Literatura i kultura renesansu

GRUPA I
1. Objanij znaczenie nazwy epoki.
_________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
2. Wymie dwa wydarzenia historyczne, ktre w istotny sposb wpyny na uksztatowanie
si renesansu. Na czym polegao ich znaczenie dla epoki?
_________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
3. Uzupenij tabel.
Dziedzina

Przykad dziea

Charakterystyka twrczoci

Francesco
Petrarka
Micha Anio
Niccol
Machiavelli
4. Sformuuj dwa argumenty uzasadniajce tez, e ywot czowieka poczciwego Mikoaja
Reja naley do literatury popularnej.
_________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
5. Podaj dwa wydarzenia z ycia Jana Kochanowskiego wiadczce o tym, e by on
renesansowym humanist (czowiekiem renesansu).
_________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
6. Przeczytaj ponisze fragmenty tekstw, a nastpnie:
a) nazwij renesansowy nurt filozoficzny uobecniajcy si w obu wypowiedziach,
_________________________________________________________________________________________

b) wska trzy podobiestwa w postrzeganiu czowieka w rozprawie woskiego filozofa

i w pieni polskiego poety.
_________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

Giovanni Pico della Mirandola Mowa o godnoci czowieka [fragmenty]

Nie wyznaczam ci, Adamie, ani okrelonej siedziby, ani wasnego oblicza, ani te nie daj ci
adnej swoistej funkcji, aeby jakiejkolwiek siedziby, jakiegokolwiek oblicza lub
jakiejkolwiek funkcji zapragniesz, wszystko to posiada zgodnie ze swoim yczeniem i swoj
wol. []
Nie uczyniem ci ani istot niebiask, ani ziemsk, ani mierteln, ani niemierteln, aby
jako swobodny i godny siebie twrca i rzebiarz sam sobie nada taki ksztat, jaki zechcesz.
Bdziesz mg degenerowa si i stacza do rzdu zwierzt; i bdziesz mg odradza si
i moc swojego ducha wznosi si do rzdu istot boskich.
Jan Kochanowski Pie o dobrej sawie (fragment)
I szkoda zwa czowiekiem, kto bydlce1 yje,
Tkajc, lejc w si wszytko pki zstawa szyje2;
Nie chcia nas Bg pooy rwno3 z bestyjami:
Da nam rozum, da mow, a nikomu z nami.
Przeto chciejmy wzi przed si4 myli godne siebie,
Myli wane na ziemi, myli wane w niebie:
Sumy poczciwej5 sawie, a jako kto moe,
Niech ku poytku dobra splnego pomoe.
1

Bydlce jak bydl.

Sens wersu lejc w siebie pokarmy, a po same uszy.
3
Pooy rwno traktowa na rwni.
4
Wzi przed si rozway.
5
Poczciwej godnej, uczciwej.
2

7. Na podstawie poniszych fragmentw wska rnice midzy redniowiecznym

i renesansowym ideaem ycia.
redniowiecze
Renesans

Legenda o witym Aleksym [fragmenty]

Tu pod wschodem1 lea,
Kady na pomyje la.
A lea tu szenacie lat,
Wszytko cirpia prze Bog rad2. [...]
1
2

Pod wschodem pod schodami.

Wszytko cirpia prze Bog rad wszystko wycierpia dla Boga, czerpic rado z mki.

Jan Kochanowski Pie o cnocie (fragment)

A jeli komu droga otwarta do nieba
Tym co su ojczynie. Wtpi nie potrzeba,
e co im zazdro ujmie, Bg nagradza bdzie,
A cnota kiedykolwiek miejsce swe osidzie1.
1

Miejsce swe osidzie zajmie waciwe miejsce.

8. Przeczytaj ponisze fragmenty pieni, a nastpnie:

a) scharakteryzuj kreacj podmiotu lirycznego w utworze,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) rozpoznaj topos wykorzystany przez Kochanowskiego,
___________________________________________________________________________
c) przywoaj poet, ktrego wiersz parafrazuje Kochanowski w swojej pieni.
___________________________________________________________________________
Jan Kochanowski [Niezwykym i nie leda pirem opatrzony] (fragment)
Niezwykym i nie leda1 pirem opatrzony,
Polec precz, poeta, ze dwojej zoony
Natury; ani ja ju przebywa na ziemi
Wicej bd, a wietszy nad zazdro, ludnemi
Miasty wzgardz. []
[] nie umr ani mi czarnemi
Styks niewesoa zamknie odnogami swemi.
1

Nie leda nie byle jakim.

9. Zbadaj wersyfikacj fragmentu pieni zacytowanego w zadaniu 8.:

a) nazwij system wersyfikacyjny zrealizowany w utworze,
___________________________________________________________________________
b) przeanalizuj budow wersyfikacyjn pierwszej strofy i wska dwie cechy tego systemu
obecne we fragmencie utworu,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
c) nazwij rodek stylistyczny zastosowany przez poet na pograniczu obu strof.
___________________________________________________________________________
10. Przeczytaj ponisze fragmenty tekstw, a nastpnie:
a) scharakteryzuj postaw opisan w obu utworach,
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
b) nazwij kierunek filozoficzny, dla ktrego bya ona waciwa,
___________________________________________________________________________

c) objanij, na czym polega zmiana stosunku podmiotu lirycznego do przywoywanych przez

niego wartoci (odwoaj si do kontekstu biograficznego).
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Jan Kochanowski [Nie porzucaj nadzieje] (fragment)
Nic wiecznego na wiecie:
Rado si z trosk plecie,
A kiedy jedna wemie moc nawitsz,
W ten czas masz ujrze odmian naprdsz.
Lecz na szczcie wszelakie
Serce ma by jednakie [].
Jan Kochanowski Tren IX [fragmenty]
Kupi by ci, Mdroci, za drogie pienidze,
Ktra (jeli prawdziwie mieni) wszytki dze,
Wszytki ludzkie frasunki umiesz wykorzeni [].
Ty wszytki rzeczy ludzkie masz za fraszk sobie,
Jednak myl tak w szczciu, jako i w aobie
Zawdy niesiesz.
11. Na podstawie fragmentu pieni J. Kochanowskiego okrel dwie zasady, ktre powinien
respektowa idealny wadca.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
Jan Kochanowski [Wy, ktrzy pospolit rzecz wadacie] (fragment)
Miejcie to przed oczyma zawdy1 swojemi,
ecie miejsce zasiedli Boe na ziemi,
Z ktrego macie nie tak swe wasne rzeczy,
Jako wszytek ludzki mie rodzaj na pieczy.
A wam wic nad mniejszymi zwierzchno jest dana,
Ale i sami macie nad sob Pana [].
1

Zawdy zawsze.

12. Porwnaj kreacj Makbeta z ideaem wadcy przedstawionym w pieni Jana

Kochanowskiego.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
4

13. Odwoujc si do Makbeta, objanij, na czym polegaj rnice midzy tragedi antyczn
a szekspirowsk. Uwzgldnij wskazane kryteria.
zamanie zasady
jednoci czasu
i miejsca
wprowadzenie scen
zbiorowych
i drastycznych
niejednolito
nastroju;
przemieszanie
kategorii
estetycznych
odmienne rda
tragizmu

14. R Wska rne sposoby nawizywania do antyku w trenach J. Kochanowskiego.

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
15. R Jakie znaczenie w cyklu poetyckim ma Tren X J. Kochanowskiego? Odpowiedz na
podstawie analizy przywoanego utworu i wiedzy na temat caoci cyklu.
Jan Kochanowski Tren X
Orszulo moja wdziczna, gdzie mi si podziaa?
W ktr stron, w ktr si krain udaa?
Czy ty nad wszystki nieba wysoko wzniesiona
I tam w liczb aniokw maych policzona?
Czyli do raju wzita? Czyli na szczliwe
Wyspy zaprowadzona? Czy ci przez teskliwe
Charon jeziora wiezie i napawa zdrojem
Niepomnym, e ty nie wiesz nic o paczu mojem?
Czy, czowieka zrzuciwszy i myli dziewicze,
Wzia na si postaw i pirka sowicze?
Czyli si w czycu czycisz, jeli z strony ciaa
Jakakolwiek zmazeczka na tobie zostaa?
Czy po mierci tam posza, kdy pierwej bya,
Nie si na ma cik ao urodzia?
Gdziekolwiek jest, jeli jest, lituj mej aoci.
A nie moesz li w onej dawnej swej caoci,
Pociesz mi, jako moesz, a staw si przede mn
Lubo snem, lubo cieniem, lub mar nikczemn.
5

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
16. R Wska cztery cechy utopijnego pastwa przedstawionego w dziele T. Morusa.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________