STANOWISKO RZĄDU

DO POSELSKIEGO PROJEKTU USTAWY O ZMIANIE USTAWY

O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ ORAZ USTAWY O POMOCY SPOŁECZNEJ
(DRUK NR 2488)

Przekazany do zaopiniowania poselski projekt ustawy o zmianie ustawy

o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy o pomocy społecznej zakłada rozszerzenie katalogu
zakładów opieki zdrowotnej, określonego w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r.
o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89, z późn. zm.), o dodatkową
kategorię pod nazwą „zespół opieki długoterminowej w domu pomocy społecznej”. Jak wynika
z proponowanej definicji, zespół taki miałby udzielać całodobowych świadczeń zdrowotnych, które
obejmują swoim zakresem pielęgnację i rehabilitację osób niewymagających hospitalizacji oraz
świadczenia usług w zakładach opiekuńczo – leczniczych albo pielęgnacyjno – opiekuńczych.
Należy zauważyć, że zakres świadczeń zdrowotnych przypisanych w projekcie zespołowi
opieki długoterminowej w domu pomocy społecznej (pielęgnacja i rehabilitacja osób
niewymagających hospitalizacji) pokrywa się z określonym w ustawie o zakładach opieki
zdrowotnej zakresem świadczeń udzielanych przez zakład opiekuńczo – leczniczy albo zakład
pielęgnacyjno – opiekuńczy. W związku z powyższym, regulacja ta pozostaje w sprzeczności z
art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz.
728, z późn. zm.), który stanowi, że osoba wymagająca wzmożonej opieki medycznej kierowana
jest przez starostę do zakładu opiekuńczo – leczniczego lub placówki pielęgnacyjno – opiekuńczej.
Nie jest zatem zasadny zarzut dyskryminującego traktowania pacjentów (w domach pomocy
społecznej – mieszkańców) ze względu na miejsce przebywania. Nie można bowiem porównywać
zakresu należnych im świadczeń do sytuacji osób przebywających w zakładzie opiekuńczo –
leczniczym lub szpitalu. Zupełnie inny jest bowiem charakter tych placówek, a dom pomocy
społecznej przeznaczony jest dla osób, których stan zdrowia nie wymaga pobytu w zakładzie opieki
zdrowotnej. Osoby przebywające w domach pomocy społecznej i objęte ubezpieczeniem
zdrowotnym mają prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych finansowanych ze środków
publicznych w takim samym zakresie, jak gdyby przebywały w warunkach domowych. Wydaje się
zatem, że ewentualne przypadki nierównego traktowania tych pacjentów wynikają raczej
z problemów o charakterze organizacyjnym, a nie prawnym.
Zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, prawo do umieszczenia w domu
pomocy społecznej przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby
lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie
można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. Na podstawie ww. ustawy oraz
rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 19 października 2005 r. w sprawie domów
1
pomocy społecznej (Dz. U. Nr 217, poz. 1837), zadaniem domu pomocy społecznej jest
świadczenie usług bytowych, opiekuńczych, wspomagających i edukacyjnych, nie zaś udzielanie
świadczeń zdrowotnych.
W związku z powyższym, należy jeszcze raz podkreślić, że dom pomocy społecznej nie jest
i nie powinien być tożsamy z zakładem opiekuńczo – leczniczym albo pielęgnacyjno –
opiekuńczym. Ze względu na podleganie innemu, niż zakład opieki zdrowotnej, reżimowi
prawnemu dom pomocy społecznej nie zawiera z Narodowym Funduszem Zdrowia umów na
udzielanie świadczeń zdrowotnych, ma jednak obowiązek umożliwienia i zorganizowania
mieszkańcom pomocy w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie
odrębnych przepisów. Jednym ze sposobów realizacji tego zadania w obecnym stanie prawnym jest
– przewidziana w art. 2 ust. 2a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej – możliwość zlokalizowania
w domu pomocy społecznej, jednostki organizacyjnej wydzielonej ze struktury zakładu opieki
zdrowotnej, w celu udzielania świadczeń zdrowotnych mieszkańcom placówki. Rozwiązanie to
umożliwia skorzystanie z pomocy lekarskiej czy pielęgniarskiej na miejscu, bez konieczności
dowożenia pacjenta do zakładu opieki zdrowotnej (lekarza, pielęgniarki), co w przypadku
pacjentów starszych czy niepełnosprawnych z pewnością nie jest bez znaczenia.
Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, że opiniowany projekt wprowadzając obowiązek
organizowania zespołu opieki długoterminowej w domu pomocy społecznej, nie uchyla art. 2 ust.
2a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, o którym mowa wyżej.
Art. 58 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej w proponowanym w projekcie brzmieniu
stanowi, że dom pomocy społecznej świadczy usługi pielęgnacyjne i rehabilitacyjne, organizując
zespoły opieki długoterminowej na podstawie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Regulacja ta
budzi poważne wątpliwości z uwagi na niejasny status podmiotu tworzącego zespół opieki
długoterminowej w domu pomocy społecznej. Brzmienie przepisu wskazuje, że podmiotem tym
byłby dom pomocy społecznej, który jednak nie mieści się w katalogu podmiotów, które mogą
utworzyć zakład opieki zdrowotnej. Również przyjęcie, że zespół zostałby utworzony przez ten
sam podmiot, który tworzy dom pomocy społecznej nie rozwiązuje tego problemu, gdyż krąg
podmiotów mogących prowadzić dom pomocy społecznej jest węższy niż krąg podmiotów
mogących utworzyć zakład opieki zdrowotnej, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej.
Tworzenie w domu pomocy społecznej zakładu opieki zdrowotnej pod nazwą zespół opieki
długoterminowej w domu pomocy społecznej powoduje określone przepisami prawa
konsekwencje. Przede wszystkim pomieszczenia i urządzenia takiego zakładu muszą spełniać
wymagania fachowe i sanitarne określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada
2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym
pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213, poz. 1568 z późn. zm.), np.

2
wymóg całkowitej izolacji zakładu od innych użytkowników budynku, gdyż - jak wynika
z projektu - zespół opieki długoterminowej w domu pomocy społecznej miałby być zakładem
przeznaczonym do udzielania całodobowych świadczeń zdrowotnych. Zastrzeżenia budzi także
możliwość zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej przez zespół opieki
długoterminowej z Narodowym Funduszem Zdrowia w związku z rozporządzeniem Ministra
Zdrowia z dnia 30 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń
pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej (Dz. U. Nr 140, poz.1147),
które określa wymagania dotyczące personelu, sprzętu medycznego i pomocniczego oraz warunki
udzielania tych świadczeń.
Ponadto, jak wyjaśniono w uzasadnieniu do projektu ustawy, zespół opieki
długoterminowej byłby częścią struktury organizacyjnej domu pomocy społecznej. Ustawa
o zakładach opieki zdrowotnej stanowi, że zakładem opieki zdrowotnej kieruje kierownik, zaś
wymagania dla osoby pełniącej to stanowisko określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
17 maja 2000 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać osoby na stanowiskach
kierowniczych w zakładach opieki zdrowotnej określonego rodzaju (Dz. U. Nr 44, poz. 520,
z późn. zm.). Zgodnie z załączonym projektem rozporządzenia w sprawie struktury organizacyjnej
zespołu opieki długoterminowej w domu pomocy społecznej, sposobów zarządzania nim, a także
warunków i trybu jego kontroli, zespołem kieruje dyrektor domu pomocy społecznej. Nie są w tej
sytuacji jasne wzajemne relacje dwóch niezależnych kierowników, których kompetencje
pokrywałyby się przynajmniej częściowo.
Koncentrując się na finansowym aspekcie ewentualnego funkcjonowania zespołu opieki
długoterminowej w domu pomocy społecznej należy zauważyć, iż w przypadku kiedy dom pomocy
społecznej prowadzony jest w formie jednostki budżetowej, w świetle przepisów nowej ustawy
o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz. U. Nr 157, poz. 1240) nie będzie
możliwości gromadzenia przez jednostki budżetowe określonych dochodów na wydzielonych
rachunkach dochodów własnych, co przewidywała w art. 22 obowiązująca do końca br. ustawa
z dnia 30 czerwca 2005 o finansach publicznych.
Zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 11 ust. 1 ww. ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r.
o finansach publicznych, jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów
publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio
z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa
albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.
Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w uzasadnieniu do projektu ustawy, w tym
w odniesieniu do skutków finansowych związanych z projektowaną regulacją, świadczenia opieki
zdrowotnej udzielane przez funkcjonujące w domach pomocy społecznej zespoły opieki
długoterminowej finansowane byłyby ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.

3
 Należy zauważyć, iż w świetle definicji jednostki budżetowej wynikającej z ustawy
o finansach publicznych, domy pomocy społecznej funkcjonujące w formie jednostek budżetowych
zobowiązane byłyby do odprowadzania środków pozyskanych z Narodowego Funduszu Zdrowia
na realizację przez zespoły opieki długoterminowej świadczeń opieki zdrowotnej na rachunek
dochodów organu, który utworzył dom pomocy społecznej (właściwej jednostki samorządu
terytorialnego), co w konsekwencji oznacza, iż niniejsze świadczenia finansowane byłyby ze
środków przewidzianych na działalność domu pomocy społecznej, w strukturach którego
funkcjonowałby zespół.
Ponadto, poprzez analogię rozwiązania przyjętego na gruncie ustawy z dnia 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
(Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, z późn. zm.) w zakresie definicji świadczeniodawcy przyjętej
w art. 5 pkt 41c, w związku z art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej, należy poinformować, że ani domu pomocy społecznej, w ramach którego miałby
funkcjonować zespół opieki długoterminowej, ani też samego zespołu nie można uznać
za świadczeniodawcę.
Propozycja wprowadzenia do przepisów ustawy o zakładach opieki zdrowotnej zmian
polegających na rozszerzeniu katalogu zakładów opieki zdrowotnej o zespół opieki
długoterminowej w domu pomocy społecznej jest propozycją chybioną. Dom pomocy społecznej
jest jednostką organizacyjną pomocy społecznej, której działalność koncentruje się w głównej
mierze na świadczeniu usług bytowych i opiekuńczych.
Należy zgodzić się z podejściem, że usługi zdrowotne powinny być świadczone na
poziomie domu pomocy społecznej gdyż w domach przebywają osoby o różnym stopniu
sprawności i o licznych deficytach zdrowotnych, ale konieczne jest czytelne rozróżnienie
działalności domu pomocy społecznej i zakładu opieki zdrowotnej. Zmiana ustawy o zakładach
opieki zdrowotnej umożliwiająca tworzenie działu opieki długoterminowej jest jednak
wchodzeniem w obszar działania ochrony zdrowia i doprowadzi do sytuacji, w której rozmywa się
zakres odpowiedzialności za zdrowie i za pomoc społeczną.
Zasadnym wydaje się kontynuowanie prac zmierzających do definitywnego
uporządkowania dostępności do świadczeń zdrowotnych adresowanych do mieszkańców domów
pomocy społecznej, jednak przedłożony projekt nie sprzyja rozwiązaniu obecnych problemów
domów pomocy społecznej, a wręcz przeciwnie prowadzi do pojawienia się nowych związanych
z niejasnymi regulacjami prawnymi zaproponowanymi przez projektodawców.
Reasumując należy podkreślić, że osobom przebywającym w domu pomocy społecznej
i objętym ubezpieczeniem zdrowotnym przysługuje prawo do korzystania ze świadczeń
zdrowotnych finansowanych ze środków publicznych w takim samym zakresie, jak gdyby
przebywały w warunkach domowych. Zobowiązanie domów pomocy społecznej do świadczenia

4
usług pielęgnacyjnych i rehabilitacyjnych pociągnie za sobą skutki finansowe, analogicznie jak ma
to miejsce w przypadku usług psychiatrycznych w domach pomocy społecznej dla osób przewlekle
psychicznie chorych.
Opracowując rozwiązania prawne w przedmiotowym zakresie należy mieć na uwadze także
uprawnienia pacjenta, np. prawo wyboru lekarza czy pielęgniarki.
Zdając sobie sprawę z problemów występujących w domach pomocy społecznej,
Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, wspólnie z Narodowym
Funduszem Zdrowia, pracuje nad poprawą dostępności do gwarantowanych świadczeń
pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej dla mieszkańców domów pomocy społecznej.
Niezależnie od omówionych powyżej wątpliwości merytorycznych, projekt ustawy wymaga
ponownej wnikliwej analizy i dopracowania pod względem redakcyjnym i porządkowym, np.
w art. 1 pkt 5 ustawy przywołany jest art. 19b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, który został
uchylony w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta
i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r. Nr 52, poz. 417, z późn. zm.). Niewłaściwa jest także
podstawa prawna załączonego projektu rozporządzenia. Uaktualnienia wymaga ponadto
proponowany termin wejścia w życie ustawy.
Mając na uwadze powyższe, Rząd wyraża negatywne stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy o zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oraz ustawy o pomocy
społecznej.