Professional Documents
Culture Documents
opozycyjnym, w ktrym dziaao, ale nie chciao rozmawia z funkcjonariuszem na ten temat,
jednoczenie jednak podejmowao si rozmw np. na temat sytuacji w zakadzie pracy
przekonywano tak osob, e wsppraca bdzie dotyczya informacji z zakadu pracy.
Dopiero w czasie wsppracy pokonywano kolejne opory psychiczne i ukierunkowywano
rdo w podan przez SB stron.
wiadomo wsppracy
Po uzyskaniu zgody na dokonanie werbunku funkcjonariusz wraz ze swym przeoonym
konstruowa plan rozmowy (rozmw), w trakcie ktrej mia doprowadzi do przeomu
psychicznego i uzyskania zgody na wspprac z SB. Wbrew tezom goszonym przez
niektrych publicystw zobowizanie to niekoniecznie musiao przyjmowa form pisemn
czsto poprzestawano na zobowizaniu ustnym. Taka forma bya np. dominujca po 1970
roku w przypadku werbowanych osb duchownych. Co wicej, zobowizanie nie musiao
przybiera formy deklaracji wprost o wsppracy z SB. Przeciwnie nierzadko mogo by
wiadomie wyraon zgod na udzielanie pomocy lub informacji SB czy wiadom zgod na
systematyczny zachowywany w tajemnicy kontakt z SB poczony najczciej z przyjciem
pseudonimu. Naley te podkreli, e w przypadkach gdy nie uzyskiwano zobowizania na
pimie, lecz deklaracja bya skadania jedynie ustnie bya ona czsto dokumentowana
poprzez nagranie na tamie magnetycznej (za porednictwem podsuchu zainstalowanego w
miejscu spotkania lub na ukrytym przez funkcjonariusza SB minifonie). Dopiero po
uzyskaniu zgody na wspprac funkcjonariusz sporzdza wniosek o zatwierdzenie
dokonanego pozyskania i dopiero wwczas dana osoba traktowana bya przez SB jako tajny
wsppracownik. Trzeba jednak podkreli, e zgoda na wspprac nie musiaa oznacza, e
dana osoba faktycznie ze zobowizania si wywizaa. Zdarzao si, e ju na drugim
spotkaniu formalnie zwerbowani TW odmawiali dalszych kontaktw z SB. Zatem wyraenie
zgody na wspprac to dopiero etap werbunku formalnego, za podjcie wsppracy i
przekazywanie SB informacji, to moment w ktrym moemy mwi o werbunku faktycznym.
Zarysowane tu dziaania i procedury s spojrzeniem na wspprac oczami bezpieki.
Ich wiadomo posiada tylko funkcjonariusz SB. We wspczesnej dyskusji szczeglnie
zaskakujce jest powtarzajce si twierdzenie, e kto nie mg by OZI, poniewa nie
wiedzia, e jako osobowe rdo zosta zarejestrowany. Bezpieka zobowizana do
utrzymywania w konspiracji metod swej pracy nie miaa w zwyczaju informowa OZI o
wewntrznych procedurach zwizanych z ewidencj i dokumentacj pracy osobowych rde.
Tajni wsppracownicy mieli wiadomo tego, e systematycznie (nawet jeli
czstotliwo tych spotka bya maa), w sposb tajny kontaktuj si z funkcjonariuszem SB.
Mieli wiadomo, e przekazuj bezpiece informacje (na pimie lub ustnie), realizuj
wyznaczane im zadania, dostarczaj poza informacjami take rnego rodzaju materiay (np.
teksty wystpie, druki drugiego obiegu, fotografie osb pozostajcych w zainteresowaniu
resortu itp.) oraz o czym nie mona zapomina, bardzo czsto pobieraj gratyfikacj za
wiadczone przez siebie usugi. Zupenie inn kwesti, ktr warto zasygnalizowa, jest
fakt wypierania ze wiadomoci przez cz TW faktu wsppracy. Psychiczne
samooszukiwanie si co do swej prawdziwej roli nie wiadczy jednak o braku wiadomoci
podjcia zobowizania i systematycznego kontaktu z funkcjonariuszami SB.
Kontakty operacyjne
Od kontaktw operacyjnych i subowych wymagano jedynie doranego udzielania pomocy
lub wykorzystywano ich w jakiej sprawie systematycznie. Nie opracowywano ich w tak
wnikliwy sposb, jak TW, nie wymagano od nich zobowizania do wsppracy na pimie,
Pierwodruk: Gazeta Polska, 22 XI 2006; przedruk: Agentura w akcji, red. F. Musia, J. Szarek, Z
archiww bezpieki nieznane karty PRL, t. 4, Krakw 2007