EGZAMIN MATURALNY

W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

FORMUA OD 2015
(NOWA MATURA)

MATEMATYKA
POZIOM ROZSZERZONY

ZASADY OCENIANIA ROZWIZA ZADA

ARKUSZ MMA-R1

MAJ 2015

Uwaga: Akceptowane s wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i speniajce warunki

zadania.
Zadanie 1. (01)
Wymagania oglne

II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

Wymagania szczegowe

Poprawna
odp. (1 p.)

1. Liczby rzeczywiste. Zdajcy wykorzystuje

pojcie wartoci bezwzgldnej i jej interpretacj
geometryczn, zaznacza na osi liczbowej zbiory
opisane za pomoc rwna i nierwnoci typu:
x a = b , x a > b , x a < b (R1.1).

3. Rwnania i nierwnoci. Zdajcy rozwizuje

rwnania i nierwnoci z wartoci
bezwzgldn (R3.9).

Zadanie 2. (01)
II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.
Zadanie 3. (01)
II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

2. Wyraenia algebraiczne. Zdajcy uywa

3
wzorw skrconego mnoenia na ( a b ) oraz

a 3 b3 (R2.1).

Zadanie 4. (01)
II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

6. Trygonometria. Zdajcy rozwizuje rwnania

i nierwnoci trygonometryczne (R6.6).

8. Geometria na paszczynie kartezjaskiej.

Zdajcy oblicza odlego punktu od prostej
(R8.4).

Zadanie 5. (01)
II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

Strona 2 z 36

Zadanie 6. (02)
11n3 + 6n + 5 2n 2 + 2n + 1
Oblicz granic lim

. W ponisze kratki wpisz kolejno cyfr

3
n
5n 2 4
6n + 1
jednoci i pierwsze dwie cyfry po przecinku rozwinicia dziesitnego otrzymanego wyniku.

II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

5. Cigi. Zdajcy oblicza granice cigw, korzystajc z granic

1 1
cigw typu , 2 oraz z twierdze o dziaaniach na
n n
granicach cigw (R5.2).

Odpowied
1

Zadanie 7. (02)

Liczby ( 1) i 3 s miejscami zerowymi funkcji kwadratowej f . Oblicz

II. Wykorzystanie
i interpretowanie
reprezentacji.

f (6)
.
f (12 )

4. Funkcje. Zdajcy interpretuje wspczynnikw

wystpujcych we wzorze funkcji kwadratowej w postaci
kanonicznej, w postaci oglnej i w postaci iloczynowej (4.10).

Rozwizanie (I sposb)
Zapisujemy trjmian kwadratowy w postaci iloczynowej
f ( x ) = a ( x + 1)( x 3) , gdzie a 0 .

Std za wynika, e

f (6)
a 73
7
=
=
.
f (12) a 13 9 39

Schemat oceniania
Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 1 p.

gdy wykorzysta posta iloczynow funkcji kwadratowej i zapisze

f (12 ) = a 13 9 i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.

f ( 6 ) = a 7 3 lub

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 2 p.

gdy obliczy warto

f (6)
7
.
=
f (12) 39

Strona 3 z 36

Rozwizanie (II sposb)

b
c
= 2 oraz
= 3 . Std b = 2a oraz c = 3a . Wzr
a
a
funkcji f moemy zapisa w postaci f ( x ) = ax 2 2ax 3a . Obliczamy wartoci funkcji dla
Z wzorw Vitea otrzymujemy

argumentw 6 i 12
f ( 6 ) = 36a 12a 3a = 21a oraz f (12 ) = 144a 24a 3a = 117 a .
Zatem

f (6)
21a
7
=
= .
f (12 ) 117a 39

Schemat oceniania
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.

gdy wykorzysta wzory Vitea i zapisze f ( 6 ) = 36a 12a 3a lub f (12 ) = 144a 24a 3a
i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.

gdy obliczy warto

f (6 )
7
=
.
f (12) 39

Zadanie 8. (03)
Udowodnij, e dla kadej liczby rzeczywistej x prawdziwa jest nierwno

x4 x2 2 x + 3 > 0 .

V. Rozumowanie
i argumentacja

2. Wyraenia algebraiczne. Zdajcy dodaje, odejmuje, mnoy

i dzieli wyraenia wymierne; rozszerza i (w atwych
przykadach) skraca wyraenia wymierne; uywa wzory
2
skrconego mnoenia na ( a b ) , a 2 b 2 . (R2.6, 2.1).

Rozwizanie (I sposb)
Przeksztamy nierwno rwnowanie w nastpujcy sposb
x4 2 x2 + 1 + x2 2 x + 1 + 1 > 0 ,

(x

1) + ( x 1) + 1 > 0 .
2

Lewa strona tej nierwnoci jest sum trzech skadnikw, z ktrych dwa pierwsze s
nieujemne, a trzeci dodatni, wic suma ta jest dodatnia dla kadej liczby rzeczywistej x.
Schemat oceniania I sposobu rozwizania
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.

gdy zapisze nierwno w postaci, z ktrej lew stron atwo mona zapisa w postaci sumy
skadnikw nieujemnych: x 4 2 x 2 + 1 + x 2 2 x + 1 + 1 > 0 .
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.

gdy zapisze nierwno w postaci: ( x 2 1) + ( x 1) + 1 > 0 i nie uzasadni prawdziwoci tej

2

nierwnoci.
Strona 4 z 36

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 3 p.

gdy przeprowadzi pene rozumowanie.

Rozwizanie (II sposb)
Przeksztamy nierwno rwnowanie w nastpujcy sposb
x4 x2 2 x + 2 + 1 > 0 ,
x 2 ( x 2 1) 2 ( x 1) + 1 > 0 ,

x 2 ( x 1)( x + 1) 2 ( x 1) + 1 > 0 ,

( x 1) ( x 2 ( x + 1) 2 ) + 1 > 0 ,
( x 1) ( x3 + x 2 2 ) + 1 > 0 ,
( x 1) ( x3 x 2 + 2 x 2 2 ) + 1 > 0 ,
( x 1) ( x 2 ( x 1) + 2 ( x 2 1) ) + 1 > 0
( x 1) ( x 2 ( x 1) + 2 ( x 1)( x + 1) ) + 1 > 0 ,
2
( x 1) ( x 2 + 2 ( x + 1) ) + 1 > 0 ,
2
( x 1) ( x 2 + 2 x + 1 + 1) + 1 > 0 ,
( x 1) ( ( x + 1)
2

+1 +1 > 0 .

( x 1) 0 oraz ( x + 1) + 1 > 0 dla kadej liczby rzeczywistej x, wic iloczyn

2
2
( x 1) ( ( x + 1) + 1) jest nieujemny. Std wynika, e lewa strona nierwnoci jest dodatnia

Poniewa

dla kadej liczby rzeczywistej x.

Schemat oceniania II sposobu rozwizania

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 1 p.

gdy zapisze nierwno w postaci: x 2 ( x 2 1) 2 ( x 1) + 1 > 0 .

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 2 p.

gdy zapisze nierwno w postaci: ( x 1) ( x 2 + 2 x + 2 ) + 1 > 0 i nie uzasadni prawdziwoci

2

tej nierwnoci.
Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 3 p.

gdy przeprowadzi pene rozumowanie.

Rozwizanie (III sposb)
Rozwamy wielomian f ( x ) = x 4 x 2 2 x + 3 .

Pochodna tego wielomianu jest rwna f ( x ) = 4 x3 2 x 2 dla kadej liczby rzeczywistej x.

Poniewa f (1) = 4 2 2 = 0 , wic wielomian f jest podzielny przez dwumian x 1 .

Wykorzystujc schemat Hornera, otrzymujemy

1

4
4

0
4

2
2

Strona 5 z 36

2
0

Zatem f ( x ) = ( x 1) ( 4 x 2 + 4 x + 2 ) . Wyrnik trjmianu kwadratowego 4 x 2 + 4 x + 2 jest

rwny = 42 4 4 2 < 0 , wspczynnik przy x 2 jest dodatni, wic 4 x 2 + 4 x + 2 > 0 dla kadej
liczby rzeczywistej x. Wynika std, e
f ( x ) = 0 wtedy i tylko wtedy, gdy x = 1 ,
f ( x ) > 0 wtedy i tylko wtedy, gdy x > 1 ,

f ( x ) < 0 wtedy i tylko wtedy, gdy x < 1 .

To oznacza, e w punkcie x = 1 wielomian f osiga minimum lokalne, ktre jest jednoczenie

jego najmniejsza wartoci, gdy w przedziale ( ,1 wielomian f jest funkcj malejc,
a w przedziale 1, + ) rosnc.

Poniewa f (1) = 14 12 2 1 + 3 = 1 , wic f ( x ) f (1) = 1 > 0 , czyli x 4 x 2 2 x + 3 > 0 dla

kadej liczby rzeczywistej x. To koczy dowd.
Schemat oceniania III sposobu rozwizania
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.

gdy obliczy pochodn wielomianu

f ( x ) = x 4 x 2 2 x + 3 , zapisze, e liczba 1 jest

pierwiastkiem pochodnej: f ( x ) = 4 x3 2 x 2 , f (1) = 4 2 2 = 0 .

Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.

gdy zapisze pochodn w postaci : f ( x ) = ( x 1) ( 4 x 2 + 4 x + 2 ) i zbada znak pochodnej, ale nie

przeprowadzi rozumowania do koca lub przeprowadzi je z bdem.
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 3 p.

gdy przeprowadzi pene rozumowanie.

Strona 6 z 36

Zadanie 9. (03)
Dwusieczne czworokta ABCD wpisanego w okrg przecinaj si w czterech rnych
punktach: P, Q, R, S (zobacz rysunek).

D
S

A
P

R
Q

B
C
Wyka, e na czworokcie PQRS mona opisa okrg.
7. Planimetria. Zdajcy stosuje twierdzenia charakteryzujce
czworokty wpisane w okrg i czworokty opisane na okrgu
(R7.1).

V. Rozumowanie
i argumentacja.

Rozwizanie (I sposb)
Oznaczmy BAP = PAD = oraz CBP = ABP = .

D
A

R
Q

C
Poniewa czworokt ABCD jest wpisany w okrg, wic
180 2
180 2
= 90 oraz ADR =
= 90 .
BCR =
2
2
Zauwamy, e
AQD = 180 ( DAQ + ADQ ) = 180 ( + ( 90 ) ) = 90 +
oraz
Zatem

BSC = 180 ( BCR + CBP ) = 180 ( ( 90 ) + ) = 90 +

PQR + PSR = ( 90 + ) + ( 90 + ) = 180 .

Strona 7 z 36

Suma wszystkich ktw czworokta jest rwna 360 , wic suma pozostaych dwch ktw
czworokta PQRS take jest rwna 180 . To oznacza, e na czworokcie PQRS mona opisa
okrg, co koczy dowd.
Schemat oceniania I sposobu rozwizania
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.
gdy przyjmie oznaczenia dwch ssiednich ktw wewntrznych czworokta ABCD (lub
oznaczy poowy tych ktw) np.: BAP = PAD = , CBP = ABP = oraz zapisze

dwa pozostae kty wewntrzne tego czworokta (lub ich poowy) w zalenoci od i :
BCR = DCR = 90 , CDR = ADR = 90 .
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.
gdy wyznaczy dwa przeciwlege kty czworokta PQRS w zalenoci od i :
AQD = 90 + , BSC = 90 + .
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 3 p.
gdy wykae, e suma dwch przeciwlegych ktw wewntrznych czworokta PQRS jest
rwna 180 .
Rozwizanie (II sposb)
Oznaczmy BAP = PAD = oraz CBP = ABP = .

D
A

R
Q

C
Poniewa czworokt ABCD jest wpisany w okrg, wic
180 2
180 2
BCR = DCR =
= 90 oraz CDR = ADR =
= 90 .
2
2
Zauwamy, e
SPQ = APB = 180 ( ABP + BAP ) = 180 ( + )
oraz
SRQ = CRD = 180 ( DCR + CDR ) = 180 ( ( 90 ) + ( 90 ) ) = + .
Zatem

SPQ + SRQ = 180 ( + ) + + = 180 .

Suma wszystkich ktw czworokta jest rwna 360 , wic suma pozostaych dwch ktw
czworokta PQRS take jest rwna 180 . To oznacza, e na czworokcie PQRS mona opisa
okrg, co koczy dowd.

Strona 8 z 36

Schemat oceniania II sposobu rozwizania

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 1 p.
gdy przyjmie oznaczenia dwch ssiednich ktw wewntrznych czworokta ABCD (lub
oznaczy poowy tych ktw) np.: BAP = PAD = , CBP = ABP = oraz zapisze

dwa pozostae kty wewntrzne tego czworokta (lub ich poowy) w zalenoci od i :
BCR = DCR = 90 , CDR = ADR = 90 .
Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 2 p.
gdy wyznaczy dwa przeciwlege kty czworokta PQRS w zalenoci od i :
SPQ = 180 ( + ) , SRQ = + .
Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 3 p.
gdy wykae, e suma dwch przeciwlegych ktw wewntrznych czworokta PQRS jest
rwna 180 .
Rozwizanie (III sposb)
Oznaczmy: BAP = DAP = , CBP = ABP = , DCR = BCR = ,
ADR = CDR = .

R
Q

Suma ktw czworokta ABCD jest rwna

2 + 2 + 2 + 2 = 360 .
Std
+ + + = 180 .
(1)
Z bilansu ktw w trjktach ADQ i BCS otrzymujemy
AQD = 180 ( + ) oraz BSC = 180 ( + ) .
Suma przeciwlegych ktw PQR i PSR czworokta PQRS jest wic rwna
PQR + PSR = 180 ( + ) + 180 ( + ) = 360 ( + + + ) .
Std i z (1) otrzymujemy
PQR + PSR = 360 180 = 180 .
To oznacza, e suma pozostaych dwch ktw czworokta PQRS take jest rwna 180 .
Zatem na czworokcie PQRS mona opisa okrg. To koczy dowd.

Strona 9 z 36

Rozwizanie (IV sposb)

Oznaczmy: BAP = DAP = , CBP = ABP = , DCR = BCR = ,
ADR = CDR = .

R
Q

Suma ktw czworokta ABCD jest rwna

2 + 2 + 2 + 2 = 360 .
Std
+ + + = 180 .
(1)
Z bilansu ktw w trjktach ABP i CDR otrzymujemy
BPA = 180 ( + ) oraz CRD = 180 ( + ) .
Kty BPA i SPQ s wierzchokowe, podobnie jak kty CRD i SRQ. Zatem
SPQ = 180 ( + ) oraz SRQ = 180 ( + ) .
Suma przeciwlegych ktw SPQ i SRQ czworokta PQRS jest wic rwna
SPQ + SRQ = 180 ( + ) + 180 ( + ) = 360 ( + + + ) .
Std i z (1) otrzymujemy
SPQ + SRQ = 360 180 = 180 .
To oznacza, e suma pozostaych dwch ktw czworokta PQRS take jest rwna 180 .
Zatem na czworokcie PQRS mona opisa okrg. To koczy dowd.
Schemat oceniania III i IV sposobu rozwizania
Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 1 p.
gdy przyjmie oznaczenia ktw wewntrznych czworokta ABCD (lub oznaczy poowy tych ktw), np.:
BAP = DAP = , CBP = ABP = , DCR = BCR = , ADR = CDR =

i zapisze:
e ich suma jest rwna 360 : 2 + 2 + 2 + 2 = 360
albo
wyznaczy dwa przeciwlege kty PQR i PSR czworokta PQRS w zalenoci od
, , i : PQR = 180 ( + ) , PSR = 180 ( + )
albo

wyznaczy dwa przeciwlege kty SPQ i SRQ czworokta PQRS w zalenoci od

, , i : SPQ = 180 ( + ) , SRQ = 180 ( + ) .

Zdajcy otrzymuje ............................................................................................................... 2 p.

gdy zapisze, e 2 + 2 + 2 + 2 = 360 oraz
wyznaczy dwa przeciwlege kty PQR i PSR czworokta PQRS w zalenoci od
, , i : PQR = 180 ( + ) , PSR = 180 ( + )

Strona 10 z 36

albo

wyznaczy dwa przeciwlege kty SPQ i SRQ czworokta PQRS w zalenoci od

, , i : SPQ = 180 ( + ) , SRQ = 180 ( + ) .

Zdajcy otrzymuje................................................................................................................ 3 p.
gdy wykae, e suma dwch przeciwlegych ktw wewntrznych czworokta PQRS jest
rwna 180 .
Zadanie 10. (04)
Dugoci bokw czworokta ABCD s rwne: AB = 2 , BC = 3 , CD = 4 , DA = 5 .

Na czworokcie ABCD opisano okrg. Oblicz dugo przektnej AC tego czworokta.

IV. Uycie i tworzenie

strategii.

7. Planimetria. Zdajcy stosuje twierdzenia charakteryzujce

czworokty wpisane w okrg i czworokty opisane na okrgu;
znajduje zwizki miarowe w figurach paskich
z zastosowaniem twierdzenia sinusw i twierdzenia cosinusw
(R7.1, R7.5).

Rozwizanie (I sposb)
Przyjmijmy oznaczenia a = AB = 2 , b = BC = 3 , c = CD = 4 , d = DA = 5 , x = AC ,

= ABC jak na rysunku.

D

c
C

A
Poniewa na czworokcie ABCD jest opisany okrg, wic CDA = 180 .
Z twierdzenia cosinusw zastosowanego do trjkta ABC otrzymujemy:
2
2
2
AC = AB + BC 2 AB BC cos ,
(1)

AC = 22 + 32 2 2 3 cos .

Teraz ponownie zastosujemy twierdzenie cosinusw, tym razem do trjkta ACD :

2
2
2
AC = CD + DA 2 CD DA cos (180 ) ,
2

AC = 42 + 52 + 2 4 5 cos .
(2)
Porwnujemy prawe strony rwna (1) i (2):
22 + 32 2 2 3 cos = 42 + 52 + 2 4 5 cos ,
13 12 cos = 41 + 40 cos

Strona 11 z 36

28
7
= .
52
13
Podstawiamy otrzyman warto do rwnania (1) i otrzymujemy:
84 169 + 84 253
2
7
AC = 13 12 = 13 +
.
=
=
13
13
13
13
Std wynika, e dugo przektnej AC jest rwna:
cos =

AC = 253
.
13

Uwaga
Ukad rwna (1) i (2) moemy rozwiza rugujc cos . Wtedy mnoymy obie strony
rwnania (1) przez 10, a obie strony rwnania (2 ) przez 3 i mamy
10 x 2 = 10 4 + 10 9 120 cos oraz 3x 2 = 3 16 + 3 25 + 120 cos .
Dodajc stronami otrzymane rwnania mamy
13 x 2 = 253 .
Std
x = AC = 253
.
13

Schemat oceniania I sposobu rozwizania

Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania .......................................................................................................................... 1 p.

Zdajcy zapisze rwnanie wynikajce z twierdzenia cosinusw zastosowanego do trjkta

ABC albo do trjkta CDA :
x 2 = 22 + 32 2 2 3 cos albo x 2 = 42 + 52 2 4 5 cos
i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.
Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.

Zdajcy zapisze

rwnanie z jedn niewiadom, np.:

22 + 32 2 2 3 cos = 42 + 52 2 4 5 cos (180 )

albo

ukad rwna w postaci:

10 x 2 = 10 4 + 10 9 120 cos i 3x 2 = 3 16 + 3 25 + 120 cos .
i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.
Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania....................................................................... 3 p.
Zdajcy

7
13

obliczy cosinus kta ABC: cos a =

zapisze rwnanie z niewiadom x, np.: 13 x 2 = 253 .

albo
Rozwizanie pene ................................................................................................................ 4 p.

Zdajcy obliczy dugo przektnej AC: AC = 253

.
13

Strona 12 z 36

Rozwizanie (II sposb)

Przyjmijmy oznaczenia x = AC y = BD jak na rysunku i niech R oznacza promie okrgu

opisanego na czworokcie ABCD.

D
4
C

y
5
3
x
2

A
Z twierdzenia Ptolemeusza otrzymujemy rwnanie
xy = 2 4 + 5 3 ,
xy = 23 .
Okrg opisany na czworokcie ABCD jest jednoczenie okrgiem opisanym na kadym
z trjktw ABC, BCD, CDA i ABD. Pole czworokta ABCD moemy zapisa na dwa
sposoby
PABCD = PABC + PCDA = PBCD + PABD .
abc
otrzymujemy rwnanie
Std i ze wzoru na pole trjkta P =
4R
2 3 x 4 5 x 2 5 y 3 4 y
+
=
+
,
4R
4R
4R
4R
26 x = 22 y ,
13
y= x.
11
Std i z rwnoci xy = 23 otrzymujemy
13
x x = 23 ,
11
23 11
x2 =
,
13
x = 253
.
13

Schemat oceniania II sposobu rozwizania

Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania ........................................................................................................................... 1 p.

Zdajcy zapisze

rwnanie wynikajce z twierdzenia Ptolemeusza: xy = 2 4 + 5 3

albo

Strona 13 z 36

pole czworokta ABCD na dwa sposoby i zapisze PABC + PCDA = PBCD + PABD lub
2 3 x 4 5 x 2 5 y 3 4 y
+
=
+
.
4R
4R
4R
4R

i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.

Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.

Zdajcy zapisze ukad rwna z niewiadomymi x i y:

xy = 2 4 + 5 3 oraz 2 3 x + 4 5 x = 2 5 y + 3 4 y .
i na tym zakoczy lub dalej popeni bdy.
Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania....................................................................... 3 p.
13
11
y y = 23 .
Zdajcy zapisze rwnanie z jedn niewiadom, np.: x x = 23 lub
11
13
Rozwizanie pene ............................................................................................................... 4 p.

Zdajcy obliczy dugo przektnej AC: x = AC = 253

.
13

Strona 14 z 36

Zadanie 11. (04)

W pierwszej urnie umieszczono 3 kule biae i 5 kul czarnych, a w drugiej urnie 7 kul biaych
i 2 kule czarne. Losujemy jedn kul z pierwszej urny, przekadamy j do urny drugiej
i dodatkowo dokadamy do urny drugiej jeszcze dwie kule tego samego koloru, co
wylosowana kula. Nastpnie losujemy dwie kule z urny drugiej. Oblicz prawdopodobiestwo
zdarzenia polegajcego na tym, e obie kule wylosowane z drugiej urny bd biae.

IV. Uycie i tworzenie

strategii.

10. Elementy statystyki opisowej. Teoria prawdopodobiestwa

i kombinatoryka. Zdajcy korzysta z twierdzenia
o prawdopodobiestwie cakowitym (R10.3).

Rozwizanie (I sposb)
Przyjmijmy nastpujce oznaczenia zdarze:
A - zdarzenie polegajce na tym, e z drugiej urny wylosujemy dwie kule biae,
B1 - zdarzenie polegajce na tym, e z pierwszej urny wylosujemy kul bia.
B2 - zdarzenie polegajce na tym, e z pierwszej urny wylosujemy kul czarn.
Wwczas B1 B2 = oraz B1 B2 = . Nastpnie
3
5
P ( B1 ) = > 0 oraz P ( B2 ) = > 0 .
8
8
Zatem spenione s zaoenia twierdzenia o prawdopodobiestwie cakowitym. Obliczamy
teraz prawdopodobiestwa warunkowe:

( ) = 15 oraz P ( A | B ) = ( ) = 7 .
P( A| B ) =
( ) 22
( ) 22
10
2

7
2

12
2

12
2

Z twierdzenia o prawdopodobiestwie cakowitym otrzymujemy

P ( A ) = P ( A | B1 ) P ( B1 ) + P ( A | B2 ) P ( B2 ) =

15 3 7 5 45 + 35
80
5
+ =
=
= .
22 8 22 8
8 22
8 22 11

Schemat oceniania I sposobu rozwizania

Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania ........................................................................................................................... 1 p.
Zdajcy opisze zdarzenia A, B1 i B2 .
Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.
Zdajcy
3
5
obliczy prawdopodobiestwa P ( B1 ) = oraz P ( B2 ) =
8
8
albo
15
7
obliczy prawdopodobiestwa P ( A | B1 ) =
, P ( A | B2 ) =
22
22
albo
3
15
obliczy prawdopodobiestwa P ( B1 ) = oraz P ( A | B1 ) =
22
8
albo

Strona 15 z 36

obliczy prawdopodobiestwa P ( B2 ) =

5
7
oraz P ( A | B2 ) =
.
22
8

Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania....................................................................... 3 p.

3
5
15
Zdajcy obliczy prawdopodobiestwa: P ( B1 ) = , P ( B2 ) = , P ( A | B1 ) =
,
22
8
8
7
P ( A | B2 ) =
.
22
Rozwizanie pene ................................................................................................................ 4 p.
5
Zdajcy obliczy prawdopodobiestwo: P ( A ) = .
11
Rozwizanie (II sposb)
Przyjmijmy, e A to zdarzenie polegajce na tym, e z drugiej urny wylosujemy dwie kule
biae. Rysujemy drzewo z istotnymi gaziami
3
8

5
8

B2

B1

( )
( )
10
2

()
( )

Losowanie kuli z pierwszej urny

7
2

12
2

12
2

bb

bb

Losowanie dwch kul z drugiej urny

lub
3
8

10
12

5
8

7
12

9
11

Losowanie kuli z pierwszej urny

B2

B1

Losowanie pierwszej kuli z drugiej urny

6
11

c Losowanie drugiej kuli z drugiej urny

Prawdopodobiestwo zdarzenia A jest rwne

P ( A) =

15 3 7 5 45 + 35
80
5
+ =
=
=
22 8 22 8
8 22
8 22 11
Strona 16 z 36

lub
1

9 5 7 6
45 + 35 80
5
P ( A) = 4 4 + 2
=
=
= .
8 12 11 8 12 11 16 11 176 11
3

10

Schemat oceniania II sposobu rozwizania

Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania ........................................................................................................................... 1 p.
Zdajcy narysuje drzewo ilustrujce losowanie (na rysunku musz wystpi wszystkie istotne
gazie).
Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.
Zdajcy zapisze prawdopodobiestwa przynajmniej na wszystkich istotnych odcinkach
jednego z etapw lub na jednej z istotnych gazi.
Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania ....................................................................... 3 p.
3 10 9
Zdajcy zapisze prawdopodobiestwa na wszystkich istotnych gaziach: ,
,
8 12 11

5 7 6
3
oraz ,
,
lub ,
8 12 11
8

10

2
12

2

5
oraz ,
8

7

2
12

2

Rozwizanie pene ................................................................................................................ 4 p.

5
Zdajcy obliczy prawdopodobiestwo: P ( A ) = .
11
Uwaga
Jeeli zdajcy rozwie zadanie do koca i otrzyma prawdopodobiestwo ujemne lub wiksze
od 1, to za cae rozwizanie otrzymuje 0 punktw.
Zadanie 12. (04)
Funkcja f okrelona jest wzorem f ( x) = x 3 2 x 2 + 1 dla kadej liczby rzeczywistej x.
Wyznacz rwnania tych stycznych do wykresu funkcji f , ktre s rwnolege do prostej
o rwnaniu y = 4 x .

IV. Uycie i tworzenie

strategii.

11. Rachunek rniczkowy. Zdajcy korzysta z geometrycznej

i fizycznej interpretacji pochodnej (R11.3).
8. Geometria na paszczynie kartezjaskiej. Zdajcy
wyznacza rwnania prostej, ktra jest rwnolega lub
prostopada do prostej danej w postaci kierunkowej
i przechodzi przez dany punkt (8.3).

Rozwizanie
Aby styczne byy rwnolege do prostej o rwnaniu y = 4 x , ich wspczynnik kierunkowy
musi by rwny 4. Obliczamy pochodn funkcji f: f ' ( x) = 3x 2 4 x .
Wspczynnik kierunkowy stycznej jest rwny wartoci pierwszej pochodnej funkcji
w punkcie stycznoci. Std 4 = f ( x0 ) . Wwczas

Strona 17 z 36

3x0 2 4 x0 = 4 ,
3x0 2 4 x0 4 = 0 ,
= 64 ,
2
x0 = lub x0 = 2 .
3
Istniej zatem dwie styczne do wykresu funkcji f rwnolege do prostej o rwnaniu y = 4 x

(
5 = 4 x + 2 oraz
y + 27
( 3)

5 oraz P = ( 2,1) . Styczne maj zatem rwnania postaci

w punktach P1 = 23 , 27
2

y 1 = 4 ( x 2 ) , czyli y + = 4 x + 67
oraz y = 4 x 7 .
27

Odp. Rwnania prostych stycznych maj posta: y = 4 x +

67
oraz y = 4 x 7 .
27

Schemat oceniania
Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania zadania............................................................................................................. 1 p.

Zdajcy

albo

obliczy pochodn funkcji f: f ' ( x) = 3x 2 4 x

zapisze warunek f ( x0 ) = 4 .

Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.

Zdajcy obliczy pochodn funkcji f: f ' ( x) = 3x 2 4 x i zapisze warunek f ( x0 ) = 4 .
Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania....................................................................... 3 p.
Zdajcy rozwie rwnanie 3x0 2 4 x0 = 4 i obliczy wsprzdne obu punktw stycznoci:

5
2
P1 = , , P2 = ( 2,1)
3 27
Uwaga
Jeeli zdajcy korzysta ze wzoru y = f ( x0 ) x + b , gdzie b = f ( x0 ) f ( x0 ) x0 , to obliczenie
wspczynnika b traktujemy jak obliczenie drugiej wsprzdnej punktu stycznoci.
Rozwizanie pene ................................................................................................................ 4 p.
67
Wyznaczenie rwna stycznych: y = 4 x +
i y = 4x 7 .
27
Uwaga
Jeeli zdajcy wyznaczy poprawnie wsprzdne tylko jednego punktu stycznoci
i w konsekwencji wyznaczy poprawnie rwnanie jednej stycznej, to otrzymuje 3 punkty.

Strona 18 z 36

Zadanie 13. (05)

Dany jest trjmian kwadratowy f ( x) = (m + 1)x 2 + 2(m 2)x m + 4 . Wyznacz wszystkie

wartoci parametru m, dla ktrych trjmian f ma dwa rne pierwiastki rzeczywiste x1 , x2 ,
speniajce warunek x12 x2 2 = x14 x2 4 .
III. Modelowanie
matematyczne.

3. Rwnania i nierwnoci. Zdajcy stosuje wzory Vitea

(R3.1).

Rozwizanie
Z treci zadania wynika, e m + 1 0 , czyli m 1 .
Trjmian f ma dwa rne pierwiastki rzeczywiste, gdy jego wyrnik jest dodatni, czyli
= ( 2 ( m 2 ) ) 4 (m + 1) ( m + 4 ) > 0 ,
2

Std m ( , 0 ) 72 , + .

8m 2 28m > 0 ,
4m(2m 7 ) > 0 .

D = ( , 1) ( 1, 0 ) 72 , + jest zbiorem wszystkich wartoci parametru m, dla ktrych

funkcja f jest trjmianem kwadratowym i ma dwa rne pierwiastki.

Warunek x12 x 22 = x14 x 24 moemy zapisa w postaci rwnowanej
x12 x 22 = (x12 + x 22 )(x12 x 22 ) ,
(x1 x2 )(x1 + x2 )(1 (x12 + x22 )) = 0 .
Std
x1 x 2 = 0 lub x1 + x 2 = 0 lub 1 (x12 + x 22 ) = 0 .
Rwno x1 x 2 = 0 przeczy zaoeniu x1 x2 .
Ze wzoru Vitea na sum pierwiastkw trjmianu kwadratowego moemy rwnanie
2(m 2)
x1 + x 2 = 0 zapisa w postaci
= 0 . Std m = 2 D .
m +1
Rwnanie 1 (x12 + x 22 ) = 0 moemy zapisa w postaci rwnowanej

(x

+ x2 ) 2 x1 x2 = 1 .
2

Ze wzorw Vitea otrzymujemy

2

m + 4
2(m 2)
= 1,

2
m +1
m +1
4 ( m 2 4m + 4 ) 2 m 8
+
1 = 0 ,
2
m +1
( m + 1)
4m 2 16m + 16 + ( 2m 8 )( m + 1) ( m + 1) = 0 ,
2

5m 2 24m + 7 = 0 .
Rozwizaniami tego rwnania s liczby
12 109
12 + 109
m1 =
D oraz m2 =
D.
5
5

Strona 19 z 36

12 + 109
, dla ktrej trjmian f ma dwa rne
5
pierwiastki rzeczywiste speniajce warunek x12 x 22 = x14 x 24 .

Istnieje zatem jedna warto parametru m =

Schemat oceniania

Rozwizanie zadania skada si z trzech etapw.

Pierwszy z nich polega na rozwizaniu nierwnoci > 0 : m ( , 0 ) 72 , + .

Za poprawne rozwizanie tego etapu zdajcy otrzymuje 1 punkt.
Uwaga

Jeeli zdajcy zapisze 0 , to za t cz otrzymuje 0 punktw.

Drugi etap polega na rozwizaniu rwnania x12 x 22 = x14 x 24 .
Za t cz rozwizania zdajcy otrzymuje 3 punkty.
Podzia punktw za drugi etap rozwizania:
1 punkt zdajcy otrzymuje za zapisanie rwnania w postaci:
(x1 x2 )(x1 + x2 )(1 (x12 + x22 )) = 0 lub rwnowanej.
2 punkty zdajcy otrzymuje za:
zapisanie rwnoci x1 x 2 = 0 i stwierdzenie, e przeczy ona zaoeniu x1 x2
albo
2(m 2)
rozwizanie rwnania
= 0: m = 2
m +1
albo

zapisanie rwnania 1 (x + x
2
1

2
2

m + 4
2(m 2)
= 0 w postaci, np.:
= 1.
2
m +1
m +1

3 punkty zdajcy otrzymuje za:

2(m 2)
= 0: m = 2
rozwizanie rwnania
m +1
oraz
2

m + 4
12 109
2(m 2)
rozwizanie rwnania
= 1 : m1 =
,
2
5
m +1
m +1
12 + 109
m2 =
.
5
12 + 109
Trzeci etap polega na wyznaczeniu szukanej wartoci parametru m: m =
. Za ten
5
etap zdajcy otrzymuje 1 punkt, o ile poprawnie wykona etapy I i II rozwizania albo
poprawnie wykona etap I i popenia bdy w rozwizaniu rwnania z etapu II, albo gdy
popenia bdy w etapie I i dobrze rozwie rwnanie z etapu II.

Strona 20 z 36

Uwagi:

1. Akceptujemy rozwizania, w ktrych zdajcy nie zapisuje zaoenia m + 1 0 , ktre

wynika ze sformuowania zadania.
2. Zdajcy nie musi rozwizywa nierwnoci > 0 , o ile sprawdzi czy dla m = 2 ,
12 109
12 + 109
m=
, m=
trjmian ma dwa rne pierwiastki rzeczywiste.
5
5
3. Jeeli zdajcy podzieli obie strony rwnania x12 x 22 = x14 x 24 przez x12 x22 bez
stosownego zaoenia i rozwie rwnanie 1 = x12 + x22 , otrzymujc

m=

12 109
lub
5

12 + 109
, to otrzymuje co najwyej 3 punkty za cae rozwizanie, przy czym
5
1 punkt moe otrzyma za rozwizanie nierwnoci > 0 , 1 punkt za zapisanie
rwnania 1 = x12 + x22 w postaci rwnania wymiernego z jedn niewiadom,
m=

m + 4
2(m 2)
= 1 oraz 1 punkt za wyznaczenie tego rozwizania
np.:
2
m +1
m +1
rwnania, ktre spenia nierwno > 0 .
4. Jeeli

zdajcy

nie

rozwizywa

nierwnoci

> 0,

ale

rozwiza

rwnanie

m + 4
2(m 2)
= 1 i sprawdzi, dla ktrej z otrzymanych wartoci m trjmian ma

2
m +1
m +1
pierwiastki rzeczywiste, to otrzymuje 3 punkty.

Strona 21 z 36

Zadanie 14. (05)

Podstaw ostrosupa ABCDS jest kwadrat ABCD. Krawd boczna SD jest wysokoci
ostrosupa, a jej dugo jest dwa razy wiksza od dugoci krawdzi podstawy. Oblicz sinus
kta midzy cianami bocznymi ABS i CBS tego ostrosupa.

IV. Uycie i tworzenie

strategii.

9. Stereometria. Zdajcy stosuje trygonometri do oblicze

dugoci odcinkw, miar ktw, pl powierzchni i objtoci
(9.6).

Rozwizanie (I sposb)
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.
S

2a

E
B
a

Dugo przektnej podstawy ostrosupa jest rwna AC = a 2 .

Trjkty ADS i CDS s przystajce (oba s prostoktne, maj wspln przyprostoktn DS
oraz AD = CD ), wic krawdzie boczne AS i CS ostrosupa maj t sam dugo.
Z twierdzenia Pitagorasa

SA = SC =

( 2a )

+ a2 = a 5 .

Trjkt ABS jest prostoktny, wic z twierdzenia Pitagorasa

SB =

(a 5 )

+ a2 = a 6 .

Odcinek AE jest wysokoci ciany bocznej ABS . Jego dugo moemy wyznaczy
zapisujc np. pole trjkta ABS na dwa sposoby
5
1
1
= CE .
a a 5 = a 6 AE , std AE = a
2
2
6
Z twierdzenia cosinusw dla trjkta AEC otrzymujemy
5
5
5
2a 2 = a 2 + a 2 2 a 2 cos .
6
6
6
1
2 6
.
Std cos = . Zatem sin =
5
5

Strona 22 z 36

Rozwizanie (II sposb)

Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.
S

2a

E
B
a

Dugo przektnej podstawy ostrosupa jest rwna AC = BD = a 2 .

Trjkty ADS i CDS s przystajce (oba s prostoktne, maj wspln przyprostoktn DS
oraz AD = CD ), wic krawdzie boczne AS i CS ostrosupa maj t sam dugo.
Z twierdzenia Pitagorasa

( 2a )

SA = SC =

+ a2 = a 5 .

Trjkt BDS jest prostoktny, wic z twierdzenia Pitagorasa

SB =

( 2a )

+ a 2

=a 6.

Odcinek AE jest wysokoci ciany bocznej ABS . Jego dugo moemy wyznaczy
zapisujc np. pole trjkta ABS na dwa sposoby
1
1
5
a a 5 = a 6 AE , std AE = a
= CE .
2
2
6
Z twierdzenia cosinusw dla trjkta AEC otrzymujemy
5
5
5
2a 2 = a 2 + a 2 2 a 2 cos .
6
6
6
1
2 6
.
Std cos = . Zatem sin =
5
5
Rozwizanie (III sposb)
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.
Dugo przektnej podstawy ostrosupa jest rwna AC = BD = a 2 .

Trjkty ADS i CDS s przystajce (oba s prostoktne, maj wspln przyprostoktn DS

oraz AD = CD ), wic krawdzie boczne AS i CS ostrosupa maj t sam dugo.
Z twierdzenia Pitagorasa

( 2a )

SA = SC =

+ a2 = a 5 .

Trjkt BDS jest prostoktny, wic z twierdzenia Pitagorasa

SB =

( 2a )

+ a 2

Strona 23 z 36

=a 6.

2a

E
B
a

O
a

A
Odcinek AE jest wysokoci ciany bocznej ABS . Jego dugo moemy wyznaczy
zapisujc np. pole trjkta ABS na dwa sposoby
1
1
5
a a 5 = a 6 AE , std AE = a
= CE .
6
2
2
a 2
sin = 2 =
2 a 5
6

3
.
5

Zatem cosinus.
cos

= 1 sin 2

sin = 2 sin

cos

= 1

= 2

3
2
.
=
5
5

3 2 2 6
.

=
5 5
5

Rozwizanie (IV sposb)

Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.
S

2a

C
a

B
a

O
D

Dugo przektnej podstawy ostrosupa jest rwna AC = BD = a 2 .

Trjkty ADS i CDS s przystajce (oba s prostoktne, maj wspln przyprostoktn DS
oraz AD = CD ), wic krawdzie boczne AS i CS ostrosupa maj t sam dugo.
Strona 24 z 36

Z twierdzenia Pitagorasa

( 2a )

SA = SC =

+ a2 = a 5 .

Trjkt BDS jest prostoktny, wic z twierdzenia Pitagorasa

SB =

( 2a )

+ a 2

=a 6.

Odcinek AE jest wysokoci ciany bocznej ABS . Jego dugo moemy wyznaczy
zapisujc np. pole trjkta ABS na dwa sposoby
1
1
5
a a 5 = a 6 AE , std AE = a
= CE .
2
2
6
3
.
Odcinek OE jest wysokoci trjkta AEC, wic OE = a
3
Pole trjkta AEC moemy zapisa na dwa sposoby
1
1
AE CE sin = AC OE ,
2
2
czyli
1
5
5
1
3
.
a
a
sin = a 2 a
2
6
6
2
3
Std
6 6 2 6
.
=
sin =
3 5
5
Schemat oceniania
Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania ........................................................................................................................... 1 p.

Zdajcy
wyznaczy dugoci krawdzi bocznych SA, SC i SB ostrosupa ABCDS:
SA = SC = a 5 , SB = a 6 i na tym poprzestanie lub dalej popenienie bdw.

zaznaczy poprawnie kt midzy cianami ABS i CBS.

Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.

Zdajcy

wyznaczy dugo odcinka AE : AE = CE = a

5
6

albo

zapisze jedn z funkcji trygonometrycznych poowy kta : np. sin

AO
AE

Pokonanie zasadniczych trudnoci zadania ....................................................................... 3 p.

Zdajcy
zapisze rwnanie wynikajcego z twierdzenia cosinusw dla trjkta AEC:
5
5
5
2a 2 = a 2 + a 2 2 a 2 cos
6
6
6
albo
Strona 25 z 36

obliczy sinus poowy kta : sin

3
5

albo

obliczy wysoko OE trjkta ACE: OE =

a 3
.
3

Rozwizanie prawie pene ................................................................................................... 4 p.

Zdajcy

obliczy cosinus kta AEC : cos =

1
5

albo

zapisze rwnanie, z ktrego mona obliczy sin :

1
1
a 3
a 56 a 56 sin = a 2
2
2
3

Rozwizanie pene ................................................................................................................ 5 p.

Wyznaczenie sinusa kta AEC : sin =

2 6
.
5

Uwaga
Jeeli zdajcy bdnie interpretuje kt midzy cianami bocznymi ABS i BCS, to moe
otrzyma co najwyej 1 punkt za wyznaczenie dugoci krawdzi bocznych.

Strona 26 z 36

Zadanie 15. (06)

Suma wszystkich czterech wspczynnikw wielomianu W ( x) = x 3 + ax 2 + bx + c jest

rwna 0. Trzy pierwiastki tego wielomianu tworz cig arytmetyczny o rnicy rwnej 3.
Oblicz wspczynniki a , b i c . Rozwa wszystkie moliwe przypadki.

IV. Uycie i tworzenie

strategii.

5. Cigi. Zdajcy stosuje wzr na n-ty wyraz i na sum

n pocztkowych wyrazw cigu arytmetycznego (5.3).
13. Rwnania i nierwnoci. Zdajcy korzysta z wasnoci
iloczynu przy rozwizywaniu rwna typu x ( x + 1)( x 7 ) = 0
(3.7).

Rozwizanie (I sposb)

Suma wspczynnikw wielomianu W ( x) = x 3 + ax 2 + bx + c jest rwna 1 + a + b + c = 0 .

Niech p oznacza najmniejszy pierwiastek wielomianu W. Poniewa pierwiastki wielomianu
tworz cig arytmetyczny o rnicy 3, wic pozostae dwa pierwiastki s rwne p + 3 oraz

p +6.
Wielomian moemy wic zapisa w postaci iloczynowej
a)
W ( x) = ( x p )( x p 3)(x p 6) .
Std
W ( x) = ( x 2 px 3x px + p 2 + 3 p ) ( x p 6 ) ,
W ( x) = x3 px 2 6 x 2 px 2 + p 2 x + 6 px + p 2 x p3 6 p 2 + 3 px 3 p 2 18 p ,
W ( x) = x3 + ( 3 p 9 ) x 2 + ( 3 p 2 + 18 p + 18) x + ( p3 9 p 2 18 p ) .

Porwnujemy wspczynniki wielomianu, otrzymujc ukad rwna:

a = 3 p 9

2
b = 3 p + 18 p + 18
c = p 3 9 p 2 18 p

Moemy zapisa ukad rwna

p 3 + ap 2 + bp + c = 0

3
2
( p + 3 ) + a ( p + 3 ) + b ( p + 3 ) + c = 0 .

3
2
( p + 6 ) + a ( p + 6 ) + b ( p + 6 ) + c = 0
Std po przeksztaceniach, otrzymujemy ukad rwna:
a = 3 p 9

2
b = 3 p + 18 p + 18
c = p 3 9 p 2 18 p

b)

c)

x1 + x2 + x3 = a
Korzystajc ze wzorw Vitea x1 x2 + x1 x3 + x2 x3 = b , moemy zapisa ukad
x x x = c
1 2 3
rwna, otrzymujc kolejno

Strona 27 z 36

 p + p + 3 + p + 6 = a

p ( p + 3) + p ( p + 6 ) + ( p + 3) ( p + 6 ) = b

p ( p + 3 ) ( p + 6 ) = c
a = 3 p 9

2
b = 3 p + 18 p + 18
c = p 3 9 p 2 18 p

Std i z rwnoci 1 + a + b + c = 0 , otrzymujemy

( 3 p 9 ) + ( 3 p 2 + 18 p + 18) + ( p3 9 p 2 18 p ) + 1 = 0 ,
p 3 + 6 p 2 + 3 p 10 = 0 .

Liczba 1 jest pierwiastkiem tego rwnania, wic z twierdzenia Bzouta wynika, e wielomian
p 3 + 6 p 2 + 3 p 10 jest podzielny przez dwumian p 1 .
Wykonujemy dzielenie, stosujc np. schemat Hornera.
1

1
1

6
7

3
10

10
0

Rwnanie moemy wic zapisa w postaci ( p 1) ( p 2 + 7 p + 10 ) = 0 .

Pozostae rozwizania rwnania p 3 + 6 p 2 + 3 p 10 = 0 to pierwiastki trjmianu
kwadratowego p 2 + 7 p + 10 , czyli liczby p = 5 , p = 2 .
Gdy p = 1 , to wtedy a = 12 , b = 39 , c = 28 .
Gdy p = 5 , to wtedy a = 6 , b = 3 , c = 10 .
Gdy p = 2 , to wtedy a = 3 , b = 6 , c = 8 .
a = 12

Odpowied: Wspczynniki a, b, c s rwne: b = 39 lub

c = 28

a = 3
a = 6

b = 6 lub b = 3
c = 8
c = 10

Rozwizanie (II sposb)

Z rwnoci 1 + a + b + c = 0 otrzymujemy c = 1 a b . Wielomian W moemy zapisa

w postaci
W ( x) = x3 + ax 2 + bx 1 a b ,

W ( x) = x3 1 + ax 2 a + bx b ,
W ( x) = ( x 1) ( x 2 + x + 1) + a ( x 2 1) + b ( x 1) ,
W ( x) = ( x 1) ( x 2 + ( a + 1) x + a + b + 1) .

Std wynika, e liczba x = 1 jest pierwiastkiem wielomianu W.

Dalsz cz rozwizania moemy przeprowadzi na dwa sposoby
a) Pierwiastki tego wielomianu tworz cig arytmetyczny o rnicy rwnej 3, wic
mamy trzy takie cigi (1, 4,7 ) , ( 2,1, 4 ) , ( 5, 2,1) . Wielomian moemy wwczas zapisa
Strona 28 z 36

w postaci iloczynowej, odpowiednio:

W ( x ) = ( x 1)( x 4 )( x 7 ) , W ( x ) = ( x + 2 )( x 1)( x 4 ) , W ( x ) = ( x + 5 )( x + 2 )( x 1) .
Po doprowadzeniu do postaci uporzdkowanej mamy
W ( x ) = x3 12 x 2 + 39 x 28 , W ( x ) = x3 3 x 2 6 x + 8 , W ( x ) = x3 + 6 x 2 + 3x 10 .
Wyznaczamy odpowiednio wspczynniki wielomianu W:
( a = 12 , b = 39 , c = 28 ) lub ( a = 3 , b = 6 , c = 8 ) lub ( a = 6 , b = 3 , c = 10 ).
b) Niech x1 i x2 oznaczaj pierwiastki trjmianu T ( x) = x 2 + ( a + 1) x + a + b + 1 . Moemy
zaoy, e x1 x2 . Pierwiastki wielomianu W tworz cig arytmetyczny, wic z wasnoci
cigu arytmetycznego otrzymujemy np.:
( x1 = 4 , x2 = 7 ) lub ( x1 = 2 , x2 = 4 ) lub ( x1 = 5 , x2 = 2 )
Korzystajc ze wzorw Vitea, otrzymujemy trzy ukady rwna
4 + 7 = ( a + 1)

4 7 = a + b + 1

lub

11 = ( a + 1)

28 = a + b + 1

a = 12

b = 39

2 + 4 = ( a + 1)

2 4 = a + b + 1

lub

2 = ( a + 1)

8 = a + b + 1

lub
lub

Obliczamy odpowiednio c = 1 a b :
a = 12

lub
b = 39
c = 28

a = 3

b = 6
a = 3

b = 6
c = 8

lub
lub

lub

5 2 = ( a + 1)

5 ( 2 ) = a + b + 1

7 = ( a + 1)

10 = a + b + 1

a = 6

b = 3
a = 6

b = 3
c = 10

Rozwizanie (III sposb)

Suma wspczynnikw wielomianu W ( x) = x 3 + ax 2 + bx + c jest rwna 1 + a + b + c = 0 .

Z rwnoci 1 + a + b + c = 0 wynika, e liczba 1 jest pierwiastkiem wielomianu W.
Poniewa pierwiastki wielomianu tworz cig arytmetyczny o rnicy 3, to moemy zapisa
trzy cigi arytmetyczne, ktrych jednym z wyrazw jest liczba 1: (1, 4, 7 ) , ( 2,1, 4 ) ,

( 5, 2,1) .

Std wielomian W moemy wic zapisa w postaci:

W ( x ) = ( x 1)( x 4 )( x 7 ) lub W ( x ) = ( x + 2 )( x 1)( x 4 ) ,
lub W ( x ) = ( x + 5 )( x + 2 )( x 1)
Po doprowadzeniu do postaci uporzdkowanej mamy
W ( x ) = x 3 12 x 2 + 39 x 28 lub W ( x ) = x 3 3 x 2 6 x + 8 , lub W ( x ) = x 3 + 6 x 2 + 3 x 10 .
Wyznaczamy wspczynniki wielomianu W :
( a = 12 , b = 39 , c = 28 ) lub ( a = 3 , b = 6 , c = 8 ), lub ( a = 6 , b = 3 , c = 10 ).

Strona 29 z 36

Schemat oceniania
Rozwizanie, w ktrym postp jest niewielki, ale konieczny na drodze do penego
rozwizania ........................................................................................................................... 1 p.

Zdajcy

zapisze wielomian W w postaci iloczynowej, np.: W ( x) = ( x p )( x p 3)( x p 6 ) ,

gdzie p jest pierwiastkiem wielomianu

albo

zapisze ukad rwna, gdzie p jest pierwiastkiem wielomianu

p 3 + ap 2 + bp + c = 0

3
2
( p + 3 ) + a ( p + 3 ) + b ( p + 3 ) + c = 0

3
2
( p + 6 ) + a ( p + 6 ) + b ( p + 6 ) + c = 0

albo

zapisze ukad rwna, korzystajc ze wzorw Vitea

p + p + 3 + p + 6 = a

p ( p + 3) + p ( p + 6 ) + ( p + 3) ( p + 6 ) = b

p ( p + 3 ) ( p + 6 ) = c

albo

wyznaczy c = 1 a b i zapisze wielomian W w postaci

W ( x) = x3 1 + a ( x 2 1) + b ( x 1)

Rozwizanie, w ktrym jest istotny postp ........................................................................ 2 p.

Zdajcy zapisze

albo

albo

albo

a = 3 p 9
ukad rwna: b = 3 p 2 + 18 p + 18
c = p 3 9 p 2 18 p

wielomian W w postaci iloczynu: W ( x) = ( x 1) ( x 2 + ( a + 1) x + a + b + 1)

zapisze, e z rwnoci 1 + a + b + c = 0 wynika, e liczba 1 jest pierwiastkiem
wielomianu W
zapisze ukad czterech rwna z 4 niewiadomymi, np.
p + p + 3 + p + 6 = a

p ( p + 3) + p ( p + 6 ) + ( p + 3) ( p + 6 ) = b

p ( p + 3 ) ( p + 6 ) = c
1 + a + b + c = 0

Strona 30 z 36

Pokonanie zasadniczych trudnoci ..................................................................................... 4 p.

Zdajcy
wyznaczy wszystkie rozwizania rwnania p 3 + 6 p 2 + 3 p 10 = 0 : 1, 2, 5
albo

albo

zauway, e liczba 1 jest pierwiastkiem wielomianu W i zapisze trzy cigi

arytmetyczne o rnicy 3, ktrych jednym z wyrazw jest liczba 1:
(1, 4, 7 ) , ( 2,1, 4 ) , ( 5, 2,1)
zauway, e liczba 1 jest pierwiastkiem wielomianu W i zapisze jeden cig
arytmetyczny o rnicy 3, w ktrym jednym z wyrazw jest liczba 1:
np. (1, 4, 7 ) lub ( 2,1, 4 ) , lub ( 5, 2,1) i dla tego cigu obliczy wspczynniki a, b, c
wielomianu, to otrzymuje 4 punkty.

Uwagi:
Jeeli zdajcy wyznaczy jeden z pierwiastkw wielomianu W i wykorzystuje
informacj, e pierwiastki wielomianu s kolejnymi wyrazami cigu
arytmetycznego, to otrzymuje 3 punkty.
Jeeli zdajcy zapisze rwnanie z jedn niewiadom, np. p 3 + 6 p 2 + 3 p 10 = 0 ,
to otrzymuje 3 punkty.
Rozwizanie zadania do koca, lecz z usterkami, ktre jednak nie przekrelaj lub
poprawnoci rozwizania (np. bdy rachunkowe) ........................................................... 5 p.

Zdajcy
rozwie zadanie do koca, popeniajc bdy rachunkowe
albo
zapisze, e z rwnoci 1 + a + b + c = 0 wynika, e liczba 1 jest pierwiastkiem
wielomianu W , zapisze trzy cigi arytmetyczne o rnicy 3, ktrych jednym
z wyrazw jest liczba 1: (1, 4, 7 ) , ( 2,1, 4 ) , ( 5, 2,1) oraz zapisze, e
W ( x ) = ( x 1)( x 4 )( x 7 ) lub W ( x ) = ( x + 2 )( x 1)( x 4 ) ,

lub W ( x ) = ( x + 5 )( x + 2 )( x 1) .

albo

wyznaczy wspczynniki a, b, c wielomianu tylko dla dwch cigw

Rozwizanie pene ................................................................................................................ 6 p.

Zdajcy wyznaczy wspczynniki wielomianu W: ( a = 12 , b = 39 , c = 28 ) lub ( a = 3 ,

b = 6 , c = 8 ), lub ( a = 6 , b = 3 , c = 10 ).

Strona 31 z 36

Zadanie 16. (07)

Rozpatrujemy wszystkie stoki, ktrych przekrojem osiowym jest trjkt o obwodzie 20.
Oblicz wysoko i promie podstawy tego stoka, ktrego objto jest najwiksza. Oblicz
objto tego stoka.

III. Modelowanie
matematyczne.

11. Rachunek rniczkowy. Zdajcy stosuje pochodne do

rozwizywania zagadnie optymalizacyjnych (R11.6).

Rozwizanie (I sposb)
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.

h
r
Objto stoka wyraa si wzorem

1
V = r 2h .
3
Przekrj osiowy stoka jest trjktem rwnoramiennym, ktrego obwd jest rwny 20, wic

2r + 2l = 20,
r + l = 10,
l = 10 r .
Std i z twierdzenia Pitagorasa otrzymujemy

r 2 + h2 = l 2 ,
r 2 = l 2 h2 ,
r 2 = (10 r ) h2 ,
2

h2 = 100 20r .
Zatem h = 100 20r .
Z geometrycznych warunkw zadania otrzymujemy 0 < r < 5 .
Zapisujemy objto stoka w zalenoci od zmiennej r
1
V ( r ) = r 2 100 20r ,
3
1
Wzr tej funkcji zapiszemy w postaci V ( r ) = 100r 4 20r 5 dla 0 < r < 5 .
3
Rozwamy funkcj pomocnicz okrelon wzorem f ( r ) = 100r 4 20r 5 dla 0 < r < 5 .

Strona 32 z 36

Z faktu, e funkcja g (t ) = t jest rosnca w 0, + ) wynika, e funkcje V oraz f s rosnce

(malejce) w tych samych przedziaach oraz maj ekstrema lokalne (tego samego rodzaju) dla
tych samych argumentw.
Wyznaczamy warto najwiksz funkcji f w przedziale ( 0,5) .
Obliczamy pochodn funkcji f:

f ( r ) = 400r 3 100r 4

W przedziale ( 0,5) pochodna ma jedno miejsce zerowe r = 4 . Ponadto

f (r ) > 0 dla r ( 0, 4 ) ,

f (r ) < 0 dla r ( 4,5) .

Wynika std, e dla x = 4 funkcja f ma maksimum lokalne, ktre jest jednoczenie
najwiksz wartoci funkcji V, bo w przedziale ( 0, 4 funkcja f jest rosnca, a przedziale
4, 0 ) funkcja f jest malejca.

Gdy r = 4 , to h = 100 20 4 = 20 = 2 5 , natomiast objto stoka jest wwczas rwna:

1
32 5
V ( 4 ) = 42 100 20 4 =
.
3
3
32 5
ma stoek o promieniu podstawy 4 i wysokoci 2 5 .
Odp.: Najwiksz objto rwn
3
Schemat oceniania I sposobu rozwizania
Rozwizanie zadania skada si z trzech etapw.
Pierwszy etap skada si z trzech czci:
oznaczenia promienia podstawy stoka, np. r i wyznaczenia wysokoci stoka

w zalenoci od zmiennej r: h = 100 20r .

1
zapisania objtoci V stoka jako funkcji jednej zmiennej V ( r ) = r 2 100 20r ,
3
1
zapisania dziedziny funkcji V ( r ) = r 2 100 20r : 0 < r < 5 .
3
Za drug cz tego etapu zdajcy moe otrzyma punkt, o ile pierwsz cze wykona
bezbdnie. Punkt za cze trzeci otrzymuje niezalenie od realizacji dwch pierwszy czci
tego etapu.
Drugi etap skada si z trzech czci:
wyznaczenia wzoru pochodnej funkcji f ( r ) = 100r 4 20r 5 : f ( r ) = 400r 3 100r 4 ,

obliczenia miejsc zerowych pochodnej: r1 = 0 , r2 = 4 ,

zbadania znaku pochodnej funkcji f : f (r ) > 0 dla r ( 0, 4 ) , f (r ) < 0 dla

r ( 4,5) i zapisania, e dla r = 4 funkcja V osiga najwiksz warto.

Uwagi:
1. Znak pochodnej zdajcy moe zaznaczy w inny sposb, np. na rysunku szkicujc krzyw
zblion do wykresu pochodnej.

Strona 33 z 36

2. Jeli zdajcy nie wyznaczy dziedziny funkcji V lub okreli funkcj f na zbiorze szerszym od
dziedziny funkcji V, to punkt za t cze moe otrzyma jedynie wtedy, gdy wskazuje jako
najwiksz warto funkcji tylko to maksimum, ktre funkcja f osiga dla argumentu
z dziedziny funkcji V.
Za poprawne rozwizanie kadej z czci tego etapu zdajcy otrzymuje 1 punkt, o ile
poprzednia cz etapu zostaa zrealizowana bezbdnie.
Trzeci etap
Zapisanie, e promie stoka o najwikszej objtoci jest rwny r = 4 , wysoko
32 5
h = 20 = 2 5 i obliczenie najwikszej objtoci stoka V ( 4 ) =
. Za realizacj tego
3
etapu zdajcy otrzymuje 1 punkt.
Rozwizanie (II sposb)
Przyjmijmy oznaczenia jak na rysunku.

h
r
Objto stoka wyraa si wzorem

1
V = r 2h .
3
Przekrj osiowy stoka jest trjktem rwnoramiennym, ktrego obwd jest rwny 20, wic
2r + 2l = 20,
r + l = 10,
l = 10 r .
Std i z twierdzenia Pitagorasa otrzymujemy
r 2 + h2 = l 2 ,
r 2 = l 2 h2 ,

r 2 = (10 r ) h2 ,
2

h2 = 100 20r .
100 h 2
1
= 5 h2 .
20
20
Z geometrycznych warunkw zadania otrzymujemy 0 < h < 10 . Zapisujemy objto stoka
w zalenoci od zmiennej h
Zatem r =

1
1
V ( h ) = 5 h2 h ,
3
20
1
1
1 4

1
1 5
V ( h ) = 25 h 2 +
h h = 25h h3 +
h dla 0 < h < 10 .
3
2
400
3
2
400

Strona 34 z 36

1
1 5
h okrelon w przedziale
Zauwaamy, e wystarczy zbada funkcj f ( h ) = 25h h3 +
2
400
( 0, 10 ) . Funkcje V oraz f s rosnce (malejce) w tych samych przedziaach oraz maj
ekstrema lokalne (tego samego rodzaju) dla tych samych argumentw.
Wyznaczamy pochodn funkcji f:
3
1
f ( h ) = 25 h 2 + h 4 .
2
80
Nastpnie obliczamy miejsca zerowe pochodnej:
3
1
25 h 2 + h 4 = 0 i t = h2
2
80
1 2 3
t t + 25 = 0
80
2

( )

1 25 = 9 5 = 1
= 32 4 80
4 4
3 1
3 +1
t1 = 2 1 = 20, t2 = 2 1 = 100
2 80
2 80

h2 = 20 lub h2 = 100 ,
h = 2 5, h = 2 5, h = 10, h = 10 .
Jedynym miejscem zerowym pochodnej funkcji f, ktre naley do przedziau ( 0, 10 ) jest
h=2 5.
Ponadto:
f ( h ) > 0 gdy h 0, 2 5 ,

f ( h) < 0

(
gdy h ( 2

5,10 .

Std wynika, e dla h = 2 5 funkcja f osiga maksimum lokalne i jest to jednoczenie

warto najwiksza, bo w przedziale 0, 2 5 funkcja f jest rosnca, a przedziale 2 5 ,10 )

funkcja f jest malejca.
Gdy h = 2 5 , to r = 5

1
2 5
20

= 4 i objto stoka jest wwczas rwna:

1
32 5
V 2 5 = 42 2 5 =
.
3
3
32 5
ma stoek, ktrego promie jest rwny 4 ,
Odp.: Najwiksz objto rwn
3
a wysoko 2 5 .

Strona 35 z 36

Schemat oceniania II sposobu rozwizania

Rozwizanie zadania skada si z trzech etapw.
Pierwszy etap skada si z trzech czci:
oznaczenia wysokoci stoka, np. h i wyznaczenia promienia podstawy stoka

100 h 2
1
= 5 h2 ,
w zalenoci od zmiennej h: r =
20
20
zapisania objtoci V stoka jako funkcji jednej zmiennej
1
1
1 4

1
1 5
V ( h ) = 25 h 2 +
h h = 25h h3 +
h ,
3
2
400
3
2
400

1
1 5
h : 0 < h < 10 .
25h h3 +
3
2
400
Za drug cz tego etapu zdajcy moe otrzyma punkt, o ile pierwsz cz wykona
bezbdnie. Punkt za cz trzeci otrzymuje niezalenie od realizacji dwch pierwszy czci
tego etapu.
zapisania dziedziny funkcji V ( h ) =

Drugi etap skada si z trzech czci:

1
1 5
h :
wyznaczenia wzoru pochodnej funkcji f ( h ) = 25h h3 +
2
400
3
1
f ( h ) = 25 h 2 + h 4 ,
2
80
obliczenia miejsc zerowych pochodnej: h = 2 5 , h = 2 5 , h = 10 , h = 10 ,

zbadania znaku pochodnej funkcji f : f (h) > 0 dla h 0, 2 5 , f (h) < 0 dla

h 2 5,10 i zapisania, e dla h = 2 5 funkcja V osiga najwiksz warto.

Uwagi:
1. Znak pochodnej zdajcy moe zaznaczy w inny sposb, np. na rysunku szkicujc krzyw
zblion do wykresu pochodnej.
2. Jeli zdajcy nie wyznaczy dziedziny funkcji V lub okreli funkcj f na zbiorze szerszym
od dziedziny funkcji V, to punkt za t cze moe otrzyma jedynie wtedy, gdy wskazuje
jako najwiksz warto funkcji tylko to maksimum, ktre funkcja f osiga dla argumentu
z dziedziny funkcji V, przy czym konieczne jest uzasadnienie, e jest to najwiksza warto
funkcji V lub e funkcja V nie przyjmuje wartoci dla liczb wikszych od 10.

Za poprawne rozwizanie kadej z czci tego etapu zdajcy otrzymuje 1 punkt, o ile
poprzednia cz etapu zostaa zrealizowana bezbdnie.
Trzeci etap
Zapisanie, e promie stoka o najwikszej objtoci jest rwny r = 4 , wysoko
32 5
h = 20 = 2 5 i obliczenie najwikszej objtoci stoka V ( 4 ) =
. Za realizacj tego
3
etapu zdajcy otrzymuje 1 punkt.

Strona 36 z 36