Rebelia oligarchiczna w Donbasie

REBELIA OLIGARCHICZNA W DONBASIE

Zbigniew Marcin Kowalewski
Le Monde diplomatique Edycja polska nr 12 (109), grudzie 2014 r.
20 lutego 2014 r. na kijowskim Majdanie zgino 75 osb. Nastpnego dnia Radosaw
Sikorski naciska: Jeeli nie podpiszecie porozumienia, bdziecie mieli stan wojenny i
wojsko na ulicach. Wszyscy bdziecie martwi. Wtruj mu ministrowie spraw
zagranicznych Francji i Niemiec. Trjka przywdcw opozycji ukraiskiej w kocu ulega
naciskom. Z dusz na ramieniu bardzo boj si reakcji Majdanu id na ugod z Wiktorem
Janukowyczem. Ma pozosta prezydentem do grudnia do przyspieszonych wyborw
prezydenckich. Elity polityczne Zachodu oddychaj z ulg: rewolucj udao si zwekslowa
na tory instytucjonalne, gdzie niechybnie wyganie. Lecz oto zaraz pierwsza niespodzianka.
Wojska wewntrzne i milicja reaguj na porozumienie tak, jakby oznaczao ono kapitulacj
Janukowycza. Popiesznie, wrcz w panice, dezerteruj z pola walki, faktycznie pozbawiajc
reim siowej ochrony. Coraz wicej milicjantw przechodzi na stron Majdanu.
Tymczasem Majdan ma poczucie, e skapitulowali przywdcy opozycji. W mroku ponad
gowami ogromnego, bardzo wzburzonego tumu, przez morze pomykw wiec pyn
trumny ze zwokami zabitych. Arsenij Jaceniuk, Witalij Kyczko i Oeh Tiahnybok skadaj
sprawozdanie z rokowa i broni porozumienia. Majdan reaguje wrog wrzaw. Przemawia
Tiahnybok, starajc si zapanowa nad nastrojem mas. Przez tum przedziera si komendant
jednej z wielu kompanii samoobrony Majdanu, 27-letni Woodymyr Parasiuk. Wbiega na
podium, chwyta mikrofon i wygasza bardzo krtkie, niezwykle emocjonalne przemwienie,
ktre ju po pierwszych zdaniach przechodzi do historii. My nie naleymy do adnej
organizacji, jestemy zwykym ludem Ukrainy. () My, proci ludzie, mwimy do naszych
politykw, ktrzy stoj za moimi plecami: aden Janukowycz aden! nie bdzie cay rok
prezydentem. Jutro do godziny 10 ma si wynie! Majdan grzmi, okazujc entuzjastyczne
poparcie. Nasi przywdcy ciskaj rk temu zabjcy. Haba! Haba, huczy tum. Jeli
jutro do godziny 10 nie wystpicie z owiadczeniem, e Janukowycz ma si poda do dymisji,
ruszymy do szturmu z broni w rku! Przysigam! [1] Porozumienie sprzed kilku godzin
wanie diabli wzili. Na wie o tym, co dzieje si w resortach siowych i na Majdanie,
Janukowycz jeszcze przed pnoc ucieka migowcem z Kijowa. Jego reim upad.
Prawdziwych rewolucji ludowych nie sposb utrzyma w ryzach. Zaskakuj same siebie. Na
tym polega ich ogromna sia i zdumiewajca sabo. Lawrence of Arabia a on zna si
troch na rewolucjach pisa, e ich uczestnicy s ludmi niebezpiecznymi, gdy nierzadko
z otwartymi oczami odtwarzaj swe senne marzenia, pragnc przemieni je w rzeczywisto
[2]. Rewolucje nie licz si z ukadami si. Majdan, decydujc si na ostateczne zerwanie
stosunku kolonialnego, od trzystu lat czcego Ukrain z Rosj, i zwracajc si w tym celu
ku Unii Europejskiej, mierzy siy na zamiary. Tymczasem imperializm rosyjski, mocno
podupady po rozpadzie Zwizku Radzieckiego, ju si odrodzi [3]. Przywrcenie panowania
nad Ukrain ma dla Rosji zasadnicze znaczenie strategiczne. Std natychmiastowe
kontruderzenie.
Kontra imperialna
Rosja zagarna Republik Autonomiczn Krymu oraz Sewastopol rosyjskie Guantnamo
korzystajc z niebywaej wojskowej saboci Ukrainy. W 1994 r. Stany Zjednoczone i Wielka
Brytania wsplnie z Rosj nakoniy to trzecie wwczas mocarstwo nuklearne wiata do

rezygnacji z broni jdrowej w zamian za jak okazao si w 20 lat pniej bezwartociowy

wistek zwany Memorandum Budapeszteskim [4]. Pniej, w wyniku zabiegw senatora
Baracka Obamy, popartych przez Kongres i prezydenta Georgea W. Busha, Ukraina
pozwolia Amerykanom zniszczy du cz swoich zapasw broni konwencjonalnej [5].
Teraz Rosja moga dokona aneksji niemal bez wystrzau. W obawie o wybuch konfliktu z
Rosj zachodnia elita polityczna i medialna legitymizowaa aneksj: niemal nikt nie
kwestionowa faktu, e 83% elektoratu wzio udzia w referendum aneksjonistycznym.
Sugestia bya czytelna: jeli co sfaszowano, to przecie i tak ludno rosyjskojzyczna
stanowi na Krymie wikszo i wiadomo, za czym si opowiada. Media wiatowe
przemilczay radykalnie odmienne dane pochodzce od przywdcw Tatarw krymskich.
Przemilczay raport Jewgenija Bobrowa, opublikowany przez Rad ds. Rozwoju
Spoeczestwa Obywatelskiego i Praw Czowieka przy Prezydencie Federacji Rosyjskiej.
Bobrow ujawni w nim, e na Krymie wedug rnych danych za przyczeniem do Rosji
zagosowao 50-60% wyborcw przy oglnej frekwencji wynoszcej 30-50%; mieszkacy
Krymu gosowali nie tyle za przyczeniem do Rosji, ile za pooeniem kresu mwic ich
sowami korupcyjnemu bezprawiu i zodziejskiemu panowaniu donieckich
protegowanych obalonego wanie reimu, czyli oligarchii z Donbasu [6]. Oligarchia to
popularna na Ukrainie nazwa rodzimego kapitau monopolistycznego.
Pk Igor Girkin, przyszy minister obrony Donieckiej Republiki Ludowej, znany jako
Striekow, uczestniczy w aneksji Krymu. Mwi: Byo jasne, e na samym Krymie si nie
skoczy. Krym w skadzie Noworosji to kolosalna zdobycz, brylant w koronie Imperium
Rosyjskiego. A sam Krym, odcity przesmykami przez wrogie pastwo to ju nie to samo.
Kiedy wadza ukraiska rozpadaa si na naszych oczach, do Krymu nieustannie przybywali
delegaci z obwodw Noworosji, ktrzy chcieli powtrzy u siebie to, co si stao na Krymie.
[7] Noworosja to stara, kolonialna nazwa poudniowo-wschodniej Ukrainy. Wraz z
odradzaniem si imperializmu rosyjskiego nastpuje nawrt do imperialnego nazewnictwa
Noworosji i Maorosji.
Bastion kapitau monopolistycznego
Po kilkuset latach panowania kolonialnego Ukraina jest najbardziej niezrwnowaonym
regionalnie krajem Europy. Przylegy do Rosji Donbas, wielki orodek przemysu cikiego
region wgla i stali to najpotniejszy bastion kapitau monopolistycznego. Pod wzgldem
stopnia koncentracji kapitau bije na gow inne regiony. Dwaj czoowi badacze restauracji
kapitalizmu w Donbasie, Wad Mychnenko i Adam Swain, od dawna ostrzegali, e
dominujce sposoby postrzegania tego regionu zarwno w liberalnej, jak i marksistowskiej
tradycji przynajmniej czciowo s wytworem kolonialnych pogldw zachodocentrycznych
[8]. Chodzi o to, e przez pryzmat narodowoci, ideologii i geopolityki dzieli si kraj na
wschd, rzekomo zdominowany przez antyrynkow nomenklatur, ktra znajduje si pod
wpywem dziedzictwa antyzachodniej ideologii radzieckiej i Rosyjskiego Kocioa
Prawosawnego, oraz na zachd, rzekomo stanowicy kuni ukraiskiej tosamoci
narodowej i zdominowany przez proreformatorskie, prozachodnie i antyestablishmentowe siy
polityczne [9].
Tymczasem z bada porwnawczych nad dwoma starymi, strukturalnie podobnymi regionami
wielkoprzemysowymi w Europie Wschodniej wynika, e kapitalizm w Donbasie ma
znacznie bardziej neoliberalny charakter ni na lsku, cho lsk to przecie region
zintegrowany z neoliberaln Uni Europejsk. Mychnenko wykazuje, e wzgldnie, rzecz
jasna szczodry system ochrony socjalnej na lsku oraz wysokie poziomy wydatkw na
ochron zdrowia i inne usugi socjalne przyniosy w tym regionie sta popraw wskanikw
rozwoju spoecznego. Natomiast dramatyczny spadek wielu kluczowych wskanikw

przeywalnoci i rozwoju spoecznego, ktrego dowiadczy postkomunistyczny Donbas, by

spowodowany staym zmniejszaniem si wydatkw na ochron zdrowia i pozostae usugi
socjalne oraz w ogle stosunkowo ma rol pastwa w systemie opieki spoecznej. [10]
Drapieny kapita monopolistyczny, w znacznej mierze uksztatowany w Donbasie w zgoa
byskawicznym tempie przy uyciu politycznych, przestpczych i innych pozaekonomicznych
sposobw akumulacji, zjednoczy si w samym kocu lat 90, zablokowa kapitaom
konkurencyjnym wejcia do regionu i opanowa w nim wadz polityczn, ktr zapewni
sobie za porednictwem Partii Regionw. W zamian za poparcie dla prezydenta eonida
Kuczmy uzyska dla Donbasu, jako jedynego regionu w kraju, tzn. dla siebie, szerok
autonomi gospodarcz i powane przywileje. Jest to moliwe tylko dlatego, e miejscowa
elita kooperuje ze sob, aby broni swoich zyskw nadzwyczajnych, [ktre] z kolei tworz
wstpne warunki materialne do stopniowego przenikania grup elitarnych do administracji
pastwowej. Cho gospodarczo region jest de facto autonomiczny, nie ma tam nacisku na
wiksz autonomi polityczn, gdy elita skupia raczej swoj uwag na ekspansji
gospodarczej poza granice regionu. [11]
Tak wygldao to w pierwszych latach XXI w. Jeden z najlepszych zachodnich znawcw
historii Donbasu, Hiroaki Kuromiya, zapewnia nawet, e Donbas jest w stanie przecign
inne regiony w akceptacji wartoci kapitalistycznej i demokratycznej Europy [12], tzn.
wzi na siebie zadanie realizacji reform neoliberalnych w caym kraju.
Przejcie wadzy centralnej
W 2004 r. ekspansja donbaskiego kapitau monopolistycznego doprowadzia do pierwszej
prby przejcia przeze centralnej wadzy pastwowej sfaszowania wyborw i
zapewnienia w ten sposb urzdu prezydenta Ukrainy politycznemu przedstawicielowi tego
kapitau, kandydatowi Partii Regionw Janukowyczowi. Uniemoliwi to na do krtko
wybuch pomaraczowej rewolucji. Przy zastosowaniu bardzo wyszukanych metod
badawczych Mychnenko ustali, e skad klasowy danego regionu by najwaniejszym
czynnikiem decydujcym o sukcesie wyborczym [Wiktora] Juszczenki w 2004 r., gdy
pomaraczowe zwycistwo zapewnia wikszo gosw uzyskanych na najmniej
buruazyjnych obszarach kraju. Natomiast Janukowycza wyborcy poparli gwnie tam,
gdzie miejska klasa kapitalistw jest najbardziej rozwinita. [13] Dziewi lat pniej
poparcie spoeczne w poszczeglnych regionach dla rewolucji godnoci na Majdanie
pokrywao si zasadniczo z poparciem dla pomaraczowej rewolucji. W kocu stycznia
2014 r. byo bardzo wysokie na zachodzie (80%), wysokie w centrum kraju (51%), niskie na
poudniu (20%) i bardzo niskie na wschodzie (8%, a dziesiciokrotnie nisze ni na
zachodzie). Poparcie dla reimu Janukowycza byo natomiast wysokie na wschodzie (52%),
znacznie nisze na poudniu (32%), bardzo niskie w centrum (11%) i nike na zachodzie (3%,
a siedemnastokrotnie nisze ni na wschodzie). [14]
To, e poparcie dla rewolucji, ktra doprowadzia do obalenia politycznego panowania
donbaskiego kapitau monopolistycznego, byo najwiksze tam, gdzie buruazja jest
najsabsza, nie torowao jednak drogi do wadzy adnej sile politycznej wyposaonej w
radykalny program alternatywny wobec kapitalizmu neoliberalnego. Przeciwnie rewolucja
godnoci utorowaa drog do wadzy innym neoliberalnym siom politycznym,
reprezentujcym znacznie mniej skoncentrowane i znacznie bardziej podzielone politycznie
kapitay. Rozwaania nad tym, dlaczego tak si stao, bd jaowe, jeli ich punktem wyjcia
nie bdzie decydujca okoliczno to, e rewolucje nie generuj antykapitalistycznych si
politycznych. Mog jedynie wynie takie siy na swoje czoo, co moliwe jest wtedy, gdy
one istniej i si materializuj nie w wyobrani aktywistw, lecz w realiach ruchw
spoecznych.
Rusyfikacja Donbasu

Od lat 40. do pierwszej poowy lat 80. pozorna internacjonalizacja spoeczestwa maskowaa
prowadzenie polityki planowej rusyfikacji, ktra stopniowo ksztatowaa wyobraenie o
Donbasie jako o regionie rosyjskojzycznym. [15] W niepodlegej Ukrainie polityk t
kontynuoway oligarchiczne wadze regionalne. W latach 1970-1989-2001 odsetek
Ukraicw uwaajcych ukraiski za jzyk ojczysty spad w obwodzie donieckim z 79% do
59,6%, a nastpnie do 41,2%, za w ugaskim z 87,5% do 66,4%, a nastpnie do 50,4%. W
Doniecku i ugasku Ukraicy stanowi dzi niespena poow mieszkacw, przy czym
Ukraicy ukraiskojzyczni to w pierwszym z tych miast jedynie 11,1%, a w drugim 13,7%
mieszkacw. Natomiast na terenach wiejskich Ukraicy stanowi zdecydowan wikszo
w kadym okrgu 73% i w przytaczajcej wikszoci s ukraiskojzyczni. Obecnie prawie
40% mieszkacw w obu okrgach to Rosjanie. [16]
W strukturze jzykowej rodowiska miejskiego utrzymuje si inercyjny wpyw procesw
etnojzykowych doby radzieckiej, ktrych cechami charakterystycznymi byy nie tylko
masowa migracja Rosjan, ale rwnie przeobraanie si ich w panujc mniejszo, a
Ukraicw w masowy etnos (podporzdkowan wikszo). [17] Nie jest to jednak tylko
wpyw inercyjny. Podobnie jak to dziao si w Zwizku Radzieckim, gdzie gwnym terenem
kolonialnej polityki rusyfikacji peryferii byy wielkie orodki miejskie, po upadku ZSRR
wadza oligarchiczna kontynuowaa aktywn polityk rozszerzonej reprodukcji wizerunku
Donbasu jako regionu zrusyfikowanego i cicego ku Rosji.
W geopolityce panowania imperializmu rosyjskiego nad Ukrain i ca zachodni poaci
pojmowanego na mod monarchistyczno-prawosawn, czarnosecinn i biaogwardyjsk
wiata Ruskiego, Donbas ma kluczowe znaczenie. Kilka lat temu ukraiski historyk Jurij
Nikoajec postawi spraw niezwykle jasno i przewidujco. Pisa: Donbas w obecnych
warunkach, jako pogranicze ukraisko-rosyjskie, sta si faktycznie jednym z wariantw
ekspansji kraju-lidera, ktry stanowi Federacja Rosyjska. W tym przypadku kraj ten aktywnie
rozgrywa kart tosamoci donieckiej po to, aby rozwiza pewne swoje problemy
polityczne, ekonomiczne i spoeczne poprzez rozszerzenie sfer wpywu na terytoriach
ukraiskich. Kwestia jzykowa, powizana z ekspansj jzyka rosyjskiego i narzucaniem
wyobraenia o odwiecznie rosyjskim Donbasie, staje si zatem jednym ze sposobw
destabilizacji Ukrainy. Wydaje si jednak, e w sferze ekonomicznej stron rosyjsk bardziej
interesuje kontrola nad przemysem hutniczym ni nad wydobyciem paliwa mineralnego.
Chodzi o to, e przemys wglowy wymaga wielkich dotacji i jeszcze w czasach istnienia
ZSRR zwtpiono w rentowno rozwoju wydobycia wgla w Donbasie. Natomiast kontrola
nad hutami to rdo zyskw i rozszerzenie sfery wpyww na terytoriach ukraiskich.
Dlatego najbardziej prawdopodobne jest to, e ludno rosyjska regionu po raz kolejny stanie
si zakadniczk interesw przywdcw politycznych Federacji Rosyjskiej, kiedy za spraw
cen na rosyjski gaz zmniejszy si konkurencyjno ukraiskich przedsibiorstw
przemysowych i pogorszy si stopa yciowa spoeczestwa, a za pomoc populistycznych
hase w rodzaju braterstwa narodw sowiaskich, wsparcia dla ludnoci rosyjskiej na
Ukrainie i rozszerzenia sfer posugiwania si jzykiem rosyjskim w celu przeciwdziaania
ukrainizacji Donbasu stworzy si zagroenie dla stabilnoci spoecznej w pastwie
ukraiskim oraz sprowokuje si konflikt midzy ludnoci wschodnioukraisk i
zachodnioukraisk. [18]
Kontra oligarchiczna
Donbaska kontra takie wanie miano bardzo dobrze pasuje do rebelii oligarchicznej w
Donbasie, bo jako ywo przypomina ona zbrojny ruch kontrrewolucyjny sponsorowany przez
Stany Zjednoczone w Nikaragui po obaleniu reimu Somozw. Baronowie Partii Regionw i

magnaci przemysowi zaczli mobilizowa kontr ju podczas Majdanu, aby przeciwdziaa

prbom jego rozszerzenia na Donbas i wesprze aparat represji wysyanymi do Kijowa
bojwkami osawionymi tituszkami. Rozptaa si, wspierana przez hegemoniczne w tym
regionie rosyjskie telewizje reimowe, kampania propagandowa o miertelnym zagroeniu ze
strony nacikw, nazioli, faszystw i banderowcw z Majdanu, o ktrych szerzono
przeraajce wieci. Do wpywowa tu Komunistyczna Partia Ukrainy (KPU) straszya, ni
mniej, ni wicej, tylko kalk nazistowskiego dyskursu o gettach ydowskich: na zewntrz
biay, w rodku czarny Majdan to ukraiski odpowiednich czarnych gett w Stanach
Zjednoczonych pasoytniczych siedlisk nierobw.
Ogromne kupy mieci, wszelkiego rodzaju infekcje i choroby dotychczas nieznane
medycynie to cecha charakterystyczna ycia rezerwatw. Sami mieszkacy nigdzie nie
pracuj i otrzymuj pienidze tylko za to, e bez celu wasaj si po ulicach. Swoj niech
do pracy motywuj tym, e przestali by niewolnikami. Tam, w Ameryce, graffiti z
wizerunkami Martina Luthera Kinga. Tu, u nas, portrety Tymoszenko i Bandery. I tu, i tam
ubrani w to, co oddali im dobrzy ludzie. U nas, tak jak za oceanem, cay ten bajzel nazywaj
czarujcym sowem demokracja. W tym przypadku demokracji u nas jest wicej. W Nowym
Jorku, Los Angeles i San Francisco policja przynajmniej niekiedy przeprowadza rajdy na
takie miejsca i po prostu odstrzeliwuje niektrych rozwcieczonych Murzynw. () Nawet
ciemnoskrzy sprzedawcy na rynkach secondhandu w Kijowie wygldaj na nieco bardziej
cywilizowanych ni nasi bladolicy bracia z zachodnich obwodw kraju, ktrzy zgromadzili
si na Majdanie. Biali na zewntrz, ale czarni w rodku. [19] Nie ma w tej eksplozji
rasizmu nic dziwnego KPU to partia kolonialna.
Po upadku reimu Janukowycza, czyli po utracie wadzy w pastwie przez elit polityczn i
gospodarcz Donbasu, elita ta wpada w panik. Donbaski kapita monopolistyczny
postanowi okopa si w swoim bastionie, tak aby przynajmniej w nim zachowa wadz:
wymusi dla regionu autonomi, tym razem ju polityczn, oprze si na imperializmie
rosyjskim i w razie czego, z jego wsparciem wojskowym, dokona secesji. Wiadomo, jaka
bya w tym rola Rinata Achmetowa, donieckiego magnata przemysowego i najpotniejszego
na Ukrainie oligarchy: Doniecka Republika Ludowa bya jego projektem, przyznawaa bez
ogrdek Russkaja Wiesna, strona internetowa separatystw [20]. Jeden z przywdcw rebelii,
Pawe Gubariew, rwnie bez enady opowiada mediom rosyjskim, jak rol w jej
zaaranowaniu odegraa wraz z Achmetowem Partia Regionw. We wszystkich miastach
zaczli pojawia si przywdcy tzw. ochotniczej milicji ludowej. I partia wadzy,
oligarchowie nasi wschodni () zaczli pracowa z aktywistami milicji. Okazao si, e dwie
trzecie tych aktywistw jest ju na utrzymaniu oligarchy Achmetowa. Bardzo niewielka grupa
osb pozostaa wierna idei, ale mimo to braa pienidze. Pienidze brali wszyscy! [21]
Nacisnem jzyk spustowy wojny
W obwodzie ugaskim rebeli inspirowa Aleksandr Jefremow, prawa rka Janukowycza w
Partii Regionw i czowiek rwnie wielkich co ciemnych interesw. Kiedy w latach 19982005 rzdzi obwodem, doprowadzi do masowych upadoci przedsibiorstw oraz wielkiej
zapaci gospodarczej i spoecznej [22]. Czoowym przywdc rebelii ugaskiej i pierwszym
premierem ugaskiej Republiki Ludowej zosta Walerij Bootow, jego byy kierowca,
ochroniarz i nadzorca nielegalnych kopanek, biedaszybw, z ktrych ciga dla bossa haracz.
Kontrze i rosyjskim subom specjalnym, ktre wkroczyy do akcji, potrzebny by znacznie
bardziej bojowy element ni biurokracja Partii Regionw czy KPU, tote ruch
separatystyczny szybko zaczy obsadza siatki rosyjskiej skrajnej prawicy nacjonalistycznej,
od dawna zainstalowane w Donbasie. Wkrtce wspary je elementy skrajnie prawicowe
licznie napywajce z Rosji.
6 kwietnia na czele paru tysicy zwiezionych autobusami osb separatyci wzili szturmem
siedzib obwodowego zarzdu Suby Bezpieczestwa Ukrainy w ugasku, gdzie zdobyli

1300 nie wiadomo dlaczego zgromadzonych tam kaasznikoww. Niekoniecznie byo to

jednak przeomowe w pierwszej fazie rebelii wydarzenie, gdy praktycznie koo zamachowe
wojny, ktra dotychczas si toczy, puci w ruch nasz oddzia, mwi Striekow, ktry w tym
czasie, na czele 52-osobowego oddziau, przenikn z Rosji i zainstalowa si w Sowiasku.
Ten monarchista zwolennik restauracji prawosawnego imperium carskiego, typowy pies
wojny kresowej i kolonialnej, ktry walczy w Naddniestrzu, w Boni u boku nacjonalistw
serbskich, w Czeczenii i figuruje na sporzdzonej przez rosyjskie stowarzyszenie Memoria
licie zbrodniarzy wojennych, mawia o sobie: to ja nacisnem jzyk spustowy wojny w
Donbasie [23]. Kilka tygodni po przybyciu do Sowiaska publicznie skary si w
dramatycznej odezwie, e nie ma tam adnego powstania ludowego ani w ogle
separatystycznego ruchu masowego i e mieszkacy Donbasu nie chc zaciga si do
szeregw rebeliantw. [24]
Na stanowisku ministra obrony Striekow nie zdoa stworzy nawet zalka centralnego
dowdztwa czy sztabu generalnego rebelii, ktra pozostawaa domen rozmaitych
dziaajcych na wasn rk komendantw i formacji zbrojnych. Mimo wsparcia z Rosji
rebelia trzymaa si tylko za spraw niebywaej saboci armii ukraiskiej, ktra jako sia
bojowa, a nie tylko instytucja biurokratyczna, praktycznie tworzya si dopiero w walce, jak
rwnie za spraw niedowiadczenia gwardii narodowej i batalionw ochotniczych, a przede
wszystkim za spraw zgoa nieprawdopodobnej nieudolnoci, inercji i korupcji aparatw
wojskowych. Relacje z pola walki o tym, jak rannym onierzom tamuje si krew papierem
toaletowym, to zaledwie wierzchoek gry lodowej doniesie o niewyszkolonych, cierpicych
gd onierzach w trampkach, bez kamizelek kuloodpornych, materiaw opatrunkowych,
pomocy medycznej, zaopatrywanych na froncie przez ofiarnych ochotnikw z organizacji
spoecznych. Ministerstwo Obrony i Sztab Generalny raz po raz s przyapywane na
poktnych interesach na wielk skal, robionych na handlu sprztem i wyposaeniem, ktrego
brakuje na froncie, na zakupach po parokrotnie zawyonych cenach, na ktrych generaowie
nabijaj sobie kabzy. Instytucje te nagminnie kami o stanie wyposaenia, zaopatrzenia, o
pooeniu wojska na froncie, o stratach w ludziach. Kami, e oto wanie ewakuuje si setki
rannych, e ju nadesza odsiecz, wyprowadzono oddziay z okrenia, dostarczono bro
przeciwpancern, zapewniono ywno, kamizelki, ciep odzie
Program obrony narodowej
Mimo to wojska ukraiskie stopniowo zaczy odnosi coraz wiksze sukcesy. Na pocztku
lipca Striekow w ostatniej chwili i niemal cudem wyrwa si ze swoj parutysiczn brygad
z okrenia w Sowiasku wbrew kategorycznemu rozkazowi z Moskwy, aby pod adnym
pozorem nie oddawa miasta. Przebi si do Doniecka, ktremu stacjonujce tam oddziay
separatystyczne wcale nie zapewniay obrony. Gdybymy pozostali w Sowiasku, to w
cigu tygodnia, maksimum dwch, padby Donieck. Natomiast dziki temu, e wyszlimy,
przez 40 dni utrzymalimy Donieck a do przybycia przepustkowych, cho sytuacja w
ostatnich dniach bya rozpaczliwa. [25] Przepustkowi to wojska rosyjskie, tak nazywane
dlatego, e jak twierdz wadze Rosji chodzi o onierzy, ktrzy na przepustce zamiast pj
na pla jed sobie do Donbasu, aby tam powalczy. Takich przepustkowych walczcych
w regularnych jednostkach wojskowych przeszo ju przez Donbas okoo 35-40 tys.
Sierpniowa agresja rosyjska uratowaa ruch separatystyczny, ale Moskwa postawia mu w
zamian warunek, ktry posusznie speni: Striekow musia odej. Rola psw wojny,
watakw i awanturnikw dobiega koca, tym bardziej, e mog wyrasta na
niebezpiecznych dla Kremla bohaterw Ruskiego wiata. Wadz wojskow, a w lad za
ni polityczn, w Donbasie stopniowo przejmuj rosyjskie aparaty pastwowe.

Bya posiado kolonialna samotnie toczy nieoczekiwan i przytaczajc wojn wydan jej
przez wielkie mocarstwo. Rozpaczliwe apele do Zachodu o pomoc wojskow niewiele daj.
Jeli Ukraina moe na kogo liczy, to chyba tylko na te spoeczestwa, ktre w przeszoci
dowiadczyy na sobie panowania imperializmu rosyjskiego i dzi znw czuj si przeze
zagroone. Sk jednak w tym, e jest mao prawdopodobne, aby Ukraina zdoaa si obroni,
jeli o jej losach bdzie decydowaa wadza reprezentujca interesy buruazji i realizujca
radykalne reformy neoliberalne.
Szukanie oparcia i ratunku w wielkich mocarstwach imperialistycznych Zachodu to tylko
powtrka dobrze znanego bdu, ktry popeni ju Kociuszko zwracajc si do rzdw
pastw zachodnich z jaowym ordziem goszcym, e Polacy chc si oswobodzi z jarzma
Rosji i wzywaj pomocy naprzeciw temu mocarstwu, ktre gdy raz wemie gr, zwichnie
rwnowag caej Europy. Tymczasem w Europie adnej rwnowagi, na ktr si powoywa,
nie byo [26].
Skuteczny moe by tylko taki program obrony narodowej, ktry bdzie zgodny z
najywotniejszymi interesami wikszoci spoeczestwa ukraiskiego. Ze wzgldu na swj
klasowy charakter wadza obecna nie jest w stanie go wypracowa. Punkt wyjcia do pracy
nad takim programem wskaza Maurycy Mochnacki: wicej liczy trzeba na ruch mas, na
dziaanie caego ludu nieli na wojsko regularne [27].
http://www.pressegauche.org/spip.php?article20690
[1] Jakszczo zawtra do 10.00 ne bude widstawky Janukowycza Majdan pide na zbrojnyj
szturm, na dailylviv.com, 21 lutego 2014 r.
[2] T.E. Lawrence, Siedem filarw mdroci t. I, Warszawa, PIW 1971, s. 20.
[3] Zob. Z.M. Kowalewski, Imperializm rosyjski, Le Monde diplomatique Edycja polska,
listopad 2014 r.
[4] Zob. D. Gibbs, Why Ukraine Surrendered Security: A Methodological Individualist
Approach to Nuclear Disarmament, The Agora: Political Science Undergraduate Journal t. 2
nr 2, 2012.
[5] D. Matrosko, Flashback: Senator Obama Pushed Bill That Helped Destroy More Than
15,000 Tons of Ammunition, 400,000 Small Arms and 1,000 Anti-aircraft Missiles in
Ukraine, na www.dailymail.co.uk, 5 marca 2014 r.
[6] Problemy ytielej Kryma, na http://www.president-sovet.ru/, 5 maja 2014 r. Zob. P.R.
Gregory, Putins Human Rights Council Accidentally Posts Real Crimean Election
Results, na www.forbes.com, 5 maja 2014 r.
[7] A. Prochanow, I. Striekow, Kto ty, Strieok?, Zawtra, 20 listopada 2014 r.
[8] A. Swain, V. Mykhnenko, The Ukrainian Donbas in Transition, w: A. Swain (red.),
Re-constructing the Post-Soviet Industrial Region: The Donbas in Transition, Londyn
Nowy Jork, Routledge 2007, s. 40.
[9] V. Mykhnenko, A. Swain, Ukraines Diverging Space-Economy: The Orange Revolution,
Post-Soviet Development Models and Regional Trajectories, European Urban and Regional
Studies t. 17 nr 2, 2010, s. 146.
[10] V. Mykhnenko, The Political Economy of Post-Communism: The Donbas and Upper
Silesia in Transition, Saarbrcken, Lambert Academic Publishing 2011, s. 189.
[11] E. Kovaleva, Regional Politics in Ukraines Transition: The Donetsk Elite, w: A. Swain
(red.), op. cit., s. 65.
[12] H. Kuromiya, Donbas ostatnie pogranicze Europy?, Nowa Ukraina: Zeszyty
Historyczno-Politologiczne nr 2, 2006, s. 79.

[13] V. Mykhnenko, Class Voting and the Orange Revolution: A Cultural Political Economy
Perspective on Ukraines Electoral Geography, Journal of Communist Studies and Transition
Politics t. .25 nr 2/3, 2009, s. 278, 280.
[14] KMIS (Kyjiwskyj Minarodnyj Instytut Socioohiji), Stawlennia w Ukrajini ta Rosiji
do akcij protestu w Ukrajini, na kiis.com.ua, 28 lutego 2014 r.
[15] Ju.O. Nikoajec, Poselenska struktura naselennia Donbasu (Etnopolitycznyj aspekt
dynamiky), Kijw, IPiEND im. I.F. Kurasa NAN Ukrajiny 2012, s. 166-167.
[16] O.Ja. Kaakura, Mowni praktyky i etniczna samoidentyfikacija naselennia Donbasu,
Naukowi Zapysky Instytutu Politycznych i Etnonacionalnych Dosliden im. I.F. Kurasa NAN
Ukrajiny nr 5 (61), 2012, s. 47-49.
[17] W. Sklar, Widminnosti w etnomownij strukturi naselennia obasnych centriw ta sils
kogo naselennia piwdnia ta schodu Ukrajiny, Ukrajinoznawczyj Almanach t. 5, 2011, s. 42.
[18] Ju.O. Nikoajec, op. cit. s. 186.
[19] M. Kumienko, Bieyje snaruy, czornyje wnutri, Kommunist, 17 stycznia 2014 r.
[20] A. El-Miurid [A. Niesmijan], Achmetow w zasadie, wyydajet kogda e rukowodstwo
DNR naczniet dopuskat sierjoznyje oszybki, Russkaja Wiesna, 26 maja 2014 r.
[21] Ju. Sniegirew, Nariad muczenia primieriat nie choczu, Rossijskaja Gazieta, 12 maja
2014 r.
[22] Centr Protydiji Korupciji, Statky Janukowycza: Oeksandr Jefremow, 28 stycznia 2014
r.
[23] A. Prochanow, I. Striekow, op. cit.
[24] Zob. Z.M. Kowalewski, Rosyjska biaa gwardia w Donbasie, na
www.praktykateoretyczna.pl/
[25] A. Prochanow, I. Striekow, op. cit.
[26] F. Rychlicki, Tadeusz Kociuszko i rozbir polski, Krakw, Nakadem autora 1871, s.
179.
[27] M. Mochnacki, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831 t. I, Pozna, Ksigarnia
J.K. upaskiego 1863, s. 11.
Prezentacja
Oligarchic rebellion in the Donbas in Polish
This article was published in the December 2014 issue of the Polish monthly, Le Monde
diplomatique Edycja polska. A resume in English:
The region of Donbas is the stronghold of monopoly bourgeoisie, called oligarchy, in Ukraine.
The Donbas big capitals are the most concentrated, powerful and predatory, best organized
and united ones. The Donbas is also the region of Ukraine most affected between the forties
and the eighties of the 20th century by the long-term, intensive and planned policy of
Russification waged in the Soviet Union by the Russian bureaucratic imperialism. The
political goal of this policy was to form an image of the region as the Russophone stronghold
in Ukraine.
With the establishment of the Yanukovytch regime, the Donbas monopoly capital took over
the central political power in Ukraine. With the fall of this regime, overthrown by the masses
in the Kiev Maidan, the central political power of the Donbas monopoly capital was
overthrown. The separatist armed rebellion in the Donbas was a panic reaction of regional
oligarchy against the loss of central political power and an attempt to save the oligarchic
power at least in the region with the support of Russian imperialism.
The author is convinced that, for class reasons, any program of national defense advanced by
the Ukrainian bourgeois government and based on an illusory support of Western imperialist
powers will not succeed. To achieve the national independence and unity, Ukraine needs a

completely different program that would count more on a mass movement, on an action of
the whole people, than on a regular army. (This is a quotation from a book published in 1863
by Maurycy Mochnacki, a revolutionary militant for the independence of Poland.)