Wprowadzenie do biologii

molekularnej.

Materiay dydaktyczne wspfinansowane ze rodkw Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoecznego.

Biologia molekularna zajmuje si badaniem

biologicznych czsteczek, ich struktur
chemiczn, ksztatem, genez i
funkcjonowaniem. Zazbia si z biochemi,
genetyk, biofizyk i cytologi. Gwnymi
czsteczkami bdcymi w centrum
zainteresowa b.m. s kwasy nukleinowe
(DNA i RNA) oraz biaka.

Nowoczesna biologia narodzia si w XIX wieku.

Rok 1859 Karol Darwin publikuje ksik pt. The
Origin of Species by Means of Natural Selection. Teoria
dziki modyfikacjom wprowadzonym przez odkrycia
genetyki i genetyki populacyjnej praktycznie obowizuje
do chwili obecnej. Odnosi si ona jednak do wyjanienia
sposobu przeksztacania jednych gatunkw w drugie. Inne
zastosowania teorii Darwina s dyskusyjne.

Nowoczesna biologia narodzia si w XIX wieku.

Gregor (Johann) Mendel zakonnik (augustianin) na
podstawie dowiadcze z groszkiem ogrodowym
sformuowa zasady dziedziczenia nazwane pniej jego
imieniem. Jego rodzice byli rolnikami. Prace
dowiadczalne prowadzi w ogrodzie klasztornym w Brnie
na Morawach w latach 1856-1864. Wyniki opublikowa w
roku w 1866 w sabo znanym czasopimie Brneskiego
Towarzystwa Historii Naturalnej.

Przykad ukadu jednego z dowiadcze Mendla.

RR

pokolenie P

WW
R

W
RW

pokolenie F1

W
pokolenie F2

W
R

Genotyp organizmu skada si

z wielu dyskretnych (osobnych)
pakietw informacji, ktre nie
zanikaj nawet jeli w jakim
pokoleniu nie s uwidocznione
jako obserwowalna cecha
organizmu fenotyp.
Mendel nie zna natury tych
pakietw informacji. Dzi wiemy,
e s nimi geny zbudowane
z DNA.

Teoria komrkowa zostaa zaproponowana przez

niemieckich badaczy mikroskopowych Matthiasa
Schleidena i Theodora Schwanna w 1839 roku.
Wszystkie organizmy rolin i zwierzt s
zbudowane z podstawowych jednostek
funkcjonalnych zwanych komrkami. Komrki
powstaj z innych komrek (omnis cellula ex
cellula). Jak powstaa pierwsza komrka u zarania
ycia na Ziemi jest do tej pory przedmiotem
spekulacji.

Schemat budowy typowej komrki eukariotycznej. Komrka ma zwykle rozmiar okoo

kilkudziesiciu mikrometrw. W jej wntrzu znajduj si rnego typu elementy zwane organellami.
Najwikszym z nich jest ograniczone bonami jadro komrkowe zawierajce materia genetyczny
jakim jest DNA, ktry jest poczony z biakami tworzc chromatyn. Inne organelle komrkowe
(np. mitochondria, lizosomy, aparat Golgiego) s rwnie otoczone pojedyncz lub podwjn bon.
Due ziarnistoci widocznie jedynie w mikroskopie elektronowym to rybosomy, na ktrych odbywa
si biosynteza biaka. Ksztat komrki, jej ruchliwo oraz transport wewntrzkomrkowy, a take
podzia komrki umoliwiaj biakowe elementy cytoszkieletu.

lizosomy

aparat Golgiego

mitochondrium
centrosom

cytoszkielet

rybosomy

jdro komrkowe z chromatyn,

z porami i jderkami

Schemat budowy komrki bakteryjnej (prokariotycznej). Komrka o

rozmiarach kilku mikrometrw jest otoczona zrnicowan
morfologicznie cian. Pod ni wystpuje bona plazmatyczna. We
wntrzu nie wystpuj otoczone bon organelle komrkowe. Brak jdra
komrkowego. DNA nie wystpuje w postaci chromatyny typowej dla
eukariotw, ma on zwykle ksztat kolistej czsteczki. We wntrzu
komrki wystpuj rybosomy. Wiele bakterii posiada witk
umoliwiajc poruszanie si w rodowisku wodnym.

Chromosom bakteryjny

Bona plazmatyczna
ciana komrkowa

1 m

Rybosomy

Plazmidowe DNA
Wi

Kamienie milowe na drodze do poznania struktury i

waciwoci DNA.

1869 po raz pierwszy wyizolowano DNA (Meischer).

1944 Tex Avery wykaza e DNA przenosi informacj genetyczn u bakterii.
1953 Watson i Crick zaproponowali przestrzenny model DNA na podstawie
danych krystalograficznych Franklin i Wilkinsa.
1957 Kornberg odkry polimeraz DNA.
1966 Nirenberg, Ochoa i Khorana odczytali kod genetyczny.
1972 w laboratoriach Cohena, Boyera i Berga opracowano metodologi
klonowania DNA narodzia si inynieria genetyczna.
1975-1977 Sanger i Gilbert opracowali dwie rne metodologie
sekwencjonowania DNA, metoda Sangera uywana jest do tej pory, przy jej
pomocy zsekwencjonowano DNA czowieka.
1981-1982 powstanie transgenicznej myszy i muszki owocowej.
1985 Mullis i wsppracownicy opracowali metod amplifikacji DNA in vitro
zwan PCR (polymerase chain reaction), ktra zrewolucjonizowaa biologi i
diagnostyk molekularn.
2000 grupa uczonych wspieranych przez agencje rzdowe (gwnie USA) oraz
prywatna firma Celera opublikoway wstpn wersj sekwencji ludzkiego
genomu.
Na podstawie: Molecular Biology of the Cell ( Garland Science 2002)

Cykl wykadw skada si z nastpujcych tematw.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Struktura DNA i chromatyny.

Replikacja DNA.
Transkrypcja i obrbka RNA.
Regulacja ekspresji genw.
Translacja czyli biosynteza biaek.
Naprawa DNA i rekombinacja DNA.
Organizacja genomu czowieka i sekwencjonowanie DNA.
Biologia molekularna wirusw.
Cykl komrkowy i nowotwory.

Materiay dydaktyczne wspfinansowane ze

rodkw Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Spoecznego.