www.PolskiElektryk.

pl
olskiElektryk.pl

Badanie bezpieczestwa
stwa elektrycznego spawarek

Spawarki to urzdzenia
dzenia dziaajce
dziaaj ce na zasadzie przemiany energii elektrycznej w strumie
strumie
energii cieplnej
ieplnej zdolny do miejscowego topienia elementw metalowych.
Energia cieplna wyzwala si
podczas przepywu prdu
pr du przez miejsce styku elektrody i spawanego
materiau topic elektrod.
Obecnie najbardziej popularn
popularn grup spawarek s przemienniki spawalnicze elektroniczne
(spawarki inwertorowe). S
to urzdzenia
urz
wykorzystujce
ce tranzystory mocy pracuj
pracujce przy
czstotliwoci powyej
ej 20 kHz. Ich zalet
zalet jest prosta konstrukcja,
onstrukcja, maa waga i gabaryty, pynna
regulacja prdu.
Inna popularn grup
s konstrukcje oparte s na transformatorach, ktrych regulacja prdu
odbywa si regulujc strumie
magnetyczny ruchomy rdzeniem.
W transformatorach duej
ej mocy prd
pr jest sterowany ukadem tyrystorowym.

Rys. 1. Zdjcie
cie spawarki i uproszczony schemat elektryczny.

Z uwagi na bezporedni
redni kontakt uytkownika
u
z prdem
dem elektrycznym eksploatacja spawarek
musi gwarantowa bezpieczestwo
stwo pracy. Spawarki, oprcz typowych uszkodze
uszkodz
mechanicznych
naraone s na uszkodzenia termiczne i chemiczne.
Oczywicie
cie konstrukcja urzdzenia
urz dzenia wraz z elektrodami i przewodami przewiduje te trudne
warunki jednak nieprawidowa obsuga moe
mo znacznie wpyn na bezpieczestwo.
stwo.
Prawidowa eksploatacja,
cja, oprcz przewidzianej dla spawania BHP, powinna uwzgldnia
okresowe badania pod ktem
tem bezpieczestwa
bezpiecze
elektrycznego. Czsto
tych bada
bada winna by
okrelana
lana na podstawie intensywno
intensywnoci
ci eksploatacji spawarek lub na podstawie zalece
zalece producenta
zawartych w instrukcji eksploatacji.

Witold lirz

Sierpie 2009

1z6

www.PolskiElektryk.pl
olskiElektryk.pl

W sierpniu 2009 PKN opublikowa

opu
norm PN-EN 60974-4 Sprzt
t do spawania ukowego
Cz 4: Kontrola i badanie w eksploatacji, ktra w sposb szczegowy opisuje sposb i zakres
przeprowadzania bada urzdze
dze spawalniczych.
Norma ta dotyczy rde energii razem ze sprztem
sprz
pomocniczym
ocniczym do spawania ukowego,
cicia
cia i procesw pokrewnych, zbudowanych zgodnie z IEC 60974-1
60974 Arc welding equipment Part 1:
Welding power sources.
Opisuje procedury badawcze w eksploatacji, konserwacji i po naprawie, ktre zapewni maj
bezpieczestwo eksploatacji.
Z uwagi na to, e wikszo
kszo czynnoci zwizanych
zanych z badaniem spawarek jest podobna do
tych zwizanych
zanych z badaniem innych urzdze
urz
elektrycznych (np. elektronarzdzi)
dzi) w dalszej czci
cz
tekstu skupiono si na czynnociach
ciach charakterystycznych dla tego sprztu.
Zakres bada okresowych.
Stan techniczny urzdze
dze spawalniczych naley ocenia na podstawie ogldzin
ogl
i przegldw.
Zakres bada spawarek, w zalenoci
zale
od ich konstrukcji, moe si nieco rni.
r Poniej podano
czynnoci, ktre naley wykona
ykona niezalenie
niezale
od rodzaju spawarki.
Ogldziny (kontrola wizualna)
Ogldziny
dziny spawarki powinny uwzgl
uwzgldnia nastpujce elementy:
- uchwyt elektrody oraz zacisk powrotnego prdu
pr
spawania,
- przewd zasilajcy
cy wraz z wtyczk,
wtyczk
- obwd spawania,
- obudow urzdzenia,
- regulatory i wskaniki,
- oraz wszystkie inne majce
ce wpyw na bezpieczestwo eksploatacji.
Wynik zakres ogldzin
dzin powinien by odnotowany w protokole z bada.
Badanie przewodu PE.
Cigo obwodu PE sprawdza si
si pomidzy
dzy stykiem ochronnym wtyczki ale odsonitymi
czciami
ciami metalowymi spawarki.
Rezystancja obwodu PE nie powinna przekracza
przekracza 0,3 []. Jeeli
eli przewd zasilajcy
zasilaj
ma dugo wiksz ni 5 [m], warto
warto rezystancji wymaganej zwiksza si
o 0,1 []
[ na kade 7,5 [m]
przewodu.
Norma PN-EN 60974-4
4 nie podaje jakim prdem
pr
naley przeprowadzi sprawdzenie cigoci
ci
PE ale z uwagi na specyfik
urz
urzdze spawajcych zaleca si stosowanie prdu
du min. 10A. Przyrz
Przyrzdy
wyspecjalizowane
ne w badaniu bezpieczestwa
bezpiecze
urzdze posiadaj zakresy 200mA, 10A, 25A.

Witold lirz

Sierpie 2009

2z6

www.PolskiElektryk.pl
olskiElektryk.pl

Rys. 2. Sposb badania cigoci

ci przewodu PE.

Badanie rezystancji izolacji

Rezystancja izolacji badana jest staym napiciem
napi ciem 500 [V], przy roz
rozczonych uchwytach,
w 3 ukadach:
- midzy
dzy obwodem zasilania a obwodem spawania (warto
(warto graniczna rezystancji izolacji 5 [M])
[M

Rys. 3. Sposb badania rezystancji izolacji midzy

mi dzy obwodem spawania i zasilania.

- midzy
dzy obwodem spawania a obwodem ochronnym (warto
(warto graniczna rezystancji izolacji 2,5 [M]),

Witold lirz

Sierpie 2009

3z6

www.PolskiElektryk.pl
olskiElektryk.pl

Rys. 4. Sposb badania rezystancji izolacji midzy

mi
obwodem zasilania a PE.

- midzy
dzy obwodem zasilania a obwodem ochronnym (warto
(warto graniczna rezystancji izolacji 2,5 [M]).

Rys. 5. Sposb badania rezystancji izolacji midzy

mi
obwodem spawania a PE.

Producenci spawarek inwertorowych deklaruj,

deklaruj i przyoenie napicia
cia 500 [V] nie

Witold lirz

Sierpie 2009

4z6

www.PolskiElektryk.pl
olskiElektryk.pl
wywoa zniszcze podzespow. Naley
Nale zwrci uwag, i potencja 500 [V] podawany
odawany jest na zwarte
przewody czynne a potencja zero na obudow
obudow bd drug stron obwodu.
Badanie prdw upywu.
Badanie prdw
dw upywu nie jest konieczne w przypadku bada
bada okresowych. Mo
Mona je
wykona
w sytuacji gdy badanie rezystancji izolacji jest kopotliwe.
Prd upywu spawania.
Prd
d upywu obwodu spawania nale
naley przeprowadzi w chwili gdy urzdzenie
urz
jest zasilone
napiciem
ciem znamionowym bez obcienia.
obci

Prd upywu midzy

dzy uchwytami do spawania i przyczem
przy czem przewodu ochronnego nie powinien
by wikszy ni 10 [mA] AC.

Rys.6. Sposb badania prdu

du upywu spawania.
Prd
d upywu obwodu pierwotnego.
Pierwotny prd upywu w zewntrznym
trznym przewodzie ochronnym nie powinien by
by wikszy
wi
ni:
5 [mA] dla spawarek o prdzie
dzie znamionowym dla po
pocze wtykowych do 32 [A],
10 [mA] dla spawarek o prdzie
dzie znamionowym dla po
pocze wtykowych powyej
ej 32 [A],
10 [mA] dla spawarek o poczeniu
czeniu staym,
5% znamionowego prdu
du wejciowego na faz,
faz dla spawarek o podczeniu
staym ze wzmocnionym przewodem ochronnym.

Witold lirz

Sierpie 2009

5z6

www.PolskiElektryk.pl
olskiElektryk.pl

Warunki przeprowadzenia bada:

bada
spawalnicze rdo
rdo energii jest izolowane od ziemi,
spawalnicze rdo
rdo energii jest zasilane napiciem
napi
znamionowym,
spawalnicze rdo
rdo energii jest podczone
pod
do uziemienia ochronnego wyczenie
czenie przez ukad
pomiarowy.
obwd wejciowy
ciowy jest w stanie bez obcienia,
obci
kondensatory tumice
ce zakcenia nie powinny by
by odczone.
Napicie w stanie bez obcienia.
enia.
Wartoci
ci szczytowe maksymalnego napicia
napi
w stanie bez obcienia,
enia, przy wszystkich
moliwych
liwych nastawieniach nie powinny przekracza
przekracza wartoci
ci podanych na tabliczce znamionowej, gdy
rdo
rdo energii jest zasilane znamionowym napiciem
napi
zasilania i czstotliwoci.
Napicie
cie w stanie bez obci
obcienia jest mierzone midzy
dzy spawalniczymi zaciskami
wyjciowymi. Jelili to nie jest moliwe,
mo
z powodw bezpieczestwa
stwa lub sterowania (na przykad przy
spawalniczych rdach
rdach energii do cicia
ci
plazmowego), napicie
cie w stanie bez obcienia
obci
jest
mierzone midzy
dzy uchwytem i przyczem
przy
spawalniczego przewodu powrotnego.
Zgodno powinna by sprawdzona przez pomiar:
a) wartoci r.m.s.,
b) wartoci szczytowych.
BHP spawarek elektrycznych.
Podczas uruchamiania urzdze

spawalniczych nale
naley przestrzega nastpujcych
cych zasad:
1. Urzdzenia
dzenia spawalnicze powinny by umieszczone moliwie najbliej
ej miejsca spawania lub
zgrzewania.
2. Spawarki transformatorowe nie mog
mog by uywane
ywane w pomieszczeniach ciasnych i na
podoach przewodzcych
cych prd
pr d elektryczny, np. metalowych lub wilgotnych.
3. Stosowanie spawarek wirujcych
wiruj
powinno by ograniczone do niezbdnych
dnych przypadkw.
4. Urzdzenia
dzenia jednofazowe powinny by
by zasilane przy zaoeniu
eniu rwnomiernego obcienia faz.
5. Prd
d spawania nie mo
moe przepywa w przewodach neutralnych i ochronnych obwodw
elektrycznych.
6. Urzdzenie
dzenie spawalnicze nale
naley wyczy spod napicia
cia na okres przerwy w pracy trwajcej
ponad:
5 minut przy spawaniu rcznym,
r
10 minut przy spawaniu lub zgrzewaniu automatycznym.
7. Prac urzdze spawalniczych naley
nale wstrzyma w razie zagroenia bezpieczestwa
bezpiecze
obsugi
oraz:
gdy wystpi
pi dym, ogie lub nadmierne nagrzewanie urzdzenia,
stwierdza si wzrost temperatury czynnika chodzcego,
chodz
wystpi nadmierne drgania i zwi
zwikszony poziom haasu,
nastpi uszkodzenie instalacji wodnej lub pneumatycznej,
nastpi
pi uszkodzenie elektrycznych ukadw sterowania lub regulacji.

Witold lirz

Sierpie 2009

6z6