KONKURS CHEMICZNY

DLA UCZNIW GIMNAZJUM z WOJEWDZTWA PODKARPACKIEGO

W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

Uczestnicy konkursu powinni wykaza si wiedz i umiejtnociami obejmujcymi

i poszerzajcymi treci podstawy programowej ksztacenia oglnego, w czci dotyczcej
przedmiotu CHEMIA na III etapie edukacyjnym, zgodnie z rozporzdzeniem Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz ksztacenia oglnego w poszczeglnych typach szk
zacznik Nr 4 (Dz.U.2012.977 ze zm.).
I.

Cele szczegowe konkursu.

Rozbudzanie ciekawoci poznawczej oraz twrczego dziaania uczniw. Rozwijanie
zainteresowania chemi i innymi naukami przyrodniczymi.
Poszerzenie wiedzy i umiejtnoci z chemii w odniesieniu do podstawy programowej.
Rozwijanie u uczniw umiejtnoci wykorzystywania posiadanych wiadomoci
i umiejtnoci podczas wykonywania zada i rozwizywania problemw.
Rozwijanie umiejtnoci korzystania z rnorodnych rde. Doskonalenie
umiejtnoci efektywnego uczenia si.
Ksztatowanie umiejtnoci wspzawodnictwa, denia do osigania sukcesw.
Motywowanie nauczycieli do podejmowania rnorodnych dziaa w zakresie pracy
z uczniem zdolnym.
Promowanie osigni uczniw i ich nauczycieli.

II.

Dopuszczone przyrzdy i pomoce tablica ukadu okresowego pierwiastkw,

tablica rozpuszczalnoci zwizkw chemicznych, linijka, kalkulator prosty.

III.

Rodzaj arkusza, typy zada, uwagi arkusz konkursowy zawiera bdzie

zadania zamknite typu: prawda fasz, na dobieranie oraz jednokrotnego
i wielokrotnego wyboru. W arkuszu znajd si rwnie zadania otwarte
rozszerzonej odpowiedzi, zawierajce projektowanie dowiadcze chemicznych
oraz zadania obliczeniowe, zadania krtkiej odpowiedzi oraz uzupenianie luk.

IV.

Wymagania - etap szkolny

1. Znajomo, rozumienie zagadnie:

a) budowa
atomu,
izotopy,
promieniotwrczo sztuczna;

promieniotwrczo

naturalna

b) masa atomu, masa czsteczki, masa atomowa, masa czsteczkowa,

c) wartociowo,
wizania
spolaryzowane, jonowe,

chemiczne:

kowalencyjne,

kowalencyjne

d) prawo staoci skadu, prawo zachowania masy,

e) mieszaniny, sposoby rozdzielania skadnikw,
f) typy reakcji chemicznych, reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne,
reakcje utleniania i redukcji,
g) rodowisko naturalne powietrze, woda, skorupa ziemska,
h) roztwory waciwe, koloidy,
roztworu, odczyn, pH roztworu,

rozpuszczalno,

stenie

procentowe

i) waciwoci,
otrzymywanie,
znaczenie
najwaniejszych
wodorotlenkw, kwasw, soli (prostych, podwjnych i hydratw),

tlenkw,

j) aktywno metali i niemetali, interpretacja szeregu aktywnoci metali,

k) reakcje przebiegajce w roztworach wodnych (czsteczkowe, jonowe i
jonowe skrcone),
l) waciwoci fizyczne, chemiczne, najwaniejsze zwizki wybranych
pierwiastkw (sd, potas, magnez, wap, glin, cynk, elazo, mied, argon,
wodr, tlen, azot, chlor, wgiel, krzem, fosfor, siarka),
m) zasoby mineralne Ziemi,
n) zagroenie spowodowane niewaciwym wykorzystaniem rnych zwizkw
nieorganicznych,
o) surowce energetyczne (wgle kopalne, gaz ziemny, ropa naftowa),
p) odmiany alotropowe wgla,
q) wzory sumaryczne, strukturalne, pstrukturalne (grupowe) wglowodorw
(alkanw, alkenw, alkinw), nazewnictwo wglowodorw (w tym
izomerw); szeregi homologiczne alkanw, alkenw i alkinw.
r) waciwoci wglowodorw (w tym reakcje addycji, substytucji i eliminacji),
s) reakcje polimeryzacji alkenw i ich pochodnych,

2. Najwaniejsze umiejtnoci:
a) odczytywanie i stosowanie informacji zawartych w ukadzie okresowym,
tabeli rozpuszczalnoci, innych tabelach, wykresach, schematach,

b) poprawny zapis wzorw chemicznych, rwna reakcji chemicznych,

c) konstruowanie schematw, rysunkw, wykresw,
d) opisywanie efektw energetycznych przemian,
e) planowanie
typowych
eksperymentw
spostrzee, formuowanie wnioskw,

chemicznych,

opisywanie

f) przewidywanie, czy zachodz reakcje chemiczne pomidzy wybranymi

substancjami chemicznymi,
g) przewidywanie sposobw identyfikacji pierwiastkw (np. O 2, H2, Cl2),
tlenkw (np. SO2, CO2), wodorotlenkw, kwasw, soli,
h) wykorzystanie reakcji jonowych do identyfikacji jonw,
i) planowanie sposobw rozrnienia substancji chemicznych,
j) wyjanianie zalenoci midzy budow czsteczek, a waciwociami
substancji,
k) przewidywanie, czy dany zwizek naley do
homologicznego,
l) znajomo sposobw
polihydroksylowych

identyfikacji

konkretnego szeregu

wglowodorw,

alkoholi

mono-

m) projektowanie dowiadcze pozwalajcych rozrni podane zwizki,

n) wskazywanie rnic we waciwociach roztworw waciwych, koloidw i
zawiesin;
o) przewidywanie waciwoci fizycznych zwizkw organicznych na
podstawie znajomoci liczby atomw wgla,
p) wykonywanie oblicze chemicznych zwizanych z:
-

liczb czstek elementarnych w atomie,

mas atomu, czsteczki, mas atomow, czsteczkow,
prawem staoci skadu, prawem zachowania masy,
skadem zwizkw chemicznych i mieszanin,
stechiometri rwna reakcji,
steniem procentowym roztworw, rozpuszczalnoci cia staych i
gazw
w wodzie,
zamian jednostek
stechiometri rwna reakcji dotyczcych wglowodorw

Literatura:
1
2

Teresa Kulawik, Maria Litwin, Szarota StykaWlazo: ,,Zbir dla gimnazjum.

Chemia w zadaniach i przykadach, Warszawa, Nowa Era 2008;
M. Koszmider, J. Sygniewicz: Chemia. Zbir zada Warszawa, WSiP 2002;

Gabriela Ciszak, Renata Mikoajczyk: Zbir zada z chemii dla uczniw

gimnazjum 1-3, Warszawa, Nowa Era 2005;

Jzef Gowacki, Tomasz Szrama: ,,Zbir zada z chemii dla gimnazjum,

Warszawa, WSiP 2003;

Maria Koszmider: ,,Zbir zada

Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Krzysztof Pazdro, Maria Koszmider: Zadania od atwych do trudnych,

Warszawa, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Jadwiga Sobczak, Krzysztof M. Pazdro, Zofia Dobkowska ,,Chemia Sownik

szkolny, Warszawa, WSiP 1993.

podstawowych,

Warszawa,

Oficyna

Wymagania - etap rejonowy

1. Znajomo, rozumienie zagadnie:
a) budowa atomu, izotopy, promieniotwrczo naturalna,
b) masa atomu, masa czsteczki, masa atomowa, masa czsteczkowa,
c) wartociowo,
wizania
spolaryzowane, jonowe,

chemiczne:

kowalencyjne,

kowalencyjne

d) prawo staoci skadu, prawo zachowania masy,

e) mieszaniny, sposoby rozdzielania skadnikw,
f)

typy reakcji chemicznych, reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne,

reakcje utleniania i redukcji,

g) rodowisko naturalne powietrze, woda, skorupa ziemska,

h) roztwory waciwe, koloidy,
roztworu, odczyn, pH roztworu,

rozpuszczalno,

stenie

procentowe

i)

waciwoci,
otrzymywanie,
znaczenie
najwaniejszych
wodorotlenkw, kwasw, soli (prostych, podwjnych i hydratw),

tlenkw,

j)

aktywno metali i niemetali, interpretacja szeregu aktywnoci metali,

k) reakcje przebiegajce w roztworach wodnych (czsteczkowe, jonowe i

jonowe skrcone),
l)

waciwoci fizyczne, chemiczne, najwaniejsze zwizki wybranych

pierwiastkw (sd, potas, magnez, wap, glin, cynk, elazo, mied, argon,
wodr, tlen, azot, chlor, wgiel, krzem, fosfor, siarka),

m) zasoby mineralne Ziemi,

n) zagroenie spowodowane niewaciwym wykorzystaniem rnych zwizkw
nieorganicznych,
o) surowce energetyczne (wgle kopalne, gaz ziemny, ropa naftowa),

p) odmiany alotropowe wgla,

q) wzory sumaryczne, strukturalne, pstrukturalne (grupowe) wglowodorw
(alkanw, alkenw, alkinw), nazewnictwo wglowodorw (w tym
izomerw); szeregi homologiczne alkanw, alkenw i alkinw.
r)

waciwoci wglowodorw (w tym reakcje addycji, substytucji i eliminacji),

s)

reakcje polimeryzacji alkenw i ich pochodnych,

t)

wzory, nazwy, otrzymywanie i waciwoci alkoholi,

u) zastosowanie wglowodorw, alkoholi,

v) zagroenia powodowane niewaciwym wykorzystaniem wglowodorw i
alkoholi.

3. Najwaniejsze umiejtnoci:
a) odczytywanie i stosowanie informacji zawartych w ukadzie okresowym,
tabeli rozpuszczalnoci, innych tabelach, wykresach, schematach,
b) poprawny zapis wzorw chemicznych, rwna reakcji chemicznych,
c) konstruowanie schematw, rysunkw, wykresw,
d) opisywanie efektw energetycznych przemian,
e) planowanie
typowych
eksperymentw
spostrzee, formuowanie wnioskw,

chemicznych,

opisywanie

f) przewidywanie, czy zachodz reakcje chemiczne pomidzy wybranymi

substancjami chemicznymi,
g) przewidywanie sposobw identyfikacji pierwiastkw (np. O 2, H2, Cl2),
tlenkw (np. SO2, CO2), wodorotlenkw, kwasw, soli,
h) wykorzystanie reakcji jonowych do identyfikacji jonw,
i) planowanie sposobw rozrnienia substancji chemicznych,
j) wyjanianie zalenoci midzy budow czsteczek, a waciwociami
substancji,
k) przewidywanie, czy dany zwizek naley do
homologicznego,
l) znajomo sposobw
polihydroksylowych

identyfikacji

konkretnego szeregu

wglowodorw,

alkoholi

mono-

m) projektowanie dowiadcze pozwalajcych rozrni podane zwizki,

n) wskazywanie rnic we waciwociach roztworw waciwych, koloidw i
zawiesin;
o) przewidywanie waciwoci fizycznych zwizkw organicznych na
podstawie znajomoci liczby atomw wgla,

p) wykonywanie oblicze chemicznych zwizanych z:

liczb czstek elementarnych w atomie,

mas atomu, czsteczki, mas atomow, czsteczkow,
prawem staoci skadu, prawem zachowania masy,
wyprowadzaniem wzorw zwizkw chemicznych (nieorganicznych i
organicznych) na podstawie ich skadu procentowego oraz analizy
spaleniowej,
skadem zwizkw chemicznych i mieszanin,
stechiometri rwna reakcji,
steniem procentowym roztworw, rozpuszczaniem i steniem
procentowym hydratw, rozpuszczalnoci cia staych i gazw w
wodzie,
zamian jednostek
stechiometri rwna reakcji dotyczcych wglowodorw i alkoholi,

molem i mas molow.

Literatura
1
2

Teresa Kulawik, Maria Litwin, Szarota StykaWlazo: ,,Zbir dla gimnazjum.

Chemia w zadaniach i przykadach, Warszawa, Nowa Era 2008;
M. Koszmider, J. Sygniewicz: Chemia. Zbir zada Warszawa, WSiP 2002;

Gabriela Ciszak, Renata Mikoajczyk: Zbir zada z chemii dla uczniw

gimnazjum 1-3, Warszawa, Nowa Era 2005;

Jzef Gowacki, Tomasz Szrama: ,,Zbir zada z chemii dla gimnazjum,

Warszawa, WSiP 2003;

Maria Koszmider: ,,Zbir zada

Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Krzysztof Pazdro, Maria Koszmider: Zadania od atwych do trudnych,

Warszawa, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Jadwiga Sobczak, Krzysztof M. Pazdro, Zofia Dobkowska ,,Chemia Sownik

szkolny, Warszawa, WSiP 1993.

podstawowych,

Wymagania - etap wojewdzki

2. Znajomo, rozumienie zagadnie:
a) budowa atomu, izotopy, promieniotwrczo naturalna,

Warszawa,

Oficyna

b) masa atomu, masa czsteczki, masa atomowa, masa czsteczkowa,

c) wartociowo,
wizania
spolaryzowane, jonowe,

chemiczne:

kowalencyjne,

kowalencyjne

d) prawo staoci skadu, prawo zachowania masy,

e) mieszaniny, sposoby rozdzielania skadnikw,
f) typy reakcji chemicznych, reakcje egzoenergetyczne i endoenergetyczne,
reakcje utleniania i redukcji,
g) rodowisko naturalne powietrze, woda, skorupa ziemska,
h) roztwory waciwe, koloidy, rozpuszczalno, stenie procentowe roztworu,
odczyn, pH roztworu,
i) waciwoci,
otrzymywanie,
znaczenie
najwaniejszych
wodorotlenkw, kwasw, soli (prostych, podwjnych i hydratw),

tlenkw,

j) aktywno metali i niemetali, interpretacja szeregu aktywnoci metali,

k) reakcje przebiegajce w roztworach wodnych (czsteczkowe, jonowe i jonowe
skrcone),
l) waciwoci fizyczne, chemiczne, najwaniejsze zwizki wybranych
pierwiastkw (sd, potas, magnez, wap, glin, cynk, elazo, mied, argon,
wodr, tlen, azot, chlor, wgiel, krzem, fosfor, siarka),
m) zasoby mineralne Ziemi,
n) zagroenie spowodowane niewaciwym wykorzystaniem rnych zwizkw
nieorganicznych,
o) surowce energetyczne (wgle kopalne, gaz ziemny, ropa naftowa),
p) odmiany alotropowe wgla,
q) wzory sumaryczne, strukturalne, pstrukturalne (grupowe) wglowodorw
(alkanw, alkenw, alkinw), nazewnictwo wglowodorw (w tym izomerw);
szeregi homologiczne alkanw, alkenw i alkinw.
r) waciwoci wglowodorw (w tym reakcje addycji, substytucji i eliminacji),
s) reakcje polimeryzacji alkenw i ich pochodnych,
t) wzory, nazwy, otrzymywanie i waciwoci alkoholi,
u) zastosowanie wglowodorw, alkoholi,
v) zagroenia powodowane niewaciwym wykorzystaniem wglowodorw i
alkoholi.
w) moc elektrolitw,
(hydroliza soli),

stopie

dysocjacji,

odczyn

wodnych

roztworw

soli

x) elektronowa interpretacji reakcji utleniania-redukcji, znajomo poj: stopie

utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja;

y) wzory, nazwy, waciwoci aldehydw, ketonw, kwasw, estrw, amin,

cukrw, biaek,
z) rzdowo atomw wgla, rzdowo alkoholi i amin
aa)izomeria konstytucyjna (szkieletowa, pooenia podstawnika i pooenia
wizania wielokrotnego)
bb) zastosowanie kwasw karboksylowych i ich soli (w tym myde), estrw (w
tym tuszczw), cukrw, biaek,
cc) zagroenia powodowane niewaciwym wykorzystaniem powyszych rodzajw
zwizkw organicznych,
dd) znaczenie tuszczw, cukrw, biaek dla organizmu czowieka, zasady
racjonalnego odywiania si.
4. Najwaniejsze umiejtnoci:
a) odczytywanie i stosowanie informacji zawartych w ukadzie okresowym, tabeli
rozpuszczalnoci, innych tabelach, wykresach, schematach,
b) poprawny zapis wzorw chemicznych, rwna reakcji chemicznych,
c) konstruowanie schematw, rysunkw, wykresw,
d) opisywanie efektw energetycznych przemian,
e) planowanie typowych eksperymentw chemicznych, opisywanie spostrzee,
formuowanie wnioskw,
f) przewidywanie, czy zachodz reakcje chemiczne pomidzy wybranymi
substancjami chemicznymi,
g) przewidywanie sposobw identyfikacji pierwiastkw (np. O 2, H2, Cl2), tlenkw
(np. SO2, CO2), wodorotlenkw, kwasw, soli,
h) wykorzystanie reakcji jonowych do identyfikacji jonw,
i) planowanie sposobw rozrnienia substancji chemicznych,
j) wyjanianie zalenoci midzy budow czsteczek, a waciwociami
substancji,
k) przewidywanie, czy dany zwizek naley do
konkretnego szeregu
homologicznego,
l) znajomo sposobw identyfikacji wglowodorw, alkoholi mono- i
polihydroksylowych
m) projektowanie dowiadcze pozwalajcych rozrni podane zwizki
organiczne i nieorganiczne,
n) wskazywanie rnic we waciwociach roztworw waciwych, koloidw i
zawiesin;
o) przewidywanie waciwoci fizycznych zwizkw organicznych na podstawie
znajomoci liczby atomw wgla,
p) wykonywanie oblicze chemicznych zwizanych z:
-

liczb czstek elementarnych w atomie,

mas atomu, czsteczki, mas atomow, czsteczkow,
prawem staoci skadu, prawem zachowania masy,
skadem zwizkw chemicznych i mieszanin,
stechiometri rwna reakcji,
steniem procentowym roztworw, rozpuszczalnoci cia staych i
gazw
w wodzie,
zamian jednostek

stechiometri rwna reakcji dotyczcych wglowodorw i alkoholi,

molem i mas molow,
stopniem dysocjacji,
stechiometri rwna reakcji dotyczcych rnych zwizkw
organicznych,
- objtoci molow gazw,
- steniem molowym roztworw.
q) planowanie eksperymentw dotyczcych identyfikacji i rozrnianiu
substancji organicznych, opisywanie spostrzee, formuowanie wnioskw,
-

r) okrelanie mocy elektrolitu na podstawie wartoci stopnia dysocjacji,

s) przewidywanie i uzasadnianie jonowymi rwnaniami reakcji odczynu
roztworw soli,
t) bilansowanie rwna reakcji utleniania-redukcji (w formie czsteczkowej i
jonowej),
u) planowanie i opisywanie dowiadcze pozwalajcych porwna aktywno
chemiczn metali i fluorowcw,
v) znajomo sposobw otrzymywania wybranych substancji, np. aldehydw,
ketonw, soli kwasw organicznych, estrw,
w) przewidywanie waciwoci chemicznych substancji
znajomoci grupy funkcyjnej obecnej we wzorze zwizku,

na

podstawie

x) rysowanie
wzorw
strukturalnych
i
pstrukturalnych
izomerw
konstytucyjnych wglowodorw i ich prostych fluorowcopochodnych,
aldehydw i ketonw, kwasw karboksylowych i estrw oraz zwizkw
wielofunkcyjnych: aminokwasw, monosacharydw,

Literatura:
1
2

Teresa Kulawik, Maria Litwin, Szarota StykaWlazo: ,,Zbir dla gimnazjum.

Chemia w zadaniach i przykadach, Warszawa, Nowa Era 2008;
M. Koszmider, J. Sygniewicz: Chemia. Zbir zada Warszawa, WSiP 2002;

Gabriela Ciszak, Renata Mikoajczyk: Zbir zada z chemii dla uczniw

gimnazjum 1-3, Warszawa, Nowa Era 2005;

Jzef Gowacki, Tomasz Szrama: ,,Zbir zada z chemii dla gimnazjum,

Warszawa, WSiP 2003;

Maria Koszmider: ,,Zbir zada

Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Krzysztof Pazdro, Maria Koszmider: Zadania od atwych do trudnych,

Warszawa, Oficyna Edukacyjna Krzysztof Pazdro 1999;

Jadwiga Sobczak, Krzysztof M. Pazdro, Zofia Dobkowska ,,Chemia Sownik

szkolny, Warszawa, WSiP 1993.

M. Poniczek, Z. Kluz, M. Knap, A. Kuliga, E. Odrow, Wybieram chemi.

Zbir zada dla uczniw szk ponadgimnazjalnych z wyjtkiem rozdziau
1.4 elementy chemii oglnej, w rozdziale 1.5 budowa atomw i
czsteczek naley pomin elementy chemii kwantowej, w rozdziale 1.8

podstawowych,

Warszawa,

Oficyna

wglowodory naley pomin zadania zwizane z arenami oraz izomeri

geometryczn cis trans,