DOJRZAA MORALNO/ AUTONOMIA MORALNA

Wskaniki
Wskaniki osignicia wysokiego poziomu autonomii moralnej poszukiwane s w obszarach:
-sdw i ocen moralnych
-postpowania moralnego
-reakcji podmiotu na wasne postpowanie moralne
-Sumienie
-Posiadanie oglnych zasad
-Sposb oceny czynu
- Zdolno do przeywania winy
-Zainteresowanie i odpowiedzialno za dobro innych
Sumienie
Aronfreed (1968): kognitywne i afektywne procesy, ktre konstytuuj zinternalizowany, wewntrzny
regulator zachowania si osoby
-dyspozycja do przeywania i doznawania przez jednostk uczu aprobaty i dezaprobaty siebie, pyncych
ze wiadomoci wasnych czynw, wzgldem tego, co ona sama uznaje za moralny obowizek
wiadomo moralna (sumienie)
to idee dotyczce tego,
co i dlaczego stanowi powinno czowieka oraz idea postpowania.
Owe idee mog mie posta - poczu (sumienie emocjonalne), bd - przekona (sumienie intelektualne)
(Gob, 1987)
Dojrzae sumienie
Suy raczej dokonywaniu wyborw ni wzbudzaniu poczucia winy i strachu (Kohlberg)
Spenia kontrol w peni dobrowoln (Kuczkowski)
Jest wyrazem wewntrznego interesu czowieka, gosem kochajcej troski o siebie (Fromm)
Jest woaniem o prawd wobec wewntrznego Ja, prawem prawdziwego istnienia i natury czowieka, a nie
aktem posuszestwa wobec zewntrznego prawa (Maslow, Tillich, Knight)
Kryteria dojrzaoci sumienia (Chlewiski, 1991)
Sumienie prawidowo uksztatowane
-prawidowo rozwinity system poj moralnych
-zinternalizowane normy moralne,
-rozwinite poczucie powinnoci realizacji wartoci moralnych (poczucie odpowiedzialnoci moralnej)
Zdolno generowania ocen moralnych rozrniania dobra i za, bez stosowania mechanizmw
samooszukiwania (autonomia sumienia)
-Wraliwo moralna, percepcja specyficznych aspektw moralnych we wasnym i cudzym postpowaniu
(u podstaw: uznawanie i realizacja wartoci moralnych)

-Umiejtno aplikacji norm moralnych w sytuacji konfliktu wartoci moralnych, czyli trafne odczytywanie
ducha normy moralnej, a nie litery (co nie rwna si akceptacji zasad etyki sytuacyjnej)
-Otwarto: umiejtno wzbogacania wasnego dowiadczenia moralnego
-Rozwj motywacji postpowania moralnego od motyww egocentrycznych, poprzez empatyczne do
deontycznych
-Wierno wartociom moralnym w sytuacjach trudnych, a nawet egzystencjalnie granicznych, w ktrych
naley da wiadectwo sumienia

Dojrzauy wybr moralny

- jest aktem wiadomym (w odrnieniu od nieuwiadamianych naciskw wewntrznych) i dobrowolnym,
opartym na przekonaniu o susznoci danej zasady, a nie na jakimkolwiek przymusie zewntrznym
Internalizacja norm
= uznanie pewnych zasad za wice reguy postpowania, mimo kosztw, jakie moe pocign za sob
ich realizacja (Gob, 1980)
* w znaczeniu wszym: okrelona norma staje si uwewntrznion regu zachowania w rnych
sytuacjach (np. nie kam)
* w znaczeniu szerszym: osiganie zdolnoci do dziaania w sposb wzgldnie niezaleny od aktualnych
wzmocnie zewn. lub ich sygnaw
Internalizacja norm [* w znaczeniu szerszym c.d.] = proces rozwojowy prowadzcy do uniezalenienia
wyborw moralnych od naciskw zewntrznych ->
Uniezalenienie to jest wskanikiem dojrzaej moralnoci o tyle, o ile nie zatraca spoecznokonstruktywnego charakteru! (liczenie si z dobrem ludzi)
Internalizacja norm
W procesie rozwojowym internalizacj poprzedzaj:
uleganie (tu: wane nagroda i kara)
identyfikacja (tu: wany stosunek do obiektu identyfikacji)
Internalizacja norm
Wysoki poziom rozwoju moralnego koreluje dodatnio z oporem wobec zachowania konformistycznego
(Rest, 1983; Lapsley, 1984), ale
nonkonfomizm niekoniecznie wskazuje na wysoki poziom autonomii moralnej (tu: wana motywacja)