Proces metabolizmu zachodzcy w organizmie polega na przemianie substancji

zawartych w poywieniu w rne skadniki. W wyniku tego procesu przemiany

materii niektre substancje staj si mniej, inne za bardziej toksyczne ni
pierwotnie zawarte w poywieniu. Jednym z procesw metabolicznych jest
utlenianie. Dziki utlenianiu nastpuje detoksykacja i usuwanie alkoholu z krwi,
co zapobiega jego gromadzeniu si oraz chroni komrki i narzdy przed
uszkodzeniami. Minimalne iloci alkoholu, ktre "umykaj" przemianie, w
niezmienionej postaci s wydalane wraz z moczem lub wydychanym powietrzem.
Dopki jednak cay wypity alkohol nie ulegnie metabolizmowi, substancja atakuje
organizm, docierajc do mzgu i innych tkanek [1, 2]. Dziki wyjanieniu procesu
metabolizmu alkoholu dowiadujemy si, jak organizm radzi sobie z t substancj i
moemy wskaza niektre czynniki wpywajce na proces jej przemiany. Jest to
temat niniejszego wydania Alcohol Alert. Badania procesu przemiany alkoholu
pozwalaj take zrozumie, jak wpywa on na metabolizm pokarmw, hormonw i
lekw.
Proces metabolizmu
Wypity alkohol przenika z odka i jelit do krwi - jest to proces zwany
wchanianiem. Nastpnie ulega przemianie za spraw enzymw, substancji
chemicznych organizmu, ktre rozkadaj inne substancje chemiczne. W
wtrobie, dziki dziaaniu enzymu zwanego dehydrogenaz alkoholow (ADH alcohol dehydrogenase), alkohol ulega przemianie w aldehyd octowy, ktry z
kolei przez inne enzymy zostaje rozoony do octanu i ostatecznie do dwutlenku
wgla i wody. W metabolizmie alkoholu w wtrobie bierze te udzia oksydaza
cytochromowa P450IIE1 (CYP2E1), enzym, ktrego poziom moe wzrasta przy
przewlekym piciu [3]. W wtrobie ulega przemianie wikszo wypitego alkoholu,
a ta niewielka ilo, ktra pozostaje nieprzetworzona, umoliwia pomiar
zawartoci alkoholu w wydychanym powietrzu i w moczu.
W procesie metabolizmu alkoholu zachodzcym w wtrobie w cigu godziny tylko
pewna cz wypitego alkoholu moe ulec przemianie - bez wzgldu na jego ilo
w organizmie. Tempo tej przemiany zaley po czci od poziomu enzymw, a ten
jest zrnicowany indywidualnie i zdeterminowany genetycznie [1, 4]. Najczciej
po wypiciu standardowej porcji poziom alkoholu we krwi (BAC) osoby pijcej
osiga szczyt w cigu 30 do 45 minut. Krzywa zawartoci alkoholu we krwi,
przedstawiona na pocztku, ukazuje przybliony czas przemiany i wchaniania
rnych iloci wypitego alkoholu [5]. Proces metabolizowania alkoholu przebiega
wolniej ni proces wchaniania, zatem gromadzeniu si alkoholu w organizmie i
zatruciu alkoholem mona zapobiec tylko przez kontrolowanie konsumpcji.
Czynniki wpywajce na wchanianie i metabolizm alkoholu
Pokarm
Na proces wchaniania wpywa wiele czynnikw, midzy innymi to, czy w czasie
picia alkoholu w przewodzie pokarmowym znajduje si jedzenie, a take rodzaj
pokarmu [2, 6]. Wchanianie alkoholu zaley od tego, w jakim tempie tre
odka przechodzi do jelit. Im wysza zawarto tuszczu w poywieniu, tym
duej to trwa i tym wicej czasu zajmuje proces wchaniania. W badaniach

stwierdzono, e u osb, ktre wypiy alkohol po posiku zawierajcym tuszcz,

biako i wglowodany, wchanianie alkoholu przebiega trzy razy wolniej ni u tych,
ktre wypiy na pusty odek [7].
Pe
Wchanianie i przemiana alkoholu u mczyzn i kobiet przebiegaj inaczej. Przy
tej samej iloci wypitego alkoholu jego poziom we krwi (BAC) u kobiet bdzie
wyszy ni u mczyzn. Kobiety s te bardziej podatne na wystpienie
alkoholowego uszkodzenia wtroby, uszkodzenia minia sercowego [8] i
uszkodze mzgu [9]. Rnice midzy kobietami i mczyznami w pomiarach BAC
przypisuje si mniejszej iloci wody w organizmie kobiecym, co oznacza, e ta
sama ilo alkoholu przypada u kobiet na mniejsz ilo wody [10]. Innym
czynnikiem, ktry wpywa na uwarunkowane pci rnice w zawartoci alkoholu
we krwi, jest nisza u kobiet aktywno ADH (enzymu dehydrogenazy
alkoholowej, biorcego udzia w metabolizmie alkoholu) w odku. To powoduje,
e do krwi przedostaje si wicej nieprzetworzonego alkoholu. Poczenie
wymienionych czynnikw sprawia, e kobiety s bardziej ni mczyni podatne
nauszkodzenia wtroby i serca spowodowane piciem alkoholu [11-16].
Skutki metabolizmu alkoholu
Waga ciaa
Chocia alkohol ma stosunkowo wysok warto kaloryczn - 7,1 kalorii na 1
gram (dla porwnania: 1 gram wglowodanw zawiera 4,5 kalorii, a 1 gram
tuszczu 9 kalorii) - piciu alkoholu raczej nie towarzyszy wzrost ciaru ciaa. Z
analizy danych zebranych w pierwszym oglnokrajowym sondau dotyczcym
zdrowia i odywiania (NHANES I - National Health and Nutrition Examination
Survey) wynika, e osoby pijce nie wa wicej ni niepijce, chocia cakowita
liczba kalorii dostarczanych organizmowi wraz z diet jest u nich zdecydowanie
wiksza. Waga ciaa pijcych kobiet jest w istocie znacznie nisza ni niepijcych,
a waga ciaa u mczyzn zmniejsza si w miar wzrostu iloci wypijanego przez
nich alkoholu [17]. Analizy wynikw drugiego krajowego sondau (NHANES II)
oraz innych rwnie obszernych bada potwierdziy dane uzyskane w NHANES I,
odnoszce si do kobiet [18], natomiast wskaniki dotyczce relacji midzy
piciem alkoholu przez mczyzn a wag ich ciaa nie byy jednoznaczne. W
badaniach stwierdzono, e dodanie alkoholu do diety osb z nadwag wizao si
z przyrostem ciaru ciaa, chocia z drugiej strony umiarkowane iloci alkoholu w
diecie szczupych mczyzn i kobiet nie powodoway zwikszenia wagi [19, 20].
Osoby pijce przewlekle i intensywnie, ktre zastpiy w swojej diecie
wglowodany alkoholem, traciy na wadze i wayy mniej ni osoby niepijce z
grupy kontrolnej [21, 22]. Co wicej, nie tyy, gdy picie alkoholu towarzyszyo
normalnej diecie [21].
Hormony pciowe
Zarwno u mczyzn, jak i u kobiet procesy metabolizmu alkoholu zaburzaj
rwnowag hormonw zwizanych z reprodukcj [23-28]. U mczyzn
metabolizm alkoholu prowadzi do uszkodzenia jder, osabiajc proces syntezy

testosteronu i produkcj spermy [24, 29]. W badaniu normalnych zdrowych

mczyzn, ktrym przez cztery tygodnie podawano 220 gramw alkoholu
dziennie, stwierdzono ju po piciu dniach obnienie poziomu testosteronu, przy
czym spadek poziomu hormonu utrzymywa si przez cay okres badania [30, 31].
Przeduajcy si niedobr testosteronu moe przyczyni si do feminizacji
mczyzn, na przykad powikszenia sutkw [32]. Ponadto alkohol wpywa na
struktur spermy i ruchliwo plemnikw, hamujc przemian witaminy A, ktra
ma podstawowe znaczenie dla dojrzewania spermy [30, 33]. U kobiet metabolizm
alkoholu moe powodowa zwikszenie produkcji formy estrogenu, zwanej
estradiolem (hormon, ktry wpywa take na gsto koci i obnia ryzyko
choroby wiecowej), przyczyniajc si jednoczenie do spowolnienia jego
metabolizmu, co ostatecznie powoduje podniesienie poziomu tego hormonu w
organizmie [28]. W jednej z prac przegldowych stwierdzono, e poziom
estradiolu wzrasta w okresie przed menopauz u tych kobiet, ktre pij nieco
wicej ni ilo, ktra powoduje, e poziom alkoholu we krwi przekracza 0,1%
(poziom dopuszczony przez przepisy prawa) [28]. Badanie wpywu alkoholu na
poziom estradiolu w okresie po menopauzie wykazao, e u kobiet uywajcych
"plasterkw" z zawartoci estradiolu szybkie wypicie duej iloci alkoholu
natychmiast znaczco podnosi poziom tego hormonu w organizmie [34].
Leki
Skutkiem przewlekego intensywnego picia jest pobudzenie aktywnoci oksydazy
cytochromowej (CYP2E1), enzymu, ktry moe by odpowiedzialny za
przeksztacanie acetaminophenu, skadnika dostpnych bez recepty rodkw
przeciwblowych, jak TylenolTM i inne, w skadniki chemiczne powodujce
uszkodzenie wtroby, nawet jeli acetaminophen przyjmowany jest w
standardowej dawce terapeutycznej [3, 35, 36]. Praca przegldowa dotyczca
uszkodze wtroby spowodowanych interakcj alkoholu i acetaminophenu
wskazuje, e przy rnych ilociach wypijanego alkoholu efekty interakcji
wystpuj po przyjciu w cigu dnia 2,6 g tego leku (4 do 5 tabletek "forte") [35,
37]. Uszkodzenia wystpuj czciej, gd11111111y lek zostaje przyjty po
wypiciu, kiedy alkohol ju jest metabolizowany w organizmie. Alkohol wpywa na
metabolizm wielu lekw, pobudzajc aktywno jednych i osabiajc dziaanie, a
tym samym skuteczno innych [35].