Prostownik do adowania akumulatorw

Z nastaniem okresu jesienno-zimowego zaczynaj si pierwsze kopoty z rozruchem

silnika samochodu, szczeglnie w pojazdach eksploatowanych w warunkach miejskich.
Czste uywanie rozrusznika, wczone wiata, dmuchawa, wycieraczki, ogrzewanie szyby
itp., powoduj e prdnica (alternator) nie jest w stanie dostarczy odpowiedniej iloci energii
koniecznej dla doadowania akumulatora. Problem ten rzadko dotyczy pojazdw
eksploatowanych na dugich trasach.
Wikszo prostownikw oferowanych przez sklepy s to urzdzenia proste, z
zabezpieczeniem w postaci bezpiecznikw topikowych. Wystarczy chwila nieuwagi podczas
podczania do akumulatora - i prostownik nie dziaa.
Problemem jest rwnie waciwe dobranie czasu adowania, nigdy tak naprawd nie
wiadomo w jakim stopniu akumulator zosta rozadowany. Przeadowanie jest rwnie
szkodliwe jak niedoadowanie i powoduje trwae uszkodzenie akumulatora. Przedstawiony w
opisie ukad przeznaczony jest do modernizacji prostownikw starszego typu jak te do
budowy nowych, w peni funkcjonalnych.
Opis ukadu
Schemat ideowy przedstawiono na rys. 1. Wyprostowane napicie z transformatora bez
filtracji doprowadzone jest do zaciskw +18V, - 18V, natomiast akumulator do zaciskw
+A, - A. Przerzutnik pomiarowy pracujcy na tranzystorach T2 i T3 zasilany jest przez diod
D1. Zastosowanie tej diody powoduje e ukad pracuje tylko przy prawidowym podczeniu
adowanego akumulatora. Z diody D1 napicie akumulatora podawane jest na dzielnik
napicia: DZ1, R10, PR2, R11. W czasie adowania tranzystor T3 nie jest wysterowany,
napicie na kolektorze wzrasta i steruje tranzystor T2 powodujc jednoczenie wysterowanie
T1. Nastpuje zapon tyrystora Th1 i wieci dioda D3, sygnalizujca adowanie. Rezystorem
PR2 reguluje si napicie wyczenia adowania tak, aby przy napiciu na zaciskach
akumulatora rwnym 14,4V nastpio wysterowanie tranzystora T3. Spowoduje to spadek
napicia na kolektorze T3 i na bazie T2 do wartoci bliskiej zeru, tranzystor T1 nie bdzie
wysterowany a tym samym zostanie wyczony tyrystor Th1 i przestanie wieci dioda
elektroluminescencyjna D3. Histereza przerzutnika o wartoci ok. 1.2V jest ustalana za
pomoc rezystorw PR1 i R7. Przy spadku napicia akumulatora do wartoci ok. 13,2V
nastpuje zmiana stanu przerzutnika, wysterowanie tranzystora T1 a tym samym zapon
tyrystora i zawiecenie diody D3, sygnalizujcej adowanie.
Monta i uruchomienie
Wykonane dotychczas egzemplarze zostay zmontowane na jednostronnych pytkach
drukowanych o wymiarach 112 x 55 mm. Rozmieszczenie cieek oraz detali jest pokazane
na rys. 2. Tyrystor Th1 powinien by przykrcony do radiatora lub metalowej obudowy
prostownika. Po wykonaniu montau ukad powinien dziaa od razu, naley tylko
wyregulowa progi przeczania. W tym celu podczamy do kpt. 18 V i + 18 V
wyprostowane napicie z transformatora (bez filtracji!) , natomiast do pkt A i +A
podczamy adowany akumulator. W szereg z napiciem zasilajcym (+18V) naley wczy
amperomierz o zakresie 10 A, a rwnolegle do akumulatora woltomierz, najlepiej cyfrowy.
Dobieramy warto rezystora R1 penicego funkcj ogranicznika prdu adowania. Redukuje
on prd do wartoci bezpiecznej dla transformatora zasilajcego. Jego warto wynosi od 0,1
do 2 omw, przy obcialnoci 4 do 12 W, wynikajcej z wyliczenia. Przykad: dla
prostownika 4 A dobrano rezystor 0.5 om, spadek napicia wynosi U=I x R =4A x 0.5 om = 2

V, moc tracona na rezystorze: P = U x I =2 V x 4 A = 8 W. Aby unikn nadmiernego

nagrzewania stosujemy rezystor nieco wikszy, np. 12 W. Nastpnie przystpujemy do
ustawiania progw przeczania. Rezystor PR2 regulujemy tak, aby wyczanie napicia
nastpowao w momencie osignicia wartoci 14,4 V. Nastpnie za pomoc rezystora PR1
ustalamy tak warto histerezy, aby ponowne wczenie adowania nastpowao przy
napiciu 13,2V. Regulacj naley powtrzy 2 lub 3-krotnie. Jest spraw oczywist, e mona
ustali inne punkty przeczania, w zalenoci od wymaga podyktowanych okrelonym
typem akumulatora.
Eksploatacja:
Wykonany lub zmodernizowany przy pomocy opisanego ukadu prostownik
charakteryzuje si nastpujcymi cechami:
- odporno na zwarcia
- odporno na przebiegunowanie
- nie przeadowuje akumulatora
- akumulator jest zawsze doadowywany do penej pojemnoci
Obsuga polega na podczeniu do akumulatora w taki sposb, aby zawiecia dioda LED
sygnalizujca adowanie. Pod koniec adowania dioda zaczyna pulsowa, pocztkowo
czsto a pod koniec adowania impulsy s krtkie i rzadkie. Przy pewnej wprawie mona na
tej podstawie oceni stan akumulatora.
Wykaz elementw
Rezystory (0,5W):
PR1: 4k7
R4: 160R
PR2: 220R
R5, R8, R10: 1k2
R1 : wg opisu
R7: 27k
R2,R6: 100R
R9: 2k2
R3:
470R
R11: 510R
Kondensatory:
C1: 47uF/25V
Pprzewodniki:
Th1:
tyrystor BT151
D1,D2: dioda BYP401
DZ1: dioda Zenera 9,1V
D3:
dioda LED
T1:
tranzystor BD136
T2, T3: tranzystor BC177
Jzef Goaszewski
jozef@ds.pg.gda.pl