Pontevedra 1999-2015: miasto piesze

Zobacz zdjcia przed i po:

http://www.pontevedra.eu/publicacions/unha_cidade_de_premio

Wyobramy sobie miasto bez klaksonw, pisku opon, spalin, haasu, gdzie dominuj gosy
dzieci i piew ptakw. To miasto to Pontevedra1. to sowaMiguelaAnxoFernndezaLoresa,
burmistrza hiszpaskiego miasta pooonego nad rzek Lrez, ktre wypowiedzia przyjmujc
nagrod Intermodes w 2013 roku. Mona si spiera, czy w XXI wieku nie jest to wizja nazbyt
sielska, jednakwbrewpozoromniejesttakbardzooderwana odrzeczywistoci,jakmogobysi
wydawa.

PrazadaFerrera,Pontevedra(CCBYSA3.0ES),fot.Jmblanco74

PrazadaLea,Pontevedra(CCBY2.0),fot.JuanSegura

SerxioBarral,
BruselasavalaelmodelopeatonaldePontevedra,
LaVozdeGalicia,7lutego2013,
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/galicia/2013/02/07/bruselasavalamodelopeatonalpontevedra/0003_201302G7P10991.htm,
[dostp:20sierpnia2015]

Pontevedra jest stolicj prowincji o tej samej nazwie i naley do regionu autonomicznego
Galicja pooona jest na na pnocnozachodnim wybrzeu Hiszpanii. Przez miasto przepywa
rzeka Lrez, a morze wdziera si do niego zatokami2 . Wedug danych Instituto Nacional de la
Estadstica w 2014 roku populacja Pontevedry liczya 82 946 mieszkacw3. Jest wic
porwnywalnazJeleniGr,zarwnopodwzgldempopulacjijakipowierzchni.
Wadze Pontevedry rozpoczy dziaania majcenacelustworzeniamiastaskoncentrowanego
na ludziach w 1999 roku, kiedy to zainicjowano proces rewitalizacji i upieszenia (hiszp.
peatonalizacin
) historycznego centrum miasta. Dziaaniatebyyniezbdnejakpiszesocjolog
Sara MaraTorresOutnzUniwersytetuwVigo:StareMiastowPontevedrze,obwieszczonew
roku 1951 centrum historycznoartystycznym, w latach 80tych byo w tak gbokim stanie
zaniedbaniaimarginalizacji,ezniechcaonawetwasnychmieszkacw4.
Z dokumentu Un modelo de ciudad centrado en las personas5 (
Model miasta
skoncentrowanego na ludziach) przygotowanego przez Concello de Pontevedra na potrzeb
jednego z konkursw wynika, e okolicznoci byy niesprzyjajce: przed rokiem 1999 miasto
byo zdominowane przez samochody, pene barier architektonicznych, o wysokim poziomie
haasu i zanieczyszczone. Ponadto, 70% ciekw trafiao bezporednio do rzek. Mimo to,
zaoonecelebyyambitne:

zmniejszeniezanieczyszczeniapowietrza,wodyorazakustycznego
usunicie wszelkich barier wykluczajcych ze wzgldu ma klas spoeczn, stan
zdrowia,sprawnoruchow,wiek,pe,etc.
wykluczenie niebezpieczestwa w ruchu drogowym, wzmocnienie ruchu
niezmotoryzowanego, odwrcenie dotychczasowego priorytetu samochodw i
nakierowaniemieszkacwnaruchpieszy
dokonanietransformacjiprzestrzenipublicznejtak,bysprzyjaasocjalizacji
stworzenie podstaw, by dzieci mogy by bardziej samodzielne i wczenie ich w ycie
miasta.

Zmiany z polskiej perspektywy naleaoby zaklasyfikowa jako radykalne. Wikszo ulic w

centrum wyczonozruchusamochodowego,postawiononaruchpieszyirowerowy,stworzono
sie cieek pieszych i drg rowerowych (ponad 40 km wzdu rzek), a przede wszystkim od
roku 2010 w caym miecie wprowadzono ograniczenie prdkoci do 30 km/h, a w strefach
koegzystencjido20km/h.
Ale efekty pokazuj, e byo warto. Wedug danych DGT (Direccin General de Trfico,
generalna dyrekcja ds. ruchu drogowego) w 2013 roku cznie 14 osbbyohospitalizowanych
2

https://es.wikipedia.org/wiki/Pontevedra,[dostp:20sierpnia2015]

Padrn,poblacinpormunicipios,
http://www.ine.es/inebmenu/mnu_padron.htm,[dostp:20sierpnia2015]
4
SaraMaraTorresOutn,
RevitalizacinurbanayespecializacindelcentrohistricodePontevedra,
Configuraes11/2013,
22wrzenia2014[dostp:20sierpnia2015]
5

Unmodelodeciudadcentradoenlaspersonas,
http://www.pontevedra.gal/web2015/wpcontent/uploads/2015/02/ProxectodePontevedra.pdf,[dostp20sierpnia2015]
3

(w tym trzechpieszychidwchrowerzystw),a5byolekkorannych(wtym2pieszych)6.Czyni
to Pontevedr sidmym miastem pod wzgldem bezpieczestwa pieszych wrd 31
hiszpaskich miast o porwnywalnej liczbie mieszkacw (7090 tysicy), z zastrzeeniem, e
cieszysirelatywniewzmoonymruchemturystycznymwporwnaniudopozostaych.
65% ruchu w miecie odbywa si pieszo lub rowerem, 30%stanowi ruchsamochodowy,4%to
transport publiczny. Wyeliminowano ponad 90% niepotrzebnego ruchu zmotoryzowanego w
porwnaniu do roku 1999. Wraz z ograniczeniem prdkoci do 30 km/h w wielu strefach
zamontowano progi zwalniajce co 10 metrw. 81% dzieci chodzi do szkoy pieszo, w tym
poowa bez opieki rodzicw7. Zlikwidowano bariery dla wzkw dziecicych oraz inwalidzkich.
Znacznie obniy si poziom haasu. Ulice wypeniy si ludmi. Miasto zwrcono ku rzekom,
ktre stay si wolne od nieoczyszczonych ciekw. Wzroso poczucie przynalenoci i
wsplnoty, ktre zaowocoway wikszym szacunkiem dla zasad wspycia spoecznego i
czystoci na ulicach. Mieszkacom oddano centrum miasta, przez ktre wczeniej
przejedao okoo 50 000 aut dziennie8 czyli mniej wicej tyle, ile w 2010 roku przez drog
krajow numer 5 na odcinku Wrocaw Bielany Wrocawskie9 . Szczegy maj znaczenie:
poprawiono owietlenie, poszerzono chodniki (podjto decyzj, e piesi zawsze powinni mie
do dyspozycji co najmniej 2.5 metra chodnika10 ), zasadzono 400 000 drzew. Emisja CO2
zmniejszya si w cigu ostatniej dekady o 65%11 . Ronie liczba mieszkacw centrum, a nie
przedmie12, wbrew aktualnym tendencjom wiatowym, ktre niestety zaczynaj dominowa
takewPolsce.

http://www.dgt.es/es/seguridadvial/estadisticaseindicadores/,[dostp20sierpnia2015]
NualaPhillips,
Ciudadpeatonal:ciudaddelfuturo,
MasPeriodismo,
http://www.masperiodismo.es/reportajes/ciudadpeatonalciudaddelfuturo/,[dostp:20sierpnia2015]
8

Unmodelodeciudadcentradoenlaspersonas,
http://www.pontevedra.gal/web2015/wpcontent/uploads/2015/02/ProxectodePontevedra.pdf,[dostp20sierpnia2015]
9
http://regiomoto.pl/portal/aktualnosci/najbardziejruchliwedrogiwpolscenawetstotysiecyautnadobe,[dostp2wrzenia2015]
10
JessGmezVias,Pontevedra:acityfocusedonpedestrians,
http://www.walk21.com/conferences/conference_papers_detail.asp?Paper=1102&Conference=Munich,[dostp:20sierpnia2015]
11
SerxioBerral,
Pontevedra,ejemploparafrenarelcambioclimtico,
LaVozdeGalicia,25czerwca2015,
http://www.lavozdegalicia.es/noticia/pontevedra/pontevedra/2015/06/25/pontevedraejemplofrenarcambioclimatico/0003_201506P
25C2994.htm,[dostp:20sierpnia2015]
12

E.P.RodrguezSomoza,
AsseviveenPontevedra,referenteparaEuropa
,ABC,3grudnia2014,
http://www.abc.es/localgalicia/20141201/abciurbanismopontevedraeuropa201411301233.html,[dostp:20sierpnia2015]
7


Nadrzecznadrogarowerowa,ASendadoLrez(CCBYSA4.0),fot.Cojvgpt

Strefapiesza,ulicaBenitoCorbal,Pontevedra(CCBYSA4.0),fot.CojvgptStacjarowerumiejskiegoPillaBici,Pontevedra(CCBYSA4.0),fot.Borinotbcr

Rwnie wane jest to, w jaki sposb wprowadzano powysze zmiany. Plan by opracowany z
uwzgldnieniem propozycji i sugestii ze strony wsplnot mieszkaniowych, stowarzysze

kulturalnych, ekologw, niepenosprawnych, kobiet i pracownikw.Stopnioweupieszaniebyo

zawsze uzgadniane z mieszkacami, na ktrych miao ono wpyw, poprzez stowarzyszenia lub
podczas otwartych zgromadze13. Wacicielom prywatnych budynkw oferowano pomoc
finansow podczas rewitalizacji historycznego centrum. Na kadym etapie angaowanoiwci
angauje si lokaln spoeczno. Pocztkowe obawy dotyczce ograniczenia ruchu
zmotoryzowanego nie znalazy uzasadnienia. Jak podaje za Juanem Loureiro Crespo,
prezesem Federacin AsociacionesdeVecinosCastelao(federacjawsplnotmieszkaniowych),
serwis ABC: Obecnie w sklepach jest wicej ludzi ni kiedykolwiek, pomimo kryzysu. Ulice
ttni yciem. Przedsibiorcy, ktrzy pocztkowo opierali si zmianom ze strachu przed
efektami, jakie mogyby wywrze na ich biznes, dzi s zachwyceni14. Wtruje mu Jos Mara
Corujo, prezes Asociacin de Empresarios de la Pequea y Mediana Empresa de Pontevedra
(AEMPE, stowarzyszenie maych i rednich przedsibiorcw): Podczas ostatnich kilku lat
znaczniewzrosailoogrdkwgastronomicznych,asklepyzawszespene15.

PrazadaLea,Pontevedra(CCBYSA3.0),fot.JoseMarioPires

Unmodelodeciudadcentradoenlaspersonas,
http://www.pontevedra.gal/web2015/wpcontent/uploads/2015/02/ProxectodePontevedra.pdf,[dostp20sierpnia2015]
14

E.P.RodrguezSomoza,
AsseviveenPontevedra,referenteparaEuropa
,ABC,3grudnia2014,
http://www.abc.es/localgalicia/20141201/abciurbanismopontevedraeuropa201411301233.html,[dostp:20sierpnia2015]
15
Ibid.
13

Jest to by moe miae zaoenie, ale wydawabysimogo,eistniejiporednieefektytak

sprawnej polityki urbanistycznej i transportowej. Pontevedra jest jedynym duym miastem
Galicji, ktrego populacja systematycznie wzrasta od 1997 roku, jak rownie jedynym, ktre
cieszysidodatnimprzyrostemnaturalnym16.
Decyzje wadz miasta nie przeszy bez echa. Model ludzkiego miasta zosta obsypany
nagrodami, poczynajc od 2007 roku, kiedy to CERMI (Comit Espaol de Representantes de
Personas con Discapacidad, stowarzyszenie dziaajce na rzecz osb z
niepenosprawnociami) docenio nieustajce dziaania majce nacelutransformacjmiastaw
przestrze dostpn i otwart dla wszystkich ludzi17. Rok pniej Xunta de Galicia przyznaa
Pontevedrze nagrod za rewitalizacj historycznego centrum, podkrelajc wkad w rozwj i
poszanowanie kultury regionu18. 2010 rok przynis kolejne wyrnienie w postaci nagrody za
dziaania, ktre znacznie poprawiy bezpieczestwo ruchu drogowego Fesvial201019.W 2013
roku po raz pierwszy doceniono Pontevedr na arenie midzynarodowejkongresIntermodes,
zwizany z Komitetem Regionw Unii Europejskiej, podkreli innowacyjno mapy pieszej
Metrominuto:
Nagradzajc Pontevedr, miasto liczce 80 000 mieszkacw, INTERMODESpragniepokaza,e
jeli chodzi o transport intermodalny, nie ma projektw duych ani maych. S projekty miae i
Metrominuto jest jednym z nich. Nie tylko dlatego, e rezerwuje specjalne miejsce dla pieszych w
sieci mobilnoci, ale rwnie dlatego, e wcza ruch pieszych w istniejc sie transportow. Tak
naprawd, jeli spojrze gbiej, intencj INTERMODES jest doceni model miasta zastosowanyw
Pontevedrzeipolitykintermodalnocizaproponowanprzeztohiszpaskiemiasto. 20

W ubiegym roku miasto nad rzek Lrez uhonorowano nagrod UN Habitat21 w ramach
Najlepszych Praktyk. Pontevedra pokonaa ponad 400 projektw z 95 pastw wiata i znalaza
si wrd zwycizcw jako jedyne miasto europejskie. W uzasadnieniu podkrelono, e jest to
model, ktry bez adnego problemu mona zastosowa w innych miastach22. Do zdobycia
nagrody wsplnie dyli: administracja publiczna, przedstawiciele wsplnot mieszkaniowych,
zrzesze przedsibiorcw, stowarzysze osb z niepenosprawnociami, urbanistycznych,
zajmujcych si tematyk bezpieczestwa ruchu drogowego i bezpieczestwa dzieci.2015rok
przynis kolejne wyrnienie, tym razem od nowojorskiego Center of Active Design:
Pontevedra, usytuowana na plnocnozachodnim wybrzeuPwyspuIberyjskiego,podjasi

16

MarcosQuintas,
PontevedrasesitaalfrentedelcrecimientodemogrficoenGaliciadurantelacrisis,
FarodeVigo,28sierpnia
2014,http://www.farodevigo.es/portadapontevedra/2014/08/28/pontevedrasituafrentecrecimientodemografico/1082844.html,
[dostp:20sierpnia2015]
17
http://www.cermi.es/esES/Cermi.es/Premios/Paginas/Inicio.aspx,[dostp:20sierpnia2015]
18

http://www.pontevedra.gal/concello/premiosereconecementos/nacionaldaculturagalega2008/,[dostp:20sierpnia2015]
19
http://www.pontevedra.eu/movete/intermodes/outrospremios,[dostp:20sierpnia2015]
20
http://www.intermodes.com/files/files/communiques_presse/CPPrix_2013_EN.pdf,[dostp:20sierpnia2015]
21
UNHABITAT(UnitedNationsHumanSettlementsProgramme)jestagendONZzajmujcsikwestiamiurbanizacjiiosiedli
ludzkich.NagrodyzaNajlepszePraktykiprzyznawanescorokuwDubajuwuznaniuzadziaaniamajcenacelupopraw
jakociyciawmiecie,wktresosignitedzikiwspopracymidzysferpubliczn,prywatnispoeczestwem.
22

Pontevedra,laciudadmscmodadeEuropaparavivirsegnlaONU,
ABC,3grudnia2014,
http://www.abc.es/localgalicia/20141125/abcipontevedramodelo201411241717.html,[dostp:20sierpnia2015]

miaego planu przeksztacenia si w miasto ktre sprzyja zdrowemu stylowi ycia wicej
chodzeniaijedenianarowerze,mniejjedeniasamochodemiparkowania.23
Warto podkreli, e transformacja Pontevedry bya i jest finansowana ze standardowego
budetu miasta wadze nie szukaj dodatkowych rdefinansowania,a jedynieukierunkoway
budetnatransportpieszyirowerowy,czynicgoskoncentrowanymnaludziach.
Wniosek moe by tylko jeden: bez wzgldu na rnice geograficzne i demograficzne, warto
przyjrze si modelowi prezentowanemu przez Pontevedr. Staa si ludzka i wszystko
wskazuje na to, e romantyczna wizja burzmistrza Loresa nie jest wcale oderwana od
rzeczywistoci.Dowiadczeniainnychmiastsnieocenione,aradyuniwersalne:
1.
Miasta, czsto chaotyczne, szorstkie, zanieczyszczone, zawsze skomplikowane, mog
zosta przeksztacone w miasta przyjemne, ekologiczne, zrwnowaone, bezpieczne, wygodne,
integrujceiwczajce.Wkrtkimczasie,zudziaemwszystkich,zjasnoustalonymipriorytetami.
2.
Abyosign ten cel kademiastomusiwypracowawasnymodeliwasnerozwizania.
Najbardziejmiernewynikiprzynosimechanicznaadaptacjacudzychrozwiza.
3.
Wszystkie dowiadczenia i teorie powinny bybranepoduwagpodczasopracowywania
modelu kadego miasta: uspokajanie ruchu, niezaleno, miasto jako centrum socjalizacji,
urbanistyka, dziecko jako niezaleny mieszkaniec, mobilno, idea kupowania po ssiedzku.
Aktualnasytuacja,dynamikamiasta,deniaspoecznetowszystkopowinnodefiniowaprojekt.
4.
Silnemu, ktry cieszy si swego rodzaju przywilejami (domniemanymi bd realnymi)
trudno jest si dzieli i z czego rezygnowa: kierowcy na rzecz pieszego, temu, ktry jest
sprawny, na rzecz tego, ktrego sprawno jest ograniczona. (...) Nie jest atwo zrezygnowa z
pewnych przywilejw w przestrzeni publicznej na rzecz ogu, integracji, rwnoci. Tak wanie
powstaj najwiksze trudnoci w realizacji modelu miasta skoncentrowanego na ludziach. Te
trudnocitrzebaprzezwyciy24.

Pasrowerowy,Pontevedra(CCBYSA4.0),fot.PvibahuPontedasCorrentes,Pontevedra(CCBYSA2.0),fot.JuanTiagues

23

http://awards.centerforactivedesign.org/projects/cityofpontevedra,[dostp:20sierpnia2015]

Unmodelodeciudadcentradoenlaspersonas,
http://www.pontevedra.gal/web2015/wpcontent/uploads/2015/02/ProxectodePontevedra.pdf,[dostp20sierpnia2015]
24

Projekty zwizane z mobilnoci, promujce ruch pieszy i rowerowy, zgromadzone na stronie

Pontevedra:Mvete(Pontevedra:Ruszsi)25 :
1. Planymiastadlapieszychirowerzystw

2.Metrominuto,mapadlapieszychutrzymanawestetyceplanumetra:

25

http://www.pontevedra.eu/movete/,[dostp:20sierpnia2015]


3.Pasominuto,propozycjeszlakwpieszychdlaludzi,ktrzydzikispaceromchcutrzyma
siwdobrejkondycjifizycznej:


4.CamioEscolar,projektmajcynaceluwzmacnianiebezpieczestwadziecichodzcychdo
szkoynapiechot:

PublikacjeConcellodePontevedra:

1. Pontevedra,unhacidadedepremio:
http://www.pontevedra.eu/publicacions/unha_cidade_de_premio
.Zdjcia
obrazujcemiastoprzedipo.
2. Betteronfoot:
http://www.pontevedra.gal/publicacions/Betteronfoot
3. Caminarresuelve:
http://www.pontevedra.gal/publicacions/CaminarResuelve/#1
4. PremioONUHabitat:
http://www.pontevedra.gal/publicacions/PremioONUHABITAT/#1
5. CamioEscolar:
http://www.pontevedra.gal/publicacions/CaminoEscolar
Wzaczeniu:
1. Tabelaprezentujcedanedotyczceofiarwypadkwdrogowychw2013rokuw
miastachhiszpaskichopopulacji7090000mieszkacw.Opracowanonapodstawie
danychstatystycznychDireccinGeneraldeTrfico.