System) bateryjny zasobnik energii elektrycznej,
GCSC (GTO Thyristor Controlled Series Capacitor) - kondensator szeregowy o pojemnoci reg. tyrystorami GTO,
ASC (Advanced Series Compensator) rozszerzony kompensator szeregowy,
ST (Sen Transformer) transformator Sen,
HVDC (High-Voltage Direct-Current) ukady przesyowe wysokiego, napicia,
MVDC (Middle-Voltage Direct-Current) ukady przesyowe redniego, napicia,
LVDC (Low-Voltage Direct-Current) ukady przesyowe niskiego napicia,
UPQC (Unified Power Quality Conditioner) zespolony regulator jakoci mocy,
APLC (Active Power Line Conditioners) aktywny ukad zwikszania przepustowoci linii,
TCVR (Thyristor Controlled Voltage Regulator) tyrystorowo sterowany regulator napicia

9. Podzia ukadw FACTS na grupy


Podzia: szeregowe, bocznikowe, szeregowo-bocznikowe, szeregowe/bocznikowe, cza prdu staego.

10. Wymieni ukady zaliczane do grupy bocznikowych ukadw FACTS


Podcza si je do okrelonego punktu systemu bocznikowo. Zadaniem wikszoci z nich jest dostarczanie lub pobieranie
okrelonej mocy w punkcie przyczenia i/lub regulacja napicia w tym punkcie.
KOMPENSATORY STATYCZNE: SVC, STATCOM, SVC na bazie STATCOM ukad hybrydowy.
INNE UKADY BOCZNIKOWE:TCBR, TCVL.

11. Wymieni ukady zaliczane do grupy szeregowych ukadw FACTS


Wczane w okrelone cigi przesyowe szeregowo z nimi. Podstawowe zadanie wikszoci z nich: regulacja przepywajcej
w okrelonym cigu przesyowym mocy poprzez wczenie szeregowo z lini sterowanej reaktancji. Dodatkowo zaliczy
mona ukady suce ograniczaniu prdu w cigu przesyowym.
UKADY SZEREGOWE FACTS: TSSC, TCSC, GCSC, ASC, SSSC, NGH-SSR Damper, SSB, FCL, DVR.

12. Wymieni ukady zaliczane do grupy szeregowo-bocznikowych ukadw FACTS


Zawieraj one elementy wczone do ukadu zasilania bocznikowo i szeregowo. Podstawowa funkcja: zapewnienie moliwie
najlepszej regulacji przepywu mocy czynnej i biernej w cigu przesyowym poprzez sterowanie moduu i kta napicia.
UKADY SZEREGOWO-BOCZNIKOWE FACTS: SPS, TCPAR, UPFC, IPFC, TCVMR, ST.

13. Wymieni ukady zaliczane do grupy szeregowych/bocznikowych ukadw FACTS


Mona je wcza szeregowo lub rwnolegle w zalenoci od potrzeb. Podstawowe zadanie: wstrzyknicie do systemu
w czasie stanu przejciowego energii, w celu zmniejszenia niekorzystnych skutkw towarzyszcych takiemu stanowi (np.
wyeliminowanie zapadu napicia)
UKADY SZEREGOWE/BOCZNIKOWE FACTS: SMES, BESS.

14. Wymieni ukady zaliczane do grupy bocznikowych kompensatorw


energoelektronicznych FACTS
Gwne zadanie: kompensacja mocy biernej i tym samym regulacja napicia w wle przyczenia. Dua szybko regulacji
(czniki pprzewodnikowe) pozwala na wykorzystywanie tych urzdze do tumienia koysa mocy.
Rodzaje:SVC, STATCOM i SVC na bazie STATCOM.

15. Wymieni ukady zaliczane do grupy regulatorw przepywu mocy


UPFC, IPFC, UPQC, APLC.

16. Wymieni ukady zaliczane do grupy transformatorw regulacyjnych


TCVR, TCPST.

17. Podzia ukadw SVC


TSC, TSR, TCR, TCR-FC, TCR-TSC-FC, TSR-TSC.

2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

18. Podzia ukadw STATCOM


Wyrni mona 2 podstawowe odmiany tych ukadw:
ukady typu VSI (Voltage Source Inverter), przeksztatnik stanowi przetwornic napicia, obcieniem
przeksztatnika jest kondensator. Zastosowanie: do dynamicznej kompensacji mocy biernej w punkcie przyczenia do systemu elektroenergetycznego,

ukady bazujce na przetwornicy prdu CSI


(Current Source Inverter). Bocznikowo wczany kondensator pomidzy ukad i transformator, obcienie
przeksztatnika po stronie DC stanowi dawik. (Nie
znalazy zastosowania w SEE).

19. Podzia ukadw przesyowych DC ze wzgldu na warto napicia


HVDC, MVDC, LVDC.

20. Podzia ukadw przesyowych DC ze wzgldu na ukad pocze


Jednobiegunowe (monopolarne), dwubiegunowe (bipolarne), homopolarne (przypominaj ukady 2-biegunowe, lecz pracuj jak jednobiegunowe).

21. Ktre pary wielkoci fizycznych w SEE wykazuj najwiksze wzajemne


oddziaywania
(P, ) Moc czynna i kt napicia
(X, P ) Reaktancja i moc czynna
P =

U1 U2
sin
X

(U, Q) napicie i moc bierna


(X, Q) reaktancja i moc bierna
P =

U1 U2
cos
X

22. Wymieni kryteria regulacji stosowane w kompensatorach

wspczynnika mocy cos lub tg,


napicia stosowane w systemie elektroenergetycznym (sie przesyowa), najczciej stosowana,
mocy biernej,
tumienie koysani mocy (nie kady do tego suy).

23. Charakterystyka statyczna ukadu SVC

UT napicie w wle, do ktrego przyczony jest ukad


SVC, IkL warto prdu o charakterze indukcyjnym

2015-05-02

przepywajca przez transformator za pomoc ktrego


podczony jest SVC do wza, IkC - warto prdu o
charakterze pojemnociowym przepywajca przez transformator za pomoc ktrego podczony jest SVC do wza, Bmin , Bmax graniczne wartoci susceptancji (Bmin
praca przy zaczonych wszystkich dawikach, Bmax
praca przy zaczonych wszystkich kondensatorach), sU
statyzm ukadu SVC nie moe by rwny 0 bo skutkuje to niestabiln prac (przeczanie midzy zaczeniem wszystkich dawikw i wszystkich kondensatorw)
pojawi si niestabilny przesy mocy biernej i w konsekwencji moe doj do rozhutania generatorw i oscylacji
mocy w SEE.

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

24. Charakterystyka statyczna ukadu STATCOM


UT napicie w wle, do ktrego przyczony jest ukad
STATCOM, UT zmax , UT zmin grne i dolne ograniczenie
napiciowe, IkLmax , IkCmax ograniczenie prdowe zwizane z prdem czonu indukcyjnego i pojemnociowego;
UT z napicie zadane, sU statyzm ukadu STATCOM.

25. Schemat ukadu SVC typu TCR-FC


USS ukad sterowania susceptancj, RU regulator napicia, TR transformator WN/SN, kt zaponu tyrystorw TCR, UT z napicie zadane, UT napicie kontrolowane, Ik prd kompensatora

26. Schemat ukadu SVC typu TCR-TSC-FC


USS ukad sterowania susceptancj, RU regulator napicia, TR transformator WN/SN, kt zaponu tyrystorw TCR, UT z napicie zadane, UT napicie kontrolowane, Ik prd kompensatora

27. Schemat ukadu SVC typu TCR-TSR


USS ukad sterowania susceptancj, RU regulator napicia, TR transformator WN/SN, kt zaponu tyrystorw TCR, UT z napicie zadane, UT napicie kontrolowane, Ik prd kompensatora

2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

28. Schemat ukadu STATCOM


USS ukad sterowania susceptancj, RU regulator napicia, TR transformator WN/SN, kt zaponu tyrystorw TCR, UT z napicie zadane, UT napicie kontrolowane, Ik prd kompensatora

29. Schemat ukadu UPFC


TR - transformator, PR - przeksztatnik (odpowiednik
STATCOM), TS - transformator szeregowy, PS - przeksztatnik wsppracujcy z TS (odpowiednik SSSC),
strona DC - przeksztatniki s ze sob poczone wsplna
bateri kondensatorw

30. Schemat ukadu IPFC


IPFC wykorzystuje 2 lub wicej przetworniki VSC majce wsplny obwd DC (lub osobne, poczone ze sob). Kady
VSCwstrzykuje energi z moliwoci regulacji amplitudy i fazy kta - do linii ee poprzez transformator sprzga,
a take zapewnia kompensacje mocy dla kadej linii indywidualnie. Aktywna kontrolowania aktywnego przepywu mocy
w systemie elektroenergetycznym.
Schemat IPFC przedstawia ukad zoony z dwch przetwornikw VSC. W tym system: system sterowania Master sucy
do wyrwnania zarwno rezystancyjnego i indukcyjnego impedancji systemu elektroenergetycznego linii 1, a take system
kontroli SLAVE suy do regulacji reaktancji Linii 2 i utrzymania wsplnego napicia w obwodzie porednim.

31. Uoglniony schemat ukadu TCPAR


Ukad posiada w swojej strukturze dwa transformatory, z ktrych jeden pracuje bocznikowo, a drugi szeregowo z systemem przesyowym. Transformator bocznikowy suy jako rdo zasilania dla wytworzenia odpowiednich napi w transformatorze szeregowym. Wykonywana wic jest przez to urzdzanie regulacja przekadni
caego ukadu jako regulacja poprzeczna, albo skona.

2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

32. Schemat ukadu TSSC


Ukady te stanowi nowoczeniejszy odpowiednik tradycyjnych kondensatorw szeregowych do kompensacji
reaktancji dugich cigw przesyowych
Ukad moe stanowi pojedyncza sekcja TSSC lub kilka
sekcji poczonych szeregowo sterowanych przez jeden
regulator. Bardzo czsto w ukadzie jest te wczony
stay kondensator szeregowy CF .

33. Schemat ukadu TCSC


Ukad mona stosowa jako pojedynczy lub jako kilka sekcji poczonych szeregowo. Stay kondensator szeregowy
CF stosowany rwnie w ukadach TSSC.

34. Schemat ukadu SSSC


Ukad budow przypomina STATCOM, podobna jest te
zasada dziaania, natomiast inne oddziaywanie na sie
elektroenergetyczn.

35. Schematy ukadu SMES


zasobnik energii: SMES cewka nadprzewodnikowa
zatopiona w kadzi z ciekym helem;
jedna lub dwie przetwornice tyrystorowe;
jeden lub dwa transformatory (w zalenoci od liczby
przetwornic)
regulatory wykonawcze PQI (SMES) lub PQU
(BESS) - regulator nadrzdny modulator mocy

2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

36. Schematy ukadu BESS

zasobnik energii: BESS zwykle bateria kondensatorw, lub bateria akumulatorw o duej zdolnoci impulsowego
oddawania energii;
jedna lub dwie przetwornice tyrystorowe;
jeden lub dwa transformatory (w zalenoci od liczby przetwornic)
regulatory wykonawcze PQU (BESS) - regulator nadrzdny modulator mocy

37. Schemat ukadu HVDC monopolarnego


Jest jeden przewd o ujemnej polaryzacji, przewodem
powrotnym jest ziemia lub woda. Ujemna biegunowo
- ograniczenia zakce radiowych wywoanych zjawiskiem ulotu.

Naley pamita o umieszczeniu na schemacie filtrw. Zarwno po stronie AC jak i dawikw po stronie DC. Przeksztatniki w ukadach prdu staego pracuj z komutacj
sieciow. W czasie pracy pobieraj moc biern z sieci AC
proporcjonaln do przesyanej mocy czynnej. Prowadzi to
do zmian napicia na szynach stacji przeksztatnikowej.
W celu ograniczenia poboru mocy biernej z sieci prdu
przemiennego stosuje si w stacjach przeksztatnikowych
ukady kompensacji mocy biernej. Stosuje si kompensatory statyczne skadajce si z kondensatorw i dawikw.
Dziki zastosowaniu tyrystorw moliwa jest pynna regulacja mocy biernej dostarczanej dla przeksztatnikw.

38. Schemat ukadu HVDC bipolarnego

2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

39. Schemat ukadu HVDC homopolarnego

40. Czym s hybrydowe ukady FACTS cechy charakterystyczne


ich struktura umoliwia prac caego zespou jako co najmniej dwa rne ukady FACTS,
praca moe odbywa si na zasadzie pracy pojedynczej (ukad hybrydowy pracuje jako 1 typ ukadu FACTS) lub
pracy rwnolegej (1 ukad hybrydowy pracuje rwnoczenie jako kilka, zalenych lub niezalenych, ukadw FACTS),
zapewnienie moliwie najlepszej regulacji przepywu mocy P i Q w okrelonym obszarze SEE,
realizuj funkcje zabezpiecze prdowych i napiciowych,
tumienie koysa mocy w stanach dynamicznych,
s stosunkowo drogie,
zwikszaj moliwoci przesyowe energii elektrycznej,
s wielofunkcyjne, co pozwala na dostosowanie ich konfiguracji do aktualnych potrzeb elektroenergetycznych.

41. Ukady SVC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


TSC:
Zastosowanie: gwnie w zakadach przemysowych jako kompensatory zakadowe mocy biernej i wspczynnika mocy,
w sieciach przesyowych do korekty napicia.
Sposb podczenia do systemu: taki sam, jak dla typowych baterii kondensatorw do kompensacji mocy biernej,
(kilka sekcji TSC poczonych rwnolegle sterowanych przez jeden regulator).
Zalety:
Stosunkowo niski koszt urzdzenia,
prosty ukad sterowania.
Wady:
Brak pynnej regulacji pojemnoci (i napicia oraz mocy biernej),
nie mona stosowa do regulacji w stanach dynamicznych.
TSR i TCR:
Zastosowanie: gwnie w zakadach przemysowych, w ktrych jest zainstalowanych duo baterii kondensatorw do
kompensacji mocy biernej (tam, gdzie okresowo pojawia si przekompensowanie),w sieciach przesyowych do korekty
napicia.
Sposb podczenia do systemu: taki sam, jak dla typowych baterii dawikw przeznaczonych do kompensacji nadmiaru mocy biernej lub regulacji napicia (pojedyncza sekcja lub kilka sekcji poczonych rwnolegle sterowanych przez
jeden regulator, rwnie jako ukad mieszany: 1 sekcja TCR + kilka sekcji TSR).
Zalety:
Stosunkowo niski koszt urzdzenia (najtaszy z SVC, najdrosze s dawiki),
w miar prosty ukad sterowania (TSR skokowa zmiana inukcyjnoci, TCR ciga regulacja indukcyjnoci przez
ukad),
Moliwe czenie ze sob ukadw TSR i TCR jako jeden kompensator, co zapewnia pynn regulacj indukcyjnoci
w szerokim zakresie.
Wady:
TCR wprowadzaj do sieci harmoniczne prdu wymagaj filtrw (w praktyce nie pracuj samodzielnie bez filtrw),
TSR s pozbawione moliwoci pynnej regulacji indukcyjnoci, skokowe zmiany napicia,
bardzo ograniczone zastosowanie przy stanach szybkozmiennych.
TCR-FC:
Zastosowanie:
w zakadach przemysowych jako lokalne regulowane kompensatory mocy biernej i/lub regulatory wsp. mocy,
do poprawy jakoci napicia na zaciskach odbiorw niespokojnych (o duej dynamice zmian obcienia poczonych
z wprowadzaniem do sieci zasilajcej harmonicznych prdw),
samodzielne jednostki pracujce w sieciach WN i NN do regulacji poziomw napi, tumienia koysa mocy i oglnie
regulacji rozpywu mocy biernej i eliminacji zaburze napicia.
Sposb podczenia do systemu: taki sam, jak dla typowych baterii dawikw czy kondensatorw do kompensacji
mocy biernej w wybranym wle w ukadzie zasilania.
Zalety:
budowa moduowa pozwala przystosowa struktur kompensatora do potrzeb punktu przyczenia,
2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

moliwo regulacji poziomu napicia, mocy biernej, wspczynnika mocy oraz tumienia koysa mocy (w zalenoci
od kryteriw regulacji wprowadzonych do regulatora).
Wady:
Wprowadzanie do sieci harmonicznych prdw (dawiki regulowane),
znaczny koszt, w duej mierze uzaleniony od napicia znamionowego i wartoci mocy,
poza zakresem regulacji zaleno generacji lub poboru mocy biernej od kwadratu napicia zasilajcego.
TCR-TSC-FC:
Zastosowanie:
samodzielne jednostki pracujce w sieciach WN i NN do regulacji poziomw napi, tumienia koysa mocy i oglnie
regulacji rozpywu mocy biernej i eliminacji zaburze napicia,
moliwa praca w zakadach przemysowych jako lokalne regulowane kompensatory mocy biernej i/lub regulatory
wspczynnika mocy, a take jako ukady do poprawy poziomu napicia i jakoci energii elektrycznej.
Sposb podczenia do systemu: taki sam, jak dla typowych baterii dawikw czy kondensatorw do kompensacji
mocy biernej w wybranym wle w ukadzie zasilania.
Zalety:
budowa moduowa pozwala przystosowa struktur kompensatora do potrzeb punktu przyczenia,
moliwo regulacji poziomu napicia, mocy biernej, wspczynnika mocy oraz tumienia koysa mocy (w zalenoci
od kryteriw regulacji wprowadzonych do regulatora).
Wady:
Wprowadzanie do sieci harmonicznych prdw (dawiki regulowane),
znaczny koszt (najdrosza z konstrukcji SVC), w duej mierze uzaleniony od napicia znamionowego i wartoci
mocy,
poza zakresem regulacji zaleno generacji lub poboru mocy biernej od kwadratu napicia zasilajcego.

42. Ukady STATCOM zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie: znajduj w szerokim zakresie napi w elektroenergetyce:
w zakadach przemysowych jako lokalne regulowane kompensatory mocy biernej i/lub regulatory wspczynnika
mocy;
do poprawy jakoci napicia na zaciskach odbiorw niespokojnych (o duej dynamice zmian obcienia poczonych
z wprowadzaniem do sieci zasilajcej harmonicznych prdw);
j do regulacji wspczynnika mocy elektrowni wiatrowej;
samodzielne jednostki pracujce w sieciach WN i NN do regulacji poziomw napi, tumienia koysa mocy i oglnie
regulacji rozpywu mocy biernej.
Sposb podczenia do systemu: taki sam, jak dla typowych baterii dawikw czy kondensatorw do kompensacji
mocy biernej w wybranym wle w ukadzie zasilania.
Zalety:
Zwarta budowa, nie wymagajca zastosowania duych dawikw i filtrw,
mniejsze od SVC przy tych samych moliwociach generacji mocy,
moliwo regulacji poziomu napicia, mocy biernej, wspczynnika mocy oraz tumienia koysa mocy (penione
funkcje uzalenione od kryteriw regulacji wprowadzonych do regulatora)
Wady:
znaczny koszt (wikszy ni SVC), w duej mierze uzaleniony od napicia znamionowego i wartoci mocy
poza zakresem regulacji zaleno generacji mocy biernej liniowo od napicia zasilajcego (w stosunku do SVC mona
przyj to za zalet)

43. Ukady SVC na bazie STATCOM zastosowanie, sposb podczenia do systemu,


zalety, wady
Zastosowanie:
Lepsze/szersze ni SVC i zasadniczo takie same jak ukadw STATCOM.
w zakadach przemysowych jako lokalne regulowane kompensatory mocy biernej i/lub regulatory wspczynnika
mocy;
do poprawy jakoci napicia na zaciskach odbiorw niespokojnych (o duej dynamice zmian obcienia poczonych
z wprowadzaniem do sieci zasilajcej harmonicznych prdw);
do regulacji wspczynnika mocy elektrowni wiatrowej;
samodzielne jednostki pracujce w sieciach WN i NN do regulacji poziomw napi, tumienia koysa mocy i oglnie
regulacji rozpywu mocy biernej.
Sposb podczenia do systemu: taki sam jak dla typowych baterii dawikw czy kondensatorw do kompensacji
mocy biernej w wybranym wle w ukadzie zasilania.
Zalety:
przy tych samych moliwociach generacji i poboru mocy biernej zajmuj mniejsz powierzchni przez cay ukad ni
tradycyjne ukady SVC,
zastpienie dawikw sterowanych tyrystorowo (TCR) ukadami STATCOM (niegenerowanie wyszych harmonicznych
= brak silnych odksztace napicia),
STATCOM peni rol ukadu TCR (podstawowe zadanie)
2015-05-02

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

zwikszona szybko dziaania ukadw przy rwnoczesnym rozszerzeniu zakresu zmian mocy biernej w czci pojemnociowej w stosunku do SVC,
poza zakresem regulacji generacji mocy biernej zaley liniowo od napicia zasilajcego (w stosunku do SVC jest to
zaleta) [cecha STATCOM],
moliwo regulacji poziomu napicia, mocy biernej, wspczynnika mocy oraz tumienia koysa mocy.
filtry, ktrych podstawowym zadaniem byo ograniczanie zakce wprowadzanych przez TCR mona wykorzysta
jako filtry charakterystycznych harmonicznych wprowadzanych przez odbiory przyczone do tego samego wza, w
ktrym jest kompensator (i nadal traktowane bd one jako dodatkowe rda mocy biernej).
Wady:
hybryda najdroszy ukad (w stosunku do SVC i STATCOM),
TR transformator WN/SN, Regulator regulator ukadu, sygna wysterowania przeksztatnika
STATCOM, UT z napicie zadane, UT napicie kontrolowane, Ik prd kompensatora, UDC napicie w
obwodzie DC, IDC prd w obwodzie DC.

44. Ukady TSSC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie:
kompensacja reaktancji dugich cigw przesyowych,
bieca regulacja przepywu mocy czynnej i biernej pyncej w takiej linii.
Sposb podczenia do systemu: szeregowo w cig przesyowy, moe stanowi jedn sekcj lub kilka poczonych
szeregowo.
Zalety:
umoliwia szybk regulacj reaktancji,
prosty ukad sterowania,
moduowa budowa pozwalajca dostosowanie struktury ukadu do potrzeb.
Wady:
brak pynnej regulacji, skokowa regulacja wypadkowej
reaktancji cigu przesyowego,
ograniczone zastosowanie przy stanach szybkozmiennych ze wzgldu na brak pynnej regulacji,
znacznie koszty urzdze (szczeglnie ukadw wysokonapiciowych).

45. Ukady TCSC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie: Nowoczeniejszy odpowiednik TSSC oraz tradycyjnych kondensatorw szeregowych do kompensacji reaktancji dugich cigw przesyowych. Zastosowanie tyrystorw GTO zwikszyo moliwoci sterowania ukadu (GCSC).
Stosowane take do biecej regulacji przepywu mocy czynnej i biernej pyncej w cigu przesyowym.
Sposb podczenia do systemu: szeregowo w cig przesyowy, moe stanowi jedn sekcj lub kilka poczonych
szeregowo. Podobnie jak przy TSSC, bardzo czsto w ukadzie jest te wczony stay kondensator szeregowy CF .
Zalety:
szybka regulacja reaktancji,
moliwo regulacji w stanach dynamicznych w SEE,
moduowa budowa pozwalajca dostosowanie struktury ukadu do potrzeb,
pynna regulacja wypadkowej reaktancji cigu przesyowego.
Wady:
wprowadzanie do sieci harmonicznych prdw (dawiki regulowane),
wysokie koszty urzdze (szczeglnie WN) - brak moliwoci zastosowania TRAFO do obnienia napicia.

2015-05-02

10

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

46. Ukady SSSC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie:
kompensacja reaktancji dugich cigw przesyowych (linii);
bieca regulacja przepywu mocy czynnej i biernej przepywajcej w cigu z zainstalowanym SSSC;
moliwo wykorzystania ich do regulacji rozpywu mocy (take dla krtkich cigw przesyowych pracujcych rwnolegle).
Sposb podczenia do systemu: szeregowo w cig przesyowy (identycznie jak w przypadku kondensatorw szeregowych przeznaczonych do kompensacji reaktancji cigu przesyowego).
Zalety:
zastosowanie w stanach dynamicznych (szybka regulacja reaktancji);
sterowanie przesyem mocy cigami przesyowymi w stanach ustalonych;
zwarta budowa zawierajca w swojej strukturze transformator, ktry umoliwia zastosowanie przeksztatnika i kondensatorw na nisze napicie;
nowoczesno czy w sobie zalety szybkich przeksztatnikw i regulatorw systemowych.
Wady:
bardzo wysokie koszty urzdzenia;
potrzeba stosowania trafo szeregowego przez ktry przepywa caa moc (uzwojenie pierwotne prdy do 2 kA)
po stronie wtrnej zainstalowane s elementy SN.

47. Ukady DVR zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie: Grupa urzdze przeznaczonych do ograniczania zaburze napicia zasilajcego odbiorniki (zapady, przysiady, chwilowe obnienia wartoci oraz eliminacja innych zaburze ksztatu krzywej napicia zasilajcego). Pracuj tylko
w czasie stanw dynamicznych (zakceniowych).

Sposb podczenia do systemu: szeregowo w obwd


zasilania odbioru, ktry ma by chroniony przed zaburzeniami napicia zasilajcego.
Zalety:
szybkie dziaanie;
skuteczne ograniczanie zaburze napicia zasilajcego
na zaciskach chronionego odbiornika (ale w ograniczonym zakresie).
Wady:
przystosowanie do pracy w zasadzie tylko w stanach
zakceniowych;
ograniczenia zwizane z moliwoci gromadzenia
energii;
stosunkowo krtki czas dziaania (do 1 s przy zaoeniu
tylko czciowego odtwarzania napicia).

48. Ukady UPFC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie:
pynna regulacja napicia w wle do ktrego ukad jest wczony;
sterowanie napiciem (regulacja moduu i kta);
sterowanie przepywami mocy czynnej i biernej;
Sposb podczenia do systemu: musi uwzgldnia sposb pracy, a wic urzdzenie wczane jest w wle systemowym
w taki sposb, e cz bocznikowa poczona jest z szynami w tym wle, a cz szeregowa wpita w jeden z cigw
liniowych odchodzcych od tych szyn.
Zalety:
poczenie wszystkich zalet ukadw STACOM i SSSC;
moe pracowa w rnych trybach (tylko funkcje STATCOM, tylko SSSC albo obie);
niezalene sterowanie przesyaniem moczy czynnej i biernej;
Wady:
wysoka cena zwizana z implementacj do systemu.

49. Ukady IPFC zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie:
do regulacji w sposb pynny przepywu mocy w liniach, do ktrych s wczone poszczeglne czony szeregowe;
poprzez bezporedni regulacj przepywu mocy w jednych liniach ukad umoliwia porednio wpyw na przepywy
mocy w pozostaych liniach podczonych do tego samego wza lub wzw ssiednich.
Sposb podczenia do systemu: musi uwzgldnia sposb pracy, a wic urzdzenie wczane jest w wle systemowym
w taki sposb, e cz bocznikowa (jeli j posiada) poczona jest z szynami w tym wle, a czci szeregowe wpite
2015-05-02

11

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

w cigi liniowe odchodzcych od tych szyn. Teoretycznie poszczeglne czony tego urzdzenia mog by wczone w rnych
wzach, ale to oznaczaoby konieczno budowy dodatkowych linii DC pomidzy tymi wzami w celu utworzenia pocze
pomidzy obwodami DC poszczeglnych czonw.
Zalety:
cz w sobie zalety ukadw SSSC pracujcych we wsplnym wle,
umoliwiaj sterowanie przepywem mocy w kilku cigach rwnoczenie powizanych z rnymi wzami,
moliwo wykorzystania czonu bocznikowego do regulacji napicia w wle przyczenia.
Wady:
ukady bardzo drogie jeeli chodzi o instalacj,
ich instalowanie w systemie musi by poprzedzone szerok analiz ich wpywu, poniewa s w stanie zmienia w znaczcy sposb rozpywy mocy w sieci i to na znaczcym obszarze
wykorzystanie jednego urzdzenia IPFC do obsugi kilku wzw wymaga dodatkowych linii DC

50. Ukady TCPST (TCPAR) zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety,


wady
Zastosowanie: do regulacji w sposb pynny przepywu mocy w cigu liniowym, do ktrego s wczone ich czony
szeregowe. Poprzez bezporedni regulacj przepywu mocy w jednym cigu ukad umoliwia rwnie porednio wpyw
na przepywy mocy w pozostaych cigach pracujcych rwnolegle.
Sposb podczenia do systemu: szeregowo w cigi liniowe (transformator szeregowy dodawczy), natomiast transformator bocznikowy (zasilajcy) bocznikowo w cig, lub do szyn wza.
Zalety:
umoliwiaj regulacj przepywu mocy czynnej i biernej w cigu liniowym,
umoliwiaj regulacj napi (jako sposb sterowania przepywem mocy),
mog tumi koysania mocy w stanach dynamicznych (do skutecznie).
Wady:
ukady drogie (jak wikszo FACTS),
mog wprowadza zakcenia (harmoniczne) do prdu, a wic i napicia (przeczenia w obwodach zawierajcych due
indukcyjnoci)

51. Ukady TCVR zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


TCVR (Thyristor Controlled Voltage Regulator): tyrystorowo sterowany regulator napicia.
Zastosowanie: Do regulacji poziomw napi w punktach przyczenia, a take do regulacji rozpywu mocy biernej.
Sposb podczenia do systemu: Typowy dla tradycyjnych transformatorw systemowych.
Zalety:
Zastosowanie elementw energoelektronicznych pozwala na szybkie przeczanie zaczepw transformatora, co pozwala
na wykorzystanie ukadu do regulacji w stanach zakceniowych
Wady:
Ukady drosze od standardowych przecznikw
Przeczniki energoelektroniczne wymagaj wci (mimo postpu techniki) wikszej przestrzeni, ni przeczniki klasyczne
Na razie rzadko wprowadzane ze wzgldu na nie najlepsze parametry eksploatacyjne

52. Ukady SMES zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie: Do eliminacji zapadw napicia w czasie krtkotrwaych stanw przejciowych, agodzenia gwatownych
(szybkich) skokw mocy w ukadzie zasilania. Podstawow funkcj jest tumienie koysani mocy w systemie elektroenergetycznym.
Sposb podczenia do systemu: moliwe jest wczenie ukadu SMES w struktur ukadu STATCOM, SSSC lub
DVR - odbywa si to przez doczenie do obwodu napicia staego bocznikowo w stosunku do baterii kondensatorw.
Zalety:
umoliwiaj znaczce tumienie koysa mocy,
eliminacja zapadw napicia w czasie krtkotrwaych stanw przejciowych,
mog by doczone do innych ukadw FACTS jako ich elementy skadowe.
Wady:
ich moliwoci s cile ograniczone iloci zgromadzonej energii,
s ukadami przystosowanymi do pracy tylko podczas stanw przejciowych krtkotrwaych,
bardzo drogie w instalacji, jak rwnie kopotliwe w eksploatacji.

53. Ukady BESS zastosowanie, sposb podczenia do systemu, zalety, wady


Zastosowanie: do eliminacji zapadw napicia spowodowanych np. zwarciami, agodzenia gwatownych (szybkich) skokw mocy w ukadzie zasilania, lecz podstawow funkcj, dla ktrej zostay zaprojektowane jest tumienie koysa mocy
w systemie elektroenergetycznym.
Sposb podczenia do systemu: jest zaleny od efektu, jaki chcemy uzyska (eliminacje zapadw napicia, tumienie
oscylacji mocy) i moliwoci. Moliwe jest wczenie ukadw BESS (i SMES) w struktur ukadu STATCOM, SSSC lub
DVR odbywa si to poprzez doczenie do obwodu napicia staego bocznikowo w stosunku do baterii kondensatorw
2015-05-02

12

Ukady FACTS w systemie elektroenergetycznym

Opracowanie, v. 3

stanowicej obcienie przetwornicy.


Zalety:
Umoliwiaj znaczce tumienie koysa mocy,
eliminacja zapadw napicia w czasie krtkotrwaych stanw przejciowych,
mog by doczane do innych ukadw FACTS jako ich elementy skadowe (STATCOM, SSSC).
Wady:
moliwoci s cile ograniczone iloci zgromadzonej energii,
ukady przystosowane do pracy tylko podczas stanw przejciowych krtkotrwaych,
bardzo drogie w instalacji, kopotliwe w eksploatacji.

54. Cechy ukadw przesyowych napicia staego.


Zalety:
moliwo poczenia ze sob systemw elektroenergetycznych pracujcych asynchronicznie;
niepogarszanie stabilnoci wsppracujcych systemw niezalenie od dugoci zastosowanych linii DC;
nie zwikszanie mocy zwarciowej w adnym z czonych systemw elektroenergetycznych;
w przypadku wykorzystywania do przesyu energii linii napowietrznych: lejsza konstrukcja supw, mniejsza liczba
izolatorw, wszy pas terenu zajmowany pod tras linii, znacznie mniejsze straty powodowane zjawiskiem ulotu,
mniejsze zakcenia radioelektryczne ni w liniach AC;
w przypadku wykorzystania do przesyu energii linii kablowych: brak zapotrzebowania na moc biern indukcyjn,
brak strat dielektrycznych, naprenia w izolacji kabla mog by wiksze - w odniesieniu do kabli AC;
wiksza niezawodno przesyu energii w ukadzie dwubiegunowym DC ni w odpowiadajcym mu ukadzie AC z racji
moliwoci wykorzystania niezalenie kadego z dwch ukadw przewd-ziemia.
Wady:
znaczny koszt budowy stacji przeksztatnikowych;
wprowadzanie do sieci AC i DC, wyszych harmonicznych napicia i prdu - wymaga stosowania filtrw;
trudniejsze warunki przerywania prdw w obwodach DC, ni w AC;
duy pobr mocy biernej przez stacje przeksztatnikowe, co wymaga stosowania kompensatorw dostarczajcych
lokalnie t moc lub, w przypadku ich braku, moe prowadzi do pogorszenia warunkw pracy sieci AC wraz ze
zmniejszeniem zdolnoci przesyowej linii AC;
wraliwo ukadw przeksztatnikowych na zakcenia;
wiksza wraliwo izolatorw napowietrznych DC na zabrudzenia, ni w ukadach AC.

55. cza prdu staego, a zagadnienie mocy biernej.


Pobr mocy biernej uzaleniony jest od przesyanej czem mocy czynnej oraz od kta wysterowania elementw pprzewodnikowych przeksztatnikw.
Przeksztatniki w ukadach prdu staego pracuj z komutacj sieciow. W czasie pracy pobieraj moc biern z sieci prdu
przemiennego proporcjonaln do przesyanej mocy czynnej. Prowadzi to do zmian napicia na szynach stacji przeksztatnikowej. W celu ograniczenia poboru mocy biernej z sieci prdu przemiennego stosuje si w stacjach przeksztatnikowych
ukady kompensacji mocy biernej. W nowoczesnych ukadach stosuje si kompensatory statyczne skadajce si z kondensatorw i dawikw. Dziki zastosowaniu tyrystorw moliwa jest pynna regulacja mocy biernej dostarczanej dla
przeksztatnikw.
Zmiana kta zaczania tyrystorw w przeksztatnikach powoduje zmian kta przesunicia fazowego podstawowej harmonicznej prdu w ukadzie zasilania wzgldem sinusoidalnego napicia zasilajcego. Ze wzrostem kta wysterowania
tyrystorw wzrasta kt fazowy opnienia przebiegu prdu w linii wzgldem napicia wejciowego przeksztatnika, co
wskazuje jednoznacznie na to, e sterowane przeksztatniki energoelektroniczne s odbiornikami pobierajcymi z linii moc biern zalen od kta wysterowania.

2015-05-02

13

You might also like