Wojciech Kruczyski (ur. 1964 r.

), psychlog i psychoterapeuta pracujcy midzy innymi z ofiarami i sprawcami przemocy,

wspzaoyciel Szkoy Samoobrony dla Kobiet WSDP, kierownik Poradni Psychoterapii Przeciwdziaania Przemocy w Warszawie.

W swojej' ksice przyblia czytelnikowi zjawiska dobrej i zej samotnoci. Problem zej
samotnoci dotyczy wielu z nas. Moe objawia si jako nieufno, nadmierna obowizkowo lub
lk przed bliskoci czy zranieniem. Jej przyczyny zwykle tkwi w naszej przeszoci, w zaburzonych
relacjach z opiekunami. W wieku dojrzaym czsto objawia si brakiem intymnych zwizkw z innymi
osobami. Autor charakteryzuje rne typy samotnikw na przestrzeni ich kolejnych lat ycia,
wskazujc niebezpieczestwa ugrznicia w zej samotnoci oraz drog do osignicia prawdziwej
bliskoci i dobrej, dojrzaej samotnoci. 0 samotnoci szukaj rwnie na stronie autora www.
samotno, net
1

Wojciech Kruczyski

Wirus samotnoci
SPIS TRECI
PRZEDMOWA........................................................................ 9
WSTP................................................................................... 12
CZ I. WIRUS WKRACZA DO AKCJI...............................15
Nie ma jak u Mamy............................................................16
Pierwotny kokon............................................................16
Pierwszy krzyk..............................................................17
Dobra pier....................................................................18
Zaufanie.........................................................................21
Zbyt dobra pier.............................................................23
Pier w zasadzie idealna................................................27
Ja kocham mnie..............................................................30
Zy duch.........................................................................34
Schrupi ci na niadanie..............................................36
Wystarczajco dobra pier..............................................38
Samotnicy od Mamy......................................................41
Typy wirusa od Mamy.......................................................44
Samotno Wycofana.....................................................44
Samotno Nieufna.........................................................46
Samotno Zalena........................................................48
Samotno Chwiejna......................................................52
Samotno Uwizana.....................................................56
Samotno Zakochana w Sobie.....................................61
Samotno Ulega...........................................................64
Kochany nasz Tato - Trzecia osoba.....................................67
Samotno Lojalna........................................................71
Samotno Zdyscyplinowana........................................78
Czy samotno to fatum?...................................................84
CZ II. KATALOG OBJAWW........................................87
Zapomniane dziecko..........................................................87
Tsknota za rodzicem....................................................91
Brak przyjaznej grupy.................................................. 94
Perfekcjonizm............................................................... 97
Powicenie................................................................. 102
Prgi............................................................................. 103
Samobjstwo.................................................................107
Patriarchat.....................................................................110
Machismo......................................................................111
Wina i wstyd.................................................................115
Maski............................................................................118
Zdrada..........................................................................128
Sztuczna pier...............................................................137
Konsumpcja..................................................................147
Rezygnacja....................................................................155
CZ III. DROGA DO BLISKOCI....................................159
Wychodzc z Samotnoci Wycofanej............................166
Wychodzc z Samotnoci Nieufnej................................169
2

Wychodzc z Samotnoci Zalenej................................173

Wychodzc z Samotnoci Chwiejnej.............................176
Wychodzc z Samotnoci Uwizanej............................180
Wychodzc z Samotnoci Zakochanej w Sobie..............185
Wychodzc z Samotnoci Ulegej..................................188
Wychodzc z Samotnoci Lojalnej................................192
Wychodzc z Samotnoci Zdyscyplinowanej................197
Prawdziwa blisko..........................................................202
CZ IV. DOBRA SAMOTNO.........................................217
Kim jestem?..................................................................218
Wewntrzne dorastanie................................................222
Chwila..........................................................................227
INSPIRACJE...........................................................................231

PRZEDMOWA
Niektrzy mdrcy uwaaj, e wiat istnieje jedynie dlatego, e Bg nie chcia czu si samotny...
Przed 40 laty samotno kojarzya si ludziom z takimi okreleniami jak: tragiczna, gboka, odwana, wielka. Teraz
na pocztku XXI w. kojarzy si ze sowami smutna, stara, tchrzliwa, brzydka lub odraajca. Samotno nie jest ju
heroicznym wyborem filozofw, artystw i mylicieli szukajcych niezakconej obecnoci innych absolutnej
prawdy. Zreszt wybierane z wasnej wolnej woli pustelnictwo wedug ostatniej klasyfikacji Amerykaskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego to jednostka chorobowa. Taka samo jak psychoza lub depresja. Mao kto ju
wierzy Schopenhauerowi, ktry twierdzi: wolnym bowiem jest czowiek tylko wtedy, gdy jest samotny". A ci co mu
wierz i tak nie pragn takiej wolnoci. Samotno dzisiaj nie jest postrzegana jako wybr intelektualnej lub
religijnej elity, lecz jako dotkliwe, bolesne cierpienie.
Samotno okazaa si dum naszych czasw. Potrafi by przeraajca i poraajca. Poza tym jest
nieunikniona. Kady tak naprawd jest sam. Niewane, czy ma kogo bliskiego czy nie. Sam przeywa swoje
lki, nawet gdy kto inny w tym czasie trzyma go za rk. Sam pacze, nawet gdy ten drugi ociera mu zy.
Druga osoba moe by powiernikiem najwikszych tajemnic, ale wcale nie ma si gwarancji, e tak bdzie do
koca. A na kocu i tak odchodzi si w samotnoci. Nawet jeli wok krci
si cay tabun lekarzy i pielgniarek lub przy ku siedzi i egna nas rodzina, przyjaciele i jaki kapan.
Ludzie choruj na samotno. I nie mam tu na myli jedynie jakiej psychicznej niemocy. Wikszo
symptomw osamotnienia przekada si nie tylko na psyche, ale take na som. Wiedz o tym i psychiatrzy, i
psychoterapeuci. Godziny rozmw w ich gabinetach lub psychotropy wypisywane na receptach lecz nie tylko
schorowane dusze. Lecz take arytmi serca, kaszel, migren, astm, kucie w pucach, fantomy reumatyzmu,
wymylone nowotwory mzgu, rozregulowane odki, owrzodzone skry i trwajce miesicami przezibienia.
Ludziom samotnym bardzo czsto jest nieustannie zimno. Nie pomaga im ani ciepy koc, ani gorca herbata z
rumem lub sokiem z malin. Ich mentalne przezibienie przekada si po pewnym czasie na dotkliwe uczucie
chodu prowadzce do chronicznych przezibie. Wiem to od mojego i nie tylko od mojego psychoterapeuty.
Wiem to take z wasnego dowiadczenia.
Osamotnienie i towarzyszce mu uczucie opuszczenia zazwyczaj postrzegane s jako co, czemu nie moemy
si przeciwstawi. Co jest nieuniknione, nieuchronne i czemu nie moemy zapobiec. Bo taka lub taki jestem, bo
nikt mnie nie akceptuje, bo nikt nie jest w stanie zbudowa ze mn trwaego zwizku: ani rodzice, ani rodzestwo, a potem take adna partnerka lub partner. Bardzo czsto obwiniamy za to cay wiat i otaczajcych nas
ludzi, jednoczenie niezmiernie rzadko dopatrujc si przyczyn tkwicych w nas samych. Wirus samotnoci"
jest ksik, ktra w niezwykle interesujcy, daleki od mentorskiego moralizatorstwa sposb prbuje skierowa
wzrok na nas samych i odpowiedzie na dwa zasadnicze pytania: dlaczego jestem samotna/y i co mog zrobi,
aby swoj samotno przezwyciy.
Wojciechowi Kruczyskiemu znakomicie udao si poczy ugruntowan wiedz psychologiczn z
przekonywajcymi przykadami z ycia w postaci poruszajcych opowieci, z ktrymi mona si
identyfikowa. Po przeczytaniu tej ksiki ma si wyrane uczucie, e autor stoi po naszej stronie i e
opowiedzia po czci histori naszej samotnoci, doskonale rozumiejc przy tym nasz rezygnacj, nasz
smutek, nasze zaamania i nasze lki. A z tymi uczuciami jest si o wiele mniej samotnym...
Janusz L. Winiewski, pisarz, chemik, informatyk
3

Frankfurt nad Menem, wrzesie 2005

WSTP
Byem samotny. Byem samotny i nawet o tym nie wiedziaem. Jeszcze bardziej zaskakujcy moe si
wydawa fakt, i doszedem do tak smutnego wniosku dopiero w dniu moich trzydziestych urodzin. Gdy
przekroczyem t magiczn cyfr, urzdziem wielkie przyjcie, na kilka sal, z modzieowym zespoem
rockowym. Goci nie dao si policzy - wci kto wchodzi i wychodzi. Byo tumnie, gwarnie, wesoo. Z
kad z tych osb wizaa si osobna historia, skaniajca do wspomnie. Rodzina, szkolni znajomi, przybrane
ciocie i wujkowie, kobiety, ktre kiedy gociy w moim yciu: byli wszyscy, w komplecie. Czy moesz sobie
wyobrazi mniej samotnego czowieka ode mnie, w tamt noc? A jednak byem samotny. Patrzyem na ten
korowd rozbawionych postaci i zupenie niespodziewanie uwiadomiem sobie, e z nikim spord obecnych
nie czy mnie nic specjalnego, nic, z czego nie daoby si zrezygnowa. Wielka impreza, ktra miaa zebra w
jednym miejscu wszystko, co najlepsze w moim yciu, pokazaa mi ogrom mojej emocjonalnej pustki. Tak, to
bya samotno. Kac-gigant, ktry pojawi si rankiem, nie wynika z iloci wypitego alkoholu. Patrzyem na
porozbijane szko, lepk od brudu podog i na goci wymykajcych si chwiejnie -jak na bilans caego
dotychczasowego ycia. Gdy chciaem si bawi, nie byo trudno znale przyjaci. Teraz, gdy nie czuem si
na siach, aby posprzta t stajni Augiasza, zostaem sam. wiat przybra ciemne, pospne barwy. Co dalej?
Kiedy troch doszedem do siebie i w otoczeniu dawao ju si wyrnia ywsze kolory, zaczem si nad tym
pytaniem zastanawia. Jedna odpowied rodzia kolejne wtpliwoci. Dlaczego wczeniej nie wiedziaem, e
jestem samotny? Jak do tego doszo? Dlaczego nie umiem nawizywa z ludmi bliskich relacji? Co musz
zmieni w sobie, by by do tego zdolnym? Czy to w ogle moliwe? Jeli tak, w jaki sposb si do tego
zabra? Wyj na ulic i obwieci, e jestem samotny i szukam bratniej duszy? Jak j rozpozna? Na ile si
otworzy? Czy to, co o sobie opowiem, nie bdzie zbyt odpychajce? Jak sprawi, by kto polubi mnie
takiego, jakiego znam ja sam, bez udawania, bez upikszania swej osoby?
Poszukiwania odpowiedzi zajy dziesi lat. Kolejna magiczna cyfra. Tym razem obyo si bez wielkich
imprez, bez fajerwerkw. Za to pod jednym dachem z blisk osob, tak blisk, jak nikt dotd. Bez
najmniejszego cienia samotnoci. Z uczuciem szczcia i wielkich nadziei na przyszo.
Osobiste poszukiwania, a take moje dowiadczenia zawodowe psychoterapeuty sprawiy, e urodzia si ta
ksika o samotnoci. Trzeba tam by, w tym ciemnym lochu i samemu znale wiato, aby zrozumie
cierpienie, strach i gniew, towarzyszce samotnoci. Dzi wchodz tam powtrnie, by ustawi drogowskazy,
pokazujce drog do wyjcia. Mam nadziej, i bd na tyle czytelne, e wyprowadz ci z osamotnienia i
znajdziesz si w wiecie bliskich, ciepych zwizkw z innymi osobami. Samotno bowiem, jak si okae, ma
rne oblicza, ale jej rdzeniem jest zawsze niezdolno do bliskoci, a co za tym idzie, brak drugiej osoby, ktra
jest chtna do przebywania w twoim wiecie. Nie sposb wytumaczy osobie notorycznie samotnej, czym jest
prawdziwa blisko, podobnie jak czowiekowi, yjcemu od urodzenia w lochu, czym jest wiato soneczne.
Najlepiej zachci go do wyjcia. Nieznany wiat na zewntrz moe przeraa, ale zapewniam ci: jest warto.
Ja to wiem.
Zanim zaczniemy, jeszcze jedna sprawa. Ksika skierowana jest zarwno do kobiet, jak i do mczyzn, a
trudno jest pisa dla obu pci, uywajc tylko rodzaju mskiego. Uznaem wic, e w partiach tekstu, ktre
kojarz mi si bardziej z mczyznami, bd uywa rodzaju mskiego, a w czciach wicych si raczej z
przeyciami kobiet, eskiego. To mj subiektywny, arbitralny wybr. Nie znaczy to, e ktra pe jest w pewnych sferach uprzywilejowana czy wolna od zagroenia samotnoci. Nie rnimy si od siebie a tak bardzo.

CZI
Wirus wkracza do akcji
Samotno nie pojawia si w tym momencie, gdy telefon przestaje si odzywa albo, gdy odchodzi kto bliski.
Samotno jest w nas ju wczeniej, przyczajona, wyciszona, czekajca, by w odpowiednim momencie si
ujawni. Tak jak zaszczepiony dawno temu wirus, ktry zaatakuje w sprzyjajcych okolicznociach. Niektrzy
z nas s odporni na wielokrotne czasem rozczarowania czy nawet porzucenia przez bliskich sercu ludzi - inni
po miosnym zawodzie zamykaj si w czterech cianach i latami lecz rany. Niektrzy nie mog si opdzi
od nic nieznaczcych znajomoci - dla innych, nawet krtka wymiana zda w takswce lub u fryzjera jest ju
towarzyskim sukcesem. Jak to si dzieje, e wirus samotnoci jednych zabija, a innych omija z daleka?
Aby odpowiedzie sobie na to pytanie, zaczem penetrowa przeszo. Czyniem to jednak zbyt
powierzchownie - wci nie mogem dotrze do rde samotnoci. Odczuwaem j w maestwie, na
4

modzieowych prywatkach, w przedszkolu... Im dalej sigaem pamici, tym wicej si pojawiao smutnych
wspomnie. W kocu, midzy innymi, uciekajc si do stosowania wasnej psychoterapii, signem najdalej,
jak to moliwe: do czasw, ktrych nie pamita si wiadomie, lecz odczuwa ich dziaanie w swych tsknotach,
fantazjach i niewytumaczalnych uczuciach, nalecych jakby do kogo innego, nieznajomego, czasem
przeraajcego. Signem do czasw nazywanych niekiedy utraconym rajem dziecistwa, ale ktre nie zawsze
na takie miano zasuguj. Wybierz si tam ze mn. Nie bj si - jestem obok i trzymam ci za rk.

Nie ma jak u Mamy

Pierwotny kokon
Przed wirusem samotnoci w stu procentach moe ochroni ci tylko jedno: ciepy i wygodny brzuch Mamy, w
ktrym mieszkasz kilka cudownych miesicy. Nie musisz si stara o nic, nie musisz niczego pragn: twoje
potrzeby s zaspokajane, zanim je sobie uwiadomisz. Jest ciepo i mikko. Doskonaa jedno, bez strachu,
bez ez, bez samotnoci. Do tego stanu zdarza si nam tskni, szczeglnie wtedy, gdy wiat si wydaje
nieprzyjazny, codzienno zbyt trudna do zniesienia, dotyka nas cierpienie. Gdy zwijasz si w kbek pod
kodr i zapadasz w psen, ktry odgradza ci od nierozwizywalnych problemw, to wanie prbujesz
odtworzy w idealny stan. Kiedy znieczulasz si kolejn porcj alkoholu lub sigasz po kolejn dawk
narkotyku, to wanie chcesz odnale cho na chwil t utracon, bog bezmylno podowego ycia.
Niestety, nazajutrz znw trzeba bdzie si na nowo urodzi, a narodziny s momentem, w ktrym dotkliwie,
bez adnej taryfy ulgowej odczuwasz dojmujcy bl samotnoci. Zawsze, gdy dopada mnie myl o wycofaniu
si na jaki czas z ycia, uwiadamiam sobie nieuchronno faktu, i bd musia w kocu wyj z ciepego
kokonu i przey szok ponownego spotkania z rzeczywistoci. To odbiera mi ch powrotu do matczynego
ona. Mam wraenie, e bycie tam, to najprzyjemniejsze uczucie na wiecie, ale twoje i moje miejsce jest
nieodwoalnie tutaj, wrd ludzi. Jeli zaryzykujemy powroty, to tylko na gap - i jak kady gapowicz
bdziemy stamtd bez pardonu wyrzucani, na zbity pysk. Za kadym razem odczujemy to bardziej bolenie.
Mwisz, e nie pamitasz tamtego stanu, e to niemoliwe, by zachoway si jakiekolwiek wspomnienia.
Dlaczego wic wci chcesz tam wraca? Dlaczego codzienna rzeczywisto wywouje w tobie niech i
strach? Dlaczego wmawiasz sobie: wszystko przez to, e yj w takim paskudnym miejscu, w tym zakamanym
kraju, gdzie jedni tylko wykorzystuj drugich, gdzie nie ma miejsca dla takich jak ja? Gdybym tylko ya w
innym miejscu, w Kanadzie, w Nowej Zelandii, moe w Australii - o tak, tam wszystko potoczyoby si
inaczej... Nie ud si: byoby dokadnie tak samo, jak tu. Gdziekolwiek bowiem pjdziesz, zabierzesz swego
wirusa samotnoci ze sob. Twoje marzenia dotycz tak naprawd Nibylandii, szczliwego kraju, do ktrego
nie ma ju powrotu. Pierwotny kokon jest dla nas waciwym miejscem tylko wtedy, gdy si jeszcze nie
narodzilimy. W rzeczywistoci niewiele rni si od mierci. Nie zdajemy w nim sobie sprawy z wasnego
istnienia. Szczcie, ktrego si w nim doszukujemy, jest zudzeniem.
Wiem, to, co pisz, jest okrutne i niesprawiedliwe. Nie zgadzasz si na to. Gdy mnie suchasz, chce ci si
krzycze ze zoci. To dobry znak, taka zo. Prawdziwy wiat witamy bowiem krzykiem. Narodziny cichego
dziecka zawsze wywouj panik na sali porodowej. Rozpaczliwy krzyk, to najlepszy komentarz nowo
narodzonego do sytuacji, ktr zasta tu, na miejscu. To jego pierwsze dowiadczenie opuszczenia i samotnoci.

Pierwszy krzyk
Wyobra sobie, e sodko pisz w swojej ciepej, ulubionej pocieli. Jest tak wygodnie, e nie musisz nawet
zmienia pozycji. Trwasz w bogostanie, ktremu towarzysz mie senne fantazje, jutrzejszy dzie na razie nie
istnieje. Nagle kto brutalnie wyrywa ci z tego przyjemnego odrtwienia, cignie si na zimne podwrko i
kae tam sta, nagiej, bezbronnej i wystraszonej. Wok czaj si postacie bez twarzy, dotykaj nieznanymi
przedmiotami, przestawiaj ci z miejsca na miejsce. Nie odpowiadaj na pytania. Nie wiesz, jak si z nimi
porozumie, jak im da do zrozumienia, e jest ci zimno, e jeste godna. Wic krzyczysz, ile si, ze zoci.
Gardo ci boli od krzyku na zimnym powietrzu, wic wcieka krzyczysz coraz goniej... Koszmarna wizja,
prawda? Ale wanie czego takiego dowiadczylimy - kiedy, dawno temu. Nie moga zachowa tych
wspomnie w wiadomoci, ale twoje ciao moe wci pamita wstrzsajcy szok narodzin. Do dzi, w
swoich najgbszych uczuciach i przekonaniach moesz nie zgadza si na to niespodziewane wrzucenie w
wiat, ktry zupenie ci nie odpowiada. Noworodek czsto znajduje si w sytuacji przypominajcej taki
wanie, senny koszmar. Jest mu zimno, niewygodnie, powietrze rani puca, a kady goniejszy dwik
przeraa. Wok dr si rozpaczliwie inni towarzysze niedoli - ale on o tym nie wie i tym bardziej przeraa go
fakt wasnego, zwielokrotnionego przez inne dzieci wrzasku. Nie jest wiadom wasnego istnienia, wic ma
wraenie, i z blu krzyczy cay wiat. Gdyby umia myle, by moe uznaby, e wanie umar i znalaz si
5

w piekle. Ale on jeszcze nie myli. Nie moe uspokoi si nadziej, e kto zaraz przyjdzie i pomoe. Jest
kompletnie sam, bez przeszoci, bez przyszoci, bez adnego pomysu na t sytuacj - oprcz panicznego
wrzasku. Ta pierwsza, niewiadoma prba kontaktu z otoczeniem, wyraa jego kompletn niezgod na zastany
wiat. Jego samotno jest cakowita i tragiczna przez to, e nie zdaje sobie sprawy z istnienia innych ludzi,
ktrzy za chwil, miejmy nadziej, przyjd mu z pomoc.
A ty - czy zgadzasz si na wiat, w ktry kto ci wrzuci bez pytania o zgod? Czy zgadzasz si na bl, ktry
jest nieodczny od ycia? Czy zgadzasz si na niesprawiedliwo, ktra dotyka ciebie i innych w sposb
zupenie niezasuony? Czy zgadzasz si na mier bliskich ci osb i ich nieodwoaln nieobecno? Jeli nie,
jeli nie zgadzasz si na to wszystko, to jeste rwnie samotna, jak ten przeraony noworodek - pozostaje ci
tylko rozpaczliwy krzyk. Nikt bowiem nie przyjdzie, by zaspokoi twe pragnienia niemiertelnoci i braku
cierpienia. Takiej osoby nie ma, i dlatego wanie kady z nas, nawet najbardziej szczliwy i zadowolony z
tego, co daje mu los, jest w jaki sposb samotny przez cae swoje ycie. W kadym jego okresie istnieje
jednak kto, kto potrafi twj bl ukoi i zapeni czarn dziur samotnoci prawie cakowicie. Bd w mojej
opowieci zaznacza obecno tej osoby, piszc o niej z duej litery. Gdy jeste wygraajcym wiatu maymi
pistkami niemowlakiem - tak osob moe by tylko Mama.

Dobra pier
Kiedy tak zanosisz si od krzyku i paczu w kompletnej beznadziei, wydarza si cud. Nagle robi si ciepo, nie
leysz ju bezradnie na plecach, machajc apkami jak przewrcony chrabszcz, ale odczuwasz znajome,
rozkoszne koysanie. Podraniona skra przestaje piec, a do brzucha spywa yciodajny napj. Robi si bogo,
wiat ju nie jest otchani cierpienia, ale zaczyna przypomina niedawny jeszcze stan bezmylnej
szczliwoci. Jeszcze nie wiesz, e twoja Mama, gdy ju dosza do siebie po blu rodzenia, wzia ci na rce,
przewina, nakarmia i utulia do snu. By moe masz niejasne wraenie minionego koszmaru, ale to wszystko
- wiat wrci do idealnej rwnowagi. Chwila rozpaczliwej samotnoci niczego ci nie nauczya. Dziki temu
moesz zasn na kilkanacie godzin, bez zamartwiania si o przyszo.
Gdy budzisz si nazajutrz, ku twemu przeraeniu historia si powtarza. Znw cierpienie, znw brak nadziei,
znw samotne woanie na puszczy. Lecz cud znw si wydarza, nawet szybciej ni przedtem. Znw jest bogo,
wiat znw jest przyjaznym miejscem. Po paru dniach lub tygodniach takich dowiadcze zaczynasz
odnajdywa w tym rytmie wzlotw i upadkw jaki mglisty sens. Po wrzasku zawsze przychodzi ukojenie, ze
wiata jawy zawsze mona uciec w sen. Te dwa sposoby na ycie jeszcze niewiele si od siebie rni, ale w
pierwszym z nich zdecydowanie czciej wydarzaj si rzeczy nage i grone. Fantazja przeplata si swobodnie
z rzeczywistoci, ale wszystkim daje si jednak coraz lepiej sterowa. Moe ten wiat nie jest o wiele gorszy
od tego poprzedniego? Tam nie dziao si wiele - tutaj mona przynajmniej troch porzdzi. Wkrtce zdajesz
sobie spraw, e im goniejszy wrzask, tym szybsze zaspokojenie. Gdy si dobrze natysz, bogo
przychodzi niemal natychmiast. Ju wiesz - wiat jest na twoje usugi.
Dziki temu odkryciu samotno przestaje doskwiera na tyle, e moesz si skupi na tym, co widzisz, co
syszysz, co czujesz wasn skr. Gdy co ci nie odpowiada, wystarczy wrzasn rozkazujco i wiat od razu
dostosuje si do twoich ycze. Jednak nie kademu z nas jest dane takie pikne dowiadczenie. Ju w tym
najwczeniejszym okresie ycia moesz wchon wirusa samotnoci. Jeli twoja Mama czujnie pi, nada z
przygotowaniem jedzenia, z dostarczaniem pieluch i w dodatku robi to z radoci - wirus nie bdzie mia do
ciebie dostpu. Jeli jednak Mama nie nada, jest chora lub w ogle jej nie ma, wiat ju na zawsze pozostanie
dla ciebie miejscem wrogim i nieprzyjemnym. Wiele matek odczuwa w tym okresie spadek nastroju,
prowadzcy czsto do rozwinicia si depresji poporodowej. Czasem boj si nowej i nieznanej przyszoci, a
czasem trudno im si poegna z przeszoci, kiedy to one byy houbionym dzieckiem. Jakakolwiek byaby
przyczyna, cierpi na tym nowy, may obywatel tego wiata. Jeli jednak Mama szybko dojdzie do zdrowia (a
tak zwykle si dzieje), nie ma wielkiego niebezpieczestwa.
Wirus samotnoci zaatakuje z ca si wtedy, gdy Mama na pocztku twej drogi ci opuci i nie znajdzie si
nikt na jej miejsce. Wwczas zatrzymasz si gdzie midzy tamtym wiatem a tym. Tamten wiat pozostanie na
zawsze rajem utraconym - ten wiat natomiast bdzie zbyt przeraajcy, aby w nim normalnie y. Choroba
sieroca jest chorob z samotnoci. Wirus jest wtedy tak silny i bezkarny, a ty tak saba i bezbronna, e moe on
ci nawet zabi. Jeli nie zabije, bdzie ci trawi po trochu, przez cae ycie. Stanie midzy tob a kad osob,
ktra sprbuje si do ciebie zbliy. Zamiast kojcego ciepa odczujesz przemony lk. Najbardziej przychylni
ci ludzie bd przez ciebie odbierani jako wrogowie. Nawet, jeli urodzi si w tobie mio, take odbierzesz j
jako zagroenie i czym prdzej od niej uciekniesz - do swej mysiej dziury, do swego niedoskonaego kokonu
samotnoci. Jeli dziki penej powicenia i mioci opiece Mamy nie dowiadczya wiata jako miejsca, w
6

ktrym warto y (chociaby po to, by zaprowadza w nim ad swoim wrzaskiem), to kada nowa rzecz bdzie
odbierana jako zamach na twoje ycie. Samotno w takim wiecie jest jedyn szans na wytchnienie, na
chwil spokoju. Anna, jedna z moich pacjentek, porzucona w dziecistwie przez matk, powiedziaa: W
samotnoci widz ciepo. Bo chd w porwnaniu z mrozem jest ciepy".
Troskliw i wraliw matk niemowl odbiera jako dobr pier, bo zaspokojenie godu jest jego gwn
potrzeb. Oczywicie, pier naley tu traktowa jako przenoni - z rnych powodw matki karmi czasem
swe dzieci butelk od samego pocztku. Mona powiedzie, e mae dziecko nie odrnia matki od jedzenia.
Jem, wic jestem kochany - mwi may filozof. Niemowlak nie jest specjalnie subtelny w swoich doznaniach.
Dla niego gd jest tym samym, co zo, gniew, strach. Dobra pier, ktra zjawia si w pierwszych tygodniach
ycia na kade zawoanie, niesie ze sob dobr nowin: wiat jest te rdem radoci, nasycenia i spokoju.
Zwykle, podczas dorastania, dostarczane przez Mam poywienie stopniowo traci swe szczeglne znaczenie ale wci daje ci ona swoj opiek, zainteresowanie i mio. Dobra pier jest caym bogactwem, ktre
dostajesz od Mamy. Dobra pier dostarcza ci szczepionki na wirusa samotnoci.

Zaufanie
Bez zaufania nie ma szansy na blisko z drugim czowiekiem. Aby zwizek mg by trway i
satysfakcjonujcy, musisz mie t podstawow pewno, e partner podczas nieobecnoci jest wci twj. Nie
obmawia, nie zdradza, nie zapomina - zawsze jest po twojej stronie. Nie musisz do niego dzwoni, by to sprawdzi. Masz pewno, e gdyby dziao si z tob co zego, wystarczyby jeden sygna, by si pojawi i pomg.
Stracone zaufanie jest pocztkiem koca i wstpem do samotnoci. Pytanie tylko: jakiej samotnoci, dobrej czy
zej? Jeli po utracie zaufania do bliskiej osoby potrafisz otrzsn si z szoku i z niezachwian na-dziej
szuka bliskoci od nowa, oznacza to zwykle, e w pierwszym roku ycia zostaa uodporniona na samotno w
wystarczajcym stopniu. Jeli jednak po zranieniu dugo nie potrafisz nikomu zaufa, znaczy to, e
zaszczepiony wczeniej wirus si uaktywni i wykonuje sw kreci robot. Niektrzy z nas nie s zdolni
uwierzy powtrnie i tym samym skazuj si na z samotno. Jak moe to wyglda w praktyce?
Posu si osobistym dowiadczeniem. Bardzo dawno temu, gdy wierzyem jeszcze (jak kade dziecko) w to,
e moi rodzice s bez skazy, dostaem od nich na urodziny magnetofon. W tamtych czasach magnetofony
posiadali nieliczni szczciarze. To by mniej wicej taki kaliber prezentu, jaki dzi moemy przypisa
uywanemu samochodowi, ktry rodzice kupuj dorastajcemu dziecku. Zreszt, magnetofon take by
uywany. W niczym mi to oczywicie nie przeszkadzao - wane, e mogem bez przeszkd uwiecznia me
ukochane zespoy muzyczne na tamie. Moja wdziczno dla rodzicw bya niezmierzona. Mniej wicej po
roku czar prys. Mimochodem, podczas rozmowy na inny temat, rodzice poinformowali mnie, e magnetofon
trzeba bdzie niedugo odda, bo tak naprawd to nie jest on mj - zosta tylko wypoyczony. Smutek, ktry
odczuwaem z powodu pozbawienia mnie ulubionej zabawki by niczym w porwnaniu z zawodem,
spowodowanym oszustwem. W jednej chwili dwie kochane, idealne osoby zniky, a na ich miejscu pojawili si
obcy, nieznani mi ludzie - groni, nieprzewidywalni, zdolni do wszystkiego. Byo tak, jak w paradzie masek,
gdy miejsce umiechnitej buzi po odwrceniu gowy zajmuje odraajcy grymas. Dobra pier zmienia si w
z. Znw wiat by cierpieniem i brakiem nadziei, a ja nie miaem ochoty w nim przebywa. Na pierwotny
wrzask byo ju jednak za pno. Dugo nie mogem doj do siebie po tym szoku - zrozumienie, e moi
rodzice maj zarwno ze jak i dobre cechy, zajo mi sporo czasu. By moe, gdybym wczeniej wyssa z
mlekiem Mamy wicej zaufania do wiata, nie przeybym tego zawodu tak tragicznie.
Dzi jestem cakowicie pewien, e bl spowodowany zdrad partnera nie wynika z tego, e kto uprawia z
kim seks. Wynika przede wszystkim z szokujcej przemiany bliskiej, kochanej osoby w kogo obcego i
gronego, kto uwiadamia nam w jednej chwili nasz tragiczn samotno. Czasem wirus samotnoci miewa
tak perfidne dziaanie, e wciekli po doznanym upokorzeniu, roznosimy go dalej, kierujc si zasad: Skoro
mnie to zrobiono, ja te komu to zrobi - bo taki przecie jest ten wiat". I tak si szerzy zabjcza epidemia...
Wiele osb, ktre opowiadaj mi o swych kopotach, mwi zwykle: Nie jestem w stanie przed nikim si
otworzy, poniewa boj si zranienia". Doznay zawodu, ktry odmieni ich spojrzenie na ludzi. Strach przed
wykorzystaniem jest od tej chwili wikszy ni potrzeba mioci i dlatego wanie spdzaj wieczory, samotnie
siedzc w domu. Gdy trwa to miesicami lub latami, zapominaj z czasem, jak to jest, gdy si ma kogo
bliskiego. Aby zabi drczcy bl, uprawiaj jak form niszczenia wasnych uczu i wasnej pamici alkohol, rodki uspokajajce, telewizja... Ogldajc tasiemcowe seriale, maj zudzenie, e uczestnicz w
mioci lub przyjani. To cudza mio, ale przynajmniej bezpieczna. To cudza przyja, ale jake pikna - w
rzeczywistoci tak czyste uczucie przecie si nie zdarza. Krok po kroku izoluj si od wiata. Ich
postpowanie przypomina budow wielkiego muru, ktrym odgradzaj si od cierpienia, zwizanego z odrzu7

ceniem. Niestety, zapominaj, e taki mur blokuje dostp wszelkim uczuciom, take tym czystym i piknym. I
gdy kiedy pojawi si ten wymarzony, godny zaufania czowiek, mur zaczyna dziaa na szkod osoby, ktra go
zbudowaa. Nie wpuszcza tak dugo oczekiwanej mioci. Nie wypuszcza te samotnika na zewntrz - to, co
miao by zabezpieczeniem przed blem, stao si wizieniem. Osoba, ktra zbyt dugo umartwia si w swojej
twierdzy-pustelni, traci umiejtno nawet zwykej rozmowy o pogodzie. Nabywa dziwactw, gorzknieje,
dziczeje. Tak wanie wirus samotnoci pokazuje swoje pazury.
Otwarcie si na blisko naraa twoje serce na zranienia. Jeli chcesz skoczy z samotnoci, pogd si z tym
smutnym faktem. W paradoksalny sposb, kady kolejny partner, ktry zawid twoje zaufanie, wzmacnia tw
odporno na wirusa samotnoci. Nabywasz ostronoci, mdroci, uczysz si odrnia ziarna od plew. W ten
sposb nabywasz innego rodzaju zaufania - zaufania do siebie; do swych wyborw, do swych umiejtnoci
lokowania uczu w odpowiednich osobach. Zniszczenia, ktre czyni wirus samotnoci w pierwszych latach
ycia, s odwracalne. Aby jednak dao si je naprawi, musisz sobie regularnie aplikowa szczepionk zaufania. Dawaj ludziom kredyt, mimo lku o powodzenie tej inwestycji. Naturalne jest, e szczepionka boli.
Lekarstwa na nasze schorzenia maj zazwyczaj niezbyt wykwintny smak. Nie inaczej jest z chorob
samotnoci. Aby j pokona, trzeba bdzie czasem zatka nos lub zacisn zby. Samo nie przejdzie.

Zbyt dobra pier

Jak kady porzdny wirus, wirus samotnoci produkuje rne objawy. Wygonisz go drzwiami, sprbuje wej
oknem lub kominem. Samotni moemy by zarwno w swej twierdzy-pustelni, jak i w pozornie szczliwym,
trwaym zwizku. Nie wystarczy wic powiedzie: Znajd sobie kogo, choby nie wiem, co". Aby dobra
odpowiedni terapi, musisz doj do rde zakaenia. Wiesz ju, e jednym z nich moe by nieobecno
penej i gotowej do podzielenia si swoj zawartoci piersi. Ale sprawa nie jest tak prosta, jakby mogo si
wydawa. Za pier moe by za na wiele rnych sposobw.
Wyobra sobie raz jeszcze t wspania chwil, gdy pokarm matki zaspokaja twj gd, agodzi wcieko i
sprawia, e popadasz w stan bogiej szczliwoci. Wyuczonym odruchem ssania wcigasz wic w siebie ten
wspaniay wiat, biorc go we wadanie. Po chwili przymykasz z zadowolenia oczy, chcc odpyn w wiat
sennych marze. Nie chce ci si ju ssa. Przeywasz eufori zespolenia z najwaniejsz dla ciebie osob. Ale
wtedy dzieje si co niepokojcego. Mama zmusza ci do dalszego ssania. Jeli karmi butelk, ma uatwione
zadanie. Strumie pokarmu pynie dalej. Krztusisz si, protestujesz - w kocu ykasz, aby si nie udawi.
Sytuacja troch si poprawia. yjesz, ale musisz nadal yka. Z niewiadomych powodw twoja matka uznaa,
e wie lepiej od ciebie, ile musisz zje. Moe wychowywaa si w czasach wojennych, moe uwaa, e
produkuje" dokadnie tyle mleka, ile trzeba. Albo lubi poczucie wadzy. Jest moliwe, e w dziecistwie sama
zostaa zaraona wirusem samotnoci i karmienie to dla niej jedyny moment, gdy czuje si komu potrzebna chce go wic maksymalnie przeduy. A moe po prostu Mama nie zdaje sobie sprawy z tego, e mleko ci nie
smakuje. Nie wiadomo - powodw bywa wiele. W kadym razie masz dwa wyjcia: albo si dusi, albo yka.
Tyle, e to ykanie nie sprawia ju przyjemnoci. Jest tylko nieprzyjemn walk o przetrwanie. Pokarm si cofa
- organizm, by sobie z tym poradzi, tumi przykre emocje i wznawia odruch ssania. Napczniay brzuch powoduje, e wiat nie jest ju tak szczliwym miejscem, jak przed chwil. Tracisz swoje pikne zudzenia wadzy
nad nim. To on ma wadz nad tob. Gdy taka sytuacja si powtarza, powoli nabywasz przewiadczenia, e
moe lepiej nie przyznawa si do godu - bdzie co prawda chwila przyjemnoci, ale tak czy owak w kocu
wiat ci udowodni, e nie masz tu nic do gadania. Powstrzymujesz wic odruch ssania, ile si da. W kocu
jednak musisz skapitulowa - twj wrzask wzywa Mam i proces zniewalania ofiary zaczyna si od nowa. Gd
sprawia, e jesz szybko i apczywie. Zanim si obejrzysz, brzuch jest znw potwornie napczniay. Z karmienia
na karmienie powiksza sw objto i elastyczno, by sprosta zadaniu. Mama ju nie musi ci przekonywa
do ykania - robisz to sama, by zachowa resztki godnoci...
Czy ten mechanizm z czym ci si kojarzy? Jeli nie, posuchaj, co opowiedziaa mi podczas terapii
dwudziestojednoletnia Matylda:
Odkd pamitam, byam przekarmiana. Zawsze miaam przekonanie, e jestem tustym, brzydkim
potworem. Obiad musiaam zje do koca, chocia jedzenie roso mi w ustach, powodujc mdoci. W
domu byo zawsze peno sodyczy, ktrymi dokarmiaam si w przerwach midzy posikami. Nie miaam
zbyt wielu koleanek, a te nieliczne, zwykle mnie wykorzystyway i namieway si za plecami. O
chopcach w ogle nie byo mowy. Gdy skoczyam 18 lat, prbowaam si buntowa przeciwko tuczeniu.
Niewiele to dao, bo po okresach godu potwornie si oberaam. Teraz jest troch lepiej, ale i tak, gdy ju
zaczn, nie mog si opanowa...
Ju samo przekonanie Matyldy o swej brzydocie (co jest cakowitym nieporozumieniem, bo mao znam tak
8

adnych dziewczyn, jak ona) wskazuje, e wirus samotnoci zbiera swoje niwo. Matylda nawet nie pomyli o
tym, e mgby spojrze na ni kto przystojny i wartociowy. Bdzie dobiera sobie kiepskich partnerw takich, na ktrych widok inne dziewczyny si odwracaj i przyspieszaj kroku. Zakocha si w kadym, kto
powie jej kilka miych sw na temat jej wygldu, pod warunkiem, e nie bdzie to niebieskooki blondyn o
wzrocie metr dziewidziesit, za ktrym szaleje poowa jej koleanek. Zainteresowanie takiego mczyzny
uzna za kpin, a jeli nawet przypadkiem za niego wyjdzie, bez przerwy bdzie mie poczucie winy, e
zwizaa tak fajnego faceta z tak nikczemn kreatur, jak ona.
Za pier nie musi by jednak przyczyn zaburze jedzenia u dorastajcych dziewczyn. To tylko najprostszy
przykad, a przekonanie o wasnej brzydocie nie jest jedynym objawem, przez ktry manifestuje si wirus
samotnoci. Adam ma prawie czterdzieci lat i tak opowiada mi o swojej matce:
Bardzo o mnie dba, ale ta opieka czsto mnie wkurza. Gdy wracaem w nocy do domu, zawsze wstawaa,
eby zrobi mi co do jedzenia. Dzwoni o rnych porach, by sprawdzi, czy czego nie potrzebuj.
Gdybym jej pozwoli, zamieszkaaby u mnie, i pilnowaa mego zdrowia i szczcia. Czasem mam
wraenie, e si przy niej dusz. Kocham j, ale wol trzyma si od niej z daleka.
Adam ma gboko zakodowan pewno, e jeli tylko wyjawi swoj potrzeb, zostanie ona zaspokojona w
taki sposb, e go zadawi. Jego zwizki z kobietami wygldaj nastpujco: s to zwykle dwukrotnie od niego
modsze dziewczyny, ktre zakochuj si w nim bez pamici, jednak na tyle niedowiadczone, e nie stanowi
dla niego zagroenia. Trzyma je na dystans, tumaczc, i mczyzna z natury potrzebuje duej liczby
partnerek, a mdra kobieta powinna umie to zaakceptowa. W ten sposb zapewnia sobie mio, jednoczenie
majc pewno, e zawsze moe si wycofa z tego ukadu, nie krzywdzc (w jego pojciu) drugiej osoby. Zapewnia sobie niezbdny pokarm, z ktrego moe zrezygnowa w kadej chwili. Gdy go pytam, jak widzi swoje
relacje z kobietami, mwi, e s zgodne z natur. Gdy to mi nie wystarcza, udowadnia, i kobiety pragn by z
jednym, staym partnerem tylko dlatego, e tak je wychowano. W rzeczywistoci jednak Adam bez przerwy
wraca do wydarze z dziecistwa, gdy by gwacony nadmiern mioci matki i wci od nowa stara si przed
tym gwatem obroni. Wynikiem tej walki s dwa nieudane maestwa i dwoje pozostawionych dzieci, ktre,
wychowujc si tylko z samotn matk, maj wielkie szans zaraenia si od niej wirusem samotnoci, w
dokadnie ten sam sposb, jak Adam.
Dlaczego tak natrtnie odtwarzamy te dawne wydarzenia? Dlaczego nawet tak prosty fakt, jak sposb
karmienia, odciska na naszym yciu silne pitno? Tysice teorii stworzono, by to wyjani, ale odpowied jest
dosy prosta: dlatego, e czowiek nie istnieje jako jednostka samotna. Zupena samotno jest dla nas czym
kompletnie nieodpowiednim i szkodliwym. Cae ycie dymy do tego, by by blisko wanej dla nas osoby,
dymy do mioci i intymnoci. A mioci, jak wszystkiego, trzeba si nauczy.
Matk kochasz najmocniej w caym twoim yciu, bez zastrzee i wtpliwoci, bo od niej zaley istnienie
wiata - ona wic uczy ci, czym jest mio. Jeli nauczy ci, e mio to forma przemocy, zaszczepisz w
sobie lk przed mioci. Tak dziaa wirus samotnoci. Im bardziej si w kim zakochasz, tym bardziej bdziesz
si ba. Mio i blisko bdzie dla ciebie jednoznaczna z wystawieniem si na ciosy, na kontrol i na
przemoc. W dodatku nie moesz przeciwko takiej przemocy zaprotestowa, bo kto normalny protestuje
przeciwko mioci? Odrzucajc mio matki, stajesz si nieczuym draniem lub niewdziczn jdz - niewiele
osb potrafi rozpozna takie uczucia jako wynik manipulacji wasnej Mamy. Tak, mio moe by
zdecydowanie najpotniejszym narzdziem zadawania blu.
Jeli uwanie przeczytaa ten rozdzia, to powinna ju wiedzie, jaka jest rada na szkody wyrzdzone przez
zbyt dobr pier. Nauczy si mioci od nowa. Musisz szuka osoby, ktra bdzie ci kocha w sposb dla
ciebie bezpieczny. Ale nie tak, jak Adam, ktry kontroluje i okamuje swoje kobiety, by uwolni si od swego
lku. One nie maj adnego wyboru. Musi to by osoba, przy ktrej czujesz si bezpiecznie, ale dziki temu, e
zna twoje potrzeby i umie je szanowa - z wasnego wyboru. Aby jednak moga je pozna, musisz, po pierwsze,
sama zna swoje potrzeby, a po drugie, nie ba si ich odkry przed swoim partnerem. Wiadomo, e lk si na
chwil pojawi, bo przecie twoje potrzeby byy dotd ignorowane, zalewane niechcianym pokarmem. Ale gdy
ju minie, wirus samotnoci zostanie troch osabiony, a blisko midzy wami wzronie. Wicej o prawdziwej
bliskoci napisz w trzeciej czci tej ksiki.

Pier w zasadzie idealna

Widzisz ju wyranie, e zbytnie zalewanie dziecka uczuciami przez Mam rwnie skutecznie zaszczepia mu
wirusa samotnoci, jak jej nieobecno. Moe wic rozwizania naley szuka w wyczuleniu Mamy na
potrzeby malca i w dawaniu mu dokadnie tyle, ile chce? Zarwno ofiary braku mioci swych rodzicw, jak i
ofiary jej nadmiaru, chtnie przystayby na takie rozwizanie. Kto, kto odgaduje potrzeby i dokadnie je
9

zaspokaja, wydaje si nam idealnym rodzicem. Ale tylko na pierwszy rzut oka. Ten pobieny, pierwszy rzut oka
nie tak dawno zaprowadzi w lep uliczk cae rzesze entuzjastw tzw. wychowania bezstresowego. Z ich
rozwydrzonymi pociechami mielimy zapewne przyjemno (wtpliw) si zetkn, np. w pocigu, gdy kady
na nas bezstresowo swe ubocone buty. Z tych przykrych dowiadcze wynika niezwykle wany wniosek:
idealny wiat to nie miejsce dla nas. Natychmiastowe zaspokajanie naszych pragnie, na dusz met moe
tylko zaszkodzi. Smutne, ale prawdziwe.
Wyobra sobie, e od momentu narodzin masz wanie tak idealn Mam. Gdy tylko zaczynasz si
niespokojnie porusza, biegnie, by ci nakarmi. Gdy widzi, e ssiesz coraz sabiej, stara si uchwyci moment,
gdy ju masz dosy i natychmiast wycofuje pier. Gdy j pacniesz przy okazji w czoo, radonie si mieje. Wie
dokadnie, jaka temperatura pokarmu ci zadowala - podobnie z temperatur twojego pokoju. Waciwie to nie
masz swojego pokoju, bo Mama musi cay czas kontrolowa twoje samopoczucie. Trzyma ci wic tu obok
ka albo w nim, przez co tata, o ktrym jeszcze nic nie wiesz, zostaje wykwaterowany do jadalni (czasem w
ogle poza dom). Reszta rodziny chodzi na palcach, bo wie, e si marszczysz przy goniejszych dwikach Mama skrupulatnie tego pilnuje. Jeli czego potrzebujesz, wystarczy, e wrzaniesz. Mama natychmiast
zaproponuje ci kilkanacie rzeczy, wrd ktrych z pewnoci bdzie ta, ktrej podasz. Dostajesz ubranka,
ktre pieszcz twoje ciao, pieluszki s zmieniane z powodu najmniejszej kropelki, a powietrze jest sterylnie
czyste, by nie narazi twego wtego ciaa na niebezpieczestwo kichnicia. Wikszo czasu, w ktrym nie
pisz, spdzasz w koyszcych ramionach Mamy, czujc ciepo jej ciaa. Jest jak w raju. Mama robi, co moe,
by nie dowiedzia si, e wydobye si ju z jej brzucha na wiat i e ppowina zostaa dawno przecita mogoby to by zbyt stresujce doznanie. Masz wic zudzenie trwania w pierwotnym kokonie, gdzie nie trzeba
robi nic, tylko trwa. Mama zajmie si reszt.
Wydaje ci si to troszk podejrzane? Oj, to nieadnie. Nie moesz mie do niej pretensji - przecie robi to
wszystko dla ciebie, powicajc wasne ycie. O ile jest wytrwaa i zdrowa, nawet przez kilkadziesit lat moe
zaspokaja wszelkie twoje potrzeby. Wystarczy, i gono wrzaniesz albo zrobisz niezadowolon min. Jeli
si tak nieszczliwie zoy, e bdziesz mia take potrzeby seksualne, dobierze najodpowiedniejsz dla ciebie
partnerk, ochroni przed zbdnymi konsekwencjami w postaci ciy lub zajmie si twoim dzieckiem. Na og
jednak postara si, by nie interesowa si specjalnie kobietami, bo z tego nic dobrego nie wynika. Dlatego
wynajdzie u ciebie wszelkie moliwe schorzenia, na ktre bdzie ci leczy od najmodszych lat, oby tylko
wydawa si rywalkom odpychajcy w wystarczajcym stopniu. Aeby mie pewno, bdzie czeka z
gotowym, przepysznym obiadem na kade twoje skinienie, eby jak najszybciej zacz przypomina mikk,
row kuleczk. W takiej formie si urodzie i takiego Mama kocha ci najbardziej. Jeli jej si uda zachowa
ci w tym nietknitym seksualnie stanie odpowiednio dugo, to samo spojrzenie innych kobiet bdzie
wywoywao u ciebie nowe, grone choroby, ktrymi Mama natychmiast si zajmie.
Wydawaoby si, e twoja Mama robi wszystko, by uchroni ci przed wirusem samotnoci. Poniekd jest to
prawda, bo w porwnaniu z innymi mczyznami masz co, o czym oni tylko mog marzy: kochajc ci bez
zastrzee osob, kobiecy idea na wycignicie rki, wzorow gospodyni, anioa stra i kas zapomogowopoyczkow - wszystko w jednym. Zapominacie tylko oboje o jednej rzeczy: Mama nie jest wieczna. Gdy
mier j zabierze, nie odcita ppowina moe pocign ci za ni, na tamt stron. Nazbyt idealne mamy
czasem sobie o tym przypominaj (niedugo przed mierci) i staraj si za wszelk cen wyswata synka z
rwnie ofiarn, jak ona, mczennic. Rzadko si to jednak udaje, bo nikt nie potrafi kocha w tak zachanny
sposb jak wierna Mama. W wieku kilkunastu lat, lub czasem kilkudziesiciu, nastpuje wic spniony pord
i wszystko, co si z tym wie: pierwotny krzyk przeraenia, cierpienie i wszechogarniajca, cakowita
samotno dziecka. Wirus ujawnia si z ca zjadliwoci, na jak go sta. Nikt nie zajmie si
czterdziestoletnim bobasem, tak jak przedtem Mama. (Mamo, nie chc i dzi do szkoy! - Wstawaj natychmiast,
ubieraj si i marsz do szkoy - -przecie jeste tam dyrektorem!) Moe on, co najwyej udawa przez jaki czas, e
jest dorosym mczyzn, chcc znale sobie zastpstwo za Mam. Wikszo jednak kobiet przypaci
zwizek z nim ogromnym zawodem i frustracj - prdzej czy pniej zrozumiej, i yj z arocznym
dzieckiem, dla ktrego mio oznacza tylko i wycznie branie.
Rnie tocz si losy czterdziestoletnich maminsynkw, lecz zawsze naznaczone s niezmywalnym pitnem
samotnoci. Jedni zapadn w gbok, depresyjn aob i bd w niej trwa a do koca swych dni. Inni
sprbuj wrci do utraconego raju za pomoc narkotykw i prdzej czy pniej wylduj w piekle uzalenienia. Tam z ca moc odczuj na sobie przemoc, zaaplikowan im przed laty przez kochajc Mam. Inni
jeszcze sprbuj walczy: znajd sobie partnerk, ktr w domu rodzinnym nauczono, e mczyzna to pan i
wadca. W takim zwizku bd prbowali wyrwa od kobiety si lub szantaem to, co od matki dostawali na
10

najmniejsze skrzywienie ust. Nigdy nie zostali nauczeni, e druga strona take ma prawo odczuwa i czego
chcie, wic jeli ona nie zaspokoi ich pragnie, uznaj to za wypowiedzenie wojny. Odtd na kady sprzeciw
bd reagowa wciekoci i, uciekajc si do terroru, wymusza cakowit ulego kobiety - ale i to bdzie
tylko mizerna namiastka idealnego zwizku z Mam. Wywoany tym gniew przeciwko caemu wiatu, ktry nie
zamierza by na ich wyczne usugi, zniszczy w kocu tak ich, jak i te osoby, ktre zdoali si do siebie
przywiza.

Ja kocham mnie
Moment, w ktrym zaczynasz rozpoznawa samego siebie jako odrbn istot, moe by niezwykle przyjemny,
jeli Mama ci w tym wspiera. Z trudem wykrztuszasz z siebie pierwsze zdanie, co w rodzaju: bebu gyyy
hum hum", a Mama nie daje si zbi z tropu i odpowiada ci rzeczowo i na temat: bebu gyyy hum dum". To
niesychane, mylisz sobie: narzuciem wanie tej potnej istocie temat rozmowy. Nie jestem kim, kogo
tylko przekrca si z boku na bok przy zmienianiu pieluchy - ja te mam tu swoje zdanie. Hum hum",
podkrelasz wic niezmordowanie swoje stanowisko, na co Mama z pewnymi zastrzeeniami si zgadza,
mwic hum hum bum". No dobrze, jeste w stanie pj na kompromis, wic proponujesz polubowne
zaatwienie sprawy: hum hum, bum bum". Mama jest niezwykle zadowolona z wyniku waszych negocjacji czujesz to wyranie, gdy si radonie umiecha i czule cauje. Wanie si dowiedziae, e opaca si mie
wasne zdanie, e moesz by za to kochany. Odczue te po raz pierwszy, e mona prowadzi z kochan
osob jak wymian - niekoniecznie musisz yka wszystko, co ci zaproponuje. Poza tym, take moesz co
da jej z siebie. To wszystko razem jest kolejn faz szczepienia przeciwko wirusowi samotnoci.
Moesz jednak nie mie takiego szczcia. Mama, ktra kochaa ci bez zastrzee, gdy bye maym, licznym
i ulegym przedmiocikiem, moe nie by zachwycona, gdy zaczynasz mie wasne zdanie. Na twoje hum
hum", bdzie niezmordowanie upiera si przy swoim bum bum" i rozjani si ze szczcia dopiero wwczas,
gdy przyznasz jej racj. Przeywasz wtedy chwil zadowolenia, lecz pod spodem czai si niepokj, czy na
pewno Mama widzi tw obecno. Bo przecie mwisz, a ona ci nie sucha. Sucha przewanie siebie samej. A
jeli ci nie widzi, to czy ty na pewno istniejesz? Jak to sprawdzi? By moe pomgby tata, ale on nie jest
specjalnie zainteresowany twoim wychowaniem, dopki nie bdzie mg wprowadzi wojskowego drylu dla
mczyzny, ktrym jeszcze nie jeste. Wic mao go to obchodzi. Zreszt, taty by moe nie ma w ogle, bo
Mamie w zupenoci wystarczasz ty. By moe wirus poczyni w niej tak wielkie spustoszenia, e sprowadzia
na wiat ciebie, jako lekarstwo na sw samotno. Jeste jej laleczk, jej szczciem, jej geniuszem. Oczywicie
tylko dopty, dopki zgadzasz si z jej zdaniem. Czasem mwi nawet, e jeste oczkiem w jej gowie - musisz
wic widzie sprawy tak, jak ona je widzi. Ta ciga zgoda wywouje jednak coraz wikszy twj gniew:
przecie jeste prawie pewien swego hum hum" - jednak potwierdzenie tego przekonania nie przychodzi od
najwaniejszej w twoim yciu osoby. W kocu, przy najbliszej rozmowie z Mam, gdy znw nie moesz jej
przekona, e najodpowiedniejsza dla ciebie w tej chwili zabawka to misio a nie grzechotka, prbujesz innej
metody perswazji i znienacka walisz Mam grzechotk w rozemian twarz. Cisza, Mama si gniewa. To chyba
jaka obca, za osoba, ktrej dotd nie znae. Szarpie ci za rk, krzyczy, przeraa. I odchodzi, zabiera ci
siebie. Jeste sam. Czy znajdzie si kto, kto potwierdzi twoje pragnienia, twoje przekonania, twoje istnienie?
C za potworna niepewno!
Raczkujc za Mam po pododze, natykasz si na otwr w drzwiach, a w nim na now, nieznan ci osob. Gdy
si do niej umiechasz, ona te si umiecha. Wycigasz do niej rczk - nowy znajomy robi to samo. Czujesz
tak ulg, e zapominasz o obraonej Mamie. Przecie to jest dokadnie to, czego szukae! Nareszcie jaki
odzew ze strony tego nieprzyjaznego wiata. Kto czuje to samo, co ty. Wycigasz rczki i czujesz dotknicie
zimnej szyby. Ach, przecie to ja sam! Moje odbicie w wypolerowanej szybie. To ja sam sobie daem
zainteresowanie, zrozumienie i rado. A wic nikt oprcz mnie nie jest mi potrzebny. No, nareszcie
zrozumiaem tajemnic wszechwiata. Mama moe mnie opuci, wic nie ma sensu zawraca sobie ni gowy.
Mog da mio sam sobie. Przecie ja najlepiej znam swoje zalety - wiem, jaki jestem adny, silny i, co
najwaniejsze, skromny. A teraz jeszcze staem si samowystarczalny. Mama wraca, ale mnie ju to nie cieszy.
Wiem, e gdy znw co zrobi nie po jej myli, wyjdzie i mnie zostawi. Nie ma co na ni liczy. Ostatecznie,
pozwol jej zauwaa moje zalety, ktre tak u siebie lubi. Trzeba jej zreszt przyzna, i ma w tym kierunku
talent, bowiem zwraca mi uwag na takie moje plusy, ktrych sam bym nie zauway. Mwi, e jestem mdry,
gdy przyznaj jej racj. Oczywicie, e jestem mdry. Jestem niezwykle mdry, bo oprcz racji, z ktrymi
Mama si zgadza, mam jeszcze inne racje,
0 ktrych ona w ogle nie ma pojcia. I nie warto jej o tym mwi, bo i tak nie zrozumie. Powie, e brzydko si
zachowuj. A to prze ci ona brzydko si zachowuje - pewnie mi zazdroci, e jestem tak niezwykle mdry.
11

Wiem to od mojego ukochanego przyjaciela z lustra, ktry jest mn. Dziki niemu nie jestem samotny.
Nie musz przywoywa w tym miejscu zwierze pacjentw, gdy sam dobrze znam sytuacj, gdy trzeba
kocha samego siebie, bo chodne zainteresowanie Mamy nie wystarcza. Z pocztku byo to dla mnie
przyjemne, bo pozornie znika moja zaleno od innych ludzi. Mogem wymyla na swj temat najdziksze
fantazje i natychmiast w nie uwierzy. Trwaem w przekonaniu, e jestem kim zupenie wyjtkowym, e
posiadam niezwyke, magiczne moce, ktrych nikt nie dostrzega. Ale to tylko ich, lepcw, strata - by moe
ktrego dnia umr, ratujc jakie dziecko z poaru lub nawet samych rodzicw przed bandytami i wtedy
doceni moj warto. Tylko e bdzie ju za pno, bo umr im na rkach. Potem bd paka caymi latami
aowa, e nie docenili mnie za ycia.
Dzieci, ktre maj rodzicw, ale mimo to czuj si samotne, uruchamiaj sw wyobrani - przypisuj sobie
niezwyke zdolnoci, stwarzaj niewidzialnych przyjaci a czasem nawet cae wiaty, w ktrych yj, powoli
wycofujc si z rzeczywistoci. Samotno dziecka daje lalce dusz" - mwi jedyny w swym rodzaju Janusz
Korczak. Niezwyky sukces ksiek o przygodach Harry'ego Potte-ra wynika z odzewu milionw
opuszczonych i samotnych dzieci, ktre w przygodach maego czarodzieja odnalazy swj wasny los. Te dzieci
nieraz maj ju wasne dzieci, ale wci wracaj do wymylonych przez siebie wiatw i postaci, ktre
pozwalay zapomnie o swej samotnoci i uwierzy w siebie.
Los dziecka, ktre musi kocha z koniecznoci samo siebie, nie jest jednak godny pozazdroszczenia. Spod
kolorowych fantazji o wszechmocy wypeza wci bl samotnoci. Moj ulubion w dziecistwie bajk, ktr
czytaem wci i wci od nowa, bya Choinka" Andersena. Rosa sobie najpierw w lesie, wrd swoich, gdy
nagle drwal przeci jej serce siekier i zabra ze sob. Jej trwoga i bl zniky, kiedy zaniesiono j do domu,
gdzie dzieci ubray j w kolorowe ozdoby, miay si i taczyy wok niej. Uwierzya wtedy, e jest kim
wyjtkowym i e dowiadcza takiego szczcia dziki wasnym zaletom. Zachwyt w oczach dzieci by dla niej
wystarczajcym dowodem. Ta iluzja nie trwaa jednak dugo - wkrtce po witach znalaza si na ciemnym
strychu, cakiem sama i przeraona. Nie moga zrozumie, dlaczego los tak nagle si od niej odwrci. Za
przyjaciela miaa tylko wychudzon z godu mysz, ktr w gbi duszy troch pogardzaa. Jej przeznaczeniem
byy przecie pikne stroje i zachwyt w oczach innych. Nawet wic wtedy, gdy uyto jej jako opau do ogniska,
cieszya si piknem poerajcych j pomieni.
Ta smutna bajka oddaje w peni tragedi zakochanej w sobie osoby. ycie schodzi jej na poszukiwaniu luster, w
ktrych mogaby si przeglda i widzie podziw dla siebie. Wchodzi nawet w zwizki, ale kocha partnerw o
tyle, o ile odbijaj w sobie jej iluzje. Nie potrafi wic dostrzec wok siebie prawdziwych, ywych ludzi. To
samotno totalna. Gdy kto j kocha i podziwia, wywouje podobn zo, ktr wywoywaa niegdy Mama.
Gdy z kolei podziw innych si koczy, przychodzi lk, gorycz i rozczarowanie wasn osob. Znw nie
stanem na wysokoci zadania, znw zawiodem, znw jestem do niczego... Mog si przyjani najwyej z
chud myszk. Wic moe sam jestem chud myszk... Fantazje o swej wielkoci i o swym kompletnym
upadku pojawiaj si na przemian, zwikszajc dezorientacj i lk. Kolejne osoby przychodz, zwabione
faszywym wiatem i odchodz, przeraone bezdennym egoizmem narcyza. Iluzje na temat wasnych zalet nie
pozwalaj mu si mierzy z proz ycia. Osiem godzin pracy, ona, dom, pies, czyli co, o czym wikszo z
nas marzy w tych trudnych czasach - to nie dla niego. Woli spon, ale przynajmniej pali si jasno. Woli
wykoczy si narkotykami lub alkoholem jako nieuznany za ycia geniusz, ni przyzna si do swej
zwykoci. Osoby, ktre kochaj tylko same siebie, nie mog liczy na wspczucie. Nikt jednak nie wie, e ich
mio do siebie jest najokrutniej sza z moliwych.

Zy duch
Niezwykych sposobw na przeycie chwytamy si jako niemowlta, ktre do niedawna uznawano za
kompletnie niewiadome i bierne. Z tego te powodu niektrym rodzicom czy opiekunom wydaje si, e jeli
zrobi nam co zego, dopki nie umiemy mwi, to nikt si o tym nie dowie, a my-niemowlaki nawet tego nie
zapamitamy. Nic bardziej bdnego. Wszelkie krzywdy, dowiadczane przez nas w tym wieku, rzucaj cie na
pniejsze ycie. Nie pamitamy tych cierpie wiadomie - to fakt. Nie mielimy wtedy jeszcze rozwinitej
pamici, ktra zbieraaby fakty czy obrazy. Istnieje jednak inny rodzaj pamici,
0 ktrym mao kto wie. To pami dawnych wydarze zawarta w popltanych i gronych emocjach, ktre
nachodz nas w nie oczekiwanych chwilach - w uczuciach, ktrych nie rozumiemy
1 ktre przez to wydaj si czsto obce i przeraajce. Jest to bliskie stanu optania, kiedy steruje nami obca
istota, ktra wesza w sam rodek naszej duszy, doprowadzajc krok po kroku do szalestwa. Dorota, jedna z
moich pacjentek, opisaa mi wanie tak sytuacj.
Na og dogaduj si z ludmi cakiem dobrze i nie jestem dzikusem. Trudno mi tylko nawiza trwae
12

zwizki z mczyznami - zwykle koczy si to trzaskaniem drzwiami, bo zwykle trafiam na palantw.

Szkoda tylko, e przekonuj si o tym zbyt pno. Trudno, taki los. Jako sobie radz. Ale jest jedna
osoba, ktra kompletnie wyprowadza mnie z rwnowagi: moja szefowa. Gdy wchodzi do pokoju, od razu
wpadam w przeraenie. Trzs mi si nogi, poc si, gadam od rzeczy. Nie jestem w stanie skoncentrowa
si na rozmowie - staram si tylko ze wszystkich si, eby nie bya na mnie za. Niewane, e nie zasuguj
na jej gniew - racjonalnie to wiem. Jednak z drugiej strony mam gbok pewno, e ona za chwil co
na mnie znajdzie i wtedy mi si oberwie. Ona zreszt wcieka si bez powodu na rne osoby i moje
koleanki te si skar. Tylko e ja po takiej awanturze id do ubikacji i przez godzin pacz, jak
idiotka.
Nie wiem, jak ty, ale ja, suchajc tych zwierze, miaem przed oczami ma, przeraon dziewczynk, ktra
wzdrygaa si na dwik klucza w zamku, w oczekiwaniu na wciek (jak zwykle) matk. Za co mi si dzi
dostanie? Co zego znw zrobiam? Niezalenie od tego, jak bardzo przestraszone i ze jest dziecko, chce
jednak kocha Mam. Przecie bez niej ycie nie ma sensu. Pierwszym wic pomysem dziecka na obronienie
Mamy przed swoj zoci i zawodem jest przypisanie winy sobie. To ja jestem gupia, niedobra, nic niewarta.
Dziecko dokonuje tu aktu niewiarygodnego powicenia: bierze na siebie wszystkie grzechy Mamy. To nie
moja Mama jest za, przekonuje siebie umczona, maa dziewczynka - to jaka inna, niedobra osoba wstpuje w
ni, gdy na mnie krzyczy, gdy mnie bije. To na pewno nie ona - moja Mama mnie kocha, niezalenie od tego,
ile nabroj. Mama pozostaje wic dobr osob. Dziecko take chroni j w ten sposb przed wasnym gniewem,
ktrego nie jest w stanie w caoci skierowa na siebie. Z tych biznesowych niemal negocjacji rodzi si jednak
jeszcze jedna osoba: bardzo niebezpieczna, bardzo za, ktra wci czai si na ma dziewczynk lub chopca.
Chce j (lub jego) dopa i skrzywdzi. Mamy wic trzy osoby, zamiast dwch: dobr Mam, w miar dobre
dziecko i zego ducha - wszystko po to, by mc nadal kocha Mam.
Chyba ju przeczuwasz, co chc powiedzie. Szefowa Doroty to wcielenie tego zego ducha, ktry dawno temu
oddzieli si od postaci jej Mamy. Dorota, majc prawie pidziesit lat, wci chroni kochane przez siebie
osoby przed swoim gniewem i zoci. Jej zwizki z mczyznami to seria poraek, spowodowanych tym, e
nie potrafi dostrzec u nich na pocztku znajomoci adnej wady, adnej uomnoci charakteru. Mczyzna, w
ktrym zakochuje si Dorota, zostaje natychmiast postawiony na piedestale. W jej wyobraeniu to zwizek
idealny: partnerzy znaj swoje myli i uczucia, podzielaj przekonania i wartoci. Dorota tak bardzo tskni za
Mam, e szuka jej mioci w kolejnych zwizkach. Nie wie jeszcze, e idealizujc swego partnera, dokarmia
tym samym besti, ktra na razie przyczajona czeka na odpowiedni moment. Wtedy wanie jej szefowa robi
si szczeglnie wredna, a Dorota wyjtkowo si jej boi. Jest tak dlatego, e wszelkie ze cechy partnera
magicznym sposobem przeszczepia swojej szefowej, aby go chroni przed swoj zoci. Ale przecie ma on
wady jak kady czowiek - czasem oglda si za innymi kobietami, rano czsto tylko co burknie i idzie do
pracy, jest niepoprawnym baaganiarzem. Dopki jednak Dorocie starcza si, by go rozgrzesza, wszystko jest
wsplne - wiat wrci do cudownej harmonii ycia w brzuchu Mamy. Tak czuje Dorota. Niestety, jest w tym
poczuciu odosobniona. Partner albo szybko czuje si zmczony tym idealizowaniem, albo zaczyna j
bezlitonie wykorzystywa. Najczciej jedno i drugie. Ale ona wie, co si stao: wszed w niego zy duch. Z
wysokiego piedestau partner spada wic z hukiem do piwnicy. Od tej pory jest palantem, na ktrego nie warto
nawet spojrze. Dorota w tym czasie lie rany, zwinita w kbek pod kodr i przymierza si do myli o
podciciu sobie y. Jeli mczyzna nie zwieje po takim dowiadczeniu, ale przeprosi i zacznie zachowywa
si poprawnie", Dorota uznaje, e opuci go zy duch i wwczas moe zapanowa sielanka idealnego
zwizku. Partner po jakim czasie znw ma dosy i historia si powtarza. Kolejne upokorzenie i zawd, kolejna
depresja. W kocu drzwi trzaskaj po raz ostatni i Dorota znw jest samotna.

Schrupi ci na niadanie
Jest jeszcze jeden sposb, w ktry wirus samotnoci wnika do organizmu, gdy may czowiek pozostaje pod
opiek Mamy. Dziecko nie musi przecie reagowa na chodny dystans matki depresj, wycofaniem lub
ucieczk w wiat fantazji. Moe wywalczy sobie jej zainteresowanie si. Cigniesz pokarm z penej piersi, a
ona przedwczenie si wycofuje. Nie masz moliwoci jej zatrzymania - moesz tylko bezradnie si wcieka,
a do zmczenia. Mam moe to nie obchodzi albo moe nie mie czasu, co w sumie wychodzi na jedno.
Jednak, gdy wyrosy ci ju zby, a jeszcze nie wyuczye si bezradnoci, moesz je zacisn, gdy czujesz, e
odmawiaj ci mleka lub innych przyjemnoci. Potem z nawyku bdziesz ju zaciska zby na karmicej ci
piersi, aby nie ucieka i nie pozbawia ci uczucia zaspokojenia i szczcia, ktre ci si bezspornie naley. Tak
zaczynasz cign rozkosz z agresji, ze zmuszania bliskich ci osb do robienia dokadnie tego, czego chcesz.
Mio i blisko trzeba wywalczy si - to jest twj sposb na uniknicie samotnoci. Niestety, sposb z gry
13

skazany na klsk.
Przytocz pewn historyjk o psie, ktrego pan zmusza do picia tranu. Zwierzak si wi, wyrywa, piszcza, ale
pan trzyma mu gow w kleszczach i wlewa yk tran do pyska. W kocu, podczas kolejnej prby, pies
ugryz waciciela w rk. yka upada na podog, tran si rozla. Pan by ju przygotowany do ukarania psa,
gdy ten podbieg i ze smakiem wyliza yk do czysta. Problemem by nie tran, lecz sposb jego podawania.
Nie wiadomo, czy waciciel psa mia bliskie osoby wok siebie, ale bardzo w to wtpi. Waciwie jestem
pewien, i by samotny i e wchon wirusa, terroryzujc sw uleg matk. By moe nie ulegaby tak szybko,
gdyby nie odebraa solidnej porcji tresury od swego ma lub rodzicw - tresury, ktra kazaa jej zaspokaja
bez sprzeciwu dania kochanej osoby (zbyt dobra pier). C, wirus samotnoci jest zwykle dziedziczny,
chocia u dzieci moe si przejawi w innej formie ni u rodzicw. W kadym razie kto, kto wmusza sw
mio w innych si, zwykle pozostaje samotny. Dla takich ludzi, midzy innymi, nasza cywilizacja stworzya
psy - te dziwne stwory, ktre kochaj bezwarunkowo, mimo naszej obojtnoci lub wyrzdzanej im krzywdy.
Pewnie widywaa na spacerze pana z psem, ktry nie pozwala swemu pupilowi na najmniejszy ruch bez
pozwolenia. Wszystko na rozkaz: biegnij, przynie, waruj - dobry piesek. Nie ma wtpliwoci, e pan szalenie
kocha swego psa, ale niewielu z nas chciaoby by kochanych tak tward mioci. Dlatego pan wrci do
pustego domu, gdzie nadal bdzie gnbi swego ukochanego czworonoga, albo czasem wrci do domu penego,
gdzie bdzie gnbi sw ukochan" on i dzieci.
Dziecko, ktre musiao sprawia Mamie bl, aby dosta jej mio, Z duym prawdopodobiestwem bdzie
potem tyranem lub oprawc dla swych najbliszych. Bdzie ucieka od swej samotnoci i poczucia pustki,
czynic z drugiej osoby cz samego siebie. W tym celu nie dopuci adnego sprzeciwu. Dopiero cakowicie
wchonwszy ofiar, czuje, e yje. Niestety, w toku takiej tresury jego najblisi przestaj by ludmi, a staj
si nakrcanymi mechanizmami, bez wasnego zdania, bez inicjatywy, bez ycia. Dom zaczyna przypomina
grobowiec, gdzie pprzeroczyste duchy kr wok swego krla ciemnoci, gotowe na kade skinienie,
odbywajc sw wieczn, niezasuon pokut. Takich upiorw tyran nie jest w stanie szanowa, wic za sw
uomno obdziela ich kolejnymi upokorzeniami, mszczc si przez cae ycie za brak; mioci ze strony
Mamy. Niezalenie wic od tego, czy znalaz sobie kogo do drczenia, czy nie, wci pozostaje przeraliwie
samotny.
Wystarczajco dobra pier
Myl, e najwyszy czas, aby zacza odczuwa lekkie zniecierpliwienie. Tak le i tak niedobrze. Dostaniesz
od Mamy za mao -bdziesz wycofana, dostaniesz za duo - bdziesz ba si mioci, dostaniesz tyle, ile chcesz
- bdziesz niezaradna. Wirus samotnoci i tak ci zaatakuje. Czy nie ma od niego ucieczki?
Jest jeszcze jedna moliwo. Wr myl do momentu, gdy zaczynasz kojarzy, e wiat, na ktrym si w tak
przykry sposb pojawia, daje si kontrolowa. Gdy krzyczysz, zostajesz nakarmiona lub przewinita. Masz
potem czas na przyjrzenie si, gdzie tak naprawd ci zaproszono. Coraz lepiej widzisz, zaczynasz odrnia
znajomy ksztat, ktry pniej okae si twoj Mam. Dwiki przestaj by tylko rdem blu - okazuje si,
e mog by take przyjemne. Tak, jak wcigasz w siebie mleko, tak te prbujesz zbada ten wiat: pakujesz
wic do buzi wszystko, co si da. I tu czeka ci bardzo dziwne dowiadczenie: wkadajc do ust niektre
rzeczy, czujesz, e gryziesz. Wkadajc inne, take czujesz, e gryziesz, ale dochodzi co nowego: czujesz, e
jeste gryziona. To wielkie odkrycie, na miar Kolumba. wiat podzieli si na dwie czci, z ktrych jedne s
tob, a inne nie. Syszysz swj gos, ktry jest rny od gosu Mamy. Czujesz zapach jej mleka, ktre smakuje
ci o wiele lepiej ni cokolwiek innego. Zaczynasz rozumie, i twj brzuch nie napenia si dlatego tylko, e
tego zapragniesz. Musisz w tym celu uy wasnego gosu, musisz zawoa Mam. Gdy jej nie ma, a jeste
godna, czujesz po raz pierwszy tak wyranie, e jeste samotna, bo nie ma wanie jej, tej najwaniejszej osoby
na wiecie. Czy przyjdzie? Zawoaj, sprawd. Przychodzi. A wic nie jest tak, e Mama znika. Ona cay czas
jest, nawet, gdy jej nie widzisz. Och, jakie trudne jest mylenie. Ale jakie wspaniae wnioski mona z jego
pomoc wysnu!
Skoro Mama jest zawsze, nie musisz si ba, gdy akurat nie ma jej w pobliu. Gdy jest ci le, a ona si nie
pojawia, moesz sobie przypomnie jej smak, zapach, kojcy ton gosu. Z kadym dniem zdobywasz pewno,
e nie jeste na tym wiecie samotna. Tak pocieszona, moesz nadal zajmowa si wasnymi, niezwykle
wanymi sprawami. To trzeba woy do buzi, by sprawdzi, czy to ja czy nie ja. Tamto trzeba dotkn, by
wydao przyjemny odgos. Trzeba te spenetrowa gboko buzi w rodku, bo to przecie bardzo dziwne, e
mieci si tam tyle mleka. Wicej masz do odkrycia wok swego eczka, ni Kolumb w Ameryce. Po chwili
przypomina ci si jednak, e Mamy wci nie ma -prbujesz wic j przywoa. Kulturalne, ciche woanie nie
skutkuje, wic krzyczysz coraz goniej. Gdy zaczynasz mie wtpliwoci, czy twoje poprzednie wnioski co do
14

istnienia Mamy s suszne, ona si pojawia. Ju jest dobrze, samotno zostaa pokonana. Krok po kroku,
zaczynasz zdobywa niezachwian pewno, e z samotnoci mona sobie poradzi, wykazujc odpowiedni
cierpliwo i konsekwencj w woaniu lub szukaniu ukochanej osoby. To jest jedyna i niezawodna szczepionka
na wirusa samotnoci.
Mama, ktra potrafi wyczu moment, gdy tracisz wiar w jej istnienie, jest skarbem. Jest prezentem od losu,
jest wygran na loterii, jest najmdrzejszym czowiekiem na wiecie. Aby ochroni ci przed wirusem
samotnoci, nie musi przychodzi na kade twoje zawoanie. Ma wiadomo, e przez chwil moesz radzi
sobie ze sw samotnoci na wasn rk. Pozwala ci wic sprbowa swoich si. Szanuje tw niezaleno od
momentu, gdy ta niezaleno si narodzi. Dziki temu coraz lepiej radzisz sobie z wasnym lkiem, z
trudnociami i przeszkodami. Wcale nie chcesz jej pomocy od razu - chcesz mie tylko pewno, e
niezawodnie przyjdzie wtedy, gdy bdzie naprawd niezbdna. Masz przecie wasne sprawy. Wida to
szczeglnie wyranie, gdy ju zmienisz sw zasadnicz pozycj z poziomej na pionow. Zaczynasz chodzi.
Wtedy ty decydujesz, kiedy chcesz by w pobliu Mamy, nie ona. No, moe z maymi wyjtkami... Coraz lepiej
jednak rozumiesz, kim jeste, co ci wolno, a czego nie. Troch to dziwne, ale cakiem prawdopodobne, e jeste
istot tego samego rodzaju, co Mama, tylko troch mniejsz i nie tak doskona. Ale na pewno kiedy taka
bdziesz, nie ma co do tego najmniejszych wtpliwoci. To bdzie wspaniaa wiadomo dla twoich dzieci,
ktre dziki tobie take bd wolne od brzemienia samotnoci.
Dalsze twoje odczanie si od rodzicw moe trwa do koca ich ycia, a nawet duej. Na pocztku bdziesz
wychodzi z domu tylko z Mam. Podczas zabawy na trawniku co chwila bdziesz ktem oka apa jej znajom
sylwetk - to wystarczy, by czua si bezpiecznie z innymi dziemi. Potem zaczniesz wychodzi z domu sama,
mie swoje sekrety - bdziesz te podejmowa coraz wicej decyzji, dotyczcych wasnego ycia. Czasem jaki
problem ci przeronie, przytoczy, poczujesz si bezradna i wystraszona. Zapragniesz wic znw schroni si
w bezpieczne poblie Mamy, ktra ukoi, doradzi, nie przejmujc przy okazji kontroli nad caym twoim yciem.
To bdzie taka uzupeniajca szczepionka, raz na jaki czas. Potem znw bdziesz moga samodzielnie kroczy
przez ycie. Samotno bdzie trzyma si od ciebie z daleka. Gdy ukochana osoba kojarzy ci si z szacunkiem
dla twych decyzji, a jednoczenie z gotowoci do pomocy w sytuacji, gdy sama sobie nie radzisz, to zdobycie
odpowiedniego partnera nie bdzie trudne. A jeli nawet partner zawiedzie, zastrzyk nadziei i wiary we wasne
siy, ktry dostaa od Mamy, pozwoli ci szuka dalej, bez popadania w czarny d smutku z powodu utraty
obiektu mioci. Z jednej bowiem strony jeste pewna, e gdzie istnieje odpowiednia dla ciebie osoba, a z drugiej masz niewzruszon pewno, e jeste godna jej mioci. Cokolwiek by si stao, jakiekolwiek gupstwo
popenisz, w jakiekolwiek tarapaty wpadniesz - zawsze wiedz, e ci kocham i jestem przy tobie" - zdaje
si mwi swym zachowaniem wystarczajco dobra Mama. Nie umiem wyobrazi sobie lepszego po niej
spadku. Niestety, jak ju chyba zdya zauway, nie zaliczam si do osb, ktre go otrzymay. Skoro czytasz
t ksik, to myl, e ty take nie. Na szczcie, kapitau nie trzeba koniecznie odziedziczy - mona go
stworzy samodzielnie. Jak to zrobi, dowiesz si w nastpnych czciach ksiki.

Samotnicy od Mamy
Przerwijmy podr przez czasy zapomniane - ale niezwykle wane dla naszych pniejszych zwizkw z
innymi ludmi - by odda sprawiedliwo naszym Mamom. Z poprzedniego rozdziau moesz bowiem wysnu
wniosek, e to osoby szczeglnie podstpne, zoliwe i zaborcze. e to one s odpowiedzialne za nasz
pniejsz samotno. Jest to prawda, ale tylko do pewnego stopnia. W jakikolwiek bowiem sposb Mama
zaszczepia ci wirusa samotnoci, z pewnoci nie zrobia tego wiadomie. Czasem moga j zalepi tak
wielka mio do ciebie, e chciaa ci ofiarowa cay wiat. Nie przewidziaa, i wycigniesz std wniosek, e
wiat jest wycznie na twoje usugi i e bdziesz swoich bliskich bezlitonie wykorzystywa, zamiast dawa
im siebie. Czasem wirus samotnoci poczyni w niej tak wielkie spustoszenia, e nie bya w stanie ci przed
nim ochroni czu opiek - jej wasna, wielka mio do ciebie wywoywaa w niej paniczny lk. Przez to nie
wiesz, jak nawiza bliski kontakt z drug osob. Czasem te jej wasny, niezaspokojony przez rodzicw gd
mioci powodowa, e oczekiwaa jej od ciebie wanie, maej istotki, ktra nawet pojcia nie miaa o istnieniu
Mamy, a co dopiero o istnieniu jej potrzeb. Dlatego dzi podejrzewasz, e jeli tylko zbliysz si do kogo, on
natychmiast zacznie ci wykorzystywa.
Niezwykle rzadko si zdarza, e matka celowo robi swemu dziecku krzywd. Nawet, gdy zostawia je w
szpitalu natychmiast po urodzeniu, najczciej wicie wierzy, e znajdzie ono lepszych rodzicw, ni ona
sama. Mama, ktra czego nie daa dziecku, z ca pewnoci sama tego nie miaa. Gdyby dzielia mio i
intymno z kimkolwiek w swym yciu, na pewno przekazaaby tobie t umiejtno. Gdyby ona bya
szczliwa, ty take umiaaby si cieszy yciem - zarwno w dobrej samotnoci, jak i we dwoje. Jeli wic
15

czujesz si samotna, to wiedz, e twoja Mama najprawdopodobniej jest bardziej samotna ni ty. By moe
pokrywa to umiechem, moe tumi swoje osamotnienie irytujcym zachowaniem, moe nie interesuje si
twoim losem - ale wszystko to dlatego, e wirus samotnoci toczy jej serce i umys. Czy warto wic zoci si
na Mam, skoro nie przekazaa ci wirusa wiadomie, a ycie dowiadcza j rwnie gorzko, jak ciebie?
Odpowied brzmi: tak, warto. Ogrom alu, smutku i zoci pod adresem Mamy, ktry gromadzi si od
pierwszych miesicy tego dziecicego raju" jest tak toksyczny, e zatruwa nam ycie z kad osob, ktr
spotkamy na swej drodze, poczwszy od znajomych, przez yciowych partnerw, a skoczywszy na wasnych
dzieciach. Zo, a czasem nienawi do Mamy za to, e odmwia ci siebie lub zadrczaa niestrawn form
mioci, moe budzi w tobie tak wielkie poczucie winy, e wolisz si nie przyznawa do tych gronych uczu
nawet sama przed sob. Sia twojej zadawnionej, dziecicej nienawici jest czasem tak wielka, i moesz nawet
ba si, e raz ujawniona, zniszczy wszystko na swej drodze: Mam, bliskie osoby i w kocu ciebie sam.
Dlatego takie niebezpieczne emocje trzymasz gboko ukryte w piwnicach twojego umysu i tracisz nieraz
wiele si, by je tam upilnowa - eby przypadkiem si nie wydostay i nie zniszczyy tego, co ci jeszcze
pozostao. Niestety, czsto jeste zbyt sab straniczk lub twoi winiowie s zbyt przebiegli - do e zwykle
znajd sposb, by wydosta si na zewntrz i narobi szkd. Aby ci zwie, wymykaj si, przybierajc
czasem zaskakujce maski i kostiumy, wci jednak grone i destrukcyjne. Krzyczysz wtedy nagle, nie
wiadomo, z jakiej przyczyny, na dzieci - a one pytaj zaniepokojone: Mamo, co si stao, e jeste taka za?".
Dowiadujesz si, ku swemu zdziwieniu, e ludzie boj si z tob rozmawia, bo strzykasz jadem. Posdzasz
partnera o zdrad, szukasz dowodw, zadrczasz si pod byle pretekstem, e znw zostaa porzucona, tylko
jeszcze o tym nie wiesz. Partner, ktry tego nie wytrzyma, odejdzie, nie mogc sobie poradzi z natokiem
oskare i podejrze. Gdy potem znajdzie sobie kogo innego, potwierdzi twoje najgorsze przeczucia i nawet
si nie zorientujesz, e sama wywoaa t lawin. Zo na Mam i poczucie skrzywdzenia pojawi si zwykle
pod postaci zoci na inne, bliskie ci osoby, co przypiecztuje twoj samotno. Jedn z tych bliskich osb
jeste ty sama, i jeli nawet nie wejdziesz w konflikt z innymi, yczliwymi ci ludmi, skierujesz skrywan
gboko zo wanie na siebie. Bdziesz si oskara o nieatrakcyjno, o nieudolno, o gupot - wemiesz
tym sposobem na siebie ca odpowiedzialno za swe dziecice cierpienia, rozgrzeszajc Mam i uwalniajc
si tym samym od poczucia winy za oskarenia pod jej adresem. To take wzmocni mury twojej pustelni.
Nie chcesz gniewa si na Mam, by nie utraci jej, albo jej mioci. Nikt nie chce. To zrozumiae. Dopki
jednak skrywane gboko uczucia nie znajd swego prawdziwego adresata, bd wci od nowa kierowane w
niewaciwym kierunku, zatruwajc ycie tobie, twoim bliskim lub tym ludziom, ktrzy tak blisko mogliby
ci zaoferowa. Tak naprawd, to nie dziaania Mamy s przyczyn twojej samotnoci, ale skrywane do niej
urazy. Torturowane zwierz w kocu zaczyna gry wszystkich wok, nie tylko swoich drczycieli - z ludmi
jest podobnie. Nie cofniesz ju czasu, nie zmusisz Mamy, by oddaa ci to, co ci si naleao, gdy bya
bezbronnym malestwem. Moesz jednak zadba o przyszo, uwolni si spod wpywu wirusa, kierujc swj
al i gniew, spowodowany godem mioci, wanie w jej stron. Zapewniam ci, e to jej nie zniszczy. Nie
musisz jej nawet tego mwi - wystarczy, e to poczujesz. Z pocztku moe by ci trudno, moe zala ci rzeka
ez, ale przecie te zy maj swoj przyczyn, swoje usprawiedliwienie. Kada za to kolejne odrzucenie,
okazanie obojtnoci lub agresji przez twoj Mam. Gdy wypaczesz je wszystkie, przyjdzie uspokojenie i
oczyszczenie. Wtedy bdziesz w stanie od nowa pokocha swoj Mam - moe bdziesz te w stanie jej
wybaczy. Zaczniesz odrnia zo na Mam od zoci na siebie i na innych. Jeli to si uda, choby w
najmniejszym stopniu, wirus samotnoci straci par najostrzejszych zbw.
Jedno tylko musz koniecznie wyjani. Nie w tym rzecz, by zwali ca win na Mam i czu si z tego
powodu dobrze. Oskaranie jej dzisiaj niewiele pomoe. Niektre matki potrafi przyj uzasadniony al
swoich dzieci, inne nie. Zawsze mona sprbowa - taki wsplny pacz i pogodzenie si z Mam usunie
wiele skutkw dziaania wirusa. Wane jest jednak, eby nie szuka dla niej usprawiedliwie, zanim nie
poczujesz do gbi caej swej zoci - bo to wanie strach przed odczuwaniem tej zoci kae ci Mam
usprawiedliwia. Dlaczego mam poczu zo? Po co mi to? - moesz zapyta. Oto odpowied: dopki nie
wiesz, na co jeste za i czego nie lubisz u bliskich osb, dopty nie wiesz tak naprawd, co u innych lubisz i
czy na pewno ich kochasz. W taki wanie sposb zostaje si czowiekiem samotnym.

Typy wirusa od Mamy

Jak zauwaya, wirus samotnoci ma wiele odmian, a kada z nich powoduje inne objawy. Musisz okreli
swj typ samotnoci, pozna wirusa, ktry ci zaatakowa, aby zastosowa odpowiedni szczepionk.
Prawdopodobnie odnajdziesz w sobie podobiestwo do kilku rodzajw samotnikw. Wynika to z faktu, e ten
16

podzia, jak kady inny, jest tylko drogowskazem, zwracajcym uwag na te twoje cechy, o ktrych przedtem
nie mylaa. Wikszo samotnikw to jednak typ mieszany". Oto te odmiany wirusa, ktre wnikaj do
organizmu podczas najwczeniejszych kontaktw z Mam.

Samotno Wycofana
Jeli w pierwszych miesicach ycia nie wyksztacia w sobie zainteresowania wiatem dziki czuej opiece
Mamy, masz wielkie szans sta si Samotniczk Wycofan. W dziecistwie dowiadczasz siebie jako kogo
nienawidzonego, niechcianego, nic nieznaczcego. Nie da si normalnie y z takimi uczuciami. Tego typu
samotnik pozostaje wic gdzie midzy jaw a snem, zatopiony we wasnym, fantazyjnym wiecie. Tam moe
by wadc, znale przyjaci - realny wiat budzi w nim niech, a silne uczucia do innych ludzi wywouj
zaniepokojenie. Nie wiadomo, co z nimi zrobi, jak si zachowa. Lepiej ich unika, nie angaowa si w
zwizki, ktre przecie mog przynie nieznane, grone wyzwania. Nie znaczy to jednak, e mu w tej
samotnoci mikko i wygodnie.
Zawsze najlepiej czuam si w samotnoci. Nawet jako mae dziecko - opowiadaa mi
dwudziestoomioletnia Anna, sekretarka, z lekk wad wymowy. Matka bya bardzo aktywna, ale poza
domem - w domu fizycznie nieobecna. Baa si mczyzn. Wczenie przestaam na ni liczy. Ojciec
wyjecha na ptora roku, kiedy miaam niecay rok. Gdy wrci, dugo nie mogam si przyzwyczai do
jego obecnoci; potem, w miar jak dorastaam, wycofa si zupenie z mojego ycia. Jedyna blisko, na
ktr wtedy mogam liczy z jego strony, to rzadkie ataki gniewu lub bicia. Ze strony mamy gwnie na
obojtno. To byo jeszcze gorsze. Ratowaam si organizowaniem wyobraanych przyj i balw,
wymylaniem nieistniejcych przyjaci. W moich fantazjach byam bardzo towarzysk i elokwentn
osob. Miaam jednego najbliszego przyjaciela, nazywa si Pan Fontanna. Nie wiem, dlaczego. Nawet
teraz mam z nim lepszy kontakt, ni z ludmi. Tskni jednak za czyim dotykiem, nienawidz pustej
poduszki w moim ku. Onanizm powoduje u mnie psychiczne rozbicie i poczucie winy. Z drugiej
strony, zbytnia blisko budzi mj niepokj. Im wiksza blisko, tym gorzej. Czuj, e si krztusz i
uciekam, jak najdalej. Jakby kto postawi mnie przed chatk z piernika, ktr miaabym ca zje. Za
to z nawizywaniem znajomoci z mczyznami, ktrzy mi si nie podobaj, nie mam najmniejszych
trudnoci.
Masz cechy Samotniczki Wycofanej, jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Nie chce mi si szuka nowych znajomych. Ludzie s szorstcy i oschli wobec mnie. Sama sobie wietnie
radz. Nikt bliski nie jest mi potrzebny. Uczucia wywouj tylko niepotrzebne zamieszanie. Nie warto
okazywa innym swych ciepych uczu. W samotnoci czuj si najlepiej. Zarwno pochway, jak i
krytyk ze strony innych odbieram bez emocji.
Rozwikam to wszystko intelektualnie.
Nie zmartwiabym si, gdyby seks przesta istnie.
Rzadko mi si zdarza odczuwa gniew wobec innych.
Ludzie niewiele maj mi do zaoferowania.
Na og mao jest we mnie uczu.
Czsto oddaj si marzeniom, np. e jestem niewidzialna, mam wielk moc, mam przyjaciela, ktrego nikt nie
widzi oprcz mnie, itp.
Moi znajomi nie powinni mieszka blisko mnie.
Wewntrzne przeycia s o wiele ciekawsze ni wiat zewntrzny.
Spoeczne normy i zakazy niespecjalnie mnie obchodz.
Rzadko odczuwam przyjemnoci.

Samotno Nieufna
Samotnikiem Nieufnym moesz zosta wtedy, gdy Mama nie bdzie umiaa przekona ci, e na tym wiecie
warto y - e oferuje on wicej mioci ni zagroe i frustracji. Zostajesz nim wtedy, gdy uznasz, e kochana
osoba jest jednoczenie niebezpieczna. Moe to nastpi w wyniku wymuszania na tobie zachowa, ktrych nie
znosisz, lub otwartej zoci z jej strony. Moe by te skutkiem opuszczenia przez ni na duszy czas. Niekiedy tego rodzaju brak zaufania wynika z przyczyn bardziej obiektywnych, jak nieodpowiedni pokarm czy
wczesna mier lub choroba Mamy. Jeli Mama na zmian troszczy si o ciebie i sprawia ci bl (wiadomie lub
nie), od najwczeniejszych lat bdziesz nastawiona na to, by kontrolowa najblisze sercu osoby i podejrzewa
je o ze, ukryte zamiary wobec ciebie. W rezultacie bdziesz zrywa znajomoci, bdziesz oskara bliskich na
podstawie ulotnych domysw, powodujc cige ktnie lub ciche dni". Ludzie bd prbowali ci
17

wykorzystywa, manipulowa, nie bd szanowali twoich granic, bd ci lekceway i pomija - a

przynajmniej tak ich bdziesz odbiera. Znajc przyczyn tego rodzaju samotnoci, atwo j zrozumie. To
naturalna reakcja kogo, kto zazna krzywdy ze strony osoby, do ktrej mia cakowite zaufanie. Samotnik
Nieufny jest w pewnym sensie podobny do Samotnika Wycofanego. O ile jednak tamten nie ma zudze" co
do ludzi, to Samotnik Nieufny wci te zudzenia ma i wci od nowa je traci, gwnie na wasne yczenie.
Adam, ktrego cytowaem ju w podrozdziale o zbyt dobrej piersi, tak mwi o kobietach:
Wrobienie faceta w dziecko to ich ulubiona bro. Kiedy widz, e mog im zakrci kurek z fors,
natychmiast zaczynaj knu. Jakim ja jestem gupkiem, e wci si na to api. Jestem dla nich po
prostu za dobry, i tyle. Moja bya ona potrafi zawsze odwrci sytuacj na swoj korzy. Na przykad,
jeli nie miaa ochoty gdzie jecha, a ja miaem, to okazywao si, e samochd si zepsu lub ma
przebit gum. Kiedy namawiaem j i jej koleank do wyjcia z domu; prawie mi si udao - ale wtedy
przez okno wlecia szersze i uksi t koleank w szyj. Skoro takie rzeczy si wydarzaj, to znaczy, e
nikt z ni nie wygra. Ona jest jak wampir, ktry wysysa moj krew.
Skojarzenie z wampirem jest o tyle suszne, e to wanie jego Mama, po wczesnym odejciu ma, zacza
oczekiwa podobnego zainteresowania od syna, ktry da jej tego nie mg - za to czu si przez matk
przytoczony i wysysany".
Masz cechy Samotnika Nieufnego,
jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:________
Ludzie czsto okazuj si niespodziewanie wrodzy i dwulicowi.
Krzywdy, ktrych doznaj ze strony innych, s czsto niewybaczalne.
Do swoich celw d bez wzgldu na koszty.
Nieszczciami rzdz ukryte prawa, ktre naley odkry.
Pokazabym, na co mnie sta, gdyby mi nie przeszkadzano.
Czsto przeladuje mnie pech.
Jeli nie bd pilnowaa partnera, znajdzie sobie
kogo innego.
Niektrych wartoci trzeba broni do upadego. Kilka osb jeszcze sobie przypomni o moim istnieniu.
Spotykam si czsto z lekcewaeniem mojej osoby ze
strony innych. Ludziom niekiedy trudno zrozumie najprostsze
rzeczy. Gdybym pozwoli sobie na brak kontroli, mgbym
kogo zabi. Musz wci pilnowa swych praw, bo ludzie wejd
mi na gow. Niewiele osb zasuguje na szacunek.

Samotno Zalena
Jeli udao ci si nabra zaufania do wiata dziki opiece Mamy, nie znaczy to jeszcze, e jest to opieka
wystarczajca. Bdc Samotniczk Zalen, cierpisz na chroniczny brak mioci, na wieczne niezaspokojenie
wywoane nieobecnoci Mamy w tym czasie, gdy powinna ona pojawia si na kady twj pacz. Prawdopodobnie nie bardzo j obchodzi twj los, moe pia zbyt wiele alkoholu, by sysze twoje woanie, a moe
po prostu nie miaa czasu. Ten rodzaj wirusa samotnoci atakuje take wtedy, gdy Mama umrze niedugo po
twoim przyjciu na wiat.
Samotno Zalena jest dziwnym rodzajem samotnoci, ale niezwykle czstym. Wszyscy jestemy w jakim
stopniu uzalenieni od obecnoci bliskiej osoby i odczuwamy przejmujcy smutek, gdy taka osoba odejdzie.
Samotniczk Zalena, mimo e atwo znajduje partnerw, przez cae ycie trwa w stanie aoby po Mamie, ktra zbyt wczenie j porzucia. Smutek opuszczenia towarzyszy jej stale. Nawet w zwizku z kochajcym,
oddanym jej mczyzn czuje si niedopieszczona, niezaspokojona - wci godna mioci. Od obecnoci
bliskiej osoby uzalenia sens swojego istnienia. Gdy znuony cigym wymaganiem czuoci, opieki i
potwierdzania uczucia mczyzna odejdzie, Samotniczk Zalena wpada w czarn otcha depresji. Jeli jeste
t wanie Samotniczk, to po raz pierwszy znalaza si w takim stanie dawno temu - gdy zrozumiaa, e
twoje bezradne wrzaski niemowlcia s tylko woaniem na puszczy. Nawet Samotnik Wycofany nie
dowiadcza tak bolenie samotnoci, jak Samotniczk Zalena. Znajduje si ona w sytuacji wdrowca, ktry
zobaczy oaz, ale okazao si to miraem. Jej pragnienie potguje si do granic wytrzymaoci, ale nie ma
czym go zaspokoi. Mwi si, e jeli kto czuje pragnienie, to znaczy, e gdzie jest woda i mona je
zaspokoi. Taka wiadomo daje nam nadziej i si do poszukiwa, ktre owocuj w kocu obecnoci i
bliskoci kochanej osoby. Samotniczk Zalena posiada najwiksz nadziej spord wszystkich ludzi, ale nie
ma takiego morza, ktre mogoby jej pragnienie zaspokoi.
18

To jednak nie wszystko. Gdy okazuje si, e Mama nie przychodzi, mimo twej rozpaczy, dowiadczasz
obezwadniajcej rezygnacji. Poddajesz si. Gdy zrobi to po raz drugi, trzeci i dziesity, twoja rezygnacja stanie
si chronicznym objawem toczcej ci choroby. Dochodzisz do wniosku, e twoje potrzeby s niewane. Twj
smutek staje si obcym ciaem, a gd staje si twoim wrogiem. Musisz ignorowa swoje uczucia, by przey.
Wiesz ju, e jeli dopucisz je do gosu i rozbudzisz od nowa nadzieje, znw kto ci zrani, opuci, zawiedzie.
Dorota, moja klientka, tak opowiada:
Nie narzekam na brak facetw. Czasem wchodz w bardzo bliskie relacje, ale potem staram si jak
najszybciej to zakoczy. Nie chc kolejnego absurdalnego zwizku. Wybrany mczyzna jest dla mnie
wszystkim, nic poza nim si nie liczy. Wiem, e to dobrze nie rokuje, ale nie potrafi si zmieni. Opiekuj si nim, jego rodzin, wisz na telefonie, popadam w depresj, gdy nie dzwoni dwa razy dziennie. I
w kocu dochodzi do tego, e znw zostaj sama. On przestaje si odzywa albo robi mi jakie wistwo,
eby mnie do siebie zniechci. Przez najblisze dwa miesice nie mam siy podnie si z ka. ycie
traci sens, wszystko widz w czarnych barwach, mam ochot odej z tego wiata. Wiem, e to dra, a
zachowuj si jak szesnastolatka. No powiedz, czy nie jestem wariatk?
Samotniczk Zalena, gdy dozna wielu rozczarowa i zranie, buduje wok siebie szczeln skorup, przez
ktr nie moe jej dosign aden cios. Jej zwizki z mczyznami s krtkie i zimne. Najlepiej pj do ka
jak najszybciej, bo to zmniejsza szans na trway zwizek. Dziki temu bdzie mniej bole w przyszoci.
Lepiej rzuci go wczeniej, zanim on rzuci mnie. Tym sposobem Samotniczka Zalena chroni si przed
kolejnym blem porzucenia, ale te jednoczenie odcina sobie moliwo trwaego, intymnego zwizku. Tak
nieludzkie traktowanie wasnej osoby powoduje wielk podatno na stany zaamania. Dorota przysza do mnie
z powodu dwumiesicznej depresji po rozstaniu z blisk przyjacik - skarya si te na niemoliwe do
wytrzymania napicie, objawiajce si napadami paczu. Szczeglnie rano, gdy znajomi zadawali jej niewinne
pytanie: Cze, co u ciebie sycha?", nie moga powstrzyma ez. Skorupa, w ktrej si zamkna, by nic nie
odczuwa, zacza pka. Mae, opuszczone dziecko, mimo e byo sabe, nie pozwolio o sobie zapomnie.
Zwyke pozdrowienie, daleka sugestia zainteresowania jej losem ze strony innych ludzi, budziy w niej od
nowa wiadomo, e tego wanie zainteresowania potrzebuje najbardziej ze wszystkiego. Chocia miaa
wielu znajomych, poczucie osamotnienia byo dominujcym dowiadczeniem w jej yciu.
Samotniczka Zalena, by cho troch panowa nad swymi emocjami, a jednoczenie nie utraci kontaktu z
ludmi, czsto przyjmuje postaw opiekucz. Jest pod tym wzgldem podobna do Samotniczki Ulegej. Ju
jako dziecko opiekuje si swymi odurzonymi alkoholem rodzicami, agodzi spory i prowadzi dom. Dorasta
wczenie, zbyt wczenie. Skoro nikt nie chce zaopiekowa si ni, ona zaopiekuje si innymi. Mnstwo kotw,
ptakw i innych zwierzt, w tym czsto pluszowych - to czsty widok w mieszkaniu Samotniczki Zalenej.
Wzruszenie i zy, pojawiajce si na widok najbardziej banalnych scen miosnych w argentyskich serialach to
take zy opuszczonego dziecka.
Jednoczenie Samotniczka Zalena zapomina o swych wasnych potrzebach, zgodnie z tym, czego si nauczya
jako dziecko. Czsto wic gubi swoje rzeczy, zapomina paci rachunki i choruje. Choroba jest jedynym
stanem, w ktrym moe przyjmowa opiek ze strony innych, std wiele Samotniczek Zalenych chodzi od
lekarza do lekarza w nadziei zaspokojenia potrzeb swego serca i wci od nowa doznaje znanego sobie,
nienawistnego poczucia opuszczenia.
Samotniczka Zalena po raz pierwszy zostaje porzucona, gdy jej emocje s jeszcze spltanym wzem, w
ktrym nie odrnia si zoci od godu, a godu od smutku samotnoci. Bardzo czsto wic odczuwan
bolenie pustk, ktra tak naprawd jest pustk emocjonaln, stara si zapeni czym zastpczym, co jest w jej
zasigu. Narkotyki (take alkohol), niekontrolowane zakupy, ciganie gigabajtw muzyki lub filmw z
Internetu, naogowe objadanie si - wszystko to moe by dla niej chwilowym ukojeniem, pozwalajcym
uwolni si od chronicznego napicia. Jej tragedi jest fakt, e ukrya przed sob sw potrzeb bliskoci tak
gboko, e nie jest w stanie wskaza rda tego napicia.
Masz cechy Samotniczki Zalenej,
jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Chciaabym, eby kto znalaz recept na moje problemy.
Lubi opiekowa si innymi.
Nie lubi stawia innym wymaga.
Czsto trudno mi podj decyzj.
Potrzebuj rady, by upewni si co do swej susznoci.
Nie wyobraam sobie ycia bez bliskiej osoby.
19

Nie umiem odmawia probom.

Gdybym zostaa sama, moje ycie by si rozsypao.
Boj si czsto, e mj partner mnie opuci.
Kiedy zniknie jaka osoba z mojego otoczenia, odczuwam gboki smutek.
Gdy si zakocham, nie panuj nad uczuciami.
Samotno budzi we mnie panik.
Zdarza mi si naduywa narkotykw (alkoholu).
Czsto wikam si w nieodpowiednie zwizki.
Wol porzuci kogo, zanim on porzuci mnie.
Czsto czuj si pobudzona jak podskrn energi.
Dorose ycie jest zbyt cikie.
Czsto wydaje mi si, e jestem ma dziewczynk.
Mam swoj ulubion maskotk.
Cierpienie opuszczonych dzieci jest dla mnie czym najbardziej przeraajcym.
Czsto mi si zdarza kupowanie zupenie niepotrzebnych rzeczy.
Czsto przesadzam w jedzeniu lub piciu.
Miewam dugie okresy zaamania.
Nie dbam o siebie.
Czsto planuj wicej, ni mog wykona.
Bywa, e pacz bez powodu.
Na widok licznej maskotki odczuwam tkliwo.
Czsto zdarza mi si chorowa.
Nie jest mi atwo prosi o cokolwiek.
Czsto przeciam si prac.

Samotno Chwiejna
Hutawka emocji - tak najkrcej mona scharakteryzowa stan ducha Samotniczki Chwiejnej. Jeli ni jeste,
to zakochanie si w twoim wykonaniu przypomina narkotyczny raj, a potem kaca-giganta. Nowy partner jest
dla ciebie ppkiem wiata, idealn osob, pen niezwykych zalet. Walczysz o niego jak lwica, a potem
stawiasz na piedestale - troszczysz si, dogadzasz, wychwalasz pod niebiosa. Jest piknie, odgadujecie
nawzajem swoje myli, stanowicie jedno. Wszystko jednak do czasu. Ktrego dnia rozluniony tak postaw
mczyzna robi jaki malutki bd. Wzrok zawieszony zbyt dugo na czyim dekolcie, pi minut spnienia na
wypieszczony obiad, wzmianka o wasnej matce w nieodpowiednim momencie... - wszystko to moe si zamieni w dowd przestpstwa, zasugujcego na najsurowsz kar. Od tej pory idea staje si wrogiem numer
jeden. Widzisz jak na doni wszystkie wady, wystpki i miesznoci ukochanego. Jeste tak wcieka, e nie
chcesz przebywa w jego obecnoci - mogaby w chwili wybuchu wydrapa mu oczy albo zama nos. eby
wynagrodzi sobie straty i wyadowa zo, pozbawiasz go firmy, ktr nieopatrznie zapisa na ciebie w celu
uniknicia wizyty komornika. W czasie brutalnego procesu rozwodowego, starasz si o pozbawienie go prawa
do widywania dzieci. Bywa, e dziurawisz opony jego ukochanego auta. Sia twej nienawici dorwnuje sile
twej wczeniejszej mioci. Oczerniasz, upokarzasz, torturujesz - niech popamita do koca ycia. Niech cierpi
za twe zawiedzione nadzieje, za wywoane u ciebie poczucie bolesnej pustki, za zniszczenie tak niezwykej
mioci.
Ta destrukcyjna sia, ujawniajca si z moc i gwatownoci wulkanu, jest kolejnym objawem choroby,
wywoanej przez wirusa samotnoci. Prawdopodobnie zosta on zaszczepiony przez Mam okoo pierwszego
roku twego ycia. wiadomie lub niewiadomie, robia co, co zagraao twojemu istnieniu. Moe podawaa
zy pokarm, moe wmuszaa go na si, moe bia. Moe zostawiaa ci sam na sam z oblenym ojczymem,
moe podduszaa, by wywoa zainteresowanie opieki spoecznej. Rodzice nie zawsze przypominaj Mam i
Tat Muminka. Moe dlatego zreszt tak wiele dorosych dzieci czyta namitnie t ksik. W kadym razie,
aby ochroni siebie przed Samotnoci Nieufn, gdzie nie ma adnej nadziei na mio, staraa si ochroni
Mam, przypisujc jej wady komu innemu, kto czasem si pod ni podszywa. Ten fascynujcy, ale i tragiczny
proces opisaem ju w rozdziale o zym duchu.
Samotni czka Chwiejna chce wierzy, e osoba, ktr kocha, nie jest jednoczenie jej drczycielem. To byoby
zbyt straszne przeycie. Aby go unikn, wybiera co w rodzaju halucynacji lub magii. Dziki niej widzi, e
bliska osoba nie ma wad - wszystkie te ze rzeczy zniky, s gdzie indziej. Ta halucynacja jednak nie trwa
wiecznie. Prdzej czy pniej Samotni czka Chwiejna traci siy potrzebne do jej podtrzymywania i zaczyna
20

dostrzega w partnerze same ohydne rzeczy, ktre j przeraaj i ka walczy o ycie. Dodatkowo budzi w
niej lk zbyt wielka blisko z drugim czowiekiem - kojarzy si bowiem z przemoc i okruciestwem.
Zoliwa destrukcja Samotniczki Chwiejnej jest wic cakiem logicznym i potrzebnym dziaaniem w
samoobronie, skierowanym jednak w niewaciw stron. Rzadko ktry partner wytrzyma jej wybuchy
wciekoci - chyba e jest samotnikiem tego samego rodzaju. W sztuce Kto si boi Wirginii Woolf' dwoje
Samotnikw Chwiejnych drczy si nawzajem, nie mogc w natoku halucynacji dotrze w tym samym
miejscu i czasie do drzemicej pod spodem mioci.
Czsto si zdarza, e Samotni czka Chwiejna sama wchania wady swego partnera, przypisujc sobie, i to ona
jest nieprzydatna, gorsza i bezwartociowa. Kochana osoba moe pozosta w jej oczach ideaem. Niejeden
partner w oczywisty sposb bdzie taki stan rzeczy wykorzystywa. Troch jak Dorian Gray, bdzie posuwa
si do coraz gorszych wistw wobec swojej partnerki, liczc susznie na to, e wszelkie jego grzechy pjd na
jej konto. W ten sposb, jak kada zreszt ofiara wirusa, Samotni czka Chwiejna powraca jak w koszmarze
sennym do punktu, gdzie wirus wnikn do organizmu i gdzie bdne koo zaczo si krci. Jeli taki cyniczny
partner przekroczy pewn granic swojego egoizmu, Samotniczka Chwiejna moe popeni samobjstwo.
Poczucie winy, wyrose z przyjcia na siebie tylu grzechw partnera, bdzie bowiem nie do wytrzymania.
Wiele Samotni czek Chwiejnych radzi sobie z tak sytuacj, umieszczajc zego ducha tylko" w czci siebie.
Kobiety, jako e bardzo czsto ich rdem samooceny i dobrego samopoczucia jest uroda, zwykle umieszczaj
swego zego ducha w jakiej czci ciaa. Jeli jeste Samotni czka Chwiejn, zawsze znajdziesz feler w swoim
wygldzie. Im bardziej bdziesz si na nim skupia, tym wikszy i bardziej odraajcy bdzie ci si wydawa.
W ruch pjd kremy, leki i skalpel, ale ciao wci bdzie niedoskonae. Im gorsze s zwizki Samotni czek
Chwiejnych z ich mczyznami, tym wstrtniejsze bd im si wydaway ich nosy, uda lub brzuch. Nie sposb
w tym momencie pomin wysikw anorektycznych dziewczyn, ktre w podobny sposb chroni Mamy przed
sw wciekoci, doprowadzajc si do stanu wycieczenia i mierci. Rozpaczliwe zmiany fryzury w
momentach chandry s dalekim i w miar nieszkodliwym echem tragicznej sytuacji Samotniczki Chwiejnej,
ktra za wszelk cen chce kocha idea.
Masz cechy Samotniczki Chwiejnej, jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Trudno mi przewidzie swj wasny nastrj. Bywam draliwa w sprawach, ktre innym si wydaj nieistotne.
Czsto wpadam w zo lub gniew.
Zdarza mi si posuwa do rkoczynw wobec kochanej osoby.
Kiedy kocham, nie widz wiata poza partnerem.
Nie ma mioci bez nienawici.
Zemsta jest rozkosz bogw i moj.
Gdy inni mnie uspokajaj, wkurzam si jeszcze bardziej.
Kiedy wpadn w zo, trac kontrol.
Czsto odczuwam wewntrzn pustk.
Gdy mnie kto porzuci, jestem zrozpaczona.
Mam wiele konfliktw z otoczeniem.
Moje zwizki s intensywne, ale krtkotrwae.
Zdarza mi si potpia osoby, ktre przedtem idealizowaam.
Najczciej si kieruj pierwszym impulsem.
Czsto zoszcz si bez powodu.
Nie jestem pewna swego systemu wartoci.
Trudno mi dobra przyjaci.
Nudz si prawie stale.
Cign mnie narkotyki (lub alkohol).
Zdarzao mi si zadawa sobie fizyczny bl.
Nie cofn si przed niczym, by zdoby kochan osob.
Gdy jestem przygnbiona, mam ch zrobi sobie co zego.
Czasem nie wiem, kim jestem naprawd.
Kiedy kto mnie krytykuje, mog dosta szau.
Mam za sob prb samobjcz.
W moim otoczeniu s osoby, ktrych szczeglnie nienawidz.
Czasem mam ochot co ukra.
Zbytnia blisko jest zagraajca.
21

Seks jest narzdziem do zdobycia kogo.

Jest we mnie co zego.

Samotno Uwizana
By samodzielnym, a jednoczenie umie wiza si z innymi ludmi bez zatracania swej tosamoci - oto
zadanie, ktre stoi w rnym stopniu przed kadym samotnikiem, o ile chce si ze sw samotnoci rozsta. W
wypadku Samotnika Uwizanego, jest to gwne zadanie jego ycia. Jak rozpozna u siebie dziaanie tej
odmiany wirusa samotnoci? Najwaniejszy sygna ostrzegawczy to bardzo bliskie zwizki z nadzwyczaj
troskliw Mam, mimo osignicia wieku dorosego, a u najbardziej zatwardziaych nawet wieku
emerytalnego. Mama jest wci najblisz osob w twoim yciu. Radzisz si jej, gdy pojawi si problem - gdy
si nie pojawia, Mama dzwoni i pyta, dlaczego si nie odzywasz. Dzwonisz wic do niej lub odwiedzasz j
prawie codziennie, by uspokoi, e nic zego ci nie spotkao. Jeli jeste typowym Samotnikiem Uwizanym,
to nigdy si od niej nie wyprowadzie. Nie moesz sobie nawet takiej moliwoci wyobrazi. Mama byaby
bardzo niezadowolona, a to najgorsza rzecz, ktra moe ci w yciu spotka. Tata bywa w domu rzadko albo
nie byo go wcale. Nie odczuwasz raczej braku kontaktu z nim; jak mwi Mama, nauczyby ci jeszcze czego
zego. Z mczyznami nigdy nic nie wiadomo. Zgadzasz si z ni chtnie, bo bycie twardym, zaradnym
mczyzn troch ci przeraa - nie jeste pewien, czy mgby temu sprosta. I jeszcze jedna, bardzo wana
cecha Samotnika Uwizanego: dopki Mama yje, nie doskwiera ci samotno. Wirus atakuje dopiero wtedy,
gdy Mama odejdzie - niestety, czyni to wwczas z podwjn si.
Jak zostaje si Samotnikiem Uwizanym? Przypomnij sobie moment, w ktrym dziecko zaczyna bada swoje
otoczenie: cignie patyki, zaglda w pysk psu, w skupieniu analizuje zawarto nocnika. A nade wszystko
mwi: NIE. Nie bd jad, nie bd chodzi, nie bd sta. Nie i ju. W taki sposb, krok po kroku may
eksperymentator sprawdza, w jakim stopniu wiat jest na jego usugi, a w jakim bdzie musia zrezygnowa z
nieraz wygrowanych da (chc lata, chc by niewidzialny, chc mc nie oddycha). Powoli buduje swe
granice i odnajduje si w nieznanym, czasem gronym, a czasem fascynujcym otoczeniu. Ignoruje pikne
zabawki, ktre maj stae miejsce na pce i ktrych nie mona uszkodzi - zbiera za to i przechowuje mnstwo
skarbw", w postaci zdechego wrbla, zardzewiaego klucza do nieistniejcego zamka lub kolekcji kapsli. To
jego wasne przedmioty, pierwsze w yciu, zalene od jego woli lub kaprysu. Wszelkie swe odkrycia lub
zdobycze prezentuje niezwocznie Mamie, aby zobaczy w jej oczach bysk zainteresowania, dumy, a przynajmniej akceptacji. Jeli Mama doceni jego trudy i pomysowo, szybko rozwinie te twrcze cechy i zacznie
ceni sam siebie. Jeeli jednak usyszy tylko: Nie rb tego, bo si ubrudzisz, zostaw, bo si skaleczysz, wyrzu
to wistwo, bo mama si zdenerwuje", jego twrcza energia umrze, zanim si narodzi. W ten sposb
nadopiekucza Mama zakazuje dziecku bycia sob. Uywajc swej mioci jak tasaka, odrbuje" maluchowi
zainteresowanie wiatem i wiar we wasne siy. Jeli taki zabjczy proceder jest konsekwentny, wirus
samotnoci wnika do organizmu i Samotnik Uwizany docza do caej rzeszy podobnych mu, yciowych
rozbitkw. Nie chce ju poznawa wiata, nie wyksztaca wasnych gustw i fascynacji - wycofuje si i chowa
pod spdnic Mamy; od tej pory chonie wiat przez ni przefiltrowany, ocenzurowany i oczyszczony z
zagraajcych elementw. Aby pozna wasne zdanie na jaki temat, musi zapyta Mamy. Ona okrela jego
potrzeby. Wie, ile dzisiaj zje na obiad i co bdzie mu najbardziej smakowa. Ona ubierze go w rzeczy jej
zdaniem najgustowniejsze, nauczy odpowiednich manier i wyle do szkoy, gdzie koledzy pkn ze miechu na
jego widok. To tylko przekona go, e Mama miaa racj i e wiat z dala od niej niesie ze sob gwnie
cierpienie.
Gdy Mama odejdzie, Samotnik Uwizany po raz pierwszy odczuje dotkliwie sw samotnoci i obco. W
kadym zwizku bdzie szuka tego, czym dla niego jest mio bliskiej osoby: totalnej opieki, wsparcia i
zwolnienia z jakiejkolwiek decyzji. Samotnik Uwizany nie potrafi patrze na wiat wasnymi oczami.
Niezbdna jest mu do tego druga osoba. Czytajc ksik, ogldajc film, kupujc buty, zawsze zastanowi si,
czy bdzie si to podoba przyjacice, partnerowi lub szefowi. Zanim wypowie wasne zdanie, nauczy si go
na pami z gazety lub internetowe-go forum. Dobra samotno dla Samotnika Uwizanego nie istnieje. Brak
towarzystwa oznacza wszechogarniajc nud i poczucie niemocy. adne zajcie, ktre wykonuje w
samotnoci, nie zajmuje go duej ni pi minut. Nie ma bowiem obok tego kogo, kto powie mu, czy
powinien lubi to zajcie, czy nie. Najszczliwsze chwile w yciu Samotnika Uwizanego to imprezy w
duym gronie przyjaci, ktrzy zaproponuj form rozrywki, zachc do wzicia w niej udziau i powiedz, w
ktrym momencie naley si mia.
Z uwagi na cakowity brak wasnego zdania i skonno do przyjmowania na siebie odpowiedzialnoci za czyj
gniew, Samotnik Uwizany raz po raz angauje si w zwizki z kompletnie nieodpowiednimi dla niego
22

partnerami. Zwykle zostaje wykorzystany, oszukany i porzucony - rzadko jednak zdaje sobie z tego do koca
spraw. Mao kto przepada za yciem z kim, za kogo trzeba przyjmowa wszelk odpowiedzialno.
Na tego typu samotno cierpi czsto take kobiety. Dopki ich wymarzony partner jest przy nich, nic nie
wiedz o przyczajonym w ich wntrzu wirusie. Czasem nie dowiedz si o nim nawet do koca ycia, jeli
partnerowi bdzie odpowiada ich zaleno, a one nie bd specjalnie wnika, co on robi, gdy nie ma go w
domu. Gdy poznaem Justyn, znajdowaa si w stanie cikiego kryzysu. Karetka pogotowia przywioza j na
oddzia depresji. Jej m od tygodnia przebywa w areszcie.
Nigdy bym si tego nie spodziewaa - opowiadaa. Moje ycie byo dotd pasmem sukcesw i
przyjemnoci. Miaam wspaniae dziecistwo, skoczyam sportow uczelni. Zdobyam puchar
wojewdzki w tenisie. Wyszam za wspaniaego faceta, z ktrym mam dwuletniego, piknego synka.
Zawsze stanowilimy z mem jedno. Wszystko robilimy razem -zakupy, sprztanie, spacery z
dzieckiem - to marzenie kadej kobiety. By cudowny. Zarabia duo pienidzy, nie musiaam pracowa.
Koleanki nie kryy zazdroci. Wszystko skoczyo si tydzie temu. Niesusznie go oskarono.
Wieczorem przysza policja. Zabrali go i trzymaj do tej pory w areszcie. To wina jego wsplnika.
Opowie Justyny od tego miejsca staa si chaotyczna i z trudem w kocu zoyem j w cao. Jej zdaniem
m pad ofiar machlojek swego przyjaciela, z ktrym prowadzi wsplny interes. Nie wyobraaa sobie, eby
wiadomie mg popeni przestpstwo. Gdy go zabrako w domu, cakowicie si zaamaam. Nie byam w
stanie ruszy rk, siedziaam i patrzyam w cian. Paweka wzili rodzice do siebie. Mnie te chcieli, ale
nie mogam ryzykowa, e przegapi moment, kiedy Tomek wrci do domu. Nie potrafi bez niego y.
Im duej go nie byo, tym gorzej si czuam. Naykaam si tabletek uspokajajcych. Reszt pamitam
jak przez mg... Rodzice przywieli Justyn do szpitala, gdy znaleli j nieprzytomn na pododze. Po
leczeniu czua si lepiej. Moga je, chodzi. Ale gdy zaczynaa myle o mu, znw ogarniaa j rozpacz. Co
bdzie, jeli wyjanienia potrwaj miesic lub dwa? Nie wytrzymam tego. Co sobie zrobi. Jego
nieobecno jest jak ciga tortura...
Gdy Samotni czka Uwizana pierwszy raz mocno pokocha, jej wybrany bdzie dla niej najwaniejszym
czowiekiem do koca ycia. Jak mae gsi pjd za pierwsz zobaczon po wykluciu istot, tak tego typu
Samotni czka przywie si na zawsze do jednego mczyzny. Rozstanie z nim przeyje bardzo ciko, szybko
zapomni doznane krzywdy i bdzie za nim tskni wieczorami, gdy m i dzieci poo si ju spa. A gdy
kiedy ten pierwszy i jedyny" zadzwoni, zostawi wszystko i pobiegnie na spotkanie z nim. Nad ranem wrci
jak zbity pies do swego domu i znw wejdzie w rol przykadnej ony i matki. Co jaki czas jednak bdzie si
zamyla, patrzy tsknie w okno i oywia si na dwik telefonu. Bywa, e zacznie wypenia bolesn pustk
alkoholem lub jedzeniem. To dziwna samotno, czsto niezrozumiaa dla przyjaci. To pami o uczuciu
idealnym i cakowitym, ktre wikszo ludzi ywi do wasnych rodzicw. O ile jednak dorosy chopczyk
wci moe kocha swoj Mam i szuka jej w kolejnych kobietach, to dorosa, heteroseksualna dziewczynka
musi swj idea mioci umieci w mczynie. Niestety, szukajc usilnie tego ideau, zapomina o szukaniu w
partnerze jego drugiej, gorszej strony i zwykle przywizuje si do kogo kompletnie nieodpowiedniego. Od tej
pory nad jej yciem wisi przemone i zowrogie fatum, ktrego jest najczciej wiadoma, ale ktremu nie ma
siy si oprze.
Masz cechy Samotnika Uwizanego, jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Przewanie nie mam wasnego zdania w wielu sprawach.
Nigdy nie chodz sam do kina (kawiarni, dyskoteki).
Trudno mi si samodzielnie do czegokolwiek zmobilizowa.
Potrzebuj drugiej osoby, by mc y.
Nie pamitam, ebym kiedy odczuwa zo.
Inni czsto decyduj za mnie w wanych dla mnie sprawach.
Bez Partnerki jestem nikim.
Nie mog by szczliwy, jeli moja Partnerka nie jest w peni szczliwa.
Nie powinienem opuszcza Partnerki bez wzgldu na sytuacj.
Czsto mam wiadomo, e nie wiem, kim jestem.
Czasem boj si, e inni mnie wchon.
Nie znam nikogo, kogo bym nie lubi.
Powinienem by bezwzgldnie lojalny wobec moich bliskich.
Nie mam przekona politycznych.
Gdy jestem sam, potwornie si nudz.
23

Czsto czekam nic nie robic, a kto zadzwoni.

Zanim si wypowiem, wolabym zasign opinii autorytetu.
Nie lubi si sprzecza.
Czasem mam wraenie, e jestem dziecinny.
Zdarza mi si je bez opamitania.
Samodzielno mnie przeraa.
Jestem bardzo wraliwy na niech ze strony otoczenia.
Umiem wietnie wczuwa si w pooenie innych osb.
Moja partnerka i ja to jedno.

Samotno Zakochana w Sobie

Zdrowa mio do wasnej osoby z pewnoci bdzie chroni ci przed samotnoci. W kocu nawet
najwiksze autorytety radz, aby kocha bliniego jak siebie samego. Jest w tym wielka mdro, bo nie
zatroszczysz si jak naley o kochan osob, skoro nie umiesz zatroszczy si o siebie. Samotnicy Zakochani w
Sobie sprawiaj jednak wraenie, e ich wasna osoba jest jedynym celem ich troski i fascynacji. By moe
spotkae ju kiedy osob, ktr potwornie nudziy rozmowy niedotyczce jej szczeglnych zdolnoci,
talentw i zalet. Jest to cakowite przeciwiestwo Samotnika Ulegego, specjalizujcego si w odgadywaniu
ycze innych.
Samotnikiem Zakochanym w Sobie zostajesz wtedy, gdy rodzice staraj si realizowa poprzez ciebie swoje
niespenione ideay. Masz by pikny, mdry, masz mie najlepszy zawd i to najlepiej ju, w tej chwili. Jeli
nie jeste najlepszy, to jeste najgorszy. Pamitam, e gdy nie radziem sobie z jakim zadaniem matematycznym, mj Tata sta nade mn i wrzeszcza. Dowiadywaem si, jakim jestem idiot, gdy nie umiaem
zdecydowa, co jest wiksze: szesnacie dziewitnastych czy trzynacie osiemnastych. Dowiadywaem si, e
w najbliszym czasie wypisze mnie ze szkoy, a potem odda na praktyk do szewca, bo do niczego innego si
nie nadaj. Wcieko Taty powodowaa, e za chwil ze strachu nie wiedziaem ju nawet, czy wiksza jest
cao, czy jej poowa. Nie miaem wic powodw nie wierzy w sw gupot. Szybko te przestaem prosi go
o pomoc w czymkolwiek, bo kada taka proba moga obnay moj cakowit bezwartociowo i przyspieszy karier u szewca. To straszne uczucie, gdy rodzice odbieraj ci swoj mio, a ty nie masz adnego
sposobu, eby na ni zasuy -jeste przecie kompletnym zerem i jakkolwiek by si stara, zawsze bdziesz
skrytykowany i upokorzony. Z drugiej strony, Tata nie zapomina, eby za kade przewinienia surowo mnie
kara, wic moje zdanie na swj temat byo jak najgorsze. Fakt, e na podstawie wysokich wynikw w testach
inteligencji posano mnie do szkoy rok wczeniej ni inne dzieci, nie mia dla mnie najmniejszego znaczenia.
Liczyo si tylko to, co zauwayli i docenili rodzice -jednak takich rzeczy byo niewiele.
Ciko jest y bez czyjej mioci - jeli nie mona jej dowiadczy w realnym wiecie, to trzeba sobie j
wyobrazi. Samotnik Zakochany w Sobie jest mistrzem wyobrani. W marzeniach jest zdobywc, bohaterem,
wodzem i genialnym naukowcem w jednej osobie. W marzeniach posiada wszystkie te cechy, ktrych daj od
niego rodzice, by zaguszy poczucie ich wasnej bezwartociowoci. Ta odmiana wirusa samotnoci przenosi
si bowiem z pokolenia na pokolenie najczciej w niezmienionej formie. Sny o potdze maj wielk moc,
rzeczywisto przestaje by wana. Samotnik Zakochany w Sobie chce wierzy, e nie jest tym, kim jest, ale
tym, kogo sobie wymyli. Oddajc si snom na jawie, czuje si kochany i doceniony - jest to bowiem moliwe
tylko wtedy, gdy stanie si ideaem. Realne ycie schodzi na drugi plan. Cay wysiek Samotnika Zakochanego
w Sobie kieruje si na to, by inni uwierzyli w wymylon przez niego wersj wasnej osoby.
Samotnik Zakochany w Sobie nie odrnia mioci od podziwu. Moe zakocha si tylko w osobie, ktra
bdzie zachwyca si jego zaletami, wysawia jego dokonania, mia si z jego dowcipw. Taka osoba jest dla
niego niczym wicej, jak tylko lustrem, ktre odbija jego wymylony wizerunek. Bardzo czsto wic si
zdarza, e partnerk Samotnika Zakochanego w Sobie staje si Samotni czka Zalena, ze sw gotowoci do
powice. Wydawaoby si wic, e jest tu jaka szansa, e ci dwoje uo sobie ycie na zasadzie: ja ci
podziwiam, a ty si o mnie troszczysz. Niestety, Samotnik Zakochany w Sobie jest w jakim stopniu wiadom,
e jego partnerka daa si oszuka - e nie kocha prawdziwego partnera, tylko jego wyidealizowan
halucynacj. Gdy tylko Samotnik to zauway, natychmiast zaczyna pogardza sw partnerk. Nie moe
przecie doceni jego wspaniaoci kto, kto daje si nabra na tak bezczelny numer. Samotnik Zakochany w
Sobie wpada wic we wasn puapk. Niezalenie od tego, czy zostanie w tym nieszczliwym zwizku, nadal
bdzie szuka kolejnych luster i nadal bdzie doznawa kolejnych zawodw. Wiele osb po drodze naprawd go
pokocha, bo ten rodzaj samotnika ma czsto wiele prawdziwych zalet, ktrych kompletnie nie jest wiadom.
Jednak on nawet tego nie zauway. Nie umie bowiem pokaza swej prawdziwej twarzy ani sobie, ani wiatu,
24

chocia jest to jedyna rzecz, ktra mogaby go uchroni przed samotnoci.

Samotnik Zakochany w Sobie tak naprawd wic nie kocha siebie. On stara si z caych si zapomnie o sobie.
Tak naprawd jest smutny, nieszczliwy i zajty cig, wyczerpujc walk o doskonalenie swej idealnej
maski, ktr pokazuje innym. Pyszakowato i koncentracja na sobie, przy jednoczesnym sprowadzaniu
innych do roli wiadkw jego wielkoci jest mczca dla otoczenia. Stae podkrelanie owej doskonaoci
powoduje u znajomych uczucie ponienia, ktre przecie mao komu odpowiada. Dlatego prdzej czy pniej
odchodz, a on pozostaje sam, drczony wiadomoci, e znw nie by tak idealny, jak powinien.
Masz cechy Samotnika Zakochanego w Sobie, jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Posiadam wyjtkowe moliwoci.
Musz by najlepszy - inne moliwoci to klska.
Podejrzewam, e inni mnie przewyszaj.
Powinienem mie du wiedz bez wkadania wysiku w nauk.
Moje zadania powinienem wykonywa perfekcyjnie.
Czsto zostawiam wane sprawy na ostatni chwil, a potem trudno mi zdy.
Mam podejrzenia co do swojej wartoci.
Mam wiele niewykorzystanych talentw.
Ludzie nie s w stanie doceni mnie w caoci.
Nie lubi pracowa w grupie, bo inni zwykle niszcz moj prac.
Czekaj na mnie najwiksze zaszczyty.
Wyeliminowaem swoje wady.
Nie powinienem popenia adnych bdw.
Ludzie nie zasuguj na to, by si przed nimi otwiera.
Nie dam si nikomu upokorzy.
S rzeczy, o ktrych nigdy nikomu nie powiem.
Zasuguj na o wiele wicej.
Prdzej czy pniej wiat mnie doceni.
Przez blisk osob musz by akceptowany w caoci.
Ludzie czsto nie okazuj mi szacunku.
Nie pokazuj wiatu swej prawdziwej twarzy.
Mao jest osb wartociowych w moim otoczeniu.
Nie ma nic gorszego ni bycie przecitnym.
Czsto robi rzeczy, ktrych nikt przede mn nie robi.
Szukam osoby rwnie wyjtkowej, jak ja.
Gdy kogo poznaj, zastanawiam si, czy jest lepszy,
czy gorszy ode mnie.
Gdy osign sukces, satysfakcja trwa bardzo krtko. Zawsze jest przede mn co do zdobycia. Czsto
myl o tym, jak widz mnie inni ludzie. Rodzice rzadko mnie chwalili. Nie dostaj wielu rzeczy, ktre mi
si susznie nale.

Samotno Ulega
W Samotno Uleg moesz popa wtedy, gdy Mam niespecjalnie obchodz twoje potrzeby - ona wie lepiej,
czego ci trzeba i w razie koniecznoci przekona ci do tego si. Jeli wirus wnika do organizmu w pierwszymdrugim roku ycia, to zwykle poprzez wymuszanie na tobie jedzenia, spania lub zaatwiania si wtedy, gdy
rodzice uznaj to za stosowne. Zapominasz wwczas o wasnych potrzebach i zaczynasz traktowa potrzeby
innych jako wasne. Tak zasugujesz na mio Mamy. Matylda, ktr poznaa ju wczeniej, tak wspomina
czas obiadu:
Nawet nie pamitam, co jadam. Wiem tylko, e zawsze zostawaam ostatnia przy stole, z jedzeniem,
ktre roso mi w ustach. To byo okropne. Nie prbowaam si buntowa. Nigdy nie odwayabym si
wsta od stou bez pozwolenia. Dawaam si tuczy, jak prosi. Wolaam to, ni sysze, jaka jestem
niewdziczna i widzie do koca dnia obraon min mamy. Powoli si do tego przyzwyczaiam.
Kochaam moj mam, dzi te j kocham, ale wol si trzyma od niej z daleka. Przy kadym spotkaniu
potrafi wsadzi mi jak szpilk. W zasadzie stronie od wszystkich.
Pamitam, jak kiedy, dawno temu, przewrciam si na podwrku i pakaam - wtedy podesza
ssiadka, taka gruba, z wielkim biustem i przytulia mnie do siebie. To byo cudowne - popakaam si z
alu nad sob. Gdyby moja mama tak zrobia, chyba bym dostaa ataku paniki.
25

Samotni czka Ulega przyjmuje z rezygnacj ciosy od losu. Bardzo wczenie nauczya si, e mio to bl. Jest
twarda, ale tylko po wierzchu. Pod spodem czai si smutek, poczucie skrzywdzenia i porzucenia. Tragedi
Samotniczki Ulegej jest to, e nawet wwczas, gdy kto prbuje si do niej zbliy bez zych zamiarw, ona
odczuwa przemony lk. Chce jak najprdzej wyj naprzeciw wymaganiom drugiej osoby, odgadn jej
yczenia i w mig je speni - tylko wtedy czuje chwilowe uspokojenie. Ten sposb radzenia sobie z przykrymi
uczuciami wchodzi jej w krew tak dalece, e stara si opiekowa kadym na swej drodze, zanim jeszcze
poczuje lk. Mona powiedzie, i czuje gdzie w gbi, e komu potrzebna jest mio i opieka, tylko nie
bierze pod uwag wasnej osoby. Opiekuje si wic innymi. Ewa, jedna z moich pacjentek, przebywajca na
oddziale depresji, tak opowiadaa o swym yciu:
Zawsze miaam wielu przyjaci. Dla nich i dla mojej rodziny zrobiabym wszystko. Gdy dwa lata temu
mj brat straci prac, oddaam mu jeden pokj w moim mieszkaniu. Przecie trzeba mu byo pomc.
Mieszka ze mn do dzi. Prbuje znale jakie zajcie, ale nie ma szczcia. Ja jestem redaktorem, mog
dorobi zleceniami, wic nie sprawia mi to problemu. Trudno, taki los. Moe po mierci kto mnie doceni.
Wziam te do siebie mam, gdy zacza chorowa. Kto by nie wzi? Ewa opowiadaa o swych
powiceniach z nut goryczy. Gdy pytaem o jej ycie prywatne, troch nie rozumiaa, o co mi chodzi: Nie
miaam czasu na przyjemnoci. Miaam obowizki - brzmiaa jej odpowied. Pytaem j, czy atwo
przyjmuje pomoc od innych ludzi. Zastanawiaa si dugo: Nie pamitam, ebym potrzebowaa pomocy.
Zawsze sobie dobrze radziam. To do mnie zwracano si z probami, a ja nigdy nie odmawiaam. Nieraz
wiele mnie to kosztowao. Nie umiem odmwi komu w potrzebie. le bym si czua. Pewnego dnia nie
moga wsta rano z ka, czua si chora i nieszczliwa. Przestaa opiekowa si rodzin. Gdy brat zwrci jej
uwag, e mama nie dostaa obiadu, stan Ewy jeszcze si pogorszy. Przestaa si odzywa. Na drugi dzie
wezwano pogotowie i po oglnych badaniach znalaza si w klinice. Depresja? Nic z tego nie rozumiem.
Czuj si ju dobrze. Brat codziennie dzwoni i pyta, kiedy wrc. Chciaabym ju std wyj, leki
przecie mog bra w domu. Beze mnie sobie nie poradz.
Czste stany depresyjne Samotniczki Ulegej powinny by dla niej sygnaem, e to wanie ona potrzebuje
opieki. Jej organizm sabnie, ciao zwija si w kulk, czuje si nieszczliwa i bezradna - to doskonay portret
kogo, kto za chwil powinien otrzyma pomoc, ciepo i czuo. Niestety, tak si nie dzieje. Rodzina
Samotniczki Ulegej jest przyzwyczajona do jej cikiej pracy i zwykle nie ma zamiaru z tego rezygnowa.
Zamiast tego zarzuca jej lenistwo, wzmagajc lk i poczucie winy. W skrajnych przypadkach Samotni czka
Ulega jest bita przez ma za brak zaangaowania, za nieposprztane mieszkanie, w kocu nawet za krzywe
spojrzenie. I tak koo przemocy zwanej mioci zamyka si. Samotniczka Ulega musi wykonywa rozkazy
ma, by cho raz na tydzie poczu si kochana i potrzebna. Jest przekonana, i na mio trzeba zapracowa
wasnym powiceniem. Jeli uda jej si uwolni od takiego przeladowcy, niedugo zajmie si kolejnym
zranionym ptakiem, czyli kolejnym potrzebujcym pomocy mczyzn, ktry najpierw zacznie j
wykorzystywa, a potem bi. Kobiety z orodkw kryzysowych, z ktrymi prowadziem psychoterapi, tak
zwykle wspominay swoje pierwsze randki z pniejszym oprawc: Byo w nim co takiego, e chciaam si
nim zaopiekowa". Niebieskie ptaki, odbywajcy kar przestpcy, wiecznie obiecujcy popraw narkomani - ci
mczyni przycigaj uwag Ulegej Samotniczki, jak wiato lampy nocn m. Bezbdnie rozpoznaje ona
osoby, ktre prdzej czy pniej zadadz jej bl.
Pod smutkiem i cierpieniem Samotniczki Ulegej czsto czai si gniew. atwo j rozpozna po bkajcym si
na twarzy wyrazie udrczenia. To jej jedyna bro przeciwko innym. Nie mona na ni patrze bez poczucia
winy, bez podejrzenia, e to my wanie jestemy przyczyn jej cierpienia. Stan depresyjny to jeden z niewielu
momentw, kiedy moe pozwoli sobie na bezczynno bez poczucia winy. Ulega Samotniczka zdaje si
mwi: Bd cierpie, ale ty bdziesz cierpie jeszcze bardziej z powodu mojego cierpienia". Tym sposobem
moe torturowa innych, nie przyznajc si przed sob do wciekoci za doznane wczeniej krzywdy. ycie
Samotniczki Ulegej jest doskonaym przykadem, jak bardzo mona by samotn wrd gromady innych ludzi.
Masz cechy Samotniczki Ulegej,
jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Chc by dobra dla innych.
Od ycia trzeba si spodziewa gwnie ciosw.
Musz ciko pracowa, by jako tako y.
Umiem znosi cierpienie.
Niezaspokojenie zrani mojego partnera bardziej ni
mnie.
26

Musz odgadywa yczenia partnera, aby mie spokj. Powicam si dla innych i niewiele z tego mam.
Zwykle ulegam probom innych ludzi. Rzadko odczuwam przyjemno z ycia. Nie ma sposobu, eby co
zmieni na lepsze. Sama sobie nie poradz. Zrobi wszystko, by partner mnie nie opuci. Nieczsto los
dowiadcza kogo tak, jak mnie. Trzeba przygotowa si na najgorsze, eby nie bolao. Mog ukara
partnera poprzez wycofanie si. Za przyjemnoci trzeba prdzej czy pniej zapaci. Kiedy, w
przyszoci, wyrwnam swoje rachunki. Nie udaje mi si zrealizowa moich planw. Docenicie, jaka
byam dla was dobra, kiedy umr. ycie jest cikie.

Kochany nasz Tato - Trzecia osoba

Pierwsze dwa-trzy lata twojego ycia wypenia w caoci Mama - inni ludzie s tylko dodatkiem. Masz
wiadomo, e wszystkie wane rzeczy dziej si midzy tob i ni. Oczywicie, jeli Mamy nie ma, kto musi
zaj jej miejsce, ale zawsze bdzie to poczony silnymi wizami miosny duet. Gdy jednak Mama (lub jej
zastpca) nauczy ci tych wszystkich dobrych rzeczy, o ktrym bya mowa w poprzednich rozdziaach, czyli
zaufania do otoczenia, poczucia bezpieczestwa i ciekawoci wiata, zaczynasz wtedy coraz bardziej si od niej
oddala. Zostaa ju odpowiednio wyposaona, by samodzielnie stawi czoo wiatu. Im bardziej jeste
samodzielna, tym wiksz masz wiadomo, e jeste odrbn istot, majc wasne potrzeby i wasne zdanie.
Wtedy wanie zaczynasz si orientowa, i wiat nie skada si z ciebie, Mamy i mniej istotnych dodatkw,
lecz z wielu osb, a kada z nich jest co najmniej tak samo wana. To moment, w ktrym pojawia si Tata.
Nowa, wana osoba. Niebawem okae si, e Mama i Tata pi w jednym ku, a ty musisz spa w swoim,
niekiedy nawet w innym pokoju. To twardy orzech do zgryzienia, czasem szok, czasem skrywana lub otwarta
rozpacz. Chcesz spa z rodzicami, prbujesz tworzy z nimi tak idealny zwizek, jak przedtem tylko z Mam ale nic z tego. No, chyba e Mama chce ci oszczdzi przykroci i odsuwa od siebie Tat, a z ciebie robi
Samotnika Uwizanego. Jeli jednak to niebezpieczestwo ci ominie, bdziesz musiaa si zmierzy z
wieloma nowymi, trudnymi problemami. Czy mama mnie jeszcze kocha? Kogo kocha bardziej - mnie czy
tat? A moe brata (siostr)? Co mog zrobi, eby zatrzyma jej mio? Czy wtedy tata si nie zdenerwuje?
Wic moe lepiej walczy o mio taty? Ale czy wwczas mamie nie bdzie przykro? Co robi, eby
zadowoli ich oboje? Co zrobi, eby nie zosta na uboczu?" - takie pytania zadajesz sobie w wieku czterech
lat, bardziej lub mniej wiadomie. To cikie zadanie dla maego czowieka - znale swoje miejsce wrd istot
tak potnych, jak rodzice. Sama sobie z nim nie poradzisz. Jeli rodzice nie pomog ci przej agodnie przez
ten trudny czas, wirus samotnoci zaatakuje twj osabiony organizm. Tak, tak, to jeszcze nie koniec niebezpieczestw. Dopiero gdy zrozumiesz, e mio Mamy do ciebie, mio Taty do ciebie i mio Mamy do Taty to
trzy zupenie inne rzeczy, mona bdzie powiedzie, i rodzice wyposayli ci w cakowit odporno
przeciwko wirusowi samotnoci. Dlaczego jest to tak wane? - pewnie zapytasz od razu. Ano dlatego, e jeli
nie dasz pozwolenia rodzicom na to, by kochali si gorc, seksualn mioci, a do zapomnienia o Twej
obecnoci w jej najbardziej zmysowych porywach, to nie dasz te prawa sobie do kochania innej osoby ni
Tata lub Mama. Mio do nich to tylko (a moe a) prototyp, wzr do pniejszych zwizkw z innymi
ludmi. Jeli
O tym zapomnisz, jeli mimo osignicia dorosoci najsilniejszym w swoim yciu uczuciem (mioci,
nienawici lub jakimkolwiek innym) bdziesz wci darzy jedno z Nich - to bolesna samotno stanie si
twoim codziennym dowiadczeniem. Zabraknie bo wiem w sercu miejsca na now osob, na nowe uczucie, na
nowe przywizanie.
Musisz poegna si z rodzicami jako z obiektem twoich miosnych zapdw, musisz czasem nawet ich
opaka, przey aob po tej Wielkiej Mioci przez due W i due M - wtedy dopiero zdoasz zadecydowa
wiadomie, kogo chcesz kocha i jak. Jeli tego nie zrobisz, w kadym kolejnym partnerze bdziesz szuka tej
samej doskonaoci i potgi, ktr odnajdywaa wczeniej w rodzicach. I za kadym razem nie unikniesz
przykrego rozczarowania kolejnym partnerem - jego zwykoci, bylejakoci, jego problemami i wadami. To
ju nie bdzie Mama, ktra zrozumie wszystko i przytuli, to nie bdzie Tata, ktry poda pomocn do i udzieli
najlepszej rady, jak mona sobie wyobrazi. To nie bdzie ju ycie, w ktrym jeste czyim oczkiem w gowie. To bdzie wiat, z ktrym przyjdzie si zmaga samodzielnie, budowa wedug wasnego projektu i nie
oczekiwa, e w wypadku bdu dostanie si rodzicielskie napomnienie i drug szans. Jeli masz wewntrzn
zgod na ten niebezpieczny, ale fascynujcy wiat, jeli czujesz w sobie si tworzenia, za samotno ci nie
dotknie. Jeeli natomiast wci ywisz nadziej, e mio stanowi atw i pewn drog do znalezienia si w
raju, ktry przypomina idealny wiat lat dziecicych, nie unikniesz zawodu i rozczarowania. Rozczarowanie
wiatem i ludmi w rzeczywistoci jest samotnoci. To tak, jakby mwia: skoro nie moe by tak, jak
27

sobie wymarzyam, to niech nie bdzie wcale. Pewnie ju chcesz zapyta: co powinnam zrobi, jak si broni?
Przecie to za wczenie, ebym decydowaa o tak wanych sprawach! wita racja - nie masz zbyt wielkiego
wpywu na to, jak uksztatuj ci rodzice i jaki zaszczepi ci wzorzec mioci. Jeli jednak chcesz poradzi
sobie ze swoj samotnoci, musisz j najpierw zrozumie. Porady w rodzaju: zrb si na bstwo i id do
klubu" albo zapisz si do publicznej biblioteki i przesiaduj w czytelni" niewiele dadz, jeli nie rozumiesz, co
ci tak naprawd zrobi wirus samotnoci. Aby zastosowa odpowiednie antidotum, musisz zna odmian wirusa
i sposb jego dziaania. Musisz wiedzie, jak kady podatny na chorob czowiek, jakich sytuacji (lub ludzi)
unika a jakich poszukiwa, by uchroni si przed rozwojem lub nawrotem choroby. W przeciwnym razie,
niezalenie od metody, ktr wybierzesz, od miejsca i od czasu, w ktrym si znajdziesz, zawsze spotkasz
swoje przeznaczenie, swj wzorzec mioci, swj cie, ktry idzie za tob krok w krok. Podrowanie, jak
mwi, ma t istotn wad, e zawsze musisz zabra siebie ze sob. Nie da si uciec od cienia, nie da si uciec
od wzorca mioci, ktry zaaplikowali nam rodzice. Mona jednak, znajc siebie, znajc swj typ samotnoci,
wybiera takie miejsca i taki czas, aby twj cie nie rzutowa na cae twoje ycie.
Do tej pory poznaa siedem sposobw, na ktre wirus samotnoci moe si ujawni: Samotno Wycofana,
Nieufna, Zalena, Chwiejna, Uwizana, Zakochana w Sobie i Ulega. W tej mniej wicej kolejnoci,
poczynajc od momentu urodzenia, powstaj rne wzorce zwizkw uczuciowych, a wszystkie wymienione
wyksztacaj si zwykle w czasie, gdy opiek nad tob sprawuje gwnie Mama i gdy to ona jest
najwaniejszym czowiekiem na wiecie. Gdy do waszego zwizku wkracza trzecia osoba, czyli Tata, take
stwarza to niebezpieczestwo wchonicia wirusa samotnoci.
Oczywicie, tak naprawd to oboje maj swj udzia w zaszczepianiu wirusa maemu czowiekowi lub w
uodparnianiu go na zjadliwe dziaanie tego, niezalenie od wieku pociechy. Trudno sobie wyobrazi, e ojciec
nie wpywa na wychowanie maego dziecka - chocia w wypadku Samotnika Uwizanego moe tak by. Ale
nawet w tym wypadku wpyw ojca si objawia - chociaby przez to, e go nie ma, lub zosta odsunity od
wychowania. Ten brak jest istotnym uatwieniem dla wirusa. Nazwaem te typy samotnoci samotnikami od
Mamy" gwnie dlatego, e Mama jest dla ciebie do drugiego-trzeciego roku ycia najwaniejsza i nawet
znaczcy wpyw ojca przejawia si nie wprost, ale poprzez" Mam, poprzez jej zachowanie spowodowane
wpywem Taty. Nawet wic wtedy, gdy mamy do czynienia z najbardziej zjadliwymi formami wirusa
samotnoci, jak z Samotnoci Nieufn lub Wycofan, niekoniecznie musi to wynika z zaniedba Mamy lub
jej ukrytej nienawici do wasnego dziecka. Jej m moe by przecie, na przykad, Samotnikiem Zalenym i,
bdc ogromnie zazdrosnym o nowo narodzone dziecko, ogranicza kontakt z nim Mamy. Czasem moe
naciska na oddanie dziecka do obka lub zatrudnienie opiekunki, a nawet znca si nad matk swego
dziecka za to, e powica jemu, dorosemu mczynie za mao czasu, kosztem maego intruza. Jak prawie
kady samotnik, nie rozumie on, e mio jego kobiety do dziecka jest czym kompletnie innym ni jej mio
do niego i e nie tylko nie musz si te uczucia wyklucza, ale mog si wspaniale uzupenia. Nie jest wic z
pewnoci moj intencj udowadnianie, e wycznie Mamy s odpowiedzialne za samotno dorosych dzieci.
Gdy wic masz ju 2-3 lata i zaczynasz dostrzega w swym otoczeniu osoby trzecie, ktre s dla Mamy
przynajmniej rwnie wane, jak Ty, musisz poradzi sobie z problemami, o ktrych pisaem wyej. Dobrzy
rodzice powinni ci w tym pomc. Jeli jednak Tata bdzie przedkada wasne potrzeby nad twoje, umoliwi
wirusowi samotnoci dostp do ciebie w zupenie nowych dwch formach, ktre czsto mog obserwowa w
swojej psychologicznej praktyce. Oto oni, samotnicy od Taty.

Samotno Lojalna
Samotniczk Lojaln jeste wtedy, gdy Tata wci pozostaje najwaniejsz osob w twoim yciu. Kolejni
mczyni, ktrych spotykasz, budz rozczarowanie, przemijaj, a Tata wci jest. Dzwonisz do niego, gdy ci
smutno, uwielbiasz z nim rozmawia, wci czujesz blisk, yw wi, ktra si narodzia, gdy w wieku trzechczterech lat zacza odkrywa swoj seksualno. Obok Mamy pojawia si wtedy nowa, fascynujca osoba o
niskim gosie, troch szorstkim zachowaniu i z niepokojco rnym od twojego i Mamy ciaem. By to
moment, w ktrym dostrzega istnienie chopcw, z ich dziwacznym, wystajcym przyrzdem, ktry z jednej
strony budzi zdziwienie, a z drugiej zazdro dlaczego ja nie mam czego takiego, co sprawia, e mona
siusia w dowolnym kierunku? Co dziwniejsze, okazao si, e Mama, ta potna osoba, take jest owego
przyrzdu pozbawiona. By moe wic wanie ta rnica stanowi o przewadze mczyzn, o ich magicznej,
czasem niepokojcej, ale te czsto sodkiej i przycigajcej sile. Niewykluczone, e wiele fantazji i domysw
rodzio si w twojej maej gowie, gdy zaczynaa odczuwa wasn seksualno. Pierwszym mczyzn, do
ktrego skierowaa swe kobiece uczucia, by najprawdopodobniej Tata. Jego zadaniem byo zrozumienie tej
dziecicej mioci i zaopiekowanie si ni bez zawstydzania. Czy tak si stao?
28

Jeli jeste Samotniczk Lojaln, to by moe pamitasz, jak w gronie goci pytano ci, kogo wybraa sobie na
ma. Oczywicie, chciaa koniecznie wyj za Tat. Twoje arliwe wyznanie mioci spotykao si jednak ze
miechem goci, kompletnie dla ciebie niezrozumiaym i zawstydzajcym. Nie miaa pojcia, dlaczego masz
si wstydzi - jednak si wstydzia. Twoje uczucia widocznie byy nie na miejscu. Doroli wyranie mieli
jakie swoje tajemnice, ktrych nie chcieli ci zdradzi. By moe powinna o tym wiedzie, moe o czym
zapomniaa, moe jeste za gupia... Takie wanie rzeczy przychodziy ci do gowy, bo atwiej wstydzi si za
co, co mona pniej naprawi, ni za co niezrozumiaego, niepokojcego, poza twoj zdolnoci
pojmowania. A najgorsze, e Tata bra w tym wszystkim udzia.
Niezgoda rodzicw na otwarte rozmowy o seksie to na szczcie tylko jeden z warunkw, ktrego wymaga
wirus samotnoci, by rozpleni si w twoim organizmie. W innym wypadku wikszo z nas byaby nim
zagroona. Niewielu rodzicw znajduje odpowiedni wraliwo i waciwy jzyk, by oswoi dziecko z jego
budzc si do ycia pci. Drugi, niezbdny warunek to niedojrzao Taty, ktry odpowiada na dziecinn
fascynacj crki i zaczyna j traktowa jako kobiet-partnerk. Rne moe by nasilenie tej niedojrzaoci.
Najbardziej subtelne jej sygnay to stawianie maej dziewczynki w roli krlewny, spenianie jej zachcianek szczeglnie w tych momentach, gdy stara si ona zawadn" sercem Taty, zdoby go dla siebie, na zawsze.
Uczy si ona wtedy, e flirt to droga do uzyskania opieki, czuoci i tym samym otwiera drzwi dla wirusa
samotnoci.
Kolejny, wyszy stopie niedojrzaoci Taty objawia si tym, e crka staje si dla niego waniejsza ni jej
Mama. Z crk rozmawia o swych problemach, wycznie do niej kieruje swe potrzeby bliskoci i intymnoci.
Bdc przysz Samotniczk Lojaln, stajesz si powierniczk Taty w jego osobistych sprawach. Czsto
dowiadujesz si wszystkiego o jego kopotach (take seksualnych) z Mam, o jego poczuciu opuszczenia dowiadujesz si nawet o jego skokach w bok, co tym bardziej ci z nim wie i jednoczenie stawia w opozycji
wobec Mamy. To niezwykle trudna sytuacja dla maego dziecka - sytuacja, ktra nie powinna si wydarzy.
Zaczynasz bowiem y w sieci przernych obaw. Sama, bez pomocy rodzicw, nie jeste w stanie jej
rozplata. Niestety, nie moesz si w tej sprawie do nich zwrci. Jeli opowiesz o tym Mamie, moesz straci
mio i zaufanie Taty, na ktrym tak
ci zaley. Jeli nie mwisz jej o tym, zaczynasz si od niej oddala, tworzc coraz silniejsze przymierze z Tat przeciwko niej. To budzi poczucie winy, wyrzuty sumienia - zaczynasz w kocu obarcza siebie
odpowiedzialnoci za chd midzy rodzicami. Co raz bardziej wierzysz w to, e wanie w tobie jest jakie
ukryte zo. I tak bdne koo si zamyka, bo to przecie ten chd wanie by jedn z przyczyn, dla ktrych Tata
zdecydowa si szuka mioci u ciebie, a nie u Mamy. Czy masz czasem wraenie, e Mama czsto bywa dla
Taty zwyk jdz? To te wyraz twojej lojalnoci wobec Taty.
Najwyszym poziomem niedojrzaoci Taty jest urzeczywistnienie waszych wsplnych fantazji o mioci
doskonaej - seks z wasn crk. To ju nawet nie niedojrzao - to zbrodnia. Jako dziewczynka, zakochana w
swoim Tacie, dostajesz si w potrzask lojalnoci. Chcesz mioci Taty, chcesz eby ci nauczy kocha
I masz absolutn racj - to jest wanie zadanie dla mdrego ojca.
W miejsce czuoci i opieki dostajesz jednak fizyczny seks. To jest jak brutalna, bezsensowna operacja na
twojej psychice. Czujesz, e jest co nie tak, e sprawy id w zym kierunku - jednak twoja potrzeba zaufania
do Taty jest silniejsza. Ulegasz, bo podczas tej operacji dostajesz od Taty znieczulenie w postaci pozornej
czuoci i pozornej opieki, ktre przykrywaj jego bezbrzeny egoizm. Dopiero za kilka lub kilkanacie lat, gdy
znieczulenie ustpi, poczujesz bl zranionego miejsca, ktry od tej pory bdzie ci doskwiera w dzie i w nocy.
Nie zdoasz odrni czuoci i opieki od seksu - tego bowiem mia ci nauczy Tata, a nie nauczy, zajty
zaspokajaniem wasnych potrzeb. Z pewnoci take trawi go wirus samotnoci, ktry nie pozwoli mu
dostrzec, e robi ci ogromn krzywd - ale to w adnym stopniu go nie usprawiedliwia. Najbardziej
odpowiednim miejscem do rozmowy z nim na ten temat jest sala sdowa, gdzie tylko i wycznie on jest
oskaronym.
Jak przejawia si choroba samotnoci u Samotniczki Lojalnej w dorosym yciu? Jeli bya ksiniczk dla
swego Taty, bdziesz szukaa mczyzn, dajcych dowody podobnego uwielbienia. Tylko wtedy poczujesz, e
jeste gorco kochana. I tu pojawia si niebezpieczestwo emocjonalnej samotnoci, bo te zewntrzne oznaki
hodu niekoniecznie musz wyraa prawdziw mio. Tak naprawd wyraaj j bardzo rzadko. Czsto s
tylko sposobem, strategi do zaliczenia kolejnej zdobyczy. Im wicej tego uwielbienia bdziesz wymaga, tym
bardziej pokrtnych wielbicieli zgromadzisz wok siebie. Znci ich twoja niedostpno, twoja seksualna aura,
ktr wok siebie wytworzysz -bd jak wysokogrscy wspinacze, powicajcy ycie, aby wspi si na
niebotyczn gr, tylko po to, eby za chwil opuci j w najwyszym popiechu, w poszukiwaniu nastpnej.
29

Innym symptomem zaraenia tym rodzajem samotnoci jest wybieranie na partnerw mczyzn niedostpnych,
zajtych, nieobecnych. Wic si z mczyzn onatym, powtarzasz w pewien sposb sw histori rodzinn,
ale take zabezpieczasz si przed tym, co budzi twj najwikszy lk - przed utrat mioci Taty. Wiadomo
bowiem, e taki zwizek prdzej czy pniej si rozpadnie; mona bdzie przypisa win temu mczynie lub
sobie
- ale Tata zostanie jedynym idealnym mczyzn w twoim yciu. Kiedy mylisz o przerwaniu tego cigu
poraek i zwizaniu si z kim na stae, zaczyna odywa te poczucie winy wobec Mamy
- odebraa jej przecie Tat, a teraz sigasz po co, czego ona przez ciebie nie moga dowiadczy. Wszystko
to razem powodu je, e trwasz w jakim zawieszeniu, w jednym lub kilku niejasnych zwizkach bez przyszoci
i bez decyzji, eby skoczy z tym raz na zawsze - a pod tym wszystkim czai si coraz wyraniejsze
przekonanie, e nosisz w sobie jak niebezpieczn trucizn, ktra niszczy wszelk mio, wszelkie szczcie.
Jeli Tata aktywnie ci uwodzi, zagroenie samotnoci wzrasta. Flirt i seks staj si dla ciebie jedyn drog
zdobycia poczucia akceptacji i bliskoci. Z tego te powodu budzisz si czsto obok cakowicie obcego ci
mczyzny, z uczuciem pustki i obrzydzenia
- do niego i do samej siebie. W ten sposb kolejny raz odgrywasz dramat, ktry zapocztkowa twj Tata,
proponujc zudzenie bliskoci za seks. Czasem masz poczucie, e znalaza si w jakiej koszmarnej klatce
bez wyjcia, czasem robi si jeszcze gorzej i wtedy mylisz ju tylko o tym, e jeste bezwartociowym mie
ciem, twoim przeznaczeniem jest niekoczca si kara za popeni one grzechy i zo. Brak kochanego
mczyzny jest dla ciebie najbardziej bolesnym ze wszystkich dowiadczeniem, ale tak na prawd waciwie
nie wiesz czy tsknisz za czuoci ojca, czy za zmysow mioci kochanego mczyzny. Najbardziej boli
wtedy, gdy jeste sama w swoim pustym domu - kiedy wracasz do niego na noc, a tam nikogo nie ma i nie
bdzie tego wieczoru, jak zreszt i w nastpne.
Pod spodem tych drczcych dowiadcze mniej lub bardziej wiadomie czai si strach i wcieko. Strach
przed kar ze strony Mamy lub innej kobiety, ktrej wanie odbia mczyzn. Z tego powodu nie masz
adnej przyjaciki, w ogle raczej stronisz od kobiet. I wcieko - za ukradzione dziecistwo, za odebranie ci
godnoci, za naznaczenie pitnem samotnoci. T wcieko moe odczu kady mczyzna, ktry chce si do
ciebie zbliy. Bowiem im jest ci bliszy, tym bardziej kojarzy ci si ze wszystkimi niebezpieczestwami, ktre
niesie ze sob intymny zwizek z mczyzn, a ktrych dowiadczya wczeniej na sobie. Jeste na siebie
wcieka, zwaszcza e nie chcesz zrezygnowa z uczu i emocji, zwizanych z byciem z facetem... Jestem od
tych uczu uzaleniona. Wiem o tym. Ich brak mnie przeraa"
- mwia Beata, od trzech lat w intensywnej terapii.
Samotni czka Lojalna moe si broni przed blem i wasn wciekoci, odgradzajc cakowicie blisko od
seksu. Bdzie dy do seksu z nowo poznanym facetem jak najszybciej, by tylko uchroni si od bliskoci,
ktra j niepokoi i rani. Po odpowiedniej dawce seksu jego dostarczyciel" zostanie odrzucony pod pierwszym
lepszym pretekstem. Bdzie zalicza na jednej imprezie kilku mczyzn pod rzd, prowokujc ich rywalizacj i
wcieko. To take wyrazy skrywanej agresji. Nietrudno znale chtnych do tego procederu, ktry
podtrzymuje i utrwala Lojaln Samotno.
Mona te odgrodzi blisko od seksu w inny sposb. Samotni czka Lojalna czsto utrzymuje dwa rodzaje
zwizkw, jednoczenie lub na przemian. Jeden z nich to zwizek ze starszym, dojrzaym mczyzn, ktry
niszy popd seksualny nadrobi czuoci i opiek - tego wanie poszukuje omawiany typ samotniczki w takim
zwizku, traktujc seks jako skutek uboczny. Prawdziwe potrzeby seksualne bdzie jednak realizowa w innym
zwizku, krtkim i intensywnym, ktry zakoczy si odrzuceniem mczyzny jak zuytego opakowania, czsto
z mciw satysfakcj. Takie burzliwe zwizki, wspomagane czsto alkoholem lub narkotykami, pomagaj
jednoczenie nie myle o tym, co najbardziej bolesne, czyli o samotnoci.
Wcieko wobec mczyzn moe jednak by (i najczciej jest) kompletnie nieuwiadamiana. Jest zbyt
gronym uczuciem, by mona byo mu si przyglda bez lku. Wie si przecie ze strachem przed utrat
mioci Taty. Boena, jedna z uczestniczek moich treningw psychologicznej samoobrony dla kobiet, opowiedziaa grupie tak histori:
azi za mn taki jeden, w ogle mi si nie podoba. Za mody, i mia ciemn karnacj, jak Arab. Byam z
nim, chyba dwa razy, na kawie. Potem zaprosi mnie do klubu - pocztkowo si zgodziam, ale potem mi
si odechciao. Wtedy przyszed do mnie do domu i zacz mnie namawia. Rozmawiaam z nim, ale
staam odwrcona tyem, tak mnie ju wkurza. Bo co taki sobie myli - Na pytanie grupy, czy jej si nie
wydaje, i bya prowokujca, zaprzeczya, zdumiona, e mona j o to podejrzewa. Przecie wiadomo, e i
tak nic by z tego nie wyszo. Ja mu adnych nadziei nie dawaam. Rzeczywicie, kiedy przyszed wie30

czorem, byam w samym szlafroku - ale to jeszcze nic nie znaczy. W ogle nie miaam na niego ochoty.
Tym razem grupa nie krya ju zdziwienia, e Boena nie widzi swojego prowokacyjnego zachowania, ale ona
konsekwentnie nie dawaa si przekona. Byo to o tyle szokujce dla wszystkich, e nawet podczas
opowiadania zdarzenia krcia si zalotnie na krzele i zmysowo umiechaa - jakby tylko jej ciao byo wiadome, czego dotyczya opowiedziana sytuacja. Zachowanie takie w oczywisty sposb moe prowadzi do
gwatu w wypadku mczyzn, skonnych do agresji. I tak rzeczywicie jest - Samotniczki Lojalne, szczeglnie
te uwiedzione przez Tat, staj si ofiarami gwatu czciej, ni inne osoby. Ich gbokie poczucie winy to
odlega, ale wci ywa i bolesna konsekwencja nieodpowiedzialnego zachowania ich ojcw (lub ojczymw,
co jeszcze czstsze). Jak wielu innych samotnikw, Samotni czka Lojalna wemie na siebie kady ciar, by
tylko uchroni od niego ukochan osob, w tym wypadku Tat. Jej nasycone seksem zachowanie to tak
naprawd woanie o mio Taty - mio, ktra wci od nowa bdzie j rani. Inaczej woa nie umie.
Masz cechy Samotniczki Lojalnej,
jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Mczyni s wyjtkowo wani w moim yciu.
Zdarza mi si, e manipuluj mczyznami za pomoc seksu.
Czsto mam wraenie, e tkwi we mnie jakie zo.
Ojciec jest dla mnie ostoj.
Moja warto zaley od mojej atrakcyjnoci.
Mczyni myl tylko o jednym.
Stay zwizek z mczyzn jest dla mnie nieosigalny.
Nie mam przyjaciek.
Lubi pracowa z mczyznami.
Kobiety s generalnie gupsze od mczyzn.
Gdy wychodz z domu, smutek znika.
Najgorszy w yciu jest brak kochanego mczyzny.
Umiem spieprzy kady zwizek.
Najczciej wi si z kim zupenie nieodpowiednim.
Czsto nie wiem, co mnie jeszcze trzyma w tym zwizku.
Czasem trudno mi osign orgazm.
Jestem ma dziewczynk" mojego taty.
Jestem zalena od opinii mczyzn.
Seks jest dla mnie jak nag.
Mczyni wci mnie rozczarowuj.
Lubi znacznie starszych od siebie mczyzn.
Nie miaam dobrych kontaktw z mam.
Byam molestowana seksualnie w dziecistwie.
Wci zwierzam si ojcu, a on mnie.
Jestem kusicielk
Prowadz podwjne ycie seksualne.
Mj ojciec nie by szczliwy w maestwie.
Czasem mam wraenie, e jestem dziwk.

Samotno Zdyscyplinowana
Surowy i wymagajcy Tata - to skuteczny przepis na stworzenie Samotnika Zdyscyplinowanego. Przepis ten
zadziaa jeszcze lepiej, gdy rodzice wsplnie bd wci wymaga, wci poprawia twoje zachowanie i wci
nie bd wystarczajco z niego zadowoleni. Wirus samotnoci w takim wypadku przenosi si z rodzicw na
dzieci bardzo szybko i objawia si identycznie -Samotnik Zdyscyplinowany zaczyna wymaga doskonaoci od
siebie i od innych z rwn konsekwencj, jak jego rodzice. Wikszo z nas zna kogo, kto wpada w furi, gdy
postawi si jego ulubiony kubek uszkiem w lewo, zamiast w prawo, lub kogo, kto sprawdza trzy razy, czy
zamkn drzwi i jeszcze nie ma pewnoci. Ja syszaem o takim panu, ktry podczas kserowania dokumentw
sprawdza kad kolejn stron, czy nie ma na niej bdu. Samotnik Zdyscyplinowany cile kontroluje
nieistotne szczegy swego ycia, poniewa nie potrafi ogarn i opanowa rzeczy najwaniejszych. A przede
wszystkim nie jest w stanie zrozumie swych uczu - ich gwatowno i nieprzewidywalno budzi w nim lk.
Im wicej kontroli szczegw, tym mniej kontroli nad yciem i tym wikszy lk. A wtedy trzeba tym bardziej
kontrolowa i sprawdza. Niektrym Samotnikom Zdyscyplinowanym sprawdzanie, ukadanie i poprawianie
31

cakowicie nieistotnych rzeczy zajmuje cay wolny czas. Przebieranie, gotowanie, pranie, sprztanie - wszystko
moe sta si obiektem wielogodzinnych rytuaw. Trudno w takich wypadkach nawiza blisk relacj z drug
osob - zreszt ona take zostanie poddana temu ostremu treningowi dokadnoci i najprawdopodobniej szybko
ucieknie. Samotnik Zdyscyplinowany zostanie sam, w swoim czystym, schludnym i pozbawionym ciepa
domu.
Zaraenie Samotnoci Zdyscyplinowan zwykle dokonuje si, gdy wychowaniem zajmie si Tata, czyli wtedy,
gdy rozumiesz ju polecenia i jeste w stanie odoy wasn przyjemno, by zrobi przyjemno jemu lub po
prostu unikn surowej kary. Pierwsze polecenia, jakie pamitasz, to najprawdopodobniej Bd cicho!"
Koniec zabawy, czas spa!" lub Kup rb do nocnika!". S one do siebie bardzo podobne - kade zakazuje ci
zaspokaja wasne potrzeby. Trudno wytumaczy dwuletniemu dziecku, dlaczego ma by cicho i dlaczego nie
moe robi kupy w majtki, kiedy tylko przyjdzie mu na to ochota, nie mwic ju o ciekawskim grzebaniu w
tej kupie w poszukiwaniu nowych odkry. Przecie do tej pory byo wolno. Co wicej, ustalilimy ju, e takie
nieskrpowane wyraanie wasnych potrzeb jest konieczne dla uniknicia choroby samotnoci. Osob, gotow
przyj na wezwanie i uwolni od mokrej pieluchy, bya zawsze Mama. A teraz pojawia si intruz, ktry mwi,
e trzeba inaczej, e trzeba sucha i wykonywa rzeczy, ktre w twoim pojciu nie maj najmniejszego sensu.
Prbujesz ucieka do Mamy, ale Tata wszdzie ci znajdzie. Zaczyna si tym samym proces cywilizowania i
uspoeczniania maego dzikusa. Na jego spontaniczn ciekawo i kreatywno zostaje naoony coraz
cilejszy kaftan norm, zakazw i przykaza. Dziecko zaczyna si uczy, e cen mioci Taty jest dostosowanie si do jego da. Taka jest rola i charakter ojcowskiej mioci, w odrnieniu od akceptujcej mioci
matki. Nie ma w tym nic zego. Wszyscy musimy stosowa si do pewnych norm, jeli chcemy ze sob
wytrzyma. Niestety, dziaajcy w ukryciu wirus samotnoci powoduje, e gubimy prawdziwe znaczenie i
powd istnienia tych norm - staj si one dla nas kar, wyroczni, rusztowaniem, na ktrym budujemy nasz
osobowo, nasze szczcie, nasz sposb na ycie. Stajemy si zdyscyplinowani.
Wprowadzanie norm nie jest wic bdem Taty i nie przesdza o zaraeniu wirusem samotnoci. Jego bdem
jest natomiast uznanie tych norm za wieczne, nieprzemijajce i wartociowe same w sobie. Jeli Tata uzna, e
nie trzeba tumaczy ci ich sensu, a tylko bdzie wymaga ich przestrzegania, staniesz si z duym prawdopodobiestwem Samotnikiem Zdyscyplinowanym. W twoj psychik zostanie wbudowany bezlitosny
stranik, ktry surowo ci zgani za kadym razem, gdy bdziesz chcia wyprbowa now pozycj seksualn,
gdy zechcesz zje deser przed obiadem lub gdy wpadniesz na pomys, eby dziesi minut poleniuchowa.
Kade zachowanie, sprzeczne z wpojonymi ci normami, wzbudzi w tobie natychmiast lk przed ukaraniem.
Chcc unikn lku, przestaniesz w kocu prbowa. Zamiast ywym i czujcym czowiekiem, staniesz si
powoli bezwoln i sztywn kuk, ktra nie bdzie miaa pojcia, jak czerpa z ycia, jak si bawi - jak by
szczliwym. Tata, ktry chce ochroni ci przed t odmian wirusa, wpoi ci nastpujce przekonanie: w
pewnych wypadkach wiadomie ulegaj obowizujcym normom, bo jeli tego nie zrobisz, moesz narazi
siebie i innych na kopoty. Tata, od ktrego wchoniesz wirusa, przekona ci, e dostosowanie si do wymaga
otoczenia jest najwaniejszym celem w yciu. Masz tak zrobi, bo ja tak mwi!" - oto zdanie-refren takiego
ojca. Wcale to nie znaczy, e on wie, dlaczego tak masz zrobi, ale nie powie ci, bo jeste zbyt may, eby
zrozumie. On ci nie powie, bo sam nie wie. Mj Tata powtarza mi czsto: Zachowuj si zawsze tak, jakbym
ja sta obok ciebie". Do dzisiaj czuj przez to jego morderczy wzrok na plecach, gdy na przykad zjem za
jednym posiedzeniem ca czekolad. Podejrzewam, e jem j czasem wanie w tym celu, eby uwolni si od
tych krpujcych wizw. Naprawd, dorosy czowiek powinien mie moliwo stawiania sobie ciekawszych
wyzwa.
Mona by sdzi, e dostosowanie si do otoczenia jest najlepszym sposobem na uniknicie samotnoci.
Dlaczego wic Samotnik Zdyscyplinowany jest samotny? Dlatego, e zagubi gdzie samego siebie, swoje
potrzeby, tsknoty i marzenia. Dlatego, e patrzc na bawicych si ludzi, bezmylnie powtarza ich gesty -chce
si dostosowa, chocia nie odczuwa z tego powodu adnej przyjemnoci. Wewntrz czuje tylko pustk i
przemon potrzeb wypenienia swego zadania w sposb perfekcyjny. Popatrz czasem, jak nasi sztywni
politycy piewaj wesoe skdind piosenki, gdy trzeba na wiecu wyborczym pokaza, e jest si rwnym
facetem. Wygldaj, jakby poknli kij od mioty. Gdy wrc do domu, nie spytaj ony Jak si bawia?", ale
Jak wypadem?". ona odpowie, e wietnie, poniewa Samotnik Zdyscyplinowany wybiera na on osob
rwnie zdyscyplinowan, jak on. Byo co prawda kilka kobiet, ktre podobay mu si bardziej, ale gdy si do
nich zblia, czu przemony lk. Przed omieszeniem, przed zdemaskowaniem, sam nie wie ju, przed czym.
Prawdopodobnie te kobiety go ekscytoway, podniecay, burzyy krew - ale wanie na to Samotnik
Zdyscyplinowany nie moe sobie pozwoli. yciow partnerk musi wybra w sposb odpowiedzialny i
32

racjonalny. Efekt jest taki, e maksymalnie po dwch latach zainteresowanie drug osob cakowicie umiera.
Oboje maj uporzdkowany tryb ycia. Uporzdkowany a do obrzydliwoci. Wieczorem kad si do
wykrochmalonej na baczno pocieli i bacz, eby nie dotkn si nawzajem w sposb niekontrolowany. Ich
seks, jeli w ogle istnieje, zawiera w sobie tyle ognia, co porzdkowanie bibliotecznego katalogu. Dopiero,
gdy zasn, pojawiaj si sny o seksualnych szalestwach, o caonocnych orgiach, o sadomasochistycznych
perwersjach. Ale nawet one budz tyle poczucia winy, e przez nastpny tydzie Samotnik Zdyscyplinowany
ni o wielkim domu, z mnstwem pokojw, w ktrych panuje okropny baagan i krc si nieznani ludzie. Stara
si uporzdkowa pokj po pokoju, ale gdy tylko posprzta w jednym i wygoni z niego obcych, gromadz si
oni w innych pomieszczeniach i wszystko znw wymyka si spod kontroli. Po takim caonocnym sprztaniu
Samotnik Zdyscyplinowany ma jeszcze mniej ochoty na spontaniczne odruchy. Jest ukadny, posuszny i sam
nie zdaje sobie sprawy, jak bardzo jest nieszczliwy. Samotno Zdyscyplinowana jest najczciej samotnoci
wrd ludzi.
Wszyscy mamy wewntrz takiego Zdyscyplinowanego Samotnika, ktry nie pozwala wydosta si na zewntrz
niektrym uczuciom czy marzeniom. Wszyscy oddalimy jak czstk siebie, by ten wewntrzny dozorca by
z nas zadowolony. Stajemy si przez to czsto nieautentyczni, sztuczni - dopiero pniej gryziemy palce i
mylimy: Dlaczego im tego nie powiedziaam?", Dlaczego jej nie pocaowaem?", Dlaczego mu nie
wygarnem?". Normy i zasady, ktrych nie rozumiemy, rzdz naszym yciem, budzc czasem refleksj: Co
ja tu robi? Przecie powinienem by cakiem gdzie indziej!". Ale nie ma czasu, znw trzeba czego
dopilnowa, co dokoczy, zapaci rachunki, odpracowa nadgodziny. Nie wiadomo te, dokd mgby
pj, czym si zaj, gdyby rzuci to, co masz, co jest znane i bezpieczne. Najlepiej zosta w miejscu, gdzie
kto powie, co masz robi, a jeli masz podwadnych, to musisz wymaga od nich podobnego, bezmylnego
posuszestwa. Samotnik Zdyscyplinowany bardzo czsto zostaje zawodowym onierzem, policjantem,
politykiem - w takich rodowiskach zasady, przepisy i brak wasnego zdania czsto s recept na sukces. I tak
mija ycie, na wiecznym dostosowywaniu si, na szukaniu nagrody za podejmowane, czsto bezsensowne,
wysiki.
Paul Gauguin, francuski malarz, oeniony z chodn Dunk, dopiero w wieku czterdziestu trzech lat wytropi
swego wewntrznego dozorc, ktry kaza mu pi si po sukces w zawodzie maklera giedowego. Gdy wizy
puciy, wieo narodzony buntownik znalaz si po drugiej stronie kuli ziemskiej, aby w tropikalnej
przyrodzie, wrd egzotycznych ludzi szuka swej dobrej samotnoci. Za samotno wrd obcych ludzi,
ktrych sam wybra na swoich bliskich, za bardzo daa mu w ko. Nikt z rodziny nie mg poj jego decyzji to pokazuje, jak daleko mona by od siebie, mieszkajc nawet pod jednym dachem. Z pewnoci zrani i
osamotni bliskie mu osoby. Takie wanie szkody wywouje wirus samotnoci, jeli nie jest odpowiednio
wczenie zauwaony. Dlatego wana jest dbao o higien psychiczn-w wypadku Samotnika
Zdyscyplinowanego oznacza to zastanowienie si, moe wsplnie z psychologiem, dlaczego tak wiele rzeczy
wymyka si mu spod kontroli i dlaczego za nic nie moe osign upragnionej perfekcji.
Samotnik Zdyscyplinowany uwolni si od swego przeznaczenia dopiero wtedy, gdy zrozumie, e sam moe
decydowa o swoim yciu, e nie spotka go za to kara - a nade wszystko wtedy, gdy zaprzyjani si z wasnymi
uczuciami. By moe nie zawiod go one tam, gdzie nakazuje rozsdek, ale z pewnoci ta podr bdzie o
wiele bogatsza i przyjemniejsza ni kada inna. A przede wszystkim nie bdzie to podr samotna.
Masz cechy Samotnika Zdyscyplinowanego, jeli si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Wszystko powinno mie swoje miejsce.
Czsto sprawdzam kilka razy, czy zamknem drzwi.
Obowizek przede wszystkim.
Nie mog popeni najmniejszego bdu.
Musz si dobrze zaprezentowa w kadej sytuacji.
Zdarzao mi si mie problem ze wzwodem.
Uczucia s mao przydatne, bo nieracjonalne.
Czsto mam wraenie, e zawiodem.
Dzieci potrzebuj przede wszystkim dyscypliny.
Musz wywiza si z zada za wszelk cen.
Mona bi dziecko, jeli zasuy.
Zasady moralne to moja sia.
Uczucia trzeba kontrolowa.
Potrzebuj autorytetu, by dziaa.
33

W moim otoczeniu jest wiele osb o wtpliwych zasadach moralnych.

Czsto odkadam trudne zadania na pniej, a potem dziaam pod presj czasu.
Zdarza mi si mie niegodne myli.
Ludzie czsto denerwuj mnie swym niechlujstwem.
W yciu potrzebna jest wana idea.
Czsto zamiast spa, rozwaam wan spraw wci od nowa.
Mam swoje zasady, od ktrych nigdy nie odstpi.
Najgorsza jest utrata kontroli nad sob.
Nie mona ulega zachciankom.
Gdyby wszyscy wykonywali swoje obowizki, nie byoby problemw.
Mio rodzicielska musi by surowa.
Wyszedem na ludzi dziki mojemu ojcu.
Czsto mam wraenie, e nie wykonaem zadania poprawnie.
Seks upodabnia nas do zwierzt.
Rzadko czuj si zrelaksowany.

Czy samotno to fatum?

Poznaa dziewi najbardziej zjadliwych rodzajw samotnoci, ktre zostaj nam zaszczepione we wczesnym
dziecistwie, przez rodzicw. Cakiem moliwe, e nastroio ci to niezbyt optymistycznie. Wcale si nie
dziwi. Tak wiele jest zagroe i rozmaitych puapek, w ktre wpadasz zupenie niewiadomie, czasem jeszcze
nie potrafic mwi, czasem nawet myle - czy przed tak samotnoci mona si w ogle obroni? Czy nie
jest to rodzaj ponurego przeznaczenia, ktre niesiemy ze sob a do samotnej mierci? Z pewnoci nie. Wiem
to z wasnego dowiadczenia i potwierdzam, obserwujc moich pacjentw i pacjentki. Z obserwacji tych
wynika, e fatum samotnoci traci wikszo swej mocy, gdy zostanie rozpoznane. Rozszyfrowanie objaww
zaraenia zabjczym wirusem sprawia, e dostajesz do rki od-trutk. Nie znaczy to, i szkody wyrzdzone
przez obojtnych lub niedojrzaych rodzicw znikn natychmiast. Rany przez nich zadane bdziesz odczuwa
jeszcze dugo - by moe do koca ycia. Dostaniesz jednak do rki co, czego nie miaa wczeniej: dostaniesz
moliwo wyboru.
Lubi porwnywa skonno do samotnoci ze skonnoci do alkoholu. W rzeczy samej jedno z drugim zbyt
czsto si czy. S ludzie, ktrzy cae ycie naduywaj alkoholu i nie wpadaj w nag. S te tacy, ktrzy
uzaleniaj si po roku umiarkowanego picia. Jeeli zarazia si wirusem samotnoci, jeste podobna do
czowieka uzalenionego. Jeli nie zdajesz sobie sprawy z mechanizmw naogu (wikszo alkoholikw nie
zdaje sobie sprawy), twj dramat bdzie si pogbia. Wci bdziesz natyka" si na sytuacje, ktre skocz
si piciem, a potem kacem gigantem. W kocu uznasz, e tak ma by, e to fatum - i poddasz si. Jeli jednak, z
pomoc bliskich lub terapeuty, rozpoznasz sytuacje, ktre s dla ciebie grone, bo prowadz do pierwszego kieliszka a potem do dwudziestu nastpnych, moesz tak zorganizowa sobie ycie, eby tych prowokujcych
sytuacji unikn. W wikszoci wypadkw zasady s proste i atwe do przestrzegania - nie przechodzi obok
ulubionego baru, nie pi ani kropli, nawet, gdy masz pewno, e bdzie to tylko kropla, nie uczestniczy w
zakrapianych przyjciach". Chodzi o niedopuszczanie do siebie sytuacji, ktre powoduj alkoholowy gd, a
co za tym idzie, utrat zdolnoci racjonalnego mylenia. Moesz w ten sposb i przez ycie bez odrobiny
alkoholu, nawet bez ochoty na drinka - moesz by w tym yciu szczliwa i speniona. Podobnie jest z
samotnoci. Bdc jednym z opisanych w tej czci samotnikw, lub jak ich kombinacj, musisz nauczy si
wystrzega pewnych myli, pewnych decyzji lub szczeglnego rodzaju ludzi, ktrzy pogbi twoj samotno.
Jak to wyglda w praktyce? Kasia, jedna z moich pacjentek, miaa wszelkie cechy Samotniczki Zalenej,
poczonej w pewnym stopniu z Samotniczk Lojaln. Silny emocjonalny zwizek z ojcem, ktry wymaga od
niej wielu powice, powodowa, e wchodzia w zwizki z onatymi, nieodpowiedzialnymi mczyznami - a
oni bezlitonie j wykorzystywali. Bronic si przed kolejnymi rozczarowaniami, zacza wybiera sobie
mczyzn na jedn noc, eby poczu cho troch ciepa. W ktrym jednak si zakochaa. Od tej pory miotaa
si w klatce przeciwstawnych uczu - midzy strachem przed zranieniem, a wielk potrzeb mioci i bliskoci.
Po trzech miesicach psychoterapii wypowiedziaa niezwykle wane zdanie: Boj si, e bdzie z nim to samo, co z moimi rodzicami. Boj si awantur, boj si, e bd musiaa ucieka". Kasia zacza odrnia w
swoich uczuciach t cz, ktra dotyczya jej partnera oraz t, ktra dotyczya dziecistwa. Dziki temu moga
zbliy si do swego mczyzny, otworzy si i przekona, e jej strach by bezpodstawny. Kosztowao j to
wiele trudu, ale zdecydowaa, e nie chce ju duej by samotna. Dokonaa wyboru. Gdyby nie nauczya si
34

odpowiednio adresowa swych uczu, pewnie do dzi baaby si mczyzn i pewnie utwierdziaby si w swojej
samotnoci.
Oczywicie, psychoterapi powinno si podj w najgroniejszych przypadkach samotnoci, gdzie bl jest na
tyle duy, e wpdza w depresj, powoduje napady lku lub ryzykowne zachowania: przypadkowy seks,
uywanie narkotykw i tym podobne. Czasem wystarczy, aby rozpoznaa swj typ samotnictwa i okrelia, co
w twoim zachowaniu zblia ci do samotnoci, a co od niej oddala. Ale nawet wtedy kontakt z dobrym
psychoterapeut moe przynie nieocenione korzyci. Pomoe on rozpoznawa sytuacje, w ktrych powinien
ci si wcza w gowie dzwonek alarmowy. Dla jednych bdzie to pierwszy, samotny kieliszek, dla niektrych
nawizanie znajomoci z mczyzn typu macho, dla innych znw natrtna myl: Ona nie jest godna tego,
eby ze mn przebywa". Takim wanie rozpoznawaniem, a take metodami wydobywania si z zagroenia
samotnoci, zajm si w kolejnych czciach tej ksiki.

CZ II
Katalog objaww
Przyszed czas, by przyjrze si niektrym objawom choroby samotnoci, szczeglnie tym, ktre z samotnoci
zwykle si nie kojarz. Bardzo wiele naszych dorosych problemw miaoby szans znale swoje rozwizanie,
gdybymy potrafili dostrzec, e u ich podstaw ley nieumiejtno nawizywania bliskich relacji z drug osob.
Niestety, wirus samotnoci przyjmuje rne maski, przez co trudno jest go rozpozna i unieszkodliwi.

Zapomniane dziecko
Okres dojrzewania jest stopniowym uwalnianiem si od zalenoci, stopniowym przecinaniem psychicznej
ppowiny, czcej ci z Mam i Tat. To trudne zadanie dla rodzicw, ktrzy nagle zauwaaj, e zamiast
rozkosznego bobasa hoduj we wasnym domu upartego indywidualist. Niestety, wielu rodzicw popenia tu
niebezpieczny bd, traktujc pierwsze prby samodzielnoci jako zoliw przekor lub nawet bunt,
skierowany osobicie przeciwko nim. Niewykluczone, e pod kliwymi uwagami modego czowieka o ich
stetryczeniu lub dwulicowoci, wyczuwaj jak niewygodn prawd o sobie - tym bardziej wic staraj si
zdusi takie objawy, niestety, zwykle wystpujc z pozycji wszystkowiedzcego autorytetu. To stwarza szybko
powikszajc si przepa midzy nimi a ich dziemi, ktr z czasem coraz trudniej jest przeskoczy. Dla
dorastajcych dzieci to nic innego, jak bolesne dowiadczenie samotnoci. I to nie takiej samotnoci, ktr
mona pokona rozpaczliwym krzykiem, ale samotnoci przeraajcej i obezwadniajcej. Bunt modego czowieka nie jest bowiem bezmyln agresj, skierowan na rodzicw, chocia czasem moe tak wyglda. Bunt
jest trudn i niezbdn w tym wieku prb okrelenia swego miejsca w wiecie, swych granic i moliwoci
dziaania. Jeli rodzic tego nie rozumie, wyrzdza dziecku czsto nieodwracaln krzywd - traci ono bowiem
niezbdne oparcie, kiedy zaczyna siga" po wiat. Bez tego podparcia, wchodzcy w ycie czowiek czuje si
przeraliwie samotny i bezradny. wiat nie jest wtedy dla niego rdem fascynujcych i twrczych
dowiadcze, ale miejscem obcym i przeraajcym. Mody czowiek chce bowiem decydowa sam, ale
potrzebuje autorytetu, do ktrego mgby si odnie - niezalenie od tego, czy w autorytet zgodzi si z jego
decyzj, czy nie. Tak jak podrnik, potrzebuje punktu odniesienia, by mc ustali swoje pooenie. Szkoda, e
zbyt wielu rodzicw nie rozumie tej potrzeby. A przecie atwo mona dostrzec, e bunt dziecka jest buntem
twrczym, sucym rozwojowi. Nawet, gdy syn czasem krzyczy na nich ze zoci, nawet, gdy crka trzaska
drzwiami -wci przecie yj pod tym samym dachem, wci s zaleni i dobrze o tym wiedz. W gowie
dorastajcego czowieka kbi si tak wiele sprzecznych i czsto gorcych uczu, e musi im da wyraz - a
wobec kogo ma t frustracj okazywa, jeli nie wobec najbliszych mu ludzi? Zadaniem mdrego rodzica jest
zaj si tymi uczuciami, porozmawia o nich, przyj je i jaki czas przechowa, by syn lub crka mogli si
upora z tymi, ktre jeszcze w nich pozostay. Tak si jednak dzieje rzadko. Najczciej rodzice maj tyle
wasnych problemw, e dooenie sobie dodatkowych jest ponad ich siy. Problemy modego czowieka
zostaj wic zignorowane, skrytykowane lub zwyczajnie wymiane. Wtedy milknie, odwraca si od rodzicw,
przestaje na nich liczy. Tak wane dla niego wydarzenia, jak pierwsza mio, pierwsza bjka lub utrata
przyjaciela przeywane s przez niego w samotnoci bez udziau bliskich osb, ktre mogyby mu pomc wiele
spraw zrozumie i oceni.
Wyrazistym przykadem tej wielkiej potrzeby wsparcia ze strony rodzicw mog by dowiadczenia modych
ludzi, ktrzy przedwczenie utracili matk lub ojca. Jacek, dwudziestoletni mczyzna, straci ojca w wieku
dwunastu lat. Jako jedyny mczyzna w rodzinie musia szybko wydorole, zmieni plany i zaj si bliskimi.
Wywiza si z tego zadania znakomicie, poza tym wietnie radzi sobie zawodowo, mia wspania
35

dziewczyn. Ale pod tym wszystkim gniota go wielka samotno, ktra wysza na wierzch w cigu jednej
godziny rozmowy. Wci drczya go niepewno, czy jego wybory s suszne, czy dziaa w sposb
prawidowy, a przede wszystkim nie by pewien, czy robi cokolwiek dla siebie:
Wci myl o tym, co powiedziaby tata, gdyby widzia, co robi. Nie czuj zadowolenia z mojej pracy,
wci mam wraenie, e czego nie uwzgldniem, nie dopatrzyem. Strasznie tskni za tat. Zostaa po
nim dziura, ktrej nie mona niczym wypeni. Czasem odechciewa mi si y, tak jestem t ca odpowiedzialnoci zmczony. Wpadam w takie stany, e z nikim nie rozmawiam, nawet z dziewczyn.
Mama mnie denerwuje, bo wszystko tak si jej we mnie podoba. Chciabym, eby tata tu by i co mi
doradzi, zdj ze mnie troch tego ciaru.
Gdy rodzice przedwczenie odchodz lub odsuwaj si, dorastajcy czowiek zostaje sam ze swymi
problemami. Nawet jednak, gdy rodzice s dla niego wsparciem, pozostaje w nim wiadomo pewnej
niszoci wobec nich, ktra zreszt wyraa si w sowie niepenoletni". Nie jest ju dzieckiem, nie jest jeszcze
dorosym - jest czym nieokrelonym, czym porodku. Dlatego w tym okresie na pierwszy plan wychodzi
Grupa - czyli rwienicy, ktrzy maj podobne problemy i z ktrymi mona o nich rozmawia, jak rwny z
rwnym. Grupa dla modego czowieka jest prawie tak samo wana, jak mama dla niemowlaka. Grupa
proponuje rozwizania i mody, Grupa ocenia i nagradza lub karze. Z Grupy rekrutuj si przyjaciele i
wrogowie. Grupa jest te lekiem na samotno wieku dorastania. Samotno ta bywa wyjtkowo dotkliwa niestety, czsto jest lekcewaona jako co, co przejdzie z wiekiem". Czasem nie przechodzi. Czasem utrwala
t samotno, ktra zostaa zaszczepiona dziecku ju wczeniej.
Z punktu widzenia dorosego i penosprawnego" obywatela, dorastajcy czowiek jest w sytuacji
uprzywilejowanej. Nie musi martwi si zarabianiem pienidzy, nie ma na gowie zbyt wielu obowizkw, jest
mody i zdrowy. Moe budzi to zawi starszych osb - i czsto budzi. Korzystanie z tylu przywilejw
i ziemskich uciech przy czsto minimalnej odpowiedzialnoci, wyglda im na grub niesprawiedliwo.
Dlatego, dopki mody czowiek nie zacznie sam na siebie zarabia, rodzice czsto sztucznie i na si
podtrzymuj jego dziecico i niepeno. Zdania, ktre syszaem w domu rodzinnym dosy czsto,
szczeglnie bolenie zapady mi w pami: Nic w tym domu nie jest twoje. Wasne rzeczy bdziesz mia
wtedy, gdy bdziesz mia wasny dom". I drugie, bliniacze: Bdziesz decydowa, gdy bdziesz na swoim.
Teraz masz robi to, co ci kaemy". Refren do tych zwrotek brzmia: Nie mdrzyj si". W oczywisty sposb to
mnie ubezwasnowolniao, odbierao spontaniczno i ch rozwoju. Ale przede wszystkim wywoywao
dojmujcy bl samotnoci. Najblisze osoby, od ktrych oczekiwaem rady i wsparcia, odcinay si ode mnie,
mwic: Twoje miejsce jest tam, a nasze tu". W momencie, gdy koniecznie potrzebowaem mocnej podstawy,
od ktrej mgbym si odbi do samodzielnego ycia, ta podstawa bya mi usuwana spod ng i pozostawaem
w bezsilnym zawieszeniu. Daleko pniej, gdy zaczem uczy w szkole podstawowej, przekonaem si, e
wikszo nastolatkw ma podobne problemy z rodzicami. Co oni wiedz. Traktuj mnie jak gwniarza. Z
rodzicami nie mam o czym gada" - Takie wypowiedzi pojawiay si bardzo czsto. Trudno byo znale
nastolatka, ktry mwi o swych rodzicach inaczej. Smutny jest fakt, e w czasie, kiedy rodzice s tak bardzo
potrzebni modemu czowiekowi, sami si od niego odsuwaj.
Czemu tak si dzieje? O jednym z powodw ju wspomniaem: zazdro o modo i beztrosk. Ale czy kto
im przeszkadza czu si modo i beztrosko? Myl, e wrcz przeciwnie - zmczeni i upokorzeni podobnym
traktowaniem przez wasnych rodzicw, jak najszybciej chc si sta powani, stateczni, doroli. Wybieraj
sobie ogupiajce zawody, by mc powiedzie: Jestem pracownikiem midzynarodowej korporacji". Zapisuj
si do organizacji, ktre dodaj im powagi sw wieloletni tradycj, ale odbieraj indywidualno i ka
uczestniczy w nudnych, jak flaki z olejem, ceremoniach. eni si z przypadkow osob, aby czym prdzej
uciec z rodzinnego domu i napawa si powag sw ona" lub m" i ju wkrtce z luboci powtarza
oklepane kaway o tym, jak m wraca pijany, a ona czeka ze cier w doni. Nic dziwnego, e po tym
wszystkim czuj si starzy i znueni. Nic dziwnego, e zera ich zawi, gdy widz par modych ludzi,
beztrosko czulc si do siebie na awce w parku. Nikt im nie przeszkadza by modym i szczliwym. Nikt,
oprcz nich samych.
Granica midzy dojrzewaniem a dorosoci ustalana jest sztucznie i bardzo czsto suy tylko i wycznie
dominacji silnych nad sabymi. Mody czowiek, aby unikn samotnoci, zwykle idzie na kompromis sam ze
sob. Szczeglnie, jeli ma cechy Samotnika Ulegego lub Zdyscyplinowanego. Przyjmuje wtpliwej wartoci
zasady i zyskuje w zamian poczucie powagi i wadzy. Sta si dorosy. Nie wie jeszcze, e zapaci haracz,
rezygnujc z czci siebie. Wrd skutkw tego wtpliwego interesu, na jednym z pierwszych miejsc plasuje
si pniejsze poczucie obcoci, niespenienia i rozczarowania yciem. Gdy rezygnujesz z czci siebie,
36

niewiele masz do zaoferowania drugiej osobie, oprcz pustych frazesw i udawanej siy. Stracie co wanego
- stracie sw dziecic spontaniczno, umiejtno cieszenia si chwil i wasne spojrzenie na wiat. Jeli
chcesz poczu prawdziw blisko z drug osob, jeli chcesz dowiadczy, jak samotno rozwiewa si i
znika, to pomyl o zaprzyjanieniu si na powrt ze sw dziecic, niedojrza czci osobowoci. Moe
odbierze ci to troch powagi, ale za to przyda szczcia.
Gdzie szuka swej dziecicoci, jak do niej dotrze? W odpowiedzi na te pytania moe pomc historia o tym,
jak pewnego razu mae dziecko, bdc na spacerze z tat, zobaczyo ptaszka. Zobacz tato, jakie mieszne co,
jak kpie si w kauy! I jak miesznie krci ebkiem!". To wrbel" - skwitowa tata. Nastpnym razem
dziecko wyszo na spacer z mam. Zobacz, jaki adny ptaszek!" - zawoaa w pewnej chwili mama, pokazujc
go dziecku. A, to wrbel" - odrzeko znudzone dziecko i poszli dalej.

Tsknota za rodzicem
Wchodzc do przedsionka dojrzaoci, mody czowiek zaczyna rozumie, e jego dziecice fantazje o
wszechmocy rodzicw byy, mwic delikatnie, lekko przesadzone. To tacy sami ludzie, jak ja - moe starsi,
moe maj wicej wadzy, ale tak naprawd to nie rni si niczym ode mnie" - takie myli kr po gowie
modego buntownika. A na wielu sprawach znam si lepiej od nich" - to kolejna, jeszcze bardziej buntownicza
myl. Obok radoci, pyncej z poczucia odrbnoci i samodzielnoci, skutkiem takich myli jest smutek i lk.
Jak pamitasz, w okresie, gdy dziecko zaczyna dostrzega trzeci, wan osob w swym otoczeniu, zwykle
silnie przywizuje si do rodzica pci odmiennej. Maa dziewczynka chce by wybrank swego taty, may
chopiec zakochuje si w mamie i planuje wsplne z ni ycie. Pierwsze podejrzenia, e by moe te nadzieje
s nierealne, pojawiaj si ju wtedy, gdy crka musi wieczorem wyj z ka taty i wpuci tam mam,
podczas gdy sama bdzie spa samotnie. Podejrzenia zyskuj na sile, gdy usyszy przypadkiem z sypialni
rodzicw dziwne odgosy, jakby walki, czego, co trudno okreli i zrozumie, a co budzi niepokj. Mamusiu,
co si dzieje, co ci tata robi?" - potrafi spyta zalknione dziecko. Tego lku nie agodzi zapewnienie mamy, e
wszystko jest w porzdku i e nic jej si nie stao. Rodzice robi co, do czego nie chc mnie dopuci - chc
by wtedy sami, beze mnie. Taka sytuacja budzi zazdro crki o ojca, syna o matk. Pamitasz to uczucie?
Kto odbiera ci najukochasz osob na wiecie, a ty niewiele moesz temu zaradzi. To niezwykle trudne
przeycie dla maego czowieka, ale te nieuchronne.
Jeszcze trudniejszy jest fakt, e wwczas, gdy budzi si w tobie tsknota za oddalajcym si obiektem
uwielbienia, rodzi si te gniew na osob, ktra to spowodowaa. W crce wzbiera zo na matk, syn zaczyna
wcieka si na ojca. Bd lepszy od niego, przewysz go i odbior mu mam" - ta myl, bardziej lub mniej
uwiadomiona, potrafi mu czasem towarzyszy przez cae ycie. Zajmuje pierwsze miejsca w szkolnych
olimpiadach, potem zdobywa i porzuca najpikniejsze kobiety, w kocu zostaje biznesmenem z najwyszej
pki lub midzynarodowej sawy naukowcem - jednak gdzie w gbi czuje, e wcale go te sukcesy nie ciesz,
e mimo tumu, ktry go podziwia i wychwala, wci czuje si samotny. Ta samotno jest cig tsknot za
mam, za niespenion, idealn mioci z jedyn, doskona istot na tym wiecie. Takie koleje ycia s
zwykle udziaem Samotnika Lojalnego, dla ktrego rywalizacja i sukces s najwaniejszymi celami w yciu i
drog do pokonania ojca. Troch inaczej przejawia si kobieca lojalno wobec ojca, ale o tym wiesz ju z poprzedniej czci.
Wspln cech Samotnikw Lojalnych, oprcz poczucia samotnoci i konsekwencji w walce o ukochanego
rodzica, jest uporczywe trwanie w sodkim zudzeniu, e oczekiwana chwila w kocu nadejdzie. e ich
wytrwao przezwyciy wszelkie przeszkody i pocz si w kojcym zwizku z upragnionym ideaem.
Gdyby spyta ich o to otwarcie, wikszo z nich stanowczo by zaprzeczya. Nie dopuszczamy do siebie myli,
ktre chociaby w najmniejszym stopniu mogyby si kojarzy z kazirodztwem. Ale tu przecie nie chodzi o
seksualn fascynacj wasnym rodzicem, tylko o gbok, dziecic tsknot za bliskoci i mioci. Ta
tsknota w wieku dorastania powinna stopniowo przesun si w innym kierunku, na inne osoby. Samotnik
Lojalny jest jednak zwykle w subtelny sposb utrzymywany w swoich zudzeniach przez rodzica odmiennej
pci. Ojciec oglda erotyczne filmy przy crce, matka wysya synowi ucaowania nie w Dniu Dziecka, ale w
Dniu w. Walentego. To wystarczy, by dziecice fantazje zostay od nowa rozpalone. I tak Samotnik Lojalny
utwierdza si w swej samotnoci. Moja znajoma Samotni czka Lojalna mwi czsto w ten sposb: Mam
kapitalny kontakt z ojcem. Dzwonimy do siebie prawie codziennie. Moemy o wszystkim porozmawia.
Waciwie nie mamy przed sob tajemnic". Tak silne poczucie bliskoci z ojcem sprawia, e owa kobieta
wchodzi w zwizki z mczyznami tylko w celach seksualnych. Jej ycie w ten sposb pozostaje
pokawakowane, a poczucie samotnoci wci si pogbia, szczeglnie, gdy myli o rodzinie, o dzieciach.
Wyrzekajc si idealnych rodzicw swego dziecistwa, nastolatek ponosi autentyczn strat, czasem nawet
37

porwnywaln ze mierci najbliszych osb. Uczucie samotnoci w tym okresie bywa wyjtkowo wyrane i
dotkliwe. Std czste stany przygnbienia, depresji, niechci do jakichkolwiek zaj. To prawdziwa aoba, w
ktrej modemu czowiekowi naley pomc. Nie mona go oskara lub si zmusza do aktywnoci. Kada
aoba musi mie czas i przestrze dla dokonania si. Wzbudzanie poczucia winy moe doprowadzi do tego,
e dorastajce dziecko zacznie nienawidzi samego siebie. Jeli pozwoli mu si przej aob, oferujc
wsparcie i pomoc, nastolatek w jakim momencie skoczy opakiwanie utraconych ideaw i zacznie
realistycznej patrze na ycie. Swoj potrzeb mioci, bliskoci i erotyzmu skieruje ku bardziej odpowiednim
do tego celu osobom.

Brak przyjaznej grupy

Gdy zrozumiesz ju, e wrd rodzicw nie znajdziesz ani ukochanej, ani przyjaciela, kierujesz te niezwykle
silne potrzeby w stron rwienikw. Jak wielkie mog by te potrzeby, wiadczy tempo, w jakim zakochujesz
si, majc kilkanacie lat. Nigdy potem ju mio nie porazi ci z tak si. Wszyscy chcemy by akceptowani,
kochani i doceniani za nasze zalety. Bez tego trudno byoby y. Uwolniona potrzeba mioci szuka wic
intensywnie swego celu, a gdy znajdzie, wpija si w niego z caej siy, oczekujc na zaspokojenie
porwnywalne z tym, jakie oferowali rodzice. Tutaj po raz pierwszy si przekonujesz, jak bardzo mio lub
przyja moe rani, ile powodowa zawodw i smutkw. Tutaj te po raz pierwszy ujawniaj si ci samotnicy,
ktrych samotno bdzie polega na niemonoci zdobycia partnera, odwzajemniajcego mio i
zaspokajajcego pokadane w nim oczekiwania. Przeyj sw pierwsz rozpacz, zwizan z porzuceniem i
zaczn si zastanawia, czy na takim wiecie warto w ogle y.
Mio i przyja ze strony drugiej osoby w tym burzliwym okresie ycia maj wsplny cel: udowadniaj ci
twoj warto, pokazuj, e masz w wiecie swoje miejsce, e to, co robisz, co mylisz i czujesz, ma sens.
Szukasz wic w drugiej osobie nie tyle konkretnego czowieka, ile lustra, ktre potwierdzi twe chwiejne jeszcze
przekonania na wasny temat. Akceptacja przez rwnorzdnego partnera ma w tym wieku warto nieocenion.
Jeli wyniose z rodzinnego domu chorob samotnoci, prawdziwy przyjaciel moe ci z niej wyleczy.
Wiadomo przecie, e przyjanie z tego okresu potrafi przetrwa wiele lat.
Nie jestemy ju tymi samymi osobami, co kiedy - opowiadaa mi jedna z moich szkolnych koleanek - Nie
podoba mi si czsto ycie moich psiapsiek" ze szkoy. Ich grubi mowie, ich ciga pogo za nowymi
meblami, wikszym mieszkaniem.
Nie umiem powiedzie, na czym to polega, ale wci jednak lubi si z nimi od czasu do czasu spotka. To
tak odwiea.
Szukajc wic najlepszego przyjaciela, szukasz swej tosamoci. Bliski, akceptujcy ci czowiek, pomaga
odpowiedzie na pytanie: kim jestem? Prbujesz wic tu i wdzie, przeywasz par zawodw, ale w kocu
masz jasno, z jakimi osobami czujesz si najlepiej. To jest twoja Grupa, w niej prawdopodobnie znajdziesz
swoich przyjaci, swoje mioci, swoich yciowych partnerw. Dlatego nieprawd jest to, co mwi niektrzy
pedagodzy, e modo to okres przejciowy, ktry trzeba przej jak gryp, a potem jako pjdzie. Czas
dorastania to okres kluczowy dla problemu samotnoci. Jeli zaakceptujesz Grup i sam zostaniesz przez ni
zaakceptowany, wirus samotnoci straci najostrzejsze zby. Jeli jednak nie zdysz znale odpowiedniej dla
siebie Grupy, moesz wynie z tego okresu gbokie przekonanie, i nie pasujesz do wiata w ogle, e jeste
dziwakiem lub wrcz kim nienormalnym czy upoledzonym. To niebezpieczny okres dla Samotnikw
Wycofanych i Nieufnych, ktrzy na najmniejsze odrzucenie ze strony rwienikw zareaguj jeszcze gbsz
ucieczk w samotno. Bdc jednym z nich, moesz obawia si Grupy tak bardzo, e celowo sprowokujesz
tak sytuacj, w ktrej Grupa nie bdzie miaa innego wyjcia, ni si od ciebie odsun. Moesz w tym celu na
przykad ubra si jak skrzyowanie Anioa Piekie z ktrym z czonkw Sex Pistols, moesz rba wszystkim
bez opamitania prawd w oczy, moesz si te upija na kadej imprezie i przekracza wszelkie granice
ekscentrycznoci i przyzwoitoci. Pod takim zachowaniem, z jednej strony kryje si wielka nadzieja, e
zostaniesz zaakceptowany takim, jakim jeste - z drugiej jednak ch utwierdzenia si w przekonaniu, e
samotne ycie, ktre prowadzisz, jest lepsze, ni kontakt z zakamanym, nietolerancyjnym wiatem. Ile Grupa
zniesie, nie wiadomo. Jeli przetrwa atak, nastpi przesilenie choroby i twoja samotno zostanie
przezwyciona. By moe staniesz si nawet jednym z waniejszych i bardziej lubianych czonkw Grupy, a
poprzednie prowokacje odejd w zapomnienie. Jeli jednak wirus samotnoci jest silny, w kocu zmusisz
Grup, by ci odrzucia. Wtedy usprawiedliwisz przed sob swoj samotno, zanurzysz si w niej i by moe
ju nigdy nie wrcisz do wiata.
Im mniejsze i im bardziej zamknite rodowisko, tym trudniej Samotnikom Wycofanym i Nieufnym uzyska
jego akceptacj. Jest jednak kilka metod, ktrymi mona si wydosta z tej puapki i znale swoj Grup i
38

swoje miejsce w wiecie. Pierwsza z nich, znana od stuleci, to sztuka. Muzyka, malarstwo, literatura - gdzie
wrd ich twrcw kryje si czowiek, ktry jest do ciebie podobny i ktry pokae ci taki kawaek wiata, gdzie
bdziesz si czu jak u siebie. Moesz by tego pewien. Cakiem prawdopodobne, e odkryjesz swj drwicy
pesymizm u Witkacego, moe odnajdziesz blisk dusz w romantyczno-zgrzebnym Stachurze. Moe
zafascynuje ci niezwykle delikatne i subtelne malarstwo Utrilla, a gdy si dowiesz, e wszyscy mieli go za
aspoecznego pijaka, uwierzysz, e to, co uwaasz za wasn sabo, jest w rzeczywistoci liryczn
wraliwoci. Moe odkryjesz samego siebie w dziecico radosnym Mozarcie, ktry raz po raz wpada w ponury i tragiczny ton, by znw wznie si ponad sw depresj i smutek. A moe rozpoznasz sw samotno w
samotnoci van Gogha, ktry powici ycie pracy, ta za okazaa si wartociowa dopiero po jego mierci gdy tum zachwyconych ludzi stoi przed obrazami, z ktrych aden nie zosta sprzedany za ycia malarza.
Kady z tych ludzi umar w samotnoci. Mimo to jednak, czujc gbok wi z ktrymkolwiek z nich, nagle
zaczynasz rozumie, e moesz by dla innych ludzi tak samo wartociowy, jak ci dawno odeszli twrcy
dla ciebie. Szkolne metody nauczania by moe wyksztaciy w tobie przekonanie, e ci wszyscy ludzie to
nadci nudziarze, przez ktrych musisz wkuwa na pami ich egzotyczne daty urodzin. Jeli jednak
potraktujesz owych ludzi tak jak siebie, czyli jak kogo, kto nie majc bratniej duszy, siada i przelewa ca sw
samotno, sw mio i swj bl na papier, zrozumiesz, e w rzeczywistoci s oni twoimi przyjacimi. S
twoj Grup, skupiajc pokrewne ci umysy.
Drugi sposb, wart polecenia, gdy nie czujesz si akceptowany przez wasn Grup, to poszukanie innej Grupy.
Gdy mieszkasz w duym miecie, nie powinno by z tym kopotu. Jeli twoja klasa, w odrnieniu od ciebie,
interesuje si gwnie pik non i szybkimi samochodami (oraz rwnie szybkimi dziewczynami), znajdziesz
podobnych sobie outsiderw w niektrych klubach lub na studenckich imprezach, zwizanych z okrelonym
tematem (ochrona rodowiska, obozy przetrwania). Jeli mieszkasz w maym miecie, moe by gorzej, ale tu z
pomoc przychodzi wszdobylski Intern et. Nawet, jeli twoje zainteresowania skupiaj si tylko i wycznie
wok lubnych rytuaw plemion Afryki rodkowej lub wok artystycznej precyzji rwna Hamiltona, w
Internecie niezawodnie znajdziesz list lub grup dyskusyjn, pen podobnych tobie zapalecw. Krok po
kroku, podczas fachowej dyskusji, poznacie swoje charaktery, swoje wady i zalety, a w kocu zainteresujecie
si, kto gdzie mieszka, jak wyglda, moe nawet co lubi na niadanie. Poznanie si w realu" stanie si ju
tylko kwesti czasu. Na wielu listach dyskusyjnych jak refren pojawia si informacja, e dwoje starych"
uczestnikw zaprasza reszt na wasny lub. Przez Grup do bliskich, intymnych zwizkw - ta regua wci
si powtarza. Dlatego internetowe serwery randkowe, gdzie kbi si tysice samotnikw, bardzo czsto s
rdem kolejnych rozczarowa. Archaiczne wieczorki zapoznawcze" w klubach osb samotnych miay
0 wiele wikszy sens. Dobrze jest, gdy zobaczysz interesujc ci osob na tle Grupy - jak si porusza, jak
umiecha do obcych, jak do znajomych, co robi, gdy sdzi, e nikt na ni nie patrzy. Bezporednie spotkanie,
umwione na podstawie komputerowej ankiety lub kilku standardowych listw, cakowicie pomija ten wany
etap wchodzenia w now znajomo. Siedzc naprzeciwko wybraca" z randkowego serwisu, zwykle czujesz
si zobowizany do decyzji, do wyboru, bo przecie nie chcesz marnowa czasu swojego i cudzego. A przecie
ludzie czsto bywaj spici na pierwszych spotkaniach, lub staraj si wypa jak najlepiej. Niektrzy dadz si
lubi dopiero wtedy, gdy poczuj zaufanie
1 bezpieczestwo. By moe ty take. Niewykluczone te, i zgodnie z zasad im bliej, tym gorzej",
uwaaj, e okrutnym mona by tylko wobec tych, z ktrymi ju si troch przeyo. Jak w takich warunkach
trafnie rozpozna waciw osob i mie pewno, i wanie z ni chciaoby si spdzi reszt ycia?

Perfekcjonizm
Realia wolnego rynku, ktre wikszoci z nas kojarz si mniej lub bardziej z prawem dungli powoduj, e
najwiksze szans przetrwania maj osobniki najlepiej wyposaone do walki o byt. W myl tej zasady rodzice
czsto staraj si wyksztaci w tobie jak najwicej rozmaitych zdolnoci. Idea w zasadzie jest suszna. Od
kiedy pamitasz, bez przerwy si uczysz - po szkole, kiedy koleanki id do kawiarni, ty biegniesz na balet lub
zajcia sportowe, a wieczorem, gdy ju odrobisz lekcje, czeka ci jeszcze godzina z nauczycielk francuskiego.
Nie masz nawet chwili, aby usi spokojnie i si zastanowi: Co ja tu robi? Czy naprawd tego chc?".
Niestety, w pogoni za doskonaoci rodzice zaczynaj zmusza ci do zaj, ktre w ogle nie budz twojego
zainteresowania. I co gorsza, oczekuj wykonania zadania na pitk". Jeli tak jeste traktowana, to bardzo
szybko moesz nabra przekonania, i w jaki sposb zawodzisz rodzicw. Nikt bowiem nie moe by wci
we wszystkim najlepszy. Zaczynasz podejrzewa, e nie dorwnujesz innym dzieciom, moe jeste upoledzona i dlatego rodzice nie kochaj ci tak, jak by pragna. Moe nawet nie chcieli eby przysza na wiat,
tylko tak wyszo, e si urodzia i teraz musz si z tob mczy. Starasz si i starasz -wci jednak nie jest
39

wystarczajco dobrze, bo nawet jeli wykonasz zadanie, nastpnym razem dostaniesz trudniejsze. Wci wic
musisz wyta siy, aby zasuy na mio najdroszych ci osb. Takie te zasady przenosisz pniej na
zwizki z mczyznami - wci czujesz, e jeste dla nich nie do inteligentna, nie do wyksztacona, nie
do pikna. Wic jeszcze podyplomowe studia, wic operacje plastyczne, wic joga lub tai-chi, w celu wyszlifowania wewntrznego pikna. I wci bez podanego skutku. Twoje wasne potrzeby schodz na dalszy
plan. Czasem w ogle sobie ich nie uwiadamiasz. Liczy si tylko akceptacja, widziana w oczach ukochanej
osoby. Niestety, jako tak si dzieje, e ukochana osoba wci tego nie docenia i w kocu odchodzi, co
utwierdza ci w przekonaniu o wasnej gorszoci" i nieprzydatnoci. Mechanizm raz puszczony w ruch
zaczyna sam nabiera prdkoci. Patrzc na ciebie z boku, mgby kto powiedzie: taka pikna i wyksztacona
osoba - na pewno szczliwa. Ale ty nie jeste szczliwa. Nawet nie wiesz, co to znaczy, moe z wyjtkiem
ulotnych chwil, gdy partner dostrzeg now fryzur, doceni intelektualn precyzj twojej wypowiedzi lub celny
dowcip. Jednak to zdarza si rzadko, o wiele za rzadko. Aby unikn takich konsekwencji, rodzice powinni
stworzy ci warunki, w ktrych sama wybieraaby interesujce ci zajcia. Chocia wszystkie byy nudne, na
pewno co by znalaza dla siebie. Niestety, nie zrobili tego i teraz musisz boryka si ze swym poczuciem niszoci, ktre nie pozwala ci nawiza partnerskiego zwizku, bez warunkw, bez wymaga i oczekiwa w
stosunku do samej siebie. W puapk takiej samotnoci wpadaj zwykle Samotnicy Ulegli i Zdyscyplinowani.
Jak sobie z tym radzi? Mwic najkrcej, powinna szuka przyjemnoci w tym, co wanie robisz, a nie w
ocenie innych osb, chociaby najbliszych. Chodzisz po grach? Ja chodz. atwo moesz tam zauway dwa
odmienne typy turystw. Pierwszy moe i cay dzie i nawet ze swojego zmczenia czerpie przyjemno.
Rozglda si, smakuje widoki. Przystaje koo strumienia, by zaznajomi si z jego wod, powiedzie rk po
starym pniu, eby poczu jego chropowato. Drugi typ, potwornie spocony i zy, co pi minut zadaje sobie
albo towarzyszom pytanie: Czy jeszcze daleko?". Okolica nie bardzo zwraca jego uwag -mylami jest ju na
szczycie albo w schronisku. Cel jest dla niego waniejszy ni sama podr. Nie powie: Pochodz po grach"
-powie raczej: Zdobd szczyt ten i ten". Jeli w swoje zwizki bdziesz wchodzi tak, jak ten drugi typ na
szczyt, trudno bdzie ci osign w nich trwae zadowolenie. Pobyt na szczycie trwa bowiem krtko - rwnie
krtko trwa zadowolenie z jego zdobycia. W dodatku jest tam zwykle okropnie zimno. Jeeli si nauczysz
czerpa przyjemno z chwili obecnej, z bycia z drugim czowiekiem a nie z zasugiwania na jego
przychylno, bdziesz jak ten pierwszy turysta, ktry szczliwy jest przez sam fakt bycia w grach - a na
szczytach bywa i tak, moe nawet czciej ni ten drugi. Wtedy nawet samotna wyprawa jest przyjemnoci towarzyszca osoba tylko t przyjemno zwiksza.
Niektrzy tatusiowie potrafi si wciec, gdy ich syn przewrci si lub puci gola na boisku. Godzi to
bezporednio w ich wasn dum. Jeli tak jeste traktowany, przestajesz przyznawa si do wasnych bdw:
paa na procze wychodzi na jaw dopiero wtedy, gdy ju za pno na poprawk. Kada poraka budzi w tobie
poczucie winy: znw jestem gorszy, znw nie zasuyem na mio taty. Bardzo wczenie wyksztaca to w
tobie przekonanie, e ludziom naley pokazywa tylko swoj dobr stron - tak adn, kompetentn" mask,
za ktr bdziesz podziwiany i kochany. Natomiast bdy, niedocignicia lub wady naley ukrywa. Jest to
prosta droga do wewntrznego wyalienowania, do samotnoci wobec samego siebie.
Wyobra sobie, e twoja Grupa dostaje w szkole lub na studiach dodatkowe, nieobowizkowe zadanie do
wykonania, na przykad referat, ktry pogbia wiedz o przedmiocie. Przymus wykonania takiego zadania
odczuj natychmiast Samotnicy Zakochani w Sobie, Zdyscyplinowani oraz czasem Zaleni, ktrzy mog
podejrzewa, e jeli nie wykonaj zadania, to nauczyciel przestanie ich ceni. Samotnik Zakochany w Sobie
poszuka najpierw takiego wyjcia z sytuacji, by nie musie pisa referatu: Jest to dla mnie zbyt atwy (zbyt
gupi) temat, ebym chcia si nim zajmowa". Jeli jednak potrzeba dowiadczenia podziwu ze strony Grupy
lub nauczyciela przeway, moe si zdarzy, e Samotnik Zakochany w Sobie przepisze ca prac od
specjalisty w tym zakresie, tak zmieniajc form, by nikt si tego nie domyli. Zrobi moe nawet par
nieistotnych bdw, ktrych nie zrobiby specjalista, by uczyni ca rzecz bardziej wiarygodn. eby ukry
przed sob fakt oszustwa, Samotnik Zakochany w Sobie bdzie przewiadczony, e w specjalista napisa
dokadnie to, co on sam mgby napisa, gdyby mia wicej czasu lub chci - nie popeni wic oszustwa, tylko
usprawni sobie prac. W ten sposb jego przekonanie o wasnej bezbdnoci i doskonaoci zostanie
utrzymane.
Grupa na og niespecjalnie polubi Samotnika Zakochanego w Sobie za to okazywanie wyszoci - modzi
ludzie z reguy szybciej wykrywaj takie intrygi ni doroli. Samotnik ten jednak przekona szybko samego
siebie, e Grupa jest mu do szczcia niepotrzebna, bo prezentuje zbyt niski poziom intelektualny i w takim
razie nie ma z ni o czym gada. Wystarczy mu jedna osoba, ktra zachwyci si jego dokonaniami. T osob
40

uzna za jedyn, ktra potrafi doceni jego mdro. Tak wyglda Samotno Zakochana w Sobie w wydaniu
modzieowym - zdystansowana grupa, ktra wietrzy podstp oraz jeden lub dwch wyznawcw z
nieustajcym podziwem w oczach, przy pomocy ktrych Samotnik Zakochany w Sobie broni si przed
uczuciami wasnej maoci i gorszoci. Nie ma tu prawdziwej przyjani, nie ma bliskoci - jest tylko ryzykowna
gra Samotnika Zakochanego w Sobie, ktry niczym pomnik stojcy na cokole stara si nie dopuci do siebie
nikogo na tyle blisko, eby mona byo zobaczy jego rysy, spkania, niedoskonaoci.
W czasie, kiedy Samotnik Zakochany w Sobie kopiuje referat z Internetu, Samotnik Zdyscyplinowany lczy w
bibliotece, aby przygotowa si do caonocnej pracy nad tekstem. Wci za mao literatury uwzgldni, wci
ma przewiadczenie, e zapomnia o czym wanym. Stos podrcznikw na biurku wic ronie, a obawa, e nie
da rady, wci wzrasta. Gdy Samotnik Zdyscyplinowany widzi, e czas mu si koczy, siada przed czyst
kartk papieru i spdza nad ni nastpn godzin, po ktrej kartka jest tak samo czysta, jak bya. adne zdanie
nie jest wystarczajco zgrabne, adna myl nie jest wystarczajco byskotliwa. W kocu Samotnik
Zdyscyplinowany, ciko wzdychajc, zaczyna pisa w obliczu nadchodzcego poranka, zwiastujcego kolejn
porak. Referat, ktry powsta w wyniku tej katorniczej pracy, jest wietny. Wida ogrom woonej pracy,
wida wasn inwencj jego twrcy. Nauczyciel z zadowoleniem wystawia pitk, zwracajc tylko uwag, e
na przedostatniej stronie s mae bdy interpunkcyjne, ktre z pewnoci powstay, kiedy Samotnik
Zdyscyplinowany przysypia nad ranem mimo morza wypitej kawy. Samotnik Zdyscyplinowany nie jest z
siebie zadowolony. Ju zapomnia o celujcej ocenie - gryzie si tymi brakujcymi przecinkami, ktre
przeoczy. Obiecuje sobie, e nastpnym razem uniknie takich bdw, ale to postanowienie nie przynosi
spodziewanej ulgi. Z nosem zwieszonym na kwint zmierza do domu, przeuwajc kolejn porak i
oskarajc si o niedbalstwo. Nie chce z nikim o tym rozmawia - zreszt Grupa te nie chce rozmawia z nim,
majc go za nudnego kujona.
Tak wyglda los dorastajcych dzieci, ktrym wczeniej wpojono przekonanie, e bdw popenia nie wolno.
Owo przekonanie czai si w rnym stopniu w kadym z nas, okazuje sw moc szczeglnie wtedy, gdy
zaczynamy szuka dla siebie yciowego partnera. Wcinita nam w dziecistwie na twarz maska doskonaoci
jeszcze nie raz da o sobie zna, utrudniajc zobaczenie spoza niej ywego, popeniajcego bdy czowieka,
ktrego mimo to (a niektrzy mwi, e wanie dlatego) da si kocha.

Powicenie
Niezwykle wanym zadaniem rodzicw jest nauczenie ci poprawnego wspycia z innymi ludmi. Jednak
czasem wynosisz z tego tak nauk, e skoro kto si na ciebie pogniewa, to jeste cakiem do niczego. Takie
powracajce przewiadczenie jest zmor Samotniczek Zalenych i Chwiejnych, czsto te Zakochanych w
Sobie. Na warsztatach, ktre prowadz, ich uczestniczki ucz si rozpoznawa sytuacje, w ktrych rezygnuj z
wasnych praw po to, by zrobi przyjemno drugiej osobie - by zachowa przekonanie, e ta osoba je lubi.
Jak takie zachowania wygldaj w praktyce? Wyobra sobie, e na przyjciu podchodzi do ciebie nieznajomy,
przystojny facet i proponuje drinka. Jest ujmujcy, sympatyczny i nie masz siy mu odmwi, cho wiesz, e
nawet po kieliszku koniaku twj wiat zaczyna niebezpiecznie wirowa, a wyraanie prostych myli w jzyku
polskim zaczyna sprawia ci kopoty. Ulegasz jednak, w obawie by sobie nie pomyla, e jeste nudna albo e
zadzierasz nosa. Robisz co wyranie wbrew sobie, bo chcesz, eby ci lubi. P biedy, gdy skoczy si to
tak, e pomylisz w rozmowie Picassa z Zanussim i zesztywniay nagle amant taktownie si oddali. Dla wielu
mczyzn takie lekkomylne przyjcie alkoholu i nastpujcy po tym efekt liskiej podogi jest zaproszeniem
do szybkiego seksu. Jeli obudzia si kiedy obok obcego mczyzny z kacem-gigantem i ogromnym
poczuciem niesmaku, to wiesz, o czym mwi. Jeli jeste Samotniczk Chwiejn, to taka poranna sytuacja,
kiedy facet robi co moe, eby jak najszybciej wysza i nie pojawia si wicej w jego yciu, moe nawet
spowodowa u ciebie zaamanie - czasem wypenione czarnymi mylami, ktre podpowiadaj, e nie ma ju po
co y. Daa ponie si chwilowej iluzji bliskoci i teraz pacisz za to haracz. Jeszcze przed chwil bya dla
niego wszystkim, a teraz jeste nikim. Trzeba tylko upra pociel i nie bdzie po tobie ladu. Dla Samotniczki
Chwiejnej, czasem te Zalenej, to koszmar, ktry co jaki czas wraca - tak wirus samotnoci przypomina o
swej obecnoci. Bardzo wiele szkodliwych dla siebie rzeczy samotniczki tego typu potrafi znie, by cho
przez chwil dowiadczy zudzenia bliskoci.
W mniej skrajnych przypadkach, potrzeba lubienia przez wszystkich objawia si tym, e nie umiesz zwrci
uwagi ekspedientce, kiedy wydaa ci za mao reszty, nie umiesz odoy suchawki, w ktrej od p godziny
brzczy cukierkowaty gos agenta ubezpieczeniowego albo bierzesz na siebie najgorsze prace, na ktre nie
maj ochoty twoje koleanki. Gdzie bardzo gboko w tobie czai si gniew na takie wykorzystywanie, ale
zgodnie ze swym przekonaniem wolisz oskary o wszelkie bdy siebie, ni czasem nawet cakiem obcych
41

ludzi. Kiedy, gdy byem bardzo mody, przywizywaem wielk wag do tego, co ludzie o mnie myl. Teraz
mam to gdzie. Dopiero niedawno zrozumiaem, e ludzie najczciej o mnie w ogle nie myl. To pomogo
mi odnale dobr samotno.

Prgi
Niedawno przeczytaem poradnik utytuowanego autora, wydany przez nieznane mi wydawnictwo o dosy
patetycznej nazwie, na stu pidziesiciu stronach namawiajcy rodzicw, by ama objawy dziecicego buntu
przez fizyczne kary. Oczywicie, dla dobra dzieci. To kracowa forma braku porozumienia midzy rodzicami a
tob, gdy masz kilkanacie lat i gdy z pewnoci jeste w stanie przyj logicznie sformuowane argumenty od
osb, ktrym ufasz. Prosty std wniosek, e jeli rodzic musi ci bi, eby uzyska podane zachowanie,
oznacza to, e albo wyraa si w sposb dla ciebie niezrozumiay, albo w tym, co mwi, nie jest dla ciebie
wiarygodny. Albo jedno i drugie. Ten wniosek brzmi jasno, przekonujco i wydaje si, e nie trzeba wiele
wysiku, by do niego doj. Jednemu z moich znajomych, take psychoterapeucie, zabrao to z gr
dwadziecia lat. Oto jego opowie:
Sceny bicia mnie przez ojca, gdy le z opuszczonymi spodniami na krzele, to jedne z najsilniejszych,
najlepiej utrwalonych wspomnie z mojego dziecistwa. Towarzyszy im mieszanka alu, gniewu, wstydu
i poczucia winy. Wydaje mi si to dziwne, bowiem dzi jestem dorosym mczyzn, ktremu siwiej
wosy, podejmuj wielk odpowiedzialno, spotykajc si z cierpicym czowiekiem w gabinecie
psychoterapeutycznym, a jednoczenie wci tak ywo odczuwam to, co trzydzieci lat temu odczuwao
wystraszone dziecko. Jeszcze dzi potrafi podskoczy ze strachu, gdy w zamku drzwi wejciowych
zazgrzyta niespodziewanie klucz. O czym zapomniaem, czego nie zrobiem, za co znw oberw? Czy ja
byem tym wystraszonym dzieckiem, czy moe wci jestem? Cigle zadaj sobie to pytanie. Czsto mam
wraenie, e ta wieo wasnych, dziecicych strachw pomaga mi wej w wiat przey moich
pacjentw, ktrzy bardzo czsto si wstydz, e jakie zadawnione i nieaktualne sprawy s wci tak
ywe i wane. W wielu z nich kryje si takie wystraszone, zranione dziecko, pene poczucia winy za to, e
chce y i czu po swojemu. Odszukanie tego dziecka i zaprzyjanienie si z nim, to zawsze najwaniejszy
dla mnie punkt na pocztku terapii.
Gdy myl o tamtych czasach, nie mog powiedzie, e mj ojciec mnie nie kocha. Bi mnie tylko wtedy,
jeli w jego pojciu zasuyem. Wierzyem w swoj win i szukaem przyczyn takich surowych kar w
samym sobie. Zawsze wiedziaem, za co jestem bity. Czasem myl, e gdybym by bity tak, jak niektrzy
moi koledzy, czyli za sam fakt chodzenia po wiecie, atwiej byoby mi odczu niesprawiedliwo tych kar,
i co za tym idzie, zo i gniew na kogo jeszcze oprcz wasnej osoby. Jednak, gdy wci mi mwiono, e
to bicie jest dla mojego dobra i podawano konkretne przyczyny, nie mogem obwinia nikogo, prcz
siebie. Ale jeszcze gorsze od tego lania byo to, e woaem wtedy na pomoc swoj mam - a ona siedziaa
nieruchomo i nie zwracaa na mnie uwagi. Czuem si wtedy potwornie samotny i opuszczony. Nie wiem,
czy baa si ojca, czy raczej bya w tej egzekucji jednym z katw. Myl, e chyba to drugie. Musiaem
wic kocha oboje za to, e mnie bij. Kocha swoich oprawcw - znamy te sowa od dwch tysicy lat.
Gdy ogldaem Pasj" Mela Gibsona, o ktrej swego czasu byo gono, zy cieky mi strumieniem po
twarzy. Patrzyem na torturowanego czowieka, ktry przez cay czas stara si znale w sercu mio dla
swych katw - i odnajdywaem w tym samego siebie. Nie wiem, czy taki by zamys reysera, a nawet
szczerze wtpi. Nie mam te pojcia czy to by dobry film, czy zy. Wiem tylko, e poruszy we mnie
zastarzae pokady zoci i alu do ojca, ktry w tak dziwny sposb okazywa mi sw mio. Przecie,
gdyby powiedzia mi, e mnie kocha, gdyby okaza troch akceptacji, zrobibym dla niego wszystko.
Aby nie myle o tych okropnych egzekucjach, mj znajomy nie myla te o ich przyczynach, co
powodowao, e odbyway si one nieraz kilka razy w tygodniu. Mogo by te tak, e skoro bicie stanowio
jedyny dowd mioci jego ojca, celowo prowokowa takie sytuacje, by cho w ten sposb jej dowiadczy.
Jest to prosta droga do Samotnoci Ulegej - jeli pogodzisz si z takim stanem rzeczy, jedyn szans na
poczucie bliskoci z drugim czowiekiem jest bl, ktry ten czowiek ci zadaje. Majc stae poczucie winy,
szukasz kogo, kto ukarze ci za grzechy, ktrych nie popenie. Jeli go nie znajdziesz, zaczniesz kara sam
siebie, gdy poczucie winy wci narasta. Tak rodzi si depresja, ktra jest skrajnym stanem samotnoci. Czy
trafiasz w swym yciu wci na tego rodzaju partnerw, ktrzy prdzej czy pniej powoduj twoje cierpienie i
bl? Pomyl, poszperaj w pamici - moe w ten sposb chcesz przywoa jedyne wspomnienia zainteresowania
i bliskoci z rodzicami, ktre ci pozostay.
W poradniku, o ktrym wspomniaem, autor udowadnia sensowno bicia dzieci przez porwnanie ich z
kierowcami, ktrzy przekraczaj dozwolon prdko. Gdyby nie byli karani mandatami, jedziliby bez
42

opamitania i powodowali wypadki - ostre kary powoduj, e kierowcy jed wolniej. To wedug autora dowodzi, i dzieci naley kara. Idc tym tropem, mona powiedzie tak: gdy syn bije swoj koleank, to trzeba
go ukara. W ten sposb, za kadym razem, gdy bdzie chcia kogo pobi, bdzie odczuwa strach przed kar i
zrezygnuje z przemocy. Tu ju bardziej wida absurdalno tego typu rad. Jeli bowiem wtedy, jako dorosy
produkt takiej tresury, nie bij kobiet, to tylko dlatego, e si boj kary. Nie ma tu mowy o mioci do drugiej
osoby, o wraliwoci na jej bl - nie ma czowieczestwa. Jest tylko strach przed kar. Boe, bro nas przed
takimi autorami i ich poradnikami.
Kiedy kto poczuje, czym jest blisko z drug osob, nie przyjdzie mu nawet na myl, eby jej sprawia bl.
Niestety, jeli rodzice s ofiarami wirusa samotnoci, nie s w stanie nauczy dziecka, czym jest wspczucie i
blisko z drug osob. Wtedy pozostaje im bicie. Dostajc tak lekcj, uczysz si przemocy, nie mioci.
Zaczynasz wprowadza podobn tresur w stosunku do swych dzieci. Jeli szybko si nie opamitasz, zrobisz z
nich kolejnych Samotnikw Zdyscyplinowanych. Sprbuj wic przerwa tak rodzinn tradycj". Bdziesz
musia w tym celu przyjrze si sobie. Gdy to zrobisz, dostrzeesz w sobie wcieko, tak wielk, e
kompletnie nie bdzie pasowa do grzechw twego dziecka, ktrego win jest zwykle tylko to, e si nie do
szybko ubiera lub nie zjado na czas kolacji. Ta wcieko si pojawia wtedy, gdy kto, kogo kochasz, nie robi
dokadnie tego, czego od niego wymagasz. Std ju tylko krok do zrozumienia, e twj gniew dotyczy zupenie
kogo innego.
Gdy jeste Samotnikiem Zdyscyplinowanym, ktry zaszczepia swemu dziecku wirusa takiej samej samotnoci
za pomoc bicia, szukasz w ten sposb bliskoci. Wiem, brzmi to niewiarygodnie i paradoksalnie, ale tak
wanie jest. Bijc kochan osob, uciekasz od swojej samotnoci. Szukasz tej bliskoci, o ktrej pisaem na
pocztku - gdy si boisz lub domagasz jedzenia, woasz mam i ona natychmiast si zjawia. Jest na twoje
usugi. Tak samo ma si zachowywa bite przez ciebie dziecko - ma by na twoje usugi. Ma robi dokadnie
to, czego od niego dasz. Wtedy czujesz przyjemno, spokj, zadowolenie. Czujesz te, e bardzo kochasz t
posuszn osob. Oczywicie, kompletnie ci nie obchodzi, co ma do powiedzenia ta osoba, czy jej taki ukad
pasuje. To niewane, tak jak niewane byo, czego chciaa matka, gdy miae za sob dopiero p roku ycia.
Twoje pragnienia s dla ciebie tym samym, co pragnienia tej bliskiej osoby. Jeli nie jest cakowicie posuszna
twoim rozkazom, odczuwasz wcieko, ktra jest tak naprawd blem odrzucenia. Wyadowujesz wic
wcieko na osobach, ktre kochasz - gdy si ciebie boj, staj si bardziej posuszne, a ty masz wraenie, e
bardziej ci kochaj. Samotnik Zdyscyplinowany potrafi t wcieko ukry pod mask surowych zasad
moralnych lub wychowawczych. Wtedy otoczenie widzi krnbrne dziecko i kochajcego, acz surowego ojca i
potakuje ze zrozumieniem gow. Wtedy te jest sprzyjajca atmosfera do pisania naukowych" poradnikw,
usprawiedliwiajcych wasn skonno do przemocy.
Dzi, gdy czsto mam do czynienia z ojcami, ktrzy bij swoje dzieci lub ony, widz w nich maych chopcw,
wciekle okadajcych sw mam, by nareszcie chciaa by z nimi, by chciaa ich kocha i pieci. S rwnie
nieszczliwi, jak ich wystraszone ofiary. Droga do wybaczenia rodzicom jest jednak duga i wyboista, a jej
kres trudny do okrelenia. Jeli jednak sprbujesz odszuka w sobie ten al, to poczucie krzywdy i zwizane z
ni poczucie wciekoci na prawdziwych sprawcw twoich cierpie, to masz wielk szans na wyzwolenie si
ze swojej samotnoci. Wtedy wiesz, e nie musisz powtarza tej historii, e nie musisz kontrolowa i kara
innych, by by kochanym. Wtedy moesz y pen piersi. Nie kademu to jest dane.

Samobjstwo
Gdy dorosy czowiek popenia samobjstwo, moemy si zastanawia, czy skonia go do tego cika choroba,
czy krach finansowy, czy moe problemy rodzinne. Kiedy odbiera sobie ycie czowiek kilkunastoletni, z o
wiele wikszym prawdopodobiestwem mona zaoy, i czu si tak bardzo samotny, e nie mg ju tego
znie. Wielka liczba samobjstw wrd modych ludzi to wystarczajcy powd, by zburzy mit szczliwej,
beztroskiej modoci. Moe ci si wydawa, e jestem zbyt surowy dla rodzicw, przypisujc im win za
cierpienia ich dzieci, ale fakty mwi same za siebie: modzi ludzie, decydujc si na odebranie sobie ycia,
zwykle pochodz z rodzin rozbitych, z rodzin, ktre zaniedbyway swe obowizki wobec dzieci lub
wprowadzay zbyt surow dyscyplin, a take z rodzin zniszczonych przez alkohol. Brak porozumienia z
rodzicami, czy wszystkie wymienione wyej przyczyny samobjstw dzieci.
Oczywicie, jest wiele innych przyczyn decydowania si na ten rozpaczliwy krok, jak ze wyniki w szkole,
utrata znajomych w wyniku przeprowadzki czy brak poczucia, e ycie ma jakikolwiek sens. Czy jednak
doszyby one do skutku, jeli mody czowiek, ktry znalaz si w takich kopotach, mgby o tym szczerze
porozmawia z tat lub mam? Mona usprawiedliwia rodzicw, mwic, e dzieci w tym wieku oddalaj si
od nich i wol kontakt ze swoj Grup. Nawet jeli tak jest, to rodzice powinni pamita, e ta samodzielno
43

ich dzieci jest chwiejna i czsto pozorna. Tak jak trzyletni szkrab, biegajcy po placu zabaw wrd
starszych dzieci, co jaki czas czujnie zerka w stron mamy, tak pitnastoletni czowiek, dowiadczajcy po raz
pierwszy przyjemnoci i zagroe dorosego ycia, chce mie pewno, e w kadej chwili moe dosta od
rodzicw rad, opiek czy jakkolwiek inn pomoc. Mwic krcej, jeli jeste nastolatkiem z aspiracjami na
dorosego, to jednak cay czas chcesz mie moliwo stania si na jaki czas dzieckiem swojej mamy czy taty,
a do chwili, gdy poczujesz si bezpieczniej.
Raz jeszcze oddam gos mojemu znajomemu z poprzedniego rozdziau:
W tamtym czasie sam mylaem o popenieniu samobjstwa - z kilku powodw. Jak ju wiesz, moje ze
wyniki w szkole byy przyczyn egzekucji, ktrych samo wspomnienie budzi strach. Nic dziwnego, i
kiedy, gdy natok ukrywanych szkolnych grzechw okaza si ju tak duy, e kolejna egzekucja bya
tylko kwesti czasu, zaczem myle o samobjstwie, by jej unikn. Ostatecznie zrezygnowaem, ze
strachu przed blem -na moj korzy zadziaao by moe to, e pasjonoway mnie raczej filmy o
samurajach ni melodramaty i wanie z filmw Kurosawy czerpaem wiedz o tym, jak samobjstwo
powinno wyglda. Czy rodzice nie mogli mi pomc w nauce? Za odpowied niech wystarczy opis lekcji
matematyki z udziaem mego ojca i moim: ja siedz wystraszony nad jakim banalnym dodawaniem i
mam kompletn pustk w gowie, a ojciec stoi nade mn, pieni si i wymyla mi od gbw. To powoduje
jeszcze wiksz blokad w mojej gowie i jeszcze wiksz wcieko taty. Bdne koo. Do dzisiaj, gdy
mam wypeni zeznanie podatkowe, cyferki mi tacz przed oczami, a w mzgu totalny chaos.
Druga myl o samobjstwie, o wiele silniejsza, pojawia si w mojej gowie, gdy po raz pierwszy rzucia
mnie dziewczyna. Oczywicie, dla mojego najlepszego kolegi. Jeden i drugi fakt, poczone razem,
stanowiy zbyt wielki cios, bym mg myle o czym innym, ni tylko o ucieczce z tego podego wiata. To
byo najsilniejsze dowiadczenie samotnoci, jakie pamitam z tego okresu. Szczliwie znalaz si
wwczas obok mnie inny kolega, ktry mi to wyperswadowa. Na drugi dzie niewiele ju o tym
mylaem, ale niewykluczone, e gdybym wtedy zosta cakiem sam, nie opisywabym dzi owego
wydarzenia. Gdy o tym teraz rozmylam, uderza mnie fakt, i w obliczu odrzucenia nie miaem si do
kogo odwoa. Zabrako mamy, ktra by czujnie, cho z daleka obserwowaa moje dorose zabawy",
zabrako taty, ktry by mnie lojalnie uprzedzi, e wiat to nie miejsce, gdzie Bolek i Lolek dziel si
Tosi po rwno. Dlaczego nie mogem si do nich zwrci? Po pierwsze dlatego, e w mojej rodzinie nie
rozmawiao si o seksie, a po drugie dlatego, e za bdy byem karany.
Jak bumerang wraca tu brak porozumienia midzy rodzicami a dziemi, jako gwna przyczyna samobjstw
tych ostatnich.
Bdc modym czowiekiem, szukasz mioci i przyjani wrd rwienikw. To naturalny etap po przyjciu do
wiadomoci faktu, e nie oenisz si ze swoj mam, e nie bdziesz krad jabek ze swoim ojcem. Ten etap
jednak to stan chwiejnej rwnowagi - w wypadku takiego zawodu miosnego, ktry opisa mj znajomy, chcesz
na chwil wrci do zudzenia, e rodzice bd si tob zawsze opiekowa. Potrzebujesz staej, twardej opoki,
chocia czasem nawet przed sob do tego si nie przyznajesz. Gdy jednak kryzys minie, znw poszukasz
partnera na zewntrz. Ta hutawka moe si kilka razy powtrzy, zanim na stae ugruntuje si w tobie
przekonanie, e yciowych partnerw musisz znale poza najblisz rodzin. Gdy masz dokd wraca po
swych nieudanych wyprawach w doroso, zwykle przejdziesz ten trudny czas w miar bezpiecznie. Jeli
jednak nie masz takiej bezpiecznej przystani, bo rodzice oczekuj twojej perfekcji, upieraj si, eby rzuca ci
na gbok wod lub po prostu nie maj dla ciebie czasu, to w obliczu odrzucenia wpadasz w czarn, bolesn
otcha samotnoci. Wtedy, by skrci swoje cierpienia, dla ktrych nie widzisz koca ani rozwizania, jeste w
stanie targn si na ycie.
Mimo oczekiwa wielu niedoszych samobjcw, ich krok czsto nie wywouje spodziewanego
zainteresowania bliskich osb. Rodzina chodzi wok niego na palcach, znajomi si odsuwaj -rzadko kto spyta
wprost o przyczyn tak wielkiej rozpaczy. Tego rodzaju unikanie usprawiedliwiane jest zwykle trosk o odratowan osob. Nie bdziemy do tego wraca, bo jeszcze jej si pogorszy i znw sprbuje" - tumaczy sobie
wylkniona rodzina.
Prawda jest zwykle inna - bliskie osoby wyczuwaj gdzie w tym wszystkim swoj win i wiedz, e
poruszenie tego tematu moe spowodowa cakiem suszne oskarenia pod ich adresem. Niewiele jednak osb
jest gotowych do konfrontacji ze swoimi bdami, wic niedoszy samobjca zostaje znw sam ze swoimi problemami i bardzo prawdopodobne, e sprbuje znowu opuci ten wiat. Tym razem moe ju na zawsze. Jeli
wic planujesz taki krok, to bardzo ci prosz: zrb najpierw jedn rzecz - porozmawiaj z ssiadem, z
koleank, z telefonem zaufania, z psychologiem, ksidzem - z kimkolwiek, kto ma choby pi minut, by ci
44

wysucha, nie przerywajc. Uzyskana w ten sposb chwila bliskoci z drugim czowiekiem czsto ma
cudowne, uzdrawiajce dziaanie. Daje nadziej, e twoja samotno nie jest wieczna, e ma gdzie swj kres.
Ju nic wicej o tym nie powiem. Po prostu we do rki telefon i zadzwo.

Patriarchat
Inaczej dowiadczaj samotnoci dziewczynki, inaczej chopcy. W naszym patriarchalnym (wci coraz mniej,
ale jednak) spoeczestwie, kobieta czsto okrela swe yciowe role poprzez swj stosunek do mczyzny.
Jestem matk, jestem on, jestem dziewic" - wszystko to mwi nam, czym kobieta jest dla mczyzny. Nie
mwi za to nic o tym, czym jest dla siebie, kim jest, gdy jest sama i nie musi o mczyznach myle. Niestety,
dla wielu kobiet samotno to wanie cige mylenie o mczynie. O tym, ktrego nie ma, ktry by lub
ktry by moe si pojawi. To utrudnia odnalezienie dobrej samotnoci.
Ju mae dzieci rni si od siebie pod tym wzgldem. Dla dziewczynek samotno to bez wyjtku
dowiadczenie przykre, smutne, kojarzce si z utrat albo nieobecnoci bliskich osb. Chopcy natomiast ju
w tym wieku zaczynaj mwi o dobrej samotnoci. Lubi by czasem sam, bo mnie wtedy nikt nie pilnuje.
Mog poszale, mog si bawi w co chc. Mog zje tyle cukierkw, ile chc i oglda telewizj do pna.
Albo zadzwoni do kogo, bo jak mama jest w domu, to nie pozwala".
Rnica midzy pciami w odczuwaniu samotnoci wynika z rl, jakie przeznacza dla nich spoeczno.
Dziewczynka ma w przyszoci strzec domowego ogniska, wychowywa dzieci, dba o wygld i humor ma.
Uczy si j wic wyczulenia na potrzeby innych osb. Zobacz, jaka mama jest przez ciebie smutna. Spytaj
tat, czy czego mu nie trzeba poda" - takie sowa z pewnoci czciej sysz mae kobiety ni mali
mczyni. Tak szkolona dziewczynka uczy si wic czerpa rado z bliskich relacji, z emocjonalnej harmonii,
jaka panuje midzy dwiema osobami. Ich brak w yciu jest dokadnie tym, co rozumiem w tej ksice przez
samotno. Chopcy z kolei czciej opieraj swe zadowolenie z ycia na zdobyczach, na wygranej, na pozycji,
jak s w stanie wywalczy sobie w Grupie. Samotno przychodzi do nich inn drog - przez to wanie, e
nie nauczono ich dzieli si sw radoci, wspodczuwa z drug osob. Te cechy nie pomagaj jednak zdoby
pozycji rodkowego napastnika na boisku albo funkcji dyrektora powanej firmy. adna wic pe nie jest tu
specjalnie uprzywilejowana. Dorose dziewczynki bd tylko odczuwa samotno bardziej wprost, bd
wiedzie dokadnie, czego im brakuje. Dorosym chopcom trudniej bdzie zrozumie, e ich alkoholizm,
przepracowanie lub choroba wrzodowa wynikaj z braku bliskiej osoby, ktra moe zdj z nich poow
zmartwie i smutkw, a podzieli si sw radoci.

Machismo
Jeli wychowywae si w rodzinie patriarchalnej, zapewne wiesz, e takie ycie to nie przelewki. Ja take
wiem. Ojciec jest najwaniejszy, budzi strach. Od niego zaley twj czas i twoje zajcia. On nagradza i on
karze. System jest niby prosty: masz by silny, nie rozkleja si, walczy o swoje i wypenia jego polecenia, a
wszystko bdzie grao. W praktyce rzadko daje si to w peni zrealizowa. Czasem chciaoby si popaka,
przytuli - na to jednak nie moesz sobie pozwoli. Krok po kroku uczysz si nosi mask twardego i pewnego
siebie mczyzny. Kada skaza na honorze musi by natychmiast pomszczona, zanim zobaczy to ojciec. Na
temat kobiet masz wyrobion opini: bezmylne stworzonka, istniejce po to, by dawa przyjemno. Nie
lubisz u siebie kobiecych cech, zbyt czsto ci za nie wymiewano. Nie bd bab!" - zao si, e syszae
to miliony razy. Wiesz ju, e takie cechy jak wraliwo, zgodno, sentymentalno, s godne pogardy.
Nienawidzc ich w sobie, nie cierpisz ich take u kobiet. S dla ciebie dowodem ich gupoty i niszoci.
Kobiety daj sporo przyjemnoci, to fakt. Dlatego nie mwisz im prawdy, dopki ci si nie znudz. Mwisz im
to, co chc usysze, przynosisz im te idiotyczne kwiaty, eby tylko nie sprawiay kopotu, gdy bdziesz je
cign do ka. No, moe troch oporu nie zawadzi, bo przyjemnie go przeama, ale taki opr to take
dowd na faszywo kobiet. Nie mona im ufa.
Jest tylko jedna kobieta w twoim yciu, ktrej ufa warto - to mama. Pamitasz, e koia twoje zy, gdy ojciec
si wcieka, zirytowany twoj niezgrabnoci. Czsto ci przed nim bronia, gdy ju nie dawae rady mskim
powinnociom, chocia dostawao si jej za to. Jest jedyn osob, ktra wie o twoich sabociach, a ty tak do
koca nie masz pewnoci, czy j za to kocha, czy nienawidzi. atwiej jednak nienawidzi inne kobiety, a
mam pozostawi czyst i niewinn. Tak, kobiety to w wikszoci dziwki. Nie przypominaj w niczym twojej
mamy. A przecie tak niewiele od nich wymagasz. Tylko tyle, eby ci podziwiay, nie krytykoway, nie
odzyway si nieproszone i eby szybko i sprawnie wypeniay polecenia. I eby dbay o dom, bo lubisz
porzdek i wkurza ci baagan. No i eby gotoway co, co daje si zje. Najgupsze stworzenie to zrozumie, a
one nie. Zawsze co przekrc, czego nie zrozumiej, o czym zapomn. Wtedy trzeba je ukara. Jeste
45

sprawiedliwy - nie bijesz ich wtedy, gdy nie zasu. Ale nauczk trzeba da, w przeciwnym razie szybko
stracisz autorytet, a one si rozpanosz. Chwali kobiet nie warto, bo to je psuje. Zaraz si rozleniwi i tylko
bd si malowa albo trajkota przez telefon. Dyscyplina jest im niezbdna. Ale i tak, mimo twojej opieki, mimo tego e je utrzymujesz, masz cay czas wiadomo, e prdzej czy pniej z kim si puszcz. Taka ich
natura.
Macho to zwykle Samotnik Lojalny, czsto z duym udziaem Samotnika Nieufnego. Jego tryskajcy
wszelkimi otworami testosteron dziaa magicznie na kobiety - zwykle jednak na te, ktre take zostay
wychowane w patriarchalnej rodzinie. Doprowadza to do szau mczyzn niszych od niego i wszych w barach, ktrzy musz pogodzi si z faktem, e o najpikniejszej koleance w klasie mog tylko marzy. On
bowiem bierze j sobie na wasno, a potem najczciej porzuca. Macho dzieli kobiety na: dziwki i madonny.
Jeli kobieta idzie z nim do ka w pierwszym tygodniu znajomoci, zostaje zaszeregowana do pierwszej
kategorii. On oczywicie wszelkimi sposobami nakania j do tego. Potem jest cynicznie wykorzystywana,
poniana i nie ma adnych szans na maestwo z mczyzn typu macho. Suy mu do udowodnienia, e
kobietom ufa nie mona. Oczywicie macho nie rozumie tego, e w takich warunkach kada kobieta w kocu
poszuka sobie kogo innego. Nie - macho wci od nowa udowadnia sobie i innym, e jego mama jest
najwspanialsz osob na wiecie i adna inna nie bdzie si z ni rwna. Jak kady Samotnik Lojalny, macho
nie zdradzi swojej matki. Wiele uczciwych, kochajcych go kobiet doprowadzi do rozpaczy, do depresji, do cakowitego upadku tylko dlatego, eby nie straci swej zudnej wizji mioci doskonaej. By moe znasz ten
motyw z filmw skdind dobrego, polskiego reysera, Wadysawa Pasikowskie-go. Jego gwny bohater
zwykle upokarza wybrank na rozliczne sposoby, by zrealizowa sw fantazj o mioci doskonaej, ktra w
rzeczywistoci jest mioci do matki. Ale to budzi jego strach, bo on nie chce straci mioci matki, nie chce
si narazi na jej gniew. Im bardziej wic jego filmowa partnerka go kocha, tym bardziej on j upokarza. W
kocu ona nie wytrzymuje i odchodzi, a nasz gwny bohater, z min czowieka, ktrego nic na tym wiecie nie
zdziwi, wygasza jedn z wersji zdania: Wszystkie kobiety to dziwki". Czujemy wspczucie twrcw filmu
dla jego nieszczcia i msk solidarno w walce z okrutnym, kobiecym wiatem.
Czasem si zdarza, e macho spotyka na swej drodze madonn. To zwykle kobieta wybrana albo przynajmniej
zaakceptowana przez jego matk - macho przecie musi pozostawi po sobie potomka. Tak ubezpieczony,
macho wchodzi w wity zwizek maeski. Wieczr kawalerski macho to zwykle pijacko-seksualna orgia,
ktra sugeruje, e egna si on z takim yciem i odtd bdzie wierny onie. Jest to oczywista bzdura, bo jeli
kto jest rzeczywicie zainteresowany drug osob i ywi do niej ciepe uczucia, to nie bdzie szuka przygd
gdzie indziej ju na pocztku wsplnego ycia. Taki wic wieczr to jakby stempel pod tajnym owiadczeniem:
Od tej pory bd ci zdradza i upija si skrycie". Dziwna sprawa, ale macho rzeczywicie w domu zachowuje
si w miar poprawnie, a szaleje tylko poza nim. To proste odtworzenie sytuacji z jego rodzinnego domu, gdzie
potrzeby dziecka byy nagminnie amane - od tej pory ma przewiadczenie, e musi je zaspokaja gdzie indziej.
W domu wic jest surowym i przykadnym ojcem, a poza domem szybko nawizuje jeden lub wicej zwizkw
z pierwszym, rozrnianym przez niego typem kobiet, czyli typem dziwki. W domu patriarchalny porzdek i
czasem fanatyczna wrcz dbao o moralno i tradycj, poza domem seks, alkohol, czasem hazard lub ycie
przestpcze. Macho nie jest w stanie poczy w jednym ciele kobiety opiekuczej i kobiety seksualnej. W
gbi ducha zachowuje przekonanie, e seks to co brudnego, o ile nie suy prokreacji. Macho, ktry czasem
znajdzie si u psychoterapeuty, bardzo czsto mwi, e nie chce si kocha z wasn on, bo ma wraenie, e
j tym bruka, sprowadza do roli dziwki. A ju seks z wasn on bardziej dziki i spontaniczny, gdzie
mczyzna si cakowicie otwiera i przyznaje do swych potrzeb, w ogle nie wchodzi w rachub. Jego ona
jest jakim nierealistycznym tworem, ywi wobec niej uczucia bardziej synowskie ni mskie. atwo sobie
wyobrazi, w jakiej puapce samotnoci ona yje. Z jednej strony zwykle ma adny dom, drogie ciuchy i liczne
dzieci - co, czego zazdroszcz jej koleanki. Z drugiej ma poczucie pustki, mieszkania w zotej klatce, gdzie
przydzielona jej zostaa rola sprztu, z ktrym jej nieobecny m dobrze wychodzi na rodzinnych fotografiach.
Prby buntu, oprcz kary ze strony ma, powoduj krytyk obydwu rodzin, koleanek, a take wasne wyrzuty
sumienia. Przyjaciki, ktre potrafi zrozumie jej pooenie, zwykle nie s akceptowane przez ma, nawet
wypraszane z domu. Nic dziwnego, e tak umczona kobieta zakochuje si czasem bez pamici w kim
przypadkowym - w listonoszu, w swoim ginekologu, w ssiedzie z naprzeciwka. Jeli m to zauway, zwykle
z ukrywan, mciw satysfakcj (wszystkie kobiety to dziwki) wyrzuca j na bruk, nastawia przeciwko niej
rodzin i dzieci. Niezwykle trudno rozszyfrowa manipulacj macho, bo on najczciej dziaa w przekonaniu
swej susznoci i jest wspierany przez rodzin: Oto ubstwiana ona, ktra miaa wszystko, pokazaa, e
obcy facet jest waniejszy od jej rodziny". Czsto ona sama yje odtd w przekonaniu o swej winie, niezalenie
46

od tego czy uniesiony susznym gniewem maonek pozwoli jej mieszka w swym domu, czy nie. Dla niego
takie pozwolenie jest zwykle korzystne, bo nie musi ju z ni si kocha, ma otwart drog do skokw na boki,
za ktre nawet nikt go nie skrytykuje - w kocu nie on spowodowa rozkad maestwa. Jego skruszona ona
jest od tej pory nieustannie przeladowana i drczona za to, e miaa zaj miejsce przeznaczone tylko i
wycznie dla jego matki.
Taka jest natura machos, ktra w jakim stopniu tkwi w kadym mczynie. Samotno, w jak wpdzaj swe
zrozpaczone ony, jest oczywista, jeli spojrzy si na ni pod odpowiednim ktem. To jedne z
najnieszczliwszych kobiet na ziemi. Samotno, ktra doskwiera samym machos, jest trudniejsza do
uchwycenia, ale rwnie silna.
Wyobra sobie wiat, w ktrym wci musisz by najlepsza, gdzie o twojej wartoci wiadczy liczba pobitych
wrogw, w ktrym nie ma miejsca na czuo i zaufanie, gdzie seks jest nierozerwalnie zwizany z pogard i
nienawici wobec osoby, z ktr go uprawiasz. Nie moesz nikomu si poskary, nikomu zwierzy i nie masz
nawet nadziei na to, e gdzie istnieje osoba, z ktr mona przey szczliwe chwile -bez podejrze, bez
udawania, bez stawiania warunkw. wiat machos jest wiatem przeraliwie pustym i smutnym. Jak
najcenniejszy skarb ukrywaj oni przed ludmi i przed samymi sob fakt, e najbardziej ze wszystkiego brakuje
im mioci i czuoci bliskiej osoby, w ktr mona si wtuli i bez wstydu wypaka cay swj al do wiata.
Nikt im na to nigdy nie pozwoli, wic nie maj te szansy, eby pozwoli na to samemu sobie.

Wina i wstyd
Podporzdkowywanie kobiet mczyznom jest w naszym spoeczestwie czym tak powszechnym, e a
trudnym do zauwaenia - jak powietrze. Obraz kobiety jako istoty ulegej, sabej i nieracjonalnej wci istnieje
w naszym spoeczestwie. W tworzeniu takiego wizerunku najwaniejsz rol odgrywa patriarchalna rodzina miejsce, gdzie uwiconym obyczajem mczyzna kontroluje ycie ony i dzieci. Domaga si obsugiwania go,
okrela sposoby, w jaki domownicy maj spdza swj czas oraz wymierza kary, czsto fizyczne, za
niestosowanie si do jego zasad. Jak ju wiesz, zwykle wynika to z jego wewntrznego poczucia niszoci,
ktre prbuje agodzi, przekonujc siebie i innych, e kobieta i dziecko to inne, gorsze gatunki czowieka.
Niestety, w okresie dorastania jeste dla niego zarwno kobiet, jak i dzieckiem.
W patriarchalnej rodzinie twoj rol jest bycie uleg, wraliw i pikn. Nie myl, nie sprzeciwiaj si,
wygldaj adnie i znaj swoje miejsce. Gdzie jest to miejsce? Ju w bajkach, ktre mama czyta ci na dobranoc,
daje si zauway wyrany podzia na dzielnych miakw i czekajce na nich z utsknieniem nagrody w
postaci on, bojcych si ciemnoci i myszy. Klasyczna bajka o Kopciuszku, na ktrej wychoway si miliony
dzieci, prezentuje wizerunek kobiety, ktra czeka w kuchni, szorujc gary, a przyjdzie jaki wspaniay
mczyzna i co z ni zrobi". Wychowujc si w takiej atmosferze, zaczynasz z wolna wierzy, e bez
mczyzny jeste nikim, a w najlepszym razie kim niepenym, poowicznym, mao wartociowym. Gdy
doroniesz, twoim gwnym zadaniem bdzie znalezienie partnera. Bez niego pozostaniesz nieszczliwa i
samotna. Jeli jednak znajdziesz go tylko po to, eby uczyni zado tradycji, nie miej zudze - nadal bdziesz
nieszczliwa i samotna.
Patriarchalne wychowanie nauczy ci jeszcze jednego: wstydu z powodu posiadania potrzeb seksualnych. Tego
rodzaju wstydliwoci bardzo rzadko uczy si chopcw. W rezultacie wejdziesz w okres dojrzewania z lkiem i
poczuciem winy. Niewykluczone, i bdziesz si wstydzi swoich duych piersi, ktrych nieprzytomnie (ale po
kryjomu) bd ci zazdroci dorose kobiety. Gdy si zdarzy, e kto zauway w twojej szkolnej torbie
podpaski, bdziesz chciaa ze wstydu zapa si pod ziemi. Chopcy nieomylnie wyczuwaj t pojawiajc si
sabo - nie oszczdz ci wulgarnych zaczepek, przez co przebywanie w Grupie bdzie si dla ciebie
nieodmiennie wiza z odczuwaniem nieufnoci i lku. Tego rodzaju zaczepek nie ma w relacji odwrotnej,
prawda? Rodzina i dalsze otoczenie uwiadamia ci stopniowo, e jeste odpowiedzialna za seksualne reakcje
mczyzn wobec ciebie. W stopniu karykaturalnym wida to w ortodoksyjnym islamie, gdzie kobieta musi si
osoni od stp do gw, eby mczyzny nie kusi diabe, czyli krtko mwic, eby nie podnieca si niezdrowo. To ty jeste odpowiedzialna za jego seksualne reakcje, nie on - ucz kaznodzieje - oddaj mu si nawet
wtedy, gdy nie masz na to ochoty, bo jeli pjdzie do innej, sama sobie bdziesz winna". W rezultacie takiego
prania mzgu, nawet myl, e to" mogoby sprawia przyjemno, napawa ci mieszanin lku i wstrtu. Nie
tylko nie moesz otwarcie powiedzie, czego chcesz, ale nie moesz nawet otwarcie przyzna si do swoich potrzeb sama przed sob. Nie moesz w ogle wiedzie, e tego" pragniesz. Spychasz wic na dno wiadomoci.
Od dawien dawna kobiety w naszej kulturze uczone s, i okazywanie podania uwacza kobiecie. Domylasz
si pewnie, e tymi troskliwymi nauczycielami byli gwnie mczyni. Uczc jednak crki tumienia
seksualnych emocji, zastawili na siebie puapk. Wychowane w ten sposb kobiety staway si nastpnie
47

onami, w ktrych nijak nie dao si wznieci erotycznego aru. Sprytni mczyni oskaryli je wic o
ozibo i zaczli wieczorem wymyka si do pobliskich spelunek, gdzie z kolei widywali si z kobietami, u
ktrych pomie seksu strzela pod niebo, ale do ktrych nie mieli za grosz szacunku.
Skutki tej schizofrenii odczuwamy na sobie po dzi dzie. Mczyzna pragnie wiernej dziewicy, ale opuszcza
j na drugi dzie, znudzony jej erotyczn nieporadnoci. Jeli, dla odmiany, podczas pierwszej wsplnej nocy
zostaje przez kandydatk na on rozpalony do biaoci, take ucieka, bo przecie nie moe mie do niej nawet
krztyny zaufania. Kobieta wstydzi si wic okaza bez skrpowania sw seksualno. Nie chce zasuy na
opini ladacznicy. To znw bardzo czsto zamyka jej drog do penego zaspokojenia potrzeb seksualnych, za co
zgodnie z tradycj wini sama siebie. I tak koo niemocy si zamyka.
Jaka wic jeste, jeli wychowaa si w rodzinie patriarchalnej? Podsumujmy: jeste posuszna mczynie,
twoja samoocena i nastrj s zalene od jego opinii i od jego humoru, nie masz osobistych planw
zawodowych, a jeli masz, to z towarzyszcym poczuciem winy; jeste przekonana, e bez mczyzny nie
poradzisz sobie w yciu oraz uwaasz, e o czasie, miejscu i jakoci seksualnego zblienia decyduje
mczyzna. Prawdopodobnie nawet nigdy si nie dowiesz, co to jest orgazm, chocia moe bdziesz musiaa
si nauczy z telewizji, jak go udawa. Patriarchalna rodzina w sposb prawie doskonay kieruje ci w stron
zej samotnoci. Wiesz, wczoraj na ulicy jacy dwaj faceci prbowali mnie zagadywa - chwalia si w
sekrecie mojej znajomej jej koleanka - i nawet nie byli pijani". Bez komentarza...

Maski
Z pewnoci masz jakie wyobraenia co do osoby, z ktr chcesz by, albo co do formy zwizku, ktry chcesz
zawrze. Kady z nas je ma. Jeli dopiero wkraczasz w dorose ycie, te wyobraenia s zwykle pochodn
twoich wczeniejszych obserwacji -nie wynikaj z osobistego dowiadczenia. Tworzy je pami o tym, co si
wydarzyo dotychczas w twoich kontaktach z bliskimi ludmi, lub o tym, co si w nich nie wydarzyo, a czego
bardzo potrzebowaa. Jeli rodzice tworzyli bliski, intymny zwizek, oparty na zaufaniu i szczeroci, z
pewnoci bdziesz chciaa stworzy podobny - wiesz bowiem, jak bezpiecznie i przyjemnie jest y w
otoczeniu, gdzie mona bez lku by sob, wyraa wasne uczucia, zarwno radoci, jak i smutku lub gniewu.
Dowiadczya bliskoci i wiesz ju, czego szuka. To najwspanialszy dar, ktry mog swemu dziecku
przekaza w spadku rodzice. Jeli jej nie dowiadczya, jeli rodzice wzbudzali w tobie i w sobie nawzajem
strach, poczucie winy lub ch zemsty, to nie wiesz, czym jest blisko z drugim czowiekiem, jak j rozpozna
i jak jej szuka. Moesz mie tylko niejasne wyobraenia, czasem wspomnienia ulotnych chwil, kiedy tata by
w dobrym humorze i mnie nie zbi, tylko pogada", kiedy mama si rozmarzya i opowiedziaa o swej
pierwszej mioci, a potem razem pakaymy". Wielu samotnikw, ktrych rodzice kcili si ze sob i
zaniedbywali dzieci, przyrzeka sobie: Ja tego nie powtrz. Stworz dla swych dzieci wspaniay, szczliwy
dom". Niestety, wielu z nich, jakim magicznym sposobem, po piciu latach maestwa zaczyna przypomina
do zudzenia swoich rodzicw. Jakie fatum? Jeli nie wyniosa z rodzinnego domu dowiadcze ciepa,
zaufania i akceptacji, musisz ich szuka samodzielnie. Bdziesz ich szuka z pewnoci - nawet Samotnik
Wycofany pragnie ich, cho rzadko si do tego przyznaje. Czasem mona znale je u babci lub dziadka szczliwcy, ktrym to si udao, atwiej poradz sobie z wirusem samotnoci. Pozostali musz szuka wzorw
w literaturze, w kinie, w telewizji lub w kolorowych" gazetach, ktre opisuj miliony sposobw na zdobycie i
utrzymanie Partnera, i wci maj wierne czytelniczki - czy to nie podejrzane? W jednej z nich zamieszczono
(midzy innymi) tak oto recept dla pa, czujcych obojtno swego Partnera: Pytanie: Co zrobi, jeli
mczyzna nie otwiera ci drzwi samochodu?". Odpowied: Stj obok drzwi, patrz znaczco i czekaj, a si
domyli". adnej rozmowy, adnego wyraania swych uczu. Po prostu brutalny pojedynek: kto si zamie
pierwszy, kto wygra? To jedna strona medalu. Druga, to opowiadania o szczliwej mioci, oparte na
schemacie Kopciuszka: upikszaj si z caej siy - maluj si, farbuj wosy, wicz ciao, jedz sam saat, a
wtedy odnajdzie ci wspaniay mczyzna i zaprowadzi do szczliwej doliny, penej r. Ksiki o takiej
tematyce, ktrych wsplna nazwa jest nam wszystkim dobrze znana, maj wci niesabnce powodzenie,
przez co ambitni" pisarze wyrywaj sobie wosy z gw. Popularno Harlequinw wiadczy o ogromie
zniszcze, jakich dokona w naszym spoeczestwie wirus samotnoci. Ich czytanie oraz ledzenie losw
bohaterw licznych seriali telewizyjnych, bazujcych na formule wiele przeszkd a potem wspaniay lub", to
w duym stopniu wyraz rezygnacji z prb znalezienia bliskiej i kochanej osoby w realnym yciu. Wiem, e
taka mio nie istnieje, wic przynajmniej poogldam j sobie w telewizji" -Czy zdarzyo ci si czasem tak
pomyle? Wszyscy lubimy sobie pomarzy. Nieszczcie zaczyna si wtedy, gdy na tych marzeniach
poprzestajemy.
Nie majc wzorw intymnoci z rodzinnego domu, szukasz ich wic w opowieciach, ktre wyspecjalizoway
48

si w odwzorowywaniu ludzkich marze. Hollywood nie przypadkiem nosi nazw fabryki snw". Dwie
godziny spdzone z bohaterami romantycznej komedii potrafi natchn nadziej i dobrym nastrojem na kilka
nastpnych dni - dni, w ktrych samotno przestaje ci tak bardzo doskwiera. To troch tak, jak z cukierkiem:
zjesz co pysznego i przez par chwil nie czujesz godu. Potem jednak poziom cukru we krwi gwatownie spada
i aby unikn tego przykrego uczucia, sigasz po nastpny. Czytajc Harleuiny, yjesz jakby w dwch rnych
wiatach: jednym wymarzonym i szczliwym, a drugim prozaicznym i smutnym. Niestety, tego drugiego nie
jeste w stanie zaakceptowa, a w tym pierwszym zosta na stae. Czste jednak obcowanie ze wiatem marze
powoli wyksztaca w tobie pewien schemat szczliwego zwizku. Dodajmy od razu, schemat mao
realistyczny.
Czy w ogle si da y szczliwie wedug schematu? Schematy maj to do siebie, e zaczynasz poprzez nie
postrzega innych ludzi. Jak to si odbywa w praktyce? Gdy spotykasz nowego mczyzn, mniej ci wtedy
interesuje, jaki on naprawd jest, tylko czy pasuje do twoich wyobrae. Jeli bardzo pragniesz bliskiego
zwizku, a w dodatku czujesz w kolanach to dziwne drenie, bdziesz pomniejsza wady poznanego
mczyzny i poszukiwa zalet, zgodnych z twoim schematem idealnego Partnera. Tak ju jestemy
skonstruowani, e wyobraamy sobie raczej partnerw doskonaych ni najgorszych z moliwych. Dlatego
wanie tak atwo jest nie dostrzec cakiem wyranych wad u przyszego Partnera. Wana wskazwka przy
szukaniu kandydata: oprcz ideau mczyzny, stwrz sobie w gowie jego cakowite przeciwiestwo - taki
antyidea, do ktrego take bdziesz kandydata porwnywa. Stwrz go na trzewo, zanim hormony mioci si
zagotuj i pomaluj wiat na rowo. Traktuj tak ocen bardziej jak casting ni jak konkurs piknoci. To
uchroni ci przed wieloma pochopnymi wyborami.
Musisz pamita o tym, e przyszy Partner bardzo ci pomoe w tym, by widziaa go przez pryzmat swego
ideau. Zobaczysz go wtedy, gdy bdzie przygotowany na spotkanie z tob. Wypachniony, przypudrowany i
zarowiony - bdzie si stara speni twoje oczekiwania. Z pewnoci jest wiadomy tego, jak statystyczna
Polka wyobraa sobie idealnego Partnera. Podczas rozmowy z tob bardzo szybko si dowie, jakie s twoje
szczeglne wymagania i postara si im sprosta. Czasem dlatego, eby ci zwyczajnie uwie, ale chyba
czciej dlatego, e kady z nas chce znale kogo, kto bdzie go podziwia. Kady z nas ma w sobie co z
Samotnika Zakochanego w Sobie. Powtrz, bo to wane: Na wstpnym etapie znajomoci bardzo czsto
odgadujemy i speniamy potrzeby drugiej strony nie z altruizmu, ale dlatego, by wypa w jego/jej
oczach jak najlepiej i potraktowa t osob jak lustro, ktre powie nam: jeste pikny i mdry. Myl, i
jasne jest dla ciebie, e te prezentowane zalety mog nie mie adnego potwierdzenia w rzeczywistoci - mog
by jak godowe ubarwienie, ktre zostaje zrzucone, gdy ju doszo do seksualnego zblienia.
To samo bdziesz robi ty: by zasuy na wzgldy, odgadywa yczenia Partnera i spenia je. Wszyscy
pragniemy akceptacji - jeli wynielimy z rodzinnego domu przekonanie, e nie moemy jej uzyska dziki
wasnym zaletom, to bdziemy udawa, e posiadamy zupenie inne. Brunetki chc by blondynkami,
blondynki brunetkami. Krcone wosy s prostowane, proste wosy s krcone. Niestety, bardzo czsto tak si
zapamitamy w tym deniu do doskonaoci, e zapomnimy, kim tak naprawd jestemy. To czsto staje si
pocztkiem samotnoci.
Ludzie robi dzi prawdziwe cuda, eby dorwna aktualnie obowizujcemu ideaowi, temu samemu
ideaowi, ktry zosta nam zaszczepiony przez media. Godz si, zamczaj wiczeniami, tn skalpelem,
sztukuj piersi, penisy, modeluj uszy, brzuchy, nosy - nadaj sobie chirurgicznie przyjazny wyraz twarzy.
Strasznie trudno jest si w tym wszystkim rozezna. Kiedy, bardzo dawno temu, gdy kobieta miaa czerwone
wargi, wcit tali, lnice wosy i byszczce oczy, znaczyo to, e jest zdrowa. A zdrowie byo najbardziej w
cenie. Zdrowe rwnao si pikne. Pikne rwnao si zdrowe. Dzi oznaki zdrowia mona naladowa i bardzo
trudno jest si na to nie nabra. Nie chc powiedzie, e operacje plastyczne to wymys szatana. Wszyscy w
pewnym stopniu jestemy niewolnikami pierwszego wraenia, ktre wywiera na nas druga osoba - czasem wic
moe si okaza niezbdna jaka korekta twarzy, by startowa do wycigu o Partnera z takiej samej, jak inni,
pozycji. Gdy jednak zaczynamy wini wygld zewntrzny za sw samotno, to znaczy, e prawdopodobnie
uciekamy od sedna problemu.
Wyobra sobie Samotniczk Nieufn, ktra dowiadczya w dziecistwie i w modoci wielu krzywd od
opiekunw. Trawicy j wirus samotnoci powoduje, e kadego Partnera podejrzewa o zdrad,
wykorzystywanie jej, ch odejcia - takie ma przecie dowiadczenia. Drczony podejrzeniami Partner w
kocu rzeczywicie nie wytrzymuje i odchodzi, a Samotniczka Nieufna potwierdza swe podejrzenia co do
wiaroomnej natury mczyzn. Jeli w wieku dorosym powtarza kilkakrotnie takie dowiadczenia, czyni j to
coraz bardziej zgorzknia, zrezygnowan i nieufn. Nadaje to jej twarzy specyficzny wyraz, szczeglnie w
49

wieku, gdy zaczynaj si pojawia zmarszczki. Niektrzy nazywaj nawet ten wyraz depresyjn mask". To
wynik wieloletniego cierpienia w samotnoci. Taka twarz nie zachca innych do zawierania znajomoci i
Samotniczka Nieufna ma tego wiadomo. Jestem brzydka, wic dlatego ode mnie tak szybko odchodz" podejrzewa. Decyduje si wic na lifting twarzy, ktry likwiduje zmarszczki smutku na czole, na podniesienie
kcikw ust, ktre wyraaj jej zgorzknienie, na podniesienie opadajcych powiek, ktrych wygld
odzwierciedla jej tragiczn rezygnacj. Czy te zabiegi uwolni j od samotnoci? Czy sprawi, e zacznie
bardziej ufa mczyznom? Odpowied pozostawiam tobie.
Gdy obie strony rodzcego si zwizku przywdziewaj atrakcyjne maski, ktre przycigaj uwag i obiecuj
szczliwe ycie, ich spotkania wygldaj piknie i romantycznie. Kada kolacja we dwoje jest wydarzeniem,
zostajcym na dugo w pamici. Mylisz sobie w takich chwilach: To wanie na to czekaam cae ycie".
Nigdy przedtem nie rozumiaa si tak dobrze z drug osob. Czasem masz wraenie, i mylicie w jednej
sekundzie o tym samym, e gdy jedno z was zacznie zdanie, drugie moe je w kadym momencie dokoczy.
Lubicie te same filmy, kochacie t sam muzyk. Takie dowiadczenie jednoci jest niezwykle intensywnym,
rozkosznym uczuciem, z ktrym trudno cokolwiek porwna. Jeli jednak uwanie czytaa pierwsz cz tej
ksiki, wiesz, e co podobnego ju kiedy przeywaa. Dawno temu, gdy bya niemowlciem, czua
jedno ze swoj mam. Twoje nieme proby byy natychmiast speniane - miaa wraenie, e mama zna twoje
myli, co zreszt w duym stopniu byo prawd. My, samotnicy, tak bardzo tsknimy za tym uczuciem totalnego zespolenia z blisk osob, e zrobimy w tym celu wszystko - powicimy nawet samych siebie, wasn
tosamo i inne potrzeby dla tej jedynej, niepowtarzalnej chwili. Niestety, tego rodzaju blisko jest ju poza
twoim i moim zasigiem. Pky obie ppowiny czce ci z matk - fizyczna i psychiczna. Jeste dorosa. Ani
ty, ani Partner nie wnikniecie tak gboko w przeycia i myli drugiej osoby, jak wasze mamy w tamtym
okresie. Dlaczego wic to odczuwam? - pewnie zapytasz. Odpowied na to pytanie jest trudnym i
niewdzicznym zadaniem. Podejmujc si go, czuj si troch jak zodziej, ktry chce ukra ci twoje najpikniejsze marzenia. Wiem jednak, e rezygnacja z marze o doskonaym, miosnym zespoleniu bya
niezbdnym krokiem na mojej drodze ku prawdziwej bliskoci. Dlatego nara ci na t chwil smutku, gniewu
i niedowierzania. Odpowiem na to pytanie najszczerzej, jak potrafi.
Nasze poczucie jednoci myli, uczu i zachowa, ktre pojawia si w rodzcym si zwizku, jest
zudzeniem. Jak ju mwiem wczeniej, obie strony, krok po kroku, zmierzaj do punktu, gdzie bd w
doskonay sposb odpowiada oczekiwaniom Partnera. Proces ten najsilniej daje si zauway u Samotnikw i
Samotni czek Zalenych, ale wikszo z nas w jakim stopniu jest do nich podobna. Ta walka o akceptacj
kochanej osoby do pewnego stopnia jest naturalna i zdrowa, ale bardzo czsto osiga punkt, w ktrym
zapomnimy o wasnych potrzebach za cen tego poczucia jednoci. Zupenie niewiadomie zaczynamy udawa
kogo innego. Pewna moja pacjentka uja to krtko: Wci si staram i staram, i wci jest za mao - zupenie
jak z moimi rodzicami". Aby mie wraenie penego zespolenia z Partnerem, ktrego tak bardzo jej brakowao,
sza na rozmaite kompromisy. Nie rozmawiaa z nim o sprawach, ktre mogy go zasmuci czy zdenerwowa.
Zrezygnowaa z pracy. Gdy czua si bardzo samotna i nie chciaa tym zawraca mu gowy, sigaa po alkohol.
Aby poczucie jednoci byo mocniejsze, rozmawiali ze sob cytatami z piosenek, ktre mona byo rozumie
na wiele rnych sposobw - druga strona moga wtedy wybra takie znaczenie cytatu, ktre jej odpowiadao.
Zwizek kwit, ale w chwilach rozki czua si coraz bardziej nieszczliwa i samotna. Myl, e ju wiesz, co
chc powiedzie na podstawie tego przykadu: sami siebie moemy w subtelny sposb zwodzi, by poczu to
wspaniae uczucie jednoci z drug osob. Nie chc, eby to zabrzmiao jak oskarenie - jeli tak robimy, nie
jest to ani moj, ani twoj win. Wszystkiemu winien jest drcy nas wirus samotnoci. Tak bardzo boimy si
tego blu, e pjdziemy na kady kompromis, by cho przez chwil poczu co, co samotnoci nie jest. Nie
majc za dowiadcze partnerskiej bliskoci, bdziemy szuka bliskoci zalenej, przeywanej jako cakowita
jedno z drug osob. Tylko tak blisko znamy.
Zwizek bdzie wic pikny i romantyczny - do czasu, gdy zamieszkamy razem. Trudno wyglda piknie w
kadej minucie dnia. Czasem trzeba zmieni dekoracje i wtedy twj Partner zaczyna dostrzega, co jest pod
spodem. Gdyby chodzio o sam wygld, to p biedy. Pod spodem moe by przecie smutek, moe by
chwilowa zo lub rozczarowanie. Nie zdoasz cay czas naladowa wymarzonego przez partnera zachowania,
bo po prostu jeste inna. Chcesz by sob, przeywa wasne uczucia, przynajmniej od czasu do czasu - i w tym
momencie wpadasz w puapk, ktr zastawi na ciebie wirus samotnoci. Jeli bdziesz wypenia wszystkie
oczekiwania Partnera, to staniesz si marionetk, yjc yciem wymuszonym, nieprawdziwym. Tego si nie da
wytrzyma dugo - brak kontaktu z sam sob moe doprowadzi ci nawet do depresji lub napadw lku. Jeli
natomiast bdziesz sob i pokaesz, co masz naprawd w rodku, Partner oskary ci (nie bez podstaw) o to, e
50

si zmienia na gorsze. A ty nie tyle si zmienia, ile przestaa udawa.

Sytuacja wyglda wic tak, e kady z Partnerw yje z inn osob, ni myli, z osob, ktr sobie czciowo
sam stworzy" (zgodnie ze swoim schematem idealnego Partnera), a czciowo ona sama si wykreowaa
wedug potrzeb Partnera. Mwic krcej, yjemy ze sob, ale si nie znamy. Jak do tego dochodzi? Zamy,
e przyjacika zaprasza ci na wystaw sztuki wspczesnej. Nie przepadasz za tak sztuk, ale idziesz, bo nie
masz zbyt wielu przyjaciek. Na wystawie zostajesz przedstawiona mczynie, ktry ci si podoba na
pierwszy rzut oka. Chciaaby, eby zwrci na ciebie uwag, wic domylajc si, e nowoczesna sztuka go
interesuje, rozpoczynasz rozmow na ten temat, starajc si ukry fakt, i niewiele na ten temat wiesz.
Umawiacie si na kolejne spotkanie, na ktre ju przychodzisz obkuta z historii sztuki, od Egipcjan do
wspczesnych instalacji wideo. Rozmawiacie wic dwie godziny o meandrach nowoczesnej sztuki. Widzisz,
e on jest pod wraeniem twojej wiedzy, czujesz si wic zaakceptowana i podziwiana. Wkrtce tworzycie ju
stay zwizek, wypeniony w duej czci wernisaami i spotkaniami ze wspczesnymi artystami. Potwornie
ci to nudzi, ale starasz si sobie wmwi, e to ciekawe, skoro on si tym fascynuje. Partner dostrzega twoje
wielkie zainteresowanie nowoczesn sztuk i zabiera ci na wystawy coraz czciej. W tym czasie w waszym
zwizku zaczyna co si psu. Stajesz si draliwa, bo masz ju po uszy nowoczesnej sztuki, ale wstydzisz si
do tego przyzna. Zwizek si rozpada, a ty przysigasz sobie, e nigdy nie zainteresujesz si ju mionikiem
instalacji wideo. Po jakim czasie, w rozmowie z przyjacik, dowiadujesz si, e twj byy Partner znalaz si
na wystawie cakiem przypadkowo, a sztuka nowoczesna jest ostatni rzecz, ktra mogaby go zainteresowa.
Dowiadujesz si te, i ali si twojej przyjacice, e terroryzowaa go wystawami, na ktre zupenie nie
mia ochoty chodzi i z tego powodu w kocu si rozstalicie. Jak by si poczua w takim momencie?
Przykad moe si wydawa trywialny, ale w taki wanie sposb zdarza si nam ze sob y. Nie znajc si
wzajemnie, idc na kompromisy, ktre wcale nie s potrzebne, wyobraajc sobie nieistniejce potrzeby
Partnera.
Z tego galimatiasu rzadko si da wyodrbni dwie ywe, czujce osoby - jest to raczej obcowanie duchw,
taniec masek. Powstaje skomplikowana sie ukadw, wzajemnych wymaga i ustpstw, ktre wywouj
rozczarowanie Partnerem, smutek i zo pod jego adresem. Niechtnie szukamy tej prawdziwej osoby - trzeba
by si byo przyzna do bdw, obnay swe prawdziwe uczucia, ktre nam si wydaj wstydliwe. Nawarstwiaj si wic urazy i pretensje, jeszcze bardziej oddalajce nas od siebie. Czsto wolimy trwa w samotnoci
we dwoje, bo zostawia nam to przynajmniej zudzenie obecnoci drugiego czowieka. Krok po kroku, kochana
niegdy osoba staje si kim, kto jest odpowiedzialny za cae nasze nieszczcie. Gdy Partner czuje, e nie
podziwiasz ju go tak, jak dawniej, przestaje podtrzymywa pozory i objawia ci wszelkie cechy, ktre przedtem
przed tob ukrywa, a ktrych ty nie chciaa widzie. Staje si skpy, mciwy, agresywny. Zamiast
spodziewanego idealnego zwizku, z waszych marze pozostaj dwie samotne osoby, ktre tak naprawd nigdy
si nawzajem nie poznay.
Samotnik Zakochany w Sobie z rumorem opuci taki zwizek w poszukiwaniu kolejnej osoby, ktra bdzie
gotowa podziwia jego nieistniejce zalety. Podobnie zrobi Samotnik Chwiejny. Samotniczka Zalena
pozostanie, udzc si wci nadziej i wci j tracc, na rzecz chronicznego poczucia smutku i rozgoryczenia.
Samotniczka Ulega te pozostanie, ale po to, by jej Partner do koca ycia czu si winny za jej nieszczcie.
Samotnik Zdyscyplinowany i Nieufny zwykle take nie zdecyduje si na zakoczenie zwizku, starajc si
zachowa pozory dobrego maestwa, czsto drczc partnerk swoj nadmiern pedanteri lub
podejrzliwoci. Jeli maj dzieci, to na tym etapie trwania zwizku s ju z pewnoci zaraone wirusem
samotnoci.
Jaka jest wic rada, by uchroni si przed takim niebezpieczestwem? Po pierwsze szczero, po drugie
szczero i po trzecie szczero. Szczero wobec siebie, o ktrej wicej napisz w czwartej czci ksiki.
Szczero wobec Partnera, ktra bdzie budzia lk przed odrzuceniem. Warto ten lk pokona, by porwna
uczucie, ktre wywouje akceptacja naszej idealnej maski z akceptacj, ktra dotyczy caej naszej osoby, razem
z wadami i sabociami. Jeli bdziemy udawa kogo, kim nie jestemy, od pierwszej randki, to wirus
samotnoci w kocu i tak pokae pazury. Ja wiem, e trudno jest si nie upiksza, gdy tak silnie potrzebujemy
mioci. Trzeba jednak znale granic, poza ktr dalsze upikszanie si jest ju zaprzeczeniem naszej wasnej
osobowoci, czym obcym i szkodliwym. W tym celu musimy nauczy si przyjmowania odrzucenia - to cz
naszego ycia, nie dramat. Jeli nie bdziesz udawa ideau, zainteresuje si tob o wiele mniej potencjalnych
partnerw. Mwisz, e to le? Nie zgodz si z tym. Tylko wtedy, gdy jeste sob, mog zauway ci te osoby,
ktrym bd odpowiada twoje prawdziwe cechy.
Dwanacie lat temu, gdy moim lekiem na samotno by alkohol, umwiem si z pewn fascynujc kobiet.
51

Niestety, jak to miaem w zwyczaju, przyszedem na spotkanie na okropnym kacu. Wygldaem jak ptora
nieszczcia, trudno mi byo sformuowa sensowne zdanie. Siedziaem wic niemrawo i czekaem, a si ten
koszmar skoczy. Dzi wiem, e by to sposb na zachowanie Samotnoci Wycofanej, na udowodnienie sobie,
e nikt mnie nie zaakceptuje takim, jaki jestem. Stao si jednak co dziwnego. Kobieta, z ktr si umwiem,
nie odesza zniesmaczona, tylko spytaa, gdzie mnie odwie, ebym mg si przespa i doj do siebie. Nie
oceniaa, nie okazywaa wstrtu ani specjalnej sympatii - po prostu zainteresowaa si moim stanem. Bya to
jedna z najprzyjemniejszych rzeczy, jaka mnie spotkaa w yciu. Pocztek drogi pod gr, ku wyjciu z
pieczary. Odwioza mnie i zostawia przed drzwiami mieszkania. Wkrtce spotkaem si z ni znowu, wyspany,
wyczyszczony, trzewy - i tak ju zostao.
Ludzie kochaj naturalno, nawet wtedy, gdy zwizana jest ze smutkiem, ze zami, z wewntrznym dramatem.
Popularno reality-show's, gdzie normalni ludzie pokazuj swe ludzkie uczucia, dawno przebia
hollywoodzkie ideay. Lider popularnego zespou Micha Winiewski, pokazuje na estradzie swe zy - kochaj
go za to miliony fanek. To niewane czy s one prawdziwe, czy raczej s czci scenicznego przebrania
(Naturalno to poza najtrudniejsza do przyjcia" - Oskar Wilde). Wane, e s niezwykle atrakcyjne - reakcja
widowni to wanie pokazuje. Nie lubimy swych masek, tylko nie bardzo wiemy, jak je zrzuci. Zbyt mocno
przywary nam do twarzy. Ale tylko przez pozbycie si ich moemy wyrwa zby wirusowi samotnoci. Nie
czujc bliskoci z samym sob, nie mamy szans na poczucie bliskoci z drugim czowiekiem.
A jak traktowa Partnera? Zamiast dopasowywa go do wasnych wyobrae, naley raczej prbowa go
pozna. Co o tym mylisz?, Jak si poczue, gdy to powiedziaam?, Co czujesz teraz?, Jak ci traktuj w
pracy?, O czym chciaby mi powiedzie?, Co czujesz, siedzc tu ze mn?" - takich i podobnych pyta nigdy za
wiele. Zastp nimi tradycyjne Czy mnie kochasz?", odbierane przez wielu mczyzn jako rodzaj wymuszenia
lub szantau. Daj mu szans, eby wyrazi sw mio do ciebie wasnym jzykiem, zamiast krtkim Tak", na
odczepne. Otwrz si na propozycje omielonego ju Partnera. ycie jest zaskakujce - czasem okazuje si, e
bardzo dobrze si czujemy w takich sytuacjach, w jakich nigdy bymy si tego po sobie nie spodziewali. To
moe by pocztek wsplnej bliskoci.
Gdy zastanawiam si nad zakoczeniem tego wywodu o piknych" maskach, przypomina mi si historia o
orle, ktry wskutek
zbiegu okolicznoci wyklu si i wychowa w kurniku. Zachowywa si jak kury, bo one go uczyy - grzeba w
ziemi, nie lata, najwyej niemiao podskakiwa. Kiedy zobaczy koujce ory i co mu zawitao, prbowa
polecie, ale nie umia, nie mia wprawy. Kury, gdy to zobaczyy, wymiay go i wytumaczyy, e jest kur i
eby sobie za wiele nie wyobraa. Wic zosta, zawstydzony, w kurniku i dalej dzioba ziarno, w
przewiadczeniu e jest kur -a do mierci.
Mona by dopisa dalszy cig do tej bajki - kto podkada coraz wicej orlich jajek do kurnika i coraz wicej
byo w nim orw - zaczy si rozmnaa. Ale stare ory, wci przewiadczone o tym, e s kurami, same ju
wychowyway orlta na kury i tpiy zachowania orle, nazywajc je brakiem szacunku dla odwiecznych norm i
tradycji.
Taka jest czsto, moim zdaniem, sytuacja osb, ktre czuj si samotne w swoim zwizku. Udajemy wspaniae
kury, stroimy si w ich pirka, wic dostajemy kury na maonkw. A e kurami w gbi duszy nie jestemy, nie
chcemy y z kur. To samo odczuwa nasz Partner. W dodatku, co jaki czas wyazi z nas jaka straszna niekura. Ale to dzieje si rzadko - gwnie wtedy, gdy si upijemy. Nasz ukryty, wewntrzny orze, wywouje wic
tylko kaca i poczucie winy.

Zdrada
Niewiele jest przykrzejszych rzeczy na tym wiecie, ni zdrada najbliszej osoby. W cigu kilku sekund twj
uporzdkowany, bezpieczny wiat wali si w gruzy - pozornie szczliwa, wsplna przeszo staje pod
znakiem zapytania, rozpadaj si plany na przyszo, a nad tym wszystkim gruje dotkliwy bl zawiedzionego
zaufania. W jednej chwili stajesz si najbardziej samotn osob na wiecie. Partner, ktry jeszcze wczoraj by
rdem bezpieczestwa, powiernikiem i opok, dzi jest ju czowiekiem obcym, gronym, mwic wprost,
wrogiem. Co si stao? - pytasz siebie i zalenie od swej natury udzielasz sobie rnych odpowiedzi. Co ze
mn nie tak? Czym sobie na to zasuyem? Niektrzy miotaj si midzy poczuciem winy a wciekoci na
Partnera. Inni z kolei kieruj wcieko tylko i wycznie na t trzeci osob, jako jedyn przyczyn rozpadu
idealnego przecie zwizku. Gdzie jest prawda? Dlaczego zwizek, ktry uznawaa za szczliwy i trway, w
jednej chwili okazuje si gr pozorw?
W rozdziale o maskach pisaem o nierealistycznych marzeniach, ktre utrudniaj nam odnalezienie bliskoci w
zwizku. Skupiajc si na tych fantazjach, widzimy gwnie zalety wymarzonego Partnera. O wadach wtedy
52

jeszcze nie mylimy. Mczyzna ma by opiekuczy, dowcipny, zaradny, a kiedy trzeba - romantyczny.
Mczyni skupiaj si gwnie na urodzie przyszej pani serca, ale jednym tchem wymieniaj te drug cech:
wierno. Lubi te, gdy kobieta stwarza w domu ciep atmosfer czuoci i bezpieczestwa. Gdy przyjrzysz
si bliej tym marzeniom, zauwaysz od razu, e brzmi w nich tsknota bardziej za idealnym rodzicem, ni
Partnerem - czowiekiem z krwi i koci. Na pierwszych randkach staramy si odszuka w drugiej osobie ten
idea. Mwi ci wtedy, e patrzysz przez rowe okulary" lub e hormony uderzyy ci do gowy. Wszelkie
przestrogi traktujesz jednak z lekcewaeniem: To jest na pewno ta osoba i innej nie chc! Potem jednak koczy
si energia na podtrzymywanie pierwszego wraenia, ktre budzi nadziej, e ideay si czasem
urzeczywistniaj. Chcecie by sob, przynajmniej od czasu do czasu. Bywa, e masz wielk ochot si
wkurzy, niekiedy ponarzeka, albo popaka lub przelee cay dzie w ku z chipsami. Bycie ideaem
mczy. Wanie w takim momencie Partnerom zaczynaj spada uski z oczu. Staj przed dylematem - czy poszuka siebie nawzajem, czy poszuka sobie innego ideau, ktry uczyni ycie bardziej znonym, bardziej
kolorowym. I tu na scen czsto wkracza zdrada.
Zdrada zwykle nie zdarza si z dnia na dzie. Jest raczej zwieczeniem stopniowo narastajcej nudy, braku
bliskoci i akceptacji. Pojawienie si tej drugiej osoby, ktra trafia w niezaspokojone pragnienia mioci,
uznania i zrozumienia, twoje lub twojego Partnera, moe tylko zdrad przyspieszy - nie jest jednak jej
przyczyn. Nie zdradzamy osb, ktre w peni zaspokajaj nasze potrzeby. Jeli wic te potrzeby s
tworzone na przykadach telewizyjnych romansw, albo wynikaj z wczesnodziecicych wyobrae o mioci
jako cakowitej jednoci myli i uczu, to szans na ich zaspokojenie s adne. Wtedy zdrada staje si
sposobem na podtrzymanie iluzji idealnej mioci, bez ktrej trudno nam y. Staje si sposobem na uniknicie
samotnoci w zwizku. W wypadku Samotnikw Wycofanych i Nieufnych moe te by prb obrony przed
zbytni bliskoci, ktra do tej pory tylko ich rania - zdradzajc, walcz o sw kruch niezaleno. Ju sysz
sprzeciw, ktry budz w tobie te sowa, jeli bya kiedy zdradzona przez Partnera. Jak mona robi
nieszczliw ofiar z kogo, kto ci potraktowa tak okrutnie? W rzeczywistoci oboje jestecie ofiarami ofiarami wirusa samotnoci, dla ktrego to kolejny sposb okazania swej podstpnej i destrukcyjnej natury.
Powtrz: Jeli nie poznalicie, czym jest partnerstwo i blisko w dotychczasowym yciu, niezwykle
trudno bdzie wam odnale prawdziw blisko z Partnerem w yciu dorosym. To wanie jedna z
twarzy samotnoci. Nie ma w tym waszej winy. Nawet z pozoru udane i zgodne maestwo, pene
wzajemnego szacunku, moe odczuwa bezwad i nud, co zwykle si pojawia, gdy wzajemna relacja nie jest
podtrzymywana przez elektryzujce dowiadczenie bycia w bliskim, intymnym zwizku z drugim czowiekiem.
Wtedy wanie szacowny pan, ojciec rodziny, traci gow dla ledwo dorosej crki znajomych, a
odpowiedzialna kobieta, kapanka domowego ogniska, porzuca rodzinne obowizki dla instruktora fitnessu.
Wydarzyo si samo, chwilowe zauroczenie" - mwimy sobie, by ochroni swoje sumienie i swj stay
zwizek. To dowiadczenie kontaktu ze wie energi yciow jest tak silne i pochaniajce, e dotychczasowy
zwizek wydaje si przy nim paski i sztuczny. Do pewnego stopnia jest to prawda, bo wsplne bytowanie,
pozbawione intymnoci jest jak pusty orzech - w miar solidne, ale bez treci, bez nadziei na nowe ycie. Drugi
zwizek jest wtedy uzupenieniem tego braku, prb wypenienia pustej skorupy - powiedzmy od razu, prb z
gry skazan na klsk. Zupenie tak, jak nasionko orzecha bez skorupy. Tak naprawd bowiem, zdradzajc, nie
zaspokajamy autentycznej potrzeby bliskoci, ale nadal podamy za wasnym zudzeniem mioci doskonaej,
spontanicznej, bez trosk i problemw do rozwizania. Karmic zudzenie, coraz gbiej zapadamy w
samotno, coraz bardziej oddalamy si od obu Partnerw, zarwno tego oficjalnego", jak i tego na boku". W
pierwszym widzimy tylko proz ycia i rdo krpujcych ogranicze, w drugim tylko to, czego w staym
zwizku nam brakuje - na przykad gorcy seks, zainteresowanie i podziw dla naszej osoby, moliwo
utrzymania odpowiedniego dystansu i anonimowoci. Z jedn jestem dla seksu, z drug jestem dla dzieci.
Czasem te znajduj sobie kogo, by si pozwierza" -jak mwi jeden z moich pacjentw, tak jakby nie zdawa
sobie sprawy z tego, e wszystkie trzy rzeczy daj si wspaniale poczy. Zarwno jedn, jak i drug osob
(czasem trzeci) ograbiamy tym sposobem z czci ich osobowoci, akceptujc tylko t, ktra w danej chwili
nam odpowiada. Z adn wic nie poznajemy si na tyle, by mc zaspokoi nasz potrzeb bliskoci. A
przecie kady z nas posiada obie strony, jasn i ciemn. Najbardziej ten paradoks wida na przykadach
maestw, ktre zdradzaj si na krzy". Wyobra sobie: znajdujesz w mu koleanki co fascynujcego, a
w tym samym czasie twoja koleanka znajduje co rwnie fascynujcego w twoim nudnym maonku. Czy to
nie dziwne? Czy moe by lepszy przykad na to, e chcemy widzie w kochanku tylko jedn stron medalu a
zapomnie o drugiej? To wanie puapka zdrady, faszywa obietnica, ktrej si nie da zaspokoi. Jeli bowiem
nawet si zdarzy, e zwizek na boku" przeksztaci si w zwizek stay, najprawdopodobniej problem nie
53

zniknie - powtrzy si tylko historia odkrywania w drugiej osobie ciemnych stron, rozczarowania i w kocu
wewntrznego rozkadu zwizku. Trudno si z tym nie zgodzi, ale jeszcze trudniej temu zaradzi. Impuls,
ktry pcha ci do wieego romansu bywa tak silny, e zapominasz o caym wiecie. Potem si budzisz, raptem
otrzewiaa, obok obcej osoby i zaczyna si hutawka uczu, towarzyszca zwykle zdradom - od upajajcej
fascynacji jedn osob, do poczucia winy wobec drugiej.
Co wtedy zrobi? Powiedzie Partnerowi czy zachowa to dla siebie? Nie ma na to pytanie jednoznacznej
odpowiedzi. Wielu z nas wyzna grzech", ale gwnie po to, by przerzuci decyzj na drug osob lub uzyska
przebaczenie i uwolni si od wyrzutw sumienia. Niektrzy si przyznaj dlatego, e nie chc je i spa z
kim, kogo oszukuj - brak bliskoci zaczyna bole rwnie mocno jak wyrzuty sumienia. Wiele zwizkw
rozpada si po takiej chwili szczeroci. Inne przeyj kryzys, ale powrc do stanu penego zaufania. Pytania,
ktre warto sobie zada w takiej chwili, s takie: Co uzyskaem, zdradzajc? Czybym nie dostawa tego w
zwizku? Co jest dla mnie waniejsze - sam zwizek czy blisko, ktra w nim panuje?".
Jak si uchroni od powtarzania starych bdw? Jakie sygnay powinny wyostrzy twoj czujno? Wiesz,
kochanie, Ela mwi, eby pojecha latem do Grecji - podobno jest tam piknie. Wiesz, Ela bardzo mi pomoga
przy tej prezentacji". Tego rodzaju czste wzmianki mog by sygnaem, e twojego Partnera zaczyna
fascynowa inna kobieta. M zaczyna pniej wraca z pracy, tumaczc to wymaganiami szefa, albo nie
pozwala ci uczestniczy w jego internetowych rozmowach: Wiesz, to s mskie sprawy". Wanym sygnaem
jest raptowny spadek zainteresowania seksem. Czasem rywalka daje o sobie zna guchymi telefonami, a
czasem twj Partner wprowadza j do domu jako gocia i stara si, bycie zostay przyjacikami - to bardzo
uatwi im spotkania. Rzadko kto zauwaa takie sygnay zagroenia - wszyscy chcemy wierzy, e nasz zwizek
jest wyjtkowy, idealny. M wraca okoo pnocy i natychmiast zasypia? - pewnie mia ciki dzie. Nie
kochalimy si ze sob od miesica? - moe zbyt nas przytaczaj obowizki. Zamyka si z telefonem w drugim
pokoju? - pewnie nie chce mnie martwi swoimi sprawami. Ju samo takie usprawiedliwianie ma moe by
sygnaem, e twj zwizek przeywa kryzys, ktry czsto owocuje zdrad. Stanicie twarz w twarz z
problemem bywa jednak zbyt trudne - wolimy wic nie wiedzie i udawa, e wszystko jest w porzdku.
Aby uwiadomi sobie, kiedy zaczyna si nuda lub wrogo prowadzca do zdrady, poobserwuj siebie.
Pierwsze sygnay utraty fascynacji s czasem bardzo subtelne. Twojemu Partnerowi wystaje spod marynarki
kwit z pralni - nie powiesz mu, niech sobie sam radzi. Rzuca si przez sen, wiesz, e ma znowu ten swj
koszmar, ale nie budzisz go. Mucha mu wpada do rosou - niewane, mucha nie zje przecie duo. Tak si
objawia ukryte zniecierpliwienie Partnerem, niech do jego wad, znudzenie jego miesznymi nawykami.
Przestaa dostawa od niego co wanego, co, co ci jest w zwizku niezbdne. Przesta by ideaem. Jeli
pojawi si teraz inny mczyzna, ktry bdzie to co posiada, niewykluczone, e ulegniesz kolejnej, miosnej
fascynacji. To waciwy moment, by zacz poznawa czowieka, z ktrym si yje.
Jeli zajmiesz si tylko wasnym rozgoryczeniem i frustracj, jest dua szansa, e postarasz si znale osob
winn tego stanu rzeczy i znienawidzi j za to. Zwykle bdzie to osoba znajdujca si najbliej, czyli Partner.
Zdrada moe uleczy zwizek" - strze si tego przekonania. W rzeczywistoci zdrada powiksza problem.
Jedyn zalet" jest to, e przynajmniej wydobywa go na wiato dzienne. Czsto wanie dlatego zdradzamy umczeni brakiem ciepa lub nud, chcemy wstrzsn zwizkiem. Co bdzie, to bdzie. Niestety, taki
wstrznity" zwizek czsto rozpada si na kawaki nie do posklejania. Zbyt wiele zawodu, wstydu i gniewu.
Gdy wic pojawi si myl o zdradzie, lepiej o tym porozmawia z Partnerem, ni wprowadza t myl w czyn.
Wtedy jeszcze jest szansa, by co zmieni, popracowa nad problemem wsplnie. Nie musisz oczywicie od
razu strzela z grubej rury: Kochanie, chc ci zdradzi, zrbmy co z tym". Przed rozmow zastanw si,
czego oczekujesz od przyszego kochanka - prawdopodobnie wanie tego od jakiego czasu nie dostajesz od
Partnera. To powinno by tematem waszej rozmowy.
Jeli z kolei obawiasz si zdrady Partnera, to reaguj przy najmniejszych sygnaach ostrzegawczych. Wystrzegaj
si jednak nieuzasadnionej zazdroci Samotniczki Nieufnej: Gdzie azisz po nocy, pewnie sobie jak
lafirynd znalaze". Na takie zarzuty mczyzna moe odpowiedzie atakiem - Ju ja ci dam powd do
zazdroci...". Lepiej skupi si na wasnych uczuciach: Czuj si samotna, gdy ci nie ma". Mczynie
czasem z trudem przychodzi wczucie si w twoje emocje - trzeba mu to wtedy powiedzie drukowanymi
literami. Drugi bd to uporczywe szpiegowanie. Jeli sytuacja wedug ciebie jest naprawd powana, a Partner
zbywa twoje pytania kamstwami, trzeba dziaa metod ostrego skalpela: Powicasz swojej koleance
wicej czasu ni mnie. Nie podoba mi si to i nie chc, eby to duej trwao". Musisz pamita, e gdy w gr
wchodzi seksualna zdrada, Partner moe zama wszelkie zasady. Nie wierz w to, e midzy kulturalnymi
ludmi pewnych rzeczy si nie robi. To jest gra. - mwi Adam, o ktrym ju wspominaem w pierwszej czci
54

ksiki. Oboje wiemy, w co gramy. Nie wtykamy nosa w nie swoje sprawy i wszystko idzie dobrze. Inaczej nie
daoby si y". Jeeli nie postawisz sprawy otwarcie, mczyzna moe przyj, e zgadzasz si na tak gr".
Nie chowaj wic gowy w piasek -masz prawo walczy o sw godno i o swoj rodzin.
Mczyni i ich pragnienie podboju. Tak, to pewien problem. Wikszo mczyzn, ktrych znam, w jakim
stopniu opiera sw warto na liczbie zdobytych" kobiet. Tak naprawd marz, aby zaliczy" tyle kobiet, ile
si tylko da. Niezwykle powani naukowcy dowodz, e to sprawka genw i e nie da si z tym nic zrobi.
Bardzo wtpi, powiem szczerze. Niewykluczone, szybciej bym uwierzy w te rewelacje, gdyby byy dzieem
kobiet. Gdy jednak ich dowodzeniem zajmuj si mczyni, nie mog si oprze wraeniu, e walcz w ten
sposb ze swoim poczuciem winy.
By moe pamitasz z pierwszej czci, co si dzieje z chopcem, ktry musi zrezygnowa ze swoich
dziecicych marze o swojej mamie jako idealnej towarzyszce ycia. Budzi si w nim zo na ojca,
pierwszego w yciu rywala. Aby jako ratowa si przed jego gniewem, mody mczyzna oddziela seks od
uczu, co pozwala mu kocha matk bez poczucia winy - dlatego w kontaktach z innymi kobietami nastawiony
jest gwnie na seks. Std podzia na madonny i dziwki, o ktrym ju wczeniej wspominaem. Aby
zlikwidowa to rozszczepienie, potrzebna jest pomoc rodzicw. Jeli ich zwizek jest bliski i partnerski,
dostarczaj modemu czowiekowi wzorca, z ktrego skorzysta w pniejszym yciu. Rwnie wany jest fakt,
e widzc szczcie, ktre dziel jego rodzice, w kocu zrezygnuje z marze o idealnym zwizku z mam lub
kim do niej podobnym. Trzeci rodzaj pomocy, to moliwo podziwiania i naladowania swego ojca - skoro
jestem taki, jak on, nie grozi mi z jego strony nic zego. Przyznasz, i taka pomoc nie wymaga od rodzicw
specjalnego wysiku. Wystarczy waciwie, eby si kochali i umieli to okaza. Tak mao, a jednoczenie tak
duo.
Gdy takiej zgody midzy rodzicami nie ma, dorastajcy mczyzna wci moe ywi nadziej na bliski
zwizek z mam, co podtrzymuje i napdza jego rywalizacj z ojcem. Jeli jeszcze mama stanie po jego stronie
i zwrci si przeciwko ojcu, to syn wejdzie w dorose ycie z przekonaniem, e walka z innymi mczyznami o
kobiet jest jedynym sposobem na udowodnienie swej wartoci i zdobycie upragnionej bliskoci.
Mam przymus, by wci porwnywa si z innymi mczyznami - opowiada mi pewien Samotnik Lojalny
podczas psychoterapii. Gdy nie znajd w nich jakiej wady, czuj si nieszczliwy, gorszy. Jeli kto jest
ode mnie lepszy w pracy, szukam mankamentw w jego urodzie, jeeli kto z niszego personelu jest
przystojniejszy, porwnuj nasze zarobki, by poprawi sobie humor, jeli kto jest lepszy w jednym i w
drugim, to przynajmniej musz sobie uzmysowi, e miaem z pewnoci wicej kobiet od niego. To jest
bardzo mczce. Na wiecie s tylko mczyni lepsi albo gorsi ode mnie. Z adnym z nich nie udaje mi
si zaprzyjani.
Kolekcjonowanie kobiet metod Don Juana staje si wic po tym przykadzie bardziej zrozumiae - to cika
walka. Z jednej strony o wci wie akceptacj kobiety, a z drugiej o przewag nad reszt mczyzn, ktrzy
mogliby t akceptacj odebra. Epidemia maeskich zdrad wywoana jest wic przez wirusa samotnoci,
ktry zaatakowa w okresie dojrzewania. Dodatkow przeszkod, utrudniajc modemu mczynie cakowite
doroniecie, jest kondycja wspczesnych polskich mczyzn-seniorw. Dla modego czowieka, ktry wchodzi
w ycie z gow pen pomysw, s oni czsto reliktami zatchej, komunistycznej epoki. Nie znaj nowych
technologii, wstydz si mwi o seksie, czsto yj w strachu przed utrat pracy, co zmusza ich do paszczenia
si przed szefami i do rezygnacji z wasnych pomysw. Trudno dzi o wzory do naladowania - modzi
mczyni dostaj si wic w wyczerpujcy wir walki o pozycj, o pensj, o kobiet, by poczu wasn
warto, ktrej nie byo im dane zobaczy w oczach wasnego ojca.
Jak ju przyznaem, wielu z nas ma takie tendencje - w powanych, mskich rozmowach zawyamy liczb
byych Partnerek nawet kilkakrotnie, by nie poczu niszoci wobec kolegw, ktrych fantazja pod tym
wzgldem jest troch mniej wybujaa. To, w ktr stron pjdziemy z Partnerk - oszukiwania i zdrady czy
denia do partnerskiej intymnoci - zaley od dawki poczucia bliskoci, ktr zaaplikowao nam do tej pory
otoczenie. Rodzice, dziadkowie, grupa rwienicza, przyjaciele, nauczyciele, przewodnicy duchowi, wzory z
literatury - suma dowiadcze akceptacji i ciepa z ich strony bdzie tym, co przeway szal na jedn lub drug
stron. Jeli ci si uda stworzy z partnerk wasz wasny, intymny wiat, peen zaufania i bliskoci, zdrada
wyda ci si kiepskim interesem. Nawet, jeli taki pomys przemknie ci czasem przez gow (pokusy s wrd
nas), nie bdziesz chcia sprzeda swego dowiadczenia bliskoci za kilka upojnych chwil i poczucie triumfu z
powodu nowej zdobyczy. I odwrotnie - jeli zdrada jest dla ciebie czym tak atrakcyjnym, e jeste dla niej w
stanie zaryzykowa to, co jest midzy tob a twoj Partnerk, oznacza, e dotd nie odnalaze z ni (i z nikim
innym) prawdziwej bliskoci, e wci jeste samotny, cho moe nie zdajesz sobie z tego sprawy.
55

Pamitasz moe z rozdziau o dojrzewaniu, jak mody czowiek dowiadcza uczucia aoby, gdy przestaje
idealizowa swoich rodzicw? Skonno do przesadnej idealizacji Partnera, ktra potem skutkuje wielkim
rozczarowaniem, jest szczeglnie silna wtedy, gdy rodzice nie pozwolili ci na przeycie tej aoby - gdy nie
pozwolili sobie by obiektem twojej krytyki. Wynika wic z tego, e jeli powstrzymasz si od zdrady i
sprbujesz pozna bliej swego Partnera, moesz przez jaki czas przeywa wanie tego rodzaju spniony
smutek. To bardzo trudny moment dla ciebie, bo depresyjne i krytyczne myli nieatwo sobie wyperswadowa,
nawet jeli odrzucasz racjonalnie ich tre. Ale ta inwestycja w kocu przyniesie zyski -jeli oboje
zrezygnujecie ze swej wizji idealnego zwizku, jeli sprbujecie odkry si nawzajem i pozna swoje
prawdziwe wady i zalety, niewykluczone, i odnajdziecie prawdziw blisko i wyrwiecie wsplnie zby
wirusowi samotnoci. Mwi: niewykluczone, bo moe si zdarzy, e zobaczony w sposb realistyczny
Partner okae si kim, z kim nie masz ochoty dzieli ycia. Ale wtedy istnieje jeszcze szansa na bliski zwizek
z kim innym - ju przecie wiesz, jakich bdw si wystrzega. Niestety, w wielu z nas, a szczeglnie w
Samotnikach Zalenych, wirus samotnoci tkwi tak gboko, e bdziemy wzbrania si przed przyjrzeniem si
z bliska swemu Partnerowi - wanie po to, by zachowa zudzenia i nie musie od niego odchodzi. Dla
Samotnikw Zalenych nawet najmniejsza szczypta kojcego zudzenia jest lepsza, ni wiadomo porzucenia
lub zdrady.

Sztuczna pier
Przytaczaem ju wczeniej powiedzenie, e jeli kto jest spragniony, oznacza to, e z pewnoci gdzie
znajduje si woda, ktra moe to pragnienie zaspokoi. Jeli jednak nie zaznae wczeniej smaku i zapachu
wody, jeli nie wiesz, jak ona wyglda i gdzie jej szuka, to moesz prbowa zaspokoi to pragnienie czym
innym. Bardzo prawdopodobne, e to co ci zaszkodzi, a ju na pewno nie zaspokoi twego pragnienia. Do
zaspokajania pragnienia nadaje si bowiem tylko woda. Nawet, gdy pijemy wycznie soki lub herbat, to i tak
nasze pragnienie zaspokajane jest przez wod, ktra si w tych napojach znajduje. Podobnie jest z samotnoci,
ktra jest cierpieniem z powodu braku bliskoci z drugim czowiekiem. Jeli nie zaznae nigdy wczeniej tej
bliskoci, bdziesz jej poszukiwa rozmaicie, metod prb i bdw, a jeli poczujesz, e ktry ze sposobw
agodzi cho troch bl samotnoci, moesz przez pomyk uzna, e to jest wanie woda, ktrej szukasz.
Niestety, ludzie s drczeni samotnoci od tak dawna, e zdyli wymyli niezliczenie wiele sposobw, by t
samotno stumi - by mc chocia przez moment jej nie odczuwa.
Przychodzi mi na myl extasy, narkotyk naszych czasw, ktrego zadaniem jest tumienie blu,
spowodowanego samotnoci. Widok ludzi uzalenionych od narkotykw czsto wywouje w nas mniejsze lub
wiksze poczucie wyszoci. Czasem jest to otwarta pogarda i agresja, za pomoc ktrych staramy si powiedzie: Sam jeste za to odpowiedzialny - mnie nie mogoby si co takiego przytrafi". Czy na pewno? Czy a
tak bardzo si rnimy od siebie? Jeli signe po t ksik, najprawdopodobniej samotno to take i twj
problem. Wiem z wasnego dowiadczenia, e jest to zbyt przykre uczucie, by mc go dowiadcza bez
przerwy - prdzej czy pniej znajdziemy jaki sposb, by bl zmniejszy. Nikt z nas nie pomyli nawet, by
zmniejsza bl czym, co wywouje przykro - byoby to przecie nielogiczne. Signiemy po co, co
zmniejszy nasze cierpienie. Jeli jeste wiadom, e twj bl wynika z samotnoci, bdziesz szuka kontaktu z
ludmi. Wtedy, o ile nie natkniesz si na samym pocztku na kogo, kto ci zrani, dowiadczysz pocztkw
bliskoci i to odczucie poprowadzi ci we waciwym kierunku. Znalaze si na najlepszej drodze, by odnale
wod i zaspokoi pragnienie. Jeli jednak na pocztku tej drogi spotka ci srogi zawd, moesz uzna, e woda
znajduje si gdzie indziej. Na t pomyk bdziesz naraony o wiele bardziej wtedy, gdy wirus samotnoci
dokona ju zniszcze w twojej psychice i kady krok w kierunku bliskoci z drug osob wywouje niech
lub lk nie do przezwycienia. Wtedy signiesz po co innego, co nie sprawia przykroci, a likwiduje bl.
Nawizujc do pierwszego rozdziau, gdzie pisaem o sposobach karmienia dziecka i wynikajcych z tego
konsekwencjach, nazw to co" sztuczn piersi.
Przypomn ci teraz niezwykle wan rzecz, by moe najwaniejsz ze wszystkich moich rozwaa, zawartych
w tej ksice. Bez tego nie moemy posun si do przodu w wyjanianiu, czym jest sztuczna pier i dlaczego
w ogle po ni sigamy. Nie moemy posun si ani kroku dalej w rozumieniu zjawiska samotnoci. Ot, bl
samotnoci zwykle wyglda" na co zupenie innego. Bardzo wiele cierpie, ktre dotykaj nas w yciu,
s w rzeczywistoci blem samotnoci, ale my zupenie nie zdajemy sobie z tego sprawy. Wirus
samotnoci najczciej przybiera mask, by nie mona go byo rozpozna i zniszczy. Ci, ktrzy zdaj
sobie spraw z tego, e cierpi na samotno, znajduj si w lepszej sytuacji ni ci, ktrzy czuj bl samotnoci,
ale przypisuj go zupenie innemu rdu.
Jako przykad moe suy jeden z moich klientw, ktry powici ycie na uczenie si wszelkich moliwych
56

sztuk walki. Zacz ju w wieku kilku lat, bo ba si, e w szkole mog go pobi. Przeszed przez judo, zapasy,
boks - potem za spraw Bru-ce'a Lee nastpia era karate i kung-fu, w ktre zaangaowa si bez reszty. Umie
wada noem, pak i wieloma innymi narzdziami, ktrych nazw nawet nie potrafi wymwi. Kady dzie
ma wypeniony treningami od rana do wieczora - jeli nie uczy si sam, to uczy walki innych. Niestety, wci
czuje zagroenie i wci mu si przytrafiaj" uliczne bjki, co utwierdza go w przekonaniu, e idzie w dobrym
kierunku i powinien doskonali umiejtnoci. Ale nie tylko uliczni napastnicy mu zagraaj. Wci ma kopoty
z urzdem skarbowym, z konkurencyjnymi szkoami walki, z byymi onami, ktre domagaj si alimentw.
Bank wci monituje o spaty dugw, jego macierzysta spdzielnia mieszkaniowa wci utrudnia mu ycie
nowymi zarzdzeniami. W wyniku tych niedogodnoci czuje si osaczony i wci ma z kim na pieku. Jego
wiat peen jest zagroe, ktre wywouj strach i cig gotowo do obrony. Jeli nie ma aktualnie adnego
wroga, ktry wypeniaby mu ycie, to zapisuje si na jak list dyskusyjn w Internecie, grupujc ludzi, z
ktrych pogldami zupenie si nie zgadza - pierwszy jego list wywouje wic zmasowany atak i znw moe
zacz odpiera ciosy. Wydawaoby si wic, e jego gwny problem to czyhajce na zewntrz zagroenie,
przed ktrym trzeba si broni, by unikn zniszczenia - a najlepiej przygotowa si do walki zawczasu, by
unikn strachu. Tak naprawd jednak to zagroenie jest mask, ktr przybra wirus samotnoci. Gdy bowiem
wniknlimy gbiej w jego wewntrzny wiat, okazao si, e drczy go przede wszystkim lk przed
bliskoci, ktr odbiera jako zagroenie swego ycia. Opuszczony przez ojca, wchaniany przez
nadopiekucz matk, wytworzy sobie obraz wiata jako rda zagroe, przed ktrymi trzeba si broni. Im
bardziej si czuje samotny, tym bliej chce by z innymi ludmi, ale wtedy pojawia si strach przed
zagroeniem, wynikajcym z takiej bliskoci - wwczas liczba treningw si zwiksza, przybywa kopotw z
zachannymi urzdnikami. Im wiksza samotno, tym wiksze zagroenie odczuwa w Samotnik Nieufny.
Prbuje wic czerpa bezpieczestwo ze swych doskonalonych wci umiejtnoci walki, zdajc sobie zreszt
spraw, e jest to z gry skazane na porak. Trzyma si jednak tej sztucznej piersi, bo jest to jedyna rzecz,
ktra chocia troch redukuje jego lk.
Inny przykad sztucznej piersi, ktrym podzielia si ze mn pewna Samotni czka Lojalna, dotyczy naogowego
seksu:
To jedyny moment, kiedy mog odczuwa blisko z mczyzn. Tylko w seksie dowiadczam czuoci i
bliskoci fizycznej, ktrej mi tak bardzo brakuje. Gdy widz odpowiedniego faceta, mam tylko jedno
pragnienie -jak najszybciej osign ten stan. Stosuj rne metody. Ale przestaj ju nad tym panowa.
Trac kontrol. Tak chyba czuj si alkoholicy. Po wszystkim mwi sobie: nastpnym razem bdzie
inaczej. Nie zrobi ju tego. Ale potem pojawia si gd, jak u alkoholika po odstawieniu alkoholu. I znw
w to wpadam. Najgorsze, e gdy seks si skoczy, znika te oszaamiajce poczucie bliskoci. Musz to
wic wci powtarza - bez tego uczucia nie potrafi y.
Rzeczywicie, skojarzenie z alkoholikiem jest tu jak najbardziej zasadne. Alkohol to jedna z najczciej
stosowanych sztucznych piersi. By take moim sposobem na samotno, dlatego mog ci o nim opowiedzie
wicej. Jak to si zaczyna? Czasem mona zacz pi dlatego, e pij inni - to najprostszy powd, ale nawet on
jest silnie zwizany z odczuwaniem samotnoci. Moe pamitasz z rozdziau o dorastaniu, w tym wieku
poszukuje si wasnej tosamoci, pragnie akceptacji wrd rwienikw. Jeli w Grupie pojawia si alkohol, to
odmowa poczstunku naraa ci na odrzucenie albo wymianie przez kolegw. Rzadko ktry nastolatek jest
gotowy na taki cios, dlatego wanie alkoholizm rozpowszechnia si wrd dorastajcych dzieci. Trzeba mie
bardzo silne poczucie wasnej wartoci, by nie ulec presji. Im mniej dowiadczasz akceptacji w domu, tym
bardziej chwiejne jest poczucie twojej wartoci i tym chtniej zgodzisz si na propozycj Grupy. Ale to nie
wystarczy. Wielu modych ludzi siga po alkohol i rwnie atwo dostpne narkotyki, ale przecie nie kady si
uzalenia. Co o tym decyduje?
W kilkunastoosobowej grupie modzieowej zawsze si znajd dwie-trzy osoby, ktre bardzo szybko przestaj
dobrze si bawi na imprezie, jeli nie podlej jej alkoholem. Pniej trzeba si z nimi uera, lub przenosi ich
bezwadne ciaa tam, gdzie nie bd przeszkadza innym uczestnikom zabawy. Jeli jeste wrd osb, ktre
pij dopty, dopki alkohol jest pod rk, to w twoim wypadku przyczyna ley o wiele gbiej. Na pocztku,
oczywicie, pijesz tak, jak wszyscy - dla towarzystwa, dla dobrej zabawy. Ale bardzo szybko si okazuje, e
alkohol znosi jaki twj dojmujcy bl lub usuwa w cie nierozwizywalny problem. Niewykluczone, i
wczeniej nawet nie bye wiadom tego blu - by staym, i przez to niedostrzeonym dowiadczeniem, jak
skaona woda w kranie. Najwyej czasem mwie sobie: ycie jest smutne, bolesne - i tyle. Tak ju pewnie
musi by. Ten bl zwykle zwizany jest z ktrym z rodzajw samotnoci: samotnoci od Mamy, od Grupy, od
Partnera, od samego siebie. Dopiero jednak wtedy, gdy cierpienie na chwil znika, spostrzegasz jego istnienie.
57

Dowiadujesz si, e nie musi ono trwa nieprzerwanie. Dowiadujesz si te, jakie to wspaniae uczucie, gdy
przestajesz ten bl odczuwa. Rzadko jednak kojarzysz go z samotnoci. A przecie po alkoholu atwiej ci si
rozmawia z ludmi, znika uczucie niemiaoci lub wasnej niszoci - dowcipne teksty sypi ci si jak z
rkawa i przez par chwil jeste dusz towarzystwa. To wspaniae uczucie, uczucie akceptacji, porozumienia i
wsplnej, grupowej euforii. Co, czego do tej pory nie dowiadczae lub dowiadczae o wiele za rzadko.
Znalaze niezwykle skuteczne narzdzie do usuwania blu, zadawanego przed sczcy si jad wirusa
samotnoci. To wanie sztuczna pier.
Atrakcyjno sztucznej piersi polega na tym, e oferuje ci usunicie cierpienia za niewielk cen. Na tym te
polega jej podstpno. Od momentu, kiedy odkrye jej dziaanie, obcujesz z ni coraz czciej, bez przykrych
konsekwencji. Zawierasz piwne znajomoci, poznajesz szampaskie dziewczyny - alkohol zaczyna by
osnow, na ktrej tkasz codzienne ycie. Znasz wszystkie knajpy w swoim miecie i jakkolwiek drog by
szed, zawsze jakim sposobem wyldujesz tam, gdzie powitaj ci umiechnite twarze przyssanych do kufli i
kieliszkw towarzyszy. To wspaniae, mie tylu znajomych. Barmani zaczynaj ci rozpoznawa - do
niektrych lokali moesz wchodzi nawet po ich zamkniciu lub przed otwarciem, co lokuje ci w pewnego rodzaju elicie. Poranny kac moe by take rdem poczucia przynalenoci do ogromnej grupy skacowanych
Polakw, wstajcych rano do pracy. Opowieci o kacach-gigantach s rdem dumy ich wacicieli", ktrzy
opowiadaj o nich, jak o historycznych bitwach. Bdc skacowany, z pewnoci nie jeste sam. Zreszt, bardzo
szybko si orientujesz, e ten sam alkohol, ktry usuwa twoje problemy i zapewnia towarzystwo, likwiduje
take nieprzyjemne skutki jego spoywania. Pierwszy udany klin jest jak olnienie - alkohol jest dobry na
wszystko! Wypijajc go, ignorujesz protest swojego organizmu, e co jest nie tak, e ta sztuczna pier ma
swoje ze strony. Tak naprawd bowiem kac przypomina ci, e zacigne dug, ktrym miae zapeni swj
brak bliskoci. Dug bez pokrycia. Gdy koczy si alkohol, poprzedni bl rzuca si na ciebie ze
zwielokrotnion si. Bo on nie znik -przyczai si tylko pod spodem i czeka na odpowiedni moment.
To wczesne ostrzeenie rzadko jest brane powanie. Nic w tym zreszt dziwnego - skoro zabijae alkoholem
swoje poprzednie cierpienie, to tym bardziej zrobisz to teraz, gdy jest ono o wiele silniejsze. Udany pierwszy
klin budzi w tobie poczucie mocy. Wiesz ju, jak sobie radzi z cierpieniem, odkrye panaceum, lek na
wszelkie choroby. W rzeczy samej, leczysz alkoholem bl gowy i zba, niestrawno i brak snu. Nie
podejrzewasz zupenie, e to wanie alkohol, ktrego trujce waciwoci redukujesz klinowaniem, rozstraja
bezkarnie twj organizm. Leczc te dolegliwoci alkoholem, fundujesz sobie coraz wiksze kopoty ze zdrowiem, na ktre musisz sobie zaordynowa coraz wiksze dawki swego panaceum. A te dawki zaczynaj by
rzeczywicie potne. To jednak, zamiast ci przestraszy, wbija w jeszcze wiksz dum - zobaczcie, jaki
jestem mocny. Nic mnie nie zniszczy, a ju na pewno nie alkohol.
W tym czasie skoczye szko, podje prac, by moe znalaze ju yciow Partnerk, z ktr wczeniej
wspaniale si bawie, a teraz z rozczarowaniem zauwaasz, e coraz rzadziej uczestniczy w alkoholowych
imprezach, coraz czciej jest smutna lub za - i coraz czciej prosi, by tyle nie pi. Takie dania wydaj ci
si mieszne. Prbujesz czasem, dla zabawy, wyobrazi sobie ycie bez alkoholu i wydaje ci si to kompletnie
nierealne. Przecie alkohol tyle daje - co ze znajomymi, jak to przyjm w pracy, co bd robi w weekendy? Te
dziwaczne dania nastrajaj ci nieufnie do Partnerki. Czyby prbowaa ci wychowywa, kontrolowa?
Chce odebra ci twj magiczny lek na wszystko? Lepiej trzyma si od niej z daleka. Zreszt, butelka wypita z
przyjacimi wydaje ci si o wiele ciekawszym pomysem ni seks z Partnerk. Par niepowodze na tym polu
potwierdza twoje podejrzenia - co musi by z ni nie tak. Przecie inne kobiety podniecaj mnie tak samo, jak
dawniej.
Gdy Partnerka i rodzina zaczynaj dostrzega negatywne dziaania twojej sztucznej piersi, zaczynaj
protestowa. Przestrzega ci lekarz, przestrzega szef, dziwi si dawno niewidziany kolega, ktrego spotkae na
ulicy, a on odrzuci twoje zaproszenie na piwo. Wirus samotnoci powoli zdejmuje sw mask. Moe to zrobi,
bo wie, e ju mu nie uciekniesz. Znw wic zaczynasz odczuwa samotno. Jedyna pociecha to upijanie si
na smutno z kolegami, ktrym moesz si wyali, e nikt ci nie rozumie, oprcz nich. Tylko e oni coraz
czciej gdzie znikaj. Syszae, e dwch jest na odwyku - masz dla nich z tego powodu wiele pogardy. Kto
umar na serce, inny ma kopoty z wtrob, kogo zamkna policja. W kocu i tobie zaczynaj przytrafia si
rzeczy, nad ktrymi nie masz kontroli. Budzisz si w nocy, w kauy, w obcym miecie - nie wiesz, jak tu si
znalaze. Partnerka boi si ciebie, bo w chwilach rozdranienia podnosisz rk na ni i dzieci. Rozbie
samochd, nawet nie wiesz kiedy. Szef grozi zwolnieniem ci z pracy, jeli nie pjdziesz na odwyk. Nadal nie
rozumiesz, czemu oni si tak czepiaj z tym alkoholem. Czasem si moe zdarzy, ale przecie zdarza si
kademu. Wszystko to budzi lk i zo, na co masz tylko jeden sposb: napi si. Teraz wirus samotnoci
58

moe ju cakowicie si odsoni i zbiera niwo. Twoja mocna gowa niespodziewanie staje si bardzo saba
-nawet po niewielkiej iloci alkoholu urywa ci si film. Twoja Partnerka zabraa dzieci i odesza. Bkasz si po
ulicach, z nieodczn butelk w kieszeni, czasem przystajesz, bo odek odmwi wsppracy i musisz
zwymiotowa przed siebie, na chodnik, czasem na przechodnia. Nikt ci ju nie chce, nikt nie potrzebuje.
Jeste samotny w przeraliwie bolesny sposb.
Opisaem ten cay, powolny proces po to, by pokaza jak stopniowo, bez adnych podejrze, dostajesz si we
wadanie sztucznej piersi. Gdy si zorientujesz, e co jest nie w porzdku, jest ju zwykle za pno na
wycofanie si bez strat. Od sztucznej piersi zwykle odrywa wstrzs, wywoany zawaleniem si dotychczasowego ycia. To odejcie rodziny, to zwolnienie z pracy, to zabicie przechodnia, gdy prowadzisz samochd
po alkoholu. Ratunkiem, czsto spnionym i niepenym, moe by tylko natychmiastowe i cakowite
odstawienie sztucznej piersi. Nie kady to zniesie. Bl samotnoci po odstawieniu alkoholu jest ogromny, a ty
jeste kracowo osabiony.
Jeli zaczniesz pi w obliczu cikich dowiadcze yciowych, ale bdc osob doros, to jeszcze p biedy.
Czowiek dorosy ma ju uksztatowan osobowo, ma inne sposoby radzenia sobie ze smutkiem. Wystarczy
czasem do nich tylko dotrze. Najczciej bdzie to rozmowa z blisk osob, zwierzenie si jej i wypakanie
swych problemw. Jeli jednak zacze radzi sobie z blem samotnoci podczas okresu dorastania, sprawa
jest o wiele powaniejsza - cae twoje ycie emocjonalne jest bowiem od tej pory regulowane przez alkohol. On
pozwala ci si mia, on pozwala by szczerym z drug osob, on pozwala si pogodzi lub zaatwi interes.
Gdy go zabraknie, stajesz si znowu przestraszonym i samotnym dzieckiem. Dawne problemy wracaj -znw
si czujesz gorszy, znw nie masz miaoci odezwa si do obcej kobiety. Duga jest droga do naprawienia
wszystkich zniszcze, dokonanych przez wirusa samotnoci, ale jeli nie zrobisz na tej drodze pierwszego
kroku, wirus ci w kocu zabije.
Gdy uczestniczyem kiedy w mitingu Anonimowych Alkoholikw, przyszed tam nowy uczestnik.
Przyprowadzi go syn, ktry odgrywa wobec niego w tym momencie rol opiekuczego, ale te wymagajcego
ojca. By to silny, postawny mczyzna. Po raz pierwszy w yciu mia w perspektywie przyznanie si przed
innymi ludmi, e jest czowiekiem sabym - e straci kontrol nad swoim yciem. Ze strachu trzsy mu si
nogi i rce. Z trudem mwi. Prowadzcy spotkanie powiedzia, e skoro jest to jego pierwsze spotkanie z AA,
to bdzie w caoci powicone wanie jemu. W tym momencie ten silny facet cakowicie si rozklei. zy
leciay mu ciurkiem po twarzy. Wyglda jak mae, nieszczliwe dziecko, ktre nareszcie zostao przez kogo
dostrzeone i ktre chciaoby si zwierzy ze swych wszystkich nieszcz, zanim ludzie znw stan si wobec
niego obojtni i wymagajcy. Z pewnoci nie byo to dla niego mie przeycie, ale jedno w tym wypadku
mona o nim powiedzie: na pewno przez t godzin nie czu si samotny.
Walka z zagroeniami, seks i alkohol to, oczywicie, nie wszystkie formy, jakie moe przybiera sztuczna pier.
Najatwiej rozpozna j wtedy, gdy samotna osoba ma tendencj do przyjmowania czego z zewntrz w
nadmiarze, czego, co zapenia jakie puste miejsce. Cakiem niedawno widziaem przy sklepowej kasie
chwiejcego si z lekka tatusia, ktry kupowa butelk ze smoczkiem. Jacy panowie obok proponowali mu, by
dokupi sobie do kompletu butelk trunku. Ten art kryje w sobie smutn prawd, e w podchmielony tatu
jest rwnie samotny bez swej butelki, jak jego malutkie dziecko.
Innym przykadem sztucznej piersi, rwnie wyrazistym, jak alkohol, jest uzalenienie od Internetu. Znam wielu
samotnikw, ktrzy wypeniaj sobie pusty czas ciganiem z sieci setek megabajtw - muzyki, filmw lub
gier. Dopki ciganie trwa, czuj si zaspokojeni i w pewien sposb nakarmieni. Dowiadczeniem o wiele
waniejszym od posiadania czy korzystania ze cignitego materiau jest w tym wypadku sam fakt
podczenia i zasysania z Internetu. Zasysania - tak wanie mwi internauci. Rwnie atrakcyjne moe by
otrzymywanie setek listw z rozmaitych forw i list dyskusyjnych. Najbardziej cierpicy na samotno internauci potrafi ciga poczt co kilkanacie sekund; kojarzy si to ze sscymi odruchami niemowlcia strumie poywienia" powinien by przecie cigy. Zapisanie si na kilkanacie czy kilkadziesit list
dyskusyjnych stwarza wraenie obcowania z wielk liczb znajomych i przyjaci - czy zawsze mamy w takim
wypadku do czynienia ze sztuczn piersi? Na to pytanie powinna ju zna odpowied: jeli za znajomociami
internetowymi nie idzie blisko z Partnerem w realnym wiecie, mona podejrzewa, e tak. Mechanizm
uzalenienia internetowego jest podobny do alkoholowego - podczenie i zassanie" redukuje bl; poprzez
coraz czstsze podczanie oddalasz si od ludzi w swym otoczeniu, co powoduje jeszcze wiksz samotno i
jeszcze wikszy bl, ktry z kolei agodzisz zassaniem". I tak dalej, bdne koo.
Wan i czasem niezwykle trujc form sztucznej piersi s rnego rodzaju sekty, stowarzyszenia, ktre
proponuj swoj ideologi i stosuj mnstwo psychologicznych manipulacji, by ofiar obaskawi i zatrzyma
59

przy sobie. Spragniony bliskoci samotnik dostaje od sekty, szczeglnie na pocztku, to, czego mu brakuje
najbardziej - poczucie bliskoci, poczucie docenienia i akceptacji przez innych, a take przynaleno do grupy,
z ktr podziela przekonania. Im wikszy bl samotnoci, tym wiksza skonno do bezkrytycznego
przyjmowania takich pogldw. Rnego rodzaju wsplnoty i orodki rozwoju osobistego proponuj
wiczenia, ktre zbliaj ich czonkw do siebie, jednoczenie oddalajc ich od wiata zewntrznego. Trudno
si temu oprze, gdy bardzo si pragnie bliskoci, bo ta sztuczna pier do zudzenia przypomina prawdziw:
serdeczni ludzie, poczucie poznania prawdy, autorytet, ktry zawsze pomoe i doradzi. Zwykle nie do koca
wiadomo, jaki stopie cynizmu przedstawiaj sob gowy takich sekt i ich poplecznicy. Czsto wierz w to, co
mwi, a to dodatkowo przyciga do nich wyznawcw i utrudnia wychwycenie sprzecznoci. Bdc
zaproszonym na pierwsze spotkanie takiej grupy, zwykle nie wiesz o caoksztacie jej dziaa, a czasem nawet o
celu spotkania. Pierwsze sygnay niebezpieczestwa, ktre moesz wychwyci, jeli zachowasz czujno, to
wanie ta niezwyka sodycz, ktra pynie ze wszystkich stron. Zdawa si moe, e to idealny wiat, w ktrym
nie ma obudy, gniewu, zawici - tylko mio i akceptacja twych problemw. Przepeniony wdzicznoci
jeste gotw powici takiej grupie wszystko, co masz. Zaczyna si od niewinnej, ochotniczej pracy na rzecz
wsplnoty. Wszyscy to robi, wic ty take. Potem si przyzwyczajasz, a nawet jeste w stanie zrobi awantur,
gdy takiej pracy dla ciebie zabraknie. Najbardziej destrukcyjne sekty zabieraj swym wyznawcom dosownie
wszystko, nawet imiona - by ju nic nie czyo ich ze starym, zym" wiatem. Dosy szybko okazuje si, e
dobrze czujesz si tylko wtedy, gdy jeste wrd czonkw grupy - jak kada sztuczna pier, sekta uzalenia od
siebie swych wyznawcw. Jej warsztaty rozwoju", poprzez stae dostarczanie ciepa z zewntrz, upoledzaj
twoj zdolno do zajmowania si sob, do uspokajania siebie i do nagradzania samego siebie. Wszelkie
nagrody pyn od grupy. Wszelkie przejawy zoci lub oporu wobec mistrza s ignorowane lub amane - i to w
taki sposb, e jedyne, co ci pozostaje po buncie, to poczucie winy za wasn niewdziczno. Sekta powoli
pozbawia ci wasnej tosamoci - stajesz si kopi innych jej czonkw, bez wasnych pogldw, bez
indywidualnoci. Uzalenienie od sekty bywa tak potne, e ograbieni przez ni ludzie, kracowo wygodzeni,
mieszkajcy w brudnych norach nadal broni swego guru i uwaaj go za dobroczyc. Wszystko to pokazuje,
jak wielki jest czasem w nas gd bliskoci i jak atwo moe by wykorzystany.
Kolejny przykad, moe najbardziej zrozumiay, to nadmierne objadanie si. Jeli masz w pamici pierwsz
cz tej ksiki, atwo ci bdzie zrozumie, jak do tego dochodzi. Niemowlciu matka kojarzy si silnie z
pokarmem - w jaki sposb zreszt ona jest" tym pokarmem, ju od poczcia dziecka. Dzieli si przecie z
dzieckiem tym, co pynie w jej yach. Jeli dziecko, w trakcie swego rozwoju, z jakich powodw nie bdzie
zdolne do odrnienia mioci matki od jej pokarmu, jedzenie stanie si dla niego ju na zawsze czynnoci,
ktra oprcz swej naturalnej funkcji bdzie suy zapenianiu pustki samotnoci. To czsta cecha Samotnikw
Zalenych. Gdy czuj si le, natychmiast sigam po co do zjedzenia. Jak zaczn, jem tyle, ile zdoam w
siebie wepchn. Potem mam wyrzuty sumienia, czasem a zmuszam si do wymiotw, bo przecie w ten
sposb mog uty w kosmicznym tempie. Wstyd powoduje znw napicie, na ktre pomaga mi tylko jedzenie,
i tak w kko". Prawda, e ta relacja pokrywa si z dowiadczeniami alkoholikw? Coraz wiksza liczba ludzi
otyych w naszym nowoczesnym spoeczestwie by moe odzwierciedla nasilenie drczcej nas epidemii
samotnoci.
Myl, e wystarczy przykadw - zasada dziaania sztucznej piersi powinna ju by dla ciebie przejrzysta. Jak
wic form moe ona jeszcze przybra? Trudno na to pytanie odpowiedzie wyczerpujco. Sztuczn piersi
stanie si wszystko, od czego moemy si w jaki sposb uzaleni: praca, szybka jazda samochodem,
zarabianie pienidzy, zakupy, masturbacja, gry hazardowe, telewizja, tworzenie sztuki, skoki spadochronowe,
korzystanie z usug prostytutek, goszenie idei religijnych lub politycznych, spanie, lekarstwa i wiele, wiele
innych rzeczy. Ich wspln cech jest to, e wypeniaj pustk samotnoci, lecz tylko chwilowo. Jeli
odnajdziesz prawdziw blisko, przestaniesz czu ten gd i wieczne niezaspokojenie, ktre funduje nam
sztuczna pier. Nie bdzie te adnych szkodliwych skutkw ubocznych. Od momentu, gdy pustynny
wdrowiec odnajdzie oaz i napije si wody, nie pomyli ju jej smaku z niczym innym.

Konsumpcja
Zagroenie, pochodzce ze strony sztucznej piersi idzie dalej ni uzalenienie od substancji czy konkretnego
zachowania, majcego na celu stumienie blu samotnoci. Ju bdc niemowlciem, zadowalasz si
plastikowym smoczkiem, ktry tumi twj niepokj. To twoja pierwsza, sztuczna pier. Jako starsze dziecko
zdajesz ju sobie spraw, i nie ssiesz piersi swojej mamy, ale niezbyt drogi przedmiot, kupiony w sklepie.
Mimo e nie jest to prawdziwa blisko, ssanie smoczka ma pozory tej bliskoci, uspokaja ci - zgadzasz si
wic na to mae oszustwo, zwaszcza wtedy, gdy mama nie jest dostpna tak czsto, jak by sobie yczy.
60

Czasem, zamiast smoczka, moe by to ulubiony kocyk lub zawsze ta sama zabawka, ktra przez swoj sta
obecno budzi nadziej, e istnienie mamy jest rwnie pewne i trwae. Takie zastpcze przedmioty do
pewnego stopnia pomagaj ci w uzyskaniu pierwszych oznak niezalenoci, co z kolei jest podstaw do
zbudowania twojej prywatnej, odrbnej tosamoci. Gdy ju doroniesz i twoje przeycie nie bdzie
uzalenione od innych, gdy ju wiesz, kim jeste, takie zastpcze obiekty przestaj by potrzebne. Jeste wtedy
zdolny do bliskiego i intymnego zwizku z Partnerem. Ale to tylko teoria. W rzeczywistoci bardzo czsto
dzieje si tak, e Partner staje si kolejnym, zastpczym przedmiotem, ktrego uywamy do ukojenia blu,
powstaego po rozce z rodzicami. Typowym przykadem jest Samotnik Uwizany, ktry w kadej kolejnej
partnerce szuka tej samej, czuej i oddanej opieki, ktr uzyskiwa bez wikszych stara od swej mamy.
Gdy wchodzisz w zwizek po to, by zaspokoi on uczuciowe dziury, powstae w wyniku niewaciwej opieki
rodzicielskiej, postrzeganie Partnera jako ywego czowieka, wraz jego wadami, zaletami i specyficznymi
cechami jest bardzo utrudnione. O tym pisaem ju w rozdziale o taczcych maskach. Wtedy raczej skupiasz
si na tych cechach Partnera, ktre ci odpowiadaj, lub przypisujesz waciwoci, ktrych on nie posiada.
Wszyscy to w pewnym stopniu robimy, bo trudno wymaga od rodzicw doskonaoci. Wane jednak, by ten
mira nie przesoni nam prawdziwego czowieka, bo wtedy blisko stanie si zupenie niedostpna.
Im duej z kim yjesz, tym lepiej go poznajesz. Idealny obraz, naoony na Partnera zanika - zaczynasz
zastpowa fantazj rzeczywistoci. Nie zawsze jest to mie przeycie, bo nikt nie lubi si egna z wasnymi
marzeniami. Jeli nie jeste na ten moment odpowiednio przygotowany przez wystarczajco dobrych
rodzicw, stopniowo podwyszajcych ci poprzeczk trudnoci, z ktrymi musiae si samodzielnie mierzy,
moe powrci do ciebie dziecicy lk przed samotnoci. Moesz w tym momencie straci zainteresowanie
Partnerem i poszuka innego, z ktrym od nowa przeyjesz ten pocztkowy okres wzajemnego idealizowania.
Innym sposobem jest zdecydowanie si w takiej chwili na dziecko. Niezalenie od tego, czy odejdzie, czy nie,
nie pozostan sama" -zdaje si wtedy mwi kobieta. Po urodzeniu dziecka kieruje w jego stron ca swoj
mio i czuo, rzadko zdajc sobie w peni spraw z tego, e traktuje je jako lek na samotno. Takie dziecko
najprawdopodobniej wczenie wchonie wirusa samotnoci. Matka, w sposb zastpczy, bdzie chciaa mu da
wszystko to, czego nie dostaa sama. Bd szczliwi oboje, do czasu, gdy dziecko wykae pierwsze oznaki
samodzielnoci i ch przerwania psychicznej ppowiny. Wtedy lk przed porzuceniem moe wrci do
Samotniczki Zalenej w zwielokrotnionej sile, ktra kae jej trzyma dziecko jak najbliej siebie, w krtkim
czasie robic z niego Samotnika Uwizanego. Wirus samotnoci jest cierpliwy i rzadko daje za wygran.
Moliwe jednak, e mimo rozczarowa pozostaniesz z Partnerem, ktry budzi twoj niech. Nie lubimy tak
szybko rezygnowa z wasnych marze, wic czsto na tym etapie zwizku staramy si wierzy na si, e
nadal yjemy z wasn krlewn, z wasnym krlewiczem. Przymykamy oczy, staramy si nie dostrzega
ciemnej strony naszego zwizku. Powiedzenie, e zdradzana osoba dowiaduje si o tym na kocu, ma rdo w
takim wanie zaprzeczaniu oczywistoci. Pragnienie bycia w idealnym zwizku jest czsto silniejsze ni
wymowa faktw.
Myl, e po tym wstpie zgodzisz si ju ze mn, e od najwczeniejszych lat przyzwyczajamy si do
zastpczego zaspokajania swych potrzeb. Smoczek, zabawka, kot lub pies, idealizowany czowiek lub dziecko wszystko to moe nas uwolni od nienasycenia bliskoci. To wielkie, niedoceniane niebezpieczestwo. Jeli
dojrzewasz w klimacie przyzwolenia, a czasem nawet euforycznej akceptacji zastpczego przeywania, to tym
samym godzisz si na zapenianie twojej potrzeby bliskoci czym, co nie jest w stanie jej zapeni. A jeli to
co, czym zapeniasz pustk, musi by wci dostarczane, oczywista wydaje si konieczno powstania
ogromnego przemysu, ktry zdoa zaspokoi t studni bez dna, te miliony ludzi, ktrzy akn bliskoci. I tu
wanie czeka na ciebie sztuczna pier, a raczej setki rodzajw sztucznej piersi, ktre nasza cywilizacja
wymylia. Chocia czsto s do siebie zupenie niepodobne, czy je wsplne zagroenie: jeli przyzwyczaisz
si do nich, to zajm w twoim sercu miejsce przygotowane dla drugiego czowieka, dla prawdziwego Partnera.
Sztuczna pier jest atwa - to ju wiesz. Prawdziwa blisko nie zawsze jest mia - to take wiesz. Dlatego
atwiej jest pozosta przy sztucznej piersi, ktra gwarantuje natychmiastowe, chocia niepene zaspokojenie,
ni wystawia si na niebezpieczestwa, zwizane z otwieraniem si na drug osob.
Jakie wic sztuczne piersi, jakiego rodzaju nietrwae i niepene zaspokojenie proponuje nam cywilizacja? Jedna
z najwaniejszych to telewizja. Nieprzerwany strumie obrazw i dwikw na setkach kanaw zapenia nasz
wewntrzny brak bliskoci. Paczemy nad losami bohaterw melodramatw, dowiadczamy susznego gniewu,
a potem triumfu sprawiedliwoci w dramatach wojennych i filmach akcji, szlochamy ze wzruszenia wraz ze
szczliwie poczonymi bohaterami romantycznych komedii. Niestety, nie dowiadczamy tego w codziennym
yciu. Powstaje pytanie: czy dlatego ogldamy produkty fabryki snw, bo ycie jest paskie i przyziemne, czy
61

raczej odwrotnie: nie mamy ochoty na prawdziwe przeywanie, skoro dowiadczylimy ju swojej dziennej
dawki wzrusze, gniewu i radoci, wpatrzeni w migoczcy ekran? Ja skaniam si ku drugiej odpowiedzi.
Dopiero wtedy, gdy uzalenimy si od wyidealizowanego i uproszczonego obrazu wiata, ktry proponuje nam
telewizja, prawdziwe uczucia wydadz nam si zbyt grone i zagmatwane, by si nimi zajmowa.
Metody wcigania nas w wymylone wiaty, ktre proponuj walk bez poraek i mio bez blu, s coraz
bardziej przekonujce i skuteczne. Coraz lepszy dwik i obraz, coraz bardziej realistyczne sposoby
naladowania rzeczywistych wrae, ktre dobiegaj do nas z otoczenia, powoduj, e angaujemy si w zastpcze przeywanie wci silniej i silniej. Nieprawdziwy wiat, ktrym kino zaspokaja nasz emocjonalny gd,
zaczynamy coraz czciej traktowa jako jedyny prawdziwy. Pozdrawiamy na ulicy aktorw, uywajc ich
filmowych imion. Urzeczeni patriotyczn propagand, nasilajc si szczeglnie w okresie wyborw, chcemy
wierzy, e politycy to zastp harcerzy, ktrzy z czystego altruizmu signli po najwysze urzdy i przywileje.
onierze, ktrym odebrano tosamo i prawo decydowania o swym losie i ktrzy gin w niezrozumiaej dla
nich wojnie, odczuwajc niewiele wicej, ni zwierzcy strach, to dla nas uduchowieni bohaterzy. Historia,
ktra pokazuje, jak zblazowany biznesmen wyciga z rynsztoka moralnie czyst prostytutk i zaczyna paa do
niej wie, niewinn mioci, to dla nas wzr, z ktrym aden spotkany na ulicy mczyzna rwna si nie
moe. Gdy uwierzymy w jedn mistyfikacj, o wiele atwiej uwierzy nam w kolejn. Filmowe kreacje
mieszaj si nam z postaciami historycznymi. Gwiazdy ekranu i sportu otaczamy kultem w kadym calu religijnym, chocia ich prywatne ycie czsto jest jedn wielk ruin. Wielkiego kulturyst o monotonnej dykcji,
ktry setkami mordowa swych ekranowych wrogw, fani wybrali na gubernatora. Jedna z sekt wyznaniowych
wzia za podstaw swych wierze sawn trylogi Gwiezdnych Wojen, czyli co od pocztku do koca
wymylonego przez scenarzystw! Powiedz, w jaki sposb kto, kto zgadza si na tego rodzaju fikcj, moe
by zdolny do prawdziwej, intymnej bliskoci z drugim czowiekiem, ktra wymaga przecie szczeroci i
otwartoci?
Jzyczkiem u wagi, najczulszym miernikiem niezaspokojonych potrzeb emocjonalnych naszego spoeczestwa
jest reklama. Sztab niezwykle inteligentnych ludzi pracuje nad tym, by poruszy w tobie czue miejsca, obudzi
niespenione tsknoty, wywoa umiech lub zy - wszystko po to, by nie rezygnowa z milionw gadetw,
sucych do zastpczego wypeniania pustki samotnoci. Nie trzeba reklamowa chleba - kady wie, e jest
mu niezbdny do ycia. Reklamowa trzeba cudowne rodki na cellulitis, co do ktrego s podejrzenia, czy w
ogle istnieje. Oszaamiajce, komputerowe animacje wywouj wraenie, e jeli nie nasmarujesz twarzy
nawilajcym kremem w tej chwili, to popka ci ona jak wysche dno potoku. Reklamowa trzeba nowy typ
samochodu, dziki ktremu piknym kobietom bd dre nogi, a mczyznom opada szczki z zazdroci - bo
oto jeste zdolny przyspieszy swym samochodem do setki o dwie setne sekundy prdzej ni oni. Reklamowa
trzeba chipsy, ktre nie daj nic, oprcz wraenia, e zjado si przed chwil co smacznego. Reklamowa
trzeba alkohol, a szczeglnie piwo, najlepiej pokazujc, jak szczliwi i bliscy sobie s ludzie, ktrzy si go
napij. Uwierzye w lecznicze dziaanie margaryny, uwierzysz i w to. Jeden z browarw uywa dla reklamy
hasa: Piwo zblia ludzi". To dowd, e spece od reklamy wiedz, czego ludzie pragn najbardziej. Wiedz
te, e gdyby ludzie to dostali, nie chcieliby ju kupowa zastpczych produktw. Staraj si wic oeni
alkohol z poczuciem bliskoci, dziki czemu zapewni sobie klientw na dugie, obfite lata. Temu samemu
celowi su pokazywane na szklanym ekranie rozemiane rodziny, ktre konsumuj wanie nowy serek, lub
rozanielone kobiety, ktre miay szczcie powcha nowy mski dezodorant. We wszystkich tych reklamach
sportretowana jest tsknota za bliskoci, a take zaproponowana sztuczna pier, jednak ona w adnym razie tej
tsknoty nie zaspokoi. Syszaem o rodzicach, ktrych kto zagadn na ulicy: Jakie macie liczne dziecko. To
jeszcze nic - odpowiedzieli. Powiniene zobaczy jego zdjcia".
Na szczcie jednak jest w nas instynkt samozachowawczy, ktry sygnalizuje nam te oszustwa. Czasem jednak
trzeba mie wyczulon uwag, by takie sygnay spostrzec. Instynkt samozachowawczy przejawia si na
przykad w ogromnej popularnoci programw typu reality show, gdzie ludzie wystawiaj na sprzeda wasn
intymno, wasne uczucia. Tsknimy za tym rozpaczliwie, wic sigamy do kieszeni, by za to zapaci.
Czowiek pozbawiony scenariusza, czowiek przeywajcy wasn mio, wasny smutek lub klsk, to nowy
towar mediw. Niestety, to take kolejna maska sztucznej piersi - po pierwsze dlatego, e dramaturgia tych
programw nadal jest reyserowana, a po drugie dlatego, e nawet najprawdziwsze uczucia, pokazywane w
telewizji, nadal s oddzielone od nas nieprzenikaln tafl ekranu. Nadal kto przeywa je za nas.
Instynkt samozachowawczy objawia si take w ten sposb, e kolejne produkty, na pocztku reklamowane
jako cudowne, prdzej czy pniej nam si nudz. By moe kojarzy ci si to z klsk kolejnej idealizacji w
zwizku - to taki sam mechanizm. Dlaczego producenci nie trwaj przy starych produktach, skoro byy
62

cudowne? Bo obie strony, zarwno klient jak i producent, zdaj sobie w jakim stopniu spraw, e to tylko
rodzaj gry. Polecany krem nie jest cudowny - chodzi o przyjemno z obcowania z czym nowym, nieznanym,
czemu moemy da kredyt zaufania, mimo e to kredyt krtkoterminowy. Jedna z moich znajomych zdaje
sobie spraw z tego mechanizmu w tak duym stopniu, e chcc sobie sprawi przyjemno zakupem
kosmetyku, kupuje taki, ktry jest na tyle drogi, eby mie do niego szacunek, ale te na tyle tani, eby nie
zrujnowa sobie kieszeni. Marka i kolor nie maj znaczenia. I tak ma pewno, e uyje go tylko raz lub dwa.
Jednak przyjemno kupowania jest tak silna, e nie ma siy z niej zrezygnowa. Gdy okazuje si, e jaki
produkt ju nie wzbudza zainteresowania klientw, producent zawsze wprowadzi na rynek nowy i gra zacznie
si od pocztku. Jeli przyzwyczaie si do sztucznej piersi, bdziesz wrcz domaga si od producenta nowej
jej wersji, gdy stara ju ci si znudzi. To rzeczywicie jedna z bardziej wymylnych i podstpnych puapek
wirusa samotnoci.
Pasja kupowania sama w sobie jest sztuczn piersi, ktra dotyka wielu z nas. Dobry interes" sta si celem,
ktry wyrnia nas od innych konsumentw. Upolowanie taszego o dwa grosze cukru moe by rdem
dumy i kombatanckich opowieci w gronie znajomych myliwych". Dantejskie sceny, ktre dziej si podczas
otwierania wielkich supermarketw, wystarczajco dobrze to obrazuj. Przecie w tym rozgorczkowanym
tumie nie znajdziesz ludzi godnych, ktrzy walcz o darmow kromk chleba. Ten tum lamie sobie rce i
nogi z powodu niezaspokojenia godu emocjonalnego, godu zwycistwa, sukcesu i akceptacji. A wrd tego
tumu kr spece od reklamy, pilnie notujc, co ludzi podnieca najbardziej, za co dadz si zdepta, z czym
chc si identyfikowa. Ta potrzeba identyfikacji to take emocjonalny gd, wynikajcy z braku bliskoci. W
dzisiejszej Polsce, w ktrej politykowi zdarza si ukra, ksidzu wychowa gromadk pociech a psychologowi
dziecicemu molestowa seksualnie swych maych klientw, trudno o stae i niepodwaalne autorytety. W tej
sytuacji wielu z nas zaczyna si identyfikowa z mark, ktr nosi na sobie. Opakowanie tym samym zaczyna
by waniejsze od zawartoci. Jak niechciany produkt na sklepowej pce, mamy nadziej, e dziki
atrakcyjnemu opakowaniu kto nas w kocu doceni - i kupi.
Najwaniejsze jest to, jak si wyglda - zwierzaa mi si Ola, moja klientka, bywalczyni nocnych klubw.
Jeli nie masz na sobie dobrego ciucha, nikt ci nie zauway. Zerowe szans na poderwanie jakiego
faceta. Pki jest si modym, trzeba z tego korzysta. Jak bd miaa czterdzieci lat, wtedy pozostan mi
tylko wspomnienia. Dzisiaj musz na nie zapracowa.
Jest w jej wypowiedzi rezygnacja, jakie ponure fatum, na ktre ju teraz Ola si zgadza. Ju dzi jest
przekonana, e prawdziwa blisko nie istnieje, e s tylko punkty w rankingu, ktrych trzeba jak najwicej
nabi, by mie za dwadziecia lat co, co zagodzi bl nieuchronnej samotnoci. Dlaczego tak jest? Dlaczego
nie uczymy si na wasnych bdach i wci wracamy do zastpczego przeywania?
Gdy jeste przyssany do sztucznej piersi i cigniesz" zbyt apczywie lub zbyt dugo, sam stajesz si coraz
bardziej sztuczny. Coraz bardziej tracisz naturaln wraliwo, coraz mniej realistyczna wydaje ci si mio
lub przyja. To mrzonki, to dziecinne marzenia - przekonujesz sam siebie. Krcisz si chwil po domu, potem
bierzesz magiczn kart kredytow i idziesz poprawi sobie humor do supermarketu. Tam ci uczesz, ubior,
dopieszcz - wszystko za odpowiedni cen. Aby mie pewno, e nikt ci nie odbierze sztucznej piersi,
bdziesz pracowa coraz wicej, co jeszcze bardziej oddali ci od bliskich ci osb. Im wicej bdziesz
pracowa, tym bardziej bdziesz si czu samotny i tym chtniej skorzystasz z usug sztucznej piersi. Coraz
mniej bdzie w tobie ciebie, a w kocu staniesz si robotem, zaprogramowanym na zysk i sztuczne
zaspokojenie. A gdy ju si wysuysz, system wypluje ci z siebie, jako kompletnie nieprzydatnego. Za
emerytur, ktr dostaniesz, nie bdziesz w stanie kupi sobie tyle sztucznej piersi, ile ci potrzeba. Przyjdzie
wic kac-gigant po zastpczym zaspokojeniu, przyjdzie dugo tumiona samotno, ktrej nie bdziesz mia
czym i kim zapeni. Zapomniae bowiem, co to jest blisko, co to s prawdziwe uczucia - ludzie wok bd
tylko przypomina, e twj czas ju si skoczy. Ukryjesz si wic w domu, bez adnego pomysu na kolejne
dwadziecia lat ycia. Robot, po wypenieniu swej misji doskonaego konsumenta, nie nadaje si ju do
niczego. Zasidziesz wic w swym fotelu, przed migoczcym ekranem, na nastpne dwadziecia lat, robic to,
czego nauczye si najlepiej: oddajc si niespenionym marzeniom.
Rezygnacja
Jakie s rozmiary epidemii samotnoci? Zamy, e pominiemy osoby, ktrych ycie rodzinne niszczy alkohol
lub jaka inna sztuczna pier, e pominiemy tych, ktrym zwizek suy do wzajemnego upokarzania oraz tych,
ktrzy si zdradzaj lub w ogle nie s w stanie duej ni p roku wytrzyma z jednym partnerem. Czy ci,
ktrzy pozostan, to szczliwe, kochajce si pary, wolne od destrukcyjnych wpyww wirusa samotnoci?
Chciabym, eby tak byo. Moje dowiadczenie mwi mi jednak co innego. Po pierwszych uniesieniach,
63

gorcych wyznaniach i wielkich planach na przyszo przychodzi nam y z drug osob ca dob. Niektrzy
mwi, e umiejtno mieszkania z drugim czowiekiem pod jednym dachem to umiejtno najtrudniejsza ze
wszystkich - moim zdaniem maj wiele racji. Mimo wzajemnego rozczarowania pozostajemy jednak czsto ze
sob, rezygnujc z dalszych poszukiwa. Rne s tego przyczyny - czasem dzieci, ktrych opuci nie wolno,
czasem niewiara, e moemy si jeszcze komu spodoba, czasem zwyka wygoda. M przyniesie pienidze,
ona zadba o dom. Takie jest przecie nasze przeznaczenie, takie role musimy odegra - czeg wicej mona
chcie? Niektrzy przecie nie maj nawet tego. W dodatku, yjc samotnie, wystawiby si na wspczucie
lub drwiny otoczenia. Trzymasz si wic tego, co masz: urzdzonego mieszkania i samochodu, poczucia swej
wanoci jako gowy rodziny, finansowego bezpieczestwa, zapewnionego przez Partnera... Nie jest to moe
duo, ale te nie jest mao. S nieuniknione przykroci, i te trzeba znie, jak na przykad seks z mczyzn,
ktry przesta si zachwyca twoim ciaem albo wysuchiwanie opowieci kobiety, ktrej zdanie w danej
sprawie kompletnie ci nie interesuje. W podobn puapk wpadaj zaprzysieni single, ktrzy po osigniciu
wyznaczonych celw zaczynaj rozglda si za odpowiednim partnerem i z przeraeniem konstatuj, e
nie ma w czym przebiera. W kocu czsto decyduj si na stay zwizek tylko po to, by nie by samemu".
Kada ze stron jako sobie te braki wynagrodzi. ona uskada potajemnie pienidze na drogi ciuch, a potem
powie mowi, e to stary, tylko przerobiony. Za pomoc wieczornych blw gowy zmusi go do nadgodzin, by
zamieni mieszkanie na wiksze. Poza tym, bdzie zna na pami wszystkie seriale o wiecznej mioci i
serdecznych dla siebie ludziach, ktre aktualnie id w telewizji. M, zanim wrci do domu, wpadnie na
obowizkowe piwo z rwnie znudzonymi kolegami, by pogada chwil o swych seksualnych podbojach z
okresu modoci, o wygranych przed dwudziestu laty meczach naszej reprezentacji pikarskiej lub bitwie pod
Monte Cassino, gdzie walczyli mnie podobni mu, bezimienni bohaterowie. Kilka patriotycznych piosenek o
braci partyzanckiej pomoe odzyska utracony animusz, ktry si przyda w nieuchronnym powrocie do domu.
Krce od wiekw dowcipy o onie, czekajcej z wakiem na pijanego ma, maj realne odbicie w
rzeczywistoci -inaczej by nas nie mieszyy. Wystarczy, e po ich wysuchaniu tylko pucimy do siebie oko i
ju wiemy, o czym mylimy. To elementy naszego krajobrazu, jak nieczynny, fabryczny komin lub
przewrcony kosz na mieci. Gdy si do nich przyzwyczaimy, zapominamy, e mogoby by inaczej. Tracimy
wiar. Przestajemy walczy. Trudno ten nasz stan nazwa bliskoci, nie jest to te cakowita samotno.
yjemy wic sobie powoli, bez chodu, ale te bez aru, w letniej zupie niebliskoci i niesamotnoci.
Dlaczego yjemy w ten sposb, ktry nie przynosi ani wikszego zadowolenia, ani te szczeglnej przykroci?
Gdyby spyta przecitnego czterdziestolatka: Co sycha?", zwykle padnie odpowied: Stara bieda...". Nie
brzmi to radonie. Dlaczego wic zgadzamy si pcha ten wzek"? Odpowiedzi jest wiele, ale jedna z nich jest
najwaniejsza: nie wiemy, czego szuka. Pamitamy, e bdc dziemi, zazdrocilimy kolegom i koleankom
zabawek lub piknych ubra. Zazwyczaj nie pamitamy, ebymy zazdrocili rwienikom bliskoci z
rodzicami, bo nie jest to co, co atwo zauway. Na zewntrz wikszo rodzin wyglda idealnie. Majc wic
wiadomo, e czego istotnego nam brakuje, zagracamy swj wiat przedmiotami lub osigniciami, od
ktrych oczekujemy wypenienia emocjonalnej pustki. Zapewni swoim dzieciom lepsze ycie od mojego" ta deklaracja rodzica zwykle oznacza wiksze mieszkanie i moliwo wyksztacenia. To take jest nam
potrzebne, wic pustka zostaje czciowo zapeniona i mamy wiadomo bycia na dobrym tropie. Ale ile razy
mona kupowa wiksze mieszkanie lub droszy samochd? Moe dwa-trzy razy. Potem trzeba si szykowa
na mieszkanie ostateczne i nie ma ju czasu, by si przekona, e to skoncentrowanie na przedmiotach byo
lep uliczk. Na ostatni wdrwk z pewnoci ich ze sob nie zabierzemy.
wiadomo samotnoci zostaje czsto stumiona przez takie wanie, nawykowe wypenianie spoecznych
funkcji. Z pewnoci w tego rodzaju zwizkach te jest troch bliskoci, chocia trudno j dojrze spod
codziennej nudy i rutyny. Przekonuj si o tym czsto czerdziesto- i pidziesiciolatkowie, ktrzy, czujc
zbliajc si staro, po raz ostatni ruszaj na podbj wiata. Panowie wcigaj brzuchy, panie wypinaj piersi,
by przey jeszcze jeden szalony romans i poczu jeszcze raz wrzenie krwi w wychodzonych yach.
Szczeglnie panowie maj tendencj do takich szalestw w wieku dojrzaym i wiele kobiet zastanawia si, czy
walczy o takiego grzesznika" i czy przyj go z powrotem do domu, gdy skruszony zapuka do drzwi. Zwykle
zapuka, bo zdy przez te kilka tygodni, wypenionych modzieczym seksem, poczu brak bliskoci, ktra w
dyskretny sposb narodzia si w jego nudnym na pozr zwizku. Decyzja jest oczywicie kwesti trudn i
zaley od postawy obu stron w chwili kryzysu, ale te stanowi dobry moment do postawienia sobie pytania: co
nas czy, po co jestemy razem? Czsto okazuje si, e czy nas wicej, ni mylelimy.
Powicenie swego ycia rodzinie, zrezygnowanie ze swych pragnie dla zaspokojenia potrzeb dzieci lub ma
take jest sposobem na stumienie swej samotnoci. Wiele kobiet wpada w tak puapk i nie domyla si, e
64

wirus cierpliwie czeka na sw kolej. Gdy na oddziale depresji, gdzie kiedy staowaem, poznaem Elbiet,
miaa ju za sob pidziesite urodziny. W szpitalu bya trzeci raz w cigu ostatnich kilku lat. Twarz miaa
nieruchom, wosy w nieadzie, droga od drzwi do fotela zaja jej prawie minut. Zwierzya mi si z
samobjczych myli. Baa si jednak targn na ycie, bo jest bardzo wierzca. Jednego dnia mylaa o mierci,
drugiego dnia panicznie si baa, e zasabnie na ulicy i nikt jej nie pomoe.
Staram si nie wychodzi z domu. Ale w nim take jestem nieszczliwa. Niedawno zmar mj m,
przedtem dugo chorowa. ylimy z jego renty, bo ja nigdy nie pracowaam. Przerwaam studia, gdy si
pobralimy. By dla mnie i dla dzieci bardzo dobry. Staraam si, aby wszystkim byo w domu jak
najlepiej. M wraca z pracy, dzieci ze szkoy - zawsze miaam co robi. To byy szczliwe czasy...
Gdy to mwia, jej twarz na chwil nabraa blasku, umiechna si do siebie. Lecz po chwili jej rysy znw
stay w mask cierpienia.
Potem dzieci si wyprowadziy. Crka mieszka za granic, syn te przenis si w poszukiwaniu pracy.
Rzadko mnie odwiedza, ma mao czasu. Teraz pracy trzeba si trzyma. Jestem cakiem sama.
Spytaem, czym si zajmuje, co sprawia jej przyjemno.
Przyjemno? Nie wiem, co to jest... Nic mnie ju nie cieszy. Pusty dom mnie przeraa. Boj si wyj do
sklepu. Siedz tylko i wspominam, jak byo kiedy...
Jej gos stawa si coraz cichszy i zaczem mie trudnoci ze zrozumieniem poszczeglnych sw.
Prbowaem si dowiedzie, jak wyobraa sobie przyszo. Patrzya na mnie, jak gdyby pierwszy raz usyszaa
takie sowo.
Co mnie moe jeszcze spotka? Nic. O mczyznach nie myl. Zreszt, to ju ten wiek, w ktrym
zaczynaj si kobiece problemy. Kto by mnie chcia? Do pracy nigdzie mnie nie przyjm, bo nic nie
umiem i za duo mam lat. Chodziam do takiej wietlicy dla emerytw, ale oni wszyscy choruj,
narzekaj, wic przestaam. Co ja mam robi - moe pan mi powie? - patrzya na mnie pytajco. Ale ja nie
wiedziaem. Byo mi tylko przeraliwie smutno.

CZ III
Droga do bliskoci
Przykro to mwi, ale nasze ycie jest w duym stopniu zaprogramowane. Genetycy szepcz, e nasze choroby
i moment, w ktrym na nie zapadniemy oraz data naszej mierci s zapisane gdzie w nas, jak tajemny szyfr,
peen mrocznych sekretw. Psychologia wci dostarcza dowodw, e w okresie dziecistwa i dorastania
decyduj si nasze pniejsze losy, od ktrych trudno si wymiga. Niektrzy z nas s zaprogramowani na
sukces, inni na cig walk z caym wiatem, jeszcze inni na samotno. Jaka jest wic szansa na to, by
poegna si ze swoim przeznaczeniem?
Psychologiczny poradnik, ktrym w zaoeniu ma by take ta ksika, zwykle wypeniony jest rozmaitymi
zaleceniami, planami, zestawami wicze, po ktrych wykonaniu twj los teoretycznie ma si odmieni.
Niestety, poradniki czyta si przyjemnie, potem nawet przez jaki czas nosi si w sobie nowe siy i nadziej na
lepsze jutro - w kocu jednak bardzo czsto wszystko wraca do normy. Przypomina to troch efekt jo-jo,
dobrze znany tym, ktrzy prbuj si odchudza za pomoc magicznych diet. Podstawowym bdem w tym
wypadku jest koncentrowanie si na jedzeniu: liczenie kalorii, ustalanie menu itp. Rzadko zdajemy sobie
spraw z tego, e objadanie si moe by tylko objawem gbszego problemu, w tym take samotnoci (jako
sztuczna pier). Walka z otyoci poprzez odmawianie sobie jedzenia przypomina wic walk z gryp za
pomoc wycierania nosa. Nie przypadkiem wspominam o grypie, bo t chorob powoduje wirus, ktry z
wycierania nosa nic sobie nie robi - tak jak wirus samotnoci nic sobie nie robi ze zmniejszania iloci jedzenia.
Ma pewno, e gdy fascynacja now diet osabnie, bl samotnoci odezwie si z now si i jego ofiara wrci
do dawnej wagi, a czsto j z rozpdu zwikszy. Organizm bowiem pamita takie stany zagroenia. Skoro
istnieje moliwo, e zostanie pozbawiony poywienia, to postara si o zapasy na przyszo. Taka strategia
walki z otyoci zwraca si wic przeciwko jej wacicielowi, co nie przeszkadza mu wyprbowywania wci
nowych i nowych diet - wci z podobnym skutkiem.
Podobnie jest z opisanymi przeze mnie samotnikami. Jeli jeste jednym z nich i prbujesz walczy z
samotnoci przez wchodzenie w zwizki na si, prawdopodobnie znasz take to powracajce uczucie
zniechcenia - wraenie napotkania na mur nie do przebicia ani nie do przeskoczenia. Na pocztku wszystko
wyglda rowo, a potem, nie wiadomo skd i jak przychodz kopoty, sprzeczki, problemy nie do rozwizania,
potem czsto nienawi lub poczucie wykorzystania i odrzucenia. Samotno powraca, niezalenie od tego, czy
65

rozstae si z Partnerk, czy nie. Zwiksza si te obawa przed podejmowaniem kolejnej prby, zupenie tak,
jak zwiksza si otyo, gdy zadziaa efekt jo-jo.
Znam par samotnikw, ktrych kolejne prby znalezienia Partnera koczyy si nieodmiennie fiaskiem - w
kocu, by przezwyciy fatum, przyjli atrakcyjne maski. On wszed w rol odpowiedzialnej gowy rodziny,
ona przeobrazia si w szczebioczcego podlotka. Pierwsze, wsplne miesice byy nieustajcym pasmem
szczcia i wzajemnych dowodw mioci. Gdy mino p roku, ich zalena samotno dosza do gosu.
Samotnik Zaleny potrzebuje staego dopywu oznak mioci i akceptacji - jeli tego nie otrzymuje, nie jest te
w stanie sam takich uczu dawa drugiej stronie. Gdy skoczyy si zapasy czuoci, mczyzna coraz czciej
popada w depresj. Te stany byy reakcj dziecka na opuszczenie przez blisk osob. Niestety, podlotek nie
mg zapewni odpowiedniej iloci ciepa wygodniaemu Samotnikowi Zalenemu. Jego partnerka odrzucia
wic dziewczc mask, spod ktrej wyjrzaa twarz Samotniczki Ulegej, gotowej do zoenia siebie w ofierze.
Podporzdkowaa wic swoje ycie partnerowi, dawaa z siebie wszystko. Nastpia chwilowa poprawa we
wzajemnych stosunkach, ale wkrtce jej take skoczyy si zasoby ciepa i opiekuczych uczu; pojawia si
depresja. Wtedy partner znw poczu si opuszczony. Maski opady. Odkryy dwoje opuszczonych dzieci,
ktrym trudno byo zaoferowa sobie cokolwiek. Jedno i drugie chciao by kochane, ale opieka znikd nie
moga nadej. Zupenie, jakby dwa banki, bdce w kopotach, chciay od siebie poyczki.
Nie jest atwo przeama samotno. Zamierzche czasy wci maj nad nami wadz. Wirus kae nam wci
od nowa podejmowa prby, ktre jeszcze gbiej zanurzaj nas w bl osamotnienia. Przypomina to troch
magiczne odczynianie czarownika, ktry poprzez taniec zwycistwa stara si doprowadzi swe plemi do
wygrania bitwy. Moi pacjenci czsto s na siebie li, e wci wchodz w zwizki z podobnymi partnerami, co
zwykle prowadzi ich do powtrzenia poprzednich dowiadcze odrzucenia, wykorzystania lub obojtnoci.
Dopki maj nadziej, e w ten sposb poradz sobie z duchami dziecistwa, dopty przegrywaj. Dopiero
wtedy, gdy spostrzeg daremno swych magicznych zabiegw, maj szans odrzucenia fatum i rozpoczcia
nowego ycia. Dlatego te zdecydowaem si na tak wanie form poradnika, ktra bardziej wyjani, skd
bierze si samotno, ni poda konkretne recepty. Nie chc dodatkowo programowa moich czytelnikw przecie wanie takie zaprogramowanie spowodowao ich samotno. Jestem zdania, e nie trzeba popycha
kogo, kto dy do celu. Wystarczy mu tylko pokaza i usun z drogi przeszkody, by mg kontynuowa
niestrudzon wdrwk od samotnoci ku bliskoci. Najwaniejsze przeszkody wskazaem ju, i wierz, e
wiadomo skutkw ich istnienia wystarczy ci, by nie znale si w lepej uliczce. Nie zawsze jednak
wystarczy, by wej na drog ku wiatu.
By moe zwrcie uwag, ile w tej ksice alu i gniewu wobec rodzicw. Niewykluczone te, e nie w smak
ci obarczanie ich win. Zwykle przecie chcieli jak najlepiej, sami te nie mieli atwego ycia. Czy obraanie
si na nich, gdy jeste ju dorosy, ma jaki sens? Musz to wyjani, zanim przejdziemy dalej. Ot ja nie
zachcam do przerzucania odpowiedzialnoci czy winy za wasn samotno na rodzicw. Jestem od tego
daleki. Bardzo prawdopodobne, e takie podejcie spowodowaoby take przerzucenie na nich
odpowiedzialnoci za wyleczenie ci z twojej samotnoci i w rezultacie bezczynne czekanie na cud. A to
oznacza dalsz samotno. Zachcam tylko do przeycia dawnych uczu wobec rodzicw raz jeszcze: uczu
smutku, rozgoryczenia, alu, wciekoci i gniewu. To nie s uczucia dorosej osoby, zdajcej sobie spraw z
tego, e rodzic to te czowiek i ma prawo popenia bdy. To uczucia dziecka, ktre ma prawo by wcieke,
gdy nie dostaje jedzenia na czas, ktre ma prawo rozpacza, gdy mama zbyt dugo nie przychodzi, ktre ma
prawo by zazdrosne i rozgoryczone, gdy rodzice bardziej zajmuj si modszym braciszkiem. Dziecko ma
niezaprzeczalne i wite prawo do tych uczu.
Jeli jeste samotny, to smutne lub obraone dziecko jest wci gdzie gboko w tobie. Jeli pragniesz
bliskoci, to twj Partner musi take pozna to twoje wewntrzne, skrzywdzone dziecko -razem z jego alem
lub gniewem. Jeli ukryjesz je przed Partnerem, prdzej czy pniej ono da zna o sobie w sposb, ktry zagrozi (na rne sposoby) twojemu zwizkowi. Dobrze jest pamita, e to dziecko jest nie tylko rozalone i
skrzywdzone. Jak kade dziecko, moe by te psotne, nieobliczalne, a czasem okrutne. Z drugiej strony,
dziecko jest te we wspaniay sposb radosne, spontaniczne, pene marze i pomysw. Jeli pozwolisz mu si
wypaka lub wyzoci na rodzicw czy inne osoby, ktre kiedy ci skrzywdziy, te radosne" cechy take
bd miay szans wyjcia na powierzchni - wanie dziki temu kady z nas moe si sta osob atrakcyjn i
podan. Aby wic definitywnie wyrwa zby wirusowi samotnoci, czasem trzeba przey raz jeszcze dramat
swego wewntrznego, skrzywdzonego dziecka, dopuszczajc do siebie wszelkie uczucia, nawet te najskrztniej
schowane.
Nie lubisz przeywa tych uczu. Nie chcesz czu zazdroci, gniewu i nienawici do osb, ktre najbardziej
66

kochasz. Takie jednak szczere i nieograniczone przeycie zoci lub gniewu do danej osoby umoliwia pene
przeycie mioci do niej. Pamitasz moe, jak kiedy pogniewaa si na Partnera, ale z jakiego powodu nie
chciaa z nim o tym rozmawia? Co si dziao, gdy w takim momencie prbowa ci przytula lub caowa?
Pewnie pozwalaa na to, ale niechtnie, czujc gdzie w rodku opr przed pen bliskoci, zanim problem
nie zostanie rozwizany. W wypadku zadawnionej zoci do rodzicw, mechanizm jest podobny, tylko o wiele
gbszy i bardziej niszczcy. Dopki nie przeyjesz swojej zoci na nich, nie bdziesz moga ich w peni kocha, nie bdziesz moga we waciwym wietle ujrze i doceni, jak bardzo si starali, mimo toczcego ich
wirusa samotnoci.
To przeycie stumionego gniewu jest niezwykle wane dla wsplnego, partnerskiego ycia w zwizku.
Przecie takie ycie nie polega tylko na cigym okazywaniu sobie mioci i czuoci. Czasem moesz by na
Partnera wcieka, czasem bdziesz nim pogardza za jego wady, czasem bdziesz mu zazdroci zalet. To
naturalne i ludzkie, miewa takie stany ducha. Wystarczajco dobrzy rodzice umiej zaakceptowa ich istnienie
u dziecka i tym sposobem umoliwi mu ich oswojenie i zrozumienie. Jeli tego nie potrafi, a szczeglnie
wtedy, gdy z rnych powodw nie byli w stanie zaj si tob tak, jak naley, bdziesz ywi do nich wanie
takie negatywne uczucia, nie mogc ich wyrazi. Te nie-wyraone uczucia to poywka dla wirusa samotnoci.
Pozostaj cay czas w tobie, od czasw dziecistwa i zatruwaj twoje zwizki z innymi ludmi. Zwykle
wychodz na wierzch w takiej formie, ktra ukrywa ich prawdziw natur - jako naga zo na wasne dziecko,
jako napad objadania si, jako tendencja do powicania siebie dla innych... Mimo to, w swej najgbszej
istocie, wci pozostaj nie wyraonym gniewem, rozpacz, zawici wobec bliskich osb z twego dziecistwa.
Moe to zo na mam, ktra bya obojtna na twj pacz, moe wcieko na tat, ktry bezwolnie wypenia
polecenia mamy, moe zawi wobec modszego brata, ktry otrzymywa od rodzicw wicej mioci, ni ty.
Moe ich by bardzo wiele i o wikszoci z nich ju mwiem. Gdy do nich dotrzesz i zrozumiesz przyczyny,
uzyskasz moliwo ich spnionego, ale oczyszczajcego przeycia. Tylko gdy poznasz w ten sposb samego
siebie, bdziesz w stanie wej w blisk, intymn relacj z drugim czowiekiem. Blisko bowiem to otwarto
i szczero. Jeli nie jeste otwarta wobec siebie, nie moesz by szczera wobec Partnera. Jeli z kolei nie jeste
otwarta wobec Partnera, stumione uczucia bd wci wydobywa si na powierzchni w zmienionej formie i
niszczy zwizek. To trujcy jad, sczony powoli i nieubaganie przez wirusa samotnoci. Jeli wic chcesz
poczu uzdrawiajce dziaanie akceptacji ze strony Partnera, pomyl o cakowitym otworzeniu si przed nim.
Poka mu swj bl, swoje przeraenie, sw zawi i wcieko. Oczywicie, e to ryzykowne. Ryzykujesz, e
znw przeyjesz to, co boli ci najbardziej, czyli odrzucenie ze strony bliskiej, kochanej osoby. To okropne
przeycie, ktrego my, samotnicy, unikamy szczeglnie. Jeli jednak si nie odkryjesz, to powtrzysz po raz
kolejny sw dziecic histori zaprzeczania wasnym uczuciom - a to przecie jest przyczyn twej samotnoci.
Spjrz wic na otwarto od innej strony. To sposb na znalezienie Partnera, ktry bdzie akceptowa ci w
caoci, razem z wadami i zaletami. Pierwszy, drugi, moe nawet dziesity nie zaakceptuje, ale kto, kto to
uczyni, istnieje i w kocu go odnajdziesz. Odnajdziesz dlatego, e nie jeste odosobniona w swoim blu i
smutku. Gdzie tam, moe za najblisz cian, yje czowiek, ktry czuje podobnie i dziki temu potrafi ci
zrozumie. Wiedzc, co przeywasz, bdzie te gotw ujawni wasne, gboko schowane uczucia. Nic lepiej
nie zblia ludzi, jak wsplne przeywanie tych samych rzeczy. Jestem tego cakowicie pewien, bo sam tak
osob znalazem, po wielu smutnych dowiadczeniach. Wtedy wanie zy czar pryska, wtedy zwyciasz
swoje fatum i moesz zacz y wasnym, niezaprogramowanym yciem. A gdy moesz ju by sob i wiesz,
e nie bdziesz za to poniana, krytykowana ani porzucona, automatycznie przestajesz wchodzi w zwizki,
ktre odtwarzaj twoj wczeniejsz histori skrzywdzenia lub odrzucenia. Jeli chcesz wydoby si z tego
bdnego koa, otwrz si na wasne, negatywne uczucia. Masz do nich prawo. W przeciwnym razie taniec
samotnych masek nigdy si nie skoczy.
Zakadam na tym etapie ksiki, e zidentyfikowaa/zidentyfikowae ju swj typ samotnoci, a co za tym
idzie, negatywne uczucia, wynike ze zranienia ci w okresie dziecistwa i dorastania. Jeste na najlepszej
drodze do pokonania wirusa samotnoci. Przyszed wic czas, abym powiedzia ci, co moe ci czeka, gdy
zaczniesz odrnia bdne ogniki od prawdziwego wiata - gdy ju si znajdziesz na waciwej drodze ku
bliskoci. Na tym etapie wychodzenia z samotnoci, jak ju powiedziaem, czekaj przeszkody. Nie
obiecywaem ci jednak atwej przechadzki. Gwn przeszkod bdzie lk. Tak, na drodze ku bliskoci z
drugim czowiekiem bdziesz musiaa si zmierzy z wasnym lkiem. Jeli pamitasz rozdziay o sztucznej
piersi, to wiesz, e spotkanie z ni zwykle szybko redukuje samotno i zmniejsza lk. Tutaj, przez pewien
czas, bdzie odwrotnie. Jeli jeste jednym z opisanych przeze mnie samotnikw, to niewykluczone, e twoje
poczucie samotnoci na samym pocztku tej drogi si zwikszy. Dlatego, e kady z nas, samotnikw, znajduje
67

sobie jak sztuczn pier, ktra lepiej lub gorzej chroni go przed odczuwaniem osamotnienia. Gdy
zrezygnowaem z alkoholu jako leku na samotno, w moim yciu zapanowaa pustka, odczuwalna na wiele
sposobw. Pustka towarzyska - bo nagle starzy znajomi zniknli, inni dziwnie patrzyli, czasem pukali si w
czoo. Pustka wolnego czasu, ktrego nagle si zrobio a za duo. I to, co najtrudniejsze - pustka emocjonalna,
brak ulubionego zaguszacza samotnoci. Gdy wic zrezygnujesz z usug sztucznej piersi, przez jaki czas
moesz si czu gorzej. Na szczcie to chwilowe doznanie. Taka chwilowa pustka jest niezbdna, by poczu
pragnienie bliskoci z drug osob. Jest te niezbdna dlatego, e dopiero puste miejsce mona wypeni
prawdziwymi uczuciami. Mona powiedzie, e ycie bez Partnera powinno polega na cigym utrzymywaniu w sobie pustego miejsca, ktre on mgby zaj. Jeli tego nie zrobisz, jeli wypenisz t pustk
czym zastpczym (narkotykiem, telewizj, seksem), to bardzo prawdopodobne, e przegapisz swoj szans nie rozpoznasz czowieka, ktry pasuje do twej pustki jak ula. Moj pustk towarzysk zaczli z wolna zapenia ludzie, ktrzy alkoholu nie potrzebowali. Kada z tych osb bya indywidualnoci, kada prezentowaa
odmienne spojrzenie na rzeczywisto. W zestawieniu z tym, moje dotychczasowe ycie towarzyskoalkoholowe wygldao blado i schematycznie. Od takich ludzi wiele si nauczyem, poznaem nowe drogi,
spord ktrych mogem wybra wasn. Pustk czasow wypeniem realizowaniem moich dawnych marze o
nurkowaniu oraz zwiedzaniem Polski i okolic na rowerze. Wiatr, woda, las. To byo jak budzenie si do nowego
ycia. Potem zaczem studiowa psychologi, by zrozumie zmian, jaka zasza w moim yciu. Tak te
poznaje si nowych ludzi, z ktrych tworzysz swoj Grup. I pustka emocjonalna- ta zostaa wypeniona
obecnoci bliskiej osoby, i odtd zabijanie samotnoci alkoholem stao si dla mnie czym bardzo dziwacznym
i sztucznym. Gdy poczujesz ju, czym jest prawdziwa blisko, zrozumiesz sama, bez dodatkowych wskazwek, czym rni si ta blisko od martwoty sztucznej piersi. Poniej opisz, z jakim rodzajem lku bdzie
musia si zmierzy kady z zaprezentowanych dziewiciu typw samotnikw.

Wychodzc z Samotnoci Wycofanej

Czego Samotnik Wycofany najbardziej si boi? Wasnych uczu. Jest w nim tyle goryczy i nienawici, e musi
je z caych si trzyma pod powierzchni wiadomoci. Ma bowiem wraenie, e gdy wydostaj si na
zewntrz, niszcz innych i jego samego -niszcz wszystko. Przypomina mi si Teresa, uczestniczka prowadzonych przeze mnie warsztatw. Gdy kto inny sugerowa, choby najdelikatniej, e jest w niej zo, wpadaa
w panik. Nie moga zebra myli, czua si atakowana i atakujca jednoczenie - jedynym jej marzeniem byo
w takim momencie uciec i nigdy wicej w grupie si nie pokaza. Aby nie wywoywa takich uczu w sobie,
unikaa ludzi. W stosunku za do tych, od ktrych odizolowa si nie moga, bya uprzedzajco grzeczna sodka dziewczynka. Nie bdc wiadoma wasnej nienawici, nie potrafia te zauway jej u innych, przez co
naraaa si cigle na niepowodzenia. Jej kolejne zwizki wci si rozpaday, a o byych Partnerach w ogle
nie chciaa mwi. Dlatego, e musiaaby powiedzie o nich co zego, a do tego nie bya zdolna. W tym samym okresie lekarze wykryli u niej siln anemi, zagraajc yciu. Organizm, ktremu nie pozwolono
wyrzuci agresji na zewntrz, skierowa j przeciwko sobie. Dopiero wtedy, gdy podczas zaj grupowych
Teresa oswoia si z istnieniem wasnego gniewu, a nawet poczua, e jego otwarte wyraanie moe by
przyjemne i nie jest krytykowane przez innych, anemia ustpia, jak rk odj. Teresa znw moga stawi czoo
ludziom i szuka wrd nich Partnera. Kurs asertywnoci jest dobrym pomysem na wewntrzny rozwj dla
Samotnikw Wycofanych.
Wychodzenie z Samotnoci Wycofanej wymaga wic coraz lepszego kontaktu z wasnymi uczuciami, z ktrych
wikszo, przynajmniej na pocztku, bdzie przeraa. Dobrym pomysem dla Samotnika Wycofanego jest
rozpoczcie od szukania kontaktu z grup, ktra bdzie mu dawa odpowiedni oddech i dystans, ktra nie
bdzie wymaga od razu szczeglnej bliskoci. Gdy Samotnik Wycofany jest singlem, rozwizaniem moe by
zwizek na odlego", ktry jednak naleaoby krok po kroku zacienia, a do wsplnego zamieszkania.
Oczywicie, nie na si. Kolejne kroki w kierunku zblienia powinny by wykonywane wtedy, gdy uczucia nie
rodz chaosu - gdy nie wpadasz w panik, kiedy musisz zwrci partnerowi uwag, przykadowo na jego
nieodpowiednie zachowanie. Zwikszajca si blisko i akceptacja drugiej strony powinna w kocu
przeway nad lkami i od tego momentu nie trzeba ju bdzie si zmusza do bliskoci. Sama ci wcignie.
Samotnik Wycofany, ktry chce si pozby wirusa samotnoci, musi by czuy na swoje stwierdzenia i
przekonania, ktre usprawiedliwiaj lub wrcz gloryfikuj jego odosobnienie. Akceptuj wszelkie ludzkie
bdy", Agresja to cecha wstrtna, zwierzca", Ludzie nie s warci..." - pojawienie si takiej lub podobnej
myli to sygna, e wanie si wydarzyo co, co wzbudzio twj gniew i musisz w ten sposb natychmiast si
zdystansowa od niego. Warto przeanalizowa tak sytuacj i pomyle, co by si mogo sta, gdyby w tym
momencie zaprotestowaa, wrzasna lub rzucia kubkiem o ziemi. Tylko pomyle. Gdy oswoisz si z takimi
68

mylami, po jakim czasie wyraanie gniewu przyjdzie atwiej, a z nim pojawi si wiksza ch wyraania
radoci i mioci.
Aby nie odczuwa silnych, zagraajcych emocji, angaujemy do tego zwykle minie ciaa. By nie odczuwa
ciaru stresu, napinamy kark, by nie odczuwa smutku, zaciskamy gardo, by nie odczuwa agresji, napinamy
brzuch. W brzuchu bowiem kryj si te najsilniejsze i najbardziej niepokojce uczucia. Nie odczuwajc ich,
mamy wraenie, e wszystko jest w porzdku, e nie ma zagroenia. Czowiek z rozlegymi odmroeniami jest
w podobnej sytuacji - nie czuje blu, wic nie zdaje sobie sprawy ze miertelnego niebezpieczestwa. Dlatego,
aby wyj z Samotnoci Wycofanej, trzeba odzyska te dostp do wasnego ciaa, ktre kryje w sobie
stumione emocje. Najprostsze wiczenie, rozluniajce w miniowy gorset, wykonuje si tak:
Sta w lekkim rozkroku, na minimalnie ugitych nogach. Rce oprzyj na biodrach. Wychyl cae ciao do
przodu, w takim stopniu, eby nie tworzyo to zbyt duego napicia w miniach stp. Postaraj si wyczu, co
si dzieje w tym momencie z miniami brzucha. Jeli blokady nie ma, brzuch powinien lekko si wysun z
jamy brzusznej. Jeli si nie wysuwa, znaczy, e blokada istnieje. W takim wypadku sprbuj napi mocno
minie brzucha, a nastpnie rozlunij je cakowicie. Blokada powinna znikn, a brzuch wysun si
swobodnie na zewntrz. Powinna poczu lekkie napicie w ciankach brzucha. Nie wypychaj go si mini na
zewntrz. Wyluzuj tylko minie. Odlicz w takiej pozycji do dziesiciu i sta w zwykej pozycji. Zwr uwag,
co stao si z brzuchem: pozosta wysunity czy zosta znw wcignity?
To wiczenie naley powtarza moliwie czsto, przez tydzie. Po tym czasie wiadomo napicia
miniowego powinna by na tyle wyrana, eby zacz pracowa z nim w codziennych sytuacjach. Najpierw
wicz w pracy, siedzc za biurkiem, lub przy domowych zajciach. Skontroluj co jaki czas stan brzucha i
sprbuj go rozluni. Po pewnym czasie zaczniesz dostrzega pynce z tego korzyci, jak mniejszy niepokj,
zdolno do szybkiego relaksu, przyjemno z odczuwania wasnego ciaa oraz silniejsze odczuwanie orgazmu.
Tak, nie przesyszaa si - zdolno do wyraania agresji jest bardzo cile zwizana ze zdolnoci do penego
przeywania seksualnej przyjemnoci. Jaki to moe mie wpyw na zwizek, nie musz tumaczy. Kontroluj
minie brzucha szczeglnie wtedy, gdy wydarzy si jaka stresujca sytuacja. Zamiast przywoywa swoje
przekonania na temat agresji, sprawd, co si dzieje z twoim brzuchem. Zao si, e bdzie twardy jak deska.
Organizm mwi ci: Jestem wcieky, wyra to! Puca, odek, wtroba s cinite, nie mog dobrze
pracowa!". Tak wanie kierujemy wasn agresj przeciwko sobie.
Wychodzisz z Samotnoci Wycofanej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Ludzie bywaj pomocni. Potrzebuj bliskiej osoby. Uczucia to dla mnie wana informacja.
Ciepe uczucia, ktre okazuj, wracaj do mnie.
Zaley mi na akceptacji.
Jestem zdolna do mioci.
Jestem godna mioci.
Intelekt jest w wielu sprawach bezradny.
Seks to naprawd ciekawe zajcie.
Coraz czciej odczuwam gniew wobec innych.
Potrafi si zrelaksowa.
Coraz wicej jest we mnie uczu.
Mam potrzeb poznania nowych ludzi.
wiat zewntrzny moe duo wnie do mojego
wiata wewntrznego. Coraz czciej odczuwam rado, e yj.

Wychodzc z Samotnoci Nieufnej

O ile Samotnik Wycofany nie jest wiadom swej zoci na otoczenie i stara si do niej nie dopuszcza, o tyle
Samotnik Nieufny jest jej wiadom, tylko e przypisuje t zo innym ludziom. Szesnastoletni Samotnik
Nieufny moe na przykad ostrzyc si na irokeza oraz przywdzia koszulk z napisem HWDP, traktujc to jako
element bycia sob. Jasne jest, e gdy tak wyjdzie na ulic, prdzej czy pniej narazi si na niewybredne
uwagi albo nawet na atak i brutalne pobicie. Czsto zreszt pobij go inni Samotnicy Nieufni, ktrzy jego
demonstracj wezm za atak na ich wite wartoci. W kadym razie, pobicie Samotnika Nieufnego dostarcza
mu niezaprzeczalnych dowodw na to, e wiat jest wobec niego wrogi. To z kolei pozwala mu poczu troch
swojej wasnej nienawici do wiata - w kocu jest a nadto usprawiedliwiony. Nadal jednak jest to le
zaadresowana nienawi, ktra chroni prawdziwych jej sprawcw. wietnym przykadem na taki sposb
mylenia jest sawna kiedy piosenka, nieledwie hymn pokolenia, pt. Skra". Jej bohater stoi w punkowej
kurtce-skrze na ulicy i sucha wrogich komentarzy otoczenia na swj temat. Atmosfera si zagszcza, kto go
69

w kocu obraa i bohater moe ju wrogowi przestawi nos". Jednak sam nie daje rady i pada pod ciosami,
obiecujc sobie, e nastpnym razem nie bdzie sam. Brzmi to jak zapowied ulicznych zamieszek. Caa
piosenka za piewana jest drcym i wtym gosem, ktry dodatkowo podkrela pokojowe, pozbawione
agresji" nastawienie bohatera.
Samotnik Nieufny w wieku dorosym jest mistrzem w tropieniu rnego rodzaju zagroe, ktrych ofiar moe
pa. By wyrazi cho w czci swj gniew za dziecice zniewolenie, potrzebuje innego czowieka, pastwa
lub organizacji, by mc oskary o zniewolenie, a nastpnie z takim wrogiem walczy. Ten magiczny zabieg,
ktry czsto odtwarza dramat jego dziecistwa, daje mu zawsze nadziej, e tym razem pokona wroga i
przezwyciy swoje fatum. Niestety, to si uda nie moe. Niektrzy z Samotnikw Nieufnych gosz hasa
skrajnie lewicowe, co wyzwala ataki prawicy, inni odwrotnie - goszc hasa skrajnie prawicowe, zapewniaj
sobie odpowiedni uwag wrogiej lewicy. Mona te po prostu chodzi po ulicy zaczepnym" krokiem, patrzc
spode ba. Prdzej czy pniej komu to si nie spodoba. Wroga mona te sobie zapewni w sposb bierny:
nie pacc rachunkw, podatkw, zapominajc oddawa dugi lub nie wywizujc si z domowych obowizkw. Wtedy odpowiednia instytucja, dunik lub Partner prdzej czy pniej upomn si o swoje prawa,
dostarczajc Samotnikowi Nieufnemu okazji do wyraenia jego zadawnionego gniewu. W wypadku tego
rodzaju samotnika, gboki sens odszukania waciwego adresata gniewu jest szczeglnie wyrany.
Pierwszym wic zadaniem Samotnika Nieufnego przy wychodzeniu z samotnoci bdzie rozpoznanie wasnych
metod szukania wroga w otoczeniu. Mog w tym pomc powysze przykady, bo zasada takich poszukiwa jest
dosy prosta - gdy ju si o niej wie. Prosta zasada, ale nie wykonanie, poniewa skierowanie gniewu na
idealizowanego rodzica lub Partnera budzi lk. Mae, skrzywdzone dziecko, ktre wci yje w takim
samotniku, nie chce zaszkodzi bliskim osobom swoj zoci, bo wtedy zostaoby samo, bez opieki.
Zginoby. Drugim wic zadaniem Samotnika Nieufnego, na drodze do bliskoci, jest to, co zalecaem ju Samotnikom Wycofanym: ujawnianie wobec bliskich osb wszelkich emocji, nie tylko tych miych i serdecznych.
Niekoniecznie wszystkich, niekoniecznie od razu. Ale prbowa, krok po kroku i patrze, jak to wpywa na
innych. Jedna z moich pacjentek bya bardzo zdziwiona, gdy zdecydowaa si na okazywanie zoci wobec
ojca, bowiem wtedy wydarzyo si co, o czym zawsze marzya: zacz do niej telefonowa i pyta o samopoczucie, czy czego nie potrzebuje. Jej wewntrzne, opuszczone dziecko skakao z radoci.
Wszyscy mamy swoje sympatie i antypatie. W kadym z nas tkwi troch Samotnika Nieufnego, ktry chce
mie na wszelki wypadek swego wasnego wroga - gdyby na przykad przyszo wyadowa na kim swj
gniew. ydzi, masoni, cyklici... kady moe si nada. Gdy znajdziemy si w nowym rodowisku, na przykad
w nowej pracy, szkole, w nowym miejscu, mieszkaniu, dzielimy otaczajcych nas ludzi na tych, z ktrymi
mona si zaprzyjani i takich, do ktrych za nic si nie odezwiemy. Przesdza pierwsze wraenie. Jak zudne
potrafi by takie uczucie antypatii, pokazuje ponisze wiczenie, wywierajce wielki, dobroczynny wpyw na
nasz Nieufn Samotno. Jest ono te wietnym sposobem na zawarcie nowej znajomoci, szczeglnie dla
tych, ktrzy, jak sami mwi, zapominaj jzyka w gbie", gdy widz osob, z ktr chcieliby si
zaprzyjani.
Zastanw si chwilk nad swoimi cechami charakteru oraz nad przekonaniami, ktre okrelaj twoje
upodobania i twj wiatopogld. Przygotuj list pyta niezbdnych, by kto obcy mg po ich zadaniu
dowiedzie si o tych cechach od ciebie - by mg powiedzie, e ju ci zna. Uszereguj je od najprostszych do
najbardziej osobistych. Na pocztku mog si znale takie, jak: Jaki lubisz kolor?", Co lubisz w ludziach?".
W dalszej kolejnoci mog nastpi powaniejsze: Czy bye kiedy na kogo wcieky?", Co sdzisz o
jedzeniu zwierzt?" i na koniec najbardziej powane: Co czujesz, gdy mylisz o mierci?", Dlaczego jeste
samotny?" i tym podobne. Nastpnie zaproponuj wybranej osobie tak gr: bdziecie po kolei odpowiada na
pytania z tej listy. Mona zadawa pytania dodatkowe, jeli odpowied kogo nie satysfakcjonuje. Zawsze
mona te si wycofa z odpowiedzi na kolejne pytanie, jeli nie czujemy si zbyt bezpiecznie. Wane jednak,
eby na kade zadane pytanie odpowiedziay obie osoby. Najlepiej ustali, e na pierwsze pytanie odpowiada
najpierw osoba A, potem osoba B, na drugie pytanie odwrotnie, i tak na zmian.
wiczenie to w sposb niezwyky prowadzi nas prosto w dowiadczenie bliskoci z obcym czowiekiem, ktry
z minuty na minut przestaje by obcy. Przewanie na pocztkowe pytania odpowiadamy z lekkim
zaenowaniem i dosy krtko - potem zaczynamy odczuwa coraz wiksz przyjemno z rosncej bliskoci.
Pyta moe by nawet kilkadziesit, ale najczciej okazuje si, i znamy si ju bardzo dobrze w poowie listy,
albo rozmowa przy pitym pytaniu tak si rozwina, e lista przestaa by potrzebna. Gorco polecam to
wiczenie jako tajemn bro dla wszystkich rodzajw samotnikw, ale szczeglnie dla Samotnikw
Nieufnych. Interesujce efekty daje ono, gdy jako rozmwc wybierzemy kogo, kto z caej, nowo poznanej
70

grupy, wydaje si nam najbardziej obcy. Zwykle bardzo szybko si przekonujemy, e pierwsze wraenie
zwiodo, e to kto bardzo podobny do nas, przeywajcy te same uczucia, majcy podobne rozterki. To
dowiadczenie odbiera si wirusowi samotnoci w tempie piorunujcym. Tylko jedna uwaga: zanim je komu
zaproponujesz, dowiedz si, czy nie ma ju staego Partnera - ta nowo powstaa, silna wi moe skomplikowa
jej lub jemu ycie. Moe powsta trjkt, w ktrym trudno bdzie wam si rozezna, albo wrcz ta osoba
odkryje, e jej kontakt z Partnerem by bardzo powierzchowny. Ostateczna decyzja, oczywicie, naley do
ciebie.
Wychodzisz z Samotnoci Nieufnej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Pierwsze wraenie moe by mylce. Jestem w stanie tolerowa cudze wady. Ludzie s bardziej serdeczni, ni
mi si wydawao. Jestem w duej czci odpowiedzialny za swoje nieszczcia. Mog realizowa swe plany
mimo przeszkd. Strach ma wielkie oczy. Mog zaufa swojemu partnerowi. Ty masz swoj prawd, ja swoj i
moemy z tym y. Warto czasem poprosi innych o wsparcie.
Nie musz by akceptowany przez wszystkich. Jest we mnie coraz wicej tolerancji. Mog si odpry.
Ludzie nie zawsze chc mojej krzywdy.

Wychodzc z Samotnoci Zalenej

Lk, z ktrym zmierzy si Samotnik Zaleny, gdy bdzie uwalnia si od wirusa samotnoci, jest lkiem przed
wasnymi, niezmierzonymi potrzebami ciepa i bliskoci. Jeli jeste tego rodzaju Samotniczk, do tej pory
odsuwaa od siebie te przeycia. Podobnie jak Samotnik Nieufny, ktry przypisuje innym sw nienawi, ty
uwalniasz si od swej potrzeby bliskoci, przenoszc j na innych, a potem opiekujc si nimi. Wybierasz do
tego celu osoby niezaradne, przytoczone problemami, nieszczliwe na pierwszy rzut oka. Gdy widzisz
zadowolenie Partnera, kiedy ma upran i wyprasowan przez ciebie koszul lub kiedy stoi przed nim na stole
pyszny obiad, masz wraenie bliskoci i bezpieczestwa. Nie znasz innych metod nagradzania samej siebie.
Zaniedbane dziecko, ktrym niegdy bya, wci jednak w tobie yje i nie daje o sobie zapomnie. Jego
niezaspokojone potrzeby coraz silniej dochodz do gosu - tym silniej, e Partner chtnie przyjmuje twoj
opiek. Wszyscy znamy opowieci o mach, ktrzy ton w grze brudnych ubra i niepozmywanych naczy,
bo ona wyjechaa na par dni. Opiekujc si nim, coraz bardziej rozbudzasz jego potrzeb zalenoci niektrzy powiedzieliby zreszt, e zwyke lenistwo. W kadym razie, skutkuje to tym, e Partner coraz mniej
opiekuje si tob. Prdzej czy pniej, wyczerpuje to twoje i tak ju uszczuplone zasoby ciepa i troskliwoci.
Przychodzi zaamanie, znudzenie takim zwizkiem, poczucie bycia wysysan z wszelkiej energii. Czasem te
moesz popa w kracow bezradno i zaleno od Partnera, ktry bdzie tym wielce zaskoczony. Moja
ona znw ma jakie fanaberie" - to jeden z sygnaw nadchodzcego kryzysu, ktry Partner zauwaa, ale
opacznie sobie tumaczy. A ty po prostu ju nie masz siy. Czujesz, e oddaa wszystko, co miaa. Znw
dowiadczasz porzucenia, kracowej samotnoci i rozpaczy. Wiele Samotni czek Zalenych dotyka depresja. W
tym stanie niemonoci wykonania najprostszych rzeczy czuj potworne wyrzuty sumienia. Niestety, w
spoeczestwie wiedza na temat depresji wci jeszcze jest niewielka - czonkowie rodziny czsto pogbiaj
twj stan swoim zniecierpliwieniem, zarzutami lub gniewem. Choroba powoduje niekiedy odsunicie si
znajomych i przyjaci. Podstaw przyjani jest bowiem wzajemno - Samotni czka Zalena w okresach
depresyjnych do adnej wzajemnoci nie jest zdolna. Jest to wyraz samozachowawczego instynktu organizmu,
ktry odmawia wsppracy, gdy nie chce zosta cakowicie wyeksploatowany.
Po takim okresie bezruchu Samotniczka Zalena zaczyna si czu lepiej - gwnie dlatego, e przestaa si
opiekowa innymi. Niestety, rzadko zdaje sobie z tego spraw. Przypisuje t popraw wasnej, niespoytej sile
lub zaordynowanym tabletkom antydepresyjnym. Gdy wic ju wydobrzeje, obiecuje sobie, e nastpnym
razem musi by silniejsza i nie da si depresji. Nie dam si znowu zrani - musz by twarda" - to yciowe
credo Samotniczki Zalenej. W ten sposb wpada w puapk wirusa samotnoci - bo historia znw si
powtrzy. Nie da si nala z prnego. Szukajca bliskoci Samotniczka Zalena powinna wic na samym
pocztku przeledzi histori swoich zwizkw i porwna z powyszym schematem. Powinna te mie
wiadomo, e sw opiekucz postaw broni si przed wci ywym uczuciem porzucenia i potrzeb
zalenoci. Pod tym wszystkim czai si zepchnita na samo dno niewiadomoci zo na tych, ktrzy nie
chcieli jej kocha wtedy, gdy byo jej to najbardziej potrzebne. Samotniczka Zalena ma gbokie przekonanie,
e nikt nie bdzie jej chcia kocha take dzisiaj, gdy odkryje sw zaleno, swj smutek i gniew. Dlatego od
nowa przyjmuje mask opiekuczoci i zaradnoci - bdne koo znw zaczyna si krci. Dopuszczenie do
siebie tych uczu budzi lk przed porzuceniem, ale to szansa na pokonanie wirusa samotnoci. Jeli jeste
Samotniczka Zalen, to pokazanie swych saboci Partnerowi ju na samym pocztku zwizku jest dla ciebie
niezwykle zagraajce - jeli jednak to zrobisz, bardzo szybko zyskasz poczucie wieoci i siy. Wzrost energii
71

wynika std, e przestaa marnowa j na udawanie osoby zaradnej i silnej, ktr wcale nie jeste - i nic w tym
zego. Teraz, gdy znasz granice swoich moliwoci, bdziesz szanowa swoje siy, bo wiesz, e ich
wyczerpanie jest zabjcze dla ciebie i dla twoich zwizkw z ludmi. Kochanie drugiej osoby nie polega na
wyrczaniu jej, chyba e jest malutkim dzieckiem. Przestaniesz czu wyrzuty sumienia przy kadym
napotkanym bezdomnym psie lub chorym gobiu. Przestaniesz wybiera na swoich Partnerw chopicych i
niedojrzaych mczyzn, ktrzy nie potrafi sobie poradzi na tym wiecie, a zaczniesz wybiera mczyzn
silnych i odpowiedzialnych - i nie bdziesz z tego powodu odczuwa najmniejszych wyrzutw sumienia. Ju
wiesz bowiem, e twoje siy s ograniczone. wiat musi wic poczeka ty jeste w tej chwili waniejsza.
wiczenie, pomagajce Samotniczce Zalenej ustanowi wasne prawa i granice, poza ktrymi nie da si
wykorzystywa, to nauka mwienia nie". Wydawaoby si proste, ale nie jest. Najtrudniej jest wyczu
moment, kiedy sowo nie" jest sowem niezbdnym. Jedna z moich znajomych opowiadaa mi, jak j wykorzystuj w pracy: gdy wychodzi podczas przerwy na spacer, koleanki obarczaj j robieniem zakupw. Na
pocztku byy to pojedyncze buki lub jogurty, ale dzi moja znajoma staa si kim w rodzaju zaopatrzeniowca,
znoszcego do pracy wielkie torby z jedzeniem dla caych rodzin. Z pocztku to byo przyjemne, ale teraz
czuj si wykorzystywana. Nie wiem tylko, kiedy to przerwa, kiedy powiedzie nie". Kto si moe
obrazi.". Tutaj wanie przydaj si uczucia zoci i gniewu, ktre Samotniczka Zalena skrztnie ukrywa
przed sob i wiatem. Jeli ich nie odczuwasz, to nie wiesz, kiedy koczy si opieka, a kiedy zaczyna zwyke
wykorzystywanie i eksploatacja samej siebie. Bd wic wyczulona na wszelkie sygnay od twych uczu.
Nawet najmniejsza niech, czasem nawet zwyke wahanie lub naga senno moe oznacza, e kto chce ci
wykorzysta. Wtedy mw miao nie". Masz do tego prawo. Zapewniam, e nie wzbudzisz zdziwienia. W
kocu nikt nie lubi by nadmiernie eksploatowany. Wielu natomiast ludzi szuka kogo, kto wykorzysta si
daje. Gdy oswoisz si z chwil paniki, ktra moe w tym momencie nastpi, twoje uczucia zaczn dochodzi
do ciebie coraz silniej. Coraz wyraniej bdziesz czu wasne granice i coraz swobodniej
bdziesz ich broni. Od prostego: Nie zgasz wiata," maymi krokami mona w ten sposb doj do
otwartego: Nie bd twoj kucht". Jeli boisz si urazi znajomych, zacznij wiczy na ulicznych
nacigaczach. Z ich strony nic ci nie grozi, poza wyudzeniem paru groszy. I jeszcze jedno: nie musisz
tumaczy swojego nie". Nie chc, bo nie mam ochoty" - to cakowicie wystarczy.
Wychodzisz z Samotnoci Zalenej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:______
S pewne granice w opiekowaniu si innymi.
Mj Partner powinien wzi na siebie swoj cz
odpowiedzialnoci. Sama wiem, co dla mnie najlepsze. Jeli nie znajd kogo odpowiedniego, bd y sama.
Nie lubi by wykorzystywana. Mam prawo do wasnych potrzeb. Zastanawiam si, czy nie opuci swego
Partnera. Gdy czego chc, mog poprosi lub zada. Umiem si sob zaopiekowa. Zbyt czsto dawaam si
wykorzystywa. Mam prawo si smuci.
Mam prawo nic nie robi, gdy nie mam ochoty. Czsto mi si wydaje, e jestem ma dziewczynk. Nie musz
zasugiwa na mio. Nie musz zajmowa si kad potrzebujc istot. Znam granice swoich moliwoci.

Wychodzc z Samotnoci Chwiejnej

Wychodzc z samotnoci, Samotniczka Chwiejna spotka si z dwiema postaciami lku. Jeden z nich,
najwaniejszy, to lk przed cakowitym porzuceniem i pozostawieniem na pastw losu. Moe by niezwykle
silny - dowiadczajca go osoba odczuwa, e si rozpada, e wanie umiera. Ten uczuciowy chaos nie poddaje
si racjonalnym argumentom. Tumaczenie, dobre rady,
podtrzymywanie na duchu mog nie skutkowa - mwic dokadniej, mog skutkowa przez chwil, gdy
pocieszajca osoba jest blisko. Potem przeraajca przepa samotnoci znw si otwiera.
Gdy jestemy cakiem mali, opuszczenie nas przez Mam jest podobnym przeyciem, ktre moe by
przerwane tylko przez jej powrt. Gdy ju troszk podroniemy, staramy si pamita poprzednie powroty
Mamy i dziki temu moe ona znika na duej z pola widzenia i zajmowa si swoimi sprawami. Korzystamy
z rnych sztuczek, gdy nie czujemy jej obecnoci. Moemy tuli si do ukochanego misia lub siada na
miejscu, gdzie siada zwykle Mama. Moemy wyobraa sobie jej posta, umiechnit twarz, jej dotyk lub
zapach. Moemy te sobie powtarza: Mama zaraz wrci, Mama zaraz wrci..." - i ona w kocu wraca. Dziki
temu stopniowo si usamodzielniamy. Uczymy si te niezwykle przydatnej umiejtnoci uspokajania i kojenia
samego siebie.
Samotnicy Chwiejni tego wanie nie umiej. Nie mieli czasu, by si tego stopniowo nauczy. Dlatego
przeduajca si nieobecno Partnera budzi w nich najpierw lk, potem wcieko, a potem ju tylko
potgujcy si chaos, ktry Samotniczka Chwiejna czsto rozadowuje dzik awantur. Partner przeprasza i
72

znw jest dobrze. Znw jest najwspanialszym mczyzn pod socem. Niestety, tylko przez chwil, bo
Samotniczka Chwiejna rwnie le znosi jednostajn i czu opiek, jak nieobecno kochanej osoby. Gdy kto
opiekuje si ni w sposb doskonay, zaczyna odczuwa drugi rodzaj lku - lk przed ubezwasnowolnieniem,
przed zatraceniem si w mioci, przed cakowitym wchoniciem przez drug osob. Midzy samotnoci a
bliskoci nie ma takiego miejsca, w ktrym Samotniczka Chwiejna pozostaaby na duej. Zawsze jest w
drodze, zawsze ma tysic pomysw i zmienia je z minuty na minut. Wci si oddala lub zblia do partnera rzadko si zatrzymuje, by rozejrze si wok.
Jeli rozpoznajesz w tych opisach siebie, to pierwszym twoim krokiem na drodze ku bliskoci bdzie
zorientowanie si w powtarzajcej si historii. Chcesz, aby byo idealnie, a wci natykasz si na przeszkody
nie do pokonania, ktre wzbudzaj twoj zo. To troch tak, jakby chciaa poprzez przeamanie patyka na
p uzyska patyk z jednym kocem. Ale ten krtszy znw ma dwa koce, wic znw odamujesz i znw
historia si powtarza -kawaek, ktry zosta ci w rce, znw ma dwa koce. Prbujesz wic od nowa, bez
wytchnienia i w kocu nic ci ju nie zostaje w rku. Znw zostaa sama. Czy warto y na takim wiecie?
Warto - tylko e na tym wiecie nie istniej patyki z jednym kocem, tak jak nie istnieje awers bez rewersu, a
mio bez zoci. Pogodzenie si z faktem, e mona jednoczenie kocha Partnera i si na niego wcieka, jest
dla Samotniczki Chwiejnej zadaniem najwaniejszym.
Jak tego dokona? Gdy ogarnia ci zniechcenie lub zo na Partnera, zwykle trudno pozbiera myli. Dlatego
warto zwrci uwag na te momenty, w ktrych czujesz si z nim wspaniale, gdy wiat si wydaje idealny, a
wszelkie kopoty bezpowrotnie znikny. W takim momencie w twojej gowie powinien si odezwa dzwonek
alarmowy: Oj, co za bardzo jestem zadowolona - przecie kije z jednym kocem nie istniej". Wiem, e to,
do czego ci namawiam, moe wydawa si witokradztwem. Romantyczna, gorca mio jest w naszym
spoeczestwie jedn z najwikszych wartoci. Wyjd za niego, bo go kocham" - to czsto jedyny argument
crek i wieczne utrapienie ich zatrwoonych mam, ktre poznay ju oba koce kija. Niestety, zdecydowana
wikszo filmw i ksiek o mioci pokazuje tylko ten przyjemny koniec kija - dugie staranie o rk
wymarzonej kobiety, ktre odzwierciedla si uczucia. Gdy jednak zakochani wkadaj sobie na palce obrczki,
na ekranie zwykle pojawia si napis The End". Drugi koniec kija nie istnieje - przekonuje nas Hollywood, a
my bardzo chcemy mu wierzy. I wierzymy.
wiczenie, ktre pomaga zachowa przytomno umysu i uchroni si od dalszej hutawki emocji, polega na
wymyleniu negatywnego schematu zwizku oraz negatywnego schematu Partnera. I to nie wtedy, gdy ju
jeste zakochana, ale w chwili spokoju, w chwili wzgldnej rwnowagi midzy zachwytem a rozpacz. Takie
schematy mona stworzy przez analogi do schematw idealnych: dzielisz kartk pionow kresk na p i po
prawej stronie, od gry do dou wypisujesz list cech Partnera idealnego. Wszystkim nam przychodzi to bez
trudu. Gdy skoczysz, po lewej stronie wpisujesz negatywne odpowiedniki cech, ktre wpisaa po prawej, na
przykad: wyksztacony - niewyksztacony, czuy - oschy, wesoy - smutny" i tak dalej. Podwjn list
przygotowujesz rwnie dla zwizku negatywnego i idealnego. Tak uzbrojona, oczekujesz na moment, gdy
znw nadchodzi zachynicie si Partnerem. Kiedy zauwaysz, e wiat przybiera odcienie ru, wyjmujesz
kartki i uwanie im si przygldasz. O zaletach Partnera w tym momencie przypomina ci nie trzeba - dlatego
wady masz wypisane po lewej stronie, gdzie wzrok wdruje na samym pocztku. Krok po kroku, analizujesz
ca list wad, w sposb szczeglny. Nie zadajesz sobie na przykad pytania: Czy mj Partner jest oschy?".
Zadajesz pytanie: Czy kiedykolwiek podczas naszej znajomoci mj Partner cho raz zachowa si oschle? W
ktrym momencie?". Caa ta procedura nie ma na celu obrzydzenia ci Partnera, tylko spojrzenie na niego
okiem realistki". Jeli uwolnisz si od idealizowania go, to uodpornisz si te na jego niedostatki, ktre ma
kady czowiek, tak jak kady kij ma dwa koce. Jeli wic po przeczytaniu caej listy wad nie znalaza
adnego ich ladu w Partnerze, to moesz mie pewno, e wanie go idealizujesz w sposb dla ciebie
niebezpieczny. Odwoaj si wtedy do koleanki, najlepiej takiej, ktra nie ostrzy sobie na niego zbw - kto z
zewntrz bdzie mia przytomniejsze spojrzenie. Jeszcze lepiej, gdy moesz poprosi o pomoc dwie zaufane
osoby, ale tak, by nie wiedziay nawzajem o swoich opiniach. Jeli negatywne opinie na temat twojego Partnera
bd si powtarza, by moe bardziej przemwi ci to do przekonania.
Przy poszukiwaniu bliskoci Samotniczka Chwiejna musi si skupi przede wszystkim na uspokojeniu swej
emocjonalnej hutawki. Powysze wiczenie moe ten cel przybliy. Mona je te wykorzysta, jeli
oskarasz siebie o przerne wady, by chroni przed sw zoci partnera. Wtedy postpujesz odwrotnie:
wypisujesz swoje wady po prawej stronie, a potem ich pozytywne odpowiedniki po lewej. Nastpnie, za
pomoc podobnych pyta, szukasz u siebie wypisanych zalet. Jestem przekonany, e takie znajdziesz. Nie ma
ludzi czarnych" i biaych" - wszyscy jestemy troch wymieszani", co nie znaczy, e jestemy szarzy". Gdy
73

si z tym pogodzisz, caa reszta pjdzie ju atwo.

Wychodzisz z Samotnoci Chwiejnej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Wydaje mi si, e wiat troch zwolni pd.
Nie warto si przejmowa drobiazgami.
Mog si zrelaksowa.
Szczera rozmowa moe wiele zaatwi.
Mio nie powinna by lepa.
Mog czasem zoci si na kochan osob.
Nie warto chowa urazy.
Zaczam przyjmowa rady innych.
Mog poby sama bez strachu.
Gdy mnie kto rzuci, znajd sobie kogo innego.
Spokj jest przyjemniejszy ni mylaam.
Ludzie nie s ani dobrzy, ani li.
Coraz czciej planuj swoje dziaania.
Mam swoje zdanie.
Umiem sama sobie sprawi przyjemno.
Kochana osoba nie musi si ze mn zgadza.
Umiem przyj krytyk.
Mam swoje wady i zalety.

Wychodzc z Samotnoci Uwizanej

Lk Samotnika Uwizanego, ktry wchodzi na drog ku bliskoci jest lkiem przed samodzielnoci. Gdy tylko
sprbuje zrobi co dla siebie, dla wasnej korzyci i dla wasnego rozwoju, bez ogldania si na innych,
natychmiast odzywa si w jego gowie pytanie Mamy, ktre sysza miliony razy: Jak moge mi to zrobi?".
Poczucie winy, wywoane tym przeladujcym pytaniem, jest tak wielkie, e Samotnik Uwizany rezygnuje z
waciwych dla siebie Partnerw, z dobrej pracy - rezygnuje z wasnego sukcesu. Czsto odbywa si to
niewiadomie: czego zapomni, gdzie nie zdy na czas, nie wywie si z obietnicy. Tak naprawd, on nigdy
nie musia tego robi - robia to za niego, zawsze gotowa do powice, Mama. Dzisiaj nieodpowiedzialne
zachowanie chroni go przed zbytni samodzielnoci. Ta samodzielno jest czym, co Mam boli najbardziej.
Zwykle jest bardzo samotna i przywizujc dziecko do siebie zabezpiecza si przed rozstaniem, przed
ponownym porzuceniem. Wirus samotnoci jest niezwykle zaraliwy.
Oprcz wpojonego podczas wychowania lku przed zbytni samodzielnoci, Samotnika Uwizanego trzyma
przy Mamie jego wasna niezaradno, spowodowana tym, e Mama od urodzenia usuwaa mu z drogi wszelkie
przeszkody. Potrzeba niezalenoci jest tak silna w kadym z nas, e nie da si jej cakowicie stumi. Czasem
wic Samotnik Uwizany sprbuje zasmakowa samodzielnego ycia, ale bardzo prdko zaczyna go
przytacza gra nieupranej odziey, niedokoczonych pomysw, niezaatwionych spraw. Klarowny i
poukadany wiat Mamy wydaje si przy tym baaganie jedyn, bezpieczn ostoj i Samotnik Uwizany czsto
z niej korzysta, rezygnujc z samodzielnoci - ku satysfakcji mamy.
Budowanie psychicznej odrbnoci i fizycznej niezalenoci kadego z nas jest zwizane z okazywaniem
niechci, uporu, a czasem cakiem otwartej zoci czy gniewu. O tym mwiem w poprzednich rozdziaach.
Rozmaite rodzaje naturalnej, ludzkiej agresji zostaj w Samotniku Uwizanym niemal cakowicie stumione.
Opiekunowie nie mogli sobie z t agresj poradzi, wic od najwczeniejszych lat prowadzili z nim swoist
wymian handlow: ty nie bdziesz si stara by sob, a my w zamian zapewnimy ci opiek najlepsz z
moliwych. Niezbdna do przeycia agresja zostaje w ten sposb rozpuszczona" w mioci. Samotnik
Uwizany nie chce rywalizowa z ludmi - on pragnie si z nimi poczy w jeden, doskonay organizm. Gdy
Mama odchodzi, taka moliwo przestaje istnie. Samotnik Uwizany szuka wic osoby, ktra wejdzie z nim
w podobny ukad, bez indywidualnoci, bez oddzielajcych granic. Jeli tak osob znajdzie, staje si od niej
kracowo zaleny - jej myli s jego mylami, jej czyny s w caoci przez niego akceptowane. Zaleno
Samotnika Uwizanego rni si jednak znaczco od zalenoci Samotnika Zalenego. Ten drugi nie daje
bowiem zgody na sw zaleno i wszelkimi sposobami stara si jej zaprzeczy - dla Samotnika Uwizanego
zaleno jest stanem podanym i bogim. Oczywicie, pod warunkiem, e jego Partner jest do niego dostrojony:
wie, co Samotnik Uwizany lubi je, kiedy mu pomc, kiedy za niego co zaatwi. Cz Samotnikw Uwizanych,
ktrzy znajd sobie niedostrojonego Partnera, bdzie staraa si go wszelkimi sposobami zmieni -tak, by zacz
przypomina Mam. Tutaj w peni dochodzi do gosu stumiona agresja Samotnika Uwizanego. Aby poradzi sobie ze
74

sw samotnoci i pustk, potrafi uzaleni od siebie Partnera -mona powiedzie, e chce go wchon w caoci, by
przesta t pustk odczuwa. Wwczas nie bdzie tolerowa adnej odmiennoci, adnego wasnego zdania u drugiej
osoby. Tylko bowiem wtedy, gdy jego Partner jest cakowicie podporzdkowany, Samotnik Uwizany odczuje swj
upragniony stan zjednoczenia z drug osob, bez adnych rnic i granic. Ten rodzaj Samotnika Uwizanego czsto si
pojawia w opowieciach kobiet, ktre dowiadczyy w swym zwizku przemocy ze strony Partnera.
Kamila, ktra ucieka z dziemi do orodka kryzysowego, tak opowiadaa mi o swym zwizku:
Zeszam si z nim chyba dlatego, e chciaam si nim zaopiekowa. By taki niezaradny i jednoczenie uroczy.
Bardzo piknie mwi, e jestemy jednoci, chcia od razu mieszka razem, by bardzo zazdrosny. Dzisiaj ju
wiem, e to powinno obudzi moj czujno, ale wtedy mi si podobao. Zreszt, przez pierwszy rok byo naprawd
wspaniale. By czuy, mwi wci o mioci - wypenia mi cay wiat. Szybko si okazao, e poza nim nie mam
waciwie innych znajomych. Okazao si te, e jestem jego kucht i pokojwk. A co najgorsze, zacz mnie bi.
Gdy czego nie posprztaam, gdy obiad by za pno, gdy nie spodobao mu si moje ubranie. Tylko szuka
pretekstu. Nawet dzi mam wyrzuty sumienia, e si nim nie zajam, jak naley. Wiem, e to gupie, ale nic nie
poradz. Pewnie bym z nim dalej bya i zastanawiaa si, co jest ze mn nie tak, gdyby nie zacz katowa dzieci.
Wtedy oprzytomniaam.
Mczyzna, ktry bije partnerk lub dzieci za najdrobniejsze przewinienie, to czsto Samotnik Uwizany; tylko w ten
sposb moe sobie zapewni poczucie jednoci z drug osob.
Jeli jeste Samotnikiem Uwizanym, twoim pierwszym zadaniem przy wychodzeniu z samotnoci bdzie ustalenie
granic midzy tob a innymi ludmi, szczeglnie bliskimi. Jak to zrobi?
Przede wszystkim, dowiadujc si o uczucia i potrzeby drugiej osoby. Wraenie jednomylnoci lub emocjonalnego
dostrojenia moe by tylko iluzj. Co teraz czujesz? Co o tym sdzisz? - to pytania, ktre pomog ci odnale naturalne i
niezbdne rnice midzy tob i Partnerem. Niewykluczone, e takie pytania wzbudz w tobie lk, bo odpowied moe
pokaza, e jedno myli i uczu jest iluzj. Ale ona jest iluzj, tak czy inaczej. Inny rodzaj pyta moe pomc ci
okreli swoje upodobania i przekonania, ktrych nie chcesz poszukiwa w obawie przed utrat poczucia jednoci. Czy
mi si to podoba? Jakie mam zdanie na ten temat? Czy sprawia mi to przyjemno? - te pytania przywouj i ksztatuj
dobr samotno, ktrej Samotnik Uwizany powinien si uczy, by nie by zalenym od innych. Wicej wskazwek na
temat rozwijania i pielgnowania dobrej samotnoci znajdziesz w czci czwartej ksiki.
Jeli jeszcze jeste pod nadzorem Mamy, mimo swego statecznego wieku, dobrym wiczeniem bdzie dla ciebie
okrelenie swoich osobistych praw. Co to s za prawa? W odrnieniu od praw uniwersalnych, ktre s zawarte w
kodeksach i przykazaniach, i odnosz si do wszystkich ludzi, prawa osobiste to te prawa, ktre definiujesz sam, na
wasny uytek. Pomagaj ci okreli wasn tosamo i pilnowa wasnych granic, ktre w twoim wypadku s bardzo
pynne.
Na kartce papieru stwrz list wasnych praw, ktre powinny respektowa inne osoby. Zacznij od rzeczy najprostszych:
Mam prawo sam ukada swe rzeczy na pkach", Mam prawo ubiera si zgodnie z wasnym gustem". Gdy stworzysz
list piciu takich praw, wprowad w ycie jedno z nich. Wymagaj od innych jego przestrzegania. Pamitaj, e osoby,
ktre bd ignorowa to prawo, walcz o wasn wygod twoim kosztem. Nie pozwl im na to. Masz prawo mie
wasne prawa i je egzekwowa. Wprowadzaj prawa po kolei. Pozwol ci poczu, jak przyjemny jest smak niezalenoci.
Ale to dopiero wstp. Gdy przyzwyczaisz ju siebie i otoczenie do tych najprostszych praw, uzupenij list o prawa
szersze i bardziej zdecydowane: Mam prawo nie opowiada Matce o wszystkim, co mi si wydarzyo", Mam prawo do
wasnych znajomoci, bez konsultacji z Ojcem". Walcz o te prawa, bo s to podstawy twojej tosamoci, niezbdne, by
wej w dojrzay, partnerski zwizek. Moe nie by atwo. Moesz spotka si z zarzutami ze strony Mamy: Ju

mnie nie kochasz", W ogle o mnie nie mylisz", Chcesz, ebym umara". Pamitaj w tych momentach, e
masz prawo do wasnych przekona i uczu. Ty wiesz najlepiej czy kochasz mam, czy o niej mylisz i czy
chcesz, aby umara. Moesz jej o tych wasnych przekonaniach opowiedzie, nie rezygnujc z egzekwowania
wasnych praw. Kocham ci, ale chc wraca do domu, o ktrej chc", Myl o tobie, ale nie w kadej chwili,
bo mam wasne problemy", Chc, eby ya jak najduej, ale te chc by z t kobiet - uwaam, e jedno
drugiemu nie przeszkadza". Takie i podobne rozmowy bd si toczy nieprzerwanie podczas twej walki o
niezaleno. Gdy ju wywalczysz przestrzeganie tych praw, z pewnoci przyjd ci do gowy kolejne. Mam
prawo y, jak chc", Mam prawo mieszka, gdzie chc", Mam prawo by sob". Gdy zamkniesz list tego
rodzaju prawami i bdziesz w stanie wyegzekwowa ich przestrzeganie, proces przerywania psychicznej
ppowiny zostanie zakoczony.
Wychodzisz z Samotnoci Uwizanej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Mam wasne zdanie w wielu sprawach.
Lubi czasem pj gdzie sam.
Nie potrzebuj drugiej osoby, by mc y.
Wkurzaj mnie ludzie, ktrzy nie szanuj moich praw.
W sprawach dla mnie wanych bd decydowa sam.
75

Jestem niezaleny.
S granice lojalnoci dla drugiej osoby.
Mam wasne przekonania.
Umiem broni swoich praw.
Umiem zorganizowa sobie czas.
Coraz rzadziej si nudz.
Lepiej nie wierzy do koca autorytetom.
Sam radz sobie z wasnymi problemami.
Nie wszyscy musz mnie lubi.
Mj Partner moe mie inne zdanie ni ja.

Wychodzc z Samotnoci Zakochanej w Sobie

Wychodzenie z Samotnoci Zakochanej w Sobie wywouje lk przed wasn bezwartociowoci. Bywa
niekiedy tak silny, e powoduje emocjonalny chaos i uczucie paniki. Jest to cakowicie zrozumiae, poniewa
Samotnik Zakochany w Sobie na drodze do bliskoci musi si poegna z wyjtkowoci i doskonaoci-a e
wanie na tych cechach opiera swe istnienie, rozstajc si z nimi czuje si troch tak, jakby umiera. Sposb
dochodzenia do bliskoci w wypadku Samotnika Zakochanego w Sobie by moe najlepiej oddaje, czym ta
blisko waciwie jest. Osoba taka yje bowiem w niedostpnej, psychicznej twierdzy, gdzie za grubymi
murami chroni swe niedoskonaoci, ktre kadego z nas czyni ludzkim. Samotnik Zakochany w Sobie jest dla
swych znajomych tak doskonay, e a nierzeczywisty. Zblienie si do innych i cakowita wobec nich
szczero jest wic kompletnym zaprzeczeniem stanu, w jakim trwa.
Jeli Samotno Zakochana w Sobie ju ci si sprzykrzya, bdziesz si musia odkry i zaakceptowa sw
normalno, a czasem nawet przecitno. By moe samo sowo przecitno" wywouje w tobie odruch
obrzydzenia, ale przecie wszyscy jestemy pod wieloma wzgldami przecitni, co nie przeszkadza nam by
ekspertami w swoich zawodach lub w obszarze osobistych pasji. Ten cigy proces porwnywania jestem
lepszy, jestem gorszy" to jeden z gwnych objaww twojej samotnoci. Bywa, e nie moesz cierpie w
swoim otoczeniu czowieka, nie znajdujc u niego choby jednego punktu", w ktrym go przewyszasz. By
moe jest to kto, kto mgby by dla ciebie yciowym Partnerem, jednak twj pd do doskonaoci pozbawia
ci tej szansy. Jeli ten kto jest lepszy, nie moesz go znie. Jeli jest gorszy, nie jest godzien tego, by by
twoim Partnerem. To jedna z najbardziej perfidnych puapek, ktre zastawia na nas wirus samotnoci.
ycie Samotnika Zakochanego w Sobie upywa na cigej walce o poczucie satysfakcji, ktr, jego zdaniem,
gwarantuje tylko zajcie pierwszego miejsca. Drugie jest porak, trzecie jest cakowit klsk. Wychodzenie z
samotnoci polega wic bdzie na szukaniu satysfakcji, ktra wynika z akceptacji jego niedoskonaoci przez
drug osob. To mona uzyska tylko poprzez szczero, a szczero to prosta droga do bliskoci. Czy taka
akceptacja jest w ogle moliwa? I czy to moe da jak przyjemno? - to pytania, ktre w tym momencie
nasuwaj si Samotnikowi Zakochanemu w Sobie. Wyraaj wprost jego dawny, dziecicy dramat - gdy
wyznaczono mu rol geniusza i zwycizcy, nie pozostawiajc miejsca na poraki, na wtpliwoci i ludzkie
saboci. Samotnik Zakochany w Sobie nigdy nie by akceptowany w caoci, razem z jego niedoskonaociami
- dlatego nie zna tego uczucia i nie wierzy w jego istnienie. Aby wic poegna si ze sw samotnoci, musi
na wasnej skrze przekona si o jego dobroczynnym wpywie.
Jeli jeste Samotnikiem Zakochanym w Sobie, do tej pory wybierae na Partnerw osoby, ktre wierzyy w
tw wyjtkowo - najczciej wierzyy bardziej, ni ty sam. Ta wiara, graniczca z naiwnoci, w pewnym
stopniu zapewniaa ci poczucie wasnej wartoci. Z drugiej jednak strony, zdajc sobie spraw z wasnych
mistyfikacji, wci nie moesz si pozby drczcej niepewnoci, czy twe wady si nie ujawni. To byaby
cakowita klska - tego wanie nauczyli ci rodzice. Wci wic wkadasz mnstwo wysiku w podnoszenie
swej wartoci, w robienie dobrego wraenia na innych ludziach - to cika, wyczerpujca praca, chronica ci
przed poczuciem bezwartociowoci i upokorzenia. Ale pozwl, e zapytam: Czy, dziki swoim zabiegom,
czue si kiedykolwiek cakowicie usatysfakcjonowany? Czy wskutek owych dziaa zniko cakowicie
poczucie bycia gorszym i ten drczcy strach przed zdemaskowaniem? Znam odpowied na to pytanie, rwnie
dobrze, jak ty. Cakowite zadowolenie nie jest moliwe, chociaby dlatego, i zdajesz sobie spraw, e dobre
wraenie, ktre robisz na wielu osobach, to wynik cikiej pracy. Jeli bdziesz trwa przy tej strategii, wci
pokazywa ludziom atrakcyjn mask, to zawsze bdzie dawaa o sobie zna druga strona medalu": lk przed
zdemaskowaniem i upokorzeniem. Im pikniejsza maska, tym silniejszy lk.
Dlatego wanie proponuj ci dowiadczenie kompletnie innego rodzaju satysfakcji. Satysfakcji, ktra pynie z
akceptujcej odpowiedzi Partnera na tw szczero i otwarto. Nie musi to by od razu historia twojego ycia
76

ze wszystkimi kompromitujcymi szczegami. Gdy poznasz interesujc ci osob, zwierz si jej z jednej ze
swoich wad: Wiesz, musz ci si do czego przyzna. Skamaem. Nigdy w yciu nie rozmawiaem ze
Stingiem -nawet nie znam angielskiego". Albo: Nie miaem stu kobiet - nawet piciu. Tak naprawd, wstydz
si kobiet", To opowiadanie, ktre zdobyo nagrod, cignem od jakiego wgierskiego pisarza". Wiem,
wiem, sama myl o takim obnaeniu wywouje u ciebie mdoci strachu. Ale w wikszoci wypadkw efekt bdzie przeciwny ni sobie wyobraasz, na przykad: Nie martw si, ja te". Albo: To jeszcze nic, ja zrobiem
co gorszego..." i tu nastpi odwzajemnienie si za twoj szczero. Kto zdradzi ci swoj wstydliw tajemnic,
ktra pokae, e jestecie do siebie podobni w swoich sabociach, a nawet, e dziki tym wzajemnym
sekretom moecie si bardziej lubi. I tu wanie odczujesz po raz pierwszy akceptacj tego, kim naprawd
jeste, a nie twojej upikszonej fasady. Obiecuj, e bdzie to niezapomniane uczucie. Bdziesz mg nareszcie
przesta by czujny, bdziesz mg przesta si kontrolowa, by nie wycieko na zewntrz co
kompromitujcego. Gdy raz poczujesz sodycz takiej akceptacji, zapragniesz do niej wraca, bo wanie za
czym takim tsknie cae ycie. Prawdziwa blisko to cakowita otwarto. Gdy wskutek takich kolejnych
odsoni opadn wszelkie maski, poczujesz niezwyky spokj i bogo. Bogo akceptacji, bogo bliskoci.
A wkrtce si okae, e Partnerka kocha ci nie za to, co wydawao ci si przedtem twoj najwiksz wartoci,
ale wanie za otwarto, za szczero, za to, kim jeste. Oczywicie, na pocztku moesz spotka si z rnymi
reakcjami na swoj otwarto -niektrzy ludzie bd ci wymiewa i ponia, zupenie jak twoi rodzice.
Pamitaj wtedy, e to Samotnicy Zakochani w Sobie, ktrzy chc uciec od swego lku przez wykazanie wasnej
wyszoci. A najatwiej poczu si lepszym, wytykajc komu jego wady. Nie zraaj si tym i szukaj dalej. Jeli
bdziesz mia odwag by sob, na pewno znajdziesz odpowiedniego Partnera - bycie sob to cecha rzadka i
wyjtkowo atrakcyjna.
I na koniec pewna opowie, ktra zawsze mi si przypomina, gdy myl o Samotnoci Zakochanej w Sobie.
Pewien ogrodnik uczy swego syna sztuki pielgnowania drzew i krzeww. Gdy poleci mu posprzta ogrd,
syn podszed do zadania bardzo sumiennie: odama wszelkie suche gazie, pozbiera mieci i licie z ziemi
oraz dokadnie zagrabi ziemi wok drzew. Wielce zadowolony, podziwia swe dzieo, gdy nadszed ojciec.
Stary ogrodnik spojrza na idealnie wysprztany ogrd i mrukn: Czego mi tu brakuje". Syn nie mia pojcia,
o co ojcu moe chodzi. Ten pomyla chwil, podszed do paru drzew i strzsn z nich na ziemi troch lici.
Teraz jest piknie" - powiedzia i odszed do swoich zaj.
Wychodzisz z Samotnoci Zakochanej w Sobie, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Jestem podobny do innych. Czasem si przegrywa, czasem wygrywa. Nie znam si na wielu sprawach. Nie ma
osigni bez pracy. Wolno mi si pomyli. Moja warto nie zaley od moich osigni. Mam swoje wady i
zalety, jak wszyscy. Blisko z drug osob sprawia mi przyjemno. Kady ma prawo do wasnego zdania. Nie
musz by najlepszy. Jestem godzien mioci razem ze swymi wadami. Mczy mnie ciganie si z innymi. Nie
musz by wyjtkowy. Jestem czuy na potrzeby innych ludzi. Szukam osoby, przed ktr mgbym si
otworzy. Coraz czciej wol przyjemno pync z dziaania ni z osignicia celu.

Wychodzc z Samotnoci Ulegej

Samotni czka Ulega, ktra kieruje si w stron partnerskich, intymnych zwizkw z innymi ludmi, bdzie
naraona na kilka rodzajw lkw. Jednym z nich jest lk przed porak w realizowaniu wasnych marze i
planw - jest wic to take szczeglna forma lku, dotyczcego wasnej bezwartociowoci. Niektre
Samotniczki Ulege maj wiele planw, o ktrych szeroko opowiadaj swym znajomym i od ktrych
zrealizowania dzieli je jeden krok. Wyjad do pracy na Zachd, zao wasn firm, odejd od ma i
rozpoczn wasne ycie" - to przykady zamierze. Niestety w decydujcej fazie przygotowa zostaj zwykle
storpedowane przez nieszczliwy przypadek albo przez nieprzychylnych lub wrogich ludzi. Samotniczka
Ulega stwarza tym samym wraenie, e jest w niej wiele dobrych chci, ale otoczenie sprzysigo si
przeciwko niej. Przypomina w tym troch Samotnika Nieufnego - jednak on wkada wiele wysiku, by
odwrci zy los. Samotniczka Ulega jest ze swoim mrocznym przeznaczeniem pogodzona i przewiduje
kolejne poraki, aby nie mogy jej zaskoczy i pogry w smutku. Przeciwnie, gdy znw jaki splot wydarze
zniweczy jej kolejny plan, odczuwa nawet pewien rodzaj satysfakcji, ktry zawiera si w pytaniu: A nie
mwiam?". To jedna z nielicznych przyjemnoci w yciu Samotniczki Ulegej - sprawowanie kontroli nad
swymi niepowodzeniami. Oczywicie, pomaga" ona czsto losowi, konstruujc takie plany, o ktrych
wiadomo, e nie mog si uda. Zaoyabym firm, ale nie mam samochodu", Wyjechaabym za granic, ale
nie mam tam nikogo znajomego", Odeszabym od ma ju dzi, ale szkoda dzieci". Zawsze znajdzie si jaka
przeszkoda, dziki ktrej mona bdzie zachowa dobre zdanie o swych moliwociach, nie sprawdzajc ich w
praktyce.
77

Ch kontrolowania otoczenia, ktra w oczywisty sposb wynika z niskiego poczucia bezpieczestwa

Samotniczki Ulegej, wyraa si take na inne sposoby. Jej skonno do powice dla innych ludzi powoduje
ich zaleno, co sprawia, e mona ich cay czas mie na oku. Zatem drugim lkiem, ktry pojawi si u
wyjcia z samotnoci, bdzie lk przed utrat tej kontroli. Samotniczka Ulega doznaa w dziecistwie wielu
krzywd i upokorze, ktre zamay jej nadziej, jej spontaniczno i naturaln rado ycia. Nie chce przey
tego po raz drugi - dlatego musi pilnie kontrolowa swoich bliskich. Nie moe tego robi otwarcie, gdy boi si
ponownej kary. Jej sposoby wpywania na otoczenie s wic zakamuflowane. Jest w sytuacji bohaterw filmu
do", ktrzy chc zemci si na wrogu, ale nie mog ani go zabi, ani zwyczajnie okra, bowiem od razu
padyby na nich podejrzenia. Przygotowuj wic zemst tak, by pozosta za kulisami zdarze, a w dodatku
przekona ofiar, e stracia fortun przez wasn lekkomylno.
W Samotniczce Ulegej nagromadzone s wielkie pokady zoci i chci zemsty na swych ciemiycielach, ale
nie moe okaza gniewu - zbyt czsto bya za to karana. Jej agresja jest wic bierna i ma na celu wywoanie u
ofiary poczucia winy. Jak to mona uzyska? Gwnie przez ostentacyjne samopowicenie, ktre czasem
doprowadza Samotniczk Uleg do rnych chorb, cznie z depresj. Oto najprostszy przykad, ktry
zaobserwowaem dla odmiany u znajomego Samotnika Ulegego. Kto bliski poprosi go o zrobienie zakupw
w aptece. w samotnik bez najmniejszych oznak niechci podj si tego zadania. W aptece spdzi godzin w
ogromnej kolejce, take nie okazujc zniecierpliwienia. Jednak kiedy przynis leki, owiadczy: Nie
wyobraasz sobie, ile si nastaem w kolejce!". Jeli jeste takim samotnikiem, nigdy nie zapominasz udzieli
mimochodem podobnej informacji". To wanie, nieporwnywalna do adnej innej, recepta na zwizek
Samotnikw Ulegych: powici si, aby osoba, dla ktrej si powicaj, dotkliwie ofiar" odczua. To jeden
z nielicznych, bezpiecznych sposobw wyraania agresji przez tego typu samotnikw. Bez niego staj si
bezradni i zaleni od innych. Lk przed tak bezradnoci i zalenoci to kolejne przykre przeycie przy
wychodzeniu z Samotnoci Ulegej.
Opowiadanie o swych klskach to drugi ze sposobw Samotniczki Ulegej na kontrolowanie innych ludzi i
wyadowywanie na nich ukrytej agresji. Jest to swego rodzaju gra, w ktrej Samotni czka Ulega zgasza
problem i oczekuje rady. Zgromadzeni uczestnicy takiej gry proponuj rne rozwizania, a Samotni czka
Ulega po kolei je odrzuca, uywajc argumentw nie do odparcia. Uczestnikom wreszcie kocz si pomysy,
maj poczucie klski i beznadziei, nastrj zbliony do tego, jaki Samotniczce Ulegej towarzyszy na co dzie. I
o to wanie chodzi jej w tej grze. Uywa wszelkich metod, by przekona siebie i innych, e jej klski s
wynikiem egoizmu, bezmylnoci i obojtnoci otoczenia.
Jeli jeste Samotniczk Uleg, ktra chce wyj z samotnoci, to zauwaenie opisanych wyej strategii bdzie
twoim pierwszym zadaniem. Samopowicanie, duma ze swych zdolnoci znoszenia cierpienia, wywoywanie
u innych poczucia winy, nie-przyjmowanie odpowiedzialnoci za swe ycie - wszystko to uniemoliwia peny,
intymny zwizek z drug osob. Gdy jeste przyzwyczajona do swego poczucia krzywdy i do opisanych metod
radzenia sobie z nim, bdziesz wci od nowa szuka Partnerw, ktrzy bd ci krzywdzi i wykorzystywa dziki temu znw pojawi si szansa okazania wobec nich gbi swego cierpienia, w nadziei na magiczne od
niego uwolnienie. Ta nadzieja jest ponna: bardzo duo spord znanych mi Samotniczek Ulegych (a znam ich
wiele), ktre trafiy do orodkw kryzysowych po dugim okresie bicia i upokarzania przez mw, decyduje
si albo na powrt do domu, albo wchodzi w nowy zwizek, gdzie ich historia przemocy zaczyna si od nowa.
Wci trwaj przy swej zudnej nadziei, e potrafi odwrci zy los i spowodowa, by oprawca zainteresowa
si ich przeyciami, by spyta, co czuj, czego potrzebuj. Tego wanie nigdy w yciu nie zaznay. Te, ktre
rzeczywicie odmieniy swj los, musiay najpierw zrozumie, e ich ycie jest w ich rkach i e nie zasuguj
na wymierzane im kary. Gdy przestay kara same siebie za nieistniejce grzechy, przestay te szuka
Partnerw-drczycieli. Musiay jednak przedtem obudzi w sobie dugo skrywany gniew przeciwko rzeczywistym sprawcom ich nieszcz i otwarcie go okaza, pokonujc lk przed ponownym zranieniem. I na
koniec, musiay zaufa drugiej osobie i otworzy si przed ni. Pokonanie lku przed takim zaufaniem to
najpowaniejsze zadanie, jakie stoi przed Samotniczk Uleg, ktra chce wkroczy w nowe ycie.
Dobrym wiczeniem na pocztku tej drogi jest stworzenie i zrealizowanie cakiem prostego planu, ktry
chociaby minimalnie zwikszy tw niezaleno i poczucie wasnej wartoci -a przede wszystkim, przyniesie
ci osobist przyjemno. Jeli bowiem jeste Samotniczk Uleg, to moesz nawet nie pamita, kiedy tak
przyjemno po raz ostatni odczuwaa. Moe to by wizyta u kosmetyczki i samotne wyjcie do kina. Moe to
by zarezerwowanie sobie wasnego czasu, w ktrym nie bdziesz si powica dla rodziny, lub miejsca w
domu, ktre bdzie tylko twoim, prywatnym kcikiem. Ale nie zaparowana kuchnia ani azienka pena prania,
tylko na przykad ulubiony fotel, w ktrym moesz odpoczywa, drzema, czyta - i do korzystania z niego za78

wsze masz pierwszestwo. Gdy zaczniesz odczuwa przyjemno z realizowania wasnych decyzji, prdzej czy
pniej przyjdzie czas na urzeczywistnienie planu najwaniejszego: zwizek z Partnerem, dla ktrego nie
bdziesz musiaa si powica, ktrego nie bdziesz musiaa kontrolowa, z przekonaniem, e jeli historia zacznie si powtarza, natychmiast taki zwizek zakoczysz.
Wychodzisz z Samotnoci Ulegej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Partnerzy powinni mie w zwizku rwne prawa.
Mog zaplanowa swoje ycie.
Mam prawo do przyjemnoci.
Nie jestem zalena od mojego Partnera.
Nie musz nic robi, jeli mi si nie chce.
ycie jest zbyt krtkie, by si martwi.
Mj Partner poradzi sobie bez mojej pomocy.
Mam dosy powicania si dla innych.
Mam prawo odmawia.
ycie moe by przyjemne.
Nikt mi nie bdzie mwi, co mam robi.
Mog zmieni moje ycie na lepsze.
Mog poradzi sobie sama.
Nie zasuguj na kar.
Musz pomyle o sobie.
Jeli zwizek sprawia mi bl, trzeba go przerwa.
Mam takie same moliwoci, jak inni ludzie.
Sama wiem, co dla mnie najlepsze.

Wychodzc z Samotnoci Lojalnej

Lk przed wykorzystaniem i porzuceniem - te dowiadczenia bd wraca jak bumerang do Samotniczki
Lojalnej, ktra zdecyduje si szuka prawdziwej bliskoci. Do tej pory bronia si przed tymi uczuciami,
flirtujc i uwodzc mczyzn. Ich niewiadomo dokonywanych na nich manipulacji, ktra zwykle poczona
jest z samozadowoleniem i przekonaniem, e zrobili na Samotniczce Lojalnej niezwyke wraenie lub wrcz
samodzielnie j uwiedli - wywouje u niej poczucie pogardy dla mskich saboci. Wtedy bardzo atwo znajduje
u nich wady, ktre uniemoliwiaj dalszy zwizek i pozwalaj na jego zerwanie. Samotni czka Lojalna czuje
si wtedy uwolniona od odpowiedzialnoci za rozpad zwizku, a dodatkowo utwierdza si w swoich
schematycznych przekonaniach na temat pci odmiennej. Mczyni s gruboskrni, tpi i daj sob
manipulowa", Mczyni id do ka z blondynkami, a eni si z brunetkami", Mczyni myl penisem". To zasyszane przeze mnie opinie znanych mi Samotni -czek Lojalnych. Podobnie jak ich denie do
natychmiastowego, seksualnego zaspokojenia, tak i te przekonania pomagaj im w unikniciu zbytniej
bliskoci, ktra paradoksalnie budzi wanie lk przed porzuceniem. Nie tyle jednak jest to lk przed porzuceniem przez aktualnego Partnera, ile lk przed utrat wyidealizowanej postaci ojca, ktry traktowany jest
przez Samotniczk Lojaln jako wymarzony, ale niedostpny Partner.
W czci o dorastaniu pisaem o aobie, jak musi przej dziecko, ktre uwiadamia sobie, i rodzic pci
odmiennej nie moe by dla niego yciowym Partnerem. Pisaem take o zazdroci i zoci, wywoanej faktem,
e jest on ju Partnerem drugiego rodzica i o poczuciu winy, wywoanym zoci na kochan osob. Wszystko
to razem, czyli smutek, zazdro i poczucie winy wracaj do Samotniczki Lojalnej, ktra chce stworzy
dojrzay, partnerski zwizek, oparty na szczeroci i intymnoci. Rezygnujc z marze o ojcu musi pokona
poczucie winy za pozostawienie go samego i przey wasny smutek samotnoci. Musi te zmierzy si na
nowo z uczuciami winy wobec wasnej matki, ktrej odebraa jej Partnera, a teraz siga po szczcie, ktrego
matka przez ni wanie nie zaznaa. Smutek Samotniczki Lojalnej bdzie dodatkowo pogbiony przez
wiadomo, e dotychczas bdnie adresowaa swoje uczucia mioci i przywizania - e zmarnowaa
najlepsze lata swego ycia na powierzchowne zwizki. Wewntrzny opr przed partnerskim zwizkiem bdzie
wic u niej bardzo silny, zwaszcza wtedy, gdy uzaleniona jest od swej sztucznej piersi w postaci cigych,
mskich zalotw i szybkiego seksu. Bdzie wic take musiaa si zmierzy z lkiem przed wasn
bezwartociowoci. Moe mie te na pocztku trudnoci z opanowaniem niechci i znudzenia staym
Partnerem, ktry nie bdzie jej dostarcza wci nowych dozna.
Ta pogo za seksem, oprcz podnoszenia wasnego poczucia wartoci i uzyskiwania zudzenia bezpiecznej
bliskoci, m jeszcze jeden cel: niedopuszczenie do wiadomoci tego kbowiska przykrych uczu, ktre
79

wyej opisaem. Ale seks to za mao, by taki cel osign w caoci. Samotni czka Lojalna tak wic organizuje
sobie ycie, by zawsze stwarzao pewien rodzaj napicia i zmuszao do cigego szukania doranych rodkw
zaradczych. wietn metod do uzyskania takiego zamieszania jest na przykad spotykanie si z dwoma lub
kilkoma mczyznami naraz -a najlepiej z takimi, ktrych czy pokrewiestwo, interesy lub zaleno
zawodowa. Wci trzeba gwkowa, co zrobi, eby si o sobie nie dowiedzieli, trzeba si pilnowa, eby nie
pomyli ich imion, nie skrzyowa czasw spotka, mona bez przerwy zastanawia si, z ktrym z nich
zerwa lub pozosta. Dziki temu zasadniczy problem Samotniczki Lojalnej, jakim jest samotno, zostaje
stumiony. Dua liczba niewiedzcych o sobie nawzajem partnerw jest te wyrazem skrywanej wciekoci
wobec mczyzn za doznane krzywdy. Jednym z pierwszych zada przy wychodzeniu z tego rodzaju
samotnoci bdzie wic ograniczenie si do jednego Partnera i chociaby czciowe ustabilizowanie
prywatnego ycia. To wywoa draliwo i lk u Samotniczki Lojalnej, a czasem nawet stany depresyjne, ale
nie da si rozwiza tego emocjonalnego supa, jeli nie jest on dopuszczony do wiadomoci.
Kolejnym zadaniem bdzie przyjrzenie si aktualnemu zwizkowi i rozpoznanie w nim jednego ze
wspomnianych wczeniej wzorcw. Czy znajduj w nim seksualne rozadowanie, czy raczej czuo i opiek ze
strony mczyzny? - oto pytanie, ktre powinna sobie zada w tym momencie Samotni czka Lojalna. Jeli w
gr wchodzi wariant pierwszy, do zwizku musi zosta wczona blisko i czuo. Kim jest mj Partner, poza
tym, e jest napalonym samcem? Co robi, gdy ma wolny czas? Co myli? Jakie czyta ksiki? Czy ma rodzin?
- to pytania, ktre pomog zrobi pierwszy krok w stron bliskoci. Jedna z moich pacjentek wspominaa
zadziwiona, jak w jej zwizku wydarzenia nastpoway po sobie od koca". Najpierw impreza i wsplna noc,
potem zapoznanie si, a dopiero dwa tygodnie pniej spacer po lesie, trzymanie si za rce i patrzenie w oczy.
O dziwo, po pewnym czasie ich zwizek nie rni si ju tak bardzo od innych partnerskich zwizkw, mimo
nietypowego pocztku. To zmniejszanie dystansu i poszukiwanie bliskoci w pocztkowo wycznie
seksualnym zwizku bdzie budzio u Samotniczki Lojalnej okresowe napady smutku, czasem wciekoci na
Partnera lub znudzenie jego obecnoci.
Jeli takie dowiadczenia s twoim udziaem, to pamitaj, e wanie wczaj si stare mechanizmy, ktre
niszcz prawdziw blisko i cofaj ci w gb jaskini samotnoci. Znw odczuwasz lk przed wykorzystaniem
i porzuceniem - Partner przywouje w twojej pamici obraz uwodzcego ci ojca, od ktrego oczekiwaa
czuoci i opieki, a nie seksu. Zamiast wic wraca do starych strategii, podziel si swymi obawami z
Partnerem. On midzy innymi po to jest, aby pomaga ci w radzeniu sobie z problemami. Nie gwarantuj, e
ju pierwsza prba zblienia si do drugiej osoby zaowocuje sukcesem. Jeli jednak bdziesz chciaa zakoczy
ten zwizek, wane, aby zrobia to dlatego, e Partner jest nieczuy na twoje prby emocjonalnego zblienia
si, a nie dlatego, i od pocztku masz przekonanie, e i tak w kocu ci porzuci, bo czego innego moesz
spodziewa si po sobie i mczyznach. Droga do bliskoci to kolejne kroki, podczas ktrych coraz
bardziej si odsaniasz - co zawsze zwizane jest z pewnym ryzykiem. Kady, kto dzi pozostaje w
szczliwym, partnerskim zwizku, musia w przeszoci takie ryzyko podj. U opisywanych przeze mnie
samotnikw to ryzyko wywouje, wikszy ni zazwyczaj, lk, poniewa przy okazji odywaj w nich stare,
dziecice urazy. Warto o tym pamita i nie przypisywa nadmiernej odpowiedzialnoci za ten lk Partnerowi.
Warto te obserwowa swoje reakcje na smutek i mie wiadomo, e znalezienie sobie w takim momencie
Partnera na jedn noc nie zaatwi problemu, a tylko go pogbi - tak jak wypicie porannego klina nie rozwie
problemu alkoholika. Nieocenione bdzie w takich wypadkach wsparcie bliskiej koleanki. Wiem, kobiety
wydaj ci si czsto bezrozumne i niegodne zaufania, ale to take konsekwencja krzywd, jakie spotkay ci w
dziecistwie ze strony rodzicw. Dzi jeste dorosa i moesz walczy ze swym przeznaczeniem. W celu
znalezienia przyjaciki moesz si posuy wiczeniem w dochodzeniu do bliskoci, ktre opisaem przy
okazji porad dla Samotnikw Nieufnych.
Jeli jeste akurat w drugim rodzaju zwizku Samotniczki Lojalnej, ze znacznie starszym mczyzn, ktry
daje ci poczucie bezpieczestwa, ale nie do koca satysfakcjonuje ci seksualnie, sprawa moe by trudniejsza,
bo taki mczyzna to po prostu gorsza kopia twojego idealnego wyobraenia Taty. Trudnoci w przeywaniu
orgazmu czy wraenie pewnej sztucznoci erotycznego przeycia, wynika wanie z tego faktu. Tutaj take
blisko jest poowiczna, bo seksualne dostrojenie jest czci prawdziwej bliskoci dwojga Partnerw. A
starszemu mczynie i modej kobiecie moe by trudno si dostroi seksualnie ze wzgldw czysto
fizycznych. To zreszt jedna z przyczyn, dla ktrych znacznie starsi mczyni s dla ciebie atrakcyjni zmniejszony popd seksualny uzupeniaj czuoci i opiek, ktrej tak bardzo ci brakuje. Tutaj take twoim
zadaniem bdzie odkrycie w Partnerze ywego czowieka, a nie ducha z twojej przeszoci. Sprbuj wyj ze
swoim zwizkiem z cienia - poznaj rodzin Partnera, jego dzieci, ktre prawdopodobnie posiada, jego
80

przyjaci. Niewykluczone, e gdy przestaniesz traktowa go jako zastpczego ojca ze swych marze, twoja
fascynacja nim zniknie. Moe odkryjesz, e on te szuka w tobie duchw przeszoci, jakiej gorcej mioci,
ktra go omina lub akceptacji, ktrej nigdy nie otrzyma, a o ktr atwiej w wypadku modszej i mniej
dowiadczonej osoby. Tak si nie musi sta, cho zwykle Samotniczki Lojalne przekonuj si w tym
momencie, e nie pasuj zupenie do rodowiska swego starszego Partnera, co ostatecznie przywraca je do
rzeczywistoci. Ale moe te skoczy si tak, e stworzycie stabilny i intymny zwizek, szczeglnie wtedy,
gdy rnica wieku nie jest zbyt dua. Jednak, jak w wypadku pierwszego typu zwizku Samotniczki Lojalnej,
tak i w drugim, twoim zadaniem bdzie konfrontacja z prawdziwym, czujcym czowiekiem oraz z wasnymi
uczuciami, ktre si w takim momencie pojawi. Kamstwa, flirty i intrygi, do tej pory czciowo tumice bl
porzucenia i wykorzystania, mog by zastpione przez wzajemn otwarto i szczero, ktre powoli, ale o
wiele bardziej skutecznie zagodz i ostatecznie rozpuszcz bl samotnoci.
Wychodzisz z Samotnoci Lojalnej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:______
Mczyni nie s tak wani, jak sdziam. Mam dosy powierzchownych zwizkw. Zasuguj na mio, taka,
jaka jestem. Mj Partner jest w tej chwili najwaniejszym
mczyzn w moim yciu. Moja warto nie zaley od mojej atrakcyjnoci. Kady mczyzna jest inny. Coraz
bardziej doceniam przyja kobiet. Lubi czasem poby sama. Mog si odpry i o niczym nie myle.
Szczero jest warunkiem dobrego zwizku. Nie mam problemw z orgazmem. Jestem dorosa. Znam swoj
warto.
Rezerwuj moj intymno tylko dla mego Partnera. Bl odrzucenia znika po jakim czasie. Szanuj mego
Partnera. Nie mam czasu na flirty.

Wychodzc z Samotnoci Zdyscyplinowanej

Lk przed kar i dezaprobat ze strony otoczenia to uczucia dobrze znane Samotnikowi Zdyscyplinowanemu.
Jego ycie wypenione jest cigym staraniem si, aby wypa dobrze, aby uczyni zado obowizujcym
normom i nie popeni adnego bdu. Nawet wtedy, gdy wykona ju wszystko, co byo do wykonania, bdzie
wci mia niejasne wraenie, e zawali w przeszoci jak spraw, o ktrej dzi nie pamita - dobrze wic
bdzie znale sobie kolejne zajcie i perfekcyjnie si z niego wywiza, by zadouczyni dawnym grzechom,
ktre w rzeczywistoci nie istniej. Te starania s wic z gry skazane na klsk - poczucie winy i nadchodzcej
nieuchronnie kary wci bdzie mu dokucza.
Po wstpieniu na drog ku bliskim i intymnym zwizkom z innymi, ten rodzaj lku jeszcze bardziej si nasili.
Taki zwizek opiera si bowiem na otwartoci, spontanicznoci, na nieskrpowanym wyraaniu uczu, take
tych przykrych lub wstydliwych - a tego wanie Samotnik Zdyscyplinowany obawia si najbardziej. Nigdy
wczeniej nie byo mu dane poczu, e ostateczn i prawomocn instancj dla niego jest on sam. Moemy
zmienia swoje gusta i przekonania, moemy zmienia swj sposb postpowania wobec ludzi - nie moemy
jednak ksztatowa dowolnie swoich uczu. Tak naprawd, to nasze uczucia s wszystkim, co mamy na stae.
Nasze uczucia s z nami. Mog si, oczywicie, zmienia, ale wci z nami s. Samotnik Zdyscyplinowany
wyrzeka si wasnych uczu, aby zadowoli wymagajcych rodzicw, a potem ju po to, by zadowoli kogo si
da: ojczyzn, zwierzchnika, wasn parti lub religijn wsplnot. Nie moe rywalizowa, nie moe
leniuchowa, nie moe zrealizowa swych seksualnych fantazji - nawet myl o tym wywouje natychmiastowy,
emocjonalny zamt, ktry Samotnik Zdyscyplinowany zagusza dodatkowymi obowizkami i coraz wiksz
pedantycznoci w ich wykonywaniu. Zabijajc wasne uczucia, zabija samego siebie. Lk, ktry bdzie
odczuwa przy emocjonalnym zblianiu si do drugiego czowieka, mona wic nazwa lkiem przed samym
sob, przed sw najgbsz istot.
Bdc Samotnikiem Zdyscyplinowanym, odczuwasz nieustajc potrzeb zaspokajania potrzeb ludzi, ktrych
uwaasz za autorytet, a take dziaania zgodnego z wyznaczonymi przez nich normami. Borykasz si z tym
fatum jak umczony Syzyf, ktrego praca nigdy nie ma koca. Zawsze, gdy przypominam sobie w mit,
nasuwa mi si pytanie: dlaczego Syzyf nie stoczy kamienia gdziekolwiek i nie pooy si na zielonej trawce,
nad piknym jeziorkiem, aby zazna troch yciowych przyjemnoci? No c, Syzyf wierzy, e bogowie
wci maj nad nim wadz. Wyobra sobie jednak, e owi bogowie pilnowali go przez sto lub dwiecie lat, a
potem zajli si innymi sprawami lub w ogle znikli z powierzchni Ziemi. Do pewnego stopnia tak zreszt jest:
greccy bogowie ju dawno stracili wadz nad ludmi. Ale Syzyf o tym nie wie i wci, w pocie czoa, wtacza
pod gr swoje brzemi, nie ustajc ani na chwil ze strachu przed bosk kar. Jeli rozpoznajesz w moich
opisach siebie jako Samotnika Zdyscyplinowanego, to jeste w takiej samej sytuacji. Ci, ktrzy mieli wadz
nad twym yciem, ju dawno j utracili. Przeoczye jednak ten fakt i wci si starasz wypenia ich zalecenia,
zapominajc kompletnie o wasnych potrzebach. Im duej toczysz gaz, tym trudniej ci przesta - nie jest
81

bowiem atwo ci si zmierzy z ogromem cakowicie bezsensownej i nikomu nieprzydatnej pracy, ktr wykonujesz od tylu lat. Ta praca tak bardzo okrela twoje miejsce w wiecie, e gdyby j straci, nie wiedziaby,
kim waciwie jeste. I to jest wanie najwaniejsze zadanie, jakie stoi przed tob, jeli chcesz poegna si ze
sw Samotnoci Zdyscyplinowan: dowiedzie si, kim naprawd jeste.
Dozorca nie istnieje, nie istnieje spodziewana kara. Pozosta tylko lk przed ni, jako nawyk i podejmowane
wci obowizki, pomagajce o tym lku zapomnie. Wiem, e trudno ci w to uwierzy, wiem, e nie chcesz
zrezygnowa ze swych wartoci, ze swych przepisw i norm - one wprowadzaj w twoje ycie spokj i porzdek. Dlaczego wic wci brakuje ci czasu? Dlaczego nie odczuwasz radoci? Dlaczego nie moesz
odpocz, przesta cho na chwil myle, czy zrobie wszystko, co byo konieczne? Odpowiem ci: dlatego,
e nigdy nie mona mie ostatecznej pewnoci co do prawd, narzuconych przez innych ludzi. Zawsze
pozostanie pewna wtpliwo, ktr najatwiej wypeni nadgorliwoci. Gdy do trujcej sekty przychodzi
nowy adept, ktry jeszcze nie do koca wierzy we wszystkie bzdury, proponowane przez guru, zwykle jest
wysyany, by naucza o tych prawdach innych ludzi. Nauczajc, przekonuje gwnie siebie. Ci, ktrzy maj
wtpliwoci co do autorytetu guru, nigdy nie s pozostawiani samym sobie.
Jak mog ci przekona, e strach przed kar jest tylko cieniem dawnych dni? Proponuj ci proste wiczenie:
po si na chwil. Tak naprawd, to walnij si na wznak, na paskie ko, rozrzu rce i nogi, jak najdalej
moesz. Przecignij si. Ziewnij. Pu bka. Wiem, wiem, pewnie mylisz, e ka ci traci czas na gupoty,
podczas, gdy ty masz tyle zaj. Przewidziaem t myl. Ona pojawia si po to, by nie da ci si odpry, nie
da ci zrobi czego tylko dla siebie. To tylko myl, to nie kara. Zaraz zniknie, bo taka jest natura myli.
Niebawem przyjdzie druga, podobna, ktra kae ci posprzta, zadzwoni, pozmywa... Przyjrzyj si tej myli i
zobacz, jak powoli znika, rozpuszcza si. Czujesz niepokj, wiem, ale zauwa te, e kara wci nie nadchodzi.
Leysz sobie tak ju par minut, moe po raz pierwszy w yciu, a ona nie nadchodzi. Co ty na to? Zapewne
jeste troch spity. W ten sposb nie pozwalasz sobie na odczucie przyjemnoci z posiadania ciaa. Rozlunij
je wic, misie po miniu. Zacznij od mini oczu, szczk i garda. Pozwl swojej twarzy dowiadczy
czego nowego. Zrb gupi min. Wywal jzyk, niech dotknie brody. Rozlunij te minie szyi, barkw i rk.
Rami, przedrami, palec za palcem. W kadej z tych czci ciaa masz mnstwo mini, ktre chc odpocz.
Zajmij si kadym po kolei. Nastpnie napnij i rozlunij poladki i zwieracz (tak, masz takie minie), a na
koniec wykonaj to samo z miniami ng. Poczuj ciar swego ciaa, gdy bezwadnie zapada w materac. Nie
jeste ze stali, jeste z mikkiej gumy, ktra si dopasowuje do podoa. Oddychaj gboko i miarowo.
Poczekaj, nie zasypiaj. Jakie teraz myli przychodz ci do gowy? Znw masz czego dopilnowa, co naprawi
lub zaatwi? Zostaw to. Jeszcze chwil pole. Widzisz, co si dzieje? Leysz sobie, cakiem odprony, a kara
jak nie nadchodzia, tak nie nadchodzi. Myli o obowizkach wci napywaj, ale jakby rzadziej; nie
zatrzymuj ich, ani nie usuwaj. Pobd chwil w twojej wiadomoci i pjd sobie. Midzy nimi zaczn
pojawia si coraz wiksze odstpy. Chwile ciszy i cakowitej nieobecnoci myli. Za oknem szczeka pies,
przejeda samochd. Syszysz coraz wicej dwikw. Do niczego ci to nie zmusza. Po prostu leysz i jeste
ich wiadom. Czy to nie przyjemne, poy tak troch bez adnej myli? Mona z tego wysnu ciekawy
wniosek: skoro myli chwilowo nie ma, a ty istniejesz, oznacza to, e nie jeste swoimi mylami. One nie s
konieczne, by istnia i czu. Twierdz nawet, e bez nich moesz istnie bardziej.
Niewykluczone, i uda ci si w ten sposb wyciszy za pierwszym razem, ale codzienne powtarzanie tego
wiczenia spowoduje, e zaczniesz odczuwa coraz wiksz przyjemno z samego faktu swego istnienia,
niezalen od liczby wypenionych zada. W miejsce obsesyjnych myli o powinnociach pojawi si uczucia
przyjemnoci, dochodzce z ciaa, ktre pierwszy raz w yciu nie jest zmuszane do cigego biegu. Zatrzymaj
si przy nich, pobd z nimi. Masz do nich wite prawo. Twj syzyfowy gaz moe poczeka. Mam nadziej,
e w kocu obronie mchem i zapomnisz, gdzie go zostawie.
Gdy bdziesz ju wiadom swych dozna, pyncych z ciaa, niedugo przyjdzie czas na uczucia. Dowiadczysz
potrzeby ciepa i akceptacji, niezalenej od twych osigni. Skieruj je na Partnerk. Jeli jej nie masz,
poszukaj. Tylko najpierw zrzu ten sztywny garnitur. Za co, w czym bdzie ci wygodnie. Pamitaj te, by
swoje odwieczne pytanie: Czy zachowuj si odpowiednio?" zamieni na Czy to, co robi, sprawia mi
przyjemno?". Gdy niechccy pojawi si to pierwsze, natychmiast zadaj sobie to drugie. Jeli w kontakcie z
nowo poznan kobiet czujesz narastajce zakopotanie, zamknij na chwil oczy, zobacz swoje myli i pozwl
im si pojawi, przepyn i znikn, tak jak w opisanym wyej wiczeniu. Seks, ktry niebawem nastpi, nie
jest kolejnym, trudnym zadaniem do wykonania. Jest twoj przyjemnoci. Ludzie s pod tym wzgldem
genialnie skonstruowani, bo jeli w ku zrobisz co przyjemnego dla siebie, bdzie to zwykle rwnie
przyjemne dla Partnerki (i odwrotnie). Wyczajc, oczywicie, szybkie numerki egoistycznych
82

krtkodystansowcw". I jeszcze jedna tajemnica kowa: to miejsce, gdzie sowo wstyd" nie obowizuje.
Niewykluczone, e to, co uwaasz za najbardziej wstydliwe, sprawi tobie i Partnerce najwiksz przyjemno.
W ku zapomnij o jutrzejszych obowizkach - bd jak dziecko, ktre dostao now zabawk.
Eksperymentuj, ucz si od Partnerki, wyraaj swoje najskrytsze marzenia. I jak najmniej myl. Mylenie ma
przyszo, ale niekoniecznie w ku.
Wychodzisz z Samotnoci Zdyscyplinowanej, jeli coraz czciej si zgadzasz z takimi stwierdzeniami:
Posprztam jutro.
Umiem sucha swoich uczu.
Mam prawo do bdu. Nie musz si wci stara. Seks to wspaniaa zabawa. Uczucia podpowiadaj mi, co
robi. Dzieci potrzebuj przede wszystkim mioci
i ciepa.
Zawalenie jednej czy drugiej sprawy to nie tragedia. Lubi si bawi. Mam wasne zdanie. Kady ma prawo do
wasnych przekona. Najprzyjemniejszy jest owoc zakazany. Nie zrobiem nic zego. Mog si zrelaksowa.
Najpierw ludzie, potem zasady. Mog by szczliwy. Ostatnio czsto pozwalam sobie na lenistwo.

Prawdziwa blisko
Co ci czeka, gdy ju rozwikasz tajemnic swej samotnoci? Gdy rozpoznasz swoje dawne, ale wci ywe
zranienia? Gdy skierujesz zwizany z nimi smutek i gniew w stron tych, ktrzy przekazali ci wirusa
samotnoci? Gdy rozszyfrujesz swoje maski i zrezygnujesz z usug sztucznych piersi? Gdy skonfrontujesz si z
lkiem, ktry do tej pory by przez nie tumiony?
Bardzo trudno opisa prawdziw blisko komu, kto chocia raz jej nie dowiadczy, tak jak trudno jest opisa
zapach konwalii komu, kto nigdy nie mia okazji jej wcha. Znacznie trudniej opisa ten zapach komu, kto
nie wie o istnieniu kwiatw, a jeszcze trudniej komu, kto od wczesnych, dziecicych lat cierpi na chroniczny
katar i do tej pory w ogle nie czu adnego zapachu. W takiej wanie sytuacji znajduj si ci z opisanych
przeze mnie samotnikw, ktrych wirus samotnoci zaatakowa najbardziej skutecznie. Tak, jak wirus
odpowiedzialny za katar nie pozwala na odczuwanie zapachw, tak on nie pozwala osobie samotnej odczu
smaku prawdziwej bliskoci.
Znajomo rozmaitych puapek, jakie zastawia na nas wirus samotnoci w rnych okresach ycia jest
niezbdna, by umie si z nich wydosta, ale take dlatego, by nie wpa w nie powtrnie. Prawdziwa blisko
to nie uczucie zakochania, ktre jest w tak wysokiej cenie. Zakochanie cakowicie likwiduje na pewien czas
objawy zaraenia wirusem samotnoci - to prawda. Ale prawd jest take to, e zakochanie gwatownie
wyzwala nasze tsknoty za zwizkiem idealnym, ktrego zawsze nam brakowao - po czym lokuje te tsknoty
w czowieku, ktrego nie zdylimy jeszcze pozna. Po okresie uniesie musi wic przyj czas rozczarowa,
mniejszych lub wikszych. Jeli w takim momencie bdziemy zdolni do bardziej trzewego spojrzenia na
partnera i do zrezygnowania ze swych nierealistycznych marze, to zakochanie moe si sta preludium do
bliskoci. Czciej jednak dzieje si tak, e trwamy przy swoich fantazjach, zmuszajc siebie i Partnera do
odgrywania oczekiwanych przez nas rl, ktre blokuj prawdziw blisko i przez to z gry s skazane na
porak. Prawdziwa blisko nie jest wic te dostosowaniem si do wymaga Partnera, nie jest transakcj, w
ktrej rezygnujemy z kawaka siebie w zamian za pozory przystosowania i akceptacji.
Prawdziwa blisko nie jest take cigym zabieganiem o uczucia Partnera lub cigym udowadnianiem mu
swoich uczu. Zazdro kobiet samotnych budz mczyni ich koleanek, ktrzy stawiaj si na kade
wezwanie, przysyaj bukiety z gorcymi licikami, dzwoni do pracy, by usysze ton ich gosu. Takie zabiegi
s naturalne w okresie zakochania, ale w staym zwizku mog by dowodem na to, e midzy Partnerami
wci nie ma poczucia pewnoci i bezpieczestwa - moe to by te oznaka kontrolowania i wykorzystywania
si nawzajem, bo nie wiadomo przecie, czy koleanka nie paci w jaki sposb za te dowody przywizania.
Prawdziwa blisko nie wyraa si wic take w tym, e mczyzna gotw jest zmasakrowa kadego potencjalnego rywala, ktry zatrzyma na jego Partnerce wzrok o sekund duej ni wypada. To z jednej strony
wyraz braku zaufania do Partnerki, co czsto bywa swoistym wyrazem pogardy dla kobiet w ogle, a z drugiej
demonstracja nie tyle przywizania lub mioci, ile posiadania Partnerki na wyczno, jak posiada si
samochd lub psa.
Odczuwana i deklarowana przez Partnerw mio take nie musi wiza si z bliskoci. Wszyscy znamy
przypadki mioci zaborczej, lepej, fatalnej lub wrcz niszczcej i zabjczej. Takie wanie rodzaje mioci
bywaj dowiadczeniem opisanych przeze mnie samotnikw. Gdy w wieku dziecicym, za spraw bliskich i
kochanych osb dowiadczalimy strachu, blu lub rozpaczy porzucenia, w wieku dorosym mio staje si tak
83

spltanym uczuciem, e nie moemy mie pewnoci, ktre uczucia dotycz aktualnego Partnera, ktre
Partnerw byych, a ktre jeszcze rodzicw (ich mio take bya skaona przez wirusa samotnoci). Moemy
wic na przykad mci si na Partnerze za doznane wczeniej upokorzenia, jednoczenie czujc, e go szczerze
i gorco kochamy. Dopiero mio zbudowana na prawdziwej bliskoci jest uczuciem, ktre przestaje by
egoistyczne i destrukcyjne. Przy wychodzeniu z samotnoci trzeba wic pamita o odrnieniu mioci od
bliskoci i szuka przede wszystkim tej drugiej. Mio czsto nam si jawi jako poczenie dwch osb w
jedn cao. To samo mylimy, to samo czujemy - dokadnie w tej samej sekundzie. Jeli nosisz w sobie wirusa
samotnoci, to takie poczenie moe mie katastrofalne skutki. Blisko nie jest wsplnot myli i uczu. Taka
wsplnota to tylko zudzenie, wywoane albo przez tsknot za idealnym, dziecicym zwizkiem z Mam, albo
przez wtoczenie si nawzajem w schemat idealnego zwizku, w ktrym nikt nie ma prawa pomyle czego,
co zmcioby ten wietlany obraz. Blisko nie jest wic take brakiem ktni, bo to wanie moe by cecha
wymylonego, idealnego zwizku, ktry prbujemy urealni. Blisko nie jest sta obecnoci przy Partnerze,
bo mona by z kim blisko, bdc rozdzielonym przez setki kilometrw. Nie jest te cig gotowoci do
seksualnych zblie, bo ludzie uprawiaj seks z wielu rnych powodw. I nie jest te sta gotowoci do
powicenia si na rzecz drugiej osoby, poniewa, jak ju wiesz, moe to by oznaka uzalenienia si od
Partnera, braku poczucia bezpieczestwa, ktre trzeba wci odbudowywa, albo wrcz mciwej agresji, ktrej
nie mona wyrazi wprost.
Moe ci si wydawa, e zaprzeczyem ju w tym rozdziale wszelkim, oglnie uznawanym za dowody mioci,
zachowaniom i uczuciom. Niewykluczone te, i pomylaa, e nie pozostawiem ci adnej moliwoci
zrozumienia, czym jest prawdziwa blisko, za pomoc znanych ci kategorii czy zjawisk, ktre pojawiaj si w
zwizku. To wanie byo moim celem. Jeli wirus samotnoci wczepi si w twoj dusz, tylko w taki sposb
mog ci przekona, e poza twoj sfer przeywania zwizkw z innymi ludmi jest co zupenie innego - co,
co trzeba osobicie przey, by zrozumie. Nie mam atwego zadania. Moesz pomyle, i zabieram ci
wszystko, co do tej pory mogo ci sprawi przyjemno i zagodzi bl istnienia, w zamian dajc tylko mtn
obietnic prawdziwej bliskoci, ktra nie wiadomo czym jest, i czy w ogle istnieje. Dlatego wanie nie
zaczem tej ksiki od zachcania do poszukiwania prawdziwej bliskoci, ale od poszukiwania wewntrznych
zranie, negatywnych uczu i destrukcyjnych zachowa.
Gdy dostrzeesz, e utrzymywanie zaszczepionych przez wirusa schematw szkodzi tobie i twym Partnerom,
atwiej ci bdzie poszuka czego innego, nowej recepty na szczliwy zwizek. Dlatego take nie chc
koncentrowa mojej i twojej uwagi na mioci, gdy jest to w wypadku choroby samotnoci uczucie tyle
potne, co niszczce. Podajc w poprzednich rozdziaach przykady prostych wicze na chwilowe
dowiadczenie bliskoci, chciaem da ci wybr: czy to uczucie ci odpowiada, czy przynosi co
konstruktywnego, czy warto dla niego konfrontowa si ze swoimi lkami. Jeli, przyjmujc moje wskazwki,
przeyjesz tak chwil bliskoci i docenisz j, dalsze zachty nie bd ju potrzebne. Zawsze jednak moesz
uzna, e moja propozycja ci nie odpowiada i wolisz swoje stare, sprawdzone metody radzenia sobie z
samotnoci. adnej z tych drg nie uwaam za jedynie waciw - dobra droga to ta, ktr wybierzesz
samodzielnie, kierujc si wasnymi uczuciami i przemyleniami po lekturze. Tylko ty wiesz, co dla ciebie
najlepsze.
Jeli zdecydowaa si na poszukiwanie prawdziwej bliskoci, dalej znajdziesz jej opis, ju nie poprzez
zaprzeczenia, ale poprzez doznania i zjawiska, ktre taka blisko ze sob niesie. Nie staraj si jednak i na
skrty, bowiem przyjcie tylko pewnych zasad oraz egzekwowanie ich od siebie i Partnera sprawi, e znw
stworzysz w umyle co na wzr zwizku doskonaego. A jak ju wiesz, wprowadzanie go w ycie, bez
uwzgldnienia swoich moliwoci i przey prowadzi tylko do kolejnych rozczarowa. Te uczucia i zjawiska
bd si pojawia samoistnie, bez zmuszania si do nich. To jest wanie jedna z tajemnic prawdziwej bliskoci
- jeli bdziesz si do niej zmusza, ona nie przyjdzie. Przyjdzie wtedy, gdy si na ni otworzysz i nie bdziesz
zapenia tego miejsca czym zastpczym, jak sztuczn piersi. Wchodzenie w tak blisko jest jak
balansowanie midzy zamkniciem a obnaeniem. Gdy zbyt duo jest chodu, wi nie ma szansy si narodzi,
bo wiecie o sobie zbyt mao. Gdy otwarcie jest zbyt szybkie, nie ma czasu na poznanie swoich reakcji i reakcji
Partnera - takie rozwizanie zwykle prowadzi do zastpienia bliskoci przez seks, ktry automatycznie staje si
jedn ze sztucznych piersi. Ten proces dobrze oddaje metafora: dwa jee musz znale midzy sob taki
dystans, eby mogy jak najbardziej si ogrza, ale te jak najmniej poku. Mona powiedzie, e im duej s
w stanie utrzyma ten optymalny dystans, tym szybciej ich kolce zmikn, pozwalajc na coraz wiksze ciepo.
Czym wic jest prawdziwa blisko? Mwic najkrcej, jest wzajemn otwartoci, wzajemn akceptacj i
wzajemnym zaufaniem. Jest zadowoleniem nie tyle z tego, jaki Partner jest, ale z tego wanie, e jest obok i
84

nikogo nie udaje. Jest te wiadomoci, e pozostajemy odrbnymi, niezalenymi osobami, ktre stwarzaj
coraz wikszy obszar wsplnego dowiadczania i przeywania. Zdaj sobie spraw, e brzmi to sucho i
oglnikowo. Dlatego postaram si zgbi kade z tych zjawisk osobno, mimo e na co dzie przenikaj si
one, tworzc jedyn w swoim rodzaju cao.
Otwarto to podstawowa cecha prawdziwej bliskoci. Im lepiej Partner wie, co czujesz, tym szybciej moe
dostosowa swoje dziaanie do ciebie. Im wicej ty wiesz o uczuciach i przeyciach Partnera, tym bardziej
rozumiesz jego postpowanie. Wiesz wtedy, na przykad, e jego dystans spowodowany jest zmczeniem,
chci zachowania niezalenoci, lub czymkolwiek innym, ale nie zoci na ciebie - bo jeli Partner jest
rwnie otwarty, to mwi szczerze o swych odczuciach, take o zoci, zamiast wycofaniem powodowa u
ciebie poczucie winy. Ukrywanie wzajemnych pretensji prowadzi do ich nawarstwiania, co przewanie
owocuje jakim niekontrolowanym wybuchem albo biern agresj. Otwarto jest wic mwieniem o swych
uczuciach do drugiej osoby, a take do osb trzecich - zarwno o tych miych uczuciach, jak i tych przykrych.
Wszyscy mamy tendencj do stawiania siebie w jak najlepszym wietle, by czu zadowolenie, spowodowane
akceptacj. Otwarto jest czym zupenie innym. Jest stopniowym odkrywaniem swych przey, take tych
zych, z pewnoci, e Partner tych uczu nie wymieje, nie zignoruje, ani ci za nie w aden sposb nie
ukarze. Nie musz one by dla niego przyjemne - ale istniej. Wystarczajcy powd, eby o nich mwi. Jasne,
e to moe by zagraajce, e budzi lk przed odrzuceniem. Wanie o to chodzi, prawdziwa blisko pozwala
ci na bycie sob, bez adnej wewntrznej cenzury. A bycie sob to jedna z najwikszych przyjemnoci, jakie
nas czekaj w yciu. Wtedy wiesz na przykad, e jeli Partner spnia si na umwione spotkanie, to z
pewnoci co bardzo wanego uniemoliwio mu dojazd - zamiast wic nerwowo tupa nog, po odczekaniu
akademickiego kwadransa, zajmujesz si wasnymi sprawami. Jeli Partner przybiegnie spocony pi minut po
twoim odejciu, take nie bdzie ci obwinia, e nie poczekaa duej, bo wie, e nie zrobia tego jemu na
zo.
Otwarte mwienie o swych uczuciach zabezpiecza was oboje przed prowadzeniem podjazdowej wojny, w
ktrej gesty, sowa i zachowania su ukaraniu Partnera za co, czego ju on sam powinien si domyli.
Zgodnie z zasad taczcych masek Partner najprawdopodobniej si nie domyli - przeciwnie, odbierze takie
zachowanie jako dowd zoliwoci, za ktr take bdzie si prbowa odwdziczy w podobny sposb, co
prowadzi do oglnego galimatiasu i braku porozumienia. Im wic bardziej bdziecie dla siebie przejrzyci
uczuciowo, tym lepiej - zamiast poprawia sobie humor przez psucie humoru Partnerowi, lepiej podzieli si
przyczynami zego nastroju i uzyska dziki temu wsparcie i zrozumienie. Oczywicie, moe si okaza, e
Partner nie odpowiada na tak otwarto i niewiele obchodz go twoje uczucia. To adne nieszczcie - jedynie
sygna, e nie jest to odpowiedni dla ciebie Partner i nie ma powodu duej zaprzta nim sobie gowy. Mona,
oczywicie, prbowa, dawa szans, ale warto przy okazji zapyta siebie: Czy jestem w stanie znosi tak
obojtno i za jak cen? Gdzie jest granica mego powicenia?". Gdy taki jednostronny zwizek si
przedua, niewykluczone, e trzyma ci przy tym mczynie tylko strach przed samotnoci. Co jednak
lepsze? Stae ycie z kim obcym, czy pewien okres przykrej samotnoci, ktry jednak daje szans na
znalezienie kogo bardziej odpowiedniego? Sama musisz zdecydowa. W kadym razie, gotowo do
otwartoci umoliwia ci sprawn i bardzo precyzyjn selekcj kandydatw na t najblisz sercu osob.
Akceptacja, ktra jest nieodczna od otwartoci, to potny zastrzyk energii, radoci i zadowolenia ze zwizku.
Nie polega ona, oczywicie, na tym, by akceptowa bez zmruenia oka niechlujno Partnera czy jego
dwulicowo. Na to zreszt nie pozwala nam niezbdna w zwizku otwarto. To raczej wiadomo, e
Partner ma prawo by taki, jaki jest, razem ze swoimi wadami i zaletami. Akceptujcy Partner pozwala ci by
sob - pozwala ci nie traci si na utrzymywanie atrakcyjnej lub cierpitniczej maski, pozwala na nabranie
szacunku do samej siebie. Kady z nas ma wady - kady wic jest w stanie zaakceptowa niedoskonaoci
innych ludzi.
Wikszo samotnikw bya w jaki sposb zmuszana przez rodzicw do bycia kim innym: kim doskonaym,
kim ulegym lub kim niesprawiajcym kopotw. Od dziecka wic staramy si dorwna tym narzuconym
standardom, zapominajc o sobie, o wasnych potrzebach. Stajemy si sztuczni. Dlatego wanie jestemy
samotni. Nasza sztuczno uniemoliwia nam uzyskanie prawdziwej bliskoci. Boimy si ujawnienia swych
ciemnych stron, swych wstydliwych sekretw, by znw nie dowiadczy odrzucenia ze strony ukochanej osoby.
Dlatego otwarto jest trudna i trzeba j sobie dozowa po trochu - wzorem wspomnianych jey. Akceptacja,
okazana przez Partnera, wywoa w tobie poczucie bogoci, ktre jest staym doznaniem w prawdziwie bliskim
zwizku. Ta bogo nie ma jednak nic wsplnego z gwatownymi uniesieniami, ktre towarzysz zakochaniu to raczej subtelny, sczcy" si stan, ktry towarzyszy wsplnym zajciom, rozmowom, mylom o Partnerze,
85

a nawet wsplnemu przebywaniu w tym samym pomieszczeniu.

Jeli nie czujesz akceptacji w zwizku, albo nie akceptujesz Partnera, zwykle oznacza to brak otwartoci. Co
innego trzyma ci wtedy przy tym mczynie - moe strach przed porzuceniem, moe finansowa wygoda,
moe przewiadczenie, e na nikogo lepszego nie zasugujesz. Niska samoocena wynika jednak wanie z braku
akceptacji. Jeli nie zakoczysz takiego zwizku, wci bdziesz przekonana o wasnej bezwartociowoci.
Szans od uwolnienia si od tego uczucia daje zwizek peen akceptacji, a take dobra samotno, o ktrej
opowiem wicej w czwartej czci ksiki. Akceptacja Partnera nie zaley, jak ju powiedziaem, od twoich
zasug i zdolnoci. Zaley od oboplnej otwartoci. Zwykle akceptujemy tych, ktrzy akceptuj nas, poniewa
pozwalaj nam by sob.
Wzajemne zaufanie rodzi si z otwartoci i akceptacji. Nie daje gwarancji, i Partner ci nie zdradzi, daje
natomiast pewno, e jeli ci zdradzi, to natychmiast o tym powie i poniesie wszelkie konsekwencje, a po
zerwanie zwizku.
Zdrada jest zwykle sygnaem, e w zwizku zabrako prawdziwej bliskoci. Oczywicie, nie chodzi o to, by
stumi w sobie reakcje seksualne na wszystkie inne osoby, z wyjtkiem Partnera. Mamy do nich prawo. Tak
zostalimy zaprogramowani. Chodzi o to, czy jestemy w stanie dla seksualnej przyjemnoci zrezygnowa z
tego, co istnieje midzy nami, a naszym Partnerem. Jeli wybierzemy seks z inn osob, to widocznie nie byo w
zwizku prawdziwej bliskoci. Zabrako otwartoci, zabrako akceptacji. Moe szukalimy w drugiej osobie czego,
czego nie widzimy u Partnera? A moe osobie obcej nie boimy si zaproponowa tego, czego, naszym zdaniem, Partner
nie zaakceptuje? Jeli jeste w stanie przyzna si do skoku w bok, jest szansa, by nad tym popracowa. Jeli bdziesz w
fakt ukrywa, zmusisz sama siebie do kamstwa, a to prawdopodobnie zniszczy rodzc si blisko. Zdaj sobie spraw,
e jest wielu przeciwnikw takiego podejcia, take wrd psychoterapeutw. Wielu z nich uwaa, e pojedynczy
wyskok" to co, co wydarza si samo i nad czym nie ma kontroli. Uwaaj te czasem, e taka zdrada cementuje

zwizek. Jest w tym troch racji, bo ten wyskok" rzeczywicie pozwala zaspokoi jak potrzeb bez udziau
Partnera, ktry w naszym pojciu by moe nie byby do tego zdolny. Pozwala wic z tym Partnerem pozosta.
Wyrzuty sumienia po takiej zdradzie powoduj czsto wiksz opiekuczo ze strony winowajcy, jako
zadouczynienie. Tak, zdrada moe scementowa zwizek, przyznaj. Ale czy cementuje blisko? Trudno mi
sobie wyobrazi tak moliwo. Winowajca do koca ycia musi zachowa czujno, aby to" si nie wydao,
nie bdzie mg przy kochanej osobie cakiem si zrelaksowa - by moe sytuacja zmusi go do wymylania
nowych kamstw, by ukry poprzednie. To przeciwiestwo bliskoci. C wic zrobi? Nie miabym nikomu
udziela rad w takim wypadku. Wiem jednak, e jeli mnie co takiego by si przydarzyo", stracibym co w
mym yciu najwartociowszego - wanie prawdziw blisko. Wiem take, i za wszelk cen chciabym j
odzyska. Zatajenie prawdy z pewnoci by mi to uniemoliwio. Jej wyznanie niekoniecznie doprowadzioby
do celu, ale przynajmniej daoby jak szans.
Nie chc powodowa wraenia, e wierno to powicenie lub powinno. Mamy prawo do seksu dla
przyjemnoci czy zabawy. Wane jednak, eby mie wiadomo konsekwencji wasnego wyboru: traktowanie
seksu wycznie jako rozrywki skutecznie zagradza nam drog do prawdziwej bliskoci. Wierno, to stan
czsto dzi kojarzony z pruderi. Nie stronimy do eksperymentowania, wchodzimy w zwizki otwarte, dla
swoich skokw w bok wymylamy najdziwaczniejsze usprawiedliwienia: na wczasach to nie zdrada", z by
dziewczyn to si nie liczy". Posiadanie dwch partnerw naraz, oznacza jednak brak cakowitej bliskoci,
zarwno z jednym, jak i z drugim. Zwykle wie si z brakiem otwartoci - przy jednym i drugim trzeba si
pilnowa, nie mona rozmawia o wszystkim, trzeba powstrzymywa si od pewnego rodzaju pyta. Wielu z
nas gra w tak gr. To ewidentne oszukiwanie si wyklucza prawdziw blisko, rwnie dlatego, e nie
moesz by przy Partnerze sob. Ci, ktrzy doceniaj wag bycia sob i akceptacji, a nie wystarcza im jeden
Partner, wchodz w zwizki otwarte, gdzie on i ona zdaj sobie spraw z seksualnych przygd drugiej strony.
Uwalnia ich to od kamstw, dajc poczucie otwartoci. Jak ju wiesz, otwarto potrzebna jest nam do
uzyskania poczucia akceptacji. W zwizku otwartym swoiste poczucie akceptacji istnieje, ale najczciej jest
zudne. Trudno wytropi faszywo takiej akceptacji, bowiem Partnerzy zwykle utrzymuj, i istniejcy stan
rzeczy cakowicie im odpowiada i e dziki temu jeszcze bardziej si kochaj. Z mojego dowiadczenia wynika
jednak, e te zwizki nie s podtrzymywane przez poczucie bliskoci. Spaja je poczucie odpowiedzialnoci za
dzieci, seksualna fascynacja, wzgldy finansowe, pewna doza oboplnej sympatii lub nacisk rodziny. Spaja je
te czsto potrzeba akceptacji, ktra w rzeczywistoci jest form handlu: Nie bd komentowa twoich
przygd seksualnych, a ty nie komentuj moich". W ten sposb wanie mona trwa w poczuciu akceptacji,
ktra w rzeczywistoci jest zudna. Kobiety z reguy gorzej si czuj w takich zwizkach, gdy zwykle bardziej
im zaley na posiadaniu jednego, staego Partnera. Wtedy umowa handlowa moe wyglda tak: Nie bdziesz
86

komentowaa moich przygd seksualnych, a ja za to bd zarabia na dom, na ciebie i dzieci". Wielu kobietom
taki ukad za bardzo si kojarzy z prostytucj, wic wybieraj pierwszy typ transakcji, gdzie take maj
dodatkowych" partnerw seksualnych, bo to zapewnia im pozory partnerstwa i wraenie posiadania rwnych
praw. Ogrom wzajemnych pretensji ujawnia si dopiero wwczas, gdy jedno albo drugie zrezygnuje z takiego
zwizku - wtedy mczyzna czsto mwi otwarcie o finansowym wykorzystywaniu go przez by Partnerk, a
ona o cigych zdradach, ktrych ju miaa dosy. Sfera seksualna zwizku jest bardzo czuym wskanikiem
istnienia prawdziwej bliskoci. Dopiero w warunkach intymnoci mona odrzuci maski, ktre na co dzie tak
nas uwieraj, i sta si sob, bez kamstw i udawania - a potem odda takiego prawdziwego siebie kochanej
osobie. Nie zwracamy wtedy uwagi na niedostatki w charakterze czy w budowie ciaa Partnera. Gaszenie
wiata w celu ukrycia zmczonych karmieniem piersi czy waka tuszczu, sprawia na nas wraenie
nieszczeroci lub pruderii - to powrt do taca masek. Blisko jest wiadomoci, e wobec Partnera nie
musz niczego ukrywa, e moje ciao jest dobre takie, jakie jest. Nie musz dorwnywa ideaowi, aby
mnie kocha. Podobnie jest z mylami i uczuciami. Ja wiem, co czujesz w tej chwili ty, a ty wiesz, co czuj ja.
Jeli mam jaki problem, ktry uniemoliwia mi pen blisko i oddanie, mwi ci to, zanim zaczniemy si
kocha. Ty te opowiedz mi o swoich problemach, a powiem ci, co w zwizku z tym czuj. Moe nie
zrozumiem wszystkiego, ale moesz mie pewno, e bd w tej chwili obok ciebie. Dopiero tak oczyszczone
umysy s gotowe do prawdziwej, seksualnej bliskoci. Wtedy seks suy nam do tego, by opowiedzie sobie,
jak bardzo si kochamy. Dziki temu staje si prosty i pikny. Leenie obok siebie ze wiadomoci, e nigdzie
nie musimy si spieszy i niczego nie musimy sobie udowadnia, zastpi niemal wszystkie poradniki
specjalistw. Waciwie wikszo porad seksuologw mona uproci do jednego zdania: Mech si pan/pani
tak bardzo nie stara". Tak, jak staramy si by idealni na co dzie, tak te usiujemy sprosta rozmaitym normom w ku. Trudniej oszuka ciao, ni umys, dlatego tak wielu mczyzn ma problemy ze wzwodem,
dlatego tak wiele kobiet nie wie, co to orgazm. Czsto tak si dzieje w wyniku braku prawdziwej bliskoci. Ale
niektrzy z nas brn dalej w t puapk. Kobiety udaj orgazm, mczyni ryzykuj zdrowie, ykajc niebiesk,
magiczn pastylk. Taniec masek trwa. Seksualna ekstaza jest fizycznym odpowiednikiem bliskoci
emocjonalnej - dlatego bardzo czsto staje si sztuczn piersi, ktra chwilowo zagusza bl samotnoci.
Wniosek narzuca si sam: jeli chcesz osign prawdziw satysfakcj seksualn, popracuj nad prawdziw
bliskoci z Partnerem, czyli nad wzajemn otwartoci, akceptacj i zaufaniem. Oto wiczenie dla dwojga,
uatwiajce doznanie prawdziwej, seksualnej bliskoci.
Wraz ze swoim partnerem pucie na chwil wodze fantazji. Zapomnijcie o wszystkich filmowych scenach
erotycznych i opowieciach z drugiej rki. Powrcie na chwil w czasy dziecistwa, w ktrych nie mielicie
jeszcze pojcia o seksie, a ciao twoje i drugiej osoby byo fascynujc zagadk. Pocie si obok siebie i powstrzymajcie si od nawykowych zachowa - pozwlcie, aby namitno sama was poprowadzia. Pozwlcie
sobie na rado i ciekawo dziecka, ktre wanie odkrywa now zabaw. Kade zachowanie, kada
pieszczota jest dozwolona i w kadej chwili jedno z was ma prawo si wycofa. Nie skadaj z siebie ofiary.
Jeli czujesz najmniejszy dyskomfort, powstrzymaj delikatnie Partnera. Jeli to on ci powstrzyma, nie miej do
niego ani do siebie alu. Waszym celem jest odszukanie siebie nawzajem, a nie sprostanie jakim seksualnym
normom. Pragniesz czego szczeglnego, wymarzonego? Poprowad jego rk albo popro. Jeli on tak si
zachowa, nie dziw si - twj ukochany ma wanie takie potrzeby. Wanie obcujesz z nim, autentycznym,
niczego nieudajcym. Nie musisz zaspokaja jego potrzeb, jeli czujesz si nieswojo, ale bd ich wiadoma.
By moe nastpnym razem wydadz ci si mniej ekscentryczne. W ten sposb odnajdziecie drog, ktra
bdzie dla was wsplna, ktra da satysfakcj obu stronom, nie zmuszajc do powice. Niczego nie mona na
tej drodze wymusza, niczego nie mona ukrywa. Zaakceptujcie nawzajem swoje potrzeby takimi, jakimi one
s naprawd, wanie w tej chwili.
Wsplne poszukiwanie zaprowadzi was w rejony", o zainteresowanie ktrymi nigdy bycie si nie
podejrzewali. By moe bd to wyrafinowane, tantryczne pozycje, w ktrych nieruchomo osigniecie stan
ekstazy - a moe dojdzie do gosu wasza dzika natura, ktra rozkae wam tarza si po pododze i demolowa
sprzty. Moe te by tak, e bdziecie przez p nocy lee obok siebie, patrzc sobie w oczy - i to bdzie dla
was najbardziej poruszajce doznanie erotyczne w caym dotychczasowym yciu. To zaley tylko od was.
Cokolwiek si stanie, bdzie to cieka idealnie do waszych potrzeb dostosowana.
W okresie dziecistwa przyjmujemy narzucane nam role, nie majc moliwoci sprzeciwu. Trzymamy si
zachowa, ktre s nagradzane, natomiast zakazy traktujemy tak powanie, e sami potrafimy si ukara za ich
zamanie. Mona wic powiedzie, i jaka cz naszej istoty zostaje ukryta czy zapomniana - pod grob
odrzucenia, zawstydzenia lub fizycznej kary. To, co ukryte, u mczyzn bdzie miao wasnoci raczej eskie,
87

u kobiet odwrotnie - najbezpieczniej bdzie zapomnie to, co mskie. Stereotypowy polski mczyzna nie
powinien okazywa uczu i zawsze oddawa cios za cios, a polska kobieta ma by mia, adnie wyglda i
sucha Partnera. Tak okrojony czowiek nie moe w peni si realizowa, bo cz jego osobistych cech jest
dla niego zupenie niedostpna.
Gboki zwizek, oparty na prawdziwej bliskoci, daje Partnerom szans przypomnienia sobie tego, co gboko
ukryte. Zarwno kobieta, jak i mczyzna musz si pewnych rzeczy nauczy, eby zwizek by spoisty.
Poprzez otwarto i spontaniczno, ktra jest moliwa dziki wzajemnej akceptacji, dostrzegamy bardzo
przydatne cechy odmiennej pci - najpierw u Partnera, a potem zaczynamy odkrywa je w sobie. Jeli Partner to
zaakceptuje, moemy w ten sposb dotrze do zapomnianych gbi naszego Ja, uzyskujc dziki temu nowe
siy i moliwoci. Gdybym nadal trwa w mojej wycofanej samotnoci, chyba nigdy bym si nie nauczy
okazywania ciepa, czuoci, akceptacji. Nie miabym przez to szans na wykonywanie zawodu psychoterapeuty.
Mczyni w naszej patriarchalnej rzeczywistoci traktuj wasne uczucia jako co zawadzajcego i
wstydliwego. Kobiece sposoby rozadowywania negatywnych emocji, jak zwierzanie si czy wypakanie w
czyje rami, s dla nich zwykle nieosigalne - mog sta si nawet plam na ich dziwacznie pojmowanym
honorze. Dlatego mczyni si nawzajem kalecz, lduj na odwyku lub lecz si na wrzody odka. S
twardzi, a twarde moe szybko pkn. Przyznanie si przed sob do skrztnie ukrywanych cech charakteru,
zwykle uznawanych za kobiece, otwiera przed mczyzn zupenie nowe sposoby przeywania wiata i
uczestniczenia w nim.
Kobiety w podobny sposb mog si uczy samodzielnoci, mog rozwija wiadomo wasnej
wystarczalnoci w rozwizywaniu problemw kadego typu - czyli oglnie mog nauczy si siy i pewnoci
siebie. Chwiejca si na dziesiciocentymetrowych szpilkach kobieta, proszca cienkim gosikiem o pomoc w
przekrceniu klucza w zamku, jest wzorcowym przykadem na niewiadomo wasnych, uznawanych za
mskie, cech charakteru. Musz by saba, aby on poczu si silny. Przestrasz si myszy, a wtedy on wemie
mnie na rce. Ty Tarzan, ja Jane. Gramy w t gr od wiekw. A przecie te mskie cechy wci w kobiecie
istniej -jestem o tym cakowicie przekonany. Od wielu lat prowadz kursy psychologicznej i fizycznej
samoobrony dla kobiet. Po miesicu nauki zdecydowanych kopni, uderze i niskiego krzyku, dochodzcego z
brzucha, uczestniczki kursu zaczynaj znajdowa w takim zachowaniu przyjemno. Czsto po raz pierwszy
maj moliwo wywrzeszczenia z siebie gboko ukrytej agresji, ktrej dobrze wychowana" kobieta w
naszym spoeczestwie nie powinna w ogle przejawia. Szybko, z jak kobiety si ucz dominujcych i
pewnych siebie zachowa wskazuje, e jest to umiejtno wrodzona, tylko przez wiele lat tumiona. Jeszcze w
trakcie kursu donosz, e lepiej radz sobie w pracy, e nie daj sobie wchodzi na gow rodzinie, e czuj si
silne i pewne siebie. Tego wanie mona nauczy si od Partnera w bliskim zwizku, przez otwarto i
akceptacj.
Prawdziwa blisko wic, oprcz tego, e dostarcza ciepa, bezpieczestwa i seksualnego spenienia, niezwykle
silnie stymuluje obie strony do osobistego rozwoju. Taki dojrzay zwizek jest tworzony przez dwie
rwnoprawne osoby, z ktrych kada wnosi ogromny kapita. Jeli w zwizku rzdzi jedna strona, szybko staje
si on nudny, nie mwic o rozwoju, poniewa realizowane s plany tylko jednej osoby. Jeli dwoje ludzi wnosi
nieustannie wasne pomysy, zwizek si staje coraz bardziej ekscytujcy. Samorealizacja jednego z partnerw
pociga za sob samorealizacj drugiego, co czyni wsplne ycie wci i wci ciekawszym. Ta wzajemna
fascynacja moe nawet dorwna intensywnoci zauroczeniu w okresie zakochania. Mao jest rwnie
piknych widokw, jak para trzymajcych si za rce szedziesiciolatkw, ktrych miejce si oczy mwi
wiele. Jeli chcesz si kiedy znale w tej sytuacji, zacznij od otwartoci wobec siebie i partnera, aby przez
wzajemn akceptacj przej do ufnej, prawdziwej bliskoci.
Po przeczytaniu tego, co napisaem o prawdziwej bliskoci, nie jestem usatysfakcjonowany. Z drugiej strony
wiem te, e nie znajd lepszych sw, aby opisa to jedyne w swoim rodzaju dowiadczenie. W czasach, gdy
wszystko chcemy mie w piguce i w tempie ekspresowym, powolne odkrywanie si przed Partnerem moe si
wydawa zajciem mudnym i skomplikowanym. C wic mog jeszcze doda, by zachci ci to podjcia
takiej podry? Moe to, e bliski Partner wypenia wikszo dziur, powstaych po dalekim od doskonaoci
dziecistwie. Rany si zabliniaj, bl przestaje przesania jasne strony ycia. Uczymy si bra z radoci i
dawa bez oczekiwania na rewan. Dziki temu moemy dopiero teraz spojrze na nasz by samotno
bardziej racjonalnie. Moemy si przyjrze losom swoich rodzicw, odnale tkwice w nich zadry,
pozostawione przez wirusa samotnoci - i wybaczy im. Wybaczy im w zgodzie z wasnymi uczuciami, bez
strachu, e znw niszczymy cz siebie, by zyska ich przychylno. Oni te byli samotni, take cierpieli - by
moe nawet bardziej, ni my. Kochali nas najlepiej, jak potrafili. Zaszczepione przez nich cechy, ktre dotd
88

odgradzay nas od prawdziwej bliskoci, przestay dzi nami rzdzi. Wytrzymao na bl, wyczulenie na
cierpienia innych, niezomny upr lub czujno wobec nieprzyjaci - wszystkie te cechy moemy teraz
wykorzysta dla dobra wasnego i osb nam bliskich. Mamy szans, by nie przekaza wirusa samotnoci
swoim dzieciom. Moemy je zaprosi na bardziej przyjazny wiat, ni zaproszono nas. Wiele ju w tym
kierunku zrobiono, wiele zrozumiano. Dzi, podczas porodu, mczyzna jest czsto przy kobiecie - mog
wsplnie wita maego czowieka, wsplnie odcina ppowin. Dziecko, zamiast na zimnej wadze, jest od razu
kadzione na piersi matki. Zamiast krzycze ze strachu, moe ju na samym pocztku swej drogi poczu
prawdziw blisko. Oby to doznanie towarzyszyo mu przez cae ycie.

Dobra samotno
Dotd mao napisaem o dobrej samotnoci. Gwnie dlatego, e zaleao mi przede wszystkim na przeledzeniu losw
samotnikw, od momentu narodzin do zaoenia bliskiego, intymnego zwizku. Wprowadzenie dodatkowego wtku
mogo rozmy ten opis, zanurzy go w dygresjach i dodatkowych rozwaaniach. Dlatego zostawiem dobr samotno na
koniec. Jest te drugi powd, by moe nawet waniejszy. Dobra samotno pojawia si i rozwija stopniowo, w miar,
jak zanika za samotno, wywoana niszczycielskim dziaaniem wirusa. Jest niezbdna wtedy, gdy zastanawiamy si nad
przyczynami zej samotnoci. Take wtedy, gdy rozszyfrowujemy strategie, jakimi bronimy si przed lkiem, zwizanym
z bliskoci. Dobra samotno nam si przyda szczeglnie wtedy, gdy po zaoeniu rodziny, wychowaniu dzieci i
osigniciu celw zawodowych, bdziemy mie wicej czasu dla siebie. Stanie si take niezbdna, by agodnie wej w
ostatni rozdzia naszego ycia, podsumowa je, dokoczy rozgrzebane sprawy i pogodzi si z nadchodzc mierci,
zarwno bliskich, jak i wasn.
Znajomo dobrej samotnoci jest konieczna do stworzenia bliskiego zwizku. Dobra samotno oznacza, e lubisz sam
siebie, e przebywanie ze sob sam na sam sprawia Ci przyjemno. Jeli lubisz sam siebie, z pewnoci znajdzie si
kto, kto bdzie chcia uczestniczy w Twojej dobrej samotnoci. Ludzie zadowoleni ze swego ycia przycigaj innych,
jak kwiaty przycigaj pszczoy. Nie lubimy ludzi rozczarowanych sob. Jeli umiesz cieszy si sama sob, dla innych
ludzi jest to sygna, e masz wiele do zaoferowania - e przebywajc blisko Ciebie nie tylko nie bd czuli si

wykorzystywani, ale wrcz zostan w jaki sposb zainspirowani, wzbogaceni lub ogrzani Twym
wewntrznym ogniem. Rozwijanie i dowiadczanie dobrej samotnoci jest, razem z rozwijaniem prawdziwej
bliskoci, niezwykle skuteczn recept na ostateczne zniszczenie wirusa samotnoci i skutkw jego dziaania.
Dobra samotno jest prawdziw bliskoci z samym sob, ze swoim Ja. Ca t cz powic wic na przyblienie Ci dowiadczenia dobrej samotnoci, chocia podobnie jak w wypadku prawdziwej bliskoci, decyzj co do jej
posmakowania pozostawiam Tobie.

Kim jestem?
Jak si zabra do szukania dobrej samotnoci? Na pocztek nie mam dla Ciebie zbyt przyjemnej wiadomoci:
pierwsze zetknicie z ni moe obudzi lk. Chronimy si przed dobr samotnoci, by nie dowiadcza wielu
problemw, ktre przy pierwszym zetkniciu wydaj si nam nierozwizywalne. Nasza faktyczna warto, cel
naszego istnienia, nieuchronna staro i mier. Chronimy si przed mylami na te tematy z pomoc telewizji,
upojnej zabawy, gier komputerowych, fanatyzmu religijnego lub politycznego i wielu, wielu innych rodzajw
sztucznych piersi, o ktrych pisaem ju wczeniej. Te zasadnicze pytania wci jednak w nas s. Gdy
wieczorem elektrownia wyczy prd i nie moemy si odwoa do adnej elektronicznej zabawki, gdy
wyjedziemy na urlop, gdzie nie ma kogo, kto zaplanowaby nam zajcia od rana do wieczora, czyli mwic
oglnie, gdy jestemy pozostawieni samym sobie, w niezakconej przez nic ciszy -wtedy te pytania zaczynaj
si domaga odpowiedzi.
Pierwszym sygnaem, e nasz umys ruszy na poszukiwanie dobrej samotnoci, jest nuda. Nuda jest ostatnim
ostrzeeniem od tej czci naszego Ja, ktra pragnie przede wszystkim przyjemnoci, a o przykrociach nie
chce nic wiedzie. Nuda mwi Ci: Zabierz si za co przyjemnego jak najprdzej, bo za chwil moesz
pomyle co, co Ci si kompletnie nie spodoba. Odczuwasz wtedy nag, nieodpart ch przejrzenia starych
gazet, wczenia telewizora, zrobienia zakupw w supermarkecie... Nie chcesz si zajmowa przykrymi
sprawami. Nikt nie chce. Ale one istniej i prdzej czy pniej do Ciebie wrc. Jeli nie zaprzyjanisz si z dobr
samotnoci odpowiednio wczenie, owe pytania, ktre wci pozostaj bez odpowiedzi, rzuc si na Ciebie tumnie, gdy
przejdziesz na emerytur, bez adnego pomysu na wykorzystanie pozostaego czasu. Wtedy umys nie jest ju tak lotny,
nie ma w nas tyle energii, ile dawniej. To nage zetknicie z zasadniczymi, ale nierozwizanymi problemami naszego
ycia moe wic mie katastrofalne skutki. Wiele osb, pozbawionych codziennych zaj, szybko si starzeje. Niektre
powicaj ten okres na przygotowanie sobie miejsca w yciu pozagrobowym, odwiedzajc na cmentarzu wasn, gotow
mogi i nieustannie si spowiadajc. Inne jeszcze odgradzaj si od ycia i zanurzaj we wspomnieniach, caymi dniami
tkwic nieruchomo w fotelu. Lk jest zbyt silny, by stan z nim twarz w twarz. A przecie pozostaa im jedna czwarta
ycia, mogca przynie niejedn rado i niejedno odkrycie, ktre od nowa pozwoli si zachwyci wasnym istnieniem.
89

Kady wiek ma swoje ograniczenia i swoje uroki. Staro nie jest askawa dla naszych cia, ale moe by hojna dla naszych umysw. Moemy bez przeszkd si zaj prac naukow, twrczoci, suy pamici i rad ludziom modym,
ale bardziej lekkomylnym. Aby wykorzysta te moliwoci, niezbdne jest podsumowanie swojej przeszoci, poznanie
siebie i oswojenie dobrej samotnoci.
Jak to zrobi? Zanim sprbuj odpowiedzie na to pytanie, musz zaznaczy, e kobietom z reguy bdzie troch trudniej.
Wynika to z realiw naszej patriarchalnej kultury, gdzie kobieta jest zwykle dodatkiem do mczyzny - rdem
uzyskiwania przyjemnoci, jego obsug lub wiadectwem jego zamonoci. Swoj rol na tym wiecie kobieta okrela
wic czsto poprzez zadania, jakie wykonuje dla mczyzny: matka, ona, kochanka... Jak w jednym z najsawniejszych i
jednoczenie najkrtszych dialogw w polskim filmie:
On: - Inynier Mamon jestem. Ona: - Mamoniowa.
Na podobnej zasadzie kobieta czsto okrela sw samotno jako nieobecno mczyzny-partnera. T skonno
podsyca patriarchalne otoczenie, wymylajc kolejne nazwy, pitnujce pr by uniezalenienia si kobiet: stara panna,

babochop, latawica i wiele innych, o wiele gorszych. Oprcz wic wsplnych dla obu pci trudnoci w
poszukiwaniu dobrej samotnoci, kobieta bdzie czsto musiaa pokona dodatkow: okrelanie samej siebie
poprzez swj stosunek do mczyzn.
Szukanie dobrej samotnoci to ciga prba odpowiedzi na pytania: Kim jestem? Co mnie okrela, co sprawia,
e moje ycie ma sens? Kim jestem bez swego zawodu? Kim jestem bez swych politycznych pogldw? Kim
jestem bez swojej ulubionej druyny pikarskiej? Bez swego domu, majtku, samochodu? Kim jestem bez
ma? Kim jestem bez dzieci? Bez tytuu naukowego? Kim byabym, gdyby w tej chwili odebrano mi
wszystko, cznie z imieniem i nazwiskiem? Na to ostatnie pytanie musieli odpowiada sobie winiowie
obozw koncentracyjnych, pozbawieni wszelkich osobistych rzeczy. Kim byby Ty w takiej sytuacji? Czy
pozostaoby cokolwiek, co odrniaoby Ci od innych, bezimiennych ludzkich cieni? Niezwykle atwo w
takich warunkach zapomnie o swym czowieczestwie. Wielu zapominao, bo po odebraniu majtkw i
dokumentw nie pozostawao im ju nic. Wielu jednak zachowao sw tosamo. Stanisaw Grzesiuk,
Maksymilian Kolbe, Janusz Korczak - kady z nich inny, kady niepowtarzalny i jedyny w swoim rodzaju.
Wiedzieli, kim s. Sami okrelali swoj tosamo, bez uatwie z zewntrz. Dziki nim inni zachowywali
ycie, nadziej lub chociaby poczucie bezpieczestwa. Na szczcie, nie potrzeba tak ekstremalnych
warunkw, by okreli, co skada si na nasz tosamo. Jednak przykad nie jest a tak odlegy od ycia, jak
si wydaje. Wiedz o tym kobiety, ktre zmieniaj nazwisko, wychodzc za m. Przedtem okrelao je
nazwisko ojca, teraz ma. To niekiedy jeszcze bardziej pogbia ich niepewno co do wasnego Ja. Niektre z
nich radz sobie, przyjmujc nazwisko podwjne, jedyne w swoim rodzaju, waciwe tylko im. To take prba
szukania dobrej samotnoci.
Niepewno co do wasnej tosamoci wywouj take wszelkie instytucje, ktre gromadz ludzi pod swoimi
hasami, w celu wykonania narzuconych zada. Wojsko, wielkie korporacje, partie polityczne. Kim jeste bez
nich? Pierwszy dzie dwuletniej suby wojskowej postawi ten problem przed moimi oczami w sposb tyle
dosowny, co specyficzny: ostrzyono nas, powicajc kademu nie wicej ni pitnacie sekund i zaprowadzono do ani. W dugim rzdzie luster widziaem gromad mokrych, toczcych si nagusw i wrd nich nie
potrafiem odnale siebie. Dopad mnie dziwny lk, e nie istniej, e moje dotychczasowe ycie to jakie
oszustwo. A Ty? Kim jeste bez swojej firmy? Czy po zaoeniu subowego uniformu jeste dla ludzi bardziej
czy mniej uprzejmy ni zazwyczaj? A jaki jest prawdziwy stopie Twojej uprzejmoci, niezaleny od otoczenia,
w ktrym si aktualnie znajdujesz? Czy masz czasem wraenie, e przywdziae obc skr, ale boisz si j
zdj, bo nie wiadomo, co znajdziesz pod spodem?
Pytania o wasn tosamo mog wywoa w nas duo chaosu i niepewnoci. Po co zaprzta sobie tym
gow? - moesz spyta. Ju odpowiadam: gdy zyskujesz pewno co do swego Ja, gdy mimo zmieniajcych
si warunkw potrafisz zachowa sw tosamo, wtedy przestajesz odczuwa pustk samotnoci. Nawet
wtedy, gdy nikogo nie ma w pobliu, gdy brak wsparcia, gdy bliska osoba wanie odesza - nawet wtedy nie
odczuwasz cakowitej samotnoci. Ale przecie dla wypenienia samotnoci potrzebny jest jaki czowiek -ju
sysz Twoje zastrzeenie. Tak, zgoda - tym czowiekiem jeste wanie Ty. Ty sam wypeniasz sw samotno,
przez wiadomo, e nie jeste niczym, ubranym w mask czego. Istniejesz, czujesz, masz swoje zdanie, swoje preferencje, swoje marzenia. Moesz o nich nawet dyskutowa sam ze sob. Nikt Ci nie zdoa tego odebra.
Moesz rozwija swoje zdolnoci, moesz zajmowa si rzeczami, ktre sprawiaj Ci przyjemno, moesz
nawet relaksowa si, nie mylc o niczym - nawet wtedy wiesz, e istniejesz i e jest Ci z tym dobrze.
Myl, e ju rozumiesz, dlaczego tak pojmowana dobra samotno jest odtrutk na wirusa samotnoci. O
jednym z powodw ju wspomniaem: do czowieka, ktry ma pomys na wasne ycie i potrafi si z niego
cieszy, inni ludzie lgn. Drugi powd, rwnie wany, to taki, e samotno Ci nie przeraa. Gdy nie masz
90

akurat Partnera, jest Ci dobrze ze sob. Doceniasz fakt, e nie musisz si dostosowywa, e w domu panuje
boga cisza, e moesz sprzta wtedy, gdy Ci wygodnie albo zaprasza goci bez uzgadniania z drug osob.
Nie musisz chodzi na obiady do teciw ani wybiera midzy wyjazdem w gry lub nad morze. Nie musisz
nikogo szuka na si, by zabi pustk samotnoci. Nie ma sensu zabijania dobrej samotnoci - ona jest bowiem
jedyn w swoim rodzaju przyjemnoci. Przyjemnoci, pync z samego faktu istnienia. Gdy partner si
pojawi i wniesie do zwizku swoj tosamo, mona bdzie si cieszy yciem w dwjnasb. To take jedna z
tajemnic dobrego, trwaego zwizku - kady z partnerw wnosi do niego co swojego, co, czym moe
zainteresowa drug stron lub wrcz jej zaimponowa. Nie kademu to jednak odpowiada. Chcemy by
dopieszczani, obsugiwani, akceptowani - a najlepiej, eby odbywao si to bez adnego wysiku z naszej
strony. Tylko gdzie szuka osb, ktre zgodz si peni tak wyczerpujc sub?
Dobra samotno pomaga nam zej z chmur na ziemi. Zgadzam si, nie musi to by przyjemne
dowiadczenie. Czasem moemy si dowiedzie, jak mao do tej pory zrobilimy dla siebie i dla innych, jak
mao rozumiemy, jak bardzo pomieszane s nasze uczucia. Ale tylko takie uczciwe spojrzenie na siebie daje
szans wyrwnania strat i zbudowania wasnej, odpornej na ciosy tosamoci, ktra dodatkowo bdzie jeszcze
atrakcyjna dla innych. Gdy szukasz partnera, ktry ma zaoferowa Ci te wszystkie rzeczy, ktrych pragniesz,
czyli poczucie bezpieczestwa, dobry humor, wraliwo i tym podobne, dobra samotno pomoe odpowiedzie Ci na pytanie: Co ja mog zaoferowa takiemu czowiekowi? Co poza adnym wygldem, kontem
w banku lub mieszkaniem w modnej dzielnicy?
Kim jeste bez tego wszystkiego?

Wewntrzne dorastanie
Niepokojce pytania, ktre pojawiaj si, gdy ju zignorowalimy kuszce wezwania nudy, w oczywisty sposb
rozwijaj nas wewntrznie. Znajdujc odpowiedzi w sobie, przestajemy by zaleni od otoczenia, jego chaosu i
kaprysw. Duchy przeszoci, ktre uwiziy nas w klatce samotnoci, przestaj mie nad nami wadz. Jako
dziecko jestemy zaleni od innych w sposb niemal cakowity. Krok po kroku zdobywamy swoje miejsce na
tym wiecie i prawo do decydowania, ale czy naprawd stajemy si niezaleni? Dostajemy do rki gotowe
teorie, przepisy, normy moralne, tak jak gotowe jedzenie lub konfekcj odzieow, zgodn z obowizujcymi
modami - do nas naley tylko wybr spord dostpnych moliwoci. Kto te moliwoci wymyli bez
naszego udziau, bez pytania o nasz opini. Czy to jest niezaleno? Czy jest tu miejsce na wyraenie w peni
swoich potrzeb i upodoba? Gdy jestem zmuszony do kupienia sobie nowych ubra, zwykle oznacza to dla
mnie kilkanacie cikich godzin, w czasie ktrych bezskutecznie chodz po sklepach, zapenionych po brzegi
rzeczami, ktre zupenie mi si nie podobaj. Kiedy byo atwiej. Zalecenia modzieowej mody trafiay do
mnie dosy szybko. Moda sportowa, moda buntownicza, moda unisex, moda ponurych egzystencjalistw... Gdy
szukasz wasnej tosamoci, przemys odzieowy lub muzyczny proponuje Ci gotowe wzorce, z ktrymi
moesz si zidentyfikowa. Ubranie i okrelony rodzaj suchanej muzyki pomaga Ci wtedy wyrazi siebie
-tylko e tosamo wieku dorastania, jak moe pamitasz z drugiej czci ksiki, jest przesiknita potrzeb
akceptacji i przynalenoci do grupy. Inaczej mwic, posiadamy pewne pogldy czy styl nie dlatego, e jest to
nasza wasna skra, tylko dlatego, e chcemy by akceptowani. Zakadamy cudze skry. W ten sposb
wtaczamy si w gotowe formy i tracimy szans na odkrycie swego prawdziwego Ja. A przecie to
niepowtarzalne Ja jest przez wikszo z nas niezwykle upragnione i poszukiwane - jest bowiem bardzo
atrakcyjn cech, silnym afrodyzjakiem. To paradoks, zreszt bardzo smutny: Szukajc gotowych wzorcw,
ktre najlepiej wyra nasze Ja, odgradzamy si od naszego Ja. Jak si ubiera prawdziwy mczyzna? Co
mam na siebie woy i jakich kosmetykw uy, by by kobiet tajemnicz i fascynujc? Te dorose"
pytania s tylko nieznacznie zmienion wersj pytania samotnego dziecka: Tato, mamo, co jeszcze mam
zrobi, ebycie mnie kochali?".
Jednym z najbardziej fascynujcych dowiadcze psychoterapeuty jest moment, kiedy klient, czujc akceptacj
i zrozumienie, zrzuca swoj mczc mask i wraca" do siebie. Odkrywa, jak przyjemnie jest, gdy nie trzeba
nikogo udawa. Dziki temu uczuciu moe zaakceptowa samego siebie, takim, jaki jest. To niezwykle wana
cz kadego procesu terapeutycznego. Tak wanie si zaczyna poznawanie dobrej samotnoci, w ktrej
mona by wsparciem i autorytetem dla samego siebie. Taka rodzca si, dobra samotno budzi u klientw
strach. Po pierwsze dlatego, e pod mask czaj si uczucia, do ktrych zwykle si nie przyznajemy, nawet
przed sob: wcieko, zawi, potrzeba zalenoci... Wszystkie te uczucia, gdy im si lepiej przyjrze, staj
si bardziej zrozumiae - niewtpliwie istniej po to, by nam pomaga odnale waciw drog. Oczywicie,
aby si z nimi zaprzyjani, trzeba si poegna z przekonaniem, e jestemy kim wyjtkowym, kim
wspaniaym i nieskazitelnym. Zwykle towarzyszy temu gboki wstyd i smutek. Czasem si zdarza odwrotnie:
91

pacjent odkrywa, e w rzeczywistoci nie jest taki zy, jak przedtem mu si wydawao. Musimy przej ten etap
odkrywania prawdziwego Ja w swym wewntrznym dojrzewaniu, by mc patrze na siebie i wiat bardziej
realistycznie. A to jest niezbdne, by mie wasne pogldy, ktre sprawdz si w dziaaniu. Gdy Kopernik
ogosi, e Ziemia nie jest ppkiem wiata, take z pocztku wywoa gwatowny sprzeciw, ale dziki niemu patrzymy dzi na wiat i na siebie bardziej przytomnie.
Jest jeszcze drugi powd strachu przed stawaniem si sob. Gdy klient podczas psychoterapii decyduje si na
zrzucenie maski, zwykle si okazuje, e w wielu punktach jest podobny do kilkuletniego dziecka - razem z jego
zoci na niedoskonay wiat, z jego wymaganiami opieki i docenienia ze strony rodzicw, a take z jego
niewinnym, ale potnym egoizmem. Gdy zaczyna to sobie uwiadamia, nieuchronnie si pojawia refleksja,
e w pewien sposb zmarnowa du cz ycia. Zmarnowa wanie na zakadanie cudzych skr, ktre go
uwieray, ale dostarczay uznania ze strony otoczenia - a w tym czasie jego prawdziwe Ja leao odogiem,
zaniedbane i pozbawione moliwoci rozwoju. Moment, kiedy odrzucamy to faszywe Ja, tworzone w pocie
czoa na uytek innych, nazywany jest czsto powtrnymi narodzinami. Bardzo trafna nazwa. Gdy co takiego
Ci si przytrafi, na pewno tego momentu nie przeoczysz. Znam takich, ktrzy licz swj wiek dopiero od tego
momentu. To wanie pocztek dobrej samotnoci, pocztek okresu wewntrznego dorastania, gdy bdziesz od
podstaw, wiadomie tworzy wasne Ja, zgodnie ze swoimi potrzebami. Tak si tworzy kapita, z ktrego
moesz w przyszoci czerpa sam, ale te dzieli si nim z innymi. Wtedy staniesz si niezwykle
wartociowym i atrakcyjnym partnerem dla wybranych przez ciebie osb. Jest tu oczywicie pewna trudno jake mogoby by inaczej. Trudno polega na tym, e stajesz si atrakcyjny przede wszystkim dla tych,
ktrzy potrafi doceni szczero i otwarto - s w stanie doceni Tw odwag bycia sob. Jeli jednak
bdziesz si stara o wzgldy osoby, ktra korzysta z gotowych wzorcw i bierze ludzkie maski za dobr
monet, z reguy czeka Ci zawd. O tym pisaem ju w rozdziale
0 taczcych maskach, ktre uniemoliwiaj prawdziw blisko. Czasem nawet moe si zdarzy, e twj
aktualny zwizek si rozpadnie, gdy partner bdzie wci wymaga od ciebie, aby pokazywa wiatu sw
atrakcyjn mask, ktrej noszenia masz ju dosy. Zdolno do dobrej samotnoci jest wic dodatkow
1 niezbdn cech partnerw, ktrzy chc stworzy bliski, intymny zwizek. Jeli tej dobrej samotnoci jednej
ze stron brakuje, bdzie uzaleniona od obecnoci partnera i przez to czsto nieszczliwa. Wsplne ycie nie
polega przecie na wsplnym przebywaniu ze sob. Niezaleno i wiadomo wasnej wystarczalnoci jest
niezbdna, by si nie zatraci w zwizku.
Wewntrzne dorastanie, ktre nastpuje po powtrnych narodzinach, jest jak przyrzdzanie, wedle upodoba,
potraw lub szycie sobie ubra na miar, wedug wasnego projektu. Powoli dorabiasz si wasnych norm,
wasnych celw i przepisw na ycie. S one niezwykle skuteczne, bo dopasowane tylko i wycznie do Ciebie.
Stajesz si wewntrznie dorosy. Moesz by wzorem i oparciem dla innych. Czy jest moliwe, eby kto taki
pozostawa dugo samotny? Przyznasz, e nie. To jednak nie koniec drogi. Pojawia si kolejna trudno.
Kierujc si oglnie przyjtymi normami, zwykle wiesz, czym grozi Ci ich naruszenie. Przekroczysz
dozwolon prdko, to zapacisz sto zotych. Okradniesz kogo, pjdziesz siedzie. Po odpokutowaniu za swj
bd, stajesz si na powrt czysty i spoeczestwo moe przyj Ci z powrotem. Gdy kierujesz si wasnymi
normami, nikt nie jest w stanie Ci rozgrzeszy - tylko Ty sam. Spada wic na Ciebie wielka odpowiedzialno.
Wyobra sobie, e jeste sdzi i masz ukara oskaronego, przeciwko ktremu sfabrykowano dowody. Wiesz,
e jest niewinny, ale dowody wiadcz przeciwko niemu. Jeli nie wyraasz wasnego pogldu na t spraw,
moesz kierowa si liter prawa - to zwalnia Ci od odpowiedzialnoci za ukaranie niewinnej osoby. Nawet,
jeli za dziesi lat ten czowiek zostanie uniewinniony i zrehabilitowany, nikt do Ciebie nie bdzie mia
pretensji. Ty te nie, bo postpowae zgodnie z obowizujcymi przepisami. Moesz spa spokojnie. Gdy
jednak masz wasne zdanie i rzeczywicie chcesz broni sprawiedliwoci, moesz jakim biurokratycznym
oszustwem uchroni tego czowieka od kary. Jeli naprawd wierzysz w siebie i w to, co robisz, bdziesz mia
czyste sumienie, mimo e wedug obowizujcego prawa bdziesz przestpc. To skrajny przykad - w
rzeczywistoci w kadym z nas jest troch sumienia narzuconego przez prawo oraz troch sumienia, ktre
pochodzi od naszego prawdziwego Ja. Dlatego tego typu wybory s zawsze bardzo trudne. Jeli jednak nie
masz dostpu do swego prawdziwego Ja dziki dobrej samotnoci, to jeste w swym wyborze
ubezwasnowolniony - musisz taczy, jak zagraj". Przykad wcale nie jest odlegy od ycia. Jako e zawodowo si zajmuj rwnie osobami doznajcymi przemocy w rodzinie, czsto mam do czynienia z
urzdnikami, ktrzy kieruj si wycznie przepisami, wyrzdzajc nieraz swoimi decyzjami wielk krzywd.
Jednak nie maj sobie nic do zarzucenia, bo ich wasne sumienie zostao zastpione zewntrznymi prawami i
kodeksami. Czy zdziwiby si, gdyby si okazao, e te osoby s w yciu prywatnym bardzo samotne? Bo ja
92

nie.
Wewntrzne dorastanie wie si wic z coraz wiksz odpowiedzialnoci za swe czyny. Gdy dziecko napsoci,
czsto usprawiedliwia swj postpek przyczynami zewntrznymi: Bo namwili mnie koledzy", bo autobus
si spni". Jako ludzie doroli take nie stronimy od takich wymwek, bo mae, wystraszone dziecko wci w
nas yje. To pomaga si uwolni od poczucia winy, ale te nie pozwala na wyciganie wnioskw na przyszo.
A przede wszystkim pozbawia wewntrznej, rozwijajcej wolnoci, bowiem skazuje na umysow konfekcj,
przygotowan przez innych. Dobra samotno to wolno wyboru, poczona z gotowoci na przyjcie
wszelkich konsekwencji podjtych decyzji. Dopiero wtedy mona poczu prawdziwy smak ycia.

Chwila
Gdy si zastanawiam, kiedy i gdzie si nauczyem dobrej samotnoci, przychodz mi na myl gry. Tatry.
Chodziem po nich, odkd skoczyem szko podstawow - zwykle z ca gromad znajomych, by mc si
bawi i wsplnie cieszy piknymi widokami. Potem wsptowarzyszy byo coraz mniej. Jedni zaoyli rodziny, drudzy woleli leniwe plae Batyku, innym po prostu si sprzykrzyo to mczce zajcie. Zostaem sam.
Po krtkiej przerwie znw wyruszyem na grskie szlaki, tym razem ju bez towarzystwa. Co mnie tam
cigno - nie wiedziaem, co. Szybko si okazao, e podziwianie czego w grupie, a podziwianie samemu, dla
siebie, to dwie rne sprawy. Wsplne podziwianie daje nam rado z uczestnictwa w grupie, ktra ma takie
same gusty czy pogldy. To utwierdza nas w przekonaniu, e nie jestemy samotni, e miecimy si w normie.
Prawie nikt z tamtej paczki znajomych nie chodzi ju dzi po grach. Widocznie cigno ich tam
dowiadczenie wsplnoty z innymi, a sam trud zdobywania wierzchoka czy zapierajce dech panoramy byy
ju mniej wane.
Moja pierwsza samotna wdrwka po grach bya dowiadczeniem zupenie nowym. Niewiele miaa
wsplnego z tamt haaliw, weso zabaw. Cisza i brak ludzi, ktrzy skupiaj na sobie uwag, spowodowaa,
e w obszar mojej uwagi dostaem si ja sam, moje przeycia i myli, ktre bez przeszkd mogy dochodzi do
gosu. Z pocztku jeszcze duo byo w mojej gowie tego haasu, rozmylaem te, co opowiem innym, gdy
wrc z jakiej szczeglnie trudnej wycieczki - pniej jednak, krok po kroku, przestaem si zajmowa tym,
co powinienem odczuwa, eby inni zazdrocili, a zaczem si zajmowa tym, co naprawd odczuwam. Bez
ogldania si na innych. Zaczem si zastanawia, czy ja naprawd lubi te prawie miertelne mki drapania
si pod gr, gdy nikt obok nie podziwia, gdy nie mona si poskary kumplowi i liczy na opiek. Pierwszy
chyba raz zwrciem ca uwag na to, co ze mn si dzieje tu i teraz, gdy nie myl o tym, co byo i o tym, co
bdzie, kiedy dojd na szczyt. Przeywaem zupenie nowe, fascynujce i ogromnie przyjemne dowiadczenie.
Zrozumiaem, e przez dugi czas yem jakby w innym wymiarze. Albo uciekaem mylami w przeszo, albo
wybiegaem w przyszo - nigdy nie byem ze sob tutaj, wanie w tej chwili. Dlaczego? Podczas kolejnych,
samotnych wdrwek doszedem do wniosku, e prawdopodobnie nie lubiem sam siebie i dlatego
przebywaem wci gdzie indziej, w innym czasie, z ludmi, ktrzy odcigali moj uwag od niechcianych
myli. Z ludmi, ktrzy pomagali mi pielgnowa stworzony przeze mnie wizerunek wasnej osoby.
Pokonujc dugie kilometry, dokonywaem rozrachunku z tym, co byo i zaprzyjaniaem si ze sob takim,
jakim byem naprawd. Trud grskiej wycieczki jest w tym pomocny - wida jak na doni wasne saboci,
wida te wszelkie wykrty, ktre stosujemy, by si do tych saboci nie przyzna. Posiedz chwil - nie to,
ebym si zmczy, tylko chciaem popatrze". Albo, na kilkadziesit metrw przed wierzchokiem:
Waciwie to nie mam ochoty wchodzi na t gr - moe zawrc, zreszt pogoda si psuje". Po kilku takich
prbach czowiek zaczyna si mia sam z siebie. Porwnywaem te swoje wybiegi z zachowaniami w
codziennym yciu - okazao si, e w kontaktach z ludmi oszukuj siebie w podobny sposb. Grskie
wycieczki stay si powoli metafor caego ycia. Zauwayem na przykad, e gdy bardzo chc wej na jaki
szczyt i wci sprawdzam, ile mi jeszcze do niego zostao, wtedy okropnie si mcz. Stopniowo uczyem si
wic nowego sposobu chodzenia: bez zryww, bez czstych odpoczynkw. Powoli, spokojnie, rzadko mylc o
wierzchoku. Zaczem koncentrowa si na tym, co czuj, gdy id. Jak oddycham, jak stawiam stopy, jak
utrzymuj rwnowag. e czuj jaki zapach, e ptak zagwizda, e skaa ma zielonkawy nalot. Przystawaem
tylko tam, gdzie rzeczywicie widok mnie zachwyca, ale na krtko, by nie straci rytmu. Tym sposobem
stawaem na wierzchoku gry nie wiadomo kiedy. Nawet niespecjalnie dugo tam przebywaem, bo
wierzchoki czsto s zatoczone i zamiecone. Samo podanie ciek stao si dla mnie wiksz
przyjemnoci, ni zdobycie szczytu. Zreszt, co ja zdobywam, gdy staj na wierzchoku? Zdoby co, to
zachowa co dla siebie, na zawsze - a z wierzchoka trzeba przecie w kocu zej. Wkrtce zaczem
docenia pikno agodnych, zielonych dolin na rwni z piknem skalistych szczytw. Czy doliny mona
zdoby? Raczej nie. Mona w nich przebywa, poda nimi w stron szczytw. Doliny udzieliy mi wic
93

kolejnej lekcji - ycie skada si ze szczytw w takim samym stopniu, jak z dolin. Dolina moe by
zapowiedzi szczytu, a po szczycie nastpuje nieuchronne zejcie w dolin, po odpoczynek i sen. Dosy dugo
trwaem w bdzie, e te niezwyke zachwyty chwil mona przeywa tylko w grach. Wydawao mi si, e
fantastyczne przeycia i gbokie wgldy s w jaki sposb od obecnoci gr uzalenione. Dopiero, gdy
zaczem wprowadza grskie dowiadczenia w codzienne ycie, zrozumiaem, e chwil mona si
rozkoszowa zawsze i wszdzie. Mona j smakowa w metrze i w zatoczonym przejciu podziemnym, nawet
na egzaminie lub w chwili jakiej poraajcej klski czy kompromitacji. Chwila ma wci ten sam,
niepowtarzalny smak. Wymaga tylko otwarcia si na siebie, na swe uczucia - wymaga uczciwoci ze sob
samym. To daje wielk przyjemno i satysfakcj z ycia. Gdy jeste zdolny odczuwa i smakowa kad
chwil swego istnienia, zaczynasz w kocu zdawa sobie spraw, e oprcz tego nic waciwie nie istnieje - e
caa reszta to tylko pamiciowe lady w naszym mzgu. lady wane, ale ju stare i niezmienialne. Koncentrujc si tylko na nich, pozbawiasz si smaku chwili. Z kolei, gdy mylisz o przyszoci, wci od nowa
dociera do Ciebie wiadomo nieuchronnej, niezrozumiaej mierci. Gdy umiesz cieszy si chwil, opuszcza
Ci strach przed mierci. Nie dlatego, e o niej nie mylisz, ale dlatego, i zdajesz sobie spraw, e tak naprawd nie boisz si mierci, tylko swoich myli na jej temat. Mwi si, e w obliczu mierci kady z nas jest
samotny. Nie zgadzam si z tym. Jeli umiesz by sam ze sob w kadej chwili, nie zaprzeczajc wasnym
uczuciom, take tym zwizanym z nadchodzcym kocem Twojej wdrwki, nigdy si nie poczujesz samotny.
Mam nadziej, e potrafi utrzyma ten zachwyt chwil nawet w tej sekundzie, ktra bdzie poprzedza moj
mier.
Myl, e powiedziaem ju wszystko, co chciaem Ci powiedzie o dobrej i zej samotnoci. Piszc t ksik,
odbyem dug wdrwk po swym wntrzu, dziki ktrej zrozumiaem wiele spraw, do ktrych przedtem nie
miaem dostpu. Nie zawsze byo to dla mnie przyjemne i atwe. Mog miao powiedzie, e po postawieniu
ostatniej kropki bd ju innym czowiekiem, ni wtedy, gdy na pustej kartce wystukaem jej tytu. Mam
nadziej, e dla Ciebie te nie by to czas stracony, czyli kolejne zajcie, ktre na chwil stumio Twj bl
samotnoci. Warto walczy o prawdziw blisko i o dobr samotno. Jestem cakowicie przekonany, e
gdybym ich nie odkry, moje ycie nie miaoby wikszego sensu.
Piastw, 2003-2004

Inspiracje
Trudno mi wymieni wszystkie ksiki, z ktrych korzystaem przy pisaniu poradnika Wirus samotnoci", bo
wiele z nich wroso w moje pojmowanie duszy ludzkiej w takim stopniu, e nie wida ju miejsc czenia.
Mog jednak wymieni autorw, ktrych dziea byy dla mnie bogat inspiracj - bez udziau ich myli ta
ksika by nie powstaa. S to: Stephen M. Johnson, Heinz Kohut, Irvin D. Yalom, Ronald D. Laing, Margaret
Mahler, Carl R. Rogers, Carl G. Jung, Sigmund Freud, Abraham Maslow, David Winnicot, Eric Berne, Anthony
DeMelo, Melanie Klein, Aleksander Lowen, Otto Kernberg, Wilfred Bion, Jiddu Krishnamurti.
Dzikuj Magdzie Nelkensbik i Ani Kropiwnickiej za wsparcie i merytoryczn recenzj. Dzikuj te grupie
Kaaatz", czyli Beacie, Miau, Tomkowi, Ewie, Szmollce, Bozi i Krzyniowi, za nieustajc pomoc przy
redagowaniu tekstu i za dzielenie si przykadami z ycia.

94