Kolonializm jest typem polityki pastw wysoko rozwinitych polegajcej na opanowaniu i

utrzymywaniu zalenoci gospodarczej i politycznej nad innymi krajami lub terytoriami.

Polityka kolonialna w czasach nowoytnych nabraa rozpdu dziki Wielkim Odkryciom
Geograficznym. Gwn przyczyn pierwszych wypraw Portugalczykw i Hiszpanw byy
wzgldy gospodarcze, a mianowicie brak dostatecznej iloci metali szlachetnych na
kontynencie europejskim(szczeglnie zota i srebra- rodki patnicze). Gdy eksploatowanie
z kopalni znajdujcych si w Europie nie dawao wystarczajcych rezultatw
postanowiono poszuka tych kruszcw poza kontynentem. Kolejn przyczyn zachcajc do
podjcia wypraw bya dewaloryzacja pienidza i ogromne zuboenie szlachty z Pwyspu
Iberyjskiego.
Tabela nr.1: Zmiana cen zota za jednego Marco tzn.230g. podwyka cen o 10000%
Pod koniec XIV
W 1435r.

250 funtw
25000 funtw

Tabela nr.2 : Zmiana cen srebra za jednego Marco tzn. 230 g. podwyka cen o 185 %
W 1436r.
W 1441r.
W 1489r.

800 reali
960 reali
2280 reali

Biedna szlachta musiaa zdecydowa si na szukanie bogactw na nowych ziemiach w celu

podreperowania swojej pozycji ekonomicznej i spoecznej. Warto zaznaczy, e popyt na
ekskluzywne towary tamtych czasw- jedwab, cynamon, pieprz, mirr, aloes wzrasta na
kontynencie europejskim.
Pierwsze wyprawy kolonialne byy przyspieszone przez wygnanie Arabw z Pwyspu
Iberyjskiego w 1492r. Nastpnie zawarto traktat w Tordesillas na mocy ktrego podzielono
wiat pomidzy Hiszpani i Portugali. Podbj Kuby, ziem pod panowaniem Inkw i
Aztekw czy Brazylii przez te dwa pastwa byy pierwszymi powanymi podbojami
kolonialnymi w czasach nowoytnych.
W pniejszych latach ladami Pwyspu Iberyjskiego poday inne pastwa ze starego
kontynentu: Francja kolonizowaa tereny dzisiejszej Kanady, a Anglia z Holandi zajy
Poudniow Afryk.
Dziewitnastowieczna polityka kolonialna nie ograniczaa si tylko do uzalenienia
gospodarczego podbitych krajw, sprowadzania egzotycznych towarw czy zakadania
faktorii, oprcz tego cechowaa si ona cakowit aneksj podbijanych pastw i
podporzdkowaniem politycznym.

1 | Strona

W tej pracy badawczej postaram si przedstawi przyczyny i skutki ekspansji kolonialnej w

XIX w. Mam nadziej, e mj wywd bdzie logiczny, spjny i zgodny z prawd historyczn.

Przyczyny europejskiej ekspansji kolonialnej

Polityka kolonialna jest crk polityki przemysowej- Marc Ferro
Ekspansja kolonialna w XIX wieku jest cile zwizana z rozwojem kapitalizmu. Kolonie
byy potrzebne dobrze rozwinitym pastwom europejskim z trzech bardzo wanych
gospodarczych aspektw. Jednym z nich byy rda surowcw. Wzrost produkcji, ktry
nastpi wraz z przewrotem przemysowym zachca pastwa do pozyskiwania tanich
surowcw, na przykad baweny, ktra staa si jednym z najwaniejszych towarw
handlowych, czy te ropy naftowej. Zainteresowanie rop wzroso wraz z wynalezieniem
silnika spalinowego, a bawen z wprowadzeniem przdzarki Jenny i jej pniejszych
wersji do przemysu tekstylnego. Natomiast wykorzystanie gumowych opon do produkcji
samochodw i rowerw spowodowao wiksze zapotrzebowani na kauczuk , ktrego szukano
w Brazylii , Indiach , Cejlonie, Jawie i Borneo. Byy one(rda surowcw) szczeglnie
wane dla Anglii, w ktrej produkcja kapitalistyczna wystpia najwczeniej i na najwiksz
skal.
Kapitalici naciskali na rzdy aby te prowadziy polityk w dwch kierunkach ochrona
wasnego rynku przed towarem spoza granic i opanowywanie kolejnych kolonii. Produkcja w
wieku dziewitnastym gwatownie wzrastaa. Wytwarzane produkty trzeba byo jednak gdzie
sprzedawa i tutaj pojawia si drugi wany aspekt zachcajcy do zaoenia kolonii, a
mianowicie- rynki zbytu. Posiadanie kolonii byo wane dla gospodarek pastw europejskich,
poniewa towary przestarzae, wybrakowane, zepsute po prostu nienadajce si na rynek
starego kontynentu byy wywoone do kolonii i pkolonii. Pastwa europejskie walczyy ze
sob o kolonie, dlatego czsto dochodzio do zatargw i konfliktw zbrojnych na tle
kolonialnym.
Posiadanie zamorskich posiadoci, do ktrych mona byo wywie nadmiar kapitau stao
si jedn z gwnych przyczyn zakadania kolonii. Pastwa europejskie chtnie lokoway
swoj nadwyk kapitau na terytoriach zapnionych gospodarczo, lecz bogatych w surowce
naturalne.
W kapitalistycznej Europie ulokowanie pienidzy w zamorskich terenach oznaczao szybki i
atwy zysk o wiele wikszy ni ten ktry mogoby si uzyska lokujc t sam sum
pienidzy na starym kontynencie. Paul Leroy-Beaulieu, francuski ekonomista uwaa ,e
kapita ktry zarabia 3 lub 4 % na podnoszeniu poziomu rolnictwa we Francji moe zarobi
od 10 do 20 % jeli zostaby ulokowany w posiadociach zamorskich. Mia podobne zdanie
co do zakadania nowych linii kolejowych we Francji, gdzie taka inwestycja moe zapewni
do 3 % zysku, a w Australii czy te w Afryce 10 lub 20%. Taki stan rzeczy spowodowany by
tani si robocz w postaci tubylcw oraz bliskoci i nisk cen surowcw

2 | Strona

Wanym czynnikiem dla pastw kolonizujcych byy bazy wojskowe. Byy to miejsca
szczeglnie wane strategicznie zapewniajce bezpieczestwo dla pozostaych waniejszych
posiadoci. Podbj takich miejsc wic nie wiza si z bogactwem surowcowym lub
udogodnieniami gospodarczymi. Anglia podbijaa takie terytoria jak Gibraltar, Malta, Cypr,
Singapur, Suez, Aden aby zapewni sobie bezpieczn drog do swoich wikszych
kolonii(Indii i Australii) lub przedostanie si do Ameryki Pnocnej do czego suyy im
wyspy Midway, Guam, Wake. Sabe bazy surowcowe jakimi byy niemieckie zamorskie
terytoria suyy jako miejsca wyjciowe w walce o nowy podzia wiata

Przeludnienie kontynentu i bezrobocie skaniao pastwa do podjcia si wypraw

kolonizatorskich. W XIX wieku miaa miejsce eksplozja demograficzna w przecigu
II poowy tego stulecia liczba ludnoci wzrosa z 1100 mln do ponad 1500mln. Ten szybki
wzrost ludnoci spowodowany by postpem medycyny i higieny. Epidemie byy rzadsze i
mniej grone. Wszystkie powyej wymienione czynniki skutkoway zwikszeniem dugoci
ycia czowieka i zmniejszon umieralnoci wrd dzieci.

Tabela nr.3: Wzrost liczby ludnoci w poszczeglnych kontynentach. Na podstawie oblicze

A. M. Carr-Saundersa.
Kontynenty

Liczba ludnoci(w
milionach) w 1850roku

Liczba ludnoci(w
milionach) 1900 roku

Europa
Azja
Ameryka Pn.
Ameryka Pd.
Afryka
Oceania

274
741
26
33
95
2

423
915
81
63
120
6

Modzie chciaa wyjeda z kraju macierzystego do kolonii, gdy dziaaa na nich

propaganda kolonializmu. Gosia ona, i posiadanie kolonii jest lekarstwem na wszystkie
trudnoci gospodarcze, podnosi take poziom ycia. Warstwy rednie, a szczeglnie ludzie
modzi wierzyli, e kolonie s najlepszym miejscem dla nich na zaoenie wasnego
przedsibiorstwa i zrobienie kariery. Byo wiadomo, e oficerowie, lekarze, nauczyciele,
urzdnicy, ktrzy nie mogli znale pracy w metropolii wyjedajc do kolonii mogli zarobi
wicej i y w dostatku.

3 | Strona

Nie zapominajmy o wanym czynniku jakim by presti na arenie midzynarodowej, taki

presti zapewniay udane ekspedycje kolonialne. W XIX wieku istniao przekonanie- im
wiksze pastwo, tym silniejsze , wic oglnonarodowym celem stawao si rozszerzanie
granic. Kolonializm w pewnych przypadkach dziaa jako rekompensata poraek osignitych
na wasnym podwrku- Rosja po przegranej wojnie krymskiej rozpocza intensywna
ekspansj w kierunku Azji rodkowej (tereny lece na lewym brzegu Amuru- II wojna
opiumowa) albo Francja przegrywajc potyczk z Niemcami odbia sobie j kolonizujc
Polinezje.
Fragment wierszu Rudyarda Kiplinga
" Dwigaj biaych ludzi brzemi,
wylij swych synw daleko,
niechaj podbite plemiona
otocz troskliw opiek;
niech su w cikim trudzie
nowo zdobytym szczepom,
stworzonym dzikim ludom.
Wp diabom, a wp dzieciom. (...)
dwigaj biaych ludzi brzemi,
prowad te wojny pokoju,
ujarzmij gd i choroby
w surowym, zacitym boju. (...)
nie wolno ci si uchyli
Utwr idealnie ukazuje sposb mylenia wczesnych Europejczykw. Takie wiersze jak te nie
byy wymwk dla pastw prowadzcych intensywn polityk kolonialn , wielu z nich
(europejczykw)wierzyo, e maj obowizek niesienia osigni cywilizacji starego
kontynentu. Jules Ferry, francuski polityk w swoim przemwieniu zapewnia, e rasy wysze
maj za obowizek cywilizowania ras niszych. Artyci tacy jak Rudyard Kipling urodzeni w
koloniach lub blisko z nimi zwizani swoj twrczo opierali na idei poprawy gospodarczej,
duchowej i spoecznej ludw niszych. Te dziaania nie zawsze byy przeprowadzone w
sposb cywilizowany, a stosunek Europejczykw do ludnoci tubylczej mona w
niektrych przypadkach nazwa barbarzyskim- palenie wiosek, tpienie caych plemion,
niewolnictwo.

Skutki polityki kolonialnej

Skutki intensywnej polityki kolonialnej prowadzonej w XIX wieku mona podzieli na trzy
grupy: polityczne, spoeczno-ekonomiczne i zbrojne. O ile kwestie spoeczno-ekonomiczne i
polityczne nie budz pyta to kwesti zbrojn mona rozbi na trzy podgrupy. Pierwsz z
nich s konflikty na tle kolonialnym, drug s powstania antykolonialne, a stawk zamykaj
zatargi pomidzy pastwami o kolonie
Efekty polityki kolonialnej wida take na mapach. W 1900 roku ponad poowa ldw kuli
4 | Strona

ziemskiej bya posiadociami kolonialnymi, a 1/3 ludnoci pozostawaa w zalenoci

kolonialnej. Jak wielkie byy mocarstwa kolonialne pokazuje imperium brytyjskie, ktrego
powierzchnia na pocztku wieku XX przekraczaa 33 mln kilometrw
kwadratowych(najwiksze pastwo w historii wiata, 25% wszystkich ldw ziemi), a w jego
granicach mieszkaa 1/5 ludnoci wiata.
Tabela nr.4 Procent terenw pod panowaniem europejskich mocarstw kolonialnych na
poszczeglnych kontynentach.

W Afryce
W Azji
W Polinezji
W Australii

1876 r.

1900

10,8 %
51,5%
56,8 %
100%

90,4 %
56,6%
98,9%
100%

Wzrost( w pkt.
procentowych)
79,8
5,1
42,1
0

Jak wida w tabeli ostanie wierwiecze wieku XIX nasilia si ekspansja kolonialna.
Myl ,e do grupy drugiej mona zaliczy tylko powstanie sipajw w Indiach, byo to jedyne
powstanie skierowane dokadnie w stron kolonizatora i miao na celu odzyskanie
niepodlegoci.
Wszystko zaczo si od ograniczenia wadzy maharadw i nizamw w Indiach, by to
pocztek restrykcyjnej polityki Anglii prowadzonej w tej azjatyckiej kolonii. Nowe prawa w
kwestii dzierawy, brak moliwoci na przekazanie posiadanego urzdu swojemu
najstarszemu synowi(tradycja), zakazanie rytuau sati(palenie wdw z mami) i wcielanie
hindusw muzumaskich i wyznawcw hinduizmu do jednej armii i podporzdkowanie ich
jednemu regulaminowi- to wszystko prowadzio do drobnych buntw na terenie caego kraju,
ktre z atwoci byy tumione przez regularna i dobrze wyszkolon armi imperium
brytyjskiego.
Czar goryczy przela tuszcz. Wprowadzenie do indyjskiej armii nowego typu broni
(karabin Enfield) ktrej lufa musiaa by wyczyszczona i zakonserwowana tuszczem
woowym lub wieprzowym (wzgldy religijne nie pozwalay Hindusom na dotykanie tuszczu
krowiego, a muzumanom- wiskiego). Z tego powodu wybucho powstanie, ktre mona
uzna za pierwszy niepodlegociowy zryw indyjski. Powstanie sipajw- czyli szeregowcw z
armii stacjonujcej w Indiach miao miejsce w 1858 roku. Po zajciu Delhi przez powstacw
zgoszono si do 90 letniego Bahadura-Szaha II, ostatniego z rodu Wielkich Mogow z
prob o zostanie imperatorem i przywdc powstania. Brak spjnoci w dziaaniach,
wyznaczenie sabych dowdcw wojsk przez Bahadura i nieposuszestwo muzumanw
przesdzio o losie powstania. By wrzesie 1858 roku kiedy Bahadur-Szah uciek i powstanie
miao swj koniec.
Anglicy po zwycistwie zastosowali liczne represje: zdegradowanie dowiadczonych
sipajw, odebranie broni, przeniesienie wojsk w gb kraju. Indie stay si prawdziw koloni.

5 | Strona

Naley zaznaczy, e podczas powstania sipajw po raz pierwszy w nowoytnym wiecie

zostao uyte pojcie dihadu.
Pierwsza Wojna Opiumowa- konflikt pomidzy Wielk Brytani ,a Chinami. Wielka Brytania
walczca o rozszerzenie swoich wpyww w Azji, chciaa aby Chiny stay si kolejnym
rynkiem zbytu dla brytyjskich towarw. Dynastia Qing panujca jednak ograniczaa si do
kilku monopolistycznych grup kupieckich pod chiskim nadzorem. Wymiana towarowa nie
bya moliwa, wiec kupcy brytyjscy musieli paci za zakupione towary srebrem. Aby sobie
zrekompensowa straty srebra Brytyjczycy z Indii zaczli przemyca opium i sprzedawa na
czarnym rynku w Chinach. Jeden z adunkw zosta przechwycony przez rzd chiski i tak
rozpocza si I wojna opiumowa. Imperium brytyjskie wystawio do walki imperium
19 tysicy onierzy, z ktrych 69 polego a 451 zostao rannych. Siy chiskie nie s znane,
ale polego lub zostao pojmanych nawet do 20 000 tysicy ludzi. Wojn zakoczyo
podpisanie traktatu nankiskiego 29 sierpnia 1842 roku.
Traktat zawiera liczne ustpstwa dla cudzoziemcw: likwidacja gildii kohong, oddanie
Hongkongu Brytyjczykom, otworzenie 5 portw dla Europy, pastwa europejskie zwolniono
z koutou (obowizku wielokrotnego klkania i kaniania si).
II wojna opiumowa- po odrzuceniu propozycji cakowitego otwarcia Chin na handel zoonej
przez Angli, Francja, Rosje i Stany Zjednoczone rzd chiski aresztowa 12-osobow zaog
chisk pywajc pod brytyjsk bander pod zarzutem przemytu opium i piractwa. Okazao
si to pretekstem do kolejnej wojny na tle kolonialnym. Wojna bya dwufazowa i trwaa 4
lata. Siy chiskie okazay si by ponad 10 razy wikszymi od si Anglii, Francji i USA. Po
zwycistwie koalicji podpisano traktat w Pekinie. Do postanowie traktatu naleao:
zapacenie kontrybucji przez Chiny, legalizacja sprzeday opium, zrzeknicie si kilku
spornych terytoriw na rzecz Rosji i Anglii, uzyskano pozwolenie na dziaalno misyjn i
utworzenie ambasad w Pekinie.

Wojny burskie. Kolejnym konfliktem na tle kolonialnym s dwie wojny burskie, ktre
rozegray si odpowiednio w 1880-81 i 1889-1902. Naprzeciwko siebie stana strona
brytyjska z regularn armi i Burowie z armi chopsk. I wojna burska okazaa si
policzkiem dla Imperium Brytyjskiego, ktre 23 marca 1881roku musiao uzna
niepodlego Transwalu. Transwal otrzyma niepodlegy rzd nad ktrym teoretyczn piecz
sprawowaa Krlowa Wiktoria. Konflikt ten mia podoe gospodarcze- odkrycie z
diamentw odpowiednio w Transwalu i Oranii.
To II konfliktu bursko-angielskiego stanowiy kwestie ekonomiczne- w 1886 roku w
Transwalu i Oranii odnaleziono bogate pokady zota i diamentw-wydobycie tych kruszcw
obronio przed bankructwem Transwal. Euforia bya niewskazana ...nie cieszy si, a paka
powiniene, bo to zoto potoki krwi naszej wytoczy powiedzia Piet Joubert, wczesny
prezydent Transwalu spodziewajc si kolejnych zbrojnych interwencji ze strony brytyjskiej.
Tak te si stao, wojna trwaa 2 lata, Kitchener aby zdusi partyzantk wykorzysta obozy
koncentracyjne, w ktrych zamyka ludno farmersk, eby nie pomagaa walczcym
6 | Strona

partyzantom. 31 maja 1902 roku podpisano pokj w Vereenging. Pastwa burskie dziki
odszkodowaniom szybko odbudoway gospodark, w 1906 zostay koloniami brytyjskimi, a
w 1910 weszy w skad nowego dominium Zwizek Afryki Poudniowej. Warto zaznaczy,
e przyszy premier Wielkiej Brytanii zosta osadzony w burskim obozie jenieckim, z ktrego
pniej uciek i wrci do Wielkiej Brytanii. Po tym wyczynie zosta okrzyknity bohaterem
narodowym.
Pastwo nad Nilem
Egipt by krajem , w ktrym wpywy francuskie przewyszay te wyspiarskie. Brytyjczycy nie
interesowali si Egiptem do czasu wybudowania Kanau Sueskiego, ktrego budowa
diametralnie zmienia zdanie imperium brytyjskiego o Egipcie jako strategicznym punkcie na
mapie wiata. Niestety dla Anglikw to Francuzi posiadali ponad poow akcji do Kanau
Sueskiego. Moliwo wejcia w polityk Egiptu nadarzya si w 1875r. gdy kedyw Izmail
by zmuszony do odsprzedania swoich udziaw ze wzgldu na pogbiajce si dugi (do
Kanau Sueskiego). Benjamin Disraeli nie wahajc si wzi poyczk opiewajc na 5
milionw funtw u swojego kolegi bankiera Rothschilda, i wykupi pakiet egipski.
Oczywicie taki jednorazowy zastrzyk gotwki dla rzdu egipskiego by krtkotrwaym
rozwizaniem. Kedyw Izmaili ogosi bankructwo i na swojego nastpc wyznaczy syna
Teufika, ktremu wystarczyo bycie marionetk w rkach europejskich mocarstw.
Niezadowolenie roso, a bunty si wzmagay. Na czele jednego z nich stan Arabi. Byo to
powstanie nacjonalistyczne. Zbombardowanie Aleksandrii i rozgromienie wojsk pod Tall-al.Kabirem wystarczyo aby Anglicy zostali jedyn si majc wpywy w Egipcie. Francuzi
borykajcy si z problemami europejskimi odpucili Egipt.
Podczas umacniania wadzy w Egipcie przez Wielk Brytani, w nowo nabytej prowincji
egipskiej wybucho powstanie. Inicjatorem zbrojnego wystpienia by Mahdi(Mohammed
Ahmed). Ludno Sudaska sprzyjaa Mahdiemu, dlatego te jego armia wygraa szereg
bitew w 1883r. z armi egipsk dowodzon przez Hicksa(zgin w walkach). W 1885 zdobyli
Chartum i proklamowali zaoenie pastwa sudaskiego. Umacnianie pozycji w Kairze
opnio wypraw wojenn Anglikw na poudnie. Armia angielska, ktr dowodzi genera
Horatio Kitchener bya bardzo dobrze wyszkolona i uzbrojona. Ich liczebno nie miaa
znaczenia w starciu z kilka razy wiksz armia mahdystw. Armia Sudaska borykaa si z
klskami godu, ktre w 6 lat zredukoway jej liczebno z 250 tys. onierzy do 100 tys.
Rozbite pastwo Mahdiego zostao kondominium anglo-egipskim. Ta wyprawa miaa swoje
podoe gospodarcze, gdy Anglicy chcieli zaoy na terenie Sudanu i Egiptu plantacje
baweny
Zatargi o kolonie to kolejno konflikty:
Wojna Hiszpanii z USA- zakoczone przegran Hiszpanii (po tej wojnie Rudyard Kipling
wysa swj wiersz Biaych ludzi brzemi do jednej z gazet amerykaskich)
-Pokj w Paryu USA otrzymao Kub, Guam, Filipiny i Puerto Rico.
Wojna Rosji z Japoni o wpywy w Azji, gwn przyczyn byo zerwanie stosunkw
midzynarodowych z Japoni przez Rosj w 1904roku. Po kilku druzgoccych porakach
odniesionych przez siy rosyjskie, w ktrych strona rosyjska notabene stracia mniej ludzi ni
7 | Strona

Japonia, podpisano traktat w Portsmouth na mocy, ktrego pastwo japoskie otrzymao:

Port Artur, kawaek Sachalinu, wpywy w Mandurii i Korei oraz zezwolenie na pow ryb w
strefie wd rosyjskich.
Szecioletni spr pomidzy Niemcami a Francj o hegemoni w Maroku zaagodzony zosta
dopiero w 1911 roku po wkroczeniu Wielkiej Brytanii. Niemcy odstpili od roszcze do
Maroka w zamian za 275 tys. km kwadratowych Konga i prawo do prowadzenia interesw w
Maroku na rwni z Francuzami. W marcu 1912 roku Sutan Mulaj Hafid podpisa z Francj
umow o protektoracie pastwa francuskiego nad Marokiem. Ten konflikt wyoni siy i
koalicje panujce w Europie, ktre pniej miay stan naprzeciwko siebie w I Wojnie
wiatowej
Dwa ostanie konflikty byy lokalnymi sporami zwiastujcymi I wojn wiatow. Mona wic
powiedzie e zatargi o kolonie byy jedn z gwnych przyczyn wojny ententy z pastwami
centralnymi
Wraz ze wzrostem ludnoci(ktry ukazany jest w tabeli numer 3) wzrastaa migracja z
przeludnionych krajw lub terytoriw do innych czci wiata. W drugiej poowie XIX wieku
przybraa one ogromne rozmiary poniewa z Europy wyprowadzio si 34 miliony osb ,
gownie byli to Anglicy i Niemcy. Angielscy emigranci uciekali do kolonii imperium
brytyjskiego (Australia, Kanada, Nowa Zelandia i Poudniowa Afryka) lub do Stanw
Zjednoczonych. Niemcy opuszczajcy swj kraj nie mogli osiedli si w swoich koloniach ze
wzgldu na niesprzyjajcy klimat dlatego wybierali USA i Brazyli. Jednym z niewielu
pastw Europejskich z ktrej nie wychodzili ludzie bya Francja, w ktrej nie nastpi
znaczcy wzrost ludnoci(okoo 3 miliony w latach 1871-1914) i brakowao rk do pracy w
rodzimym przemyle.
Ruch migracyjny zosta zahamowany pod koniec XIX wieku gdy zaczo brakowa
pracownikw w fabrykach niemieckich i angielskich, tutaj na pomoc przyszy kolonie i tania
sia robocza, ktr mona byo sprowadzi z zamorskich posiadoci.
Jak ju wspomniaem moliwo eksportu kapitau zachcaa kolonizatorw do podbijania
terytoriw. Zauwamy, e wywz kapitau dla kadego z europejskich gigantw by
odmienny. Rni si od siebie miejscem lokowania, iloci wywiezionych pienidzy i
sposobem w jaki ten kapita zosta wywieziony.
Tabela nr.5: Kapita wywieziony za granic (w mld frankw)
Lata
1862
1872
1882
1892
1902
1914

Anglia
3,6
15
22
42
62
75-100

Francja
----------10(1869)
15(1880)
20(1890)
27-37
60

Niemcy
--------------------?
?
12,5
44
8 | Strona

Tabela nr.6: Podzia wywiezionego kapitau na czci wiata, w ktrych zosta ulokowany.
brytyjski

francuski

Niemiecki

Kontynenty
Europa
Ameryka
Azja, Afryka,
Australia
Suma

-----------------------4
37
29

-----------------------23
4
8

-----------------------18
10
7

70

35

35

Naley zauway, e wyprowadzanie kapitau do pkolonii byo pozorne. W kontraktach

poyczkowych zawieray si klauzule w jakich firmach, koncernach maj by kupione
materiay na budow (np. szyny, wagony w przypadku linii kolejowych) lub produkty(np.
bro). Byy to firmy pochodzce z tego samego kraju co bank udzielajcy kredytu. W ten
sposb kapita rzeczywicie w wikszej czci zostawa w kraju poyczajcym. Takie
manewry byy stosowane w kierunku pkolonii np. Turcji, Persji oraz krajw Ameryki
Poudniowej

Moim zdaniem nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy kolonializm mia dobry
wpyw na losy wiata. Mona wymieni wiele argumentw przemawiajcych za dobrem
kolonializmu, lecz stosunek Europejczykw do ludw tubylczych, rasizm i przekonanie o
wyszoci czowieka biaego, nadszarpuj wizerunek kolonizatorw. To e z 38 kolonii
brytyjskich i francuskich w Afryce, a 22 zaliczane s do LDC(Least Developed Countries),
czyli najbiedniejszych krajw na wiecie, wiadczy o tym, e misja biaego czowieka nie do
koca si powioda.

9 | Strona