PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

Wytrzymao Materiaw - dzia mechaniki stosowanej zajmujcy si zachowaniem cia

staych pod wpywem rnego typu obcie. Celem analizy tego zachowania jest wyznaczenie
odpowiedzi ciaa na dziaajce obcienie tzn. wyznaczenie napre, odksztace i
przemieszcze wszystkich punktw ciaa.

1. Przedmiot i cel wytrzymaoci materiaw

Typ konstrukcji
Materia konstrukcji
Wymiary konstrukcji
Wizy (podpory)
Przekrj poprzeczny

Zestawienie
obcie

STATYKA
Reakcje podporowe

Siy wewntrzne
Siy przekrojowe

Pole napre
Pole przemieszcze

MECHANIKA CIAA
ODKSZTACALNEGO
TEORIA SPRYSTOCI
- wytrzymao mat.

Pole odksztace

TEORIA PLASTYCZNOCI
REOLOGIA

Warunki projektowania

POLSKIE NORMY

Wymiary przekroju poprzecznego

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

2. Podzia konstrukcji inynierskich

KONSTRUKCJA INYNIERSKA
element nony + podpory

konstrukcje prtowe

konstrukcje cienkocienne

konstrukcje masywne

belki
powoki

ramy

stopy
fundamentowe

tarcze

uki

pyty

kratownice
ciany oporowe
ruszty

powoki
kuliste

Konstrukcje:

paskie

przestrzenne

Konstrukcje:

statycznie wyznaczalne

statycznie niewyznaczalne

Konstrukcje:

stalowe

drewniane

elbetowe

3. Klasyfikacja obcie
OBCIENIA

Bezporednie
stae i zmienne (w czasie)
skupione i cige
statyczne i dynamiczne

powierzchniowe i objtociowe

Porednie
przemieszczenia wymuszone:
- temperatur
- wilgotnoci
- skurczem
- osiadaniem podpr
- spreniem

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

Obcienia

Normy obcieniowe:

- charakterystyczne
- obliczeniowe (charakterystyczne wsp. obc.)

PN-82/B-02000

Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci.

PN-82/B-02001

Obcienia budowli. Obcienia stae.

PN-82/B-02003

Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne.

Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe

PN-82/B-02004

Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne.

Obcienia pojazdami.

PN-80/B-02010

Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie niegiem.

PN-77/B-02011

Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie wiatrem.

PN-88/B-02014

Obcienia budowli. Obcienie gruntem.

PN-87/B-02013

Obcienia budowli. Obcienia zmienne rodowiskowe.

Obcienie oblodzeniem.

PN-86/B-02015

Obcienia budowli. Obcienia zmienne rodowiskowe.

Obcienie temperatur.

PN-86/B-02005

Obcienia budowli. Obcienia suwnicami pomostowymi, wcigarkami

i wcignikami.

4. Wizy (podpory) i ich reakcje (siy bierne)

podpora przegubowo-przesuwna

podpora przegubowo-nieprzesuwna
M
H

pene utwierdzenie
M

utwierdzenie z przesuwem

utwierdzenie z przesuwem

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

4.1. Obliczanie reakcji

- zasada zesztywnienia
- rwnowaga ciaa :

rwnowaga ukadu si
ciao w spoczynku

S=

X
Y = 0
Z

Mo =

Mox
Moy = 0
Moz

5. Podstawowe zaoenia

Zaoenie o orodku cigym - elementarne skadniki ciaa staego (o budowie

krystalicznej lub amorficznego) s nierozrnialne. Przedmiotem obserwacji jest tzw.
punkt materialny (tzn. punkt o niezerowej masie). Ciao (orodek) cigy - continuum
materialne - to takie ciao, ktre jest szczelnie wypenione punktami materialnymi (ciao
bez "dziur").

Zaoenie o rwnowadze statecznej

Rwnowaga obojtna

Rwnowaga stateczna

Rwnowaga niestateczna

Zaoenie o maych przemieszczeniach - zasada zesztywnienia

przemieszczenia punktw konstrukcji s mae w porwnaniu z jej charakterystycznymi
wymiarami (np. mniejsze od 1/250 dugoci belki, 1/4 gruboci pyty itp.).
Zasada zesztywnienia : wpyw przemieszcze konstrukcji na warto si biernych (reakcji
podpr) i si wewntrznych (przekrojowych) jest pomijalnie maly. Oznacza to, e przy
obliczaniu tych si nie rozrniamy konfiguracji aktualnej od wyjciowej.
P

A
a
L
B

x
R

MA

= RL P a = 0

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

6. Sia wewntrzna
o

1
A

P
o
I

II

P1
P = P ( ) r = const

II

PA

B
rA

PB

rB

II

P = P (r

= const

P = P ( r, )
Si wewntrzn nazywamy funkcj wektorow 2 wektorw - wektora wodzcego punktu A
i wersora normalnego paszczyzny, okrelajc wypadkow si midzyczsteczkowych
dziaajcych midzy wszystkimi punktami czci II, wyznaczonej przez t paszczyzn i
dowolnym punktem materialnym A lecym na paszczynie i nalecym do czci I.

7. Twierdzenie o rwnowanoci ukadu si zewntrznych i wewntrznych.

{ Z II }

{ZI }

II

{ WI}

{ZI }

{ W II }

{ Z II }

II

{Z I } + {Z II } = {0}

{Z I } + {W I } = {0}

{Z II } + {W II } = {0}

{W I } + {W II } = {0}
{W II } = {Z I }

S{W II } = S{Z I }

M o {W II } = M o {Z I }

{W I } = {Z II }

S{W I } = S{Z II }

M o {W I } = M o {Z II }

Rwnowano ukadu si zewntrznych i wewntrznych nie pozwala wyznaczy ukadu si

wewntrznych, gdy ukadw rwnowanych mona znale nieskoczenie wiele. Oznacza ona
jednak rwno sum obu ukadw i momentw obu ukadw wzg. dowolnego punktu "O".
Twierdzenia o rwnowanoci ukadu si zewntrznych i wewntrznych pozwalaj zatem w
oparciu o znajomo ukadu si zewntrznych okreli tzw. zredukowany (do punktu "O") ukad
si wewntrznych (tzn. sum i moment uk. si wewntrznych).

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

8. Siy przekrojowe w konstrukcjach prtowych

Prt - brya, ktrej jeden wymiar (dugo) jest nieporwnywalnie duy w stosunku do dwu
pozostaych (wymiary przekroju poprzecznego)

O prta - miejsce pooenia punktw bdcych rodkami cikoci przekrojw prta

paszczyznami przecinajcymi tworzce prta

Przekrj poprzeczny - przekrj prta paszczyzn prostopad do osi prta-

Zadanie : Wyznaczy zredukowany ukad si wewntrznych { W II }, tzn. wyznaczy wektor

sumy S { W II } i wektor momentu Mo { W II }.
Zredukowanego ukadu si wewntrznych, poszukujemy w przekroju poprzecznym prta,
a rodkiem redukcji jest rodek cikoci przekroju "O"
Pi

S { W II }

Ai

ri

II
M o { W II }

Rozwizanie: Korzystajc z twierdzenia o rwnowanoci ukadu si zewntrznych i

wewntrznych, a take uwzgldniajc zasad zesztywnienia, moemy zapisa:
S{W II } =

Pi {Z I }

M o {W II } =

r i Pi {Z I }

Skadowe tak wyznaczonego wektora sumy i momentu nazywamy siami przekrojowymi

S S ( N, Q y , Q z

M o M ( M x ,M y ,M z

My

Qy

Mx

N
y
x

Qz

Mz

8.1. Podstawowe przypadki redukcji

Ukad si zewntrznych { ZI } { W II } moe redukowa si w rodku cikoci przekroju
poprzecznego do:

wypadkowej, prostopadej do przekroju poprzecznego (sia osiowa, normalna, poduna)

Rozciganie

ciskanie

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

wypadkowej, lecej w paszczynie przekroju poprzecznego (sia poprzeczna, cinajca,

tnca)

Qy

Qz

y
x

cinanie

pary si lecej w paszczynie przekroju poprzecznego, a zatem pary o wektorze momentu

normalnym do przekroju ( moment skrcajcy )

Mx

y
x

Skrcanie

pary si lecej w paszczynie prostopadej do przekroju poprzecznego, a zatem pary o

wektorze momentu lecym w paszcz. przekroju ( moment zginajcy )

Zginanie
wzg. osi "z"
Mz

My

Zginanie
wzg. osi "y"

9. Statycznie wyznaczalne paskie konstrukcje prtowe

Definicja: konstrukcje skadajce si z prtw, ktrych osie le w jednej paszczynie,
obcione ukadem si okrelonym w tej samej paszczynie i tak poczone z podoem, e
reakcje podporowe mona wyznaczy na podstawie jedynie rwna rwnowagi.
q

y
I

9.1. Reakcje

Z 0
X = 0

II

Mox 0
Y = 0

Moy 0
Moz = M = 0

9.2. Siy przekrojowe

S ( N, Q Q y , 0 ) = ( N, Q )

M ( 0 , 0 ,M z M ) = ( M )

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

9.3 Ukad wasny przekroju poprzecznego

Przy poszukiwaniu si przekrojowych (poprzez redukcj obcienia zewntrznego) rezygnuje si
z globalnego ukadu wsprzdnych (x,y) na rzecz ukadu lokalnego zwizanego z przekrojem
poprzecznym. Ukad taki nosi nazw uk. wasnego przekroju poprzecznego.

n
N
N

n
Q

{ W II } = { Z I }

Q
Q

n
Q

{ W I } = { Z II }

9.4. Konwencja znakowania momentu od pary si, spody.

M

" spody "

+
" spody "

" spody "

" spody "

Umowa 1: graficznym reprezentatem momentu od pary si bdzie uk skierowany. Za dodatni

zwrot momentu przyjmujemy taki, ktry powoduje rozciganie dowolnie
wyrnionych wkien prta, zwanych spodami.
Umowa 2: O liczbow, na ktrej bdziemy odkada wartoci momentw przekrojowych
przyjmuje,y w ten sposb, e jest on prostopada do przyjtych spodw, a jej
dodatni zwrot "jest zgodny ze spodami".
9.5. Obliczanie momentu.

wektora a wzgldem punktu O

w zadaniach paskich

Mo ( a ) = r a

Mo ( a ) = r a sin =
d
= r a
= ad
r
O

od obcienia cigego wzg. pkt. O

dx

q(x)
a

S=

C ( xc )
xo

q( x ) dx
a

xc =

q ( x ) x dx
a
b

q ( x ) dx
a

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

b

Mo =

q ( x ) dx ( xo x ) =

= xo

a
b

q ( x ) xo dx

q ( x ) x dx =
a

q ( x ) dx xc q ( x ) dx = S ( xo xc )

Przykad
S
5
O
1

2
4/3

M o = 1 2 5 2 ( 1 3 2 + 1 ) = 8.33

2/3

10. Punkty, przedziay charakterystyczne w konstrukcjach prtowych

H
F

C
A B

G
K

Punkty charakterystyczne
- pocztek, koniec prta: A, K
- podpory: C, F, K
- punkty przyoenia obcienia: B, G, I
- pocztek i koniec obcienia cigego: D, E
- miejsca zmiany geometrii prta i punkty niecigoci: H

Przedziay charakterystyczne - przedziay pooone midzy pkt. charakteryst.

11. Zalenoci rniczkowe dla prta prostego
Definicja: prt prosty to prt, ktrego o jest lini prost.
q (x)

Q, N

q (x)

Q+dQ

M + dM

dx

M, q

Y = 0

dQ
= q ( x)
dx

Q q ( x) d x Q dQ = 0

M o = 0
( dx ) 2 0

Q d x + M q ( x) d x
dM
= Q ( x)
dx

dx
M dM = 0
2
,

d 2M =
dx 2

q ( x)

Wnioski:
1. jeeli q=0 to wykres funkcji Q(x) jest stay, a funkcji M(x) jest liniowy
2. jeeli q=const., to wykres funkcji Q(x) jest liniowy, a funkcji M(x) paraboliczny (2)
3. midzy M i Q zachodz wszystkie zalenoci, jakie wynikaj z wasnoci pochodnej

PODSTAWOWE POJCIA, DEFINICJE I ZAOENIA

10

Belki proste.

definicja: konstrukcja prtowa, ktrej o jest lini prost

typy belek prostych :

[ kN ]

belka wolnopodparta
z przewieszeniem

belka wolnopodparta

[ kNm ]

[ kN/m ]

belka wspornikowa

siy przekrojowe N, Q, M

M
y

N
x

reakcje

X = 0

Y = 0

M = 0

procedura rozwizywania belek

1. Z rwna rwnowagi obliczy reakcje
2. Zapisa rwnania si przekrojowych jako funkcje pooenia przekroju, w jego ukadzie
wasnym ( w przypadku M skorzysta z tzw. " spodw ")
3. Narysowa na osi belki wykresy N, Q, M
Q

o belki
spody