ukasz Osikowicz

Krzysztof Szczerba

Zasady bezpiecznej
eksploatacji obiektw

Jzefw 2012

Redakcja merytoryczna:
Jacek Roguski

Redakcja i korekta:
Marta Kobierska

Projekt, skad i druk:

Partner Poligrafia
ul. Zwycistwa 10, 15-703 Biaystok
www.partnerpoligrafia.pl

ISBN: 978-83-61520-37-5

Copyright by: Wydawnictwo

Centrum Naukowo-Badawczego Ochrony Przeciwpoarowej
im. Jzefa Tuliszkowskiego
Pastwowego Instytutu Badawczego,
Jzefw, 2012

Wydawnictwo finansowane ze rodkw Komendy Gwnej Pastwowej

Stray Poarnej

Spis treci
WSTP................................................................................... 5
1. Wprowadzenie.................................................................... 6
1.1. Organizacja ochrony przeciwpoarowej w obiekcie....................6
1.2. Podstawowe definicje.......................................................9
1.3. Klasyfikacje budynkw ................................................... 13
2. Obowizki waciciela, zarzdcy lub uytkownika obiektu
w zakresie jego bezpiecznej eksploatacji.................................16
2.1. Obowizki wynikajce z ustawy Prawo budowlane................... 16
2.1.1. Przegldy techniczne.............................................. 16
2.2. Obowizki wynikajce z ustawy o ochronie przeciwpoarowej..... 19
2.3. Obowizki wynikajce z rozporzdzenia MSWiA w sprawie
ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw
budowlanych i terenw .................................................. 21
2.3.1. Obowizki w zakresie wyposaenia obiektw
w urzdzenia przeciwpoarowe i ganice...................... 22
3. Czynnoci zabronione w zakresie ochrony przeciwpoarowej........27
3.1. Czynnoci zabronione z uyciem otwartego ognia.................... 27
3.2. Czynnoci zabronione prowadzone wewntrz budynkw............ 28
3.3. Czynnoci utrudniajce prowadzenie dziaa
ratowniczo ganiczych................................................... 29
3.4. Czynnoci polepszajce warunki ochrony ppo. w budynku......... 30
4. Zasady bezpiecznego uywania i przechowywania materiaw
niebezpiecznych poarowo i innych materiaw palnych..............32
4.1. Materiay niebezpieczne poarowo...................................... 32
4.1.1. Uywanie i przechowywanie materiaw
niebezpiecznych poarowo w budynkach....................... 32
4.1.2. Przechowywanie materiaw niebezpiecznych
poarowo w postaci cieczy palnych............................. 33
4.1.3. Przechowywanie materiaw niebezpiecznych
poarowo w postaci gazw palnych............................. 35

4.2. Przechowywanie materiaw palnych................................... 35

5. Bezpieczne uytkowanie instalacji i urzdze technicznych..........37
6. Prace niebezpieczne pod wzgldem poarowym
oraz ocena zagroenia wybuchem...........................................40
6.1. Czynnoci w zakresie bezpieczestwa poarowego
poprzedzajce rozpoczcie prac........................................ 40
6.2. Czynnoci w zakresie bezpieczestwa poarowego
w trakcie prowadzenia prac.............................................. 41
6.3. Obowizki nadzorujcych i wykonujcych prace..................... 42
6.4. Zagroenie wybuchem..................................................... 43
7. Instrukcja bezpieczestwa poarowego....................................45
8. Szkolenie ppo. oraz zasady przeprowadzania
prbnej ewakuacji osb z budynku.........................................51
8.1. Szkolenia przeciwpoarowe.............................................. 51
8.2. Zasady organizacji i ewakuacji osb z budynku....................... 53
9. Zasady postpowania na wypadek powstania poaru w budynku.....56
9.1. Zasady bezpiecznego postpowania w razie powstania poaru
w tym zasady alarmowania............................................... 58
9.2. Zasady prowadzenia bezpiecznej ewakuacji osb z budynku....... 58
9.3. Zasady prowadzenia bezpiecznej akcji ganiczej..................... 60
9.4. Zasady obsugi ganic i urzdze przeciwpoarowych............... 61
10. Podstawowe akty prawne.....................................................63

WSTP
Oddajemy w Pastwa rce poradnik skierowany do osb realizujcych
zadania z zakresu ochrony przeciwpoarowej, przewidziane aktualnymi aktami
prawnymi i naoone na wacicieli, zarzdcw oraz uytkownikw obiektw.
Poradnik jest zbiorem informacji istotnych dla zapewnienia bezpiecznej
biecej eksploatacji obiektw, kontroli stanu technicznego oraz prawidowej
oceny obiektu budowlanego w zakresie bezpieczestwa przebywajcych w nim
ludzi oraz mienia. Zawiera omwienie podstawowych rnic zwizanych z klasyfikacj obiektw i zagroe w oparciu o obowizujce przepisy.
W kolejnych rozdziaach zostay opisane m.in. takie zagadnienia jak:
obowizki i czynnoci zabronione w zakresie ochrony przeciwpoarowej,
uytkowanie i przechowywanie materiaw niebezpiecznych poarowo,
sporzdzanie instrukcji bezpieczestwa poarowego,
uytkowanie instalacji i urzdze technicznych,
zapewnienie waciwych warunkw ewakuacji i jej organizacja,
prace niebezpieczne pod wzgldem poarowym,
szkolenia w obszarze ppo.,
zasady postpowania na wypadek wystpienia poaru.
Publikacja porusza wszystkie aspekty oglnej ochrony przeciwpoarowej
w obiektach, jednak nie jest kompendium wiedzy szczegowej. Rnorodno
bran, dziedzin, obiektw, operacji technologicznych, sposobw magazynowania powoduje, e nie sposb byoby w tak niewielkim opracowaniu zawrze
wiedz szczegow, tym nie mniej moe ona stanowi wstp do gbszej
analizy.

1. Wprowadzenie
Punktem wyjcia do napisania tej publikacji byo przyjcie zaoenia,
e obiekt budowlany i urzdzenia z nim zwizane zostay zaprojektowane
i wykonane w sposb okrelony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych
i przepisach przeciwpoarowych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej.
Oznacza to spenienie wymaga podstawowych dotyczcych m.in.: bezpieczestwa konstrukcji, bezpieczestwa poarowego, bezpieczestwa uytkowania i odpowiednich warunkw higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony
rodowiska.
W zwizku z tym zakadamy, e obiekt, sam w sobie, spenia wszystkie
wymagania do tego, aby eksploatowa go w sposb bezpieczny, a zadaniem
niniejszej publikacji jest przekazanie wiedzy, ktra umoliwi utrzymanie tego
stanu rzeczy.
Obowizek bezpiecznej eksploatacji zosta zapisany w art. 5 ust. 2 ustawy Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. nr 243 poz. 1623 z pn. zm.), ktry
stwierdza, e obiekt budowlany naley uytkowa w sposb zgodny z jego
przeznaczeniem i wymaganiami ochrony rodowiska oraz utrzymywa w naleytym stanie technicznym i estetycznym, nie dopuszczajc do nadmiernego
pogorszenia jego waciwoci uytkowych i sprawnoci technicznej, rwnie
w zakresie bezpieczestwa.
Warunkiem osignicia takiej sytuacji jest stosowanie si do obowizujcych przepisw. Ta publikacja przyblia czytelnikowi podstawowe zasady
wynikajce z norm prawnych i wskazuje miejsca poszukiwa informacji szczegowych.

1.1. Organizacja ochrony przeciwpoarowej w obiekcie

Podstawowym aktem prawa, regulujcym kwestie ochrony przeciwpoarowej jest ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpoarowej (Dz.
U. z 2009 r. nr 178 poz. 1380 z pn. zm.), ktra w art. 3 nakada obowizek
dotyczcy stosowania si do zasad ochrony przeciwpoarowej na wszystkich
uytkownikw obiektw.
Jednak szczeglne obowizki ustawa w art. 4 powierza wacicielom,
uytkownikom i zarzdzajcym budynkami, obiektami budowlanymi lub terenami, nakazujc im zapewnienie ich ochrony przeciwpoarowej.
Poniewa wiedza dotyczca ochrony przeciwpoarowej jest bardzo obszerna, obowizki i nadzr nad tym obszarem, wadajcy obiektem moe powierzy osobom lub firmom posiadajcym odpowiednie dowiadczenie i kwalifikacje.
Zakres kwalifikacji zawodowych takich osb okrelony zosta w art. 4.
ust. 2b ustawy o ochronie przeciwpoarowej, ktry stwierdza, e obowizki

te moe wykonywa osoba posiadajca, co najmniej wyksztacenie rednie

i ukoczone szkolenie inspektorw ochrony przeciwpoarowej lub mie tytu
zawodowy technika poarnictwa lub uzyska uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu technika poarnictwa w toku postpowania o uznanie nabytych w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej, w pastwach czonkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy
o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego - technika poarnictwa.
Niezalenie jednak od posiadanego wyksztacenia, osoba prowadzca
zagadnienia zwizane z ochron przeciwpoarow danego obiektu, a w szczeglnoci zakadu przemysowego, powinna nade wszystko zna zagroenia poarowe konkretnego obiektu, a w szczeglnoci wynikajce z prowadzonego
procesu technologicznego.
Nikt inny nie sprosta tak dobrze tego typu zadaniom, jak tylko osoba
doskonale zaznajomiona ze specyfik obiektu, procesami technologicznymi,
sposobami magazynowania materiaw, w tym materiaw palnych, przyczynami powstawania i rozprzestrzeniania si poarw oraz innych zagroe. Wiedza
taka umoliwia zorganizowanie ochrony przeciwpoarowej, zabezpieczenie
zakadu przed powstaniem i rozprzestrzenianiem si poaru oraz odpowiednie
przygotowanie obiektw do przeprowadzenia kontroli stanu ochrony przeciwpoarowej zakadu przez suby kontrolne.
Organizacja systemu ochrony przeciwpoarowej zaley przede wszystkim
od rodzajw i wielkoci zagroe, w zwizku z tym, ilo i przygotowanie osb
odpowiedzialnych za kwestie ppo. moe rni si w zalenoci od obiektu.
W wikszoci przypadkw, tym obszarem zada zajmuje si jedna osoba,
jednak stosowane s i inne rozwizania, np.:
powoywanie zespow, ktre jako organ doradczy wspieraj dziaania
osb wykonujcych zadania z przedmiotowego obszaru,
powoywanie w strukturach firmy nieetatowych sub - zespow ratowniczych lub przeciwpoarowych,
powoywanie do funkcjonowania jednostki ochrony przeciwpoarowej
w postaci zakadowej stray poarnej lub zakadowej suby ratowniczej (najczciej w zakadach, w ktrych wystpuj szczeglne zagroenia, np. zakady zwikszonego i duego ryzyka powstania awarii
przemysowej).
Zakadowe strae poarne (ZSP) i zakadowe suby ratownicze (ZSR),
s szczeglnymi formacjami, ktrych gwne zasady funkcjonowania okrela
art. 16a ustawy o ochronie przeciwpoarowej. Stwierdza on, e tworzy si je,
jako jednostki umundurowane i wyposaone w specjalistyczny sprzt, przeznaczone do walki z poarami, klskami ywioowymi lub innymi miejscowymi
zagroeniami.

W jednostkach tych s zatrudnieni pracownicy podlegajcy szczeglnym

obowizkom wynikajcym z charakteru pracy oraz posiadajcy odpowiednie
kwalifikacje i warunki psychofizyczne. Straacy tego typu jednostek musz
posiada takie same kwalifikacje w zakresie wyksztacenia, jak straacy
Pastwowej Stray Poarnej, tj. musz posiada wyksztacenie oglne, co
najmniej rednie, oraz odby szkolenie podstawowe albo szkolenia podstawowe i uzupeniajce.
Nie ma obecnie ustalonych jednolitych zasad powoywania i tworzenia
innych jednostek ochrony przeciwpoarowej lub sub ratowniczych i decyzja
o utworzeniu tego typu podmiotu jest w gestii wacicieli, zarzdzajcych bd
uytkownikw budynkw, obiektw czy terenu. Tym niemniej decyzja taka
zawsze powinna by podjta po uprzednim przeprowadzeniu analizy ryzyka
poaru lub miejscowego zagroenia.
Nie tylko ochrona przed poarem!
Koniecznie naley pamita o tym, e waciciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniajc jego ochron przeciwpoarow, obowizany
jest nie tylko podj wszelkie dziaania w zakresie zagroe powodowanych
przez poary. Zgodnie z ustaw, ochrona przeciwpoarowa to s rwnie przedsiwzicia majce na celu ochron przed klsk ywioow oraz innym miejscowym zagroeniem. W zwizku z tym, odpowiedzialny pracodawca przygotowuje
pracownikw rwnie na wypadek zagroenia innego ni poar.
W szczeglnoci powstawanie miejscowych zagroe naley uwzgldni
w zakadach przemysowych, w ktrych wystpuj niebezpieczne substancje
chemiczne, skomplikowane instalacje technologiczne i rozbudowana infrastruktura zakadowa.
W takich miejscach, zakadowe suby ratownicze powinny by przygotowane do prowadzenia dziaa w zakresie likwidacji zagroe, ktre mog
tam wystpi, czyli np. w zakresie ratownictwa chemicznego, technicznego,
ekologicznego, medycznego, wysokociowego lub nawet wodnego.
System
Ochrona przeciwpoarowa stanowi wane ogniwo polityki bezpieczestwa
i higieny pracy, w zwizku z tym powinna by zaprojektowana z jak najwiksz
starannoci.
Zarzdzanie systemowe jest metod, ktra pozwala uporzdkowa i usystematyzowa wszelkie dziaania zwizane z tym obszarem zada w obiekcie
(zakadzie). Ochrona przeciwpoarowa moe funkcjonowa w oparciu o wasny,
niezaleny system, ale moe te sta si elementem systemu zarzdzania
bezpieczestwem i higien pracy.

Dowiadczenia pokazuj, e najlepsze efekty przynosi podejcie systemowe oparte na filozofii cigego doskonalenia, ktra jest charakterystyczna
dla zarzdzania jakoci.
Jego gwn ide jest pene i udokumentowane zaangaowanie zarwno
kierownictwa, jak i kadego pracownika w rzeczywiste dziaania na rzecz
ochrony przeciwpoarowej i bezpieczestwa.
Model systemu zarzdzania oparty na tej filozofii, ktry mgby by
przeniesiony na grunt ochrony przeciwpoarowej, zosta opisany w normie
PN-N-18001:2004 Systemy zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy.
Wymagania oraz PN-N-18004:2001 Systemy zarzdzania bezpieczestwem
i higien pracy. Wytyczne.
Na przedstawiony w tych normach system zarzdzania skadaj si przede
wszystkim:
zaangaowanie kierownictwa oraz polityka w przedmiotowym zakresie,
planowanie,
wdraanie i funkcjonowanie,
monitorowanie, audytowanie i dziaania korygujce,
przegld wykonywany przez kierownictwo,
cige doskonalenie systemu.

1.2. Podstawowe definicje

Poary powstaj przede wszystkim tam, gdzie brak jest waciwie zorganizowanej ochrony przeciwpoarowej i gdzie nie s przestrzegane elementarne zasady uytkowania obiektu i otaczajcego go terenu. W celu utworzenia
ochrony na dobrym poziomie, konieczne jest indywidualne dla danego obiektu
okrelenie jego charakterystyki zagroenia poarowego, warunkw ochrony
ppo. i zasad postpowania w razie powstania poaru.
Aby dokona waciwej oceny potrzebna jest wiedza pozwalajca zaklasyfikowa obiekt do okrelonej kategorii. Poniej przedstawiono podstawowe
klasyfikacje i pojcia, ktrych znajomo jest konieczna dla osb zarzdzajcych ochron przeciwpoarow obiektu.
Zostay one zaczerpnite z trzech podstawowych aktw prawnych, ktre
oprcz ustawy o ochronie przeciwpoarowej, normuj kwesti bezpieczestwa
poarowego obiektw. S to:
1.

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. nr 243

poz. 1623 z pn. zm.),

2.

Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia

7czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 2010 r. nr 109 poz. 719
z pn. zm.),
9

3.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. nr 75 poz. 690 z pn. zm.).

Ustawa prawo budowlane normuje dziaalno obejmujc sprawy projektowania, budowy, w tym rozbudowy, nadbudowy i przebudowy oraz utrzymania i rozbirki obiektw budowlanych oraz okrela zasady dziaania organw
administracji publicznej w tych dziedzinach.
W rozumieniu Prawa budowlanego obiekt budowlany to:
a. budynek wraz z instalacjami i urzdzeniami technicznymi,
b. budowla stanowica cao techniczno-uytkow wraz z instalacjami
i urzdzeniami,
c. obiekt maej architektury.
Szczegowa analiza trzech powyszych kategorii obiektw, przynosi ich
nastpujce definicje:
Budynek to obiekt budowlany, ktry jest trwale zwizany z gruntem,
wydzielony z przestrzeni za pomoc przegrd budowlanych, posiadajcy fundamenty i dach.
Szczeglnym rodzajem budynku jest budynek mieszkalny jednorodzinny.
W rozumieniu ustawy jest to budynek wolno stojcy albo budynek w zabudowie
bliniaczej, szeregowej lub grupowej, sucy zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowicy konstrukcyjnie samodzieln cao, w ktrym dopuszcza
si wydzielenie nie wicej ni dwch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu
mieszkalnego i lokalu uytkowego o powierzchni cakowitej nieprzekraczajcej
30 % powierzchni cakowitej budynku.
Kolejny rodzaj obiektu budowlanego to budowla. Jest to kady obiekt budowlany nie bdcy budynkiem lub obiektem maej architektury, jak: obiekty
liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojce maszty antenowe, wolno stojce trwale zwizane z gruntem
urzdzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojce instalacje przemysowe lub urzdzenia
techniczne, oczyszczalnie ciekw, skadowiska odpadw, stacje uzdatniania
wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejcia dla pieszych,
sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a take czci
budowlane urzdze technicznych (kotw, piecw przemysowych, elektrowni
wiatrowych i innych urzdze) oraz fundamenty pod maszyny i urzdzenia,
jako odrbne pod wzgldem technicznym czci przedmiotw skadajcych
si na cao uytkow.
Obiekt liniowy to obiekt budowlany, ktrego charakterystycznym parametrem jest dugo, w szczeglnoci droga wraz ze zjazdami, linia kolejowa,
wodocig, kana, gazocig, ciepocig, rurocig, linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i (umieszczona bezporednio w ziemi) pod-

10

ziemna, wa przeciwpowodziowy oraz kanalizacja kablowa, przy czym kable

w niej zainstalowane nie stanowi obiektu budowlanego lub jego czci ani
urzdzenia budowlanego.
Tymczasowy obiekt budowlany to obiekt budowlany przeznaczony do
czasowego uytkowania w okresie krtszym od jego trwaoci technicznej,
przewidziany do przeniesienia w inne miejsce lub rozbirki, a take obiekt
budowlany niepoczony trwale z gruntem, jak: strzelnice, kioski uliczne,
pawilony sprzeday ulicznej i wystawowe, przekrycia namiotowe i powoki
pneumatyczne, urzdzenia rozrywkowe, barakowozy, obiekty kontenerowe.
O obiekcie maej architektury moemy mwi, gdy chodzi o niewielkie
obiekty, a w szczeglnoci:
obiekty kultu religijnego, takie jak: kapliczki, krzye przydrone, figury,
posgi, wodotryski i inne obiekty architektury ogrodowej,
uytkowe suce rekreacji codziennej i utrzymaniu porzdku, jak:
piaskownice, hutawki, drabinki, mietniki.
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych,
jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie, rozrnia nastpujce
rodzaje budynkw:
1.

budynek mieszkalny, przez co naley rozumie:

a. budynek mieszkalny wielorodzinny,
b. budynek mieszkalny jednorodzinny,

2.

budynek zamieszkania zbiorowego - rozumie si przez to budynek przeznaczony do okresowego pobytu ludzi, w szczeglnoci hotel, motel, pensjonat, dom wypoczynkowy, dom wycieczkowy, schronisko modzieowe,
schronisko, internat, dom studencki, budynek koszarowy, budynek zakwaterowania na terenie zakadu karnego, aresztu ledczego, zakadu
poprawczego, schroniska dla nieletnich, a take budynek do staego pobytu ludzi, w szczeglnoci dom dziecka, dom rencistw i dom zakonny,

3.

budynek uytecznoci publicznej - rozumie si przez to budynek przeznaczony na potrzeby administracji publicznej, wymiaru sprawiedliwoci,
kultury, kultu religijnego, owiaty, szkolnictwa wyszego, nauki, wychowania, opieki zdrowotnej, spoecznej lub socjalnej, obsugi bankowej,
handlu, gastronomii, usug, w tym usug pocztowych lub telekomunikacyjnych, turystyki, sportu, obsugi pasaerw w transporcie kolejowym,
drogowym, lotniczym, morskim lub wodnym rdldowym, oraz inny
budynek przeznaczony do wykonywania podobnych funkcji; za budynek
uytecznoci publicznej uznaje si take budynek biurowy lub socjalny,

4.

budynek rekreacji indywidualnej - przez co naley rozumie budynek

przeznaczony do okresowego wypoczynku,

11

5.

budynek gospodarczy - rozumie si przez to budynek przeznaczony do

niezawodowego wykonywania prac warsztatowych oraz do przechowywania materiaw, narzdzi, sprztu i podw rolnych sucych mieszkacom budynku mieszkalnego, budynku zamieszkania zbiorowego, budynku
rekreacji indywidualnej, a take ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej przeznaczony rwnie do przechowywania rodkw produkcji rolnej
i sprztu oraz podw rolnych,

Strefa poarowa - budynek albo jego cz oddzielona od innych budynkw lub innych czci budynku elementami oddzielenia przeciwpoarowego
(ciany, stropy i drzwi o okrelonych klasach nonoci, szczelnoci i izolacyjnoci ogniowej), bd te pasami wolnego terenu o szerokoci nie mniejszej
ni okrelone przepisami dopuszczalne odlegoci od innych budynkw.
Strefa zagroenia wybuchem - przestrze, w ktrej moe wystpowa
mieszanina wybuchowa substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami
utleniajcymi, o steniu zawartym midzy doln i grn granic wybuchowoci.
Zagroenie wybuchem - moliwo tworzenia przez palne gazy, pary
palnych cieczy, pyy lub wkna palnych cia staych, w rnych warunkach,
mieszanin z powietrzem, ktre pod wpywem czynnika inicjujcego zapon
wybuchaj, czyli ulegaj gwatownemu spalaniu poczonemu ze wzrostem
cinienia.
Kondygnacja - pozioma, nadziemna lub podziemna cz budynku, zawarta midzy podog na stropie lub warstw wyrwnawcz na gruncie a grn
powierzchni podogi bd warstwy osaniajcej izolacj ciepln stropu znajdujcego si nad t czci, przy czym za kondygnacj uwaa si take poddasze
z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi oraz poziom cz budynku
stanowic przestrze na urzdzenia techniczne, majc wysoko w wietle
wiksz ni 1,9 m, przy czym za kondygnacj nie uznaje si nadbudwek ponad
dachem, takich jak maszynownia dwigu, centrala wentylacyjna, klimatyzacyjna lub kotownia gazowa,
Kondygnacja nadziemna - kondygnacja, ktrej nie mniej ni poowa wysokoci w wietle, co najmniej z jednej strony budynku, znajduje si powyej
poziomu projektowanego lub urzdzonego terenu, a take kada usytuowan
nad ni kondygnacja.
Kondygnacja podziemna - kondygnacja, ktrej wicej ni poowa wysokoci w wietle, ze wszystkich stron budynku, znajduje si poniej poziomu
przylegajcego do niego, projektowanego lub urzdzonego terenu, a take
kada usytuowana pod ni kondygnacja.

12

1.3. Klasyfikacje budynkw

Celem bezpiecznego uytkowania budynku jest jego odpowiednie zabezpieczenie przeciwpoarowe. Do podstawowych form zabezpieczenia budynkw
przed poarem i innym zagroeniem zaliczy naley ochron przeciwpoarow
czynn i biern. Ochrona bierna polega na odpowiednim ksztatowaniu zagospodarowania przestrzeni, infrastruktury i konstrukcji budynkw, wyposaeniu
ich w niezbdny sprzt i urzdzenia przeciwpoarowe oraz utrzymaniu reimw
przebiegw procesw technologicznych i eksploatacyjnych w taki sposb, aby
prawdopodobiestwo powstania i efektw rozprzestrzeniania si poaru byy
jak najmniejsze. Ochrona czynna natomiast polega na praktycznym wykorzystaniu w dziaaniu ratowniczym (w walce z poarami) umiejtnoci posugiwania si urzdzeniami i sprztem przeciwpoarowym oraz ratowniczym bdcym
na wyposaeniu budynku wobec zagroe zaistniaych w chronionym obiekcie.
Powysze wskazuje, e nie tylko wyposaenie budynku w sprzt i urzdzenia przeciwpoarowe daje poczucie bezpieczestwa osb przebywajcych
w budynku. Bardzo wanym aspektem jest umiejtno posugiwania si i wykorzystania urzdze przez uytkownikw, w tym osb odpowiedzialnych za
bezpieczestwo poarowe w budynku.
Budynek, zachowujc bezpieczestwo poarowe, powinien spenia wymagania techniczno-budowlane pod wzgldem klasy odpornoci poarowej,
podziau na strefy poarowe, warunkw ewakuacji, odlegoci od innych obiektw budowlanych, jak rwnie wymagania w zakresie ochrony przeciwpoarowej pod wzgldem wyposaenia w podrczy sprzt ganiczy i urzdzenia
przeciwpoarowe.
Zabezpieczenie budynku wymaganymi rodkami zabezpieczenia przeciwpoarowego, na ktre skadaj si urzdzenia, sprzt, instalacje i rozwizania
budowlane suce zapobieganiu powstawania i rozprzestrzeniania si poarw
zaley przede wszystkim od jego przeznaczenia, powierzchni, wysokoci i iloci kondygnacji oraz iloci i jakoci skadowanych materiaw i prowadzonego
procesu technologicznego.
Zgodnie z 209 rozporzdzenia budynki oraz czci budynkw, stanowice odrbne strefy poarowe z uwagi na przeznaczenie i sposb uytkowania,
dzieli si na:
1.

mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i uytecznoci publicznej charakteryzowane kategori zagroenia ludzi, okrelane jako ZL,

2.

produkcyjne i magazynowe, okrelane jako PM, (oraz dodatkowo garae, hydrofornie, kotownie, wzy ciepownicze, rozdzielnie elektryczne,
stacje transformatorowe, centrale telefoniczne, itp.).

3.

inwentarskie, czyli suce do hodowli inwentarza, okrelane jako IN

(oraz dodatkowo budynki w zabudowie zagrodowej o kubaturze brutto
nie przekraczajcej 1500 m3, jak stodoy, budynki do przechowywania
podw rolnych i budynki gospodarcze).

13

Budynki mieszkalne, zamieszkania zbiorowego i uytecznoci publicznej,

ze wzgldu na spenian funkcj i tym samym stopie niebezpieczestwa pod
wzgldem uytkowania lub moliwoci ewakuacji przebywajcych w nich ludzi,
dzieli si na pi kategorii zagroenia ludzi okrelanych symbolami od ZLI do
ZL V.
Budynki te oraz czci budynkw, stanowice odrbne strefy poarowe,
zalicza si do jednej lub do wicej ni jedna spord nastpujcych kategorii:
1.

ZL I - zawierajce pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osb nie bdcych ich staymi uytkownikami, a nie
przeznaczone przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej zdolnoci
poruszania si,

2.

ZL II - przeznaczone przede wszystkim do uytku ludzi o ograniczonej

zdolnoci poruszania si, takie jak szpitale, obki, przedszkola, domy
dla osb starszych,

3.

ZL III - uytecznoci publicznej, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II,

4.

ZL IV - mieszkalne,

5.

ZL V - zamieszkania zbiorowego, nie zakwalifikowane do ZL I i ZL II.

Rozporzdzenie, w celu okrelenia wymaga technicznych i uytkowych,

wprowadzio podzia budynkw na 4 kategorie wysokoci. Oto one:
1.

niskie (N) - do 12 m wcznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokoci do 4 kondygnacji nadziemnych wcznie,

2.

redniowysokie (SW) - ponad 12 m do 25 m wcznie nad poziomem terenu lub mieszkalne o wysokoci ponad 4 do 9 kondygnacji nadziemnych
wcznie,

3.

wysokie (W) - ponad 25 m do 55 m wcznie nad poziomem terenu lub

mieszkalne o wysokoci ponad 9 do 18 kondygnacji nadziemnych wcznie,

4.

wysokociowe (WW) - powyej 55 m nad poziomem terenu.

Wysoko budynku suc do przyporzdkowania temu budynkowi odpowiednich wymaga techniczno - budowlanych, mierzy si od poziomu terenu
przy najniej pooonym wejciu do budynku lub jego czci, znajdujcym si
na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku, do grnej powierzchni najwyej pooonego stropu, cznie z gruboci izolacji cieplnej i warstwy j osaniajcej, bez uwzgldniania wyniesionych ponad t paszczyzn maszynowni
dwigw i innych pomieszcze technicznych, bd do najwyej pooonego
punktu stropodachu lub konstrukcji przekrycia budynku znajdujcego si bezporednio nad pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi.
Dla budynkw z kategorii produkcyjnych i magazynowych (PM) obowizuje klasyfikacja oparta na tzw. gstoci obcienia ogniowego.
Gstoci obcienia ogniowego jest to energia cieplna, wyraona w megadulach, ktra moe powsta przy spalaniu materiaw palnych znajdujcych

14

si w pomieszczeniu, strefie poarowej lub skadowisku materiaw staych,

przypadajca na jednostk powierzchni tego obiektu, wyraon w metrach
kwadratowych.
Zasady, wedug ktrych oblicza si warto gstoci obcienia ogniowego, okrela Polska Norma PN-B-02852:2001 pt.: Ochrona przeciwpoarowa budynkw - Obliczanie gstoci obcienia ogniowego oraz wyznaczanie
wzgldnego czasu trwania poaru. W normie dodatkowo okrelono zasad
wyznaczania wzgldnego czasu trwania poaru oraz podano wartoci ciepa
waciwego dla niektrych rodzajw materiaw.
Jest to jeden z waniejszych parametrw bdcy podstaw do okrelenia
wielu wymogw zwizanych z prawem z zakresu bezpieczestwa poarowego.
Z wielkoci gstoci obcienia ogniowego wynika m.in. dopuszczalna
wielko stref poarowych, klasa odpornoci poarowej, klasy odpornoci
ogniowej elementw budowlanych, wymagania ewakuacyjne, zaopatrzenie
w wod do zewntrznego i wewntrznego gaszenia poaru obiektw PM.

15

2. Obowizki waciciela, zarzdcy lub uytkownika

obiektu w zakresie jego bezpiecznej eksploatacji
2.1. Obowizki wynikajce z ustawy Prawo budowlane
Zgodnie z zasadami okrelonymi w rozdziale 6 ustawy Prawo budowlane zatytuowanym Utrzymanie obiektw budowlanych, waciciel lub zarzdca obiektu budowlanego jest obowizany utrzymywa i uytkowa obiekt
budowlany w sposb zgodny z jego przeznaczeniem i wymaganiami ochrony
rodowiska. Dodatkowo musi utrzymywa go w naleytym stanie technicznym
i estetycznym, nie dopuszczajc do nadmiernego pogorszenia jego waciwoci uytkowych i sprawnoci technicznej. Szczeglnie wane w tym zakresie
s warunki wpywajce na bezpieczestwo osb przebywajcych w obiekcie.
Ponadto, waciciel obowizany jest zapewni bezpieczne uytkowanie
obiektu w sytuacjach, w ktrych nastpuje uszkodzenie obiektu budowlanego lub bezporednie zagroenie takim uszkodzeniem, mogce spowodowa
zagroenie ycia lub zdrowia ludzi, bezpieczestwa mienia lub rodowiska.
Sytuacje, o ktrych tutaj mowa to czynniki zewntrzne oddziaywujce na
obiekt, spord ktrych najpowszechniejsze w Polsce to: poary, powodzie,
wyadowania atmosferyczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne,
zjawiska lodowe.
Naruszenie wskazanych wyej obowizkw zostao spenalizowane w art.
91a Prawa budowlanego. Zgodnie z tym przepisem, kto nie spenia, okrelonego w art. 61, obowizku utrzymania obiektu budowlanego w naleytym
stanie technicznym, uytkuje obiekt w sposb niezgodny z przepisami lub nie
zapewnia bezpieczestwa uytkowania obiektu budowlanego, podlega grzywnie nie mniejszej ni 100 stawek dziennych, karze ograniczenia wolnoci albo
pozbawienia wolnoci do roku.

2.1.1. Przegldy techniczne

Wyniki czynnoci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez
Pastwow Stra Poarn wskazuj, e jedn z najczciej stwierdzanych
nieprawidowoci jest niewaciwa eksploatacja instalacji i urzdze technicznych, zarwno uytkowych jak i przeciwpoarowych. Jednym z gwnych
zaniedba w tym zakresie jest nieprzestrzeganie terminw przegldw i bada
okresowych.
Czstotliwo i rodzaj kontroli
W celu zapewnienia spenienia ww. wymaga obiekty powinny by w czasie ich uytkowania poddawane przez waciciela lub zarzdc okresowej kontroli, co najmniej raz w roku, polegajcej na sprawdzeniu stanu technicznego:

16

a. elementw budynku, budowli i instalacji naraonych na szkodliwe

wpywy atmosferyczne i niszczce dziaania czynnikw wystpujcych
podczas uytkowania obiektu,
b. instalacji i urzdze sucych ochronie rodowiska,
c. instalacji gazowych oraz przewodw kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).
Szczeglnie ostatni punkt jest istotny z uwagi na bezporednie zagroenie ycia i zdrowia ludzkiego, w wyniku zatrucia lub zaczadzenia, na skutek
niesprawnoci urzdze gazowych i przewodw kominowych.
Obowizek kontroli, o ktrej mowa w pkt a, nie obejmuje wacicieli
i zarzdcw:
1.

budynkw mieszkalnych jednorodzinnych,

2.

obiektw budowlanych:
a. budownictwa zagrodowego i letniskowego,
b. wymienionych w art. 29 ust. 1. Prawa budowlanego.

W przypadku budynkw o powierzchni zabudowy przekraczajcej 2000 m2

oraz innych obiektw budowlanych o powierzchni dachu przekraczajcej 1000
m2, tego typu kontrola musi by przeprowadzana dwa razy w roku, w terminach do 31 maja oraz do 30 listopada.
Dodatkowo, wszystkie obiekty, co najmniej raz na 5 lat, podlegaj obowizkowej kontroli polegajcej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatnoci do uytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego
oraz jego otoczenia.
W zakresie tej kontroli znajduje si rwnie badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawnoci pocze, osprztu, zabezpiecze i rodkw ochrony od porae, opornoci izolacji przewodw oraz
uziemie instalacji i aparatw.
Niezwykle istotn, a czsto zaniedbywan spraw, jest obowizek kontroli
bezpiecznego uytkowania obiektu kadorazowo w przypadku wystpienia
czynnikw zewntrznych oddziaywujcych na obiekt, ktre mog doprowadzi
do uszkodze obniajcych stan bezpieczestwa.
Do tego typu czynnikw nale wymienione ju na pocztku tego rozdziau
zjawiska zwizane z dziaaniem czowieka lub si natury, ktre mog uszkodzi
obiekt budowlany lub wywouj bezporednie zagroenie takim uszkodzeniem.
Oznacza to, e obiekt i jego instalacje powinny by kontrolowane w zakresie swojej sprawnoci, po wystpieniu np. wyadowa atmosferycznych,
wstrzsw sejsmicznych, silnych wiatrw, intensywnych opadw, poarw,
powodzi, itp.
Ustawa Prawo budowlane zawiera ponadto zasady przeprowadzania kontroli okresowej:
17

 stanu technicznego kotw, z uwzgldnieniem efektywnoci energetycznej kotw oraz ich wielkoci do potrzeb uytkowych (art. 62 ust.
1 pkt 5),
urzdze chodniczych w systemach klimatyzacji (art. 62 ust. 1 pkt 6),
instalacji ogrzewczych z kotami o efektywnej nominalnej wydajnoci
powyej 20 kW uytkowanych co najmniej 15 lat (art. 62 ust. 1b).
Uchybienie zwizane z brakiem przeprowadzenia okresowej kontroli,
o ktrych mowa wyej przez waciciela lub zarzdc obiektu budowlanego,
na mocy art. 93 pkt 8 ustawy Prawo budowlane stanowi wykroczenie i jest
zagroone kar grzywny.
Zasady przeprowadzania kontroli stanu technicznego
1.

Kontrole powinny by dokonywane przez osoby posiadajce uprawnienia

budowlane we waciwej specjalnoci.

2.

Kontrole stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych,

gazowych i urzdze chodniczych mog przeprowadza osoby posiadajce kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacj
urzdze, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych.

3.

Kontrol stanu technicznego przewodw kominowych powinny przeprowadza:

osoby posiadajce kwalifikacje mistrza w rzemiole kominiarskim
w odniesieniu do przewodw dymowych oraz grawitacyjnych przewodw spalinowych i wentylacyjnych,
osoby posiadajce uprawnienia budowlane odpowiedniej specjalnoci
w odniesieniu do przewodw kominowych, oraz do kominw przemysowych, kominw wolno stojcych oraz kominw lub przewodw
kominowych, w ktrych cig kominowy jest wymuszony prac urzdze
mechanicznych.

1.

W trakcie kadej kontroli, naley dokona sprawdzenia wykonania zalece

z poprzedniej kontroli.

2.

Osoba przeprowadzajca kontrol stanu technicznego obiektu sporzdza protok z kontroli, w ktrym umieszcza informacje dotyczce stanu
technicznego poszczeglnych elementw konstrukcyjnych oraz wykoczeniowych obiektu oraz zalecenia pokontrolne.

Zasady uytkowania budynkw mieszkalnych, zapewniajce bezpieczestwo

ludzi i mienia oraz ochron zdrowia i ycia okrela rozporzdzenie Ministra
Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunkw technicznych uytkowania budynkw mieszkalnych (Dz. U. z 1999r.
nr 74 poz. 836 z pn. zm.).

18

2.2. Obowizki wynikajce z ustawy o ochronie

przeciwpoarowej
Ustawa o ochronie przeciwpoarowej nakada na wacicieli, zarzdcw
lub uytkownikw obiektw szereg obowizkw w zakresie zapewnienia ich
ochrony przeciwpoarowej. Sposb waciwego wypenienia ww. obowizkw
w trakcie eksploatacji obiektu, jest gwnym przedmiotem zainteresowania
niniejszej publikacji.
Gwne obowizki, ktre zostay wymienione w kolejnych punktach art.
4. ust. 1 ustawy to:
przestrzega przeciwpoarowych wymaga techniczno-budowlanych,
instalacyjnych i technologicznych,
wyposay budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urzdzenia przeciwpoarowe i ganice,
zapewni konserwacj oraz naprawy urzdze przeciwpoarowych
i ganic w sposb gwarantujcy ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
zapewni osobom przebywajcym w budynku, obiekcie budowlanym
lub na terenie, bezpieczestwo i moliwo ewakuacji,
przygotowa budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia
akcji ratowniczej,
zapozna pracownikw z przepisami przeciwpoarowymi,
ustali sposoby postpowania na wypadek powstania poaru, klski
ywioowej lub innego miejscowego zagroenia.
Obowizek przestrzegania przeciwpoarowych wymaga techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych jest niezwykle szerokim
zagadnieniem zwizanym ze stosowaniem zasad i norm obowizujcego prawa,
poczwszy od etapu projektowania budynkw, pomieszcze, obiektw, poprzez
ich budow, uytkowanie, rozbudow, przebudow, a po ewentualn zmian
sposobu uytkowania.
Ze wzgldu na ogromn rnorodno obiektw i procesw, trudno tutaj
wymieni chocia cz aktw prawnych, do ktrych naley si stosowa,
w zwizku z tym odsyamy do wykazu przepisw przeciwpoarowych zamieszczonego na kocu niniejszej publikacji, ktry zawiera najwaniejsze z nich.
Drugi obowizek dotyczy wyposaenia budynku, obiektu budowlanego
lub terenu w wymagane urzdzenia przeciwpoarowe i ganice. Realizowany
jest gwnie w oparciu o zapisy rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych
i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej
budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw.
Zgodnie z nim, urzdzenia przeciwpoarowe to urzdzenia (stae lub
pstae, uruchamiane rcznie lub samoczynnie) suce do zapobiegania
powstaniu, wykrywania, zwalczania poaru lub ograniczania jego skutkw,

19

a w szczeglnoci: stae i pstae urzdzenia ganicze i zabezpieczajce,

urzdzenia inertyzujce, urzdzenia wchodzce w skad dwikowego systemu
ostrzegawczego i systemu sygnalizacji poarowej, w tym urzdzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urzdzenia odbiorcze alarmw poarowych i urzdzenia
odbiorcze sygnaw uszkodzeniowych, instalacje owietlenia ewakuacyjnego, hydranty wewntrzne i zawory hydrantowe, hydranty zewntrzne, pompy
w pompowniach przeciwpoarowych, przeciwpoarowe klapy odcinajce, urzdzenia oddymiajce, urzdzenia zabezpieczajce przed powstaniem wybuchu
i ograniczajce jego skutki, kurtyny dymowe oraz drzwi, bramy przeciwpoarowe i inne zamknicia przeciwpoarowe, jeeli s wyposaone w systemy sterowania, przeciwpoarowe wyczniki prdu oraz dwigi dla ekip ratowniczych.
Urzdzenia przeciwpoarowe powinny by wykonane zgodnie z projektem uzgodnionym przez rzeczoznawc ds. zabezpiecze przeciwpoarowych,
natomiast warunkiem dopuszczenia do ich uytkowania jest przeprowadzenie
odpowiednich dla danego urzdzenia prb i bada, potwierdzajcych prawidowo ich dziaania.
Kolejnym podstawowym obowizkiem wynikajcym z ustawy jest zapewni konserwacj oraz naprawy urzdze przeciwpoarowych i ganic w sposb gwarantujcy ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie.
To samo rozporzdzenie w 3 ust. 2 zobowizuje do poddawania wszystkich urzdze przeciwpoarowych oraz ganic, przegldom technicznym i czynnociom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposb okrelony w Polskich
Normach, w dokumentacji techniczno-ruchowej oraz w instrukcjach obsugi,
opracowanych przez ich producentw.
Przy czym, przegldy techniczne i czynnoci konserwacyjne powinny
by przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, nie rzadziej
jednak ni raz w roku.
W praktyce, okazuje si, e np. w przypadku ganic najwiksi producenci w Polsce zdecydowali, e pierwszy przegld naley przeprowadzi przed
upywem 12 miesicy od daty produkcji, natomiast drugi przegld i nastpne
przeprowadza si co 6 miesicy.
W sytuacjach, kiedy ganice uytkowane s w szczeglnie trudnych warunkach, mogcych mie wpyw na ich sprawno i stan techniczny, administrator obiektu moe podj decyzj o skrceniu terminu przegldu. rodowiska
szczeglnie niekorzystne wystpuj np. w grnictwie, przemyle chemicznym,
gospodarce morskiej.
We stanowice wyposaenie hydrantw wewntrznych powinny by
raz na 5 lat poddawane prbie cinieniowej na maksymalne cinienie robocze,
zgodnie z Polsk Norm dotyczc konserwacji hydrantw wewntrznych.
Oczywicie wadajcy obiektem ponosi w peni koszty zwizane z zapewnieniem warunkw ochrony przeciwpoarowej, do ktrych zobowizuj
go przepisy.

20

Szczegowe sposoby realizacji pozostaych podstawowych obowizkw

wynikajcych z ustawy o ochronie przeciwpoarowej zostay scharakteryzowane w kolejnych rozdziaach.

2.3. Obowizki wynikajce z rozporzdzenia MSWiA w sprawie

ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw
budowlanych i terenw
Rozporzdzenie okrela sposoby i warunki ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw, zwanych dalej obiektami.
Obowizki, ktre rozporzdzenie nakada na wacicieli, zarzdcw lub
uytkownikw budynkw oraz placw skadowych i wiat (z wyjtkiem budynkw mieszkalnych jednorodzinnych) zawarto w poniszych punktach.
1.

Oznakowanie znakami zgodnymi z Polskimi Normami:

a. drg i wyj ewakuacyjnych (z wyczeniem budynkw mieszkalnych)
oraz pomieszcze, w ktrych zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi s wymagane co najmniej 2 wyjcia ewakuacyjne, w sposb
zapewniajcy dostarczenie informacji niezbdnych do ewakuacji,
b. miejsc usytuowania urzdze przeciwpoarowych i ganic,
c. miejsc usytuowania elementw sterujcych urzdzeniami przeciwpoarowymi,
d. miejsc usytuowania nasady umoliwiajcej zasilanie instalacji wodocigowej przeciwpoarowej, kurkw gwnych instalacji gazowej oraz
materiaw niebezpiecznych poarowo,
e. pomieszcze i terenw z materiaami niebezpiecznymi poarowo,
f. drabin ewakuacyjnych, rkaww ratowniczych, pojemnikw z maskami ucieczkowymi, miejsc zbirki do ewakuacji, miejsc lokalizacji
kluczy do wyj ewakuacyjnych,
g. dwigw dla stray poarnej,
h. przeciwpoarowych zbiornikw wodnych, zbiornikw technologicznych stanowicych uzupeniajce rdo wody do celw przeciwpoarowych, punktw poboru wody, stanowisk czerpania wody,
i. drzwi przeciwpoarowych,
j. drg poarowych,
k. miejsc zaklasyfikowanych jako strefy zagroenia wybuchem.

2.

Utrzymywanie urzdze przeciwpoarowych i ganic w stanie penej

sprawnoci technicznej oraz funkcjonalnej.

3.

Wyposaanie obiektw w przeciwpoarowe wyczniki prdu zgodnie

z przepisami techniczno-budowlanymi.

21

4.

Umieszczanie w widocznych miejscach instrukcji postpowania na wypadek poaru z wykazami telefonw alarmowych.

5.

Umieszczanie, przy wjazdach do garay zamknitych z podog znajdujc si poniej poziomu terenu, czytelnej informacji o dopuszczeniu lub
niedopuszczeniu do parkowania w tych garaach samochodw zasilanych
gazem propan-butan.

6.

Zachowanie pasa ochronnego o minimalnej szerokoci 2 m i nawierzchni

z materiaw niepalnych lub gruntowej oczyszczonej wok placw skadowych i skadowisk przy obiektach oraz przy obiektach tymczasowych
o konstrukcji palnej.

7.

Umieszczanie na odmierzaczu gazu pynnego informacji o nie napenianiu

butli (waciciele, zarzdcy i uytkownicy stacji paliw).

8.

Przeprowadzanie regularnych czynnoci porzdkowych w miejscach,

w ktrych wystpuj pyy palne zalegajce w warstwach, zgodnie z zasadami okrelonymi w Polskich Normach (waciciele, zarzdcy i uytkownicy obiektw produkcyjnych i magazynowych).

2.3.1. Obowizki w zakresie wyposaenia obiektw w urzdzenia

przeciwpoarowe i ganice
Podstawowym przepisem opisujcym sposb realizacji obowizku wynikajcego z ustawy o ochronie przeciwpoarowej, a dotyczcego wyposaania obiektw w sprzt poarniczy jest Rozporzdzenie Ministra Spraw
Wewntrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony
przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw.
Rozporzdzenie w rozdz. 6 okrela m.in. miejsca, w ktrych wymagane
jest stosowanie:
staych urzdze ganiczych zwizanych na stae z obiektem, zawierajcych zapas rodka ganiczego i uruchamianych samoczynnie we
wczesnej fazie rozwoju poaru,
systemu sygnalizacji poarowej, obejmujcego urzdzenia sygnalizacyjno-alarmowe, suce do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o poarze, a take urzdzenia odbiorcze alarmw
poarowych i urzdzenia odbiorcze sygnaw uszkodzeniowych,
dwikowego systemu ostrzegawczego, umoliwiajcego rozgaszanie sygnaw ostrzegawczych i komunikatw gosowych na potrzeby
bezpieczestwa osb przebywajcych w obiekcie, nadawanych automatycznie po otrzymaniu sygnau z systemu sygnalizacji poarowej,
a take przez operatora.
Ze wzgldu na to, e niemal wszystkie obiekty, ktre s przedmiotem zainteresowania tej publikacji musz by wyposaane w ganice, a wielokrotnie
s one jedynym wymaganym sprztem ganiczym, nieco wicej uwagi naley

22

powici 32 i 33, ktre zawieraj zasady wyposaania obiektw w tego

typu sprzt.
Ze wzgldu na to, e niemal wszystkie obiekty, ktre s przedmiotem
zainteresowania tej publikacji musz by wyposaane w ganice, a wielokrotnie s one jedynym wymaganym sprztem ganiczym, nieco wicej uwagi
naley powici 32 i 33 rozporzdzenia, ktre zawieraj zasady wyposaania
obiektw w tego typu sprzt.
Zgodnie z ich zapisami, rodzaj ganic powinien by dostosowany do gaszenia grup poarw, ktre mog wystpi w obiekcie.
Obecne przepisy tworz klasyfikacj uwzgldniajc pi nastpujcych
grup poarw:
1.

A - materiaw staych, zwykle pochodzenia organicznego, ktrych normalne spalanie zachodzi z tworzeniem arzcych si wgli (drewno, papier, tkaniny, roliny, wgiel);

2.

B - cieczy i materiaw staych topicych si;

3.

C - gazw;

4.

D - metali;

5.

F - tuszczw i olejw w urzdzeniach kuchennych.

W zakresie iloci, jedna jednostka masy rodka ganiczego 2 kg (dla proszku i CO2) lub 3 dm3 (dla roztworu rodka pianotwrczego) zawartego w ganicach przypada:
1.

na kade 100 m2 powierzchni strefy poarowej w budynku, niechronionej

staym urzdzeniem ganiczym:
a. zakwalifikowanej do kategorii zagroenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub
ZL V,
b. produkcyjnej i magazynowej o gstoci obcienia ogniowego ponad
500 MJ/m2,
c. zawierajcej pomieszczenie zagroone wybuchem;

2.

na kade 300 m2 powierzchni strefy poarowej nie wymienionej w pkt. 1,

z wyjtkiem zakwalifikowanej do kategorii zagroenia ludzi ZL IV.

Jak wida, z obowizku wyposaania w ganice cakowicie wyczone s

budynki kwalifikowane do kategorii zagroenia ludzi ZL IV, to znaczy budynki
mieszkalne jedno- i wielorodzinne.
Zasady rozmieszczania ganic w obiektach okrela 33, ktry stwierdza,
e musz one znajdowa si:
1.

w miejscach atwo dostpnych i widocznych, w szczeglnoci:

a. przy wejciach do budynkw,
b. na klatkach schodowych,
c. na korytarzach,

23

d. przy wyjciach z pomieszcze na zewntrz;

w miejscach nie naraonych na uszkodzenia mechaniczne oraz
dziaanie rde ciepa (piece, grzejniki);
w obiektach wielokondygnacyjnych - w tych samych miejscach na
kadej kondygnacji, jeeli pozwalaj na to istniejce warunki.
Dodatkowo, przy rozmieszczaniu ganic musz by spenione nastpujce
warunki:
1.

odlego z kadego miejsca w obiekcie, w ktrym moe przebywa czowiek, do najbliszej ganicy nie powinna by wiksza ni 30 m;

2.

do ganic powinien by zapewniony dostp o szerokoci co najmniej 1 m.

Obiekty powinny by wyposaone w ganice przenone, speniajce wymagania Polskich Norm bdcych odpowiednikami norm europejskich (EN) dotyczcych ganic lub w ganice przewone. Dlatego te, wszystkie ganice musz
posiada aktualny certyfikat zgodnoci wystawiony przez Centrum Naukowo
Badawcze Ochrony Przeciwpoarowej w Jzefowie (CNBOP).
Na rynku znale mona rwnie sprzt reklamowany najczciej jako
urzdzenie ganicze, suce do gaszenia dwutlenkiem wgla urzdze wraliwych na pyy i zabrudzenia (gwnie sprzt elektroniczny). Urzdzenie jest
bardzo zblione wygldem do ganicy, jednak z formalnego punktu widzenia
ganic nie jest, w zwizku z tym jego posiadanie nie zwalnia waciciela lub
uytkownika obiektu od zakupu waciwej, okrelonej w przepisach, iloci
ganic. Samo urzdzenie moe stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed poarem.
W toku dbaoci o bezpieczestwo poarowe obiektu naley uzmysowi
sobie, e moliwo uycia ganic przenonych nie jest zalena wycznie
od waciwej konserwacji przez uprawniony podmiot. Obowizek wynikajcy z rozporzdzenia ktry brzmi utrzymanie urzdzenia przeciwpoarowego
i ganic w stanie penej sprawnoci technicznej i funkcjonalnej oznacza, e
w ramach dbaoci o ochron przeciwpoarow obiektu naley rwnie przeprowadza systematyczne kontrole:
umiejscowienia ganic,
oznakowania,
pooenia wskazwki cinienia na manometrze,
zachowania swobodnego dostpu do nich.
Inn kwesti, w praktyce czsto decydujc o skutecznoci uywania
ganic, jest wiedza i umiejtnoci osb, ktre maj posugiwa si nimi. Tutaj
ogromn rol do odegrania maj szkolenia, ktre opisane s w dalszej czci
ksiki.

24

Magazyny, w ktrych s skadowane butle z gazem pynnym, oraz stacje

paliw pynnych wyposaane s w ganice na zasadach okrelonych w rozporzdzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunkw
technicznych, jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw pynnych, rurocigi przesyowe dalekosine suce do transportu ropy naftowej i produktw
naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. z 2005 r. nr 243 poz. 2063 z pn. zm.).
Odpowiedzialno karna
Na koniec niniejszego rozdziau warto przypomnie, zapisy kodeksu wykrocze, ktre odnosz si bezporednio do obowizkw wacicieli, uytkownikw i zarzdzajcych obiektami, a ktre uzupeniaj obraz systemu ochrony
przeciwpoarowej.
Zgodnie z art. 82 2. kto, bdc obowizany na podstawie przepisw
o ochronie przeciwpoarowej do zapewnienia warunkw ochrony przeciwpoarowej obiektu lub terenu, nie dopenia obowizkw polegajcych na:
1.

zapewnieniu osobom przebywajcym w obiekcie lub na terenie odpowiednich warunkw ewakuacji,

2.

wyposaaniu obiektu lub terenu w urzdzenia przeciwpoarowe i ganice,

3.

utrzymywaniu urzdze przeciwpoarowych i ganic w stanie penej

sprawnoci technicznej i funkcjonalnej,

4.

umieszczeniu w widocznych miejscach instrukcji postpowania na wypadek poaru wraz z wykazem telefonw alarmowych oraz wymaganych
informacji,

5.

oznakowaniu obiektu odpowiednimi znakami bezpieczestwa,

6.

utrzymywaniu drg poarowych w stanie umoliwiajcym wykorzystanie

tych drg przez pojazdy jednostek ochrony przeciwpoarowej,

7.

zapewnieniu usuwania zanieczyszcze z przewodw dymowych i spalinowych,

8.

zachowaniu pasa ochronnego o szerokoci minimum 2 m i nawierzchni

z materiaw niepalnych lub gruntowej oczyszczonej, wok placw skadowych, skadowisk przy obiektach oraz przy obiektach tymczasowych
o konstrukcji palnej,

9.

przestrzeganiu zasad zabezpieczenia przeciwpoarowego podczas zbioru,

transportu lub skadowania palnych podw rolnych,

10. zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu si poarw w lesie poprzez wykonywanie wymaganych zabiegw ochronnych - podlega karze
aresztu, grzywny albo karze nagany.
Z kolei, art. 164 kodeku karnego w zakresie ochrony przeciwpoarowej
przewiduje popenienie przestpstwa przez tego, kto sprowadza bezporednie

25

niebezpieczestwo zdarzenia, ktre zagraa yciu lub zdrowiu wielu osb albo
mieniu w wielkich rozmiarach, majce posta:
poaru,
zawalenia si budowli, zalewu albo obsunicia si ziemi, ska lub niegu,
eksplozji materiaw wybuchowych lub atwopalnych albo innego
gwatownego wyzwolenia energii, rozprzestrzeniania si substancji
trujcych, duszcych lub parzcych,
gwatownego wyzwolenia energii jdrowej lub wyzwolenia promieniowania jonizujcego.
Oznacza to, ze odpowiedzialno karna wystpuje nawet wtedy, jeli nie
doszo do zdarzenia, ale byo prawdopodobiestwo jego zaistnienia.

26

3. Czynnoci zabronione w zakresie ochrony

przeciwpoarowej
Gwnym celem bezpieczestwa poarowego w obiektach budowlanych
jest zapewnienie szeroko rozumianej ochrony przed poarem. Powysza ochrona regulowana jest przepisami zarwno eksploatacyjnymi jak i wykonawczymi.
Przepisy eksploatacyjne wskazuj, jak ma by wykonany i wyposaony budynek, aby w razie powstania poaru mg sam obroni si przed poarem.
Obrona ta polega na uniemoliwieniu rozprzestrzeniania si poaru na pozostae czci (strefy) budynku, poprzez zastosowanie odpowiednich wydziele
przeciwpoarowych, bd na ugaszeniu powstajcego poaru przy pomocy
samoczynnie uruchamianych urzdze przeciwpoarowych. Przepisy wykonawcze natomiast wskazuj uytkownikowi obiektu, jak naley bezpiecznie pod
wzgldem przeciwpoarowym eksploatowa budynek, aby nie doprowadzi
w nim do powstania poaru.
Jednym z wiodcych przepisw wykonawczych, ktry reguluje powysze
jest rozporzdzenie o ochronie przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw cytowane na wstpie opracowania. W powyszym
przepisie zawarte s m.in. informacje na temat czynnoci w zakresie ochrony
przeciwpoarowej, ktrych nieprzestrzeganie moe doprowadzi do powstania
poaru w budynku oraz w jego bezporednim ssiedztwie.

3.1. Czynnoci zabronione z uyciem otwartego ognia

Eksploatujc budynki i obiekty budowlane, celem niedopuszczenia do
powstania w nich poaru, naley pamita o elementarnych czynnociach, do
ktrych bezwzgldnie naley si stosowa, bez wzgldu na stanowisko waciciela, zarzdcy czy te uytkownika. Czynnociami tymi s:
1.

Kategoryczny zakaz uywania otwartego ognia, palenia tytoniu i stosowania innych czynnikw mogcych zainicjowa zapon materiaw wystpujcych w strefie zagroenia wybuchem budynku, z wyjtkiem urzdze
przeznaczonych do tego celu oraz w miejscach wystpowania materiaw
niebezpiecznych poarowo, w miejscach wystpowania innych materiaw palnych, okrelonych przez waciciela lub zarzdc i oznakowanych
zgodnie z Polskimi Normami dotyczcymi znakw bezpieczestwa.

2.

Zakaz rozgrzewania za pomoc otwartego ognia smoy i innych materiaw

w odlegoci mniejszej ni 5 m od obiektu, przylegego do niego skadowiska lub placu skadowego z materiaami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynnoci na dachach o konstrukcji i pokryciu
niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostaych, jeeli zostan
zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze.

27

3.

Rozpalanie ognia, wysypywanie gorcego popiou i ula lub wypalanie

wierzchniej warstwy gleby i traw w miejscu umoliwiajcym zapalenie
si materiaw palnych albo ssiednich obiektw.

Brak wiadomoci wystpujcych zagroe, jak rwnie konsekwencji

niewaciwego postpowania sprawia, e powysze zasady czsto nie s przestrzegane. Efektem tego bywa sprowadzenie zagroenia dla zdrowia, ycia
i mienia ludzkiego.

3.2. Czynnoci zabronione prowadzone wewntrz budynkw

Niewaciwa eksploatacja sprztw, urzdze i instalacji technicznych
bdcych na wyposaeniu budynku moe przyczyni si do powstania poaru
i jego rozprzestrzenienia si w sposb uniemoliwiajcy ugaszenie ognia w zarodku. Nie stosowanie si do poniszych zalece moe doprowadzi do zwarcia
lub przecienia niesprawnej instalacji elektrycznej w budynku, nadmiernego
nagrzania si materiaw palnych od gorcych powierzchni instalacji i urzdze, itp., co w konsekwencji moe wywoa poar. Czynnoci zabronione,
ktrych wykonywanie lub nieprzestrzeganie moe porednio doprowadzi do
powstania i rozprzestrzeniania si poaru w budynku to:
1.

Uytkowanie instalacji, urzdze i narzdzi niesprawnych technicznie lub

w sposb niezgodny z przeznaczeniem albo warunkami okrelonymi przez
producenta bd niepoddawanych okresowym kontrolom.

2.

Garaowanie pojazdw silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeeli nie oprniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odczono na stae zasilania akumulatorowego pojazdu.

3.

Uytkowanie elektrycznych urzdze ogrzewczych ustawionych bezporednio na podou palnym, z wyjtkiem urzdze eksploatowanych zgodnie z warunkami okrelonymi przez producenta.

4.

Przechowywanie materiaw palnych oraz stosowanie elementw wystroju

i wyposaenia wntrz z materiaw palnych w odlegoci mniejszej ni
0,5 m od:

a.

urzdze i instalacji, ktrych powierzchnie zewntrzne mog nagrzewa si do temperatury przekraczajcej 373,15 K (100 C),

b.

linii kablowych o napiciu powyej 1 kV,

c.

przewodw uziemiajcych oraz przewodw odprowadzajcych instalacji piorunochronnej,

d.

czynnych rozdzielnic prdu elektrycznego, przewodw elektrycznych

siowych i gniazd wtykowych siowych o napiciu powyej 400 V.

5.

Stosowanie na osony punktw wietlnych materiaw palnych, z wyjtkiem materiaw trudno zapalnych i niezapalnych, jeeli zostan umieszczone w odlegoci co najmniej 0,05 m od arwki.

28

6.

Instalowanie opraw owietleniowych oraz osprztu instalacji elektrycznych, takich jak wyczniki, przeczniki, gniazda wtyczkowe, bezporednio na podou palnym, jeeli ich konstrukcja nie zabezpiecza podoa
przed zapaleniem.

7.

Dystrybucja i przeadunek ropy naftowej i produktw naftowych w obiektach nieprzeznaczonych do tego celu.

3.3. Czynnoci utrudniajce prowadzenie dziaa ratowniczo

ganiczych
Eksploatujc budynki waciciele, zarzdcy bd uytkownicy czsto doprowadzaj do sytuacji, ktre w znaczny sposb utrudniaj lub wrcz uniemoliwiaj przeprowadzenie skutecznej ewakuacji osb z budynku w razie
powstania poaru i znacznie ograniczaj moliwo prowadzenia dziaa ratowniczo - ganiczych. Wspomniane czynnoci nie wpywaj bezporednio na
moliwo powstania poaru, lecz w sposb poredni mog przyczyni si do
rozprzestrzenienia ognia w budynku. Czynnociami tymi s:
1.

Skadowanie materiaw palnych na drogach komunikacji oglnej sucych ewakuacji lub umieszczanie przedmiotw na tych drogach w sposb
zmniejszajcy ich szeroko albo wysoko poniej wymaganych wartoci
okrelonych w przepisach techniczno - budowlanych.

2.

Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposb uniemoliwiajcy ich natychmiastowe uycie w przypadku poaru lub innego zagroenia powodujcego
konieczno ewakuacji.

3.

Blokowanie drzwi i bram przeciwpoarowych w sposb uniemoliwiajcy

ich samoczynne zamknicie w przypadku powstania poaru.

4.

Lokalizowanie elementw wystroju wntrz, instalacji i urzdze w sposb

zmniejszajcy wymiary drogi ewakuacyjnej poniej wartoci wymaganych
w przepisach techniczno - budowlanych.

5.

Wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej z sali widowiskowej lub innej o podobnym przeznaczeniu, w ktrej nastpuje jednoczesna wymiana publicznoci lub uytkownikw, jako miejsca oczekiwania na wejcie do tej sali.

6.

Skadowanie materiaw palnych w pomieszczeniach technicznych, na

nieuytkowych poddaszach i strychach oraz na drogach komunikacji oglnej w piwnicach.

7.

Przechowywanie penych, niepenych i oprnionych butli przeznaczonych do gazw palnych na nieuytkowych poddaszach i strychach oraz
w piwnicach.

8.

Uniemoliwianie lub ograniczanie dostpu do:

a. ganic i urzdze przeciwpoarowych,
b. przeciwwybuchowych urzdze odciajcych,

29

c. rde wody do celw przeciwpoarowych,

d. urzdze uruchamiajcych instalacje ganicze i sterujcych takimi
instalacjami oraz innymi instalacjami wpywajcymi na stan bezpieczestwa poarowego obiektu,
e. wyj ewakuacyjnych albo okien dla ekip ratowniczych,
f. wycznikw i tablic rozdzielczych prdu elektrycznego oraz kurkw
gwnych instalacji gazowej,
g. krat zewntrznych i okiennic, ktre zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi powinny otwiera si od wewntrz mieszkania lub
pomieszczenia.

3.4. Czynnoci polepszajce warunki ochrony ppo. w budynku

Bezpieczestwo poarowe zawarte w prawie wskazuje elementarne czynnoci, ktrych wykonywanie jest zakazane celem uniknicia powstania poaru
w budynku, ktre mona rozszerzy, biorc pod uwag specyfikacj obiektu,
wyposaenie w instalacje techniczne i technologiczne, prowadzony proces
technologiczny itp. Czynnoci zabronione w zakresie ochrony przeciwpoarowej wskazane przez ustawodawc w rozporzdzeniu w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw innych obiektw budowlanych i terenw nie stanowi
listy zamknitej. Poniej przedstawiono kilka zasad i wskaza eksploatacyjno
- porzdkowych, ktrych stosowanie znacznie poprawi bezpieczestwo poarowe w budynku:
1.

Pomieszczenia suce, jako magazyny podrczne, zaplecza techniczne, inne pomieszczenia nie przeznaczone do staego przebywania ludzi,
utrzymywa w naleytym porzdku i czystoci.

2.

Przestrzega zasad palenia tytoniu tylko i wycznie w miejscach do tego

przeznaczonych, przed wyrzuceniem niedopakw do kosza naley upewni si czy cakowicie zakoczyo si ich tlenie.

3.

Nie wcza do sieci elektrycznej jednoczenie duej iloci odbiornikw

elektrycznych, nastpuje wwczas wikszy pobr mocy w porwnaniu
z przekrojami przewodw elektrycznych i ich dopuszczalnym obcieniem.

4.

Nie pozostawia bez nadzoru wczonych do sieci urzdze elektrycznych

nieprzystosowanych do pracy cigej.

5.

Po kadorazowym opuszczeniu obiektu czy urzdzenia elektryczne nieprzystosowane do pracy cigej zostay odczone od sieci elektrycznej,
a dopyw gazu do odbiornikw odczony.

6.

Przestrzega przepisw przeciwpoarowych odnonie usuwania zanieczyszcze z przewodw dymowych, spalinowych i wentylacyjnych.

30

7.

Nie dokonywa samowolnie napraw instalacji i urzdze technologicznych, ktre powinny by wykonywane przez osoby wykwalifikowane posiadajce stosowne uprawnienia.

8.

Nie gromadzi materiaw palnych na zewntrz budynku w odlegoci

mniejszej ni 0,5 m od przewodw uziemiajcych oraz przewodw odprowadzajcych instalacji odgromowych.

Reasumujc, jednym z bardzo wanych elementw bezpiecznej eksploatacji budynkw i obiektw jest przestrzeganie bezpieczestwa poarowego poprzez bezwzgldne stosowanie si do powyszych wytycznych. Przestrzeganie
zakazu wykonywania czynnoci, ktrych wykonywanie zostao zabronione prawem na paszczynie waciciela, zarzdcy lub uytkownika budynku znacznie
poprawi bezpieczestwo poarowe w budynku, a tym samym wypeni znamiona
bezpiecznej eksploatacji.

31

4. Zasady bezpiecznego uywania

i przechowywania materiaw
niebezpiecznych poarowo i innych
materiaw palnych
4.1. Materiay niebezpieczne poarowo
Funkcjonowanie czowieka wie si z wykorzystywaniem materiaw
niebezpiecznych poarowo i materiaw palnych, ktre stosowane s zarwno
w procesach technologicznych, produkcyjnych, magazynowych, jak rwnie
w yciu codziennym.
Przygotowywanie posikw na kuchence gazowej zasilanej z instalacji
gazowej bd butli gazowej propan-butan, uywanie w pracach domowych farb
i rozpuszczalnikw, napenianie urzdze spalinowych benzyn wie si z wykorzystywaniem materiaw niebezpiecznych poarowo. Oczywicie w aden
sposb czynnoci zwizane z wykorzystywaniem materiaw niebezpiecznych
poarowo nie s czynnociami zabronionymi, naley jednak pamita, e nieprawidowe ich uywanie i przechowywanie moe doprowadzi do powstania
poaru bd wybuchu, a co za tym idzie moe sprowadzi bezporednie niebezpieczestwo dla zdrowia i ycia ludzi.
Przypomnijmy, i materiay niebezpieczne poarowo to gazy palne, ciecze palne o temperaturze zaponu poniej 328,15 K (55 C), materiay wytwarzajce w zetkniciu z wod gazy palne, materiay zapalajce si samorzutnie
na powietrzu, materiay wybuchowe i wyroby pirotechniczne, materiay ulegajce samorzutnemu rozkadowi lub polimeryzacji, materiay majce skonnoci do samozapalenia, materiay inne ni wymienione wyej, jeli sposb
ich skadowania, przetwarzania lub innego wykorzystania moe spowodowa
powstanie poaru.

4.1.1. Uywanie i przechowywanie materiaw niebezpiecznych

poarowo w budynkach
Podczas uywania i przechowywania materiaw niebezpiecznych poarowo naley pamita o elementarnych, istotnych zasadach:
1.

Na stanowisku pracy w zakadzie produkcyjnym utrzymywa ilo materiau niebezpiecznego poarowo nie wiksz ni dobowe zapotrzebowanie
lub dobowa produkcja, jeeli przepisy szczeglne nie stanowi inaczej.

2.

Wszystkie czynnoci zwizane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obrbk,

transportem lub skadowaniem materiaw niebezpiecznych wykonywa
zgodnie z warunkami ochrony przeciwpoarowej okrelonymi w instrukcji
bezpieczestwa poarowego.

32

3.

Zapas materiaw niebezpiecznych poarowo przekraczajcy wielko

dobowego zapotrzebowania przechowywa w oddzielnym magazynie przystosowanym do takiego celu.

4.

Materiay niebezpieczne poarowo przechowywa w sposb uniemoliwiajcy powstanie poaru lub wybuchu w nastpstwie procesu skadowania
lub wskutek wzajemnego oddziaywania.

5.

Ciecze o temperaturze zaponu poniej 328,15 K (55 C) przechowywa

wycznie w pojemnikach, urzdzeniach i instalacjach przystosowanych
do tego celu, wykonanych z materiaw co najmniej trudno zapalnych,
odprowadzajcych adunki elektrycznoci statycznej, wyposaonych
w szczelne zamknicia i zabezpieczonych przed stuczeniem.

6.

Nie przechowywa materiaw niebezpiecznych poarowo w pomieszczeniach piwnicznych, na poddaszach i strychach, w obrbie klatek schodowych i korytarzy oraz w innych pomieszczeniach oglnie dostpnych, jak
rwnie na tarasach, balkonach i loggiach.

7.

Nie magazynowa materiaw niebezpiecznych pod cianami budynku.

Materiay niebezpieczne poarowo uywane i wykorzystywane przez czowieka w yciu codziennym to gazy i ciecze palne charakteryzujce si bardzo
nisk temperatur zaponu i waciwociami wybuchowymi, rzadziej materiay
stae. Czciej z materiaami niebezpiecznymi czowiek ma kontakt w zakadach pracy, gdzie specyfikacja technologiczna wymaga ich stosowania. Naley
tutaj rwnie nadmieni, i istnieje zakaz obrotu z przeznaczeniem do uytku
cywilnego niektrymi materiaami niebezpiecznymi poarowo np. materiay
wybuchowe, materiay pirotechniczne, poza dopuszczonymi do uytku cywilnego itd., na zakup ktrych naley posiada stosowne pozwolenie.
Celem zachowania bezpiecznej eksploatacji obiektw ustawodawca dopuci przechowywanie w budynku z przeznaczeniem dla uytecznoci publicznej,
zamieszkania zbiorowego i mieszkalnym materiaw niebezpiecznych poarowo
tj. cieczy i gazw w nastpujcych ilociach:
1.

10 dm3 cieczy o temperaturze zaponu poniej 294,15 K (21 C) oraz

do 50 dm3 cieczy o temperaturze zaponu 294,15328,15 K (2155 C),
a w mieszkaniach odpowiednio do 5 dm3 i do 20 dm3 cieczy.

2.

W jednym mieszkaniu, lokalu uytkowym lub warsztacie nie naley instalowa wicej ni dwch butli 11 kg z gazem propan - butan, natomiast
pojemno butli nie moe przekracza 11 kg gazu.

4.1.2. Przechowywanie materiaw niebezpiecznych poarowo

w postaci cieczy palnych
Przechowujc ciecze palne naley pamita o poniszych elementarnych
warunkach, nieprzestrzeganie ktrych moe znacznie pogorszy warunki bez-

33

pieczestwa poarowego w budynkach. Ciecze palne mona przechowywa

w budynkach za wyjtkiem budynkw mieszkalnych w nastpujcych ilociach:
- Budynki ZL (zagroenia ludzi)
1.

Do 10 dm3 cieczy o temperaturze zaponu poniej 294,15 K (21 C) oraz

do 50 dm3 cieczy o temperaturze zaponu 294,15328,15 K (2155 C),
a w mieszkaniach odpowiednio do 5 i do 20 dm3 cieczy.

2.

W pomieszczeniach handlowo-usugowych cieczy o temperaturze zaponu do 328,15 K (55 C) w takiej iloci, e gsto obcienia ogniowego
stworzona przez te ciecze nie przekroczy 500 MJ/m2.

- Garae
1.

Do 200 dm3 cieczy o temperaturze zaponu poniej 328,15 K (55 C)

w garaach wolno stojcych wykonanych z materiaw niepalnych o powierzchni do 100 m2.

2.

Do 20 dm3 cieczy o temperaturze zaponu poniej 294,15 K (21 C) lub

do 60 dm3 cieczy o temperaturze zaponu 294,15373,15 K (21100 C)
w garaach o powierzchni do 100 m2 przylegajcych do innych budynkw.

Nie jest dopuszczalne w garaach przelewanie paliwa oraz napenianie nim

zbiornikw paliwa w pojazdach. Ciecze magazynowane w garaach powinny
by przechowywane w naczyniach metalowych lub innych dopuszczonych do
tego celu, posiadajcych szczelne zamknicia.
Przechowywanie materiaw niebezpiecznych poarowo w iloci wikszej
anieli ustalono ustawowo moe w razie powstania poaru w budynku znacznie zwikszy jego moc, doprowadzi do rozprzestrzenienia si ognia, a tym
samym znacznie utrudni przeprowadzenie skutecznej akcji ratowniczo - ganiczej. Celem przechowywania i magazynowania materiaw niebezpiecznych
wykorzystuje si odpowiednio wykonane i zabezpieczone budynki usytuowane
w bezpiecznych odlegociach od innych obiektw.
Ponadto przechowujc materiay niebezpieczne poarowo w pomieszczeniach i budynkach nie przeznaczonych do tego celu naley pamita, aby
uywa ich tylko i wycznie w opakowaniach jednostkowych producenta,
zgodnie z instrukcj stosowania zamieszczon na opakowaniu. Cieczy palnych
nie wolno uywa i przelewa w pobliu rozgrzanych elementw i urzdze
oraz w pobliu maszyn powodujcych iskrzenie. Po uyciu naley szczelnie
zamkn opakowanie jednostkowe i przechowywa w sposb zabezpieczajcy
przed upadkiem, a tym samym rozlaniem cieczy palnej. Naley je rwnie
przechowywa w miejscu niedostpnym dla dzieci.

34

4.1.3. Przechowywanie materiaw niebezpiecznych poarowo

w postaci gazw palnych
Gazy palne w butlach 11 kg, ktre najczciej wykorzystywane s w gospodarstwach domowych naley przechowywa przy zachowaniu nastpujcych, bezpiecznych warunkw:
1.

W pomieszczeniu, w ktrym instaluje si butl, naley zachowa temperatur nisz ni 35C.

2.

Butl naley instalowa wycznie w pozycji pionowej, zabezpieczy

przed upadkiem, przewrceniem, dostpem dzieci itp.

3.

Butl naley zabezpieczy przed uszkodzeniami mechanicznymi.

4.

Midzy butl, a urzdzeniem promieniujcym ciepo (grzejniki, piece,

kuchenki gazowe itp.), z wyczeniem zestaww urzdze gazowych z butlami, naley zachowa co najmniej 1,5 m.

5.

Butli nie naley umieszcza w odlegoci mniejszej ni 1 m od urzdze

mogcych powodowa iskrzenie np. wycznikw elektrycznych, licznikw
elektrycznych, gniazd wtykowych, dzwonkw elektrycznych, telefonw,
itp.

6.

Urzdzenia gazowe naley czy z reduktorem cinienia gazu na butli

za pomoc elastycznego przewodu o dugoci nieprzekraczajcej 3 m
i wytrzymaoci na cinienie co najmniej 300 kPa, odpornego na skadniki
gazu pynnego, uszkodzenia mechaniczne oraz temperatur do 60C.

7.

Ponadto butli z gazem pynnym nie wolno umieszcza w szybach instalacyjnych budynkw, pomieszczeniach sypialnych, kotowniach, garaach
i innych miejscach, gdzie znajduj si pojazdy samochodowe.

4.2. Przechowywanie materiaw palnych

W niniejszym opracowaniu nie mog by pominite zasady uywania
i przechowywania materiaw palnych. Pomimo mniejszego niebezpieczestwa poarowego cechujcego materiay palne od materiaw niebezpiecznych
poarowo to niewaciwe ich uywanie i przechowywanie moe spowodowa
poar i doprowadzi do jego szybkiego rozprzestrzenienia si. Wobec powyszego naley stosowa ponisze zasady:
1.

Wszelkie materiay palne w pomieszczeniach budynku naley przechowywa w odlegoci co najmniej 1 m od przewodw kominowych.

2.

Materiay palne magazynowa w odlegoci co najmniej 0,5 m od piecw

centralnego ogrzewania, instalacji i urzdze, ktrych powierzchnie mog
nagrzewa si do temperatury ponad 100 C.

3.

Przechowywa materiay palne w odlegoci 0,5 m od linii kablowych

o napiciu powyej 1 kV, przewodw uziemiajcych oraz przewodw odprowadzajcych instalacji piorunochronnej budynku oraz czynnych roz-

35

dzielnic prdu elektrycznego, przewodw elektrycznych siowych i gniazd

wtykowych siowych o napiciu powyej 400 V.
4.

Nie gromadzi materiaw palnych w obrbie wykonywania prac z uyciem

otwartego ognia.

5.

Nie skadowa materiaw palnych w pomieszczeniach technicznych,

na nieuytkowych poddaszach i strychach oraz na drogach komunikacji oglnej w piwnicach oraz na drogach komunikacji oglnej sucych
ewakuacji.

6.

Skadowanie materiaw palnych pod cianami obiektu zwizanych z jego

funkcj jest dopuszczalne pod warunkiem nie przekroczenia maksymalnej
powierzchni strefy poarowej, okrelonej dla tego obiektu; zachowania
dostpu do obiektu na wypadek prowadzenia dziaa ratowniczych; nienaruszenia minimalnej odlegoci od obiektw ssiednich, wymaganej
z uwagi na bezpieczestwo poarowe; zachowania minimalnej odlegoci
5 m od drogi poarowej.

7.

Skadowanie opaowych materiaw palnych (drewno, wgiel, olej opaowy) w budynkach uytecznoci publicznej, zamieszkania zbiorowego,
mieszkalnych wielorodzinnych oraz produkcyjnych i magazynowych powinno mie miejsce w przeznaczonych do tego pomieszczeniach wydzielonych poarowo elementami oddzielenia przeciwpoarowego od pozostaej
czci budynku.

8.

Dopuszcza si przechowywanie oleju napdowego, na potrzeby wasne

uytkownika, w zbiorniku naziemnym dwu paszczowym o pojemnoci do
5 m3 pod warunkiem zachowania odlegoci co najmniej 10 m - od budynkw mieszkalnych i budynkw uytecznoci publicznej oraz 5 m - od
innych obiektw budowlanych i od granicy dziaki ssiedniej; powysze
odlegoci mog by pomniejszone o poow pod warunkiem wykonania
ciany oddzielenia przeciwpoarowego o klasie odpornoci ogniowej 120
min pomidzy budynkiem a zbiornikiem.

36

5. Bezpieczne uytkowanie instalacji i urzdze

technicznych
Budynki, celem ich prawidowego funkcjonowania wyposaa si w instalacje i urzdzenia techniczne. W dobie XXI wieku prawie kady budynek wyposaony jest w instalacj elektryczn oraz instalacj przewodw kominowych
(dymowych, spalinowych, wentylacyjnych), znaczna ich cz wyposaona
jest rwnie w instalacje gazowe i odgromowe. O ile instalacje: elektryczna,
gazowa i przewodw kominowych s instalacjami, ktrych nieprawidowa eksploatacja moe doprowadzi do powstania poaru w budynku o tyle instalacja
odgromowa jest instalacj zabezpieczajc. W budynkach do ich prawidowego
funkcjonowania wykorzystuje si szereg urzdze technicznych np. rnego rodzaju paleniska i piece, w tym centralnego ogrzewania, wentylatory powietrza
i klimatyzatory, wreszcie urzdzenia przeciwpoarowe zabezpieczajce obiekt
przed poarem. Prawidowa eksploatacja urzdze i dbanie o ich nienaganny
stan techniczny, prowadzenie okresowych kontroli i bada znacznie podnosi
bezpieczestwo poarowe w budynkach.
Instalacje techniczne bdce na wyposaeniu budynkw powinny by wykonane zgodnie z przepisami prawa ustawowego, w tym z Polskimi Normami,
natomiast badania i przegldy techniczne jak rwnie wszelkie naprawy powinny by wykonywane przez osoby posiadajce stosowne uprawnienia, kwalifikacje i dostateczn wiedz w tym zakresie. Czasokresy przegldw technicznych
dla instalacji zostay okrelone przepisami Prawa budowlanego i przedstawiaj
si nastpujco:
1.

Co najmniej raz w roku dla instalacji gazowych oraz przewodw kominowych (dymowych, spalinowych, wentylacyjnych).

2.

Co najmniej raz na 5 lat dla instalacji elektrycznej i odgromowej w zakresie stanu sprawnoci pocze, osprztu, zabezpiecze i rodkw ochrony od porae, opornoci izolacji przewodw oraz uziemie instalacji
i aparatw.

Kontrol stanu technicznego instalacji technicznych bdcych na wyposaeniu budynkw powinny przeprowadza osoby posiadajce odpowiednie
kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu ww. usug. Ze wzgldu na potrzeb
zapewnienia ochrony przeciwpoarowej zwizanej z eksploatacj instalacji
w budynku, naley prowadzi dokumentacj bada okresowych. Ponadto waciciel, zarzdca lub uytkownik obiektu budowlanego, na ktrym spoczywaj
obowizki w zakresie napraw, okrelone w przepisach odrbnych lub umowach, s obowizani w czasie lub bezporednio po przeprowadzonej kontroli
stanu technicznego obiektu budowlanego lub jego czci, usun stwierdzone
uszkodzenia oraz uzupeni braki, ktre mogyby spowodowa zagroenie ycia
lub zdrowia ludzi, niebezpieczestwo mienia lub rodowiska, w szczeglnoci
poar, wybuch i poraenie prdem elektrycznym. Ponadto na wacicielach

37

bd uytkownikach obiektw za wyjtkiem budynkw mieszkalnych jednorodzinnych oraz obiektw budowlanych budownictwa zagrodowego i letniskowego
spoczywa obowizek prowadzenia dokumentu pt. Ksika obiektu budowlanego, ktry powinien zawiera warunki techniczno - budowlane, wyposaenie
obiektw w instalacje techniczne i urzdzenia przeciwpoarowe oraz wszelkie
wpisy z przeprowadzonych okresowych bada technicznych obiektu i instalacji
wraz z terminami i nazwiskami osb upowanionych do ich przeprowadzenia.
Dodatkowo w obiektach, w ktrych odbywa si proces spalania paliwa
staego, ciekego lub gazowego, usuwa si zanieczyszczenia z przewodw dymowych i spalinowych w okresach ich uytkowania:
1.

Co najmniej raz w miesicu od palenisk zakadw zbiorowego ywienia

i usug gastronomicznych, jeeli przepisy miejscowe nie stanowi inaczej.

2.

Co najmniej raz na 3 miesice od palenisk opalanych paliwem staym.

3.

Co najmniej raz na 6 miesicy od palenisk opalanych paliwem pynnym

i gazowym.

4.

Co najmniej raz w roku z przewodw wentylacyjnych, jeeli wiksza

czstotliwo nie wynika z warunkw uytkowych.

Ponadto kadorazowo przed rozpoczciem sezonu grzewczego naley

dokona przegldu stanu technicznego urzdze ogrzewczych i przewodw
dymowych, zwracajc szczegln uwag na poniszy fakt:
1.

Czy przewd kominowy nie jest zatkany.

2.

Czy nie wystpuj uszkodzenia komina, brak lub uszkodzenie zewntrznej

obudowy komina, drzwiczek przewodw kominowych i kanaw przeazowych.

3.

Czy paleniska do przewodw kominowych s odpowiednio podczone.

4.

Czy w odlegoci mniejszej ni 0,5 m od drzwiczek wycierowych i kontrolnych nie s skadowane materiay palne.

Eksploatujc instalacj elektryczn i urzdzenia techniczne zasilane z tej

instalacji, celem zachowania wysokiego bezpieczestwa poarowego w budynku naley przestrzega nastpujcych zasad:
1.

Zachowa odlego co najmniej 0,5 m pomidzy oprawami owietleniowymi a materiaami palnymi.

2.

Ustawia ogrzewcze urzdzenia elektryczne na niepalnych podstawach

lub pytach.

3.

Nie pozostawia bez dozoru wczonych do sieci przenonych grzejnikw,

kuchenek, elazek i innych urzdze elektrycznych nieprzystosowanych
do cigej pracy.

4.

Osobom nie posiadajcym wymaganych kwalifikacji zawodowych nie wolno dokonywa samodzielnych przerbek i remontw urzdze i instalacji
elektrycznych.

38

5.

Niedopuszczalne jest zakadanie instalacji prowizorycznych, niewaciwie wykonanych, np.: zawieszanie przewodw bezporednio na hakach,
gwodziach, owijanie lamp papierem itp.

6.

Naley stosowa si do zalece producenta, odnonie uytkowania i konserwacji urzdze elektrycznych.

7.

Nie wolno instalowa opraw owietleniowych oraz osprztu typu: wyczniki przeczniki, gniazda wtyczkowe bez izolacji.

Urzdzenia grzewcze (piece) i paleniska otwarte uytkowane w budynkach musz spenia ponisze warunki eksploatacyjne:
1.

Piec metalowy lub w ramach metalowych, rury przyczeniowe oraz otwory do czyszczenia powinny by oddalone od atwo zapalnych, nieosonitych czci konstrukcyjnych budynku co najmniej 0,6 m, a od osonitych
okadzin z tynku o gruboci 25 mm lub inn rwnorzdn okadzin - co
najmniej 0,3 m.

2.

Piec z kamienia, cegy, kafli i podobnych materiaw niepalnych oraz

przewody spalinowe i dymowe powinny by oddalone od atwo zapalnych,
nieosonitych czci konstrukcyjnych budynku co najmniej 0,3 m, a od
osonitych okadzin z tynku o gruboci 25 mm na siatce albo rwnorzdn okadzin - co najmniej 0,15 m.

3.

Palenisko powinno by umieszczone na podou niepalnym o gruboci co

najmniej 0,15 m, a przy piecach metalowych bez nek - 0,3 m. Podoga
atwo zapalna przed drzwiczkami palenisk powinna by zabezpieczona
pasem materiau niepalnego o szerokoci co najmniej 0,3 m, sigajcym
poza krawdzie drzwiczek co najmniej po 0,3 m.

4.

Palenisko otwarte moe by stosowane tylko w pomieszczeniu, w ktrym

nie wystpuje zagroenie wybuchem, w odlegoci co najmniej 0,6 m od
atwo zapalnych czci budynku. W pomieszczeniach ze stropem drewnianym palenisko otwarte powinno mie okap wykonany z materiaw
niepalnych, wystajcy co najmniej 0,3 m poza krawd paleniska.

39

6. Prace niebezpieczne pod wzgldem

poarowym oraz ocena zagroenia wybuchem
Prace niebezpieczne pod wzgldem poarowym to wszelkie czynnoci
prowadzone w budynkach i poza nimi, ktre w sposb szczeglny zagraaj
powstaniem poaru lub wybuchu. Prace niebezpieczne poarowo, prowadzone
poza wyznaczonym na stae do tego celu miejscem jak prace remontowo - budowlane prowadzone wewntrz obiektw, na przylegych do niego terenach,
a take wszelkie prace remontowo - budowlane z uyciem materiaw niebezpiecznych poarowo naley prowadzi w sposb uniemoliwiajcy powstanie
poaru lub wybuchu.
Najczciej prowadzonymi pracami niebezpiecznymi poarowo s wszelkie prace z uyciem otwartego ognia, podczas ktrych wystpuje iskrzenie,
rozgrzewanie powierzchni lub nagrzewanie, np. spawanie, cicie gazowe
i elektryczne, podgrzewanie lepiku, smoy, itp., rozniecanie ognisk oraz wszelkie prace zwizane ze stosowaniem materiaw niebezpiecznych poarowo,
przy ktrych mog powstawa mieszaniny wybuchowe, np. stosowanie cieczy
palnych do malowania, lakierowania, klejenia, mycia, nasycania materiaw,
usuwanie pozostaoci nagromadzonych pyw stanowisk pracy, uywanie materiaw wybuchowych i pirotechnicznych.
Prace niebezpieczne poarowo musz by wykonywane przez osoby posiadajce stosowne uprawnienia do ich wykonywania oraz wymagane dowiadczenie. Pomieszczenia i budynki musz by waciwie zabezpieczone, natomiast
przebieg prac powinien by nadzorowany przez wykwalifikowany personel.

6.1. Czynnoci w zakresie bezpieczestwa poarowego

poprzedzajce rozpoczcie prac
Przed rozpoczciem prac niebezpiecznych pod wzgldem poarowym,
mogcych powodowa bezporednie niebezpieczestwo powstania poaru lub
wybuchu, waciciel, zarzdca lub uytkownik obiektu oraz wykonawca jest
zobowizany:
1.

Oceni zagroenie poarowe w miejscu, w ktrym prace bd wykonywane.

2.

Ustali rodzaj przedsiwzi majcych na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania si poaru lub wybuchu.

3.

Wskaza osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca

pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakoczeniu prac.

4.

Zapewni wykonywanie prac wycznie przez osoby do tego upowanione,

posiadajce odpowiednie kwalifikacje i dowiadczenie.

40

5.

Zaznajomi osoby wykonujce prace z zagroeniami poarowymi wystpujcymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsiwziciami majcymi
na celu niedopuszczenie do powstania poaru lub wybuchu.

6.

Odpowiednio przygotowa miejsce (pomieszczenie, budynek), w ktrym

bd prowadzone ww. prace.

Przygotowanie budynkw lub pomieszcze, w ktrych bd prowadzone

prace niebezpieczne poarowo polega w szczeglnoci na:
1.

Oczyszczeniu miejsc, gdzie bd wykonywane prace z wszelkich palnych

materiaw, zbdnych przedmiotw i zanieczyszcze.

2.

Odsuniciu na bezpieczn odlego od miejsca prowadzenia prac wszelkich przedmiotw palnych i niepalnych w opakowaniach palnych.

3.

Zabezpieczeniu przed dziaaniem np. odpryskw spawalniczych materiaw palnych, ktrych usunicie na bezpieczn odlego nie jest moliwe,
przez ich osonicie elementami niepalnymi np. arkuszami blachy, pytami
gipsowymi, itp.

4.

Sprawdzeniu, czy znajdujce si w ssiednich pomieszczeniach materiay

lub przedmioty podatne na zapalenie wskutek rozpryskw spawalniczych
nie wymagaj zastosowania lokalnych zabezpiecze.

5.

Uszczelnieniu materiaami niepalnymi wszelkich przepustw instalacyjnych, kablowych, wentylacyjnych itp. znajdujcych si w pobliu miejsca
prowadzenia prac.

6.

Zabezpieczeniu przed rozpryskami spawalniczymi lub uszkodzeniami mechanicznymi kabli, przewodw elektrycznych oraz instalacyjnych z paln
izolacj, o ile znajduj si w zasigu zagroenia powodowanego pracami
niebezpiecznymi.

7.

Sprawdzeniu, czy w miejscach planowanych prac lub w pomieszczeniach

ssiednich nie prowadzono w ostatnim czasie prac malarskich lub innych
przy uyciu substancji atwo zapalnych.

8.

Przygotowaniu w miejscu wykonywaniu prac m.in. napenionych wod

metalowych pojemnikw na rozgrzane odpadki powstae w wyniku prowadzenia prac oraz niezbdnego sprztu ganiczego i sprztu pomiarowego
np. do pomiaru ste par i gazw palnych w rejonie prowadzenia prac.

9.

Zapewnieniu staej dronoci wyj ewakuacyjnych z miejsc prowadzenia

prac niebezpiecznych poarowo, celem zapewnienia ewakuacji w razie
niespodziewanego powstania poaru.

6.2. Czynnoci w zakresie bezpieczestwa poarowego w trakcie

prowadzenia prac
Podczas wykonywania prac niebezpiecznych poarowo naley stosowa
ponisze elementarne warunki bezpieczestwa:

41

1.

Zabezpieczy przed zapaleniem materiay palne wystpujce w miejscu

wykonywania prac oraz w rejonach przylegych, w tym rwnie elementy
konstrukcji budynku i znajdujcych si w nim instalacji technicznych.

2.

Prowadzi prace niebezpieczne pod wzgldem poarowym w pomieszczeniach (urzdzeniach) zagroonych wybuchem lub w pomieszczeniach,
w ktrych wczeniej wykonywano inne prace zwizane z uyciem atwo
zapalnych cieczy lub palnych gazw, jedynie wtedy, gdy stenie par
cieczy lub gazw w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania
prac nie przekracza 10 % ich dolnej granicy wybuchowoci.

3.

Uywa do wykonywania prac wycznie sprztu sprawnego technicznie

i zabezpieczonego przed moliwoci wywoania poaru lub wybuchu.

4.

Mie w miejscu wykonywania prac sprzt umoliwiajcy likwidacj wszelkich rde poaru.

5.

Pamita, e niedopuszczalnym jest jednoczesne prowadzenie prac niebezpiecznych poarowo zwizanych z wytwarzaniem si iskier w pomieszczeniach, w ktrych prowadzone s prace z zastosowaniem materiaw
palnych i niebezpiecznych poarowo.

6.

Po zakoczeniu prac podda kontroli miejsce, w ktrym prace byy wykonywane, oraz rejony przylege.

6.3. Obowizki nadzorujcych i wykonujcych prace

Osoba, ktra zostaa upowaniona do sprawowania nadzoru nad przebiegiem prac poarowo niebezpiecznych obowizana jest w szczeglnoci:
1.

Zna obowizujce przepisy przeciwpoarowe oraz nadzorowa przestrzeganie tych przepisw przez podlegych pracownikw.

2.

Dopilnowa, aby przed przystpieniem do prac niebezpiecznych poarowo

wykonane zostay wszystkie zalecenia w zakresie zabezpieczenia obiektu,
pomieszcze, stanowisk, przewidziane w protokole prac lub zezwoleniu
na ich przeprowadzenie.

3.

Sprawdza zabezpieczenie przeciwpoarowe stanowisk prac poarowo

niebezpiecznych oraz wydawa polecenia gwarantujce natychmiastow
likwidacj stwierdzonych niedocigni.

4.

Wstrzyma prace z chwil stwierdzenia sytuacji stwarzajcych niebezpieczestwo powstania poaru lub wybuchu, do czasu usunicia wystpujcych nieprawidowoci.

5.

Bra udzia w kontroli stanowisk, pomieszcze lub budynku po zakoczeniu prac niebezpiecznych poarowo.

Osoby prowadzce (wykonujce) prace poarowo niebezpieczne obowizane s w szczeglnoci:

42

1.

Sprawdzi czy sprzt i narzdzia wykorzystywane przy pracach s sprawne technicznie i zabezpieczone przed moliwoci zainicjowania poaru
bd wybuchu.

2.

Usun z miejsca wykonywania prac wszystkie materiay palne, ktre nie

s trwale przymocowane do elementw konstrukcyjnych.

3.

Dokadnie zabezpieczy elementami niepalnymi wszelkie materiay palne

naraone na zapalenie znajdujce si w obrbie wykonywanych prac.

4.

Zna przepisy przeciwpoarowe obowizujce w obiekcie, obsug sprztu ganiczego oraz zasady postpowania na wypadek powstania poaru
cznie z zasadami ewakuacji.

5.

cile przestrzega wytycznych zabezpieczenia ustalonych dla prowadzenia danego rodzaju prac oraz stosowa si do polece osoby nadzorujcej
ww. prace.

6.

Przestrzega zalece zawartych w protokoach i zezwoleniach na prowadzenie prac.

7.

Sprawdzi przed przystpieniem do wykonywania prac, czy stanowisko

pracy zostao wyposaone w dostateczn ilo rodkw i sprztu ganiczego.

8.

Przerwa prowadzenie prac w przypadku stwierdzenia sytuacji lub warunkw umoliwiajcych powstanie i rozprzestrzenienie si poaru bd
wybuchu.

9.

Informowa na bieco osob upowanion do nadzoru nad prowadzeniem

prac o ewentualnych faktach zainicjowania ognia ugaszonego w trakcie
wykonywania prac oraz o zakoczeniu prac.

10. Dokadnie sprawdzi miejsce (pomieszczenie, budynek), po zakoczeniu

prac, czy nie doszo do zainicjowania ognia.

6.4. Zagroenie wybuchem

Wykonujc prace wynikajce z procesu technologicznego danego zakadu
w budynkach produkcyjnych i magazynowych, w tym rwnie prace niebezpieczne poarowo z uyciem materiaw mogcych wytworzy mieszaniny wybuchowe, lub w ktrych materiay takie s magazynowane naley dokona oceny zagroenia wybuchem. Oceny zagroenia wybuchem dokonuj projektant
nowoprojektowanego budynku, inwestor, lub uytkownik decydujcy o procesie
technologicznym. Powysza ocena powinna obejmowa wskazanie pomieszcze
zagroonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewntrznych odpowiednich stref zagroenia wybuchem wraz z opracowaniem
graficznej dokumentacji klasyfikacyjnej oraz wskazanie czynnikw mogcych
w nich zainicjowa zapon. Dokonanie oceny zagroenia wybuchem i potwierdzenie jej stosown dokumentacj jest niezwykle wane, poniewa wskazuje
inwestorowi lub uytkownikowi odpowiedzialnemu za bezpieczestwo procesu

43

technologicznego w budynkach zakadu jakie zabezpieczenia naley zastosowa

w budynku lub urzdzeniu technologicznym aby zminimalizowa zagroenie
wybuchowe, a tym samym poprawi bezpieczestwo osb przebywajcych
w obiekcie.
Pomieszczenie, w ktrym moe wytworzy si mieszanina wybuchowa,
powstaa z wydzielajcej si takiej iloci palnych gazw, par, mgie lub pyw,
ktrej wybuch mgby spowodowa przyrost cinienia w tym pomieszczeniu
przekraczajcy 5 kPa, okrela si jako pomieszczenie zagroone wybuchem.
Takie pomieszczenie naley wyposay w urzdzenia i sprzt zabezpieczajcy, majce na celu zminimalizowanie zagroenia wybuchowego tj. stosowa
urzdzenia elektryczne w wykonaniu przeciwwybuchowym, uywa sprzt antyelektrostatyczny, wyposay w samoczynnie uruchamian wentylacj awaryjn, zabudowa nad pomieszczeniem lekki dach bd powierzchnie odciajce,
wydzieli pomieszczenie od pozostaej czci budynku cianami odpornymi na
parcie, co najmniej 15 kPa, itp.
W pomieszczeniu naley wyznaczy stref zagroenia wybuchem, jeeli
moe w nim wystpowa mieszanina wybuchowa o objtoci co najmniej 0,01
m3 w zwartej przestrzeni. Pomimo, i ocena zagroenia wybuchem wykluczy
pomieszczenie jako zagroone wybuchem naley wyznaczy stref bd strefy
zagroenia wybuchem. Wyznaczenie stref, stosowne ich oznakowanie znakami
informacyjno - ostrzegawczymi informuje osoby przebywajce w pomieszczeniu o istniejcym niebezpieczestwie wybuchowym i prowadzi do zwikszenia czujnoci i ostronoci podczas wykonywania stosownych prac zwizanych
z procesem technologicznym. Zidentyfikowane miejsca wystpowania atmosfery wybuchowej s kwalifikowane do odpowiedniej strefy zagroenia wybuchem,
zgodnie z norm PN-EN 1127-1:2011 Atmosfery wybuchowe - Zapobieganie
wybuchowi i ochrona przed wybuchem - Cz 1: Pojcia podstawowe i metodyka.
Przy dokonywaniu oceny zagroenia wybuchem pomieszcze bierze si
pod uwag najbardziej niekorzystn z punktu widzenia ewentualnych skutkw wybuchu sytuacj mogc wytworzy si w procesie ich eksploatacji,
uwzgldniajc najbardziej niebezpieczny, wystpujcy tam rodzaj substancji oraz najwiksz jej ilo, jaka mogaby bra udzia w reakcji wybuchu.
W ocenie zagroenia wybuchem obliczanie przewidywanego przyrostu cinienia
w pomieszczeniu nie jest wymagane w przypadku, gdy bez jego dokonania
inwestor, jednostka projektowania lub uytkownik decydujcy o procesie technologicznym uznaje pomieszczenie za zagroone wybuchem.
Zgodnie z rozporzdzeniem Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r.
w sprawie minimalnych wymaga, dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy,
zwizanych z moliwoci wystpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej,
pracodawca obowizany jest rwnie dokona oceny ryzyka zwizanego z moliwoci wystpienia w miejscach pracy atmosfery wybuchowej opracowujc
stosowny dokument zabezpieczenia przed wybuchem.

44

7. Instrukcja bezpieczestwa poarowego

Dla obiektw lub ich czci, ktre stanowi odrbne strefy poarowe,
przeznaczonych do wykonywania funkcji uytecznoci publicznej, zamieszkania
zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich musi zosta
utworzony dokument o nazwie instrukcja bezpieczestwa poarowego (IBP).
Obowizek jego stworzenia spoczywa na wacicielu, zarzdcy lub uytkowniku obiektu, a wynika on z rozporzdzenia Ministra Spraw Wewntrznych
i Administracji w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw.
Instrukcja bezpieczestwa poarowego nie jest wymagana dla ww. obiektw lub ich czci, jeeli nie wystpuje w nich strefa zagroenia wybuchem,
a ponadto speniony jest jeden z nastpujcych warunkw:
1.

kubatura brutto budynku lub jego czci stanowicej odrbn stref poarow nie przekracza 1000 m3, z zastrzeeniem pkt 2;

2.

kubatura brutto budynku inwentarskiego nie przekracza 1500 m3;

3.

powierzchnia strefy poarowej obiektu innego ni budynek nie przekracza

1000 m2.

Instrukcja bezpieczestwa poarowego, moe stanowi w obiektach produkcyjnych, magazynowych i inwentarskich cz instrukcji technologiczno-ruchowej, a w obiektach znajdujcych si na terenach zamknitych, sucych
obronnoci pastwa oraz obiektach zlokalizowanych na terenach zakadw
karnych i aresztw ledczych cz planu ochrony lub dziaa ratowniczych.
Instrukcja bezpieczestwa poarowego jest dokumentem, ktry powinien
zawiera kompletny opis systemu ochrony przeciwpoarowej w obiekcie, w tym
instrukcje dla uytkownikw i rzeczywisty stan zabezpieczenia przeciwpoarowego.
Aby instrukcja bya zbiorem najbardziej optymalnych rozwiza w zakresie bezpieczestwa poarowego, musi by owocem analizy wszystkich skadnikw wpywajcych na stan ochrony przeciwpoarowej tj. warunkw techniczno-budowlanych, zagroe wystpujcych w obiekcie, procesw technologicznych, warunkw organizacyjnych, stosowanych systemw zabezpiecze itd.
Paragraf 6 ust. 1 ww. rozporzdzenia zawiera zakres wiadomoci i elementw, ktre powinny zosta umieszczone w instrukcji. S to:
1.

warunki ochrony przeciwpoarowej, wynikajce z przeznaczenia, sposobu

uytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania
(skadowania) i warunkw technicznych obiektu, w tym zagroenia wybuchem;

2.

okrelenie wyposaenia w wymagane urzdzenia przeciwpoarowe i ganice oraz sposoby poddawania ich przegldom technicznym i czynnociom
konserwacyjnym;

45

3.

sposoby postpowania na wypadek poaru i innego zagroenia;

4.

sposoby zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod wzgldem poarowym,

jeeli takie prace s przewidywane;

5.

warunki i organizacj ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania;

6.

sposoby zapoznania uytkownikw obiektu, w tym zatrudnionych pracownikw, z przepisami przeciwpoarowymi oraz treci przedmiotowej
instrukcji;

7.

zadania i obowizki w zakresie ochrony przeciwpoarowej dla osb bdcych ich staymi uytkownikami;

8.

plany obiektw, obejmujce take ich usytuowanie, oraz terenu przylegego, z uwzgldnieniem graficznych danych dotyczcych w szczeglnoci:

a.

powierzchni, wysokoci i liczby kondygnacji budynku,

b.

odlegoci od obiektw ssiadujcych,

c.

parametrw poarowych wystpujcych substancji palnych,

d.

wystpujcej gstoci obcienia ogniowego w strefie poarowej lub

w strefach poarowych,

e.

kategorii zagroenia ludzi, przewidywanej liczby osb na kadej kondygnacji i w poszczeglnych pomieszczeniach,

f.

lokalizacji pomieszcze i przestrzeni zewntrznych zaklasyfikowanych

jako strefy zagroenia wybuchem,

g.

podziau obiektu na strefy poarowe,

h.

warunkw ewakuacji, ze wskazaniem kierunkw i wyj ewakuacyjnych,

i.

miejsc usytuowania urzdze przeciwpoarowych i ganic, kurkw

gwnych instalacji gazowej, materiaw niebezpiecznych poarowo
oraz miejsc usytuowania elementw sterujcych urzdzeniami przeciwpoarowymi,

j.

wskazania doj do dwigw dla ekip ratowniczych,

k.

hydrantw zewntrznych oraz innych rde wody do celw przeciwpoarowych,

l.

drg poarowych i innych drg dojazdowych, z zaznaczeniem wjazdw

na teren ogrodzony;

9.

wskazanie osb lub podmiotw opracowujcych instrukcj.

Jako przede wszystkim

Ze wzgldu na ilo wymaganych elementw, si rzeczy instrukcja musi
by do obszernym dokumentem liczcym niejednokrotnie kilkadziesit stron.

46

Najwaniejsze jest jednak, by w procesie jej tworzenia nie objto bya

najwaniejsza, lecz osignicie stanu, w ktrym IBP bdzie caociowym i bardzo praktycznym opisem funkcjonowania systemu ochrony przeciwpoarowej
obiektu, odzwierciedlajcym jego specyfik.
Wielokrotnie instrukcje bezpieczestwa poarowego s opasymi dokumentami, w ktrych znajduj si jedynie przytoczenia wymaga przepisw
przeciwpoarowych bez ich odniesienia do konkretnych obiektw i sytuacji.
Tworzone s instrukcje zawierajce informacje jak powinno by, zgodnie
z przyjtymi zasadami i zapisami prawa, a nie zawierajce szczegowych
zasad postpowania w danym, konkretnym obiekcie. Z tak powielanych, uniwersalnych, instrukcji niewiele wynika zarwno dla wacicieli jak i uytkownikw obiektw i dlatego maj one nik warto. Ewentualnie, okazuje si,
e umieszczona w instrukcji uniwersalna procedura nie daje si zrealizowa
w konkretnym obiekcie.
W zwizku z powyszym, punktem wyjcia do stworzenia dobrej instrukcji
bezpieczestwa poarowego jest umieszczenie w niej zapisw opisujcych
specyfik konkretnego obiektu. Dobrze sporzdzona instrukcja powinna zawiera np.
precyzyjne instrukcje postpowania uytkownikw obiektw w zakresie ochrony przeciwpoarowej,
szczegowy opis wyposaenia obiektu w urzdzenia przeciwpoarowe
i ganice zawierajcy lokalizacj, cechy charakterystyczne,
personalne lub stanowiskowe okrelenie zada i obowizkw uytkownikw obiektw,
szczegowy opis praktycznego sposobu sprawdzenia ewakuacji,
harmonogramy zawierajce terminy, sposoby i rodzaje przegldw
oraz szkole,
sposb monitorowania prawidowoci funkcjonowania systemu ochrony
przeciwpoarowej itp.
Profesjonalnej instrukcji nie da si opracowa bez bardzo szczegowego
zapoznania z obiektem. Dopiero jego znajomo w poczeniu z wiedz specjalistyczn w zakresie ochrony przeciwpoarowej moe zaowocowa powstaniem
praktycznie dobrych rozwiza.
Naley rozway zaangaowanie w proces tworzenia instrukcji osoby z ramienia uytkownika obiektu, zaznajomionej nie tylko z warunkami technicznymi, ale rwnie z warunkami organizacyjnymi. Kto taki znajc pracownikw
i system pracy jest w stanie przydzieli waciwym osobom zadania, ktre bd
dla nich najodpowiedniejsze w ramach dziaa zmierzajcych do zapewnienia
bezpieczestwa.

47

Wdroenie instrukcji bezpieczestwa poarowego

W rozporzdzeniu zapisany jest dodatkowo, nie mniej wany od obowizku zapewnienia instrukcji, obowizek wdroenia jej w ycie.
Ten element bywa niejednokrotnie zaniedbywany i instrukcja staje si dokumentem martwym, ktry lduje w szafie, tymczasem jej zapisy s jak najbardziej nakazowe, zwaszcza przy okrelaniu zada i obowizkw i w zwizku
z tym, powinny by doskonale znane wszystkim uytkownikom obiektu i stosowane. Dlatego, rwnie proces zapoznawania z treci instrukcji oraz egzekwowania wiedzy, powinien by szczegowo zaplanowany i opisany w niej.
Szkolenie z zapoznania z instrukcj powinno by zakoczone egzaminem, a nie
podpisaniem owiadczenia o przeszkoleniu, jak to ma czsto miejsce.
Std te, wskazane jest eby instrukcja bya tak opracowana, aby bya
zrozumiaa dla pracownikw obiektu. Obowizek zaznajomienia z jej treci
dotyczy nie tylko osb zatrudnionych w obiekcie, ale wszystkich jego uytkownikw takich jak np. najemcy, uczniowie.
Instrukcja bezpieczestwa poarowego moe by wprowadzona do subowego funkcjonowania stosownym zarzdzeniem. W ten sposb wszystkie
zatrudnione w obiekcie osoby zostan jednoznacznie zobowizane do przestrzegania jej postanowie.
Dobrze opracowany system ochrony przeciwpoarowej, ktrego elementem jest rzetelnie sporzdzona i wdroona instrukcja bezpieczestwa poarowego przyczynia si do radykalnego obnienia ryzyka poarowego oraz
pozostaych zagroe, mogcych spowodowa szkody na zdrowiu lub mieniu.
W stosunku do pewnych obiektw, istnieje obowizek przekazywania do
waciwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Pastwowej
Stray Poarnej wybranych elementw IBP w celu ich wykorzystania na potrzeby planowania, organizacji i prowadzenia dziaa ratowniczych.
Obiekty te wymienione s szczegowo w 28 ust. 1 rozporzdzenia
MSWiA w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw, a s to obiekty, w ktrych wymagane jest stosowanie
systemu sygnalizacji poarowej, obejmujcego urzdzenia sygnalizacyjno-alarmowe, suce do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji
o poarze, a take urzdzenia odbiorcze alarmw poarowych i urzdzenia
odbiorcze sygnaw uszkodzeniowych, czyli:
1.

budynki handlowe lub wystawowe:

a.

jednokondygnacyjne o powierzchni strefy poarowej powyej 5000 m2,

b.

wielokondygnacyjne o powierzchni strefy poarowej powyej 2500 m2;

2.

teatry o liczbie miejsc powyej 300;

3.

kina o liczbie miejsc powyej 600;

4.

budynki o liczbie miejsc sucych celom gastronomicznym powyej 300;

48

5.

sale widowiskowe i sportowe o liczbie miejsc powyej 1500;

6.

szpitale, z wyjtkiem psychiatrycznych, oraz sanatoria - o liczbie ek

powyej 200 w budynku;

7.

szpitale psychiatryczne o liczbie ek powyej 100 w budynku;

8.

domy pomocy spoecznej i orodki rehabilitacji dla osb niepenosprawnych o liczbie ek powyej 100 w budynku;

9.

zakady pracy zatrudniajce powyej 100 osb niepenosprawnych w budynku;

10. budynki uytecznoci publicznej wysokie i wysokociowe;

11. budynki zamieszkania zbiorowego, w ktrych przewidywany okres pobytu
tych samych osb przekracza trzy doby, o liczbie miejsc noclegowych
powyej 200;
12. budynki zamieszkania zbiorowego nie wymienione w p. 11, o liczbie
miejsc noclegowych powyej 50;
13. archiwa wyznaczone przez Naczelnego Dyrektora Archiww Pastwowych;
14. muzea oraz zabytki budowlane, wyznaczone przez Generalnego
Konserwatora Zabytkw w uzgodnieniu z Komendantem Gwnym
Pastwowej Stray Poarnej;
15. orodki elektronicznego przetwarzania danych o zasigu krajowym, wojewdzkim i urzdy obsugujce organy administracji rzdowej;
16. centrale telefoniczne o pojemnoci powyej 10000 numerw i centrale
telefoniczne tranzytowe o pojemnoci 5000-10000 numerw, o znaczeniu
miejscowym lub regionalnym;
17. garae podziemne, w ktrych strefa poarowa przekracza 1500 m2 lub
obejmujce wicej ni jedn kondygnacj podziemn;
18. stacje metra i stacje kolei podziemnych;
19. dworce i porty, przeznaczone do jednoczesnego przebywania powyej
500 osb;
20. banki, w ktrych strefa poarowa zawierajca sal operacyjn ma powierzchni przekraczajc 500 m2;
21. biblioteki, ktrych zbiory w caoci lub w czci tworz narodowy zasb
biblioteczny.
Obowizek dotyczy przekazania informacji obejmujcych:
warunki ochrony przeciwpoarowej, wynikajce z przeznaczenia,
sposobu uytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (skadowania) i warunkw technicznych obiektu, w tym
zagroenia wybuchem,
planw, o ktrych mowa w 6 ust. 1 p. 8 rozporzdzenia.

49

W pewnych sytuacjach, zapewniajcych spenienie wymaga prawa komendant powiatowy (miejski) Pastwowej Stray Poarnej moe zwolni waciciela, zarzdc lub uytkownika obiektu z przekazania ww. dokumentw.
Dokumenty te mog by przekazywane w formie elektronicznej.
Aktualizacja instrukcji
Zgodnie z rozporzdzeniem, instrukcja bezpieczestwa poarowego jest
poddawana okresowej aktualizacji, co najmniej raz na 2 lata, a take po
takich zmianach sposobu uytkowania obiektu lub procesu technologicznego,
ktre wpywaj na zmian warunkw ochrony przeciwpoarowej. Weryfikacj
instrukcji naley uwzgldni take w ramach wnioskw z praktycznego sprawdzenia warunkw i organizacji ewakuacji.
Prbna ewakuacja, jaki i inne wydarzenia z ycia obiektu (niekoniecznie na pierwszy rzut oka zwizane bezporednio z ochron przeciwpoarow) s
niejednokrotnie rdem konstruktywnych wnioskw i rozwiza, ktre naley
wprowadzi do systemu ochrony przeciwpoarowej, a tym samym do dokumentu i praktyki. Instrukcja powinna by dokumentem ywym, ewoluujcym ku
cigemu ulepszaniu systemu ochrony przeciwpoarowej.
Instrukcja bezpieczestwa poarowego powinna si znajdowa w miejscach dostpnych dla ekip ratowniczych. Korzystanie z instrukcji, w trakcie
prowadzenia dziaa ratowniczo-ganiczych, na pewno nie jest codziennoci,
ale w szczeglnych sytuacjach moe to okaza si przydatne, np. w obiektach
stwarzajcych ratownikom trudnoci swoim ukadem przestrzennym pomieszcze, procesami technologicznymi, warunkami budowlanymi.
Kto moe opracowa instrukcj bezpieczestwa poarowego?
Opracowywanie instrukcji bezpieczestwa poarowego nie wykracza
poza zakres obowizkw waciciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu wynikajcych z art. 4 ust 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie
przeciwpoarowej w zwizku z czym, przedmiotowe instrukcje mog opracowywa osoby posiadajce co najmniej kwalifikacje, o ktrych mowa w art.
4 ust. 2b cyt. wyej ustawy, a wic wyksztacenie rednie i ukoczone szkolenie inspektorw ochrony przeciwpoarowej lub mie tytu zawodowy technika poarnictwa lub uzyska uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu
technika poarnictwa w toku postpowania o uznanie nabytych w pastwach
czonkowskich Unii Europejskiej, w pastwach czonkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim
Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego - technika poarnictwa.

50

8. Szkolenie ppo. oraz zasady przeprowadzania

prbnej ewakuacji osb z budynku
8.1. Szkolenia przeciwpoarowe
Skuteczno wewntrznego systemu ochrony przeciwpoarowej warunkowana jest prawidowym przygotowaniem uytkownikw obiektu do jego realizacji. Przygotowanie to powinno obejmowa wszystkich pracownikw, a jego
zakres powinien zawiera zagroenia, sposb przeciwdziaania i ograniczenia
ich skutkw, poznanie zasad postpowania na wypadek zagroenia. Pracownicy
powinni by zaznajomieni w ramach szkolenia okresowego z podstawowymi przepisami przeciwpoarowymi, zwaszcza z zasadami postpowania na
wypadek poaru i prowadzenia ewakuacji. Podstaw szkolenia powinna by
Instrukcja Bezpieczestwa Poarowego.
Celem szkolenia jest uczulenie wszystkich pracownikw na sprawy zwizane z ochron przeciwpoarow, wdroeniem zasad zwizanych z zapobieganiem moliwoci powstania poaru oraz przekazanie zasad, wedug jakich
naley postpowa w razie powstania poaru.
Szkolenie powinno szczegowo obejmowa ponisz tematyk:
1.

Zagroenia mogce wystpowa w budynku.

2.

Sposoby eliminacji zagroe.

3.

Zasady postpowania w sytuacjach awaryjnych.

4.

Zasady bezpiecznej eksploatacji urzdze mogcych spowodowa zagroenie.

5.

Umiejtno wykorzystania technicznych rodkw ograniczajcych zagroenia.

6.

Sposb przygotowania i prowadzenia ewakuacji ludzi i mienia w przypadku wystpienia zagroenia.

7.

Zasady wspdziaania ze subami ratowniczymi.

Wszyscy pracownicy powinni by zapoznani z przepisami przeciwpoarowymi oraz zasadami zabezpieczenia obiektu. Zaleca si rwnie, aby pracownicy zapoznani zostali z zasadami udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Formy szkolenia przeciwpoarowego obejmuj szkolenie wstpne i okresowe. Szkoleniu wstpnemu podlegaj wszyscy nowi pracownicy. W jego trakcie pracownik powinien dokadnie zapozna si z materiaami szkoleniowymi
opracowanymi na podstawie Instrukcji Bezpieczestwa Poarowego. Odbycie
szkolenia pracownik potwierdza wasnorcznym podpisem na owiadczeniu
przechowywanym w jego aktach lub stanowi go certyfikat lub inny dokument
potwierdzajcy odbycie szkolenia.
Szkolenie okresowe z zakresu ochrony przeciwpoarowej powinno by poczone ze szkoleniem okresowym z zakresu BHP. Podstaw szkolenia powinna

51

by Instrukcja Bezpieczestwa Poarowego. Szkolenie naley przeprowadzi

w godzinach pracy, a czas szkolenia powinien by dostosowany do zakresu
szkolenia.
Program szkolenia powinien obejmowa zagadnienia w czci oglnej, tj.:
1.

Zasady odpowiedzialnoci za bezpieczestwo obiektu, organizacja ochrony przeciwpoarowej w obiekcie.

2.

Charakterystyka wystpujcych zagroe (poarowych i innych miejscowych), w tym:

waciwoci palnych materiaw wystpujcych w obiekcie,
przyczyny powstawania poarw i wybuchw,
moliwoci rozprzestrzeniania si dymu i ognia,
wpyw stanu porzdkw na poziom zabezpieczenia poarowego.

3.

Zastosowane w obiekcie zabezpieczenia, jak:

podzia na strefy poarowe,
rodzaj wystpujcych urzdze przeciwpoarowych,
rodzaj urzdze wykrywajcych poar, urzdze ganiczych i ograniczajcych skutki poaru,

4.

Zasady ewakuacji ludzi i mienia w szczeglnoci:

techniczne warunki ewakuacji,
zachowanie si w strefach zadymionych,
miejsca zbirki po ewakuacji,
postpowanie z osobami niepenosprawnymi,

oraz w czci szczegowej zasady postpowania w przypadku zagroenia,

w tym:
1.

Sposoby, moliwoci i zasady alarmowania po zauwaeniu niebezpieczestwa.

2.

Postpowanie w typowych stanach zagroenia.

3.

Moliwoci ratowania osb naraonych na bezporednie niebezpieczestwo.

4.

Sposoby likwidacji zagroenia i ograniczenia jego rozprzestrzeniania.

Zagadnienia objte szkoleniem powinny by przedstawione wszystkim

pracownikom w tej samej formie i zakresie, w moliwie jak najmniej licznych
grupach. Zagadnienia mona podzieli i omwi oddzielnie dla poszczeglnych
grup pracownikw, sklasyfikowanych na podstawie wykonywanych zada i miejsca pracy, z wyrnieniem: personelu technicznego, pracownikw administracyjno - biurowych, osb zatrudnionych w obszarach szczeglnie zagroonych.
Szkolenie powinno skada si z czci teoretycznej i praktycznej. Ta
ostatnia dotyczy zwaszcza sposobu postpowania w wypadku zagroenia. Jest
to nieodzowne rwnie podczas szkole okresowych. Cz praktyczna moe
by realizowana w formie wicze, obejmujcych cay personel. Uczestnicy

52

szkolenia powinni zosta jednoznacznie poinformowani o obowizku natychmiastowego wszczcia alarmu. Powinni zna przy tym przyjty system alarmowania jednostek Stray Poarnej, jak dugi moe by czas dojazdu jednostek
ratowniczych, itd. Szczegln uwag naley zwrci na praktyczne sposoby
wyprowadzania ludzi z zagroonych stref, na zasady gaszenia (w tym odziey
na czowieku), postpowanie z osobami poszkodowanymi, w tym w zakresie
udzielania pierwszej pomocy. Pracownicy powinni te mie wiadomo obowizku zapewnienia swojego bezpieczestwa oraz ograniczenia dziaa, ktre
narazi mog ich na utrat zdrowia lub ycia. Szkolenie naley zakoczy
egzaminem sprawdzajcym nabyt wiedz i umiejtnoci.
Szkolenie powinno by organizowane, co najmniej raz na 2 lata, a take
po kadej istotnej aktualizacji Instrukcji Bezpieczestwa Poarowego oraz
kadorazowo w przypadku wprowadzenia istotnych zmian w ukadzie funkcjonalnym obiektu lub w przypadku stwierdzenia nieznajomoci przepisw
przez pracownikw.
Dokumentacj ze szkolenia okresowego stanowi:
1.

Program szkolenia.

2.

Lista uczestnikw (z podpisami).

3.

Owiadczenia pracownikw o przeszkoleniu, certyfikat lub inny dokument

potwierdzajcy ukoczenie szkolenia.

Osoby prowadzce szkolenie z zakresu ppo. powinny posiada stosowne

kwalifikacje okrelone w Ustawie o ochronie przeciwpoarowej i aktach wykonawczych do ustawy.

8.2. Zasady organizacji i ewakuacji osb z budynku

Dopenieniem szkolenia z zakresu ochrony przeciwpoarowej powinno
by przeprowadzenie praktycznego sprawdzenia organizacji i warunkw ewakuacji osb z budynku. Statystyki wykazuj, e typow cech tragicznych
w skutkach poarw jest zwoka w rozpoczciu ewakuacji ludzi z zagroonego
miejsca. Czas rozpoczcia ewakuacji czsto przekracza czas potrzebny na
przemieszczenie si ludzi w bezpieczne miejsce. Jest to niezwykle istotne,
aby istniay efektywne rodki rozpoczcia i kontroli ewakuacji obiektu, gdzie
pewna ilo ludzi moe znajdowa si jednoczenie w niebezpieczestwie.
Z uwagi na powyszy fakt systematyczne prowadzenie prbnej ewakuacji osb
z budynku jest niezwykle wane dla wypracowania pewnych umiejtnoci i nawykw wrd osb korzystajcych z obiektu, ktre mog si sprawdzi w razie
powstania poaru.
Ewakuacja ludzi ze strefy zagroenia polega na sprawnym opuszczeniu,
wyznaczonej przez kierujcego dziaaniami ratowniczymi, strefy, przez osoby
tam przebywajce i udanie si do wyznaczonego miejsca zbirki osb ewakuowanych.

53

Zgodnie z aktualnie obowizujcymi przepisami prawa waciciel lub zarzdca obiektu przeznaczonego dla ponad 50 osb bdcych jego staymi uytkownikami, za wyjtkiem budynkw mieszkalnych wielorodzinnych, powinien
co najmniej raz na 2 lata przeprowadza praktyczne sprawdzenie organizacji
oraz warunkw ewakuacji z caego obiektu. W przypadku obiektw, w ktrych
cyklicznie zmienia si jednoczenie grupa powyej 50 uytkownikw, w szczeglnoci: szk, przedszkoli, internatw, domw studenckich, praktycznego
sprawdzenia organizacji oraz warunkw ewakuacji naley dokona - co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie duszym ni 3 miesice od dnia rozpoczcia korzystania z obiektu przez nowych uytkownikw. W przypadku obiektu
zawierajcego stref poarow zakwalifikowan do kategorii zagroenia ludzi
ZL II tj. stref, w ktrej mog przebywa osoby o ograniczonej zdolnoci poruszania si oraz w budynkach zakwaterowania osadzonych zlokalizowanych
na terenach zakadw karnych i aresztw ledczych, zakres i obszar budynku
objty praktycznym sprawdzeniem organizacji i warunkw ewakuacji musi by
uzgodniony z waciwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim)
Pastwowej Stray Poarnej. Waciciel lub zarzdca obiektu ma obowizek
powiadamia waciwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego)
Pastwowej Stray Poarnej o terminie przeprowadzenia praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunkw ewakuacji, nie pniej ni na tydzie przed
ich przeprowadzeniem.
Reasumujc, praktyczna ewakuacja jest znakomitym uzupenieniem szkolenia teoretycznego, ponadto podczas prbnej ewakuacji moliwe jest sprawdzanie sprawnoci zadziaania poszczeglnych instalacji i urzdze przeciwpoarowych jak rwnie procedur obowizujcych na terenie obiektu. wiczenia
takie pozwoli mog na wprowadzenie nawykw osobom korzystajcym z budynku do waciwego zachowania, bez potrzeby zbdnego zastanawiania si
i tracenia czasu na wykonanie poszczeglnych zada. Z uwagi na brak szerszego
rozpowszechnienia wrd uytkownikw obiektu zagadnie ewakuacji naley
si liczy z rnym podejciem i traktowaniem tego zagadnienia, szczeglnie
przy pierwszej prbie ewakuacji. Dlatego te wiczenia powinny by przeprowadzone w sposb ograniczajcy do minimum moliwo wystpienia niekontrolowanych zachowa, a co za tym idzie - moliwoci wybuchu paniki.
W zwizku z powyszym proponuje si przyj midzy innymi nastpujce
rozwizania:
1.

Przed przeprowadzeniem ewakuacji przeszkoli pracownikw.

2.

Przed podjciem prby ewakuacji caego obiektu mona przeprowadzi

takie dziaania w mniejszym zakresie (np. cz obiektu).

3.

Przeprowadzi prb ewakuacji w okresie letnim, przy dogodnych warunkach atmosferycznych.

4.

Do ogoszenia alarmu stosowa rodki powiadamiania jak przy sytuacji

awaryjnej.

54

Podczas prbnej ewakuacji naley wyznaczy osoby (niebiorce bezporednio w niej udziau), ktre powinny obserwowa przebieg wicze, mierzy
czas ewakuacji. Po zakoczeniu ewakuacji naley sporzdzi dokumentacj zawierajc midzy innymi relacj z przebiegu wicze. Wnioski z przeprowadzonej prbnej ewakuacji powinny by omwione, a wszelkie zmiany w ustalonej
procedurze winny zosta zapisane w Instrukcji Bezpieczestwa Poarowego.

55

9. Zasady postpowania na wypadek powstania

poaru w budynku
Bezpieczna eksploatacja obiektu wie si z przestrzeganiem przepisw
przeciwpoarowych przez wacicieli, zarzdcw bd uytkownikw danych
budynkw celem niedopuszczenia do powstania w nich poaru. W powyszych
rozdziaach niniejszego opracowania przedstawiono szereg wytycznych, do
ktrych naley si stosowa aby unika sytuacji prowadzcych do powstania
poaru w obiekcie. Zdarzaj si jednak przypadki losowe, pomimo przestrzegania przepisw przeciwpoarowych wypeniajcych znamiona bezpiecznej
eksploatacji obiektw, ktre prowadz do powstania poaru w budynku.
Nieodzown wiedz w takich przypadkach jest umiejtno postpowania na
wypadek powstania poaru.
Powstay w obiekcie poar, niezauwaony w pocztkowym stadium rozwoju i nieugaszony w miejscu jego powstania (zarodku), moe rozprzestrzeni
si na pomieszczenie lub cay obiekt. W miejscu powstania ognia wydziela si
znaczna ilo ciepa, dymu i gazw poarowych na skutek spalania si materiaw palnych. Ciepo to nagrzewa materiay palne znajdujce si nie tylko
w najbliszym ssiedztwie rda ognia. Przenoszenie ciepa moe odbywa si
przez promieniowanie, unoszenie lub przewodzenie, np. drog poprzez instalacje, urzdzenia lub konstrukcje metalowe. W temperaturze powyej 600 C
konstrukcje stalowe (bdce czsto elementem nonym budynku) trac swoj
wytrzymao, co zazwyczaj doprowadza do uszkodzenia, a nawet zawalenia
obiektu. W zalenoci od iloci i rodzaju palcych si materiaw temperatura
w pomieszczeniach zamknitych w czasie rozgorzenia moe przekroczy 1000
C. W tej temperaturze dochodzi do zapalenia si wszystkich materiaw palnych zlokalizowanych nawet w znacznej odlegoci od rda ognia.
Rozprzestrzenianie si poarw w pomieszczeniach zamknitych moe odbywa si drogami poziomymi poprzez niedostatecznie zabezpieczone otwory
drzwiowe, przepusty w cianach dziaowych i oddzielenia przeciwpoarowego, np. przepusty dla instalacji elektrycznych, wodocigowych, centralnego
ogrzewania, wentylacyjnych itp. oraz drogami pionowymi poprzez otwory
w stropach, np. przepusty w stropach dla rnego rodzaju instalacji, poprzez
niewaciwie zabezpieczone pasami midzy kondygnacyjnymi okna.
Gwnymi przyczynami rozprzestrzeniania si poaru s:
1.

Brak nadzoru przeciwpoarowego nad budynkiem.

2.

Zbyt pne zauwaenie poaru.

3.

Zbyt pne alarmowanie jednostek stray poarnych.

4.

Brak sprztu i rodkw ganiczych (lub ich niesprawno).

5.

Brak umiejtnoci posugiwania si sprztem ganiczym przez osoby korzystajce z obiektu.

56

6.

Brak rodkw alarmowania i cznoci.

7.

Nieumiejtno postpowania w przypadku powstania poaru.

8.

Nieprzestrzeganie podstawowych przepisw przeciwpoarowych obowizujcych w budynku, w tym nie stosowanie si do zasad instrukcji postpowania na wypadek poaru.

9.

Niewaciwe prowadzenie akcji ganiczej.

10. Brak odpowiednich, zgodnych z warunkami technicznymi wydziele poarowych, stosowanie palnych elementw konstrukcji oraz wystroju wntrz.
11. Niewaciwe skadowanie materiaw palnych i materiaw niebezpiecznych poarowo.
12. Utrudnienia w dojedzie i dostpie do obiektu (szczeglnie poprzez niezgodne z przepisami parkowanie pojazdw wok obiektu).
13. Niedostateczne zaopatrzenie wodne dla celw ganiczych (brak waciwego oznakowania, niesprawno hydrantw zewntrznych).
14. Brak odpowiedniego wspdziaania pomidzy dowodzcym jednostkami
Stray Poarnej a kierownikiem obiektu lub osoby przez niego upowanionej.
Kademu poarowi towarzyszy wydzielanie si duej iloci dymu i toksycznych gazw poarowych. Dym jest aerozolem, w ktrym faz rozpraszajc
s gazowe produkty spalania i powietrze a faz rozproszon s czstki stae
i cieke powstajce podczas spalania. Tworzenie si duej iloci dymu znacznie
utrudnia ewakuacj osb z obiektu i prowadzenie akcji ratowniczo - ganiczej.
Gazowym produktem spalania dymu w przewaajcej czci jest tlenek wgla (CO), natomiast gazw poarowych cyjanowodr dziaajce toksycznie na
organizm czowieka. Dziaanie dymu jak i toksycznych gazw poarowych na
czowieka mona podzieli na trzy fazy:
1.

W pierwszej fazie poar si rozwija, ale jeszcze produkty poaru nie

oddziauj na czowieka. W tej fazie skuteczno ewakuacji zaley od
czynnikw psychicznych i logistycznych np. sposb alarmowania, decyzja
o pozostaniu przy poarze i walce z nim, wspdziaanie z innymi ludmi,
znajomo drg ewakuacyjnych itp.

2.

W drugiej fazie czowiek jest poddany dziaaniu dymu, wysokiej temperatury i gazw toksycznych. Dziaanie narkotyczne i dranice tych gazw, ograniczenie widocznoci i poparzenia zewntrzne oraz wewntrzne
wpywaj na brak moliwoci przeprowadzenia skutecznej ewakuacji.

3.

W trzeciej fazie nastpuje mier w poarze na skutek zatrucia, poparze

lub wielu innych czynnikw zwizanych z rozwojem poaru.

57

9.1. Zasady bezpiecznego postpowania w razie powstania poaru

w tym zasady alarmowania
Wobec powyszego znajomo zasad postpowania na wypadek powstania
poaru w obiekcie oraz prowadzenia skutecznej ewakuacji z zagroonego poarem budynku jest niezastpion umiejtnoci czsto ratujc zdrowie i ycie
ludzkie. Osoba, ktra zauway poar powinna niezwocznie zawiadomi osoby
znajdujce si w strefie zagroenia o powstaym niebezpieczestwie, dopomc
w ewakuacji osb, ktre nie s w stanie ewakuowa si same, a nastpnie
zaalarmowa jednostki Stray Poarnej. Alarmujc jednostki Stray Poarnej
dzwonic pod nr alarmowy 112 lub 998 naley poda nastpujce informacje:
1.

Co si pali (rodzaj obiektu, pomieszczenia).

2.

Dokadny adres (miejscowo, ulica, nr).

3.

Informacje na temat wystpowania zagroonych i poszkodowanych osb

(liczba osb przebywajcych w obiekcie i poszkodowanych oraz czy zachodzi konieczno przeprowadzenia ewakuacji).

4.

Nr telefonu, z ktrego nadano zgoszenie oraz swoje imi i nazwisko (naley upewni si, czy dyspozytor przyj zgoszenie o zdarzeniu).

Rwnoczenie z alarmowaniem stray poarnej naley przystpi do akcji

ratowniczo - ganiczej przy uyciu sprztu ganiczego bdcego na wyposaeniu obiektu. Podejmujc dziaania zmierzajce do zminimalizowania zagroenia naley zachowa nastpujc kolejno:
1.

Udzieli pomocy osobom poszkodowanym i zagroonym, ewentualnie jeeli zachodzi taka konieczno zarzdzi ewakuacj osb z obiektu.

2.

Wyczy dopyw energii elektrycznej do urzdze w budynku za pomoc

przeciwpoarowego lub gwnego wycznika prdu oraz dopyw gazu.

3.

Nie otwiera drzwi i okien bez uzasadnionej potrzeby celem niedopuszczenia powietrza podtrzymujcego palenie do pomieszcze budynku,
w ktrym powsta poar.

4.

W celu niedopuszczenia do przenikania dymu i wysokiej temperatury

z pomieszczenia, w ktrym powsta poar na drogi ewakuacyjne naley
zabezpieczy otwory i nieszczelnoci drzwi np. mokrym rcznikiem.

9.2. Zasady prowadzenia bezpiecznej ewakuacji osb z budynku

Naley rwnie pamita, e dziaania ewakuacyjne maj pierwszestwo przed dziaaniami ganiczymi. Istot bezpiecznej ewakuacji jest jej rozpoczcie w odpowiednim momencie i w sposb odpowiednio zorganizowany.
Decyzj o rozpoczciu ewakuacji podejmuje waciciel, zarzdca obiektu lub
w razie jego nieobecnoci osoba przez niego wyznaczona lub taka, ktra posiada odpowiednie predyspozycje (jest opanowana, zdecydowana i energiczna

58

w dziaaniu). Osoby korzystajce z obiektu mogce samodzielnie si porusza

powinny spokojnie, bez stwarzania paniki opuci zagroony rejon kierujc
si na drogi ewakuacyjne zgodnie z ich oznakowaniem. S one zobowizane
rwnie do udzielenia pomocy przy ewakuacji osb niepenosprawnych do
rejonw niezagroonych poarem o ile takie bd znajdoway si w obiekcie.
Ewakuacja powinna by przeprowadzona do wyznaczonego miejsca zbirki
osb ewakuowanych. Podczas ewakuacji z miejsc zagroonych zabieramy tylko
i wycznie niezbdne rzeczy materialne. Prowadzc ewakuacj naley wykorzystywa najkrtsze drogi ewakuacyjne prowadzce do strefy bezpiecznej.
Jeeli sytuacja poarowa zmusi do ewakuacji w zadymieniu naley porusza
si w pozycji schylonej jak najbliej podogi. Decyzj o ewakuacji naley
podejmowa w sytuacji bezporedniego zagroenia ycia i zdrowia osb przebywajcych w obiekcie, a w szczeglnoci:
1.

Szybkiego rozprzestrzeniania si ognia bd silnego zadymienia.

2.

W kadej sytuacji, kiedy istnieje realne prawdopodobiestwo gwatownego rozprzestrzeniania si ognia na drogi ewakuacyjne.

3.

W przypadku braku moliwoci dotarcia do rda ognia i ugaszenia go

we wczesnej fazie rozwoju.
Podejmujc decyzj o ewakuacji naley:

1.

Przekaza j w sposb spokojny, a jednoczenie nakazujcy i sugestywny,

zdecydowany, aby nie doprowadzi do powstania zjawiska paniki.

2.

W pierwszej kolejnoci ewakuowa osoby z pomieszcze, w ktrych powsta poar i z pomieszcze bezporednio zagroonych jego rozwojem,

3.

Okreli i wskaza niezadymione i nieobjte poarem drogi ewakuacyjne.

4.

Ustali liczb osb do ewakuacji oraz uzyska informacj o stanie zdrowia

osb ewakuowanych, upewni si, e nikt nie pozosta w zagroonym
pomieszczeniu czy budynku.

5.

Nie dopuci do ewakuacji przebiegajcej przypadkowo i chaotycznie oraz

do powstania zjawiska paniki wrd osb ewakuowanych.

6.

Ewakuacj przeprowadzi przy wykorzystaniu odpowiednio oznakowanych drg ewakuacyjnych, a w skrajnych przypadkach przy wykorzystaniu
kadej drogi wyjcia o ile nie zostay one ju odcite przez pomienie
lub dym.

7.

Przeliczy osoby i upewni si czy adna osoba nie pozostaa w strefie

zagroenia po wyewakuowaniu do miejsca zbirki osb ewakuowanych
(miejsce bezpieczne ustalone przez waciciela, uytkownika lub inspektora ppo.).

8.

Bezwzgldnie podporzdkowa si poleceniom dowdcy z chwil przybycia jednostek ratowniczych na miejsce poaru.

Prowadzenie ewakuacji z budynku nie jest konieczne w przypadku, kiedy

rdo ognia zostao zlokalizowane, obejmuje niewielk powierzchni, a jego

59

likwidacja moliwa jest przy uyciu ganic lub innego sprztu przeciwpoarowego bdcego na wyposaeniu obiektu. W takiej sytuacji konieczne jest podjcie zdecydowanych dziaa w celu ugaszenia poaru, jednak bez elementw
sprzyjajcych powstaniu paniki.

9.3. Zasady prowadzenia bezpiecznej akcji ganiczej

Do czasu przybycia jednostki ratowniczo - ganiczej dziaaniami kieruje
waciciel, zarzdca obiektu lub osoba najbardziej opanowana i energiczna.
Pozostae osoby obowizane s podporzdkowa si bez zastrzee poleceniom
osoby, ktra obja kierownictwo. W przypadku koniecznoci przeprowadzenia ewakuacji osb przebywajcych w budynku przed przybyciem jednostek
stray poarnych - waciciel, zarzdca budynku lub osoba przez niego upowaniona ogasza ewakuacj z budynku, czci budynku (stref poarowych)
lub pomieszcze.
Dla uniknicia lub zmniejszenia niebezpieczestwa w czasie prowadzenia akcji
ratowniczej naley stosowa nastpujce zasady:
1.

Dziaa z najwiksz rozwag i ostronoci, zwaszcza przy prowadzeniu

rozpoznania.

2.

Wykorzystywa wszelkie dostpne zasony, ochrony naturalne i sztuczne,

przed otwarciem drzwi do pomieszczenia naley sprawdzi czy nie s
gorce - jeli tak nie otwiera ich.

3.

Nie wpuszcza ludzi do wntrza bezporednio zagroonych budynkw.

4.

W miar moliwoci kad czynno ratownicz wykonywa siami, co

najmniej dwch ludzi, wzajemnie si ubezpieczajcych.

Po zawiadomieniu jednostek Stray Poarnej naley wyznaczy osob

- przewodnika, ktry bdzie oczekiwa przy obiekcie (lub na drodze dojazdowej) przybycia jednostek i doprowadzi je na miejsce zdarzenia, wskazujc po
drodze miejsca czerpania wody. W chwili przybycia jednostek Stray Poarnej
osoba dotychczas kierujca dziaaniami ratowniczymi powinna poinformowa
dowdc przybyej jednostki ratowniczo - ganiczej o dotychczasowym przebiegu akcji i wydanych poleceniach oraz podporzdkowa si jego rozkazom,
podajc fakt przekazania kierownictwa akcji do wiadomoci wszystkim biorcym w niej udzia. Przybycie stray poarnej nie zwalnia pracownikw od
dalszej pracy w zakresie zwalczania poaru oraz ewakuacji ludzi i mienia,
ktre to czynnoci naley wykonywa cile w myl polece kierujcego akcj
ratowniczo - ganicz. W czasie prowadzenia akcji wszyscy obowizani s zachowa spokj i rozwag. Jeeli kierownictwo akcji uzna udzia osb trzecich
za zbdny, naley usun si w takie miejsce, aby nie przeszkadza jednostkom
Stray Poarnej w ich pracy. Po kadym poarze naley niezwocznie przystpi
do uzupeniania zuytego sprztu, urzdze i rodkw ganiczych oraz jeeli
jest to konieczne ponownego przebadania urzdze przeciwpoarowych.

60

Po zakoczeniu akcji musz by przeprowadzone niezbdne prace kocowe, ktre powinny obejmowa nastpujce czynnoci:
1.

Dokadn kontrol miejsca poaru.

2.

Zabezpieczenie pogorzeliska poprzez usunicie lub oznakowanie wszelkich elementw konstrukcyjnych grocych zawaleniem.

3.

Ustalenie warunkw uytkowania wszelkiego rodzaju urzdze i instalacji,

ktre mogy ulec zniszczeniu w poarze.

4.

Zorganizowanie dozoru i obserwacji pogorzeliska, przynajmniej do czasu

zakoczenia ustalania przyczyn poaru.

Podczas prby podjcia dziaa ganiczych celem ugaszenia poaru w jego

wczesnej fazie rozwoju (zarodku) naley wykorzystywa urzdzenia przeciwpoarowe bdce na wyposaeniu danego obiektu oraz dostpny sprzt i rodki
ganicze. Zasada dziaania urzdze przeciwpoarowych polega na wczesnym
wykryciu poaru, usuwaniu dymu i gazw spalinowych z pomieszcze i drg
ewakuacyjnych oraz gaszeniu poaru. Wikszo urzdze przeciwpoarowych funkcjonuje samoczynnie, tj. bez ingerencji czowieka, lecz s te takie np. hydranty wewntrzne, ktre musz by obsugiwane przez czowieka.
Dodatkowo, celem ugaszenia poaru w jego wczesnej fazie rozwoju, budynki
wyposaa si w ganice i koce ganicze.

9.4. Zasady obsugi ganic i urzdze przeciwpoarowych

Ganica proszkowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w dwigni
uruchamiajc zawr lub zbijak. rodek ganiczy (proszek) wyrzucany jest z ganicy za pomoc gazu obojtnego (azot lub dwutlenek wgla) przez dysz lub
wyk zakoczony prdowniczk. Po dostarczeniu ganicy na miejsce poaru
zrywamy plomb i wycigamy zawleczk blokujc, uruchamiamy dwigni lub
wciskamy zbijak i kierujemy strumie rodka ganiczego na ognisko poaru.
Dziaanie ganicy proszkowej mona w kadej chwili przerwa przez zwolnienie dwigni uruchamiajcej lub dwigni prdowniczki. Ze wzgldu na budow
syfonow ganica prawidowo pracuje tylko w pozycji pionowej.
Zasady obsugi ganicy pianowej s podobne do zasad obsugi ganicy
proszkowej.
Ganica niegowa jest to cylindryczny zbiornik zaopatrzony w zawr (szybkootwieralny) i wyk zakoczony dysz wylotow. Wewntrz ganicy znajduje
si skroplony dwutlenek wgla, ktry po uruchomieniu ganicy wydostaje si
pod wasnym cinieniem na zewntrz, ochadzajc si do temperatury ok.
-78C. Po dostarczeniu ganicy na miejsce poaru zrywamy plomb zabezpieczajc (ewentualnie wycigamy zawleczk blokujc), uruchamiamy zawr
i kierujemy strumie rodka ganiczego na ognisko poaru. Dziaanie ganicy
niegowej mona w kadej chwili przerwa, zamykajc zawr.

61

Naley pamita, e:
1.

W czasie uywania ganicy ze wzgldw bezpieczestwa naley j trzyma tylko za uchwyty.

2.

Nie wolno uywa tej ganicy do gaszenia palcej si odziey na czowieku.

3.

Ze wzgldu na budow syfonow ganica prawidowo pracuje tylko w pozycji pionowej.

4.

Podstawowy sposb uycia poszczeglnych ganic przedstawiany jest

w sposb graficzny na etykietach naklejonych na ganicach.

Koc ganicy to pachta materiau z tkaniny cakowicie niepalnej o powierzchni ok. 2 m2. Jest stosowany do tumienia poaru w zarodku poprzez
odcicie dopywu powietrza. Sposb uycia: wyj koc z pokrowca, rozoy
i szczelnie przykry palcy si przedmiot. Koc ganiczy moe by stosowany
do gaszenia palcych si ludzi.
Hydrant wewntrzny jest urzdzeniem przeciwpoarowym umieszczonym
na sieci wodocigowej wewntrznej, sucym do gaszenia poarw grupy A.
W celu uruchomienia hydrantu wewntrznego naley:
1.

Otworzy szafk hydrantow.

2.

Rozwin w toczny zakoczony prdownic.

3.

Odkrci zawr hydrantowy.

4.

Przekrci prdownic na pozycj otwart i skierowa strumie wody na

rdo ognia; prdownica umoliwia rozproszenie prdu wodnego.

Nie jest wskazane jest uywanie hydrantw wewntrznych (wody) do gaszenia

poarw w obrbie elektroniki uytkowej oraz instalacji i urzdze elektrycznych pod napiciem (niszczce dziaanie wody oraz moliwo poraenia prdem). W zwizku z powyszym pene wykorzystanie hydrantu wewntrznego
do gaszenia ewentualnego poaru moe nastpi tylko w ostatecznoci (np. po
wykorzystaniu najbliszych ganic) bdcych na wyposaeniu budynku.

62

10. Podstawowe akty prawne

1.

Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. (Dz. U. z 2009 r. nr 178 poz. 1380 z pn.
zm.);

2.

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2010 r. nr 243

poz. 1623 z pn. zm.);

3.

Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia

7czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpoarowej budynkw, innych obiektw budowlanych i terenw (Dz. U. z 2010 r. nr 109 poz. 719
z pn. zm.);

4.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich
usytuowanie. (Dz. U. z 2002 r. nr 75 poz. 690 z pn. zm.);

5.

Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia

16sierpnia 1999 r. w sprawie warunkw technicznych uytkowania budynkw mieszkalnych (Dz. U. z 1999 r. nr 74 poz. 836 z pn. zm.);

6.

Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymaga, dotyczcych bezpieczestwa i higieny pracy, zwizanych z moliwoci wystpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej
(Dz. U. z 2010 r. nr 138 poz. 931 z pn. zm.);

7.

Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie

warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada bazy i stacje paliw
pynnych, rurocigi przesyowe dalekosine suce do transportu ropy
naftowej i produktw naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. z 2005 r. nr
243 poz. 2063 z pn. zm.);

8.

Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych z dnia 21 lipca 2009 r.

w sprawie przeciwpoarowego zaopatrzenia w wod oraz drg poarowych (Dz. U. z 2009 r. nr 124, poz. 1030 z pn. zm.);

9.

Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie

ksiki obiektu budowlanego (Dz. U. z 2003 r. nr 120 poz. 1134 z pn.
zm.);

10. Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykrocze (tekst jednolity Dz. U.
z 2010 r. nr 46 poz. 275 z pn. zm.);
11. Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z dnia 25
padziernika 2005r. w sprawie wymaga kwalifikacyjnych oraz szkole
dla straakw jednostek ochrony przeciwpoarowej i osb wykonujcych
czynnoci z zakresu ochrony przeciwpoarowej (Dz. U. z 2005 r. nr 215
poz. 1823);
12. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczestwa i higieny pracy (Dz. U. nr 180
poz. 1860, z pn. zm.);

63

13. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. nr 25 poz. 150 z pn. zm.);
14. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z 30 grudnia 2002 roku w sprawie powanych awarii objtych obowizkiem zgoszenia do Gwnego Inspektora
Ochrony rodowiska (Dz. U. nr 5 poz. 58);
15. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Pastwowej Stray Poarnej (tekst
jednolity Dz. U. 2009 nr 12 poz. 68 z pn. zm.);
16. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie
rodzajw i iloci substancji niebezpiecznych, ktrych znajdowanie si
w zakadzie decyduje o zaliczeniu go do zakadu o zwikszonym ryzyku
albo duym ryzyku wystpienia powanej awarii przemysowej (Dz. U.
z 2002r. nr 58 poz. 535);
17. Rozporzdzenie Ministra rodowiska z dnia 4 czerwca 2002 r. w sprawie
szczegowego zakresu informacji wymaganych do podania do publicznej wiadomoci przez komendanta wojewdzkiego Pastwowej Stray
Poarnej (Dz. U. z 2002 r. nr 78 poz. 712);
18. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia
29 maja 2003 r. w sprawie wymaga, jakim powinien odpowiada raport
o bezpieczestwie zakadu o duym ryzyku (Dz.U. z 2003 r. nr 104 poz.
970 z pn. zm.);
19. Rozporzdzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Spoecznej z dnia
17lipca 2003 r. w sprawie wymaga, jakim powinny odpowiada plany
operacyjno-ratownicze (Dz. U. z 2003 r. nr 131 poz. 1219 z pn. zm.);
20. PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpoarowa budynkw Obliczanie gstoci obcienia ogniowego oraz wyznaczanie wzgldnego czasu trwania
poaru;
21. PN-EN 1127-1:2011 Atmosfery wybuchowe - Zapobieganie wybuchowi
i ochrona przed wybuchem - Cz 1: Pojcia podstawowe i metodyka;
22. PN-N-01256-5:1998 Znaki bezpieczestwa - Zasady umieszczania znakw
bezpieczestwa na drogach ewakuacyjnych i drogach poarowych;
23. PN-N-18001:2004 Systemy zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy
Wymagania;
24. PN-N-18004:2001 Systemy zarzdzania bezpieczestwem i higien pracy
Wytyczne.

64